1

ชื่อ..................................................นามสกุล................................................ชัน้ ม.3 / …… เลขที.่ ........

1.3 การแก้อสมการเชิ งเส้นตัวแปรเดียว

การแก้อสมการ คือ การหาคาตอบทัง้ หมดของอสมการ

สมบัติการบวกของการไม่เท่ากัน (additive property of inequality)

เมือ่ นาจานวนใด ๆ มาบวกทัง้ สองข้างของอสมการ เครื่องหมายแสดงการไม่เท่ากันในอสมการ
นัน้ จะยังคงเดิม
ถ้า 3 < 5 แล้ว 3 + 4 < 5 + 4
จะได้ 7 <9
ถ้า 𝑥 ≤ -2 แล้ว 𝑥 + (-1) ≤ − 2 + (-1)
จะได้ 𝑥 − 1 ≤ -3
ถ้า -6 > -8 แล้ว -6 + 3 > -8 + 3
จะได้ -3 > -5
ถ้า 𝑦 ≥ -7 แล้ว 𝑦 + 2 ≥ -7 + 2
จะได้ 𝑦 + 2 ≥ -5
จากตัวอย่างข้างต้น สรุปได้ว่า
ให้ 𝑎, 𝑏 และ 𝑐 แทนจานวนจริงใด ๆ
ถ้า 𝑎 < 𝑏 แล้ว 𝑎 + 𝑐 < 𝑏 + 𝑐
ถ้า 𝑎 ≤ 𝑏 แล้ว 𝑎 + 𝑐 ≤ 𝑏 + 𝑐
ถ้า 𝑎 > 𝑏 แล้ว 𝑎 + 𝑐 > 𝑏 + 𝑐
ถ้า 𝑎 ≥ 𝑏 แล้ว 𝑎 + 𝑐 ≥ 𝑏 + 𝑐
พิจารณาการใช้สมบัตกิ ารบวกของการไม่เท่ากันในการแก้อสมการ
𝑥 − 2 < 10
นา 2 มาบวกทัง้ สองข้างของอสมการ
จะได้ 𝑥 − 2 + 2 < 10 + 2
ดังนัน้ 𝑥 < 12
จากตัวอย่างนี้ เราใช้สมบัตขิ องการไม่เท่ากัน ทาให้อสมการสุดท้ายอยูใ่ นรูป 𝑥 < 𝑐
(𝑥 > 𝑐 , 𝑥 ≤ 𝑐 , 𝑥 ≥ 𝑐 ) ซึง่ คาตอบทุกคาตอบของอสมการสุดท้ายจะเป็ นคาตอบของอสมการ
แรกและคาตอบทุกคาตอบของอสมการแรกจะเป็ นคาตอบของอสมการสุดท้าย ในกรณีน้เี รากล่าวว่า
 2

อสมการแรกและอสมการสุดท้ายสมมูล (equivalent) กัน และเมือ่ สามารถหาอสมการทีส่ มมูลกับ

อสมการทีต่ อ้ งการหาคาตอบโดยมีการคานวณในแต่ละขัน้ ตอนถูกต้องแล้วก็ไม่จาเป็ นต้องตรวจคาตอบ

ตัวอย่างที่ 1 จงแก้อสมการ 𝑥 − 14 > 2 และเขียนกราฟแสดงคาตอบ

วิธที า จาก 𝑥 − 14 > 2
จะได้ 𝑥 − 14 + 14 > 2 + 14
ดังนัน้ 𝑥 > 16
นันคื
่ อ คาตอบของอสมการ 𝑥 − 14 > 2 คือ จานวนจริงทุกจานวนทีม่ ากกว่า 16
และเขียนกราฟแสดงคาตอบได้ดงั นี้

8 12 16 20 24 28 32

ตัวอย่างที่ 2 จงแก้อสมการ 7 + 𝑥 ≤ 20 และเขียนกราฟแสดงคาตอบ

วิธที า จาก 7 + 𝑥 ≤ 20
จะได้ 𝑥 ≤ 20 − 7
ดังนัน้ 𝑥 ≤ 13
นันคื
่ อ คาตอบของอสมการ 7 + 𝑥 ≤ 20 คือ จานวนจริงทุกจานวนทีน่ ้อยกว่าหรือเท่ากับ 13
และเขียนกราฟแสดงคาตอบได้ดงั นี้

9 10 11 12 13 14 15 16
สมบัติการคูณของการไม่เท่ากัน (multiplicative property of inequality)
เมือ่ นาจานวนบวกใด ๆ มาคูณทัง้ สองข้างของอสมการ เครือ่ งหมายแสดงการไม่เท่ากันในอสมการ
นัน้ จะยังคงเดิมแต่ถา้ นาจานวนลบใด ๆ มาคูณทัง้ สองข้างของอสมการ ต้องเปลีย่ นเครือ่ งหมายแสดง
การไม่เท่ากันจึงจะได้อสมการทีเ่ ป็ นจริง
ถ้า 3 < 5 แล้ว 3 × 4 < 5 × 4
จะได้ 12 < 20
ถ้า 𝑥 ≤ -2 แล้ว 𝑥 × 2 ≤ -2 × 2
จะได้ 𝑥 ≤ -4
ถ้า 7 < 8 แล้ว 7 × (-3) > 8 × (-3)
จะได้ -21 > -24
 3

1 1
ถ้า −4𝑦 ≤ -12 แล้ว −4𝑦 × (- ) ≥ − 12 × (- )
4 4
จะได้ 𝑦 ≥3
จากตัวอย่างข้างต้น สรุปได้ว่า
ให้ 𝑎, 𝑏 และ 𝑐 แทนจานวนจริงใด ๆ
ถ้า 𝑎 < 𝑏 และ 𝑐 เป็ นจานวนจริงบวก แล้ว 𝑎𝑐 < 𝑏𝑐
ถ้า 𝑎 ≤ 𝑏 และ 𝑐 เป็ นจานวนจริงบวก แล้ว 𝑎𝑐 ≤ 𝑏𝑐
ถ้า 𝑎 < 𝑏 และ 𝑐 เป็ นจานวนจริงลบ แล้ว 𝑎𝑐 > 𝑏𝑐
ถ้า 𝑎 ≤ 𝑏 และ 𝑐 เป็ นจานวนจริงลบ แล้ว 𝑎𝑐 ≥ 𝑏𝑐
เนื่องจาก 𝑎 < 𝑏 มีความหมายเช่นเดียวกับ 𝑏 > 𝑎
และ 𝑎 ≤ 𝑏 มีความหมายเช่นเดียวกับ 𝑏 ≥ 𝑎

ดังนัน้ สมบัตกิ ารคูณของการไม่เท่ากันจึงเป็ นจริงสาหรับกรณีท่ี 𝑎 > 𝑏 และ 𝑎 ≥ 𝑏 ด้วย ดังนี้

ให้ 𝑎, 𝑏 และ 𝑐 แทนจานวนจริงใด ๆ

ถ้า 𝑎 > 𝑏 และ 𝑐 เป็ นจานวนจริงบวก แล้ว 𝑎𝑐 > 𝑏𝑐
ถ้า 𝑎 ≥ 𝑏 และ 𝑐 เป็ นจานวนจริงบวก แล้ว 𝑎𝑐 ≥ 𝑏𝑐
ถ้า 𝑎 > 𝑏 และ 𝑐 เป็ นจานวนจริงลบ แล้ว 𝑎𝑐 < 𝑏𝑐
ถ้า 𝑎 ≥ 𝑏 และ 𝑐 เป็ นจานวนจริงลบ แล้ว 𝑎𝑐 ≤ 𝑏𝑐

ตัวอย่างที่ 3 จงแก้อสมการ 3𝑥 − 6 > −18 และเขียนกราฟแสดงคาตอบ

วิธที า จาก 3𝑥 − 6 > −18
จะได้ 3𝑥 − 6 + 6 > −18 + 6
ดังนัน้ 3𝑥 > −12
1 1
จะได้ × (3𝑥 ) > × (−12)
3 3
ดังนัน้ 𝑥 > −4
นันคื
่ อ คาตอบของอสมการ 3𝑥 − 6 > −18 คือ จานวนจริงทุกจานวนทีม่ ากกว่า −4
และเขียนกราฟแสดงคาตอบได้ดงั นี้

-10 -8 -6 -4 -2 0 2
 4

ตัวอย่างที่ 4 จงแก้อสมการ 7 − 3𝑥 > 3𝑥 + 37 และเขียนกราฟแสดงคาตอบ

วิธที า จาก 7 − 3𝑥 > 3𝑥 + 37
จะได้ −3𝑥 > 3𝑥 + 30
−6𝑥 > 30
ดังนัน้ 𝑥 < −5
นันคื
่ อ คาตอบของอสมการ 7 − 3𝑥 > 3𝑥 + 37 คือ จานวนจริงทุกจานวนทีน่ ้อยกว่า −5
และเขียนกราฟแสดงคาตอบได้ดงั นี้

-8 -7 -6 -5 -4

ตัวอย่างที่ 5 จงแก้อสมการ 5(𝑥 + 4) ≤ 6(2𝑥 − 6) และเขียนกราฟแสดงคาตอบ

วิธที า จาก 5(𝑥 + 4) ≤ 6(2𝑥 − 6)
จะได้ 5𝑥 + 20 ≤ 12𝑥 − 36
5𝑥 ≤ 12𝑥 − 56
−7𝑥 ≤ −56
ดังนัน้ 𝑥≥8
นันคื
่ อ คาตอบของอสมการ 5(𝑥 + 4) ≤ 6(2𝑥 − 6) คือ จานวนจริงทุกจานวนที่
มากกว่าหรือเท่ากับ 8
และเขียนกราฟแสดงคาตอบได้ดงั นี้

5 6 7 8 9 10 11 12

2𝑥+5
ตัวอย่างที่ 6 จงแก้อสมการ ≥ 3𝑥 + 2 และเขียนกราฟแสดงคาตอบ
4
2𝑥+5
วิธที า จาก ≥ 3𝑥 + 2
4
จะได้ 2𝑥 + 5 ≥ 12𝑥 + 8
−3 ≥ 10𝑥
3
ดังนัน้ − ≥𝑥
10
3
หรือ 𝑥≤−
10
 5

2𝑥+5 3
นันคื
่ อ คาตอบของอสมการ ≥ 3𝑥 + 2 คือ จานวนจริงทุกจานวนทีน่ ้อยกว่าหรือเท่ากับ −
4 10
และเขียนกราฟแสดงคาตอบได้ดงั นี้

-6 -5 -4 -3 -2 -1 0
10 10 10 10 10 10

สาหรับการแก้อสมการทีม่ เี ครือ่ งหมาย ≠ เช่น 𝑥 + 15 ≠ 36 เราจะไม่ใช้สมบัตกิ ารบวกของ

การไม่เท่ากัน และสมบัตกิ ารคูณของการไม่เท่ากัน แต่จะใช้การแก้สมการเพื่อหาคาตอบ ซึง่ เมือ่ ได้
คาตอบของสมการแล้วจะทาให้ได้คาตอบของอสมการทีม่ เี ครือ่ งหมาย ≠ เป็ นจานวนจริงทุกจานวน
ยกเว้นจานวนทีเ่ ป็ นคาตอบของสมการนัน้

ตัวอย่างที่ 7 จงแก้อสมการ 𝑥 + 15 ≠ 36 และเขียนกราฟแสดงคาตอบ

วิธที า พิจารณาการแก้สมการ 𝑥 + 15 = 36
จาก 𝑥 + 15 = 36
จะได้ 𝑥 = 21
ดังนัน้ 21 เป็ นคาตอบของสมการ 𝑥 + 15 = 36
นันคื
่ อ คาตอบของอสมการ 𝑥 + 15 ≠ 36 คือ จานวนจริงทุกจานวนยกเว้น 21
และเขียนกราฟแสดงคาตอบได้ดงั นี้

12 15 18 21 24 27 30

วิธที า จาก 𝑥 + 15 ≠ 36
จะได้ 𝑥 ≠ 21
นันคื
่ อ คาตอบของอสมการ 𝑥 + 15 ≠ 36 คือ จานวนจริงทุกจานวนยกเว้น 21
และเขียนกราฟแสดงคาตอบได้ดงั นี้

12 15 18 21 24 27 30
 6

4
ตัวอย่างที่ 8 จงแก้อสมการ 𝑥 ≠ −20 และเขียนกราฟแสดงคาตอบ
5
4
วิธที า พิจารณาการแก้สมการ 𝑥 = −20
5
4
จาก 𝑥 = −20
5
จะได้ 𝑥 = −25
4
ดังนัน้ −25 เป็ นคาตอบของสมการ 𝑥 = −20
5
4
นันคื
่ อ คาตอบของอสมการ 𝑥 ≠ −20 คือ จานวนจริงทุกจานวนยกเว้น −25
5
และเขียนกราฟแสดงคาตอบได้ดงั นี้

-40 -35 -30 -25 -20 -15 -10 -5

4
วิธที า จาก 𝑥 ≠ −20
5
จะได้ 𝑥 ≠ −25
4
นันคื
่ อ คาตอบของอสมการ 𝑥 ≠ −20 คือ จานวนจริงทุกจานวนยกเว้น −25
5
และเขียนกราฟแสดงคาตอบได้ดงั นี้

-40 -35 -30 -25 -20 -15 -10 -5

3𝑥+1 7𝑥−2
ตัวอย่างที่ 9 จงแก้อสมการ ≠ และเขียนกราฟแสดงคาตอบ
2 5
3𝑥+1 7𝑥−2
วิธที า จากสมการ =
2 5
จะได้ 5(3𝑥 + 1) = 2(7𝑥 − 2)
จะได้ 15𝑥 + 5 = 14𝑥 − 4
𝑥 = −9
3𝑥+1 7𝑥−2
ดังนัน้ −9 เป็ นคาตอบของสมการ =
2 5
3𝑥+1 7𝑥−2
นันคื
่ อ คาตอบของอสมการ ≠ คือ จานวนจริงทุกจานวนยกเว้น −9
2 5
และเขียนกราฟแสดงคาตอบได้ดงั นี้
 7

-12 -11 -10 -9 -8 -7 -6

3𝑥+1 7𝑥−2
วิธที า จาก ≠
2 5
จะได้ 5(3𝑥 + 1) ≠ 2(7𝑥 − 2)
15𝑥 + 5 ≠ 14𝑥 − 4
𝑥 ≠ −9
3𝑥+1 7𝑥−2
นันคื
่ อ คาตอบของอสมการ ≠ คือ จานวนจริงทุกจานวนยกเว้น −9
2 5
และเขียนกราฟแสดงคาตอบได้ดงั นี้

-12 -11 -10 -9 -8 -7 -6

 8

ชื่อ..................................................นามสกุล................................................ชัน้ ม.3 / …… เลขที.่ ........

แบบฝึ กหัดที ่ 1.3

1. จงแก้อสมการต่อไปนี้ และเขียนกราฟแสดงคาตอบ
1.1) x + 5 ≥ 12 1.2) 10 – a > 8

𝑐 𝑥
1.3) –1 ≤ 5 1.4) − + 2 < - 3
2 3

𝑥
1.5) +2≠3 1.6) 3 ( m – 1 ) < 18
4

𝑥+1 𝑥+1
1.7) ≥7 1.8) ≠ 14
2 8
 9

1.9) b + 4 < 2b – 1 1.10) 0.7 ≠ 0.3a + 2

1
1.11) 4x – 3 < 6x + 6 1.12) 5n – 3 > 𝑛 + 2
3

2. จงแก้อสมการต่อไปนี้
2.1) 2x – 7 > 45 2.2) - 2x – 10 > 5x + 4

2 3 3
2.3) − 𝑥 ≥ x + 5 2.4) 𝑥+2≠ 𝑥+5
3 8 2
 10

2.5) 24x – 4.5 < 15( x + 0.3 ) 2.6) 2( x – 15 ) ≤ - ( 3x + 5 )

𝑥+1 2 1
2.7) ≥ 8 – 2x 2.8) ( 2x + 1 ) ≤ ( 10x – 3 )
4 3 6

𝑚−7 𝑚+6
2.9) 3 ( ) ≤ −2 ( ) 2.10) 2x + 3x ≠ 4x + 5x
2 3