Professional Documents
Culture Documents
T NG Công TH C Toán
T NG Công TH C Toán
970
________________________________________________________________________________
A A
1. A 2 A 2. AB A. B (A0, B0 ) 3. (A 0, B>0)
B B
4. A 2 B A B (B 0) 5. A B A 2 B (A0, B0) 6. A B A 2 B (A<0, B0)
A A B A 1 C C ( A B)
7. (B>0) 8. AB (AB0, B≠0) 9) 2
(A 0, A≠B2)
B B B B AB A B
C C( A B
10) (A 0, B 0, A≠B) 11)0 A < B A B
A B A B
BAÛY HAÈNG ÑAÚNG THÖÙC ÑAÙNG NHÔÙ
( A B)2 A2 2 AB B 2 ( A B)2 A2 2 AB B 2
A2 B 2 A B A B
3 3
A B A3 3 A2 B 3 AB 2 B 3 A B A3 3 A2 B 3 AB 2 B3
3
A3 B 3 ( A B )( A2 AB B 2 ) A B 3 AB ( A B )
A3 B3 A B A2 AB B 2
2
A2 B 2 A B 2 AB
1
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
D = 0 vaø Dx 0
Heä voâ nghieäm.
D = 0 vaø Dy 0
a 0 a 0
f(x) > 0 x f(x) 0 x
0 0
a 0 a 0
f(x) < 0 x f(x) 0 x
0 0
a 0 a 0
f(x) > 0 vô nghiệm f(x) 0x f(x) 0 vô nghiệm f(x) 0x
0 0
a 0 a 0
f(x) < 0 vô nghiệm f(x) 0x f(x) 0 vô nghiệm f(x) 0x
0 0
2
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
NHÔÙ 4 : DAÁU NHÒ THÖÙC
f(x) = ax + b ( a 0)
x b
– +
a
f(x) Traùi daáu a 0 cuøng daáu a
Hoaëc :
f(x) = ax 2 bx c (a 0)
<0 a.f(x) > 0, x R
b
=0 a.f(x) > 0, x R \
2a
a.f(x) > 0, x (–∞ ; x1) (x2; +∞ )
>0
a.f(x) < 0, x (x1; x2)
NHÔÙ 6 : SO SAÙNH NGHIEÄM CUÛA TAM THÖÙC BAÄC HAI VÔÙI CAÙC SOÁ
Cho: f(x) = ax2 + bx + c ( a 0) vaø , laø hai soá thöïc( )
0 0
1/. x1 < < x2 af(x) < 0 2/. x2 > x1 > af ( ) 0 3/. x1 < x2 < af ( ) 0
S S
0 0
2 2
af ( ) 0 af ( ) 0
4/. x1< < < x2 5/. x1< < x2 <
af ( ) 0 af ( ) 0
0
af ( ) 0
x x2
6/. 1 f ( ) f ( ) 0 7/. < x1 < x2 < af ( ) 0
x1 x2
S
2
Chuù yù:
3
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
0 0
1/. x1 < 0 < x2 P < 0 2/. x2 > x1 > 0 P 0 3/. x1 < x2 < 0 P 0
S 0 S 0
B 0 2K A B
1/. 2K
AB 2K
2/. A 2K B
A B A 0(hayB 0)
g( x ) 0 f ( x ) 0 (hoaëc g( x ) 0)
f ( x ) g( x ) 2 f ( x ) g( x )
f ( x ) g( x ) f ( x ) g( x )
B 0
A 0
A 0
1/. 2K
A B B 0 2/. 2K
A B 3/. 2 K 1
A B A B 2 K 1
B 0
A B
2K
A B 2 K
g( x ) 0
f ( x ) 0
f ( x) 0
f ( x ) g( x ) g( x ) 0
f ( x ) g( x ) g( x ) 0
f ( x ) g( x )2 f ( x ) g( x )2
A B f ( x) g ( x)
B 0 A B x 0
1/. A B 2/. A B Chuù yù: f ( x ) g ( x)
A B A B f ( x) g ( x)
B 0 x 0
B 0
B A B A B
1/. A B 2/. A B 3/. A B A 2 B 2
B 0 B 0
A B
B 0
A neáu A 0 2
A ; A A 2 , A
A neáu A 0
4
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
NHÔÙ 11 : BAÁT ÑAÚNG THÖÙC
1/. ÑÒNH NGHÓA :
Daïng : A > B, A B , A < B, A B
2/. TÍNH CHAÁT :
a b ac bc, c 0
a) a b b a ; b) a c ; c) a b a c b c ;d) a b
b c ac bc, c 0
1 1
a b ; khi ab 0
a b a b 0
e) a c b d ;f) ac bd ;g) a b
c d c d 0 1 1 ; khi ab 0
a b
5
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
7/. cos(a b) cos a.cosb sin a.sinb 8/. cos (a b) cos a.cosb sin a.sinb
9/. sin(a b) sin a.cosb cos a.sinb 10/. sin(a b) sin a.cosb cosa.sinb
tana tanb tana tanb
11/. tan ( a b) 12/. tan ( a b)
1 tan a.tanb 1 tana.tanb
cot a.cotb 1 cot acotb 1
13/. cot ( a b) 14/. cot ( a b)
cota cotb cota cotb
C. COÂNG THÖÙC NHAÂN:
I. NHAÂN ÑOÂI : ( 3 coâng thöùc)
15/. sin 2a 2 sin a.cosa 16/. cos 2a 2cos 2 a 1 1 2 sin 2 a cos 2 a sin 2a
2tana
17/. tan 2a
1 tan 2 a
6
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
CHUÙ YÙ:
2
2 x x x x
1 sin 2 x sin x cos x ;1 sin 2 x (sin x cos x) 2 ;1 sin x (sin
cos ) 2 ;1 sin x sin cos
2 2 2 2
x x
1 cos 2 x 2sin 2 x;1 cos 2 x 2 cos 2 x;1 cos x 2 cos 2 ;1 cos x 2sin 2
2 2
sin x cos x 2 sin x 2 cos x ;sin x cos x 2 sin x ; cos x sin x 2 cos x
4 4 4 4
sin x 3 cos x 2 cos x 2sin x ; 3 sin x cos x 2sin x 2 cos x
6 3 6 3
Góc hơn kém Góc hơn kém
2
sin( ) sin sin cos
2
cos( ) cos cos sin
2
tan( ) tan tan cot
2
cot( ) cot cot tan
2
7
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
G. Giá trị lượng giác của các góc có liên quan đặc biệt:
2 3 3
0 2
6 4 3 2 3 4 2
c c
(1) Sin( x ) (*). (*) Coù nghieäm khi : 1 a 2 b2 c2 .
2 2 2 2
a b a b
(*) Voâ nghieäm khi a2 b2 c2
Caùch 2: Kieåm chöùng x = (2k + 1) coù phaûi laø nghieäm cuûa phöông trình hay khoâng?
8
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
x 2t 1 t2
Xeùt x (2k + 1) .Ñaët : t Tan . Theá Sinx ; Cosx .
2 1 t2 1 t 2
Vaøo phöông trình (1) t ? x ?
C. PHÖÔNG TRÌNH BAÄC HAI:
1/. Ñoái vôùi moät haøm soá löôïng giaùc: Giaû söû a 0
aSin x bSinx c 0 ( ñaët t Sinx , t 1 ) aCos 2 x bCosx c 0 (ñaët t Cosx , t 1 )
2
aTan 2 x bTanx c 0 ( ñaët t Tanx , x k )
2
aCot 2 x bCotx c 0 ( ñaët t Cotx , x k )
2/. Phöông trình ñaúng caáp ñoái vôùi Sinx, Cosx
Daïng: aSin 2 x bSinxCosx cCos 2 x 0 (1)
aSin 3 x bSin 2 xCosx cSinxCos 2 x dCos 3 x 0 (2)
Phöông phaùp :
Caùch 1:
Kieåm x = / 2 + k coù phaûi laø nghieäm cuûa phöông trình ?
Chia hai veá cho Cos2x ( daïng 1), chia Cos3x ( daïng 2) ñeå ñöa phöông trình ñaõ cho
veà daïng phöông trình baäc hai, baäc ba ñoái vôùi Tanx.
Caùch 2:
Sin 2x
Daïng (1) coù theå söû duïng coâng thöùc haï baäc vaø SinxCosx theá vaøo
2
3/. Phöông trình ñoái xöùng cuûa Sinx, Cosx:
Daïng : a(Sinx + Cosx) + bSinxCosx + c = 0 (*)
Phöông phaùp: Ñaët : t Sinx Cosx 2 Sin( x ), t 2
4
t 2 1
(*) at b c 0 t ( neáu coù) x
2
Chuù yù: Daïng a(Sinx – Cosx) + bSinxCosx + c = 0 (*) giaûi töông töï :
Ñaët : t Sinx Cosx 2 Sin( x ), t 2
4
1 t2
(*) at b c0 t ? ( neáu coù) x ?
2
D. PHÖÔNG TRÌNH ÑAËC BIEÄT :
1/. Toång bình phöông :
A2 + B2 + ........+ Z2 = 0 A = B = ......= Z = 0
A 0, B 0,......, Z 0
Ta coù : A + B + .... + Z = 0 A = B = .....= Z = 0
2/. Ñoái laäp :
A K A K
Giaû söû giaûi phöông trình A = B(*). Neáu ta chöùng minh (*)
B K B K
A l
A l
3/. B k
A B l k B k
A 1 A 1
4/. A 1, B 1 AB 1 hay
B 1 B 1
NHÔÙ 14: HEÄ THÖÙC LÖÔÏNG TRONG TAM GIAC
9
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
1.TAM GIAÙC THÖÔØNG ( caùc ñònh lyù)
a 2 b 2 c 2 2bcCosA
Haøm soá Cosin
b2 c2 a2
CosA
2bc
a b c
2R
SinA SinB SinC
Haøm soá Sin
a
a 2 RSinA, SinA
2R
A B
Tan
2 ab
Haøm soá Tan
A B ab
Tan
2
Caùc chieáu a bCosC cCosB
2 2(b 2 c 2 ) a 2
Trung tuyeán ma
4
A
2bc.Cos
Phaân giaùc la 2
bc
1 1 1
S aha bhb chc
2 2 2
1 1 1
Dieän tích S bcSinA acSinB abSinC
2 2 2
S pr
abc
S
4R
S p ( p a )( p b )( p c)
Chuù yù:
S A B C
r ( p a)Tan ( p b)Tan ( p c)Tan
p 2 2 2
abc a b c
R
4S 2 SinA 2 SinB 2 SinC
a, b, c : caïnh tam giaùc.
A, B, C: goùc tam giaùc.
ha: Ñöôøng cao töông öùng vôùi caïnh a.
ma: Ñöôøng trung tuyeán veõ töø A.
R, r : Baùn kính ñöôøng troøn ngoaïi, noäi tieáp tam giaùc.
abc
p Nöõa chu vi tam giaùc.
2
2.HEÄ THÖÙC LÖÔÏNG TRONG TAM GIAÙC VUOÂNG:
AH 2 BH .CH A
AH .BC AB. AC
1 1 1
2
2
B
C
AH AB AC 2 H
AB 2 BH .BC
AC 2 CH .CB
BC 2 AB 2 AC 2
10
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
NHÔÙ 15: MOÄT SOÁ BAØI TOÙAN CAÀN NHÔÙ
CHO TAM GIAÙC ABC :
A B C
1/. SinA SinB SinC 4Cos Cos Cos
2 2 2
A B C
2/. CosA CosB CosC 1 4 Sin Sin Sin
2 2 2
3/. TanA TanB TanC TanA.TanB.TanC ( tam giaùc ABC khoâng vuoâng)
A B C A B C
4/. Cot Cot Cot Cot .Cot .Cot
2 2 2 2 2 2
A B B C C A
5/. Tan .Tan Tan .Tan Tan .Tan 1
2 2 2 2 2 2
2 2 2
6/. Sin A Sin B Sin C 2 2 CosA .CosB .CosC
7/. Cos 2 A Cos 2 B Cos 2 C 1 2CosA.CosB.CosC
A B C
8/. Sin( A B) SinC ; Cos ( A B) CosC ; Sin Cos ;
2 2
A B C A B C
Cos Sin Tan Cot
2 2 2 2
3 3 1 A B C 3 3
9/. SinA.SinB.SinC 10/. CosA.CosB.CosC 11/. Cos .Cos .Cos
8 8 2 2 2 8
A B C 1 3
12/. Sin .Sin .Sin 13/. Cos 2 A Cos 2 B Cos 2 C
2 2 2 8 4
4
14/. Sin 2 A Sin 2 B Sin 2 C 15/. Tan 2 A Tan 2 B Tan 2 C 9
9
3 2 A 2 B C A B C 9
16/. Sin Sin Sin 2 1 17/. 2 Cos 2 Cos 2 Cos 2
4 2 2 2 2 2 2 4
A B C A B C
18/. Tan 2 Tan 2 Tan 2 1 19/. Cot 2 Cot 2 Cot 2 9
2 2 2 2 2 2
3 3 3
20/. Sin2 A Sin2 B Sin2C 21/. Cos 2 A Cos 2 B Cos 2C
2 2
2. ÑÒNH LYÙù : Neáu f (x) lieân tuïc treân [a, b] vaø f (a ). f (b) 0 thì toàn taïi ít nhaát moät ñieåm c (a, b)
sao cho f (c) 0 .
1/. ÑÒNH NGHÓA : Cho a > 0, a 1 ( coá ñònh). Haøm soá muõ laø haøm soá xaùc ñònh bôûi coâng thöùc :
y = ax ( x R)
2/. TÍNH CHAÁT :
a) Haøm soá muõ lieân tuïc treân R. b) y = ax > 0 moïi x R
11
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
c) a > 1 : Haøm soá ñoàng bieán : a x1 a x2 x1 x2
d) 0 < a < 1 : Haøm soá nghòch bieán: a x1 a x2 x1 x 2
3/. ÑOÀ THÒ :
(a> 1) y ( 0 < a < 1) y
1 1
4.COÂNG THÖÙC:
a a a
1)a .a a ; 2) a .
; 3)(a ) a ; 4)(ab) a .b ; 5)
a b b
n
a a m a ,
6) n a . n b n a.b ; 7) n n
b b
8) n a n a m ; n.k a m.k n a m 9) n a n ;10) n m a n.m a
a ,
1 m
11) a 0 1 a n n 12) a n n a m (**)( n a b b n a )
a
5.PHÖÔNG TRÌNH MUÕ:
0 a 1 : a f ( x ) a g ( x ) f ( x) g ( x)
6.BAÁT PHÖÔNG TRÌNH MUÕ:
a 1 : a f ( x ) a g ( x) f ( x) g ( x)
f ( x) g ( x)
0 a 1 : a a f ( x) g ( x)
b
1) log a 1 0 ; log a a 1 2) log a (b.c) log a b log a c 3) log a log a b log a c ;
c
1
4) log a b . log a b 5) log a b log a b 6) log a b log a b
1 1 log a c
6) log a log a b;log a n b log a b 7) log b c log a b. log b c log a c ;
b n log a b
1
8) log a b 9) a loga b b ; 10) a logb c c logb a
log b a
a 1 : log a b log a c b c 0
11)
0 a 1 : log a b log a c 0 b c
ex 1 ln(1 x)
3. GIỚI HẠN: lim 1 ; lim 1
x 0 x x0 x
12
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
1 1
0 x 0 x
a 1 f ( x) 0 0 a 1 g ( x) 0
(*)
(*)
f ( x) g ( x) f ( x) g ( x)
y
Ñaïo haøm beân phaûi : f ' ( x0 ) lim ( toàn taïi )
x 0 x
Cho y = f(x) xaùc ñònh treân (a, b).y = f(x) coù ñaïo haøm taïi x0 (a, b) f ‘(x0+) = f ’(x0–)
II/. QUI TAÉC TÍNH ÑAÏO HAØM :
Giaû söû u = u(x), v = v(x), w = w(x) Laø caùc haøm soá coù ñaïo haøm, khi ñoù:
1)(u + u - w)' = u' + v' - w'; 2) (uv)' = u'v + v'u; 3) (k.u)' = k.u' ( k R )
u u' v v'u 1 v'
4) ( )' 5) ( )' 2 .
v v2 v v
III/. BAÛNG ÑAÏO HAØM CUÛA CAÙC HAØM SOÁ SÔ CAÁP CÔ BAÛN :
Ñaïo haøm soá sô caáp cô baûn Ñaïo haøm haøm soá hôïp (u = u(x))
(C)' = 0
(x)' = x-1( R, x > 0) (u)' = u-1.u'( R, u > 0)
1 u'
( x )' (x > 0) ( u )' (u > 0)
2 x 2 u
13
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
1 1 1 u'
( )' 2 (x 0) ( )' 2 (u 0)
x x u u
(sinx)' = cosx (sinu)' = cosu.u'
(cosx)' = -sinx (cosu)' = -sinu.u'
1 u'
(tanx)' = 2
(x k , k Z) (tanu)' = 2
(u k , k Z)
cos x 2 cos u 2
1 u'
(cotx)' = - 2 (x k, k Z). (cotu)' = - 2 (u k, k Z).
sin x sin u
Neáu f(x) lieân tuïc treân [a, b] vaø coù ñaïo haøm treân khoaûng (a, b) thì toàn taïi ít nhaát moät ñieåm x = c
, c (a, b): f(b) – f(a) = f ‘(c)(b – a)
f ( x)dx F ( x)
b
a F (b) F ( a ) (vôùi F(x) laø nguyeân haøm cuûa f(x) treân a , b )
a
vôùi x = (t) laø haøm soá lieân tuïc vaø coù ñaïo haøm ’(t) lieân tuïc treân [a, b] , t
a = (), b = (), f[(t)] laø haøm soá lieân tuïc treân [, ]
4/. TÍNH CHAÁT :
b a a
a) f ( x)dx f ( x)dx b) f ( x)dx 0
a b a
b c b b b b
c) f ( x)dx f ( x)dx f ( x)dx d) [ f ( x) g ( x)]dx f ( x) dx g ( x) dx
a a c a a a
14
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
b b
e) Kf ( x)dx K f ( x)dx ,K R
a a
b
f) Neáu m f(x) M thì m(b a ) f ( x)dx M (b a )
a
CHÚ Ý:
1 1
1 tan 2 x 2
;1 cot 2 x
cos x sin 2 x
15
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
ax b dx 1 eax b C 1
e2 x1dx e 2 x 1 C
e a 2
mxn 2 x1
a mx ndu 1 . a C, m 0 2 x1 dx 1 . 5
m ln a 5
2 ln 5
C
1 1
cos(ax b)dx a sin(ax b) C cos(2 x 1)dx 2 sin(2 x 1) C
1 1
sin(ax b)dx a cos(ax b) C sin(3x 1)dx 3 cos(3x 1) C
1 1 1 1
cos 2 (ax b) dx a tan(ax b) C cos2 (2 x 1) dx 2 tan(2 x 1) C
1 1 1 1
sin 2 (ax b) dx a cot(ax b) C sin 2 (3x 1) dx 3 cot(3x 1) C
*Chú ý: Những công thức trên có thể chứng minh bằng cách lấy đạo hàm vế trái hoặc tính bằng phương
pháp đổi biến số đặt u ax b du .?.dx dx .?.du
1
Ví dụ: Chứng minh cos(ax b)dx a sin(ax b) C, a 0
1
Giải: Đặt u ax b du (ax b) ' dx a.dx dx .du
a
1 1 1 1
Suy ra cos(ax b)dx cos u. .du cos u.du .sin u C sin(ax b) C
a a a a
1 1 xa
x 2 2
dx ln
a 2a x a
16
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
C nK C nn K
C nn C n0 1
C nK1 C nK11 C nK
C n0 C n1 ...... C nn 2 n
n!
3/. CHÆNH HÔÏP : AnK (0 K n )
(n K )!
18
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
Nếu a =x i +y j thì cặp số (x;y) là toạ độ của a .Ký hiệu a = (x ; y) hoặc a (x ; y)
Trong mặt phẳng tọa độ Oxy, tọa độ của
vectơ OM được gọi là tọa độ của điểm M. Như
vậy, cặp số (x ; y) là tọa độ của M OM =(x ; y)
M(x ; y) OM xi y j OM =(x;y)
a. Tọa độ điểm:
Cho A( xA, yA ) B( xB, yB ):
x A xB
x 2
1). AB ( x B x A , y B y A ) 3). Toïa ñoä trung ñieåm I cuûa AB :
y y A yB
2
x x x y yB yC
2). AB ( x B x A , y B y A ) 2 5) Tọa độ trọng tâm G: A B C ; A
3 3
x A k .x B
x 1 k
4). Toïa ñoä ñieåm M chia AB theo tæ soá k 1 :
y y A k. y B
1 k
5)Cho ABC với đường phân giác trong AD và phân giác ngoài AE (D, E BC) ta có:
AB AB
DB .DC EB .EC .
AC AC
b. Tọa độ véctơ: Cho : a (a1 , a 2 ) b (b1 , b2 ) :
a b1
1). a b 1 2). a b (a1 b1 , a 2 b2 ) 3) k . a ( ka1 , ka2 ), ( k R )
a 2 b2
2 2
4). a b a1b1 a 2 b2 6) a b a1b1 a 2 b2 0 5). a a1 a 2
a.b a1b1 a2b2
7). Cos a , b 8) a b a1b2 a2b1
a b a1 a2 2 . b12 b22
2
x x0 a1t
1/. PHÖÔNG TRÌNH THAM SOÁ: Vectô chæ phöông: a (a1 , a 2 )
y y0 a2t
VÉCTƠ CHỈ PHƯƠNG:Là véc tơ song song hoặc nằm trên đường thẳng.
2/. PHÖÔNG TRÌNH TOÅNG QUAÙT :
Daïng 1: Ax By C 0, ( A2 B 2 0) .Phaùp vectô n ( A, B)
Dạng 2: A( x x0 ) B( y y0 ) 0 .Khi biết đường thẳng đi qua điểm M ( x0 ; y0 )
VÉC TƠ PHÁP TUYẾN:Là véc tơ có phương vuông góc với đường thẳng.
CHUÙ YÙ:
Coù VTPT: n ( A; B ) VTCP: a ( B, A) ( hay a ( B, A) ),Vaø ngöôïc laïi.
A
Heä soá goùc: k ( B 0)
B
19
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
4/. Phöông trình ñöôøng thaúng qua M( x0, y0) coù heä soá goùc k : y k ( x x0 ) y0
5/. Phöông trình ñöôøng thaúng qua A(xA, yA) vaø B(xB, yB) :
x xA y yA
(x – xA)(yB – yA) = (y – yA)(xB – xA) hay
xB xA yB y A
x y
6/. Phöông trình ñöôøng thaúng qua A( a, 0) , B( 0,b) ( ñoïan chaén): 1
a b
x x0 y y0
7/. Phöông trình chính taéc : M ( x0 , y 0 ), a (a, b)
a b
x x0 y y 0 x x0 y y 0
* Quy öôùc : x x0 0 y y0 0
0 b a 0
Ax0 By0 C
8/. Khoaûng caùch töø moät ñieåm M(x0, y0) ñeán (d):Ax + By + C = 0 : d M ,( d )
A2 B 2
10/. Vò trí töông ñoái cuûa hai ñöôøng thaúng : d1: A1x + B1y + C1 = 0
d2: A2x + B2y + C2 = 0
A1 B1 C1 B1 A1 C1
D ; Dx ; Dy
A2 B 2 C 2 B2 A2 C 2
D 0 D 0
d1 caét d2 D 0 ; d 1 d 2 D D x D y 0 ; d 1 // d 2 hay
Dx 0 D y 0
20
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
13.CAÙC DAÏNG TOAÙN CÔ BAÛN:
nd u /
d
a. Chuù yù: d d ' nd nd ' d d /
u d nd /
Daïng 1 : ( x a ) 2 ( y b) 2 R 2
Daïng 2 : x 2 y 2 2ax 2by c 0 ,(ÑK a 2 b 2 c 0 )
Vôùi Taâm I(a,b) Baùn kính R 2 a 2 b 2 c 0
21
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
Dạng 8: (C) tiếp xúc với hai đường thẳng 1 , 2 và có tâm nằm trên đường thẳng d.
d ( I , 1 ) d ( I , 2 )
– Tâm I của (C) thoả mãn: .
I d
– Bán kính R = d ( I , 1 ) .
Dạng 9: (C) đi qua ba điểm không thẳng hàng A, B, C (đường tròn ngoại tiếp tam giác).
Cách 1: – Phương trình của (C) có dạng: x 2 y 2 2ax 2by c 0 (*).
– Lần lượt thay toạ độ của A, B, C vào (*) ta được hệ phương trình.
– Giải hệ phương trình này ta tìm được a, b, c phương trình của (C).
IA IB
Cách 2: – Tâm I của (C) thoả mãn: .
IA IC
– Bán kính R = IA = IB = IC.
Dạng 10: (C) nội tiếp tam giác ABC.
– Viết phương trình của hai đường phân giác trong của hai góc trong tam giác
– Xác định tâm I là giao điểm của hai đường phân giác trên.
– Bán kính R = d (I , AB) .
4. Vị trí tương đối của đường thẳng d và đường tròn (C)
Để biện luận số giao điểm của đường thẳng d: Ax By C 0 và đường tròn (C):
x 2 y 2 2ax 2by c 0 , ta có thể thực hiện như sau:.
Cách 1: So sánh khoảng cách từ tâm I đến d với bán kính R.
– Xác định tâm I và bán kính R của (C).
– Tính khoảng cách từ I đến d.
+ d (I , d ) R d cắt (C) tại hai điểm phân biệt.
+ d (I , d ) R d tiếp xúc với (C).(Cách tìm tọa độ tiếp xúc:Viết phương trình đường
thẳng qua I và vuông góc với d. M d .
+ d (I , d ) R d và (C) không có điểm chung.
Cách 2: Toạ độ giao điểm (nếu có) của d và (C) là nghiệm của hệ phương trình:
Ax By C 0
2 2 (*)
x y 2ax 2by c 0
+ Hệ (*) có 2 nghiệm d cắt (C) tại hai điểm phân biệt.
+ Hệ (*) có 1 nghiệm d tiếp xúc với (C).
+ Hệ (*) vô nghiệm d và (C) không có điểm chung.
5: Vị trí tương đối của hai đường tròn (C1) và (C2)
Để biện luận số giao điểm của hai đường tròn
(C1): x 2 y 2 2a1 x 2b1y c1 0 , (C2): x 2 y 2 2a2 x 2b2 y c2 0 .
ta có thể thực hiện như sau:
Cách 1: So sánh độ dài đoạn nối tâm I1I2 với các bán kính R1, R2.
+ R1 R2 I1I 2 R1 R2 (C1) cắt (C2) tại 2 điểm.
+ I1I 2 R1 R2 (C1) tiếp xúc ngoài với (C2).
+ I1I 2 R1 R2 (C1) tiếp xúc trong với (C2).
+ I1I 2 R1 R2 (C1) và (C2) ở ngoài nhau.
+ I1I 2 R1 R2 (C1) và (C2) ở trong nhau.
Cách 2: Toạ độ các giao điểm (nếu có) của (C1 ) và (C2) là nghiệm của hệ phương trình:
x 2 y 2 2a x 2b y c 0
1 1 1 (*)
2 2
x y 2 a2 x 2 b2 y c2 0
+ Hệ (*) có hai nghiệm (C1) cắt (C2) tại 2 điểm.
+ Hệ (*) có một nghiệm (C1) tiếp xúc với (C2).
+ Hệ (*) vô nghiệm (C1) và (C2) không có điểm chung.
22
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
6: Tiếp tuyến của đường tròn (C)
Cho đường tròn (C) có tâm I, bán kính R và đường thẳng . tiếp xúc với (C) d (I , ) R
Dạng 1: Tiếp tuyến tại một điểm M0 ( x0 ; y0 ) (C).
– đi qua M0 ( x0 ; y0 ) và có VTPT IM 0 .
M 0 ( x0 ; y 0 )
(C)
( ) I(a;b)
PT chính taéc x2 y 2 x2 y 2
1 1
a2 b2 a2 b2
Lyù thuyeát (a 2 b2 ) (a 2 b2 )
Truïc lôùn, ñoä daøi Ox, 2a Oy, 2b
Truïc nhoû, ñoä daøi Oy, 2b Ox, 2a
Lieân heä a, b, c c = a2 – b2
2
c = b2 – a2
2
23
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
PT chính taéc
x2 y 2 y 2 x2
1 1
a 2 b2 b2 a 2
Lyù thuyeát
Truïc thöïc, ñoä daøi Ox, 2a Oy, 2b
Truïc aûo, ñoä daøi Oy, 2b Ox, 2a
2 2 2
Lieân heä a, b, c c =a +b c = a 2 + b2
2
Pt chính taéc
y2 = 2px y2 = – 2px y2 = 2py y2 = – 2py
Lyù thuyeát
p p p p
Tieâu ñieåm F ,0 F ,0 F 0, F 0,
2 2 2 2
p p p p
Ñöôøng chuaån x x y y
2 2 2 2
Ñieàu kieän tieáp xuùc
B2p = 2AC B2p = – 2AC A2p = 2BC A2p = – 2BC
vôùi Ax + By + C = 0
Cho ba trục Ox, Oy, Oz vuông góc với nhau từng đôi một và chung một điểm gốc O. Gọi i, j , k là các
vectơ đơn vị, tương ứng trên các trục Ox, Oy, Oz. Hệ ba trục như vậy gọi là hệ tọa độ Đêcac vuông góc
Oxyz hoặc đơn giản là hệ tọa độ Oxyz.
2 2 2
Chú ý: i j k 1 và i. j i.k k . j 0 .
2. Tọa độ của vectơ:
a) Định nghĩa: u x; y; z u xi y j zk
24
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
b) Tính chất: Cho a (a1; a2 ; a3 ), b (b1; b2 ; b3 ), k R
a b (a1 b1; a2 b2 ; a3 b3 )
ka (ka1; ka2 ; ka3 )
a1 b1
a b a2 b2
a b
3 3
0 (0; 0; 0), i (1; 0; 0), j (0;1; 0), k ( 0; 0;1)
a cùng phương b (b 0) a kb (k R )
a1 kb1
a a a
a2 kb2 1 2 3 , (b1, b2 , b3 0)
a kb b1 b2 b3
3 3
a .b a1.b1 a2 .b2 a3 .b3 a b a1b1 a2 b2 a3b3 0
a 2 a12 a22 a32 a a12 a22 a22
a.b a1b1 a2b2 a3b3
cos(a , b ) (với a , b 0 )
a.b a12 a22 a32 . b12 b22 b32
3. Tọa độ của điểm:
a) Định nghĩa: M ( x; y; z) OM ( x; y; z) (x : hoành độ, y : tung độ, z : cao độ)
Chú ý: M (Oxy) z = 0; M (Oyz) x = 0; M (Oxz) y = 0
M Ox y = z = 0; M Oy x = z = 0; M Oz x = y = 0
b) Tính chất: Cho A( x A ; y A ; zA ), B( x B ; yB ; zB )
AB ( x B x A ; yB y A ; zB zA ) ( x B x A )2 ( yB y A )2 ( zB z A )2
AB
Toạ độ điểm M chia đoạn AB theo tỉ số k (k≠1): MA kMB
x kxB yA kyB zA kzB
M A ; ;
1 k 1 k 1 k
x xB y A yB zA zB
Toạ độ trung điểm M của đoạn thẳng AB: M A ; ;
2 2 2
Toạ độ trọng tâm G của tam giác ABC:
x xB xC y A yB yC zA zB zC
G A ; ;
3 3 3
Toạ độ trọng tâm G của tứ diện ABCD:
x xB xC x D y A yB yC yD zA zB zC zC
G A ; ;
4 4 4
4. Tích có hướng của hai
vectơ:
a) Định nghĩa: Cho a (a1, a2 , a3 ) ,
b (b1 , b2 , b3 ) .
a2 a3 a3 a1 a1 a2
a, b a b ; ; a2b3 a3b2 ; a3b1 a1b3 ; a1b2 a2b1
b2 b3 b3 b1 b1 b2
Chú ý: Tích có hướng của hai vectơ là một vectơ, tích vô hướng của hai vectơ là một số.
b) Tính chất:
i , j k ; j , k i ; k , i j [a, b] a; [a, b] b
25
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
[a, b ] a . b .sin a , b a, b cùng phương [a, b] 0
c) Ứng dụng của tích có hướng:
Điều kiện đồng phẳng của ba vectơ: a, b và c đồng phẳng [a, b ].c 0
Diện tích hình bình hành ABCD: S ABCD AB, AD
1
Diện tích tam giác ABC: S ABC AB, AC
2
Thể tích khối hộp ABCD.ABCD: VABCD . A ' B ' C ' D ' [ AB, AD ]. AA '
1
Thể tích tứ diện ABCD: VABCD [ AB, AC ]. AD
6
Chú ý:
– Tích vô hướng của hai vectơ thường sử dụng để chứng minh hai đường thẳng vuông góc, tính góc
giữa hai đường thẳng.
– Tích có hướng của hai vectơ thường sử dụng để tính diện tích tam giác; tính thể tích khối tứ diện,
thể tích hình hộp; chứng minh các vectơ đồng phẳng – không đồng phẳng, chứng minh các vectơ cùng
phương.
a b a.b 0
a vaø b cuø ng phöông a ,b 0
a , b , c ñoàng phaúng a , b .c 0
5. A, B, C thẳng hàng AB, AC cùng phương AB k AC AB, AC 0
ABCD là hình bình hành AB DC
Cho ABC có các chân E, F của các đường phân giác trong và ngoài của góc A của ABC trên BC.
AB AB
Ta có: EB .EC , FB .FC
AC AC
A, B, C, D không đồng phẳng AB, AC , AD không đồng phẳng AB, AC . AD 0
26
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
- Giả sử điểm cố định I=(a;b;c) và R là khoảng không đổi M=(x;y;z) thì theo định nghĩa :
2 2 2 2 2 2
IM R x a y b z c R x a y b z c R2 1
- Nếu khai triển (1) ta có :
x 2 y 2 z 2 2ax 2by 2cz d 0 a 2 b 2 c 2 R 2 d 0 2
- Như vậy (1) và (2) gọi là phương trình tổng quát của mặt cầu . Riêng trường hợp phương trình (2) muốn là
phương trình của mặt cầu thì phải thỏa mãn điều kiện :
R 2 a 2 b2 c 2 d 0 *
CÁCH VIẾT PHƯƠNG TRÌNH MẶT CẦU ĐƠN GIẢN
Để viết phương trình mặt cầu (S), ta cần xác định tâm I và bán kính R của mặt cầu.
Dạng 1: (S) có tâm I(a; b; c) và bán kính R. Ta thay tọa độ tâm và bán kính vào mặt cầu:
(S): ( x a)2 ( y b)2 ( z c)2 R 2
Dạng 2: (S) có tâm I(a; b; c) và đi qua điểm A: Khi đó bán kính R = IA.
Dạng 3: (S) nhận đoạn thẳng AB cho trước làm đường kính:
x xB y y z z
– Tâm I là trung điểm của đoạn thẳng AB: x I A ; yI A B ; zI A B .
2 2 2
AB
– Bán kính R = IA = .
2
Dạng 4: (S) đi qua bốn điểm A, B, C, D (mặt cầu ngoại tiếp tứ diện ABCD):
– Gọi phương trình mặt cầu (S) có dạng: x 2 y 2 z 2 2ax 2by 2cz d 0 (*).
– Thay lần lượt toạ độ của các điểm A, B, C, D vào (*), ta được 4 phương trình.
– Giải hệ phương trình đó, ta tìm được a, b, c, d Phương trình mặt cầu (S).
Dạng 5: (S) đi qua ba điểm A, B, C và có tâm I nằm trên mặt phẳng (P) cho trước:
Giải tương tự như dạng 4.
Dạng 6: (S) có tâm I và tiếp xúc với mặt cầu (T) cho trước:
– Xác định tâm J và bán kính R của mặt cầu (T).
– Sử dụng điều kiện tiếp xúc của hai mặt cầu để tính bán kính R của mặt cầu (S).
(Xét hai trường hợp tiếp xúc trong và tiếp xúc ngoài)
Chú ý: Với phương trình mặt cầu (S): x 2 y 2 z 2 2ax 2by 2cz d 0 với a 2 b 2 c 2 d 0 thì
1.Vectơ pháp tuyến – Cặp vectơ chỉ phương của mặt phẳng:
Vectơ n 0 là VTPT của () nếu giá của n vuông góc với ().
Hai vectơ a , b không cùng phương là cặp VTCP của () nếu các giá của chúng song song hoặc nằm
trên ().
Chú ý: Nếu n là một VTPT của () thì kn (k ≠ 0) cũng là VTPT của ().
Nếu a , b là một cặp VTCP của () thì n a , b là một VTPT của ().
2. Phương trình tổng quát của mặt phẳng
Ax By Cz D 0 vôùi A 2 B 2 C 2 0
Nếu () có phương trình Ax By Cz D 0 thì n ( A; B; C ) là một VTPT của ().
Phương trình mặt phẳng đi qua M0 ( x0 ; y0 ; z0 ) và có một VTPT n ( A; B; C ) là:
A( x x0 ) B( y y0 ) C (z z0 ) 0
3. Các trường hợp riêng
27
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
Các hệ số Phương trình mặt phẳng () Tính chất mặt phẳng ()
D=0 Ax By Cz 0 () đi qua gốc toạ độ O
A=0 By Cz D 0 () // Ox hoặc () Ox
B=0 Ax Cz D 0 () // Oy hoặc () Oy
C=0 Ax By D 0 () // Oz hoặc () Oz
A=B=0 Cz D 0 () // (Oxy) hoặc () (Oxy)
A=C=0 By D 0 () // (Oxz) hoặc () (Oxz)
B=C=0 Ax D 0 () // (Oyz) hoặc () (Oyz)
phương trình của () không chứa ẩn nào thì () song song hoặc chứa trục tương ứng.
x y z
4. Phương trình mặt phẳng theo đoạn chắn: 1
a b c
() cắt các trục toạ độ tại các điểm (a; 0; 0), (0; b; 0), (0; 0; c)
5. Khoảng cách từ điểm M0(x0; y0; z0) đến mặt phẳng (): Ax + By + Cz + D = 0
Ax0 By0 Cz0 D
d M0 ,( )
A2 B 2 C 2
Để lập phương trình mặt phẳng () ta cần xác định một điểm thuộc () và một VTPT của nó.
Dạng 1: () đi qua điểm M x0 ; y0 ; z0 có VTPT n A; B;C :
(): A x x0 B y y0 C z z0 0
Dạng 2: () đi qua điểm M x0 ; y0 ; z0 có cặp VTCP a , b :
Khi đó một VTPT của () là n a , b .
Dạng 3: () đi qua điểm M x0 ; y0 ; z0 và song song với mặt phẳng ( ): Ax + By + Cz + D = 0:
(): A x x0 B y y0 C z z0 0
Dạng 4: () đi qua 3 điểm không thẳng hàng A, B, C:
Khi đó ta có thể xác định một VTPT của () là: n AB , AC
Dạng 5: () đi qua một điểm M và một đường thẳng (d) không chứa M:
– Trên (d) lấy điểm A và VTCP u .
– Một VTPT của () là: n AM , u
Dạng 6: () đi qua một điểm M và vuông góc với một đường thẳng (d):
VTCP u của đường thẳng (d) là một VTPT của ().
Dạng 7: () đi qua 2 đường thẳng cắt nhau d1, d2:
– Xác định các VTCP a , b của các đường thẳng d1, d2.
– Một VTPT của () là: n a , b .
– Lấy một điểm M thuộc d1 hoặc d2 M ().
Dạng 8: () chứa đường thẳng d1 và song song với đường thẳng d2 (d1 , d2 chéo nhau):
– Xác định các VTCP a , b của các đường thẳng d1, d2.
– Một VTPT của () là: n a , b .
– Lấy một điểm M thuộc d1 M ().
Dạng 9: () đi qua điểm M và song song với hai đường thẳng chéo nhau d1, d2:
– Xác định các VTCP a , b của các đường thẳng d1, d2.
28
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
– Một VTPT của () là: n a , b .
Dạng 10: () đi qua một đường thẳng (d) và vuông góc với một mặt phẳng ( ):
– Xác định VTCP u của (d) và VTPT n của ( ).
– Một VTPT của () là: n u , n .
– Lấy một điểm M thuộc d M ().
Dạng 11: () đi qua điểm M và vuông góc với hai mặt phẳng cắt nhau ( ), ():
– Xác định các VTPT n , n của ( ) và ().
– Một VTPT của () là: n u , n .
Dạng 12: () đi qua đường thẳng (d) cho trước và cách điểm M cho trước một khoảng k cho trước:
– Giả sử () có phương trình: Ax By Cz+D 0 A2 B 2 C 2 0 .
– Lấy 2 điểm A, B (d) A, B () (ta được hai phương trình (1), (2)).
– Từ điều kiện khoảng cách d ( M ,( )) k , ta được phương trình (3).
– Giải hệ phương trình (1), (2), (3) (bằng cách cho giá trị một ẩn, tìm các ẩn còn lại).
Dạng 13: () là tiếp xúc với mặt cầu (S) tại điểm H:
– Giả sử mặt cẩu (S) có tâm I và bán kính R.
– Một VTPT của () là: n IH
Chú ý: Để viết phương trình mặt phẳng cần nắm vững các cách xác định mặt phẳng đã học ở
lớp 11.
x x 0 a 1t
1.Phương trình ttham số của đường thẳng : y y 0 a 2 t (t R)
z z a t
0 3
x x 0 y y0 z z 0
2.Phương trình chính tắc của đuờng thẳng :
a1 a2 a3
Trong đó M0(x0;y0;z0) là điểm thuộc đường thẳng và a (a1;a 2 ;a 3 ) là vectơ chỉ phương của đường thẳng
Thay toïa ñoä ñieåm M vaøo ñöôøng thaúng d/,khoâng thoûa thì d d / .
Thay toïa ñoä ñieåm M vaøo ñöôøng thaúng d/,thoûa thì d d /
Neáu: u.v 0 :
u.v .MN 0 . Thì d,d/ cuøng naèm trong moät maët phaúng.
u.v .MN 0 . Thì d,d/ cheùo nhau.
29
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
2/. ÑÖÔØNG THAÚNG VAØ MAËT PHAÚNG :
d qua M(x0, y0, z0) coù Vectô chæ phöông u (u1 , u 2 , u3 )
maët phaúng ( ) : Ax + By + Cz + D = 0 coù vectô phaùp tuyeán n ( A, B, C )
a .u 0
d // ( )
M
d caét ( ) u .n 0
u.n 0
d
M
d a1 : a2 : a3 A : B : C
Cho maët phaúng ( ) . Maët caàu (S) coù taâm I vaø baùn kính R.
Neáu d I , R . Thì maët phaúng khoâng caét maët caàu.
Neáu d I , R . Thì maët phaúng tieáp xuùc vôùi maët caàu taïi moät ñieåm M. Maët phaúng
( ) goïi laø maët phaúng tieáp dieän.(Caùch tìm M: vieát phöông trình ñöôøng thaúng
qua I vaø vuoâng goùc , M ).
Neáu d I , R . Thì maët phaúng ( ) caét maët caàu (S) theo moät giao tuyeán laø ñöôøng
troøn (C).
CAÙCH XAÙC ÑÒNH TAÂM H VA BAÙN KÍNH r CUÛA ÑÖÔØNG TROØN (C).
Laäp phöông trình ñöôøng thaúng (d) qua I vaø . H d
r R 2 IH 2 Ø
30
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
KHOAÛNG CAÙCH :
1/. Khoaûng caùch töø moät ñieåm M(x0, y0, z0) ñeán mặt phẳng :Ax + By + Cz + D = 0
Ax0 By0 Cz0 D
d M ,
A2 B 2 C 2
2/. Khoaûng caùch töø điểm M(x0 , y0, z0) đến đường thẳng d.
u.MN
Điểm N d và có véc tơ chỉ phương u . d M , d
u
u , v MN
3/. Khoaûng caùch hai ñöôøng thaúng cheùo nhau d vaø d’ : d d ,d /
u , v
Với M d , N d / và u , v lần lượt là 2 véctơ chỉ phương của d,d/ .
Bằng khoảng cách từ một điểm bất kì trên mặt phẳng này đến mặt phẳng kia.
Chú ý: Nếu hai mặt phẳng không song song thì khoảng cách giữa chúng bằng 0.
GOÙC
u1 u2 a1a2 b1b2 c1c2
Goïi laø goùc giöõa 2 ñường thaúng: cos
u1 u2 a1 b12 c12 a22 b22 c22
2
31
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
32
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
A( x - x0 ) + B(y - y0) + C(z - z0) = 0
Ax + By + Cz + D = 0
Dạng 2:Viết pt mặt phẳng
đi qua A(x 0; y0 ;z0) và // mp (Q)
- Từ ptmp(Q) VTPT n Q = (A;B;C)
- Vì (P) // (Q) VTPT n P = n Q = (A;B;C)
- PT mp (P) đi qua A và có VTPT n P
Dạng 3: Viết pt mp đi qua A(x0; y0 ;z0) và vuông góc với đường thẳng d
- Từ (d) VTCP u d = (A;B;C)
- Vì (P) vuông góc với (d) Chọn VTPT n P= u d =(A;B;C)
Viết ptmp (P) đi qua A và có vtpt n P.
Dạng 5:
Viết
Pt mp (P) đi qua
3 điểm A,B,C không thẳng hàng
- Tính AB , AC và a = [ AB , AC ]
- PT mp (P) đi qua A và có VTPT n P= a = [ AB , AC ]
33
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
- Từ ( ) VTCP u và tính [ u d, u ]
- PT mp (P) đi qua M và có VTPT n = [ u d, u ].
- Giải (1);(2) ta tìm được A,B theo C từ đó chọn A,B,C đúng tỉ lệ , ta viết được PT mp(P).
Dạng 14:Viết Pt mp(P) chứa (d) và hợp với mp (Q) một góc 900
- Gọi VTPT của mp (P) là n P = (A,B,C) với đk là A2 + B2 + C2 >0
- Từ (d) VTCP u d và điểm M (d)
- Vì d (P) u d. n P=0 (1)
- Tính cos ((P),(Q)) (2)
- Từ (1) và (2) ta tìm được A,B theo C từ đó chọn A,B,C đúng tỉ lệ , ta viết được PT mp(P).
Dạng 15:Viết Pt mp (P) chứa (d) và hợp với đt( )một góc
900
- Gọi VTPT của mp (P) là n P = (A;B;C) với đk là A2 + B2 + C2 >0
- Từ (d) VTCP u d và điểm M (d)
- Vì d (P) u d. n P=0 (1)
- Tính sin ((P),( )) (2)
- Hệ (1) và (2) tìm được A,B theo C từ đó chọn A,B,C đúng tỉ lệ , ta viết được PT mp(P).
Dạng 16: Cho A và (d) , viết PT mp (P) chứa (d) sao cho d(A,(P)) là lớn nhất
- Gọi H là hình chiếu của A lên (d)
- Ta có : d(A,(P)) = AK AH
(tính chất đường vuông góc và đường xiên)
Do đó d(A(P)) max AK = AH K H
- Viết PT mp (P) đi qua H và nhận AH làm VTPT
Dạng 17: Viết Pt mp (P) // với (Q) và tiếp xúc với mặt cầu (S)
- Xác định tâm I, bán kính R của mặt cầu (S)
- Vì (P) // (Q) nên (P) có dạng Ax + By + Cz + D'=0
(theo pt của mp (Q) , trong đó D' DQ).
- Mà (P) tiếp xúc với (S) nên d(I,(P))= R tìm được D'
34
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
- Từ đó ta có Pt (P) cần tìm
Dạng 18: Viết PT mp(P) // (Q) và cắt mặt cầu (S) theo giao tuyến là đường tròn(C) có bán kính r
( hoặc diện tích, chu vi cho trước).
- Xác định tâm I, bán kính R của mặt cầu (S)
- Adct : Chu vi đường tròn C = 2 r và diện tích S = r 2 tính r.
2 2
- d(I,(P)) = R r (1)
- Vì (P) // (Q) nên (P) có dạng Ax + By + Cz + D'=0
(theo pt của mp (Q) , trong đó D' DQ)
- Suy ra d (I,(P)) (2) Giải hệ (1), (2) tìm được D' viết được pt (P).
Dạng 19: Viết PT mp(P) chứa (d) và tiếp xúc với mặt cầu (S)
- Xác định tâm I, bán kính R của mặt cầu (S)
- Gọi VTPT của mp (P) là n P = (A;B;C) với đk là A2 + B2 + C2 >0
- Từ (d) VTCP u d và điểm M (d)
- d (P) u d. n P=0 (1)
- Mà (P) tiếp xúc với (S) nên d(A,(P))= R (2)
- Giải hệ (1) và (2) tìm được A,B theo C PT mp(P).
Dạng 20: Viết Pt mp (P) chứa (d) và cắt mặt cầu (S) theo giao tuyến là đường tròn (C) có bán
kính r ( hoặc diện tích , chu vi cho trước)
- Xác định tâm I, bán kính R của mặt cầu (S)
- Adct : Chu vi đường tròn C = 2 r và diện tích S =
r 2 tính r.
- Vì d (P) u d. n P=0 (1)
- Gọi VTPT của mp (P) là n P = (A,B,C) với đk là A2 + B2 + C2 >0,
chọn M trên đường thẳng d.
=>PT mp (P) đi qua M: A(x-x0) + B(y-y0) + C(z-z0) = 0
- Vì (P) cắt (S) theo đường tròn bán kính r nên d(I,(P)= r (2)
- Giải hệ (1) và (2) tìm được A,B theo C PT mp(P).
Dạng 21: Viết PT mp (P) chứa (d) và cắt mặt cầu (S) theo giao tuyến là đường tròn (C) có bán
kính nhỏ nhất .(áp dụng trường hợp d cắt (S) tại 2 điểm).
- Xác định tâm I, bán kính R của mặt cầu (S)
- Bán kính r = R 2 d 2 ( I ,( p )) để r min d(I,(P)) max
- Gọi H là hình chiếu của I lên (d) ; K là hình chiếu của I lên (P)
- Ta có: d(I,(P))= IK Ih ( tính chất đường vuông góc và đường xiên)
- Do đó: d(I,(P)) max AK = AH K H
- PT mp(P) đi qua H và nhận IH làm VTPT
35
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
x x0 at
PP: phương trình tham số của đường thẳng d là: (d): y y0 bt với t R
z z ct
0
x x0 y y0 z z0
* Chú ý : Nếu cả a, b, c 0 thì (d) có PT chính tắc
a b c
* Chú ý: Đây là bài toán cơ bản. Về nguyên tắc muốn viết PT dt(d) thì cần phải biết 2 yếu tố đó là
tọa độ một điểm thuộc d và toạ độ VTCP của d.
Dạng 2:
Viết
pt dt(d) đi qua 2 điểm A,B
- Tính AB
- Viết PT đường thăng đi qua A, và nhận AB làm VTCP
Dạng 8: Viết pt đường thẳng d đi qua điểm A và cắt 2 đường thẳng d1, d2:
Cách 1 : * Viết pt mặt phẳng ( ) đi qua điểm A và chứa đường thẳng d1
36
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
* Tìm B = ( ) d 2
* Đường thẳng cần tìm đi qua A, B
Cách 2 : - Viết pt mặt phẳng ( ) đi qua điểm A và chứa đường thẳng d1
- Viết pt mặt phẳng ( ) đi qua điểm B và chứa đường thẳng d2
- Đường thẳng cần tìm d =
Dạng 11 : Viết ptđt d đi qua A, song song mp ( ) , cắt đường thẳng d'
Cách 1 : - Viết ptmp(P) đi qua A và song song với ( )
- Viết ptmp(Q) đi qua A và chứa d'
- Đường thẳng cần tìm d = ( P ) (Q )
Cách 2 : * Viết ptmp(P) đi qua A và song song với ( )
* Tìm B = ( P) d '
* Đường thẳng cần tìm đi qua 2 điểm A,B
Dạng 12 : Viết ptđt d nằm trong mp(P) và cắt 2 đường thẳng d 1, d2 cho trước.
- Tìm giao điểm A=d1 ( P ) và B=d2 ( P )
- Đường thẳng d đi qua 2 điểm A, B
Dạng 13 : Viết ptđt d nằm trong mp(P) và vuông góc với đường thẳng d' tại giao điểm I của (P)
và d'.
* Tìm giao điểm I' = d' ( P )
* Tìm VTCP u của d' và VTPT n của (P) và tính v [u,n]
* Viết ptđt d qua I và có VTCP v
Dạng 14 : Viết ptđt vuông góc chung d của 2 dường thẳng chéo nhau d1, d2 :
- Gọi M ( x0 at , y0 bt , z0 ct ) d1 ,
' ' '
và N ( x0 a ' t ', y0 b ' t ', z0 c ' t ') d 2
là các chân đường vuông góc chung của d1, d2
37
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
MN d1 MN .u1 0
- Ta có hệ t,t ' .
MN d 2 MN .u 2 0
- Thay t, t' tìm M, N. Viết ptđt đi qua M,N.
( Với cách 2 em tính thêm được khoảng cách MN, cũng chính là độ dài đường vuông góc)
Dạng 15 : Viết pt đường thẳng d vuông góc với mp(P) và cắt 2 đường thẳng d 1,d 2 .
* Viết ptmp(Q) chứa d1 và vuông góc với mp(P)
* Viết ptmp(R) chứa d2 và vuông góc với mp(P)
* Đường thẳng d = (Q ) ( R )
Dạng 16 : Viết ptđt d đi qua điểm A , cắt và vuông góc với đường thẳng d1 .
- Viết pt mp ( ) qua A và vuông góc d1
- Tìm giao điểm B = ( ) d1
- Đường thẳng cần tìm đi qua A, B
Dạng 17 : Viết ptđt d đi qua A ,vuông góc với d 1,tạo với d2 góc (00 ;900 ) (= 300, 450, 600)
2 2 2
* Gọi VTCP của d là u (a; b; c), dk : a b c 0
* Vì d d1 u.u1 0 =>phương trình (1)
u.u 2
Vì cos => phương trình (2)
u . u2
Thế (1) vào (2) => a,b,c => ptđt d.
0 0
u .u P
( chú ý : nếu thay giả thiết là d tạo với mp(P) góc (0 ;90 ) thì có sin )
u . uP
Dạng 18 : Viết ptđt d di qua A , song song với mp(P) , tạo với d1 góc (00 ;900 ) .
2 2 2
- Gọi VTCP của d là u ( a; b; c ), dk : a b c 0
- Vì d//(P) nên u.n p 0 => phương trình (1).
u.u1
- Vì cos (d , d1 ) cos nên có phương trình (2).
u . u1
- Giải hệ phương trình (1), (2) tìm a,b theo c=> chọn a,b,c.
=>viết ptđt d đi qua A, có vtcp u ( a; b; c )
Dạng 19 : Viết ptđt d di qua A , nằm trong mp(P) , tạo với d1 góc (00 ;900 ) .
2 2 2
- Gọi VTCP của d là u ( a; b; c ), dk : a b c 0
- Vì d (P) nên u.n p 0 => phương trình (1).
u.u1
- Vì cos (d , d1 ) cos nên có phương trình (2).
u . u1
- Giải hệ phương trình (1), (2) tìm a,b theo c=> chọn a,b,c.
=>viết ptđt d đi qua A, có vtcp u ( a; b; c )
38
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
Dạng 20: Viết ptđt d di qua A , vuông góc d1 và khoảng cách từ M đến d bằng h.
2 2 2
* Gọi VTCP của d là u ( a; b; c ), dk : a b c 0
* Vì d d1 nên u.n 1 0 => phương trình (1).
[u , AM ]
* Vì d ( M , d ) h h => phương trình (2).
u
*Giải hệ phương trình (1), (2) tìm a,b theo c=> chọn a,b,c.
=>viết ptđt d đi qua A, có vtcp u ( a; b; c )
NHÔÙ 26 : MOÄT SOÁ KIEÁN THÖÙC CÔ BAÛN VAØ THÖÔØNG DUØNG TRONG VIEÄC GIAÛI
TOAÙN HÌNH HOÏC KHOÂNG GIAN.
6 P P a
a P b a // b
//
b
39
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
7 a b
Neáu P // Q // R thì chuùng seõ chaén tr6n hai caùt
A A' tuyeán baát kyø a, b nhöõng ñoaïn thaúng tæ leä.
P
AB A' B '
B'
Q
B
BC B 'C '
R C C'
8 PQ d
R P a
R
a d
b
P Q a // b // d
RQ b
d // R
9 Neáu a thì a b , b
10 a neáu vaø chæ neáu a vuoâng goùc vôùi hai
ñöôøng thaúng b, c caét nhau trong
11 Neáu a//b vaø a thì b
Neáu a thì b thì a//b
a b
12 // vaø a thì a
Neáu a vaø a thì //
a
13 b Neáu a cheùo b
a * Coù moä tvaø chæ moät ñöôøng vuoâng goùc
a
chung
b
* Coù moät vaø chæ moät maët phaúng chöùa ñöôøng
thaúng naøy vaø song song vôùi ñöôøng kia
* Coù hai maët phaúng song song vaø moãi maët
chöùa moät ñöôøng
14 O ÑÖÔØNG VUOÂNG GOÙC VAØ ÑÖÔØNG XIEÂN
* Ñoaïn vuoâng goùc chung OH laø ñoaïn ngaén nhaát
* Hai ñoaïn xieân daøi baèn g nhau coù hình chieáu daøi
H A
B baèng nhau vaø ngöôïc laïi.
A'
OA = OA’ HA = HA’
*Hai ñoaïn xieân coù ñoä daøi khaùc nhau thì ñoaïn
xieân daøi hôn coù hình chieáu daøi hôn vaø ngöôïc
laïi.
OB > OA HB > HA
15 b ÑÒNH LYÙ 3 ÑÖÔØNG VUOÂNG GOÙC
b'
a a vaø ñöôøng xieân b coù hình chieáu vuoâng
goùc treân laø b’ , ta coù : a b ' a b
16 a
a a
d
Neáu vaø d thì vôùi moïi
a maø a d thì a
40
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
d d
P d P
P P
17 S : Dieän tích cuûa moät hình phaúng H
S’: Dieän tích cuûa hình chieáu vuoâng goùc cuûa H
laø H’
: Goùc giöõa maët phaúng chöùa H vaø maët phaúng
chöùa H’
S ' S .Cos
18 A
C
HÌNH LAÊNG TRUÏ
1/. Ñònh nghóa : Hình laêng truï laø moät hình ña
B
dieän coù hai maët naèm trong hai maët song song
A' C' goïi laø hai ñaùy vaø caùc caïnh khoâng thuoäc hai
ñaùy ñeàu song song nhau
B'
2/. Caùc loaïi :
* Hình laêng truï ñöùng laø hình laêng truï coù caùc
caïnh beân vuoâng goùc vôùi ñaùy
* Hình laêng truï ñeàu laø hình laêng truï ñöùng coù
moãi ñaùy laø ña giaùc ñeàu.
Ngoaøi ra coøn coù laêng truï xieân
3/. Sxq, STP, V :
* Sxq baèng toång dieän tích caùc maët beân
* Sxq baèng chu vi thieát dieän thaúng nhaân vôùi
ñoä daøi caïnh beân.
* Sxq laêng truï ñöùng hay ñeàu baèng chu vi ñaùy
nhaân ñoä daøi caïnh beân
* STP = Sxq + 2Sñaùy
* V = B.h
B : dieân tích ñaùy
h : chieàu cao
19 S HÌNH CHOÙP
1/. Ñònh nghóa : Hình choùp laø moät hình ña dieän
D coù moät maët laø moät ña giaùc, caùc maët coøn laïi
A
ñeàu laø nhöõng tam giaùc coù chung moät ñænh
B C * Hình choùp ñeàu laø hình choùp coù ñaùy laø moät ña
giaùc ñeàu vaø caùc caïnh beân ñeàu baèng nhau
* Hình choùp cuït laø phaàn cuûa hình choùp naèm
giöõa ñaùy vaø moät thieát dieän song song vôùi ñaùy
2/. Sxq, STP, V :
Sxq cuûa hình choùp vaø hình choùp cuït laø
toång dieän tích taát caû caùc maët beân cuûa
moãi hình ñoù
Hình choùp : STP = S xq + Sñaùy
Hình choùp cuït :
STP = Sxq + Sñaùy lôùn + Sñaùy nhoû
41
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
Hình choùp ñeàu :
1
S xq chu vi ñaùy x trung ñoaïn
2
Hình choùp cuït ñeàu :
1
S xq ( CV ñaùy lôùn + CV ñaùy beù) x trung
2
ñoïan
Theå tích hình choùp :
1
V B.h
3
B : dieän tích ñaùy
h : chieàu cao
Theå tích hình choùp cuït :
1
V h B B ' B.B '
3
B, B’ : dieän tích hai ñaùy
h : chieàu cao
20 HÌNH TRUÏ TROØN XOAY
1/. Ñònh nghóa :
* Hình chöõ nhaät OO’A’A khi quay quanh caïnh
OO’ taïo neân moät hình goïi laø hình truï troøn
xoay( hay hình truï)
_ Hai caïnh OA vaø O’A’ vaïch thaønh hai
hình troøn baèng nhau goïi laø hai ñaùy.
_ Caïnh AA’ vaïch thaønh moät maët troøn xoay
goïi laø maët xung quanh cuûa hình truï
_ OO’ goïi laø truïc hay ñöôøng cao cuûa hình
truï.
2/. Sxq, STP, V :
S xq 2 Rh
STP 2 R ( h R )
V R2h
R : baùn kính
h : ñöôøng cao
42
Thầy.Nguyễn Quang Sơn ĐT:0909.230.970
________________________________________________________________________________
43