With the support of

United Nations Diversity of

Educational, Scientific and Cultural Expressions
Cultural Organization

BÁO CÁO
NGHIÊN CỨU
THỰC THI QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG CÁC
LĨNH VỰC VĂN HÓA VÀ SÁNG TẠO TẠI VIỆT NAM
1 2

BẢO VỆ QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ LÀ

BẢO VỆ CÁC GIÁ TRỊ VĂN HOÁ
3 4

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
1. Bối cảnh chung

I. KHÁI QUÁT VỀ QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ VÀ PHÁP LUẬT VỀ SỞ HỮU

TRÍ TUỆ TRONG CÁC LĨNH VỰC VĂN HOÁ VÀ SÁNG TẠO
1.1. Quyền sở hữu trí tuệ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực
văn hoá, sáng tạo
1.2. Các chính sách pháp luật về sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực văn hoá,
sáng tạo tại Việt Nam

II. THỰC TIỄN THI HÀNH PHÁP LUẬT VỀ SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG
CÁC LĨNH VỰC VĂN HOÁ VÀ SÁNG TẠO TẠI VIỆT NAM
2.1. Các hoạt động thực thi pháp luật về sở hữu trí tuệ trong các lĩnh vực
văn hoá, sáng tạo tại Việt Nam
2.2. Đánh giá tổng thể tình hình thực thi pháp luật về sở hữu trí tuệ trong
lĩnh vực văn hóa, sáng tạo tại Việt Nam
2.3. Đánh giá khoảng cách giữa hệ thống pháp luật về sở hữu trí tuệ với
việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực văn hoá, sáng tạo

III. NHỮNG KHUYẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN HỆ THỐNG THỰC THI
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG CÁC LĨNH VỰC VĂN HOÁ VÀ
SÁNG TẠO TẠI VIỆT NAM
3.1. Bối cảnh quốc tế và khu vực
3.2. Gợi mở từ kinh nghiệm quốc tế và khu vực
3.3. Những xu hướng trong hoàn thiện hệ thống thực thi quyền sở hữu
trí tuệ trong lĩnh vực văn hoá, sáng tạo
3.4. Giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về sở hữu trí tuệ
trong thời gian tới tại Việt Nam

KẾT LUẬN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC 1. DANH MỤC CÁC VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT VỀ SỞ
HỮU TRÍ TUỆ TRONG LĨNH VỰC VĂN HOÁ VÀ SÁNG TẠO
5 6
MỞ ĐẦU
1. BỐI CẢNH CHUNG
Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ
tư đã tác động và tạo ra những thay đổi
to lớn trong đời sống kinh tế, xã hội
của mỗi quốc gia. Trong lĩnh vực văn
hoá, việc ứng dụng các thành tựu của
khoa học và công nghệ là một trong
những nền tảng quan trọng để tạo ra
động lực đồng thời mang lại những
biến đổi quan trọng trong
sản xuất, phân phối, tiêu dùng và
tạo ra những giá trị, lợi nhuận đối với
các sản phẩm được tạo ra từ các
ngành công nghiệp văn hoá.
Trên bình diện chính sách, Đại hội
Đại biểu Toàn quốc lần thứ XIII của
Đảng cộng sản Việt Nam đã xác định
chủ trương gắn kết chặt chẽ giữa tăng
trưởng kinh tế với phát triển văn hoá.
Văn hoá là nền tảng tinh thần của xã
hội, là động lực phát triển kinh tế xã
hội, gắn phát triển văn hoá với phát
triển con người, khơi dậy khát vọng
phát triển đất nước phồn vinh, hạnh
phúc. Các chủ trương, đường lối của
Đảng đã được cụ thể hoá trong Chiến
lược phát triển văn hoá đến năm 2030
với các mục tiêu tác động đến hoạt
động của các ngành công nghiệp văn
hoá tại Việt Nam, đó là: (1) hoàn thiện
cơ chế thị trường trong lĩnh vực văn
hoá gắn với nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa; (2) ưu tiên
phát triển một số ngành công nghiệp
văn hoá có tiềm năng, lợi thế; (3) phấn
đấu giá trị gia tăng của các ngành công
nghiệp văn hoá nhất là các ngành:
điện ảnh, nghệ thuật biểu diễn, du lịch
văn hoá, mỹ thuật nhiếp ảnh, triển lãm,
quảng cáo…đóng góp 7% GDP.
Đặt trong bối cảnh cách mạng công
nghiệp lần thứ tư và xu thế chuyển đổi số
hiện nay, để thúc đẩy sự phát triển các
ngành công nghiệp văn hoá nói riêng và
trong lĩnh vực văn hoá, nghệ thuật nói
chung thì vai trò của hệ thống chính sách
và việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ cần
được coi trọng và là nền tảng then chốt
trong việc khuyến khích, đầu tư, thương
mại hoá các sản phẩm tạo ra từ hoạt
động văn hoá - sáng tạo.
Tất cả các yếu tố này đều đỏi hỏi phải có
một khung pháp lý về sở hữu trí tuệ hoàn
thiện, tương thích và đồng bộ với hệ
thống pháp luật quốc tế đồng thời phù
hợp với pháp luật chuyên ngành của các
ngành công nghiệp văn hoá tại Việt
Nam. Mặt khác vấn đề thực thi quyền sở
hữu trí tuệ cũng cần được đề cập với các
yếu tố cần được nhấn mạnh. Trên thực
tế hiện nay tại Việt Nam, việc thực thi
quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực văn
hoá, sáng tạo nói chung và đối với phát
triển các ngành công nghiệp văn hoá nói
riêng còn nhiều khó khăn, bất cập, cần đi
sâu nghiên cứu và nhận diện thấu đáo.
Chính vì vậy, việc thực hiện dự án “Củng
cố việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ ở
Việt Nam” là rất cần thiết để nghiên cứu
hệ thống pháp luật về sở hữu trí tuệ
trong các lĩnh vực văn hoá và sáng tạo
đồng thời chỉ ra thực trạng cũng như giải
pháp để hoàn thiện pháp luật về sở hữu
trí tuệ trong các lĩnh vực văn hoá và sáng
tạo trong thời gian tới.
2. MỤC TIÊU VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
Củng cố việc thực thi quyền sở hữu trí
tuệ ở Việt Nam (SIPE) là một dự án do
Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt
Nam phối hợp với Cục Bản quyền tác giả
(Bộ VH, TT&DL) thực hiện, với sự hỗ trợ
của Quỹ quốc tế vì Đa dạng văn hóa
(IFCD) của UNESCO, trong khuôn khổ
của Công ước 2005 của UNESCO về
Bảo vệ và phát huy sự đa dạng của các
biểu đạt văn hóa. Dự án triển khai một
loạt các hoạt động nhằm cải thiện việc
bảo vệ và nâng cao hiệu quả thực thi
quyền sở hữu trí tuệ ở Việt Nam, thực
hiện các nhiệm vụ đặt ra trong Chiến
lược Phát triển các ngành công nghiệp
văn hóa Việt Nam đến năm 2020, tầm
nhìn đến năm 2030, đóng góp vào sự
phát triển bền vững của các ngành công
nghiệp văn hóa và sáng tạo trong nước.
Dự án có ba mục tiêu cụ thể:
- Đánh giá được tổng quan thực trạng
về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ ở Việt
Nam nhằm xây dựng nhận thức chung
và hiểu biết thực tiễn về khuôn khổ pháp
lý và sở hữu trí tuệ trong các ngành văn
hóa và sáng tạo.
- Nâng cao năng lực quản lý nhà nước
trong việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ
cho các lĩnh vực văn hóa và sáng tạo
thông qua một chuỗi các khóa đào tạo
dành cho cán bộ quản lý nhà nước các
cấp, địa phương và các ngành liên quan.
- Đẩy mạnh, nâng cao nhận thức và
củng cố việc thực thi quyền sở hữu trí
tuệ cho các ngành công nghiệp văn hóa
và sáng tạo tại Việt Nam, thông qua các
khóa đào tạo cơ bản về sở hữu trí tuệ
dành cho nghệ sĩ và người hoạt động
trong lĩnh vực sáng tạo.
Nghiên cứu này nhằm phân tích, đánh
giá tổng quan về khuôn khổ pháp lý hiện
hành và thực tiễn việc bảo vệ quyền sở
hữu trí tuệ trong lĩnh vực văn hoá, nghệ
thuật và sáng tạo ở Việt Nam; từ đó đề
xuất các kiến nghị và giải pháp nhằm
củng cố việc thực thi pháp luật về sở hữu
trí tuệ trong các lĩnh vực này ở Việt Nam.
Báo cáo này được thực hiện bởi nhóm
nghiên cứu gồm các chuyên gia quốc gia
và chuyên gia quốc tế với các hợp phần
công việc sau:
1/ Thực hiện nghiên cứu đánh giá
tổng quan khuôn khổ pháp lý về sở
hữu trí tuệ ở Việt Nam trong lĩnh vực
văn hóa, nghệ thuật và sáng tạo.
Công việc này bao gồm đánh giá các
công cụ và tiêu chuẩn về sở hữu trí tuệ
quốc tế có liên quan mà Việt Nam đã
thông qua, và các chính sách quốc gia,
luật, quy định, hướng dẫn... có liên quan
tới sở hữu trí tuệ nói chung và trong
lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật và sáng tạo
nói riêng.
2/ Đánh giá việc thực thi các chính
sách, luật pháp, quy định, hướng dẫn
về sở hữu trí tuệ đã trong thực tiễn,
các biện pháp và công cụ quản lý nhà
nước về các vấn đề liên quan tới sở
hữu trí tuệ ở Việt Nam. Công việc này
được thực hiện bằng các buổi phỏng vấn
mục tiêu với các cán bộ quản lý nhà
nước, đại diện của các tổ chức đại diện
tập thể quyền tác giả, quyền liên quan,
các chuyên gia trong lĩnh vực sở hữu trí
tuệ về văn hóa và nghệ thuật hiện nay.
3/ Thu thập ý kiến từ nghệ sỹ, người
làm nghề sáng tạo, khán giả, người

tiêu dùng các sản phẩm và dịch vụ
văn hóa và nghệ thuật. Công việc này
được thực hiện bằng 02 đợt khảo sát tập
trung vào các mức độ tiếp cận và hiểu
biết về các chính sách, luật, quy định,
hướng dẫn về sở hữu trí tuệ cũng như
việc tiếp cận tới các dịch vụ hỗ trợ của
nhà nước và ngoài nhà nước, các thực
hành và thái độ phổ biến hiện nay đối với
việc bảo vệ sở hữu trí tuệ của a) nghệ sỹ
và người thực hành văn hóa và sáng tạo
và b) công chúng/khán giả/người tiêu
dùng các sản phẩm văn hóa và sáng tạo.
4/ Trên cơ sở của đánh giá tổng quan và
kết quả của nghiên cứu/khảo sát, phát
triển nội dung cho Tài liệu hướng dẫn
thực thi về quyền sở hữu trí tuệ trong
lĩnh vực văn hóa và sáng tạo dành cho
các cán bộ nhà nước phụ trách quản
lý và thực quyền thi sở hữu trí tuệ.
5/ Trên cơ sở của đánh giá tổng quan và
kết quả của nghiên cứu/khảo sát, phát
triển nội dung cho Sổ tay kiến thức
căn bản về quyền sở hữu trí tuệ trong
lĩnh vực văn hóa và sáng tạo
dành cho nghệ sỹ và người làm
sáng tạo.
3. NHÓM NGHIÊN CỨU
Báo cáo này được thực hiện từ tháng 07
– 10.2022 bởi nhóm nghiên cứu gồm:
- Miguel Matthew Del Mundo, MBA,
Sáng lập của SIKAP (Hiệp hội những
người sáng tạo nội dung sáng tạo của
Philippines), Nhà tư vấn - Chiến lược &
Hệ sinh thái Sở hữu Trí tuệ,
- ThS. Hoàng Lan Phương, Giảng viên
Bộ môn sở hữu trí tuệ, Khoa Khoa học
quản lý, Đại học quốc gia Hà Nội
- TS. Lê Tùng Sơn, Giảng viên Bộ môn
sở hữu trí tuệ, Khoa Khoa học quản lý,
Đại học quốc gia Hà Nội.
1.1. QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ VÀ THỰC THI
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG LĨNH VỰC
VĂN HOÁ, SÁNG TẠO
7
TRONG CÁC LĨNH VỰC VĂN HOÁ, SÁNG TẠO
I. KHÁI QUÁT VỀ QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ
VÀ PHÁP LUẬT VỀ SỞ HỮU TRÍ TUỆ
1.1.1. Khái quát chung về quyền
sở hữu trí tuệ
a) Tài sản trí tuệ
Tài sản trí tuệ là những sản phẩm trí tuệ được bộc
lộ dưới những hình thức nhất định. Các sản phẩm
do trí tuệ con người sáng tạo ra thông qua các hoạt
động tư duy, sáng tạo trong các lĩnh vực khoa học,
văn học, nghệ thuật và công nghiệp. Tài sản trí tuệ
là một bộ phận của tài sản vô hình, không thể xác
định bằng các đặc điểm vật chất của chính nó như
những tài sản hữu hình, nhưng lại có giá trị lớn vì
có khả năng sinh ra lợi nhuận. Tại Việt Nam, khái
niệm “tài sản trí tuệ” lần đầu tiên được giải thích tại
Thông tư liên tịch số 39/2014/TTLT-BKHCN-BTC
ngày 17/12/2014 của Bộ Khoa học và Công nghệ -
Bộ Tài chính quy định việc định giá kết quả nghiên
cứu khoa học và phát triển công nghệ, tài sản trí
tuệ sử dụng ngân sách Nhà nước.
Theo quy định tại Điều 3.2 của Thông tư liên tịch
39/2014/TTLT-BKHCN-BTC, tài sản trí tuệ là tài
sản vô hình, có tính sáng tạo, xác định được, kiểm
soát được và có khả năng mang lại lợi ích kinh tế
cho chủ sở hữu tài sản đó. Tài sản trí tuệ bao gồm
đối tượng được bảo hộ và đối tượng không được
bảo hộ theo quy định của pháp luật sở hữu trí tuệ
như sáng chế, bí mật kinh doanh, thiết kế bố trí
mạch tích hợp bán dẫn, kiểu dáng công nghiệp,
nhãn hiệu, tên thương mại, giống cây trồng,
chương trình máy tính, tác phẩm khoa học, sáng
kiến, giống vật nuôi, thiết kế kỹ thuật.
b) Quyền sở hữu trí tuệ
Trên bình diện pháp luật quốc tế, Điều 2 viii Công
ước Stockholm thành lập WIPO định nghĩa về
quyền sở hữu trí tuệ như sau: Quyền sở hữu trí tuệ
bao gồm các quyền đối với các tác phẩm văn học,
nghệ thuật và khoa học; các quyền liên quan đến
hoạt động của các nghệ sĩ biểu diễn, sản xuất bản
ghi âm, chương trình phát sóng; quyền đối với
sáng chế ở tất cả các lĩnh vực hoạt động của con
người, phát minh khoa học; kiểu dáng đối với sáng
8
chế ở tất cả các lĩnh vực công nghiệp; nhãn hiệu
9 10

hàng hoá và nhãn hiệu dịch vụ; tên c) Phân loại quyền sở hữu trí tuệ
thương mại; quyền chống cạnh tranh
không lành mạnh; các quyền khác liên Căn cứ vào tiêu chí lĩnh vực, quyền sở
quan đến hoạt động trí tuệ trong các lĩnh hữu trí tuệ được phân chia thành: quyền
vực công nghiệp, khoa học, văn học và tác giả và quyền liên quan đến quyền
nghệ thuật¹ tác giả (gọi tắt là “quyền liên quan”),
quyền sở hữu công nghiệp và quyền đối
Theo Hiệp định về các khía cạnh liên với giống cây trồng.
Theo Hiệp định về các khía cạnh liên
quan tới thương mại của quyền sở hữu Trong đó:
trí tuệ (Argreement On Trade-Related
Aspects of IPR – TRIPs), tại phần II. Các (i) Quyền tác giả và Quyền liên quan
tiêu chuẩn liên quan đến khả năng đạt Quyền tác giả
được, phạm vi và việc sử dụng các Quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá
quyền sở hữu trí tuệ các đối tượng của nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo
quyền sở hữu trí tuệ bao gồm: quyền tác ra hoặc sở hữu. Các tác phẩm văn học,
giả và quyền liên quan, nhãn hiệu hàng nghệ thuật và khoa học được bảo hộ
hoá, chỉ dẫn địa lý, kiểu dáng công quyền tác giả.
nghiệp, sáng chế, thiết kế bố trí mạch Quyền liên quan là quyền của tổ chức,
tích hợp bán dẫn, thông tin bí mật… cá nhân đối với cuộc biểu diễn, bản ghi
âm, ghi hình, chương trình phát sóng,
Trên bình diện pháp luật Việt Nam, tín hiệu vệ tinh mang chương trình được
khoản 1 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ quy mã hoá.
định: “Quyền sở hữu trí tuệ là quyền của
tổ chức, cá nhân đối với tài sản trí tuệ, (ii) Quyền sở hữu công nghiệp QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ
bao gồm: quyền tác giả và quyền liên Quyền sở hữu công nghiệp là quyền
quan đến quyền tác giả, quyền sở hữu của tổ chức, cá nhân đối với sáng chế,
công nghiệp và quyền đối với giống cây kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí
trồng”. mạch tích hợp bán dẫn, nhãn hiệu, tên
Như vậy, các định nghĩa của pháp luật thương mại, chỉ dẫn địa lý, tên thương Quyền tác giả và Quyền sở hữu Quyền đối với
quốc tế và pháp luật Việt Nam đều định mại, bí mật kinh doanh do mình sáng quyền liên quan công nghiệp giống cây trồng
nghĩa quyền sở hữu trí tuệ thông qua tạo hoặc sở hữu và quyền chống cạnh
việc liệt kê các đối tượng của quyền sở tranh không lành mạnh.
hữu trí tuệ.
(iii) Quyền đối với giống cây trồng Quyền tác giả: - Sáng chế - Vật liệu
Là quyền của tổ chức, cá nhân đối với - Tác phẩm văn học - Kiểu dáng công nhân giống
giống cây trồng mới do mình chọn tạo - Nghệ thuật nghiệp - Vật liệu
hoặc phát hiện và phát triển hoặc được - Khoa học - Thiết kế bố trí thu hoạch
hưởng quyền sở hữu. mạch tích hợp
Quyền liên quan bán dẫn
- Cuộc biểu diễn - Nhãn hiệu
- Bản ghi âm ghi hình - Chỉ dẫn địa lý
- Chương trình - Tên thương mại
¹ Điều 2 viii “sở hữu trí tuệ” sẽ bao gồm các quyền liên quan đến: tác phẩm văn học, thuật và khoa học, phát sóng - Bí mật kinh doanh
buổi biểu diễn của nghệ sĩ biểu diễn, bản ghi âm và chương trình phát sóng, phát minh trong tất cả các
lĩnh vực nỗ lực của con người, khám phá khoa học, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu, nhãn hiệu dịch
vụ, và tên và chỉ định thương mại, bảo vệ chống lại cạnh tranh không lành mạnh và tất cả các quyền
khác có được từ hoạt động trí tuệ trong các lĩnh vực công nghiệp, khoa học, văn học hoặc nghệ thuật.
Sơ đồ 1.1. Phân loại đối tượng quyền sở hữu trí tuệ theo lĩnh vực
11
Căn cứ dựa trên cơ sở phát sinh quyền sở hữu trí tuệ: có thể phân loại quyền
sở hữu trí tuệ thành 03 nhóm đó là: (i) nhóm quyền được tự động phát sinh và (ii)
nhóm quyền phát sinh có điều kiện và (iii) nhóm quyền phát sinh khi có đăng ký và
được Nhà nước cấp văn bằng bảo hộ, trong đó:
(i) Nhóm quyền tự động phát sinh
bao gồm: quyền tác giả, quyền liên quan
- Quyền tác giả phát sinh kể từ khi
tác phẩm được sáng tạo và định hình
dưới một dạng vất chất nhất định, không
phân biệt nội dung, chất lượng, hình
thức, phương tiện, ngôn ngữ, đã công
bố hay chưa công bố, đã đăng ký hay
chưa đăng ký.
- Quyền liên quan phát sinh kể từ khi
cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình,
chương trình phát sóng, tín hiệu vệ tinh
mang chương trình mã hoá được định
hình hoặc thực thiện mà không gây
phương hại đến quyền tác giả.
Việc đăng ký quyền tác giả mang ý
nghĩa ghi nhận thông tin về tác giả, chủ
sở hữu tác phẩm, chủ sở hữu quyền liên
quan… Việc nộp đơn đăng ký đối với
các tác phẩm không mang ý nghĩa bắt
buộc để được hưởng quyền.
Tổ chức, cá nhân khi được cấp giấy
chứng nhận quyền tác giả không có
nghĩa vụ phải chứng minh về quyền tác
giả, quyền liên quan thuộc về mình khi
có tranh chấp, trừ trường hợp có chứng
cứ ngược lại.
(ii) Nhóm phát sinh có điều kiện bao
gồm: quyền sở hữu công nghiệp đối với
tên thương mại, bí mật kinh doanh, nhãn
hiệu nổi tiếng.
2
Trần Văn Nam, Nguyễn Thị Hồng Hạnh (2019), Giáo trình “Pháp luật về sở hữu trí tuệ”, NXB Đại
học kinh tế quốc dân, tr.13.
3
Vũ Thị Hải Yến (chủ biên) (2021), Giáo trình Luật SHTT, Trường Đại học Luật Hà Nội, NXB. Công
an Nhân dân, tr. 384-385.
- Tên thương mại: được xác lập với điều
kiện sử dụng hợp pháp tên
thương mại đó;
- Bí mật kinh doanh: được xác lập khi có
được hợp pháp bí mật kinh doanh và
thực hiện bảo hộ với bí mật kinh doanh
đó;
- Nhãn hiệu nổi tiếng: được xác lập với
điều kiện sử dụng nhãn hiệu đó, không
phụ thuộc vào thủ tục đăng ký.
(iii) Phát sinh khi có đăng ký và
được cấp văn bằng bảo hộ gồm: sáng
chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố
trí mạch tích hợp bán dẫn, nhãn hiệu,
chỉ dẫn địa lý và giống cây trồng.
- Điều kiện cần: Phải làm thủ tục đăng ký
với cơ quan nhà nước có thẩm quyền;
- Điều kiện đủ: Được cơ quan nhà nước
có thẩm quyền cấp văn bằng bảo hộ.
d) Bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ
Bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ là việc Nhà
nước bảo đảm cho tổ chức, cá nhân
quyền sở hữu, quyền sử dụng các đối
tượng của quyền sở hữu trí tuệ theo quy
định của pháp luật2. Như vậy, chủ thể
chính của hoạt động này đó là Nhà nước
và Nhà nước thực hiện bảo hộ quyền sở
hữu trí tuệ cho các sản phẩm sáng tạo
của các chủ sở hữu quyền thông qua
các hoạt động:
- Ban hành các văn bản quy phạm pháp
luật nhằm thể chế hoá các chính sách
của Nhà nước về bảo hộ quyền sở hữu
trí tuệ đối với từng đối tượng của quyền
sở hữu trí tuệ;
- Tổ chức việc xác lập quyền sở hữu trí
tuệ đối với từng đối tượng của quyền sở
hữu trí tuệ (bằng hình thức đăng ký
quyền);
12
e) Bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ
“Bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ được hiểu
là các hoạt động của Nhà nước, của chủ
thể quyền sở hữu trí tuệ và các chủ thể
khác liên quan trong việc sử dụng các
biện pháp không trái với quy định của
pháp luật về bảo vệ quyền sở hữu trí
tuệ, kịp thời phát hiện, ngăn chặn và xử
lý các hành vi xâm phạm quyền sở hữu
trí tuệ. Theo nghĩa rộng hơn, bảo vệ
quyền sở hữu trí tuệ còn bao gồm cả
hoạt động xây dựng pháp luật về bảo vệ
quyền sở hữu trí tuệ”3
Như vậy, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ
nhằm thực hiện mục tiêu của hệ thống
bảo hộ sở hữu trí tuệ đó là bảo vệ các
thành quả đầu tư sáng tạo, thúc đẩy các
hoạt động đổi mới; ngăn chặn việc sử
dụng bất hợp pháp kết quả sáng tạo của
người khác, ngăn chặn việc làm hàng
giả, hàng nhái và đảm bảo cạnh tranh
công bằng, trung thực.
Đối với các cơ quan Nhà nước, các biện
pháp bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ được
thực hiện bằng các hình thức:
- Thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm
hành chính, xử lý bằng hình thức dân
sự, hình sự đối với các hành vi xâm
phạm quyền sở hữu trí tuệ;
- Giải quyết các tranh chấp liên quan
đến xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ;
Ngoài Nhà nước là chủ thể chính trong
việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, chủ sở
hữu tài sản trí tuệ cũng là chủ thể của
việc bảo vệ quyền thông qua các hình
thức tự bảo vệ quyền như: sử dụng các
biện pháp công nghệ, sử dụng các biện
pháp hành chính như:
13
sử dụng các biện pháp công nghệ,
sử dụng các biện pháp hành chính như:
thực hiện đăng ký, xác lập quyền sở hữu
trí tuệ đối với tài sản trí tuệ mà mình là
chủ sở hữu; thông báo cho Nhà nước về
hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ
của các chủ thể khác, trực tiếp hoặc uỷ
quyền cho các tổ chức đại diện tập thể
khởi kiện ra toà án dân sự đối với các
hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.
1.1.2. Các loại hình tác phẩm
trong lĩnh vực văn hoá, sáng tạo
được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ
Theo Tuyên ngôn Thế giới về Đa dạng
văn hóa năm 2001 (được thông qua tại
phiên họp toàn thể, kỳ họp 31 của Tổ
chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa
Liên Hợp Quốc ngày 02/11/2001) đã
khẳng định văn hóa là một tập hợp các
đặc trưng tiêu biểu về tinh thần, vật chất,
trí tuệ và tình cảm của một xã hội hoặc
một nhóm người, bên cạnh nghệ thuật
và văn chương, nó còn bao hàm cả lối
sống, cách sống trong cộng đồng, hệ
thống giá trị truyền thống và
tín ngưỡng4. Văn hoá, nghệ thuật hàm
chứa những sáng tạo của mỗi cá nhân
và từ tiếp cận kinh tế, những sáng tạo
này như một tiềm năng, lợi thế cạnh
tranh trong sự phát triển kinh tế. Có
nhiều khái niệm liên quan đến lĩnh vực
văn hoá, sáng tạo như “công nghiệp văn
hoá”, “công nghiệp văn hoá và sáng
tạo”, “công nghiệp sáng tạo”, “công
nghiệp bản quyền” hay
4
UNESCO (2001), UNESCO Universal Declaration on Cultural Diversity. Paris: UNESCO. Nguyên
văn Tiếng Anh: Culture as the set of distinctive spiritual, material, intellectual and emotional
features of society or social group, that encompasses, not only art and literature, but lifestyles,
way of living together, value systems, traditions and beliefs.
5
Tham khảo thêm tại: Lương Hồng Quang (2018), Các ngành công nghiệp sáng tạo ở Việt Nam,
môi trường thể chế thị trường và sự tham gia, NXB Thế giới, tr11.
14
“công nghiệp trải nghiệm”… Tại Việt Nam, theo Quyết định số 1755/QĐ-TTg ngày 08 tháng 09 năm 2016 của
Thủ tướng Chính phủ, phê duyệt Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hoá
Theo định nghĩa của UNESCO, Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 (sau đây gọi là Quyết định
Công nghiệp sáng tạo bao gồm những 1755/QĐ-TTg), các ngành công nghiệp văn hoá Việt Nam bao gồm: Quảng cáo; kiến
sáng phẩm mang tính sáng tạo thuộc trúc; phần mềm và các trò chơi giải trí; thủ công mỹ nghệ; thiết kế; điện ảnh; xuất bản;
lĩnh vực văn hoá và nghệ thuật. Đó là thời trang; nghệ thuật biểu diễn; mỹ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm; truyền hình và phát
hoạt động bắt nguồn từ sự sáng tạo, thanh; du lịch văn hoá (12 ngành).
kỹ năng và năng khiếu của cá nhân, có
tiềm năng tạo ra của cải, việc làm qua
quá trình khai thác quyền sở hữu
trí tuệ.5 QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ
TRONG LĨNH VỰC VĂN HOÁ,
Thuật ngữ “công nghiệp văn hoá” theo SÁNG TẠO
quan niệm của UNESCO cũng được
sử dụng tương đương với “công nghiệp
sáng tạo”, tuy vậy, nếu như “ngành công
nghiệp văn hoá” đề cập và nhấn mạnh
các yếu tố liên quan đến sản xuất, tái Quyền tác giả và Quyền sở hữu
sản xuất, phân phối hàng hoá và dịch vụ Quyền liên quan công nghiệp
trong lĩnh vực văn hoá, nghệ thuật thì
“công nghiệp sáng tạo” có xu hướng mở
rộng phạm vi, hướng đến tính sáng tạo
của con người, đơn cử một số ngành
như: phần mềm (software) vốn được Quyền tác Quyền liên quan:
cho là không thuộc nhóm văn hoá và giả: - Quyền với Nhãn Kiểu dáng Bí mật
nghệ thuật và đặt trọng tâm vào tính - Văn học người biểu diễn hiệu công kinh
sáng tạo của cá nhân. - Nghệ - Quyền nhà sản nghiệp doanh
thuật xuất bản ghi âm
Bộ Kỹ thuật số, Văn hóa, Truyền thông - Khoa học ghi hình
và Thể thao Vương quốc Anh (DCMS - - Quyền của tổ
Department for Digital, Culture, Media & chức phát sóng
Sports of United Kingdom)6 đã định
nghĩa về công nghiệp sáng tạo như sau:
đó là những ngành có nguồn gốc dựa
Sơ đồ 1.2. Quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực văn hoá, sáng tạo
trên sự sáng tạo, kỹ năng, tài năng của
mỗi cá nhân và có tiềm năng tạo ra của Các sản phẩm thuộc 12 ngành công nghiệp văn hóa theo Quyết định số
cải và việc làm thông qua việc tạo ra và 1755/QĐ-TTg được bảo hộ bởi các đối tượng của quyền sở hữu trí tuệ
khai thác quyền sở hữu trí tuệ.7 bao gồm: Quyền tác giả và Quyền liên quan và Quyền sở hữu công nghiệp
(gồm nhãn hiệu, kiểu dáng công nghiệp và bí mật kinh doanh)
6
Tham khảo tại: DCMS (2001), Creative Industries Mapping Document 2001 (2 ed.), London, UK:
Department of Culture, Media and Sport.
7
Nguyên văn Tiếng Anh: Those industries which have their origin in individual creativity, skill and
talent and which have a potential for wealth and job creation through the generation and exploitation
of intellectual property.
15 16

(1) NGUYÊN TẮC BẢO HỘ BẢO HỘ QUYỀN TÁC GIẢ, QUYỀN LIÊN QUAN:

- Nguyên tắc bảo hộ tự động: Theo quy định tại Điều 1 và Điều 6 Luật Sở hữu trí tuệ:
+ Quyền tác giả phát sinh kể từ khi tác phẩm được sáng tạo và được thể hiện dưới
một hình thức vật chất nhất định, không phân biệt nội dung, chất lượng, hình thức,
phương tiện, ngôn ngữ, đã công bố hay chưa công bố, đã đăng ký hay chưa đăng ký.
Như vậy, quyền tác giả được xác lập tự động, không phụ thuộc vào bất kỳ thể thức,
thủ tục nào và căn cứ để xác lập quyền tác giả là sự thể hiện tác phẩm. Việc bảo hộ
quyền tác giả không được đặt ra khi tác phẩm mới chỉ nằm trong ý tưởng của nhà sáng
tạo.
+ Quyền liên quan phát sinh kể từ khi cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình,
chương trình phát sóng, tín hiệu vệ tinh mang chương trình được mã hoá được định
hình hoặc thực hiện mà không gây phương hại đến quyền tác giả.

- Nguyên tắc “tính nguyên gốc” của tác phẩm: Tác phẩm phải do tác giả trực tiếp sáng
tạo ra mà không sao chép từ tác phẩm hoặc những tác phẩm khác.

- Nguyên tắc bảo hộ hình thức thể hiện của ý tưởng: quyền tác giả không bảo hộ ý
tưởng mà chỉ bảo hộ hình thức thể hiện của ý tưởng, hay nói cách khác, quyền tác giả
không bảo hộ nội dung, ý tưởng của tác phẩm.

Quyền tác giả

Quyền nhân thân Quyền tài sản

1.1.3. Bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực văn hoá, sáng tạo

A) BẢO HỘ QUYỀN TÁC GIẢ VÀ QUYỀN LIÊN QUAN

Quyền nhân Quyền 20.1.a. Làm tác phẩm phái sinh
Theo quy định tại khoản 2 Điều 4 Luật sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi, bổ sung 2009, 2019 thân không nhân thân 20.1.b. Biểu diễn tác phẩm
và 2022) (sau đây gọi tắt là “Luật sở hữu trí tuệ”): Quyền tác giả là quyền của tổ chức, thể chuyển có thể trước công chúng
cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu; giao: chuyển 20.1.c. Sao chép
Khoản 3 Điều 4 Luật sở hữu trí tuệ quy định về quyền liên quan: Quyền liên quan là 19.2. Đứng giao: 20.1.d. Phân phối nhập khẩu
quyền của tổ chức, cá nhân đối với cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình tên thật, bút 19.1. Đặt tác phẩm
phát sóng, tín hiệu vệ tinh mang chương trình được mã hoá. danh trên tác tên cho tác 20.1.đ. Truyền đạt tác phẩm
phẩm phẩm đến công chúng
19.4. Bảo vệ 19.3. Công 20.1.e. Cho thuê bản gốc hoặc
sự toàn vẹn bố tác bản sao tác phẩm điện ảnh,
của tác phẩm phẩm chương trình máy tính
8
Theo quy định tại Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi năm 2022, khoản 1 Điều 19: Tác giả
có quyền chuyển quyền sử dụng quyền đặt tên tác phẩm cho tổ chức, cá nhân nhận
chuyển giao quyền tài sản theo quy định tại khoản 1 Điều 20 Luật Sở hữu trí tuệ. Sơ đồ 2.3. Nội dung của quyền tác giả8
17 18

(2) QUYỀN TÁC GIẢ: + Chủ sở hữu quyền tác giả đồng thời là Tác giả và chủ sở hữu quyền tác giả sẽ có các quyền sau:
tác giả: tác giả tự mình sáng tạo nên tác + Tác giả: có quyền nhân thân không thể chuyển giao;
a) Nội dung của quyền tác giả: phẩm mà không dựa vào sự đầu tư tài + Chủ sở hữu quyền tác giả: có quyền nhân thân không thể chuyển giao và quyền
Quyền tác giả bao gồm: quyền nhân chính, điều kiện vật chất khác từ bất kỳ tài sản.
thân và quyền tài sản (được quy định tại chủ thể nào.
Điều 19 và Khoản 1 Điều 20 của Luật + Chủ sở hữu quyền tác giả không đồng
Sở hữu trí tuệ) thời là tác giả: tác giả sáng tạo nên tác Quyền tác giả
b) Chủ thể của quyền tác giả phẩm khi được chủ thể khác đầu tư tài
Theo quy định của pháp luật Việt Nam, chính và các điều kiện vật chất khác, tác
chủ thể của quyền tác giả được xác định giả nhận nhiệm vụ sáng tạo nên tác
bao gồm 02 đối tượng: phẩm khi thực hiện công vụ.
Quyền của tác giả Quyền của chủ sở hữu quyền tác giả
(i) Tác giả: theo quy định tại Điều 6 Nghị
định 22/2018/NĐ-CP ngày 23 tháng 02
năm 2018 quy định chi tiết một số điều
và biện pháp thi hành Luật Sở hữu trí Các quyền Các quyền nhân Các quyền tài sản
tuệ năm 2005 và Luật sửa đổi bổ sung nhân thân không thân của tác giả có
một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ năm thể chuyển giao thể chuyển giao (quy định tại Khoản
2009 về Quyền tác giả và Quyền liên 1 Điều 20 Luật Sở
quan (sau đây gọi là Nghị định (quy định tại Khoản (quy định tại Khoản hữu trí tuệ)
22/2018/NĐ-CP), tác giả là người trực 2,4 Điều 19 Luật Sở 1,3 Điều 19 Luật Sở
tiếp sáng tạo ra một phần hoặc toàn bộ hữu trí tuệ) hữu trí tuệ)
tác phẩm văn học, nghệ thuật và khoa
học; đồng tác giả là những người cùng
trực tiếp sáng tạo ra một phần hoặc toàn Sơ đồ 2.4. Các quyền của tác giả và chủ sở hữu quyền tác giả
bộ tác phẩm văn học, nghệ thuật và
khoa học.
Người hỗ trợ, góp ý kiến hoặc cung cấp
tư liệu cho người khác sáng tạo ra tác
phẩm không được công nhận là tác giả
hoặc đồng tác giả9.

(ii) Chủ sở hữu quyền tác giả: là tổ chức,

cá nhân nắm giữ một, một số hoặc toàn
bộ quyền tài sản và quyền công bố tác
phẩm. Là các chủ thể đầu tư tài chính và
các nguồn lực khác cho hoạt động sáng
tạo.

9
Nội dung quy định về tác giả và đồng tác giả được quy định tại Điều 12a Luật Sở hữu trí
tuệ sửa đổi năm 2022, trong đó: Khoản 1: tác giả là người trực tiếp sáng tạo tác phẩm.
Trường hợp có hai người trở lên cùng trực tiếp sáng tạo tác phẩm với chủ ý là sự đóng
góp của họ được kết hợp thành một tổng thể hoàn chỉnh thì người đó là các đồng tác giả;
khoản 3: việc thực hiện quyền nhân thân và quyền tài sản đối với tác phẩm có đồng tác
giả phải có sự thoả thuận của các đồng tác giả, trừ trường hợp tác phẩm có phần riêng
biệt có thể tách ra sử dụng độc lập mà không làm phương hại đến phần của các đồng tác
giả khác hoặc luật khác có quy định khác…”.
26
19
c) Đối tượng được bảo hộ quyền
tác giả
Các tác phẩm trong lĩnh vực văn học,
nghệ thuật và khoa học sẽ là đối tượng
bảo hộ của quyền tác giả. Theo quy định
tại Khoản 7 Điều 4 Luật ở hữu trí tuệ:
“Tác phẩm là sản phẩm sáng tạo trong
lĩnh vực văn học, nghệ thuật và khoa học
thể hiện bằng bất kỳ phương tiện hay
hình thức nào”.
* Các loại hình tác phẩm được bảo hộ
quyền tác giả:
1. Tác phẩm văn học, khoa học, sách
giáo khoa, giáo trình và tác phẩm khác
được thể hiện dưới dạng chữ viết hoặc
ký tự khác;
2. Bài giảng, bài phát biểu và bài nói
khác;
3. Tác phẩm báo chí;
4. Tác phẩm âm nhạc;
5. Tác phẩm sân khấu;
6. Tác phẩm điện ảnh và tác phẩm được
tạo ra theo phương pháp tương tự (sau
đây gọi chung là tác phẩm điện ảnh);
7. Tác phẩm tạo hình, mỹ thuật
ứng dụng;
8. Tác phẩm nhiếp ảnh;
9. Tác phẩm kiến trúc;
10. Bản hoạ đồ, sơ đồ, bản đồ, bản vẽ
liên quan đến địa hình, kiến trúc,
công trình khoa học;
11. Tác phẩm văn học, nghệ thuật
dân gian;
12. Chương trình máy tính, sưu tập
dữ liệu.
* Các đối tượng không thuộc phạm vi bảo
hộ quyền tác giả:
1. Tin tức thời sự thuần tuý đưa tin.
2. Văn bản quy phạm pháp luật, văn bản
hành chính, văn bản khác thuộc lĩnh vực
tư pháp và bản dịch chính thức của
văn bản đó.
3. Quy trình, hệ thống, phương pháp
hoạt động, khái niệm, nguyên lý, số liệu.
d) Thời hạn bảo hộ quyền tác giả
Quyền nhân thân bao gồm: quyền đứng
tên, đặt tên và bảo vệ sự toàn vẹn của
tác phẩm được bảo hộ vô thời hạn.
Quyền tài sản và quyền công bố tác
phẩm được bảo hộ như sau:
- Tác phẩm điện ảnh, nhiếp ảnh, mỹ
thuật ứng dụng, tác phẩm khuyết danh
có thời hạn bảo hộ là 70 năm, kể từ khi
tác phẩm công bố lần đầu tiên;
Tác phẩm điện ảnh, nhiếp ảnh, mỹ thuật
ứng dụng chưa được công bố trong thời
hạn 25 năm, kể từ khi tác phẩm được
định hình thì thời hạn bảo hộ là 100 năm,
kể từ khi tác phẩm được định hình.
Tác phẩm khuyết danh, khi thông tin về
tác giả xuất hiện thì thời hạn bảo hộ
được tính là trong suốt cuộc đời tác giả
và 50 năm tiếp theo năm tác giả chết.
- Những tác phẩm còn lại có thời hạn bảo
hộ là suốt cuộc đời tác giả và 50 năm tiếp
27
20
theo năm tác giả chết, trường hợp tác tác
phẩm có đồng tác giả thì thời hạn bảo hộ
chấm dứt vào năm thứ 50 sau năm đồng
tác giả cuối cùng chết.
(3) QUYỀN LIÊN QUAN:
Thời hạn bảo hộ quyền tác giả
Quyền nhân thân bao gồm: quyền đứng
tên, đặt tên và bảo vệ sự toàn vẹn của
tác phẩm được bảo hộ vô thời hạn.
Quyền tài sản và quyền công bố tác
phẩm được bảo hộ như sau:
- Tác phẩm điện ảnh, nhiếp ảnh, mỹ
thuật ứng dụng, tác phẩm khuyết danh
có thời hạn bảo hộ là 70 năm, kể từ khi
tác phẩm công bố lần đầu tiên;
Tác phẩm điện ảnh, nhiếp ảnh, mỹ thuật
ứng dụng chưa được công bố trong thời
hạn 25 năm, kể từ khi tác phẩm được
định hình thì thời gian bảo hộ là 100 năm.
thực hiện tại Việt Nam;
- Cuộc biểu diễn được định hình trên
Tác phẩm khuyết danh, khi thông tin về
bản ghi âm được bảo hộ hoặc cuộc
tác giả xuất hiện thì thời hạn bảo hộ
biểu diễn chưa định hình trên bản ghi
được tính là trong suốt cuộc đời tác giả
âm, ghi hình mà đã phát sóng.
và 50 năm tiếp theo năm tác giả chết.
- Những tác phẩm còn lại có thời hạn bảo
* Chủ thể quyền đối với cuộc biểu diễn:
hộ là suốt cuộc đời tác giả và 50 năm tiếp
Người biểu diễn: diễn viên, ca sĩ, nhạc
theo năm tác giả chết, trường hợp tác tác
công, vũ công và những người trình bày
phẩm có đồng tác giả thì thời hạn bảo hộ
khác trình bày tác phẩm văn học, nghệ
chấm dứt vào năm thứ 50 sau năm đồng
thuật.
tác giả cuối cùng chết.
Chủ sở hữu cuộc biểu diễn: tổ chức, cá
nhân sử dụng thời gian, đầu tư tài
(i) Cuộc biểu diễn:
chính và cơ sở vật chất – kỹ thuật của
mình để thực hiện cuộc biểu diễn (trừ
* Điều kiện để được bảo hộ cuộc biểu
trường hợp có thoả thuận khác với bên
diễn:
liên quan).
Cuộc biểu diễn được bảo hộ theo pháp
luật Việt Nam nếu thuộc một trong các
* Nội dung của quyền liên quan đối với
trường hợp:
cuộc biểu diễn:
- Cuộc biểu diễn do công dân Việt Nam
Người biểu diễn đồng thời là chủ đầu
thực hiện tại Việt Nam hoặc nước
tư thì có các quyền nhân thân và
ngoài;
quyền tài sản đối với cuộc biểu diễn.
- Cuộc biểu diễn do người nước ngoài
Trong trường hợp người biểu diễn
21 22

không đồng thời là chủ sở hữu quyền mình theo cách mà công chúng có
đối với cuộc biểu diễn thì người biểu diễn được hưởng các quyền nhân thân, chủ sở thể tiếp cận được;
hữu quyền đối với cuộc biểu diễn được hưởng các quyền tài sản. - Phân phối, nhập khẩu để phân phối
đến công chúng thông qua bán hoặc
+ Quyền nhân thân bao gồm: hình thức chuyển giao quyền sở hữu
- Được giới thiệu tên khi biểu diễn, khi phát hành bản ghi âm, ghi hình, phát sóng khác đối với bản gốc, bản sao định
cuộc biểu diễn; hình cuộc biểu diễn của mình dưới
- Bảo vệ sự toàn vẹn của hình tượng biểu diễn không cho người khác xuyên tạc; dạng hữu hình. Trừ trường hợp phân
không cho người khác sửa đổi, cắt xén dưới bất kỳ hình thức nào gây phương hại phối lần tiếp theo, nhập khẩu để phân
đến danh dự và uy tín của người biểu diễn. phối bản gốc, bản sao định hình cuộc
biểu diễn đã được chủ sở hữu quyền
+ Quyền tài sản gồm độc quyền thực hiện hoặc cho phép tổ chức, cá nhân thực hiện thực hiện hoặc cho phép thực hiện
các quyền sau: việc
- Định hình cuộc biểu diễn trực tiếp của mình trên bản ghi âm, ghi hình; phân phối;
- Sao chép trực tiếp hoặc gián tiếp toàn bộ hoặc một phần cuộc biểu diễn của mình - Cho thuê thương mại tới công
đã được định hình trên bản ghi âm, ghi hình bằng bất kỳ phương tiện hình thức nào, chúng bản gốc, bản sao cuộc biểu
trừ trường hợp: sao chép tạm thời theo một quy trình công nghệ, bản sao bị tự động diễn của mình được định hình trong
xoá bỏ, không có khả năng phục hồi lại; bản ghi âm, ghi hình, kể cả sau khi
- Phát sóng, truyền đạt đến công chúng cuộc biểu diễn chưa được định hình của được phân phối bởi người biểu diễn
hoặc với sự cho phép của người biểu
diễn;
- Phát sóng, truyền đạt đến công
chúng bản định hình cuộc biểu diễn
của mình, bao gồm cả cung cấp đến
công chúng bản định hình cho cuộc
biểu diễn theo cách mà công chúng
có thể tiếp cận được tại địa điểm và
thời gian họ lựa chọn.
phương tiện hay hình thức nào;
- Phân phối, nhập khẩu để phân phối
đến công chúng thông qua bán hoặc
hình thức chuyển giao quyền sở hữu
khác đối với bản gốc, bản sao bản ghi
âm, ghi hình của mình dưới dạng hữu
hình;
- Cho thuê thương mại tới công chúng
bản gốc, bản sao bản ghi âm, ghi hình
của mình, kể cả sau khi được phân
phối bởi nhà sản xuất hoặc với sự cho
phép của nhà sản xuất;
- Phát sóng, truyền đạt đến công
chúng bản ghi âm, ghi hình của mình,
bao gồm cả cung cấp tới công chúng
bản ghi âm, ghi hình theo cách mà
công chúng có thể tiếp cận tại địa điểm
và thời gian do họ lựa chọn.
(iii) Chương trình phát sóng, tín hiệu vệ
tinh mang chương trình mã hoá: Khoản

(ii) Bản ghi âm, ghi hình: theo khoản 3

Điều 6 Nghị định 22/2018/NĐ-CP, bản
ghi âm, ghi hình là bản định hình các âm
thanh, hình ảnh của cuộc biểu diễn hoặc
các âm thanh, hình ảnh khác hoặc việc
định hình sự tái hiện lại các âm thanh,
hình ảnh không phải dưới hình thức định
hình gắn với tác phẩm điện ảnh hoặc tác
phẩm được tạo ra theo phương pháp
tương tự. Theo quy định tại Điều 30 Luật
Sở hữu trí tuệ, nhà sản xuất bản ghi âm,
ghi hình được độc quyền thực hiện hoặc
cho phép người khác thực hiện các
quyền:

- Sao chép toàn bộ hoặc một phần bản

ghi âm, ghi hình của mình bằng bất kỳ
23
11 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ quy định:
“Phát sóng là việc truyền âm thanh hoặc
hình ảnh hoặc cả âm thanh và hình ảnh
của tác phẩm, cuộc biểu diễn, bản ghi
âm, ghi hình, chương trình phát sóng đến
công chúng bằng phương tiện vô tuyến
hoặc hữu tuyến, bao gồm cả việc truyền
qua vệ tinh để công chúng có thể tiếp
nhận được tại địa điểm và thời gian cho
chính họ lựa chọn”; Khoản 10 Điều 3
Nghị định 22/2018/NĐ-CP quy định: “Tín
hiệu vệ tinh mang chương trình đã được
mã hoá là tín hiệu vệ tinh mang chương
trình được truyền đi mà một trong hai đặc
tính âm thanh, hình ảnh hoặc cả hai đặc
tính này đã được biến đổi, thay đổi nhằm
mục đích ngăn cản những người không
có thiết bị giải mã tín hiệu vệ tinh hợp
pháp thu trái phép chương trình truyền
trong tín hiệu đó”.
Tổ chức phát sóng có độc quyền thực
hiện hoặc cho phép người khác thực
hiện các quyền:
- Phát sóng, tái phát sóng chương trình
phát sóng của mình;
- Phân phối đến công chúng chương
trình phát sóng của mình;
- Định hình chương trình phát sóng của
mình;
- Sao chép bản định hình chương trình
phát sóng của mình.
B) BẢO HỘ QUYỀN SỞ HỮU CÔNG
NGHIỆP ĐỐI VỚI KIỂU DÁNG CÔNG
NGHIỆP, NHÃN HIỆU VÀ BÍ MẬT KINH
DOANH
Theo quy định tại khoản 13 Điều 4 Luật
Sở hữu trí tuệ, kiểu dáng công nghiệp là
hình dáng bên ngoài của sản phẩm được
thể hiện bằng hình khối, đường nét, màu
10
Luật Sở hữu trí tuệ năm 2022 đã điều chỉnh: Kiểu dáng công nghiệp là hình dáng bên ngoài của sản phẩm
hoặc bộ phận để lắp ráp thành sản phẩm phức hợp, được thể hiện bằng hình khối, đường nét, màu sắc
hoặc sự kết hợp những yếu tố này và nhìn thấy được trong quá trình khai thác công dụng của sản phẩm
hoặc sản phẩm phức hợp…
sắc hoặc sự kết hợp những yếu tố này10
Khoản 16 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ quy
định nhãn hiệu là dấu hiệu để phân biệt
hàng hoá, dịch vụ của tổ chức, cá nhân
khác nhau.
(1) NGUYÊN TẮC BẢO HỘ KIỂU DÁNG CÔNG
NGHIỆP, NHÃN HIỆU
Trong Công ước Paris về bảo hộ quyền
sở hữu công nghiệp năm 1883 (Việt
Nam gia nhập Công ước này kể từ ngày
08 tháng 03 năm 1949) đã đưa ra các
nguyên tắc bảo hộ đối với các đối tượng
của quyền sở hữu như sau:
- Nguyên tắc đối xử quốc gia: mỗi quốc
gia thành viên Công ước Paris phải bảo
hộ các đối tượng của quyền sở hữu công
nghiệp cho công dân của các quốc gia
thành viên khác như đối với công dân
của nước mình.
- Quyền ưu tiên nộp đơn: yêu cầu bảo
hộ quyền sở hữu công nghiệp do một
chủ thể nộp tại một trong số các quốc gia
thành viên thì chính người đó (hoặc
người thừa kế quyền đó) trong một thời
gian nhất định (6 tháng đối với kiểu dáng
công nghiệp hoặc nhãn hiệu, 12 tháng
đối với sáng chế) có thể nộp đơn yêu cầu
bảo hộ tại tất cả các quốc gia thành viên
khác và những đơn nộp sau được coi
như được nộp cùng ngày với đơn nộp
sớm nhất.
- Nguyên tắc bảo hộ độc lập: nguyên
tắc này được thể hiện qua yếu tố: các
văn bằng bảo hộ được các nước
thành viên khác cấp cho cùng một
đối tượng của quyền sở hữu công
nghiệp phải được coi là độc lập với nhau;
việc một thành viên cấp bằng
độc quyền cho một đối tượng của quyền
sở hữu công nghiệp không bắt buộc các
nước thành viên khác cũng phải cấp
bằng độc quyền cho chính đối tượng đó;
đồng thời cũng có thể hiểu, không thể từ
24
chối cấp, huỷ bỏ hoặc đình chỉ hiệu lực
văn bằng bảo hộ ở các nước thành viên
của Công ước với lý do có một trong các
quốc gia thành viên từ chối cấp, đình chỉ
hoặc huỷ bỏ hiệu lực văn bằng bảo hộ.
(2) KIỂU DÁNG CÔNG NGHIỆP
Kiểu dáng công nghiệp là hình dáng bên
ngoài của sản phẩm hoặc bộ phận để lắp
ráp thành sản phẩm phức hợp, được thể
hiện bằng hình khối, đường nét, màu sắc
hoặc sự kết hợp những yếu tố này và
nhìn thấy được trong quá trình khai thác
công dụng của sản phẩm hoặc sản
phẩm phức hợp.
Kiểu dáng công nghiệp được bảo hộ nếu
đáp ứng được các điều kiện như sau:
- Có tính mới: nếu kiểu dáng công
nghiệp đó khác biệt đáng kể với những
kiểu dáng công nghiệp đã bị bộc lộ công
khai dưới hình thức sử dụng, mô tả bằng
văn bản hoặc bất kỳ hình thức nào khác
ở trong nước hoặc nước ngoài trước
ngày nộp đơn hoặc trước ngày ưu tiên
25 26

nếu đơn đăng ký kiểu dáng công nghiệp được hưởng quyền ưu tiên. (3) NHÃN HIỆU
- Tính sáng tạo: nếu căn cứ vào kiểu dáng công nghiệp đã được bộc lộ công khai dưới hình
thức sử dụng, mô tả bằng văn bản hoặc bất kỳ hình thức nào khác ở trong nước hoặc ở nước Nhãn hiệu là dấu hiệu dùng để phân biệt
ngoài trước ngày nộp đơn hoặc trước ngày ưu tiên của đơn đăng ký kiểu dáng công nghiệp hàng hoá, dịch vụ của các tổ chức, cá
trong trường hợp đơn được hưởng quyền ưu tiên, kiểu dáng công nghiệp đó không thể được nhân khác nhau.
tạo ra một cách dễ dàng đối với người có hiểu biết trung bình về lĩnh vực tương ứng.
- Khả năng áp dụng công nghiệp: kiểu dáng công nghiệp được coi là có khả năng áp dụng Nhãn hiệu được bảo hộ nếu đáp ứng
công nghiệp nếu có thể dùng làm mẫu để chế tạo hàng loạt sản phẩm có hình dáng bên ngoài các điều kiện: (i) Nhãn hiệu là dấu hiệu
là kiểu dáng công nghiệp đó bằng phương pháp công nghiệp hoặc thủ công nghiệp. nhìn thấy được ở dạng chữ cái, từ ngữ,
hình vẽ, hình ảnh, hình ba chiều hoặc
* Những đối tượng không được bảo hộ với danh nghĩa kiểu dáng công nghiệp: sự kết hợp giữa các yếu tố đó, được thể
hiện bằng một hoặc nhiều màu sắc hoặc
dấu hiệu âm thanh thể diện dưới dạng
đồ hoạ11 và (ii) có khả năng phân biệt
hàng hoá, dịch vụ của chủ sở hữu nhãn
hiệu với hàng hoá, dịch vụ của chủ thể
khác.
* Các dấu hiệu không được bảo hộ với
danh nghĩa nhãn hiệu bao gồm:
- Dấu hiệu trùng hoặc tương tự đến mức
gây nhầm lẫn với hình quốc kỳ, quốc
huy của các nước12;
- Dấu hiệu trùng hoặc tương tự đến mức
gây nhầm lẫn với biểu tượng, cờ, huy
hiệu, tên viết tắt, tên đầy đủ của cơ quan
nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức
chính trị-xã hội, tổ chức chính trị, xã
hội-nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức
xã hội-nghề nghiệp của Việt Nam và tổ
chức quốc tế, nếu không được cơ quan,
tổ chức đó cho phép;
- Dấu hiệu trùng hoặc tương tự đến mức
gây nhầm lẫn với tên thật, biệt hiệu, bút
danh, hình ảnh của lãnh tụ, anh hùng
dân tộc, danh nhân của Việt Nam, của
nước ngoài;
- Dấu hiệu trùng hoặc tương tự đến mức
gây nhầm lẫn với dấu hiệu chứng nhận,
©Chie Dù Pù Dù Pà dấu hiệu kiểm tra, dấu hiệu bảo hành
của tổ chức quốc tế mà tổ chức đó có
yêu cầu không được sử dụng, trường
hợp chính tổ chức này đăng ký các dấu
hiệu đó làm nhãn hiệu chứng nhận.
- Dấu hiệu làm hiểu sai lệch, gây nhầm
lẫn hoặc có tính lừa dối người tiêu dùng
về muồn gốc xuất xứ, tính năng, công
dụng, chất lượng, giá trị hoặc các đặc
tính khác của hàng hoá, dịch vụ.
(4) BÍ MẬT KINH DOANH
Theo Điều 6 Luật Sở hữu trí tuệ thì
quyền sở hữu công nghiệp đối với bí
mật kinh doanh được xác lập trên cơ sở
có được một cách hợp pháp bí mật kinh
doanh và thực hiện việc bảo mật bí mật
kinh doanh đó.
Do vậy, bí mật kinh doanh mặc nhiên
được bảo hộ, không cần phải đi đăng ký
bảo hộ nếu đáp ứng được 2 điều kiện:
(i) có được một cách hợp pháp bí mật
kinh doanh;
(ii) thực hiện việc bảo mật bí mật
kinh doanh.
Bí mật kinh doanh được bảo hộ khi
đáp ứng đủ các điều kiện sau:
* Không phải là hiểu biết thông thường
và không dễ dàng có được.
* Khi sử dụng trong kinh doanh sẽ tạo
cho người nắm giữ bí mật kinh doanh
lợi thế so với người không nắm giữ
hoặc không sử dụng bí mật kinh
doanh đó.
* Được chủ sở hữu bảo mật bằng các
biện pháp cần thiết để bí mật kinh
doanh đó không bị bộc lộ và không dễ
dàng tiếp cận được.

- Hình dáng bên ngoài của sản phẩm do đặc tính kỹ thuật của sản phẩm bắt buộc
phải có;
- Hình dáng bên ngoài của công trình xây dựng dân dụng hoặc công nghiệp;
- Hình dáng của sản phẩm không nhìn thấy được trong quá trình sử dụng sản phẩm
11
Theo quy định của Luật Sở hữu trí tuệ mới, nội dung quy định về dấu hiệu âm thanh thể hiện được dưới
dạng đồ hoạ được bổ sung và có hiệu lực kể từ ngày 14 tháng 01 năm 2022.
12
Theo quy định của Luật Sở hữu trí tuệ mới nội dung này được sửa đổi, bổ sung như sau: “Dấu hiệu trùng
hoặc tương tự đến mức gây nhầm lẫn với Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa
Việt Nam và của các nước, quốc tế ca”
27 28

1.1.4. Các hành vi xâm phạm trưng bày hoặc truyền đạt tác phẩm đến của người biểu diễn. Sử dụng kiểu dáng công nghiệp mà
quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực công chúng qua mạng truyền thông và không trả tiền đền bù theo quy định
các phương tiện kỹ thuật số mà không - Sao chép, trích ghép đối với cuộc biểu về quyền tạm thời.
văn hoá, sáng tạo
được phép của chủ sở hữu quyền tác diễn đã được định hình, bản ghi âm, ghi
giả; xuất bản tác phẩm mà không được hình, chương trình phát sóng mà không (2) CÁC HÀNH VI XÂM PHẠM QUYỀN ĐỐI VỚI
Các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí
phép của chủ sở hữu quyền tác giả. được phép của người biểu diễn, nhà sản NHÃN HIỆU BAO GỒM:
tuệ trong lĩnh vực văn hoá sáng tạo
xuất bản ghi âm, ghi hình, tổ chức phát
được nhận diện ở các khía cạnh: (i)
- Các hành vi khác: cố ý huỷ bỏ hoặc sóng; Sử dụng dấu hiệu trùng với nhãn hiệu
hành vi xâm phạm quyền tác giả và
làm vô hiệu các biện pháp kỹ thuật do được bảo hộ cho hàng hoá, dịch vụ
quyền liên quan và (ii) hành vi xâm
chủ sở hữu quyền tác giả thực hiện để - Cố ý huỷ bỏ hoặc làm vô hiệu các biện trùng với hàng hoá, dịch vụ thuộc
phạm quyền sở hữu công nghiệp đối với
bảo vệ quyền tác giả đối với tác phẩm pháp kỹ thuật do chủ sở hữu quyền liên danh mục đăng ký kèm theo nhãn
đối tượng là nhãn hiệu, kiểu dáng công
của mình; cố ý xoá, thay đổi thông tin quan thực hiện để bảo vệ quyền liên hiệu đó;
nghiệp và bí mật kinh doanh.
quản lý dưới hình thức điện tử có trong quan của mình;
tác phẩm; sản xuất, lắp ráp, biến đổi, Sử dụng dấu hiệu trùng với nhãn hiệu
A) CÁC HÀNH VI XÂM PHẠM QUYỀN
phân phối nhập khẩu, xuất khẩu, bán - Phát sóng, phân phối, nhập khẩu để được bảo hộ cho hàng hoá, dịch vụ
TÁC GIẢ VÀ QUYỀN LIÊN QUAN
hoặc cho thuê thiết bị khi biết hoặc có cơ phân phối đến công chúng cuộc biểu tương tự hoặc liên quan tới hàng hoá,
sở để biết thiết bị đó làm vô hiệu các diễn, bản sao cuộc biểu diễn đã được dịch vụ thuộc danh mục đăng ký kèm
(1) CÁC HÀNH VI XÂM PHẠM QUYỀN TÁC GIẢ
biện pháp kỹ thuật do chủ sở hữu quyền định hình hoặc bản ghi âm, định hình khi theo nhãn hiệu đó, nếu việc sử dụng
ĐƯỢC XÁC ĐỊNH BAO GỒM:
tác giả thực hiện để bảo vệ quyền tác biết hoặc có cơ sở để biết thông tin quản có khả năng gây nhầm lẫn về nguồn
giả đối với tác phẩm của mình; làm và lý quyền dưới hình thức điện tử đã bị dỡ gốc hàng hoá, dịch vụ;
- Các hành vi xâm phạm quyền nhân
bán tác phẩm mà chữ ký của tác giả bị bỏ hoặc đã bị thay đổi mà không được
thân và quyền tài sản bao gồm: Chiếm
giả mạo; xuất khẩu, nhập khẩu, phân phép của chủ sở hữu quyền liên quan; Sử dụng dấu hiệu tương tự với nhãn
đoạt quyền tác giả đối với tác phẩm văn
phối bản sao tác phẩm mà không được - Sản xuất, lắp ráp, biến đổi, phân phối, hiệu được bảo hộ cho hàng hoá, dịch
học, nghệ thuật và khoa học; mạo danh
phép của chủ sở hữu quyền tác giả. nhập khẩu, xuất khẩu, bán hoặc cho thuê vụ trùng, tương tự hoặc liên quan tới
tác giả; công bố, phân phối tác phẩm mà
thiết bị khi biết hoặc có cơ sở để biết thiết hàng hoá, dịch vụ thuộc danh mục
không được phép của tác giả; công bố,
(2) CÁC HÀNH VI XÂM PHẠM QUYỀN LIÊN QUAN bị đó giải mã trái phép một tín hiệu vệ tinh đăng ký kèm theo nhãn hiệu đó, nếu
phân phối tác phẩm có đồng tác giả mà
BAO GỒM: mang chương trình được mã hoá. việc sử dụng có khả năng gây nhầm
không được phép của đồng tác giả đó;
- Cố ý thu hoặc tiếp tục phân phối một tín lẫn về nguồn gốc hàng hoá, dịch vụ;
sửa chữa, cắt xén hoặc xuyên tạc tác
- Chiếm đoạt quyền của người biểu hiệu vệ tinh mang chương trình được mã
phẩm dưới bất kỳ hình thức nào gây
diễn, nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình, hoá khi tín hiệu đã được giải mã mà Sử dụng dấu hiệu trùng hoặc tương
phương hại đến danh dự và uy tín của
tổ chức phát sóng; không được phép của người phân phối tự với nhãn hiệu nổi tiếng hoặc dấu
tác giả; làm tác phẩm phái sinh mà
hợp pháp. hiệu dưới dạng dịch nghĩa, phiên âm
không được phép của tác giả, chủ sở
- Mạo danh người biểu diễn, nhà sản từ nhãn hiệu nổi tiếng cho hàng hoá,
hữu quyền tác giả đối với tác phẩm
xuất bản ghi âm, ghi hình, tổ chức phát B) CÁC HÀNH VI XÂM PHẠM QUYỀN dịch vụ bất kỳ, kể cả hàng hoá, dịch
được dùng để làm tác phẩm phái sinh
sóng. SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP ĐỐI VỚI KIỂU vụ không trùng, không tương tự và
(trừ trường hợp chuyển tác phẩm sang
DÁNG CÔNG NGHIỆP VÀ NHÃN HIỆU không liên quan tới hàng hoá, dịch vụ
chữ nổi hoặc ngôn ngữ khác cho người
- Công bố sản xuất và phân phối cuộc thuộc danh mục hàng hoá, dịch vụ
khiếm thị); sử dụng tác phẩm mà không
biểu diễn đã được định hình, bản ghi (1) HÀNH VI XÂM PHẠM QUYỀN ĐỐI VỚI KIỂU mang nhãn hiệu nổi tiếng, nếu việc sử
được phép của chủ sở hữu quyền tác
âm, ghi hình, chương trình phát sóng DÁNG CÔNG NGHIỆP BAO GỒM: dụng có khả năng gây nhầm lẫn về
giả, không trả tiền nhuận bút, thù lao,
mà không được phép của người biểu nguồn gốc hàng hoá hoặc gây ấn
quyền lợi vật chất khác theo quy định
diễn, nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình, Các hành vi sử dụng kiểu dáng công tượng sai lệch về mối quan hệ giữa
của pháp luật (trừ các trường hợp ngoại
tổ chức phát sóng. nghiệp được bảo hộ hoặc kiểu dáng công người sử dụng dấu hiệu đó với chủ sở
lệ được quy định tại khoản 1 Điều 25
nghiệp không khác biệt đáng kể với kiểu hữu nhãn hiệu nổi tiếng.
Luật Sở hữu trí tuệ); cho thuê tác phẩm
- Sửa chữa, cắt xén, xuyên tạc dưới bất dáng đó trong thời hạn hiệu lực của văn
mà không trả tiền nhuận bút, thu lao và
kỳ hình thức nào đối với cuộc biểu diễn bằng bảo hộ mà không được phép của
quyền lợi vật chất khác cho tác giả;
gây phương hại đến danh dự và uy tín chủ sở hữu;
nhân bản, sản xuất bản sao, phân phối,
29
C) CÁC HÀNH VI XÂM PHẠM QUYỀN
ĐỐI VỚI BÍ MẬT KINH DOANH
Tiếp cận, thu thập thông tin thuộc bí
mật kinh doanh bằng cách chống lại các
biện pháp bảo mật của người kiểm soát
hợp pháp bí mật kinh doanh đó;
Bộc lộ, sử dụng thông tin thuộc bí mật
kinh doanh mà không được phép của
chủ sở hữu bí mật kinh doanh đó;
Vi phạm hợp đồng bảo mật hoặc lừa
gạt, xui khiến, mua chuộc, ép buộc, dụ
dỗ, lợi dụng lòng tin của người có nghĩa
vụ bảo mật nhằm tiếp cận, thu thập hoặc
làm bộc lộ bí mật kinh doanh;
Tiếp cận, thu thập thông tin thuộc bí
mật kinh doanh của người nộp đơn theo
thủ tục xin cấp phép kinh doanh hoặc
lưu hành sản phẩm bằng cách chống lại
các biện pháp bảo mật của cơ quan có
thẩm quyền;
Sử dụng, bộc lộ bí mật kinh doanh dù
đã biết hoặc có nghĩa vụ phải biết
13
Tham khảo định nghĩa “Hệ thống” tại Vũ Cao Đàm (2015), Tập bài giảng Lý thuyết hệ thống,
Viện Chính sách và quản lý – Trường Đại học khoa học xã hội và Nhân văn, tr.14.
30
bí mật kinh doanh đó do người khác thu Có thể mô hình hoá sơ đồ của Hệ thống như sau:
được có liên quan đến một trong các
hành vi quy định ở trên;
Không thực hiện nghĩa vụ bảo mật quy Hệ thống thực thi Quyền
định tại Điều 128 của Luật sở hữu trí tuệ. SHTT trong lĩnh vực văn hoá
và sáng tạo
1.1.5. Hệ thống thực thi quyền sở
hữu trí tuệ trong lĩnh vực văn hoá,
sáng tạo
Việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ được Tổ chức đại Cơ quan Cơ quan
xác định bao gồm: tuyên truyền phổ biến diện tập thể hành chính tư pháp
pháp luật về sở hữu trí tuệ; xác lập (CMOs) (Toà án)
quyền sở hữu trí tuệ; quản lý, sử dụng,
thương mại hoá quyền sở hữu trí tuệ;
giải quyết tranh chấp liên quan đến xâm
phạm quyền sở hữu trí tuệ.
Cục Bản
Cục SHTT Thanh tra
quyền tác giả
Từ tiếp cận lý thuyết hệ thống, có thể (Bộ Bộ
(Bộ VH-TT-
nhận diện hệ thống thực thi quyền sở KH&CN)
DL)
hữu trí tuệ trong lĩnh vực văn hoá, sáng
tạo là tập hợp các phần tử có mối
liên hệ tương tác trong môi trường hoạt
động văn hoá và sáng tạo với thực hiện
mục tiêu bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ đối Sở Thanh tra
Sở
với các sản phẩm được tạo ra từ các lĩnh VHTTDL chuyên ngành
KH&CN
vực văn hoá, sáng tạo13, tại địa phương
trong đó các phần tử của hệ thống đảm
nhiệm các hoạt động liên quan đến xác
lập, quyền sở hữu trí tuệ, quản lý, sử
dụng thương mại hoá quyền sở hữu trí
tuệ và giải quyết tranh chấp liên quan Tổ chức, cá nhân là chủ sở hữu
đến xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. của tài sản trí tuệ và cộng đồng
hưởng thụ các tài sản trí tuệ
Sơ đồ 1.1. Phân loại đối tượng quyền sở hữu trí tuệ theo lĩnh vực
Trong đó:
- Các cơ quan nhà nước tại trung ương (Cục Bản quyền tác giả, Cục Sở hữu trí tuệ)
với vai trò xác lập quyền sở hữu trí tuệ đối với các sản phẩm trong lĩnh vực văn hoá,
sáng tạo được tạo ra là đối tượng của các quyền sở hữu trí tuệ, thực hiện quản lý nhà
nước về sở hữu trí tuệ trong phạm vi cả nước;
31
- Các cơ quan nhà nước tại địa
phương (Sở Văn hoá, Thể thao và Du
lịch, Sở Văn hoá và Thể thao, Sở Khoa
học và Công nghệ) giữ vai trò trong việc
quản lý nhà nước tại địa phương, hỗ trợ
cho tổ chức, cá nhân trong việc quản lý,
sử dụng, thương mại hoá tài sản trí tuệ.
- Các cơ quan thanh tra chuyên ngành
(Thanh tra Bộ Văn hoá, Thể thao và Du
lịch; Thanh tra Bộ Khoa học và Công
nghệ, Thanh tra Sở Văn hoá, Thể thao
và Du lịch; Thanh tra Sở Khoa học và
Công nghệ) giữ vai trò trong việc phát
hiện, xử phạt vi phạm hành chính trong
việc xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ của
tổ chức, cá nhân.
- Các cơ quan tư pháp (hệ thống toà
án) giữ vai trò giải quyết tranh chấp liên
quan đến xâm phạm quyền sở hữu trí
tuệ.
- Các tổ chức CMOs14: giữ vai trò trong
việc hỗ trợ tổ chức, cá nhân là chủ sở
hữu quyền tác giả trong việc quản lý,
khai thác, thương mại hoá và giải quyết
các tranh chấp liên quan đến xâm phạm
quyền tác giả. Các tổ chức này không
phải là các cơ quan Nhà nước mà là các
tổ chức bổ trợ cho hoạt động thực thi
quyền sở hữu trí tuệ.
- Tổ chức, cá nhân là chủ sở hữu tài
sản trí tuệ và cộng đồng hưởng thụ các
tài sản trí tuệ trong lĩnh vực văn hoá và
sáng tạo: là chủ thể chính trong việc
thực thi quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh
vực văn hoá và sáng tạo.
1.2. CÁC CHÍNH SÁCH PHÁP LUẬT VỀ
SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG
LĨNH VỰC VĂN HOÁ, SÁNG TẠO TẠI
VIỆT NAM
Trên bình diện những định hướng của
Đảng, Nghị quyết XIII của Đảng đã nhấn
mạnh: “đẩy mạnh nghiên cứu, chuyển
14
Collective Management Organization: Tổ chức quản lý quyền tập thể
giao, ứng dụng tiến bộ khoa học và công
nghệ, đổi mới sáng tạo, nhất là những
thành tựu của cuộc cách mạng công
nghiệp lần thứ tư…; hoàn thiện hệ thống
pháp luật, nhất là pháp luật về bảo hộ sở
hữu trí tuệ và giải quyết các tranh chấp
dân sự, khắc phục những điểm nghẽn
cản trở sự phát triển của đất nước”.
Trên bình diện pháp luật, Điều 40 Hiến
pháp năm 2013 đã khẳng định “mọi
người đều có quyền nghiên cứu khoa
học và công nghệ, sáng tạo văn học,
nghệ thuật và thụ hưởng lợi ích từ các
hoạt động đó.
Cũng tại Hiến pháp, khoản 2 Điều 62
quy định: “Nhà nước ưu tiên đầu tư và
khuyến khích tổ chức, cá nhân đầu tư
nghiên cứu, phát triển, chuyển giao, ứng
dụng có hiệu quả thành tựu khoa học và
công nghệ; bảo đảm quyền nghiên cứu
khoa học và công nghệ; bảo hộ quyền
sở hữu trí tuệ”.
Như vậy, với các định hướng trong
Nghị quyết XIII của Đảng và các quy
định của Hiến pháp đã đề cao vai trò của
việc đổi mới sáng tạo trong đó có các
sáng tạo trong lĩnh vực văn học, nghệ
thuật đồng thời nhấn mạnh vai trò và
tầm quan trọng của việc bảo hộ quyền
sở hữu trí tuệ tại Việt Nam.
1.2.1. Hệ thống pháp luật Việt
Nam về thực thi quyền sở hữu trí
tuệ trong lĩnh vực văn hoá,
sáng tạo
a) Hệ thống pháp luật về văn hoá,
sáng tạo
Theo thống kê tính đến tháng 6 năm
2022, hệ thống văn bản quy phạm pháp
32
luật về văn hoá tại Việt Nam có khoảng
197 văn bản, bao gồm cả các văn bản
sửa đổi, bổ sung một số điều và các Lệnh
của Chủ tịch nước công bố Luật).
Riêng về hình thức văn bản là Luật, trong
lĩnh vực văn hoá có 08 văn bản Luật (nếu
tính theo lĩnh vực thì chỉ có 05 lĩnh vực
bao gồm: Sở hữu trí tuệ (bản quyền tác
giả), Di sản văn hoá, Điện ảnh, Quảng
cáo và Thư viện). Ở tầm Nghị định có 34
Nghị định thuộc các lĩnh vực: văn hoá cơ
sở, di sản văn hoá, điện ảnh, mỹ thuật
nhiếp ảnh và triển lãm, quảng cáo, thi
đua khen thưởng, sở hữu trí tuệ (bản
quyền tác giả), nghệ thuật biểu diễn và
xuất nhập khẩu sản phẩm văn hoá; 01
Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành
chính trong lĩnh vực văn hoá15. Ngoài ra, hiệu quả Luật Sở hữu trí tuệ, Chính
còn có hệ thống các văn bản ban hành phủ đã ban hành 20 Nghị định, 24
dưới hình thức như Quyết định của Thủ Thông tư quy định chi tiết và hướng
tướng Chính phủ, Thông tư, Thông tư dẫn thi hành Luật Sở hữu trí tuệ trong
liên tịch do Bộ trưởng Bộ Văn hoá, Thể từng lĩnh vực của quyền Sở hữu trí tuệ.
thao và Du lịch ban hành hoặc phối hợp Riêng đối với quyền sở hữu trí tuệ
ban hành. trong lĩnh vực văn hoá và sáng tạo
(quyền tác giả và quyền liên quan) bao
Về cơ bản, hệ thống pháp luật trong gồm 08 nghị định, 05 Thông tư quy
lĩnh vực văn hoá, sáng tạo đang dần định.
được hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu của
cách mạng công nghiệp lần thứ tư và xu Nhìn chung, hệ thống các văn bản
thế phát triển của khoa học và công nghệ pháp luật về sở hữu trí tuệ của nước ta
nhằm tạo nền tảng quan trọng trong việc hiện nay đã tương đối đầy đủ và đồng
tổ chức thực thi quyền sở hữu trí tuệ hiện bộ tạo nên khung pháp lý cần thiết cho
nay. việc triển khai hoạt động quản lý nhà
nước về sở hữu trí tuệ. Các hoạt động
đăng ký xác lập quyền sở hữu trí tuệ,
b) Hệ thống pháp luật về sở hữu
các hoạt động hỗ trợ cho việc khai
trí tuệ
thác, phát triển tài sản trí tuệ và thực thi
Luật Sở hữu trí tuệ là văn bản có giá trị quyền sở hữu trí tuệ cũng đã được bảo
pháp lý cao nhất, cụ thể hoá các chính đảm thực hiện thống nhất khi áp dụng
sách của Nhà nước về bảo hộ quyền sở pháp luật về sở hữu trí tuệ, từ đó góp
hữu trí tuệ. Luật Sở hữu trí tuệ được ban phần tạo môi trường đầu tư, kinh
hành năm 2005, sửa đổi bổ sung vào các doanh lành mạnh hướng đến thúc đẩy,
năm 2009, 2019 và 2022. Để thực thi có khuyến khích các hoạt động trong lĩnh
15
Nguồn: Nhóm nghiên cứu tổng hợp từ các Báo cáo trong lĩnh vực pháp luật của Bộ Văn hoá,
Thể thao và Du lịch.
33 34

vực văn hoá, sáng tạo qua đó thúc đẩy phát triển các ngành công nghiệp văn hoá trong quả hoạt động thực thi quyền sở hữu trí
bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư và chuyển đổi số hiện nay. tuệ; thúc đẩy các hoạt động tạo ra tài
sản trí tuệ; khuyến khích, nâng cao hiệu
quả khai thác tài sản trí tuệ và phát triển
1.2.2. Các chiến lược về sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực văn hoá, sáng tạo tại các hoạt động hỗ trợ về sở hữu trí tuệ;
Việt Nam tăng cường nguồn nhân lực cho hoạt
động sở hữu trí tuệ; hình thành văn hoá
Chiến lược phát triển Sở hữu trí tuệ đến năm 2030 (phê duyệt theo Quyết định số sở hữu trí tuệ trong xã hội; tích cực,
1068/QĐ-TTg ngày 22 tháng 08 năm 2019) của Thủ tướng Chính phủ đã xác định những chủ động hợp tác và hội nhập quốc tế về
mục tiêu cơ bản như: Đến năm 2030 Việt Nam thuộc nhóm các nước dẫn đầu ASEAN sở hữu trí tuệ.
về trình độ sáng tạo, bảo hộ và khai thác quyền sở hữu trí tuệ, hiệu quả thực thi pháp
luật sở hữu trí tuệ được nâng cao rõ rệt, tình trạng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ giảm Chiến lược phát triển các ngành
đáng kể. công nghiệp văn hoá Việt Nam đến năm
2020, tầm nhìn đến năm 2030 (phê
Đặc biệt liên quan đến lĩnh vực văn hoá và sáng tạo, Chiến lược đề ra mục tiêu: “Phát duyệt theo Quyết định số 1755/QĐ-TTg
triển các ngành công nghiệp văn hoá dựa trên quyền tác giả và quyền liên quan nhằm ngày 08 tháng 09 năm 2016 của Thủ
tạo ra ngày càng nhiều sản phẩm đa dạng, chất lượng cao; phấn đấu đến năm 2030, tướng Chính phủ) đã xác định phát triển
doanh thu của các ngành công nghiệp văn hoá dựa trên quyền tác giả, quyền liên quan các ngành công nghiệp văn hoá Việt
đóng góp khoảng 7% GDP và tạo thêm nhiều việc làm cho xã hội”. Đồng thời đưa ra các Nam bao gồm: Quảng cáo; kiến trúc;
nhiệm vụ, giải pháp: hoàn thiện chính sách, pháp luật về sở hữu trí tuệ; nâng cao hiệu phần mềm và các trò chơi giải trí; thủ
lực, hiệu quả quản lý nhà nước về sở hữu trí tuệ; tập trung đẩy mạnh và nâng cao hiệu công mỹ nghệ; thiết kế; điện ảnh; xuất
bản; thời trang; nghệ thuật biểu diễn; mỹ
thuật, nhiếp ảnh và triển lãm; truyền
hình và phát thanh; du lịch văn hoá trở
thành ngành những ngành kinh tế dịch
vụ quan trọng, phát triển rõ rệt về chất
và lượng, đóng góp tích cực vào tăng
trưởng kinh tế và giải quyết việc làm
thông qua việc sản xuất ngày càng
nhiều sản phẩm, dịch vụ văn hoá đa
dạng, chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu
sáng tạo, hưởng thụ, tiêu dùng văn hoá
của người dân trong nước và xuất khẩu;
góp phần quảng bá hình ảnh đất nước,
con người Việt Nam; xác lập được các
thương hiệu sản phẩm, dịch vụ văn hoá;
ưu tiên phát triển các ngành có nhiều lợi
thế, tiềm năng của Việt Nam.
thị trường.
Chiến lược phát triển văn hoá đến năm
2030 (phê duyệt theo Quyết định số
1909/QĐ-TTg ngày 12 tháng 11 năm
2021) cũng xác định một trong những
mục tiêu quan trọng liên quan đến phát
triển công nghiệp văn hoá đó là: “Hoàn
thiện cơ chế thị trường trong lĩnh vực văn
hoá gắn với nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa. Ưu tiên một số
ngành công nghiệp văn hoá có tiềm
năng, lợi thế”, trong đó cũng nhấn mạnh
việc hoàn thiện thể chế, tập trung sửa
đổi, bổ sung các quy định của pháp luật
về sở hữu trí tuệ tạo khung pháp lý thúc
đẩy phát triển văn hoá và phát triển các
ngành công nghiệp văn hoá.
Như vậy, từ góc độ các định hướng và
chiến lược của Nhà nước, đã có nhiều
văn bản đề cập và nhấn mạnh vai trò của
sở hữu trí tuệ trong các lĩnh vực văn hoá
và sáng tạo nhằm thúc đẩy công nghiệp
văn hoá tại Việt Nam.

Trong Chiến lược này cũng đã đưa ra

nhiệm vụ giải pháp hoàn thiện cơ chế,
chính sách trong đó chú trọng xây dựng,
bổ sung hoàn thiện cơ chế, chính sách,
nâng cao hiệu quả thực thi quyền
sở hữu trí tuệ và các quyền liên quan,
thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh trên

TIỂU KẾT
PHẦN
THỨ NHẤT
Sở hữu trí tuệ giữ một vai trò quan
trọng và là động lực để thúc đẩy phát
triển các ngành công nghiệp văn hoá.
Một số quốc gia đã gọi các ngành
công nghiệp văn hoá là “công nghiệp
bản quyền” mang hàm ý sự phát triển
của các lĩnh vực này đều gắn với việc
khai thác quyền sở hữu trí tuệ.
Phần thứ nhất của báo cáo này đã
phân tích những kiến thức cơ bản về
sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực văn hoá,
sáng tạo như: các đối tượng, phạm vi,
các nguyên tắc bảo hộ, nội dung
quyền, giới hạn quyền, các hành vi
xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ để
cung cấp cái nhìn khái quát nhất về
sở hữu trí tuệ.
Ngoài ra, tiếp cận từ góc độ pháp
luật, Phần I của báo cáo đã phân tích
và làm rõ hệ thống pháp luật về sở
hữu trí tuệ của Việt Nam trong việc
tạo động lực, thúc đẩy sự phát triển
các ngành công nghiệp văn hoá. Qua
nghiên cứu các văn bản pháp luật về
sở hữu trí tuệ đã cho thấy về cơ bản
hệ thống pháp luật về sở hữu trí tuệ
hiện nay là tương đối hoàn chỉnh,
tiệm cận với các quy định của các
điều ước quốc tế mà Việt Nam là
thành viên, đồng thời thống nhất, phù
hợp với các định hướng, chính sách,
chiến lược phát triển văn hoá được
phê duyệt trong các văn bản của
Nhà nước.
Đây là hành lang pháp lý quan trọng
trong việc thúc đẩy sự phát triển của
các ngành công nghiệp văn hoá dựa
trên nền tảng quyền sở hữu trí tuệ tại
Việt Nam.
35
2.1. CÁC HOẠT ĐỘNG THỰC THI PHÁP
SÁNG TẠO TẠI VIỆT NAM
VỀ SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG CÁC LĨNH VỰC VĂN HOÁ,
II. THỰC TIỄN THI HÀNH PHÁP LUẬT
LUẬT VỀ SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG CÁC
LĨNH VỰC VĂN HOÁ, SÁNG TẠO TẠI
VIỆT NAM
2.1.1. Công tác tuyên truyền phổ
biến pháp luật về sở hữu trí tuệ
Tại Trung ương: Kể từ khi Luật Sở hữu trí
tuệ nâm 2005 có hiệu lực thi hành từ ngày
01/01/2006, Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa
học và Công nghệ) đã tổ chức 210 cuộc hội
thảo, toạ đàm, với 41.145 người tham dự,
517 lớp tập huấn về sở hữu trí tuệ với
50.272 lượt người tham dự. Cục Bản quyền
tác giả (Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch) đã
tổ chức 113 hội thảo, tập huấn với 11.322
lượt người tham dự và đã tổ chức biên
soạn, dịch và xuất bản nhiều ấn phẩm nhằm
trang bị kiến thức về pháp luật Việt Nam và
pháp luật quốc tế về quyền tác giả và quyền
liên quan16.
Bên cạnh việc tổ chức các buổi hội thảo, toạ
đàm và các lớp tập huấn, đào tạo thì các cơ
quan nhà nước còn thực hiện những giải
pháp đồng bộ nhằm nâng cao nhận thức
chung của xã hội về hoạt động bảo hộ, thực
thi quyền sở hữu trí tuệ cũng như các kiến
thức cơ bản liên quan đến quy trình, thủ tục
đăng ký xác lập, bảo hộ quyền sở hữu trí
tuệ.
Hoạt động tuyên truyền, phổ biến pháp luật
về sở hữu trí tuệ cũng được triển khai tại
các Bộ, ngành thông qua việc tổ chức
tuyên truyền, phổ biến nội dung Luật Sở
hữu trí tuệ và các văn bản hướng dẫn thi
hành đến cán bộ, công chức, viên chức và
người lao động thuộc lĩnh vực quản lý.
16
Báo cáo số 2331/BC-BKHCN ngày 26 tháng 8 năm
2021 của Bộ Khoa học và Công nghệ tổng kết việc thi
hành pháp luật, đánh giá thực trạng quan hệ xã hội
36
liên quan đến Luật Sở hữu trí tuệ (giai đoạn 2006 –
2018), tr3.
37 38

Tại địa phương: Công tác phổ biến
Luật Sở hữu trí tuệ và các văn bản
hướng dẫn thi hành cũng được thực
hiện đồng bộ tại nhiều địa phương với
nhiều hình thức như: phổ biến kiến thức
về Luật Sở hữu trí tuệ cho các tổ chức,
cá nhân và doanh nghiệp dưới các hình
thức hội thảo, hội nghị, toạ đàm, cuộc thi
và các lớp tập huấn cho người làm công
tác thực thi, cán bộ quản lý của Sở, ban
ngành tại địa phương.
Ngoài ra, hoạt động tuyên truyền về
sở hữu trí tuệ còn được thực hiện bằng
cách đưa thông tin về các kiến thức
sở hữu trí tuệ lên các trang tin và bản tin
thông tin khoa học và công nghệ của Sở
Khoa học và công nghệ; ban hành các
chỉ thị, quyết định để quản lý, chỉ đạo
điều hành đối với hoạt động quản lý
nhà nước về sở hữu trí tuệ tại địa
phương.
Ngoài các cơ quan nhà nước tại
trung ương và địa phương thực hiện
hoạt động tuyên truyền về sở hữu trí
tuệ thì các trường đại học, viện nghiên
cứu cũng đã ban hành một số văn bản
nhằm hướng dẫn và nâng cao nhận
thức về việc bảo hộ quyền sở hữu trí
tuệ cho các đối tượng liên quan như:
ban hành các Quy chế quản lý hoạt
động khoa học; Quy chế quản lý hoạt
động sở hữu trí tuệ; Quy chế quản lý
các tài sản trí tuệ trong các trường đại
học, viện nghiên cứu; các quy định
trong sao chép, trích dẫn tài liệu tham
khảo trong thực hiện đề án, luận văn,
khoá luận, đề tài khoa học…
Hiện nay, lĩnh vực sở hữu trí tuệ cũng được đào tạo và nghiên cứu chuyên sâu tại các
trường đại học trong cả nước với các cơ sở đào tạo uy tín có thể kể đến Đại học Quốc
gia Hà Nội với các đơn vị đào tạo trực thuộc như Trường Đại học Khoa học xã hội và
Nhân văn - Bộ môn sở hữu trí tuệ thuộc Khoa Khoa học Quản lý, Trường Đại học
Luật – Đại học Quốc gia; Trường Đại học Luật Hà Nội; Trường Đại học Luật TP. Hồ
Chí Minh; Khoa Luật – Đại học Kinh tế Quốc dân, Trường Đại học Ngoại thương, Học
viện Toà án…
Điều này đã góp phần quan trọng vào việc tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật
cũng như phát triển hệ thống tri thức về sở hữu trí tuệ phục vụ việc bảo hộ và khai
thác tài sản trí tuệ và góp phần phát triển các ngành công nghiệp văn hoá.
2.1.2. Hoạt động xác lập quyền sở hữu trí tuệ
Kể từ năm 2006 đến năm 2018, trong lĩnh vực quyền tác giả và quyền liên quan, Cục
Bản quyền tác giả đã thụ lý và cấp 64.455 giấy chứng nhận đăng ký, trong đó có
64.266 Giấy chứng nhận đăng ký Quyền tác giả; 189 Giấy chứng nhận đăng ký
Quyền liên quan.

Bình quân mỗi năm tăng khoảng 6%, số lượng giấy chứng nhận đăng ký quyền
tác giả và quyền liên quan trong các năm thể hiện qua Biểu đồ sau:

Số Giấy chứng nhận đăng ký QTG và QLQ

8000 7366
7036
7000 6584
5687
6000
4931 4738 4928 4940
5000 4148
3754 3966
4000 3231
3000
2000
1000
0
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Biểu đồ 2.1. Số lượng Giấy chứng nhận đăng ký Quyền tác giả và
Quyền liên quan được Cục Bản quyền cấp giai đoạn 2007-2018

(Nguồn số liệu: Báo cáo số 184/BC-BVHTTDL của Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch
tổng kết 10 năm thi hành Luật Sở hữu trí tuệ về quyền tác giả, quyền liên quan)
39 40

Việc xác lập quyền đối với kiểu dáng công nghiệp và nhãn hiệu được thể hiện qua
Trong lĩnh vực Sở hữu công nghiệp, từ năm 2006 đến 2018, Cục Sở hữu trí tuệ đã tiếp
Bảng sau:
nhận 512.353 đơn đăng ký xác lập quyền đối với các đối tượng quyền sở hữu công
nghiệp (tăng trung bình 6,14%/năm), cấp 278.827 văn bằng bảo hộ (VBBH) đối với các
đối tượng của quyền sở hữu công nghiệp (tăng trung bình 9,44%/năm).
Kiểu dáng công nghiệp Nhãn hiệu
Năm
Đơn VBBH Đơn VBBH

2005 1.335 726 18.018 9.760

2006 1.595 1.175 23.058 8.840

2007 1.905 1.370 27.110 15.860

2008 1.736 1.337 27.713 23.290

2009 1.899 1.236 28.677 22.730

2010 1.730 1.152 27.923 16.520

2011 1.861 1.145 28.237 21.440

2012 1.946 1.121 29.578 20.042

2013 2.129 1.362 31.184 19.659

2014 2.311 1.634 33.064 20.579

2015 2.445 1.386 37.283 18.340

2016 2.868 1.455 42.848 18.040

2017 2.741 2.267 43.970 19.401

2018 2.873 2.360 46.396 18.562

2019 3.491 2.172 53.801 28.820

2020 3.213 2.066 55.579 33.700

2021 3.378 2.103 52.926 33.000

Bảng 2.1. Số đơn đăng ký và số văn bằng bảo hộ do Cục Sở hữu trí tuệ cấp
đối với Kiểu dáng công nghiệp và Nhãn hiệu trong giai đoạn 2005 - 2021

(Nguồn số liệu: Báo cáo thường niên hoạt động Sở hữu trí tuệ của Cục
Sở hữu trí tuệ năm 2021)

Việc xác lập quyền sở hữu trí tuệ đối với các tài sản trí tuệ nói chung và các tài sản là
sản phẩm trong lĩnh vực văn hoá sáng tạo nói riêng có ý nghĩa quan trọng nhằm giúp
cho việc bảo hộ cũng như thương mại hoá quyền sở hữu trí tuệ đối với các sản phẩm
41 42

này được dễ dàng và bảo vệ được những thành quả sáng tạo của chủ sở hữu và tác giả.
Từ phía cơ quan nhà nước, trong giai đoạn hơn 10 năm triển khai thực hiện Luật Sở hữu
trí tuệ đã thực hiện đúng các quy định của pháp luật đồng thời cũng thực hiện việc sửa
đổi, bổ sung các quy định của pháp luật cho phù hợp với thực tiễn. Bên cạnh đó, các quy
trình, thủ tục đăng ký xác lập quyền đã được đơn giản hoá, bảo đảm tính công khai, minh
bạch nhằm thực hiện các yêu cầu trong thực hiện cải cách thủ tục hành chính, tạo điều
kiện tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn thi hành pháp luật đặc biệt liên
quan đến việc xác lập quyền sở hữu trí tuệ.
quan trọng trong trường hợp khi xảy ra tranh chấp. Việc đăng ký bảo hộ quyền tác giả
là sự ghi nhận của Nhà nước về các chủ thể quyền hợp pháp đối với tác phẩm. Khi xảy
ra tranh chấp thì Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả là một trong những căn cứ để
chứng minh quyền hợp pháp của tác giả và chủ sở hữu.
Tuy vậy, qua khảo sát, các nguyên nhân dẫn đến việc không xác lập quyền tác giả lại
nằm trong số các nguyên nhân theo Biểu đồ sau (có 52/58 câu trả lời).

Xem xét từ góc độ các chủ thể sáng tạo, qua khảo sát tại 58 tổ chức, cá nhân về việc
đăng ký xác lập quyền tác giả/quyền liên quan đối với tác phẩm của mình hoặc do tổ Tỷ lệ %
chức/doanh nghiệp là chủ sở hữu với cơ quan nhà nước có thẩm quyền, nhóm nghiên
cứu thu được kết quả theo biểu đồ sau: Lý do khác 23.1
Chưa am hiểu pháp luật về đăng ký xác lập quyền 59.6
Nhận thấy thủ tục hành chính rườm rà, ngại đăng ký 40.4
Nhận thức nguyên tắc bảo hộ tự động, 19.2
không nhất thiết đăng ký
Tỷ lệ% 0 10 20 30 40 50 60 70

4% Biểu đồ 2.3. Nguyên nhân dẫn đến việc không đăng ký xác lập quyền
tác giả/quyền liên quan đối với các sản phẩm văn hoá, sáng tạo
3%
24%
(Nguồn: số liệu do nhóm nghiên cứu thực hiện)
69%

Thường xuyên (khi có tác phẩm là đăng ký)

Thỉnh thoảng (chỉ đăng ký đối với tác phẩm có giá
trị tinh thần/thương mại
Chưa từng
Không đăng ký

Biểu đồ 2.2. Việc xác lập quyền tác giả hoặc quyền liên quan đến quyền tác
giả đối với sản phẩm văn hoá, sáng tạo do tổ chức, cá nhân là chủ sở hữu

(Nguồn: số liệu do nhóm nghiên cứu thực hiện)

Từ kết quả này, có thể nhận diện, 69% số lượng người tham gia khảo sát trả lời chưa
từng đăng ký xác lập quyền tác giả/quyền liên quan đối với cơ quan nhà nước có thẩm
quyền. Xét về mặt lý thuyết, quyền tác giả/quyền liên quan phát sinh tự động không phụ
thuộc vào việc chủ thể đã đăng ký hay chưa đăng ký, tuy nhiên, việc đăng ký xác lập
quyền tác giả đối với các sản phẩm văn hoá, sáng tạo của tổ chức, cá nhân có ý nghĩa
43 44

Có đến 59,6% các chủ thể trả lời chưa am hiểu pháp luật về đăng ký xác lập quyền, và
40,4% chủ thể cho rằng việc thủ tục hành chính rườm rà là một trong những nguyên
nhân dẫn đến việc không đăng ký bảo hộ quyền tác giả. Ngoài ra, đánh giá chất lượng
cung ứng dịch vụ hành chính công (dịch vụ đăng ký quyền tác giả/quyền liên quan) cũng
là một trong những yếu tố cần được nhấn mạnh.
Qua nghiên cứu, khảo sát về vấn đề này, nhóm nghiên cứu đã thu được kết quả
theo biểu đồ sau:
- Về mức độ thường xuyên thương mại hoá sản phẩm văn hoá sáng tạo:

Qua khảo sát nhanh về chất lượng cung ứng dịch vụ của cơ quan nhà nước có thẩm Tỷ lệ %
quyền, nhóm nghiên cứu thu được kết quả như sau:
10.3

Tỷ lệ % 31
58.6
5.3

13.2
21.1

60.5 Thường xuyên Đôi khi (chỉ thực hiện khi có lời đề nghị Chưa bao giờ

Biểu đồ 2.5. Hoạt động thương mại hoá sản phẩm văn hoá
Chất lượng tốt (9-10 điểm) Chất lượng khá (7-8 điểm) sáng tạo trên nền tảng quyền sở hữu trí tuệ
Chất lượng trung bình (5-6 điểm) Chất lượng kém (dưới 5 điểm)
(Nguồn: số liệu do nhóm nghiên cứu thực hiện)

Biểu đồ 2.4. Chất lượng cung ứng dịch vụ đăng ký xác lập quyền tác giả,
quyền liên quan của cơ quan nhà nước có thẩm quyền
(Nguồn: số liệu do nhóm nghiên cứu thực hiện)
Ngoài việc tạo ra các sản phẩm văn hoá, sáng tạo và bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ thì
vấn đề quan trọng nhất để thúc đẩy công nghiệp văn hoá (một số quốc gia sử dụng
thuật ngữ công nghiệp bản quyền) đó chính là khả năng đưa tác phẩm đến với công
chúng và việc thương mại hoá các sản phẩm văn hoá, sáng tạo dựa trên nền tảng
quyền sở hữu trí tuệ.

Phân tích biểu đồ 2.4 có thể nhận diện, 60,5% số lượng người đánh giá mức độ cung
ứng dịch vụ ở mức độ trung bình, tỷ trọng số người đánh giá ở chất lượng kém cũng còn
ở một mức độ khá cao là 13,2%. Đây cũng được nhận diện là một trong những nguyên
nhân dẫn đến việc số lượng người qua nghiên cứu khảo sát chưa thực hiện đăng ký
quyền tác giả/quyền liên quan còn tương đối khiêm tốn.
Tuy nhiên, trên thực tế, kết quả khảo sát đối với các chủ thể sáng tạo cho thấy, chỉ
có 10,3% các chủ thể thực hiện việc thương mại hoá một cách thường xuyên, 31%
thực hiện khi có yêu cầu và có đến 58,6% chưa thực hiện.

2.1.3. Hoạt động thương mại hoá các sản phẩm văn hoá sáng tạo trên
nền tảng quyền sở hữu trí tuệ

Hoạt động thương mại hoá các sản phẩm văn hoá, sáng tạo trên nền tảng quyền sở hữu
trí tuệ thường được các chủ thể sáng tạo thực hiện với các hình thức như: chuyển
nhượng quyền sở hữu, chuyển quyền sử dụng, tự khai thác/tự sử dụng tài sản trí tuệ.
45
- Về các tổ chức, cá nhân hỗ trợ thực hiện thương mại hoá các sản phẩm văn
hoá, sáng tạo:
Các tổ chức khác 14.6
Tổ chức hành nghề luật tư vấn 14.6
Thông qua tổ chức đại diện tập thể
quyền tác giả
24.4
Tự mình thực hiện
0 10 20 30 40 50
Tỷ lệ %
Biểu đồ 2.6. Việc hỗ trợ thương mại hoá đối với các sản phẩm
văn hoá, sáng tạo
(Nguồn: số liệu do nhóm nghiên cứu thực hiện)
Có đến 70,7% số lượng người trả lời việc thương mại hoá đối với các sản phẩm văn
hoá, sáng tạo là do tự mình thực hiện. Tuy vậy, nhận thức về quyền sở hữu trí tuệ
và vai trò của sở hữu trí tuệ trong thúc đẩy công nghiệp văn hoá của các chủ thể các
chủ thể còn ở mức độ trung bình (xin xem thêm phân tích ở mục nhận thức về quyền
sở hữu trí tuệ trong Báo cáo này). Chỉ có một tỷ lệ tương đối khiêm tốn tìm đến các
tổ chức có năng lực, trình độ và mức độ hiểu biết chuyên sâu về sở hữu trí tuệ để hỗ
trợ việc thương mại hoá. Hơn nữa, qua khảo sát và phỏng vấn sâu, đa phần các sản
phẩm văn hoá như tác phẩm nhiếp ảnh, mỹ thuật đều chủ yếu được thực hiện thông
qua hình thức tự phát (theo nhu cầu của từng cá nhân riêng biệt) chứ chưa thông
qua các sàn giao dịch lớn (qua nền tảng không gian mạng) để đưa các sản phẩm
của mình đến với cộng đồng thế giới.
2.1.4. Thực trạng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực văn hoá,
sáng tạo
Trong sự phát triển không ngừng của khoa học và công nghệ, đặc biệt là xu thế
chuyển đổi số, tình trạng xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan diễn ra ngày
càng phổ biến, và diễn ra trong hầu hết tất cả các lĩnh vực thuộc các ngành công
nghiệp văn hoá như: điện ảnh, nghệ thuật biểu diễn, mỹ thuật nhiếp ảnh, xuất bản,
thiết kế…. xâm phạm đến các quyền của tác giả, quyền của chủ sở hữu tác phẩm,
gây thiệt hại cho các chủ thể sáng tạo.
Nhóm nghiên cứu đã thực hiện khảo sát về thực trạng các sản phẩm sáng tạo của
các chủ thể hoạt động trong lĩnh vực văn hoá, sáng tạo bị các hành vi xâm phạm
46
quyền sở hữu trí tuệ và thu được kết quả như sau:
- Về mức độ xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ: Qua khảo sát các chủ thể sáng
tạo về việc các sản phẩm văn hoá sáng tạo do mình là chủ sở hữu đã từng bị xâm
phạm hay chưa, nhóm nghiên cứu thu được kết quả như biểu đồ sau:
Tỷ lệ %
70.7
60 70 80
14%
29% 57%
Chưa bao giờ
Đã từng bị xâm phạm (dưới 03 tác phẩm hoặc có ít nhất 01 chủ thể đã xâm phạm)
Thường xuyên bị xâm phạm (từ 03 tác phẩm trở lên hoặc có nhiều hơn 01 chủ thể đã xâm phạm)
Biểu đồ 2.7. Mức độ bị xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ đối với
các sản phẩm sáng tạo
(Nguồn: số liệu do nhóm nghiên cứu thực hiện)
Trong thực tế, hiện tượng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ đối với các sản phẩm đã
diễn ra thường xuyên. Tuy nhiên, xét trong phạm vi số lượng mẫu khảo sát thì có thể
nhận thấy tỷ lệ các chủ thể chưa từng bị xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ vẫn đạt ở
ngưỡng có thể kiểm soát (57% chưa từng bị xâm phạm). Song trong giới hạn khảo
sát cũng có 14% số chủ thể trả lời thường xuyên bị xâm phạm (có từ 03 tác phẩm
trở lên bị xâm phạm hoặc có nhiều hơn 01 chủ thể đã xâm phạm).
Tiếp cận từ yếu tố chủ thể thụ hưởng, sử dụng các sản phẩm văn hoá, theo khảo sát
về số lượng các sản phẩm văn hoá sáng tạo bị xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ (lấy
tiêu chí: diễn ra hằng ngày và có nhiều hơn 01 chủ thể xâm phạm), nhóm nghiên cứu
thu được kết quả về các sản phẩm văn hoá thường xuyên bị xâm phạm theo quan
điểm của các chủ thể thụ hưởng thể hiện qua biểu đồ sau:
47 48

- Về các quyền sở hữu trí tuệ bị xâm phạm, đặc biệt liên quan đến quyền tác
Các sản phẩm văn hoá sáng tạo khác 24.6
giả, được nhóm nghiên cứu phân tích theo Biểu đồ sau:
Dịch vụ du lịch văn hoá 22.4
Chương trình máy �nh 50
Chương trình truyền hình 27.6
Chương trình, ấn phẩm quảng cáo 21.6 Cho thuê bản gốc hoặc bản sao tác phẩm 10.8
Thủ công mỹ nghệ 26.1 Truyền đạt tác phẩm đến công chúng 27
Bản thiết kế thời trang 47
và các sản phẩm liên quan đến thời trang Phân phối, nhập khẩu bản gốc, bản sao tác phẩm 18.9
Âm nhạc, bản ghi âm, ghi hình 76.9
Điện ảnh 71.6 Sao chép tác phẩm 64.9

Xuất bản phẩm 50.7 Làm tác phẩm phái sinh 37.8
0 10 20 30 40 50 60 70 80 Biểu diễn tác phẩm trước công chúng 10.8
Tỷ lệ % Công bố tác phẩm 13.5
Các quyền : Đứng tên, đặt tên, 27
bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm
Biểu đồ 2.8. Những sản phẩm văn hoá sáng tạo bị xâm phạm quyền 0 10 20 30 40 50 60 70
sở hữu trí tuệ nhiều nhất theo quan điểm của chủ thể thụ hưởng
Tỷ lệ %
(Nguồn: số liệu do nhóm nghiên cứu thực hiện)

Biểu đồ 2.9. Các quyền sở hữu trí tuệ đối với sản phẩm văn hoá,
sáng tạo bị xâm phạm
Các sản phẩm văn hoá sáng tạo được xem là bị xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ
nhiều nhất có thể kể đến như: âm nhạc; bản ghi âm, ghi hình (76,9%); điện ảnh (Nguồn: số liệu do nhóm nghiên cứu thực hiện)
(71,6%), bởi lẽ đây là 03 loại hình sản phẩm mà tất cả cộng đồng đều có thể tiếp cận
và sử dụng phục vụ cho nhu cầu giải trí hằng ngày. Đồng thời đây cũng là 03 loại
hình bị xâm phạm nhiều quyền như: quyền công bố tác phẩm, quyền bảo vệ sự toàn
vẹn của tác phẩm, quyền sao chép tác phẩm… Trong số các quyền sở hữu trí tuệ bị xuyên bị xâm phạm đó là: quyền đứng
xâm phạm mà nhóm nghiên cứu đưa ra tên cho tác phẩm (với các hành vi mạo
Các sản phẩm văn hoá sáng tạo khác cũng là đối tượng của xâm phạm quyền sở để khảo sát, quyền sao chép tác phẩm danh tác giả), quyền bảo vệ sự toàn vẹn
hữu trí tuệ có thể kể đến như: xuất bản phẩm, chương trình máy tính (đều chiếm tỷ là quyền bị xâm phạm nhiều nhất (tỷ lệ của tác phẩm (với các hành vi cắt xén,
lệ 50%). Một số đối tượng có tính chất đặc thù thuộc về các ngành, lĩnh vực khác 64,9%). Ngoài ra xâm phạm đến quyền sửa chữa, thêm lời, hoặc xuyên tạc tác
nhau có tỷ lệ xâm phạm quyền tác giả thấp hơn theo nhận định của các đối tượng làm tác phẩm phái sinh (37,8%) - cần phẩm, đặc biệt là đối với các tác phẩm
thụ hưởng các sản phẩm văn hoá sáng tạo như: Chương tình truyền hình, bản thiết nhấn mạnh rằng quyền làm tác phẩm văn học, tác phẩm điện ảnh…); quyền
kế thời trang, thủ công mỹ nghệ…. phái sinh có liên quan chủ yếu đến các truyền đạt tác phẩm đến với công
tác phẩm văn học, điện ảnh hoặc liên chúng, quyền biểu diễn tác phẩm (bao
quan đến lĩnh vực xuất bản, trong việc gồm cả quyền liên quan đến quyền tác
dịch hoặc chuyển thể tác phẩm. giả của người biểu diễn)…

Một số các quyền khác cũng bị xâm
phạm cũng được xem là phổ biến hiện
nay và cũng được thể hiện trong mẫu
khảo sát của nghiên cứu đó là các
quyền nhân thân không thể chuyển
giao, trong đó có 02 quyền thường
Ngoài ra, trong một số lĩnh vực đặc thù,
đơn cử như hội hoạ, hiện tượng sao
chép tranh, mạo danh tác giả… diễn ra
một cách phổ biến và tràn lan.
49 50

Hiện tượng sao chép, nhái phong cách tranh vẽ của từng cá nhân hiện nay
diễn ra phổ biến, gây tổn hại đến uy tín, lợi ích của tác giả.
Nam, hoạt động trong lĩnh vực hội hoạ
quyền mà mình bị xâm phạm. Ngoài ra, các chủ thể đã áp dụng các biện pháp về mặt
kỹ thuật, công nghệ để bảo vệ các sản phẩm sáng tạo. Tuy vậy, trên thực tế các biện
pháp mà các chủ thể này thực hiện cũng gặp phải các khó khăn và chưa thực sự hiệu
quả. Nhóm nghiên cứu đã thực hiện khảo sát và đưa ra kết quả qua biểu đồ sau:

Tỷ lệ %

12.5 2.5 5

37.5 42.5

Rất tốt (10 điểm) Tốt (8-9 điểm) Bình thường (6-7 điểm)
Yếu (4-5 điểm) Rất yếu (1-3 điểm)

Biểu đồ 2.10. Tính hiệu quả của các biện pháp ngăn chặn hành vi
xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ đối với các sản phẩm văn hoá, sáng tạo

(Nguồn: số liệu do nhóm nghiên cứu thực hiện)

© Đào Mai Trang

Về nền tảng bị xâm phạm quyền tác giả,
qua khảo sát ở 02 nền tảng cơ bản dễ dẫn
đến hiện tượng xâm phạm quyền tác giả
đó là nền tảng vật lý và nền tảng số, nhóm
tác giả thu được kết quả như sau:
- Đối với nền tảng vật lý: thường xảy ra
đối với các tác phẩm trong những lĩnh vực
như: hội hoạ, điêu khắc, kiến trúc, xuất
bản; tỷ lệ các chủ thể bị xâm phạm ở nền
tảng này qua khảo sát chiếm 42,5%.
- Đối với nền tảng số: diễn ra phổ biến
hơn ở hầu hết các lĩnh vực, đặc biệt là điện
ảnh, âm nhạc, xuất bản, nhiếp ảnh, kiến
trúc, xuất bản (sách điện tử)… Hiện nay
vấn đề xâm phạm qua môi trường số đã và
đang xảy ra một cách phổ biến; tỷ lệ các
chủ thể bị xâm phạm ở nền tảng này qua
khảo sát chiếm 75%.
Để chống lại các hành vi xâm phạm quyền
sở hữu trí tuệ, các chủ thể sáng tạo đã
thực hiện các biện pháp nhằm hạn chế tối
đa các hành vi xâm phạm, trong đó phải kể
đến như các biện pháp hành chính, biện
pháp dân sự bằng hình thức khởi kiện ra
toà và tìm đến các tổ chức đại diện tập thể,
các văn phòng luật sư nhằm bảo vệ các
Qua khảo sát về tính hiệu quả của các
hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ
của các chủ thể sáng tạo có thể thấy tính
hiệu quả của các biện pháp này còn ở
mức độ tương đối khiêm tốn: trong đó số
chủ thể đánh giá ở mức độ bình thường
(từ 6-7 điểm) và ở mức độ yếu (từ 4-5
điểm) hiện đang giữ ở mức độ tương đối
cao (mức độ bình thường là 42,5% và
yếu là 37,5%).
Qua trao đổi phỏng vấn các chủ thể,
các biện pháp ngăn chặn xâm phạm
quyền sở hữu trí tuệ thì mỗi biện pháp có
những ưu điểm và hạn chế khác nhau,
trong đó:
- Đối với biện pháp tự bảo vệ: Ưu
điểm của biện pháp này là biện pháp đầu
tiên mà chủ thể quyền có thể áp dụng và
được thực hiện bởi chính chủ thể quyền
chứ không cần tới sự can thiệp của bất kỳ
một bên thứ ba hay của cơ quan Nhà
nước. Do vậy, tính chủ động của chủ thể
quyền khi thực hiện biện pháp tự bảo vệ
là rất cao. Tuy nhiên, biện pháp này lại có
nhược điểm đó là không đủ tính răn đe và
các bên xâm phạm quyền vẫn tiếp tục
thực hiện hành vi xâm phạm quyền sau
khi có những thông báo từ phía bên chủ
51
thể quyền vì không có bất cứ chế tài nào
mang tính cưỡng chế để bên xâm phạm
dừng hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí
tuệ.
- Đối với biện pháp hành chính: Ưu
điểm đó là nhanh chóng, có thể có tính răn
đe. Tuy nhiên do các hành vi xâm phạm
quá nhiều, nguồn lực để phát hiện và xử lý
các hành vi xâm phạm còn hết sức hạn
chế. Đối với biện pháp hành chính, gần
như chủ thể bị xâm phạm quyền sẽ không
nhận được những bồi thường về mặt vật
chất và tinh thần do hành vi của các chủ
thể xâm phạm quyền gây ra bởi các chủ
thể xâm phạm quyền phải gánh chịu các
hậu quả với Nhà nước do hành vi vi phạm
pháp luật của mình. Do dó, các nghĩa vụ
nộp phạt khi bị xử phạt vi phạm hành
chính do hành vi xâm phạm quyền gây ra
sẽ được nộp cho các cơ quan Nhà nước.
- Đối với biện pháp dân sự: Bản chất
của các tranh chấp về quyền sở hữu trí
tuệ là tranh chấp dân sự, chính vì vậy,
biện pháp dân sự được coi là tương đối
phù hợp, bởi lẽ ưu điểm của nó chính là
các chủ thể bị xâm phạm quyền sở hữu trí
tuệ có thể yêu cầu bồi thường cả về vật
chất lẫn tinh thần đối với các hành vi xâm
phạm quyền của các chủ thể xâm phạm.
Tuy nhiên nhược điểm của nó chính là
thời gian theo đuổi các vụ kiện kéo dài,
gây lãng phí các nguồn lực cho cả hai
bên17, điều này cũng gây ra sự e ngại cho
các chủ thể khi thực hiện các biện pháp
bảo vệ quyền.
- Đối với biện pháp hình sự: Chủ thể bị
17
Đơn cử như vụ kiện “thần đồng đất việt” giữa Hoạ sĩ Lê Linh và Công ty Phan Thị đã kéo dài hơn 12
năm; https://thanhnien.vn/bai-hoc-tac-quyen-tu-vu-kien-than-dong-dat-viet-post880709.html, truy cập
ngày 15/9/2022.
18
Nguồn: Số liệu được lấy từ Báo cáo số 2331/BC-BKHCN ngày 26 tháng 8 năm 2021 của Bộ Khoa học
và Công nghệ về việc tổng kết việc thi hành pháp luật, đánh giá thực trạng quan hệ xã hội liên quan đến
Luật Sở hữu trí tuệ, tr6.
xâm phạm quyền cần phải xác định
được hành vi xâm phạm quyền sở hữu
trí tuệ có phải là hành vi cấu thành tội
phạm hay không thì mới có thể kiện theo
thủ tục hình sự để xử lý hình sự đối với
hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ
đó.
Ngoài ra, trong quá trình phỏng vấn
sâu thực hiện nghiên cứu, nhóm nghiên
cứu cũng ghi nhận những biện pháp
khác để tự bảo vệ quyền, có thể kể đến
như:
52
Trong lĩnh vực hội hoạ, công khai những tác phẩm do mình tạo ra nên được
công khai thông qua các hình thức khác nhau. Việc mua bán các tác phẩm
hội hoạ cũng cần được công khai, tránh chui lủi, thậm chí, cần tạo ra những
nền tảng để tạo điều kiện cho tác giả có thể quảng bá và thương mại hoá
những sản phẩm của mình, đương nhiên phải thực hiện các nghĩa vụ với cơ
quan nhà nước (như đóng thuế) giống như những mặt hàng thông thường
Nam, hoạt động trong lĩnh vực hội hoạ
Các sản phẩm sáng tạo có thể đưa lên các nền tảng không gian mạng để
có thể đánh dấu thời gian, và khẳng định kết quả sáng tạo. Hiện nay, các
nền tảng mạng xã hội hiện nay cũng bắt đầu có các chức năng hỗ trợ
cho việc xác lập bản quyền tác giả, có thể kể đến như chức năng claim
bản quyền của Youtube đối với các bản ghi hình, tác phẩm âm nhạc…
Nữ, Phụ trách không gian văn hoá sáng tạo
2.1.5. Hoạt động bảo vệ quyền sở
hữu trí tuệ trong các lĩnh vực văn
hoá, sáng tạo
A) XỬ LÝ XÂM PHẠM QUYỀN BẰNG
BIỆN PHÁP HÀNH CHÍNH:
Trong lĩnh vực quyền tác giả và quyền
liên quan, Thanh tra Bộ Văn hoá, Thể
thao và Du lịch đã tổ chức thanh tra, xử
lý vi phạm. Trong đó:
- Đối với Chương trình máy tính, đã tiến
hành thanh tra 541 doanh nghiệp với
27.602 chương trình máy tính được kiểm
tra, ban hành 499 quyết định xử phạt vi
phạm hành chính, thu nộp ngân sách 8
tỷ 613 triệu đồng;
- Trong môi trường số, đã xử phạt vi
phạm hành chính các công ty có các L
website lưu trữ, cung cấp và phổ biến o
đến công chúng một số lượng lớn các
bản ghi âm, ghi hình không được sự
đồng ý của chủ sở hữu, thu nộp ngân
sách 227 triệu đồng18
- Trong lĩnh vực xuất bản, Bộ Thông tin
và Truyền thông đã thực hiện kiểm tra
53 54

các cam kết trong hồ sơ xuất bản phẩm, xử lý theo quy định của pháp luật và những tố
cáo của tổ chức, cá nhân về việc xâm phạm quyền tác giả và quyền liên quan trong lĩnh
vực xuất bản đặc biệt là trong việc xử lý các hành vi xâm phạm quyền sao chép, quyền
công bố tác phẩm, quyền làm tác phẩm phái sinh… khi chưa được sự đồng ý của chủ sở
hữu quyền tác giả. Ngoài ra, liên quan đến lĩnh vực truyền hình và phát thanh, thanh tra
Bộ cũng đã xử lý 04 vụ việc liên quan đến xâm phạm bản quyền trong lĩnh vực truyền
hình.
Trong lĩnh vực quyền sở hữu công nghiệp, theo số liệu thống kê của cơ quan Quản lý
thị trường, trong giai đoạn từ 2013-2018, các cơ quan quản lý thị trường trong cả
nước đã xử lý vi phạm hành chính 24.454 vụ xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, trong đó
tập trung chủ yếu liên quan đến hàng nhái, hàng giả về nhãn hiệu và kiểu dáng công
nghiệp. Các hình phạt được áp dụng bao gồm: cảnh cáo, phạt tiền, tịch thu hàng hoá
giả mạo về nhãn hiệu.
Thống kê số vụ được xử lý trong giai đoạn kể từ khi Luật Sở hữu trí tuệ được thi hành
(từ 2006 đến 2018) được thể hiện qua bảng sau:

Năm Số vụ Phạt tiền (triệu đồng)

2006 10 82

2007 5 214

2008 11 580

2009 45 596

2010 16 383

2011 36 423

2012 18 749

2013 26 669

2014 37 1.652

2015 33 952

2016 26 1.400

2017 21 624

2018 18 366

Bảng 2.11. Số vụ xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực sở hữu trí
tuệ trong giai đoạn 2006-2018

(Nguồn: số liệu của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ)19

55 56

B) XỬ LÝ XÂM PHẠM QUYỀN BẰNG
BIỆN PHÁP DÂN SỰ VÀ HÌNH SỰ
Đối với việc xử lý xâm phạm quyền thông
qua hệ thống tư pháp, theo thống kê của
ngành toà án, việc xử lý các vụ tranh
chấp, xâm phạm quyền bằng biện pháp
dân sự tại toà án chỉ chiếm một tỷ lệ thấp
so với xử lý bằng biện pháp hành chính.
Theo đó, kể từ ngày 01/07/2006 đến
30/09/2016 (trong hơn 10 năm), Toà án
nhân dân các cấp đã thụ lý theo thủ tục
sơ thẩm 168 vụ, trong đó 158 vụ tranh
chấp về quyền tác giả, 10 vụ tranh chấp
quyền Sở hữu công nghiệp. Các Toà án
nhân dân cũng đã giải quyết 200/235 vụ
án tranh chấp kinh doanh thương mại có
liên quan đến sở hữu trí tuệ, giải quyết 24
vụ án hành chính trong lĩnh vức sở hữu trí
tuệ20.
Liên quan đến số lượng các vụ xâm
phạm quyền sở hữu trí tuệ bị xử lý hình
sự, các toà án nhân dân đã thụ lý sơ
thẩm 21 vụ với 33 bị cáo, xét xử 13 vụ
với 22 bị cáo, trong đó có 12 vụ với 20
bị cáo về tội xâm phạm quyền sở hữu
công nghiệp. Tuy vậy, có thể nhận
thấy, mặc dù đã có nhiều nỗ lực từ
phía các cơ quan thực thi pháp luật
về quyền sở hữu trí tuệ nói chung và
trong lĩnh vực văn hoá và sáng tạo nói
riêng, tuy vậy trên thực tế số lượng
các vụ việc bị phát hiện và được cơ
quan có thẩm quyền xử lý hoặc xét xử
còn tương đối khiêm tốn so với thực
trạng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ
hiện nay, đặc biệt là trong môi trường
không gian mạng. Điều này đã ảnh
hưởng không nhỏ đến quyền và lợi
ích hợp pháp của các chủ thể thực
hành văn hoá, sáng tạo cũng như các
chủ đầu tư cho hoạt động văn hoá và
sáng tạo hiện nay.
Thông qua phỏng vấn sâu các chủ
thể thực hành sáng tạo, vấn đề xâm phạm quyền tác giả và quyền liên quan đã được
một chủ thể sáng tạo nhận diện như sau:
“Xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ hiện nay là một vấn đề nhức nhối, đặc
biệt trong ngành thiết kế nội thất, vấn đề đạo nhái diễn ra khắp nơi, khiến
các nhà sáng tạo mất nhiều công sức, ý tưởng, tuy nhiên không mang lại
những thành quả như mình mong muốn. Mặc dù các sản phẩm được tạo
ra đều đã đăng ký bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ dưới hình thức kiểu dáng
công nghiệp, tuy vậy vẫn có hàng trăm các tổ chức xâm phạm, và đặc biệt
là xâm phạm thông qua không gian mạng”.
Nữ, chủ doanh nghiệp trong lĩnh vực thiết kế nội thất
Lĩnh vực văn hoá nghệ thuật rất khó có hệ thống kiểm định rõ ràng,
trong khi đó, quyền tác giả không bảo hộ nội dung ý tưởng mà chỉ
bảo hộ hình thức thể hiện, đó chính là vấn đề khó khăn trong việc
chống sao chép, lấy cắp ý tưởng và việc chứng minh các quyền
mà chủ thể sáng tạo được hưởng khi xảy ra tranh chấp.
Nữ, Phụ trách không gian văn hoá sáng tạo

19
Nguồn: Số liệu được lấy từ Báo cáo số 2331/BC-BKHCN ngày 26 tháng 8 năm 2021 của Bộ Khoa học
và Công nghệ về việc tổng kết việc thi hành pháp luật, đánh giá thực trạng quan hệ xã hội liên quan đến
Luật Sở hữu trí tuệ, Phần Phụ lục VI. Kết quả xử lý hành chính đối với hành vi xâm phạm quyền SHCN
của Thanh tra Bộ KH&CN từ 01/7/2006 đến 30/6/2018.
20
Nguồn: Số liệu được lấy từ Báo cáo số 2331/BC-BKHCN ngày 26 tháng 8 năm 2021 của Bộ Khoa học
và Công nghệ về việc tổng kết việc thi hành pháp luật, đánh giá thực trạng quan hệ xã hội liên quan đến
Luật Sở hữu trí tuệ, tr7.
57 58

2.1.6. Nhận thức về quyền sở hữu trí tuệ và vai trò của việc bảo hộ quyền Thông qua việc khảo sát về mức độ am hình tác phẩm được bảo hộ (36,2%). Từ
sở hữu trí tuệ trong thúc đẩy các ngành công nghiệp văn hoá hiểu pháp luật về sở hữu trí tuệ (lĩnh vực đây đặt ra vấn đề về nâng cao nhận
quyền tác giả, quyền liên quan), với các thức về quyền sở hữu trí tuệ đối với các
Cùng với sự phát triển của khoa học và công nghệ đặc biệt xu thế chuyển đổi số thì mức độ về am hiểu phân theo thang chủ thể sáng tạo, để thông qua những
nhu cầu tạo ra các sản phẩm văn hoá, sáng tạo dựa trên nền tảng số hoặc công bố điểm: Rất tốt (10 điểm), Tốt (8-9 điểm), nhận thức này, các chủ thể sáng tạo có
các tác phẩm trên nền tảng số đã và đang trở lên phổ biến. Tuy vậy, môi trường số Trung bình (6-7 điểm), Yếu 4-5 điểm và thể tự bảo vệ được các sản phẩm sáng
cũng là một trong những nền tảng chủ yếu diễn ra việc xâm phạm các quyền sở hữu Rất yếu (1-3 điểm), và thu được kết quả tạo của mình đồng thời có khả năng
trí tuệ. Cần nhấn mạnh rằng, trong môi trường số đặc biệt là trên nền tảng mạng xã qua bảng tổng hợp trên. thương mại hoá các sản phẩm văn hoá,
hội thì sự tham gia của cộng đồng là rất lớn và điều này đặt ra vấn đề cần nâng cao sáng tạo của mình thông qua các quy
nhận thức về quyền sở hữu trí tuệ cả từ cả 02 phía: phía các chủ thể sáng tạo và chủ Nhận thức, mức độ am hiểu về các định pháp luật về sở hữu trí tuệ.
thể hưởng thụ. quyền sở hữu trí tuệ của các chủ thể
sáng tạo mới chỉ dừng lại ở mức độ - Từ phía các chủ thể hưởng thụ các
- Từ phía các chủ thể sáng tạo: trung bình hoặc yếu, đặc biệt là liên sản phẩm văn hoá, sáng tạo:
quan đến đến việc xác lập quyền,
Tỷ lệ % chuyển giao, chuyện nhượng, các hành Nhóm nghiên cứu đã thực hiện khảo sát
vi xâm phạm quyền (ở mức yếu). Nhận với 134 mẫu khảo sát là các chủ thể
Các quyền Rất tốt Tốt Trung bình Yếu Rất yếu thức về quyền của tác giả và quyền của hưởng thụ các sản phẩm văn hoá, sáng
chủ sở hữu tác phẩm hiện tại mới chỉ ở tạo, với các loại sản phẩm văn hoá,
Quyền của tác giả và quyền mức độ trung bình (43,1%), quyền tác sáng tạo theo biểu đồ sau:
của chủ sở hữu tác phẩm 1,7 25,9 43,1 25,9 3,4 giả, quyền liên quan đối với từng loại

Quy định về quyền tác giả,

quyền liên quan đối với
từng loại hình tác phẩm 3,4 24,1 36,2 27,6 8,6
được bảo hộ Sản phẩm văn hoá sáng tạo khác 37.3
Dịch vụ du lịch văn hoá 50
Quy định về thủ tục xác lập Chương trình máy �nh 71.6
quyền 1,7 15,5 32,8 36,2 13,8
Chương trình truyền hình 58.2

Các hành vi xâm phạm Các chương trình/ấn phẩm quảng cáo 50
quyền 5,2 32,8 31,0 24,1 6,9 Thủ công mỹ nghệ 35.8
Bản thiết kế thời trang và sản phẩm liên quan đến thời… 31.3
Các ngoại lệ của quyền tác Âm nhạc, bản ghi âm, ghi hình 78.4
giả, quyền liên quan 3,4 32,8 25,9 31,0 6,9
Phim và các sản phẩm từ điện ảnh 80

Chuyển giao, chuyển Xuất bản phẩm 56

nhượng quyền tác giả, 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
quyền liên quan phục vụ 3,4 15,5 31,0 32,8 17,2
thương mại hoá Tỷ lê %

Các quy định về xử phạt

vi phạm hành chính 3,4 13,8 31,0 31,0 20,7
Biểu đồ 2.13. Các sản phẩm văn hoá sáng tạo được các chủ thể
sử dụng (thụ hưởng)

(Nguồn: số liệu do nhóm nghiên cứu thực hiện)

Bảng 2.12. Nhận thức về các Quyền sở hữu trí tuệ của các chủ thể sáng tạo

(Nguồn: số liệu do nhóm nghiên cứu thực hiện)

59 60

Các sản phẩm văn hoá, sáng tạo như: âm nhạc, điện ảnh, chương trình máy tính, Về các hình thức sử dụng các sản phẩm văn hoá, sáng tạo, nhóm nghiên cứu thu
xuất bản phẩm được các chủ thể lựa chọn và tiếp cận, trong đó 19,4% có mức độ sử được kết quả theo biểu đồ như sau:
dụng rất thường xuyên (sử dụng hằng ngày), 44,8% có mức độ sử dụng là thường
xuyên, cả 02 nền tảng được sử dụng đó là trực tiếp và trực tuyến. Trong đó: 88,8%
số lượng đối tượng được khảo sát sử dụng với mục đích giải trí, 72,4% với mục đích
học tập, nghiên cứu khoa học và 61,2% sử dụng với mục đích phục vụ cho công việc.
Mua bản quyền sử dụng đối với các sản phẩm
văn hóa, sáng tạo 38.8
Về mức độ am hiểu pháp luật về sở hữu trí tuệ, qua khảo sát, nhóm nghiên cứu thu
được kết quả theo bảng sau: Thông qua các trang mạng "lậu" để xem các
21.6
chương trình

Sử dụng công cụ hỗ trợ để không phải trả phí

35.8
Tỷ lệ % bản quyền

Sử dụng miễn phí thông qua hình thức

89.6
Các quyền Rất tốt Tốt Trung bình Yếu Rất yếu cập mở

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Quyền của tác giả và quyền
của chủ sở hữu tác phẩm 8,9 33,3 46,7 9,6 1,5 tỷ lệ %

Quy định về quyền tác giả,

quyền liên quan đối với
từng loại hình tác phẩm 6,7 40,7 43,0 7,4 1,5 Bảng 2.14. Nhận thức về các Quyền sở hữu trí tuệ của các chủ thể thụ hưởng
được bảo hộ
(Nguồn: số liệu do nhóm nghiên cứu thực hiện)
Các hành vi xâm phạm
quyền 7,4 36,3 48,1 6,7 0,7

Các ngoại lệ của quyền tác Qua khảo sát, mức độ am hiểu pháp luật
giả, quyền liên quan 4,4 31,9 47,4 13,3 2,2 về sở hữu trí tuệ của các chủ thể hưởng
thụ còn ở mức độ trung bình, đặc biệt
Các quy định về xử phạt vi trong các nhận thức về các hành vi xâm
phạm hành chính 4,4 31,1 49,6 11,90 2,2 phạm quyền, các quy định về xử phạt vi
phạm hành chính.
Bảng 2.14. Nhận thức về các Quyền sở hữu trí tuệ của các chủ thể thụ hưởng Như vậy, nhu cầu sử dụng miễn phí các
sản phẩm văn hoá, sáng tạo thông qua
(Nguồn: số liệu do nhóm nghiên cứu thực hiện) hình thức truy cập mở được xem là
phương thức tiếp cận chủ đạo (với tỷ lệ
89,6% các chủ thể có nhu cầu tiếp cận).
Việc mua bản quyền đối để sử dụng tác
Qua khảo sát, mức độ am hiểu pháp luật về sở hữu trí tuệ của các chủ thể hưởng thụ còn phẩm bước đầu được coi trọng, tuy vậy,
ở mức độ trung bình, đặc biệt trong các nhận thức về các hành vi xâm phạm quyền, các số lượng còn tương đối khiêm tốn (với
quy định về xử phạt vi phạm hành chính. khoảng 38,8%). Việc sử dụng các công
cụ hỗ trợ để không phải trả phí bản
quyền hoặc thông qua các trang mạng
“lậu” để tiếp cận và sử dụng miễn phí
các sản phẩm văn hoá, sáng tạo cũng
chiếm một tỷ trọng nhất định. Tuy vậy
trên thực tế, nhu cầu và mong muốn sử
dụng miễn phí các sản phẩm văn hoá,
sáng tạo vẫn ở một mức cao trong khi
đó ý thức về việc mua bản quyền đối với
các sản phẩm văn hoá, sáng tạo hiện
nay còn hạn chế (chỉ chiếm 38,8% số
lượng người trả lời). Về việc nhận thức
trong việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ
đối với sản phẩm văn hoá, sáng tạo,
51,5% người được hỏi trả lời là rất quan
trọng và là động lực trong việc thúc đẩy
các ngành công nghiệp văn hoá. Tuy
nhiên, cũng có 47,8% cho rằng việc bảo
vệ quyền sở hữu trí tuệ là quan trọng
nhưng cũng cần có những ngoại lệ nhất
định để cộng đồng có thể tiếp cận được
với các sản phẩm văn hoá sáng tạo.
Cần nhấn mạnh rằng, nhận thức của
cộng đồng người hưởng thụ các sản
phẩm văn hoá, sáng tạo là rất quan
61
trọng, bởi lẽ khi chứng kiến những hành
vi xâm phạm quyền tác giả nếu như
cộng đồng thờ ơ trước hành vi này thì sẽ
tạo ra môi trường thuận lợi cho các hành
vi xâm phạm quyền tác giả tiếp theo.
Đây cũng là vấn đề đặt ra khi nhóm
nghiên cứu thực hiện phỏng vấn sâu
các chủ thể sáng tạo:
Vai trò của cộng đồng đối với việc bảo
vệ quyền sở hữu trí tuệ là rất lớn,
chứng kiến một hành vi xâm phạm
quyền sở hữu trí tuệ, nếu như cộng
đồng cùng lên tiếng, đặc biệt là cộng
đồng trên nền tảng mạng xã hội sẽ là
một trong những biện pháp hữu hiệu
để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ
Nữ, chủ doanh nghiệp xã hội
2.1.7. Vai trò của các tổ chức đại
diện tập thể tập thể quyền tác giả,
quyền liên quan trong việc bảo hộ
quyền tác giả và quyền liên quan
Tổ chức đại diện tập thể quyền tác giả,
quyền liên quan giữ vai trò cực kỳ quan
trọng trong việc hỗ trợ cho các chủ thể
sáng tạo có thể bảo vệ và khai thác
quyền sở hữu trí tuệ đối với các sản
phẩm văn hoá, sáng tạo do mình là chủ
sở hữu.
Theo quy định tại Điều 56 Luật Sở hữu
trí tuệ năm 2022: tổ chức đại diện tập
thể quyền tác giả, quyền liên quan là tổ
chức tự nguyện, tự bảo đảm kinh phí
hoạt động, không vì mục đích lợi nhuận
do các tác giả, chủ sở hữu quyền tác
giả, chủ sở hữu quyền liên quan thỏa
thuận thành lập, hoạt động theo quy
định của pháp luật để thực hiện uỷ thác
quyền tác giả, quyền liên quan, chịu sự
quản lý nhà nước của Bộ Văn hoá, Thể
thao và Du lịch về hoạt động đại diện tập
thể quyền tác giả, quyền liên quan.
62
Tổ chức đại diện tập thể quyền tác giả,
quyền liên quan thực hiện các hoạt động
theo uỷ quyền bằng văn bản của tác giả,
chủ sở hữu quyền tác giả, chủ sở hữu
quyền liên quan trong việc: thực hiện
quản lý quyền tác giả, quyền liên quan;
đàm phán, cấp phép, thu và phân chia
tiền bản quyền, các quyền lợi vật chất
khác từ việc cho phép khai thác các
quyền được uỷ quyền; bảo vệ quyền, lợi
ích hợp pháp của thành viên; tổ chức
hoà giải khi có tranh chấp.
63
Hiện nay ở Việt Nam có một số tổ chức
đại diện tập thể quyền tác giả, quyền
liên quan có thể kể đến như:
- Trung tâm bảo vệ quyền tác giả
âm nhạc Việt Nam – VCPMC: đây là
một tổ chức trực thuộc Hội Nhạc sĩ Việt
Nam, chức năng của tổ chức này bảo
vệ quyền và lợi ích hợp pháp của chủ
sở hữu quyền tác giả đối với tác phẩm
âm nhạc Việt Nam.
- Trung tâm Quyền tác giả văn học
Việt Nam – VLCC: đây là tổ chức trực
thuộc Hội Nhà văn Việt nam, quản lý
tập thể trong lĩnh vực văn học, bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ
sở hữu quyền tác giả văn học.
- Hiệp hội Công nghiệp ghi âm Việt
Nam – RIAV: đây là tổ chức bảo vệ sản
xuất băng đĩa, âm thanh tại Việt Nam.
- Hiệp hội Quyền sao chép Việt
Nam – VIETRRO: Tổ chức xã hội –
nghề nghiệp hỗ trợ cho việc phổ biến,
sử dụng các tác phẩm đến với công
chúng.
- Hiệp hội Sáng tạo và Bản quyền
tác giả Việt Nam (VCCA): là tổ chức xã
hội nghề nghiệp tự nguyện của công
dân, tổ chức Việt Nam hoạt động trong
lĩnh vực sáng tạo và bản quyền tác giả
về tác phẩm văn học, nghệ thuật theo
quy định của pháp luật nhằm tập hợp,
đoàn kết, kết nối hội viên, giúp đỡ nhau
cùng phát triển; góp phần thực hiện tốt
quy định của pháp luật về sáng tạo và
bản quyền tác giả, đóng góp phát triển
kinh tế, văn hoá-xã hội của đất nước21.
Các tổ chức đại diện tập thể quyền tác
giả, quyền liên quan trong giai đoạn
2006 - 2015, theo uỷ quyền của tác giả,
chủ sở hữu quyền tác giả, quyền liên
quan, các tổ chức tư vấn dịch vụ đã nộp
hồ sơ cấp 17.380 Giấy chứng nhận
đăng ký quyền tác giả quyền liên quan,
chiếm 40% tổng số giấy chứng nhận
được cấp. Ngoài ra, các tổ chức tư vấn
này đã góp phần không nhỏ trong
công tác bổ trợ, hỗ trợ các hoạt động
thực hiện pháp luật, bảo vệ quyền lợi
cho tác giả, chủ sở hữu quyền tác
giả, quyền liên quan tại các cơ quan
hành chính Nhà nước hoặc Toà án22.
Qua khảo sát về vai trò của các tổ
chức này đối với việc hỗ trợ các chủ
thể sáng tạo có thể bảo vệ và khai
thác quyền sở hữu trí tuệ đối với các
sản phẩm văn hoá sáng tạo còn ở
mức độ tiềm năng, tuy vậy trong
tương lai vai trò của những tổ chức
này nhất thiết cần được đề cao cũng
như góp phần nhân rộng mô hình
hoạt động.
64
Vai trò của các tổ chức đại diện tập thể quyền tác giả trong tương lai
gần phải được đề cao, chính họ mới có khả năng phát hiện, tư vấn, hỗ
trợ giải quyết tranh chấp, khai thác, thương mại hoá quyền sở hữu trí
tuệ. Hiện nay, có trung tâm bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam
(VCPMC) có hoạt động tương đối hiệu quả. Tuy vậy, cần thiết có sự bồi
dưỡng kiến thức cho các thành viên tham gia
các tổ chức này.
Nam, Tiến sĩ, Chuyên gia trong lĩnh vực pháp luật về văn hoá
2.2. ĐÁNH GIÁ TỔNG THỂ TÌNH HÌNH trao đổi, giao lưu kết nối giữa các nền
THỰC THI PHÁP LUẬT VỀ SỞ HỮU TRÍ văn hoá và phát triển các sản phẩm
TUỆ TRONG LĨNH VỰC VĂN HÓA, văn hoá, sáng tạo; sự phát triển của
SÁNG TẠO TẠI VIỆT NAM khoa học và công nghệ, đặc biệt
chuyển đổi số là yếu tố quan trọng
Xu thế toàn cầu hoá với việc hợp tác, thúc đẩy sự chuyển dịch, phương thức
sáng tạo và cách thức tiếp cận các sản
phẩm văn hoá, sáng tạo của công
chúng đã tạo động lực để phát triển
các ngành công nghiệp văn hoá ở Việt
Nam hiện nay.
Để đáp ứng những đòi hỏi của thực
tiễn khách quan, hệ thống pháp luật về
sở hữu trí tuệ hiện nay đã và đang
không ngừng được hoàn thiện. Cụ thể,
tháng 06 năm 2022, Quốc hội đã
thông qua Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi
trong đó thể chế hoá một số các chính
sách quan trọng liên quan đến quyền
tác giả, quyền liên quan cũng như các
quy định về nhãn hiệu, kiểu dáng công
nghiệp đã được cập nhật để phù hợp
với các cam kết quốc tế đã tạo thuận
© Lu Thi Thanh Le
21
Theo Điều 2 Quyết định số 790/QĐ-BNV ngày 05 tháng 7 năm 2021 của Bộ trưởng Bộ Nội vụ.
22
Nguồn: Số liệu được lấy từ Báo cáo số 2331/BC-BKHCN ngày 26 tháng 8 năm 2021 của Bộ Khoa học
và Công nghệ về việc tổng kết việc thi hành pháp luật, đánh giá thực trạng quan hệ xã hội liên quan đến
Luật Sở hữu trí tuệ, tr11.
65
lợi trong việc bảo vệ và phát huy các tài
sản trí tuệ. Việc hoàn thiện pháp luật
Việt Nam về sở hữu trí tuệ nói riêng và
pháp luật về văn hoá, sáng tạo nói
chung cần phải tôn trọng theo các
nguyên tắc: (i) Đảm bảo quy định rõ
ràng về tác giả, chủ sở hữu quyền tác
giả, người biểu diễn, chủ sở hữu quyền
liên quan trong các trường hợp chuyển
nhượng, chuyển giao quyền tác giả; (ii)
Bảo đảm hài hoà, giữa bên sáng tạo,
bên khai thác, sử dụng và công chúng
hưởng thụ tác phẩm, cuộc biểu diễn,
bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát
sóng; (iii) Đơn giản hoá thủ tục đăng ký
quyền tác giả, quyền liên quan; (iv)
Tăng cường năng lực của hệ thống tổ
chức đại diện tập thể quyền tác giả,
quyền liên quan bảo đảm hoạt động
chuyên nghiệp, hiệu quả, minh bạch đã
theo kịp được xu hướng của thực tiễn.
Nhằm đảm bảo các nguyên tắc trên khi
hoàn thiện pháp luật đồng thời đáp ứng
với nhu cầu thực tiễn, các chính sách
được thể chế hóa trong Luật Sở hữu trí
tuệ sửa đổi bổ sung năm 2022 đã bảo
đảm thi hành đầy đủ và nghiêm túc các
cam kết quốc tế của Việt Nam về bảo
hộ sở hữu trí tuệ trong quá trình hội
nhập như Hiệp định CPTPP23 và Hiệp
định EVFTA24 trong đó phải kể đến như:
Bảo hộ nhãn hiệu âm thanh25 hay đánh
giá tính mới đối với kiểu dáng công
nghiệp là một phần/bộ phận của một
sản phẩm hoàn chỉnh26. Từ đây có thể
khẳng định pháp luật về sở hữu trí tuệ
đã và đang được hoàn thiện, phù hợp
với quy định của pháp luật và các điều
ước, cam kết quốc tế mà Việt Nam là
thành viên.
Cùng với đó là những chủ trương, định
hướng của Đảng, chính sách của Nhà
nước trong lĩnh vực văn hoá như Chiến
lược phát triển văn hoá đến năm 2030
đã có những định hướng quan trọng
trong việc xây dựng thị trường văn hoá
gắn với phát triển một số ngành công
nghiệp văn hoá có tiềm năng và lợi thế.
Những quy định này có ý nghĩa quan
trọng trong việc khuyến khích, các chủ
thể, các nhà đầu tư cho các sản phẩm
văn hoá, sáng tạo góp phần thúc đẩy
phát triển các ngành công nghiệp văn
hoá.
Với những quy định về sở hữu trí tuệ và
phát triển văn hoá như trên, hệ thống
pháp luật về sở hữu trí tuệ cũng như
văn hoá, sáng tạo của Việt Nam đã có
những thay đổi, bổ sung, hoàn thiện
hợp lý và đáp ứng được yêu cầu của
việc hội nhập quốc tế và bối cảnh
chuyển đổi số. Đây là tiền đề để tạo ra
một hành lang pháp lý thông thoáng và
khuyến khích được sự sáng tạo và bảo
vệ được các thành quả sáng tạo của
các chủ thể quyền. Từ đó, họ có thể
khai thác được các giá trị vật chất và
tinh thần từ các sản phẩm sáng tạo của
mình.
66
Tuy vậy, với vị trí là một quốc gia đang
phát triển, việc thực thi pháp luật về sở
hữu trí tuệ tại Việt Nam còn nhiều nhiều
vấn đề phát sinh trong việc thực thi các
quy định của pháp luật về sở hữu trí tuệ
nói chung và pháp luật về một số lĩnh
vực văn hoá, sáng tạo nói riêng. Trong
đó cần phải nhắc đến đó là nhận thức, ý
thức, mức độ am hiểu về sở hữu trí tuệ
của các chủ thể sáng tạo, chủ sở hữu
các sản phẩm văn hoá, sáng tạo và của
công chúng thụ hưởng. Đây được xem
là yếu tố then chốt trong việc bảo đảm
việc thực thi pháp luật về sở hữu trí tuệ
trong bối cảnh hiện nay. Ngoài ra, vai
trò của các cơ quan Nhà nước trong
việc hỗ trợ các chủ thể sáng tạo xác lập
quyền sở hữu trí tuệ cũng như giải
quyết hoạt động xâm phạm quyền sở
hữu trí tuệ hoặc hỗ trợ việc khai thác và
phát huy các tài sản trí tuệ cũng cần
được nhấn mạnh. Bên cạnh đó, vai trò
tuyên truyền, phổ biến pháp luật về sở
hữu trí tuệ đặc biệt trong lĩnh vực quyền
67 68

tác giả, quyền liên quan đối với các sản
phẩm văn hoá, sáng tạo của các cơ
quan Nhà nước cũng cần đặc biệt được
chú trọng. Vai trò của cơ quan tư pháp
trong việc giải quyết các tranh chấp dân
sự và bảo đảm quyền lợi cho các chủ
thể sáng tạo, chủ sở hữu các sản phẩm
văn hoá, sáng tạo; vai trò của các tổ
chức đại diện tập thể quyền tác giả
trong việc hỗ trợ các chủ thể sáng tạo
bảo vệ và khai thác quyền sở hữu trí
tuệ, giải quyết các tranh chấp quyền sở
hữu trí tuệ cần được coi trọng để phát
huy hiệu quả hoạt động của các cơ
Điểm mạnh (Strengths)
- Hệ thống pháp luật về sở hữu trí
tuệ trong lĩnh vực văn hoá, sáng tạo
đã hoàn thiện, phù hợp với pháp
luật quốc tế, các điều ước quốc tế
mà Việt Nam là thành viên;
- Chính sách, pháp luật về văn hoá
từng bước được hoàn thiện, có
chiến lược cụ thể, rõ ràng.
quan, tổ chức này. Tất cả những vấn đề
nêu trên đều là những thách thức đặt ra
trong việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ
trong lĩnh vực văn hoá và sáng tạo tại Việt
Nam hiện nay.
Có thể khái quát những vấn đề đặt ra trong
việc thực thi pháp luật về sở hữu trí tuệ
trong lĩnh vực văn hoá, sáng tạo hiện nay
bằng phân tích SWOT như sau:
Điểm yếu (Weaknesses)
- Nhận thức, am hiểu về pháp luật sở
hữu trí tuệ của các chủ thể thực thi
quyền trong lĩnh vực văn hoá, sáng
tạo còn hạn chế;
- Hoạt động của các tổ chức hỗ trợ
thực thi quyền ở khu vực công (cơ
quan hành chính, cơ quan tư pháp),
khu vực tư (các tổ chức đại diện tập
thể quyền sở hữu trí tuệ còn bất cập.
2.3. ĐÁNH GIÁ KHOẢNG CÁCH
GIỮA HỆ THỐNG PHÁP LUẬT VỀ
SỞ HỮU TRÍ TUỆ VỚI VIỆC
THỰC THI QUYỀN SỞ HỮU TRÍ
TUỆ TRONG LĨNH VỰC VĂN
HOÁ, SÁNG TẠO
Xét trên bình diện chính sách, hệ thống
pháp luật về sở hữu trí tuệ nói chung và
đối với pháp luật về quyền tác giả, quyền
liên quan nói riêng là tương đối đầy đủ,
không ngừng hoàn thiện và tiệm cận với
các quy định của pháp luật quốc tế trong
lĩnh vực sở hữu trí tuệ (từ năm 2005,
Luật Sở hữu trí tuệ đã có 03 lần sửa đổi,
bổ sung vào các năm 2009, 2019 và
2022) để phù hợp với các quy định, cam
kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên.
Không chỉ các quy định về quyền tác giả
và quyền liên quan được quy định đầy đủ
và cụ thể trong Luật Sở hữu trí tuệ mà
các quy định về nhãn hiệu, kiểu dáng
công nghiệp và bí mật kinh doanh cũng
đã hoàn thiện và cập nhật cho phù hợp
với các cam kết quốc tế và thực tiễn của
thời đại.
Để có thể thực thi các quy định của pháp
luật về sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực văn
hoá, không thể không nhắc đến vai trò
của pháp luật chuyên ngành trong các
lĩnh vực văn hoá, sáng tạo. Qua thực hiện
rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp
luật trong lĩnh vực văn hoá, nếu xét trên
khía cạnh loại hình văn bản: có 05 luật
(ngoại trừ Luật Sở hữu trí tuệ - lĩnh vực
bản quyền tác giả còn có Luật quảng cáo,
Luật điện ảnh, Luật di sản văn hoá và
Luật thư viện); một số lĩnh vực khác được
ban hành dưới dạng Nghị định như: nghệ
thuật biểu diễn, mỹ thuật nhiếp ảnh triển
lãm… Do vậy, vấn đề về tính thống nhất
giữa các văn bản pháp luật chuyên
ngành đã được đặt ra để đảm bảo tính
hiệu quả trong việc thực thi pháp luật.

Cơ hội (Opportunities) Thách thức (Threats)

- Tình trạng xâm phạm quyền trên các

- Sự phát triển của kinh tế tri thức, nền tảng ngày càng đa dạng, tinh vi
vai trò của các ngành công nghiệp khó phát hiện và kiểm soát.
văn hoá đóng góp cho sự phát triển - Cạnh tranh và nguy cơ tụt hậu của
trong nền kinh tế; một nền công nghiệp văn hoá so với
- Sự phát triển của khoa học và các quốc gia khác trong khu vực trên
công nghệ, chuyển đổi số. thế giới dựa trên nền tảng quyền sở
hữu trí tuệ.
25
Theo cam kết về nghĩa vụ tại Điều 18.8 Hiệp định CPTPP về loại dấu hiệu có thể đăng ký làm nhãn
hiệu quy định “không bên nào được yêu cầu như một điều kiện để được đăng ký, là dấu hiệu phải nhìn
thấy được, cũng như không bên nào được từ chối đăng ký một nhãn hiệu chỉ với lý do rằng dấu hiệu cấu
thành nhãn hiệu đó là âm thanh”
23 24
Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (Comprehensive and Progressive Theo Điều 12.35.2 Hiệp định EVFTA quy định cơ sở đánh giá tính mới và tính độc đáo đối với kiểu
Agreement for Transpacific Partnership - CPTPP) có hiệu lực đối với Việt Nam từ ngày 14/01/2019. dáng công nghiệp của linh kiện/bộ phận tháo rời được của sản phẩm hoàn chỉnh theo các tiêu chí: (i) linh
24
Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh Châu Âu (European-Vietnam Free Trade kiện phải nhìn thấy được khi sản phẩm ở trong quá trình sử dụng thông thường; (ii) các đặc điểm tạo
Agreement - EVFTA) Được ký ngày 30/6/2019. dáng nhìn thấy được đó đáp ứng yêu cầu về tính mới và tính độc đáo; (iii) trong đó nhìn thấy được là
nhìn thấy bởi người sử dụng (tiêu dùng) sản phẩm.
69 70

Khác với các hành vi vi phạm pháp

luật trong lĩnh vực văn hoá nói chung,
Pháp luật chuyên ngành hiện hành như: điện ảnh, mỹ thuật, nhiếp ảnh có thể bị phát hiện bằng mắt thường,
hay nghệ thuật biểu diễn còn chưa tương thích, chưa tiệm cận với thế các hành vi vi phạm pháp luật trong
giới, nguyên nhân do phương thức quản lý, các chính sách đặc thù lĩnh vực sở hữu trí tuệ, đặc biệt trong
trong một số lĩnh vực thuộc ngành văn hoá có sự khác biệt với thế lĩnh vực văn hoá, sáng tạo lại khó bị
giới, chính vì vậy, chưa có sự thống nhất giữa pháp luật chuyên ngành phát hiện. Các hành vi này phải do
với pháp luật về sở hữu trí tuệ. những người am hiểu trong từng
ngành, lĩnh vực và am hiểu về sở hữu
Nam, Tiến sĩ, Chuyên gia trong lĩnh vực pháp luật về văn hoá trí tuệ mới có thể có khả năng phát
hiện. Đặc biệt trong bối cảnh phát
triển của khoa học và công nghệ
cùng xu thế toàn cầu hoá, các hành
vi xâm phạm quyền tác giả có tính
xuyên quốc gia và trên nền tảng
Xét trên hệ thống thực thi quyền sở hữu xác lập quyền sở hữu trí tuệ tại cơ không gian mạng, đây là một trong
trí tuệ trong lĩnh vực văn hoá, sáng tạo, quan hành chính nhà nước (Cục bản chính, sự liên thông, chỉ đạo, hướng dẫn
những khó khăn trong việc thực thi
mặc dù hiện nay hệ thống này đã vận quyền tác giả) chỉ mang ý nghĩa ghi giữa các cơ quan trung ương và địa
đối với cơ quan hành chính. Vấn đề
hành tương đối tốt song vẫn tồn tại nhận quyền sở hữu đối với sản phẩm phương.
đặt ra đó chính là việc bảo đảm các
những bất cập nhất định, trong đó phải văn hoá, sáng tạo. Nếu có căn cứ nguồn lực để các cơ quan hành
kể đến: chứng minh rằng sản phẩm đó do chủ - Đối với cơ quan tư pháp: xét về bản
chính có thể phát hiện và xử lý vi
thể khác sáng tạo ra thì vẫn sẽ bị chất, các tranh chấp liên quan đến quyền
phạm, cùng với đó là việc phát triển
- Đối với các cơ quan hành chính: thu hồi giấy chứng nhận đăng ký quyền sở hữu trí tuệ nói chung là tranh chấp dân
nguồn nhân lực đặc biệt là các chủ
việc xác lập các quyền sở hữu trí tuệ đối tác giả. sự, vì vậy, việc khởi kiện dân sự đòi bồi
thể thực thi các quy định của pháp
với các sản phẩm văn hoá, sáng tạo thường tài sản và những thiệt hại mà
luật trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ nói
được tổ chức được triển khai một cách Chính vì vậy, yếu tố quan trọng hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ
chung và quyền tác giả, quyền liên
bài bản theo quy định của pháp luật. Tuy nhất trong việc thực thi quyền sở hữu gây ra đối với chủ thể sáng tạo là hoàn
quan nói riêng.
vậy, xét trên khía cạnh đặc thù của các trí tuệ đối với các sản phẩm văn hoá, toàn hợp pháp và hợp lý. Tuy vậy, việc
sản phẩm văn hoá, sáng tạo chủ yếu sáng tạo đó chính là khả năng phát theo đuổi các vụ kiện liên quan đến tranh
Ngoài ra, một vấn đề khác cũng cần
được bảo hộ với đối tượng là quyền tác hiện hành vi vi phạm, xử lý vi phạm đối chấp quyền sở hữu trí tuệ trong một thời
đề cập đó là sự phối hợp giữa các cơ
giả và quyền liên quan thì với đặc trưng với các hành vi xâm phạm quyền sở gian dài gây ra tâm lý e ngại, cũng như
quan chuyên môn về sở hữu trí tuệ
của đối tượng sở hữu trí tuệ này, việc hữu trí tuệ. ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế
với thanh tra chuyên ngành trong
bình thường của chủ thể sáng tạo.
việc phát hiện, xử phạt vi phạm hành

Xét trên bình diện pháp luật, có 01 Nghị định riêng quy định về xử
phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bản quyền tác giả (Nghị định
Chúng tôi thường xuyên phát hiện ra các hành vi xâm phạm quyền sở
131/2013/NĐ-CP) với khung xử phạt hành chính là cao hơn so với
hữu trí tuệ đối với các sản phẩm do doanh nghiệp sáng tạo trên các
mức bình thường (trong lĩnh vực văn hoá phạt đến 50 triệu đồng, thì
nền tảng không gian mạng. Tuy nhiên mặc dù đã nhắc nhở đối với hành
lĩnh vực bản quyền là 100 triệu đồng), tuy vậy vấn đề thực thi là khó
vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, nhưng số lượng chủ thể xâm phạm
khăn, trong đó khó nhất đó là việc phát hiện và chứng minh hành vi vi
quá nhiều, tâm lý e ngại việc khởi kiện ra toà dân sự. Vì vậy, chúng tôi
phạm của cơ quan nhà nước.
phải sử dụng các biện pháp để tự bảo vệ các tài sản trí tuệ của mình.
Nam, Tiến sĩ, Chuyên gia trong lĩnh vực pháp luật về văn hoá
Nữ, chủ doanh nghiệp thiết kế nội thất
71
- Đối với các tổ chức đại diện - Đối với tổ chức, cá nhân là chủ sở
tập thể quyền tác giả, quyền liên hữu của tài sản trí tuệ và cộng đồng
quan (CMOs): vai trò của các tổ chức hưởng thụ tài sản trí tuệ: đây là một trong
này ngày càng được khẳng định những yếu tố tạo ra những khoảng cách
trong việc hỗ trợ cho các chủ sở hữu nhất định giữa quy định của pháp luật và
sản phẩm văn hoá, sáng tạo có thể việc tiễn thực thi. Trong đó vấn đề nhận
bảo vệ quyền và khai thác, thương thức, mức độ am hiểu về quyền sở hữu trí
mại hoá các quyền để tạo ra giá trị. tuệ của cả 02 chủ thể: chủ sở hữu sản
Tuy vậy, hiện nay, hoạt động của các phẩm văn hoá, sáng tạo và người thụ
tổ chức này vẫn chưa thực sự phát hưởng các sản phẩm văn hoá, sáng tạo
huy hiệu quả một cách toàn diện, mới chỉ ở mức trung bình, và hệ quả của
ngoài các đối tượng liên quan đến vấn đề này đó chính là việc các chủ sở
âm nhạc, mỹ thuật, văn học, xuất bản hữu các sản phẩm chưa có những biện
thì các lĩnh vực khác trong 12 ngành pháp hữu hiệu để bảo vệ và khai thác các
công nghiệp văn hoá vẫn chưa có tài sản trí tuệ của mình, trong khi đó,
các tổ chức đại diện tập thể quyền những chủ thể hưởng thụ vì chưa nhận
tác giả. thức, am hiểu về pháp luật về sở hữu trí
Ngoài ra vấn đề bồi dưỡng, phát triển tuệ hoặc do cố ý hoặc do vô ý đã xâm
nguồn nhân lực chuyên sâu về pháp phạm quyền sở hữu trí tuệ đối với các sản
luật về sở hữu trí tuệ trong các tổ phẩm văn hoá, sáng tạo. Nghiên cứu về
chức này cần được đặt ra. các nguyên nhân dẫn đến tình trạng xâm
phạm quyền tác giả xảy ra, nhóm tác giả
đã thu được kết quả như sau:
Các nguyên nhân khác 8.2
Bản thân chủ thể sáng tạo chưa có ý thức bảo vệ 36.6
tài sản trí tuệ
Các chế tài xử phạt vi phạm hành chính còn chưa
đủ sức răn đe 61.9
Nhận thức về pháp luật sở hữu trí tuệ còn hạn chế 66.4
Môi trường số là môi trường thuận lợi cho các
hành vi xâm phạm quyền 64.9
Nhu cầu sử dụng các sản phẩm văn hoá tăng cao
nhưng chưa có thói quen trả phí sử dụng 82.1
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Tỷ lệ%
Biểu đồ 2.13. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng xâm phạm quyền tác giả
(Nguồn: số liệu do nhóm nghiên cứu thực hiện)
Các sản phẩm văn hoá, sáng tạo có
tính chất lan toả và được công chúng
đón nhận, nhiều ngành, lĩnh vực trở
thành “món ăn” tinh thần không thể
thiếu đối với cộng đồng đơn cử như:
điện ảnh, sách (xuất bản) hay hội hoạ
(mỹ thuật)… Từ tiếp cận này có thể
thấy, trong xã hội hiện đại phát triển,
nhu cầu sử dụng các sản phẩm văn
hoá tăng cao nhưng người dân chưa có
thói quen trả phí sử dụng, đặc biệt là
các sản phẩm là đối tượng được bảo hộ
của quyền sở hữu trí tuệ.
Kết quả khảo sát cho thấy, có đến
82,1% đối tượng thụ hưởng cho rằng,
họ chưa có thói quen trả phí sử dụng
(phí bản quyền) khi sử dụng các sản
phẩm văn hoá, sáng tạo. Nhóm nghiên
cứu cho rằng ý thức, nhận thức về vấn
đề bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ cùng với
thói quen cố hữu này là một trong
những nguyên nhân chính khiến cho
90
72
việc thực thi các quy định về sở hữu trí
tuệ có những khoảng cách nhất định so
với các quy định hiện hành về sở hữu trí
tuệ.
Một số yếu tố khác cũng được xác định
liên quan đến tình trạng xâm phạm
quyền sở hữu trí tuệ diễn ra phổ biến đó
chính là: nhận thức về pháp luật sở hữu
trí tuệ còn hạn chế, hơn nữa, trong bối
cảnh phát triển của khoa học và công
nghệ hiện đại, môi trường số trở thành
một trong những công cụ cực kỳ dễ
dàng cho việc xâm phạm quyền sở hữu
trí tuệ. Hơn nữa các hành vi này lại
không được xử lý bởi các chế tài đủ sức
răn đe, chủ sở hữu tài sản trí tuệ hoặc
e ngại hoặc do thiếu những sự hiểu biết
nhất định về pháp luật về sở hữu trí tuệ
vì vậy không thực hiện khởi kiện để đòi
bồi thường về mặt vật chất và tinh thần
đối với các tài sản bị xâm hại.
73 74

TIỂU KẾT PHẦN THỨ HAI III. NHỮNG KHUYẾN NGHỊ

Từ việc nghiên cứu các thành tố tạo
nên hệ thống thực thi pháp luật về sở
hữu trí tuệ ở Việt Nam đặt trong mối
tương quan của hoạt động của các cơ
quan: hành chính nhà nước, cơ quan
tư pháp (hệ thống toà án); tổ chức ở
khu vực tư (tổ chức đại diện tập thể
quyền tác giả, quyền liên quan), chủ sở
hữu của tài sản trí tuệ là sản phẩm văn
hoá sáng tạo và cộng đồng hưởng thụ
các sản phẩm văn hoá, sáng tạo, có
thể nhận diện rằng có một khoảng
cách nhất định giữa các quy định của
pháp luật và thực tiễn thi hành.
Kết quả nghiên cứu cho thấy, hoạt
động của cơ quan hành chính nhà
nước trong việc tuyên truyền, phổ biến
pháp luật, xác lập quyền sở hữu trí tuệ,
thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm; hoạt
động của cơ quan tư pháp trong việc
giải quyết các tranh chấp dân sự, xét
xử các vụ án hình sự liên quan đến
quyền sở hữu trí tuệ đã được triển khai
và đạt được những thành tựu nhất
định. Tuy vậy, nghiên cứu trong bối
cảnh kinh tế - xã hội tại Việt Nam cùng
sự phát triển của khoa học và công
nghệ hiện đại thì việc xâm phạm quyền
sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực văn hoá,
sáng tạo đã diễn ra một cách phổ biến,
khó kiểm soát.
vi xâm phạm quyền ở khu vực công còn
nhiều bất cập và (3) vai trò của các tổ
chức CMOs ở khu vực tư còn chưa
được khẳng định một cách rõ nét trong
việc hỗ trợ chủ sở hữu tài sản trí tuệ bảo
vệ, khai thác, thương mại hoá các sản
phẩm văn hoá sáng tạo dựa trên nền
tảng sở hữu trí tuệ.
Kết quả nghiên cứu tại phần hai cơ bản
đã phác thảo một bức tranh tổng thể về
tình hình thực thi pháp luật về sở hữu trí
tuệ tại Việt Nam làm cơ sở để đưa ra
các biện pháp nhằm tăng cường thực thi
quyền sở hữu trí tuệ.
NHẰM HOÀN THIỆN HỆ THỐNG
THỰC THI QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ
TRONG CÁC LĨNH VỰC VĂN HOÁ, SÁNG TẠO TẠI VIỆT NAM
3.1. BỐI CẢNH QUỐC TẾ VÀ KHU VỰC
Hai năm ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 đã mang lại những thay đổi lớn trong nền
kinh tế thế giới nói chung và trong ngành công nghiệp sáng tạo toàn cầu nói riêng. Những
tác động này đã gây ra sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng các sản phẩm văn hoá, sáng
tạo ở dạng truyền thống và thay vào đó là sự phát triển của các sản phẩm văn hoá được
tạo ra trên nền tảng số hoá. Trong số đó phải kể đến những sản phẩm truyền thông, giải
trí với sự nhấn mạnh về vai trò của sở hữu trí tuệ trong việc thích ứng những thay đổi.
Với những thay đổi này đã đặt ra yêu cầu của mỗi quốc gia trong việc rà soát, tái cấu trúc
hệ thống thực thi quyền sở hữu trí tuệ cho các lĩnh vực văn hoá, sáng tạo; đi kèm với đó
là việc thiết lập các chiến lược trong việc phổ biến cho các bên liên quan về vấn đề tổ
chức thực thi quyền sở hữu trí tuệ.

Nghiên cứu chỉ ra những nguyên nhân

dẫn đến tình trạng này bao gồm: (1)
Nhận thức, mức độ am hiểu kiến thức
về sở hữu trí tuệ của các chủ sở hữu
tài sản trí tuệ, và của cộng đồng
hưởng thụ các sản phẩm văn hoá,
sáng tạo còn hạn chế; (2) Các nguồn
lực cho hoạt động bảo vệ quyền sở
hữu trí tuệ trong lĩnh vực văn hoá, sáng
tạo bao gồm: phát hiện, xử lý các hành
75 76

Nhìn ra thế giới, 6.6 nghìn tỷ đô la Mỹ là doanh thu mà các hoạt động của các ngành công
nghiệp văn hoá dựa trên nền tảng sở hữu trí tuệ đã tạo ra chỉ tính riêng tại Hoa Kỳ trong năm
2020. Trong khu vực Đông Nam Á đã có sự gia tăng về khả năng tiếp cận với các nền tảng nội
dung đa dạng. Một số thông tin từ thế giới về thị trường công nghiệp văn hoá như sau:

Thị trường sách Hoạt ảnh & VFX Trò chơi điện tử

Năm 2019, châu Á có thị Hoạt hình và VFX ở châu Á Ngành công nghiệp trò chơi
phần cao nhất với 41,26% tạo ra 49,95 tỷ đô la Mỹ vào điện tử ở châu Á đã tạo ra
về tiêu thụ truyện tranh năm 2020 36 tỷ đô la Mỹ vào năm
2020

Thị trường truyện tranh
toàn cầu tạo ra 3,8 tỷ đô la
Mỹ vào năm 2020
Thị trường Sách Toàn cầu
đã tạo ra 85,9 tỷ đô la Mỹ
vào năm 2020, với mức
tăng trưởng dự kiến 2% so
với cùng kỳ năm ngoái
Nguồn: SIKAP (Creative Content Creators’ Association of the Philippines ) Original
Content Roadmap 2021, tr7.
Market Share Visualization for 2020
160
120
Global Animation và VFX
tạo ra 156 tỷ đô la Mỹ vào
năm 2020
Đã có mức tăng trưởng dự
kiến từ 2-3% hàng năm
Ngành công nghiệp trò chơi
điện tử toàn cầu tạo ra 105
tỷ đô la Mỹ vào năm 2020
Thị trường trò chơi di động
toàn cầu đã tạo ra 7,1 tỷ đô
la Mỹ từ chi tiêu của người
chơi tính đến tháng 11 năm
2021, cho thấy mức tăng
7% so với cùng kỳ so với
năm 2020
Một số nền tảng tiêu biểu có thể kể đến:
- Netflix: tăng lên 203 triệu người đăng
ký vào năm 202127.
- TikTok đã chứng kiến mức tăng
trưởng người dùng lên mức 75% vào
tháng 09 năm 2020, tăng số lượng
người dùng hoạt động vào mỗi tháng lên
689 triệu người lên toàn cầu28.
- Youtube đã tăng 7 triệu kênh mới vào
cuối năm 2020, nâng tổng số kênh trên
Youtube từ 30 triệu của năm 2019 lên
37 triệu vào năm 202029.
- Webtoon: có 680 triệu người dùng tính
đến tháng 06 năm 2020, với 16,5 triệu
độc giả hoạt động trên nền tảng hằng
ngày30.
- Kumu là nền tảng phát trực tiếp ra mắt
ở Philippines đã thu hút được sự gia
tăng đáng kể về người dùng kể từ khi
bắt đầu đại dịch. Họ có 3 triệu người
dùng và tổ chức 25.000 chương trình
phát sóng mỗi ngày tính đến tháng
12 năm 202031.
- Twitch TV: đã thấy 8.5 triệu kênh phát
trực tuyến hằng tháng, 1460 tỷ phút đã
xem, với 2.778.000 người xem đồng
thười trung bình với 105.000 người phát
đồng thời trung bình vào năm 202132.
- Roblox có 43.2 triệu người dùng hoạt
động hằng ngày tính đến tháng 01 năm
2022. 67% trong số người dùng ở độ
tuổi dưới 16. 7,2 triệu người dùng hoạt
động hằng ngày sống ở khu vực APAC.
Riêng từ Châu Á, họ đã có 2.6 triệu
người dùng hoạt động hằng ngày mới
trong những năm qua. Các nhà phát
triển cộng đồng Roblox đã kiếm được
hơn 328 triệu USD cho đến nay33.
Từ những thông tin này cho thấy có

80
27
Nguồn: Theo https://backlinko.com/netflix-users
28
Nguồn: https://www.businessofapps.com/data/tik-tok-statistics/
40 29
Nguồn: https://www.tubics.com/blog/number-of-youtube-channels
30
Nguồn: https://thehustle.co/03302022-webtoons/
31
Nguồn:
0
https://www.businesswire.com/news/home/20211027005346/en/Kumu-Raises-Series-C-Led-by-General-A
Books & Comics Books Animation & VFX Video Games
tlantic-
32
Asia Global
Nguồn: https://twitchtracker.com/statistics
33
Nguồn: https://backlinko.com/roblox-users
77 78

thấy: Philippines đã thông qua Đạo luật
Phát triển Công nghiệp sáng tạo vào
năm 2022, đồng thời thành lập một Hội
đồng bao gồm các cơ quan, chính phủ
khác nhau với sự hướng dẫn từ khu
vực tư nhân sẽ giúp cho việc thúc đẩy
phát triển các lĩnh vực sáng tạo khác
nhau hướng đến bối cảnh toàn cầu
mới. Đi cùng với việc này là công tác
đánh giá của Cơ quan Sở hữu trí tuệ
Philippines (IPOPHL) đối với các quy
định về sở hữu trí tuệ của mình để thích
ứng với sự thay đổi năng động của bối
cảnh hiện tại. IPOPHL đã thiết lập các
nền tảng quan trọng trong việc giáo
dục, nâng cao trình độ về quyền sở hữu
trí tuệ, đặc biệt trong bối cảnh phát triển
của khoa học và công nghệ. Sự ra đời
của Web 3.0 giữa cuộc Cách mạng
công nghiệp lần thứ 4, IPOPHL đang
nhiều nền tảng được tạo ra một cách có
trong quá trình thiết lập một chi nhánh
chủ đích và khai thác trên quy mô toàn
cầu, tạo cơ hội để các chủ thể sáng tạo
có thể phân phối, cũng như thực hiện
việc thương mại hoá các tài sản trí tuệ là
các sản phẩm văn hoá, sáng tạo ở quy
mô toàn cầu.
hoạt động trong Stadust Metaverse – một không gian thực tế ảo tập trung vào truyền
thông, giải trí và giáo dục. IPOPHL hướng đến việc giáo dục pháp luật về quyền sở hữu
trí tuệ (lĩnh vực quyền tác giả, quyền liên quan), hỗ trợ và đăng ký cho những người tiên
phong trong lĩnh vực meta khác nhau và để cơ quan chính phủ có kinh nghiệm và kiến
thức trong bối cảnh vũ trụ ảo (metaverse), cung cấp cho họ cái nhìn sâu sắc cần thiết
trong việc đưa ra các quyết định liên quan và đề xuất chính sách liên quan đến Web 3.0.
Ngoài ra, IPHOPHL đã thiết lập nhiều Tổ chức quản lý tập thể (CMOs) để hỗ trợ việc
thực thi quyền sở hữu trí tuệ. Hiện nay tại Philippines đang có 06 tổ chức bao gồm: hiệp
hội quyền của Người biểu diễn của Philippines, Inc (PRSP), Hiệp hội các nhà soạn nhạc,
tác giả và nhà xuất bản Philippines, Inc ( FILSCAP), Hiệp hội cấp phép bản quyền
Filipinas, Inc. (FILCOLS), Hiệp hội bản ghi âm tác phẩm âm nhạc (PRM), Các nhà sản
xuất âm nhạc độc lập của Philippines (IMPRO) và hiệp hội Quyền ghi âm âm thanh, Inc.
(SRRS)34. Liên quan đến lĩnh vực văn hóa, sáng tạo có thể kể đến Hiệp hội những người
sáng tạo nội dung của Philippines35 (SIKAP), đây là tổ chức phi lợi nhuận, được thành
lập vào năm 2018, ra mắt vào năm 2019 như một phản hồi nhằm giải quyết khoảng cách
giữa nội dung sản xuất trong nước và nhu cầu của thị trường toàn cầu. Hiện tại đây là
nơi sản xuất thử và lựa chọn các chương trình hoạt hình cho các dự án và được thẩm
định bởi các cố vấn ở lĩnh vực tầm cỡ quốc tế hay các nhà lãnh đạo tư tưởng sáng tạo
với thời gian là 09 tháng. Bên cạnh việc đào tạo những công nghệ sáng tạo và thực
hành, tổ chức này còn đào tạo các khóa học về kinh doanh trong các ngành công nghiệp
sáng tạo trong đó quyền tác giả, quyền liên quan cũng là một trong những nội dung
được tích hợp trong chương trình.

Từ góc nhìn thị trường công nghiệp văn

hóa tại các nước Châu Á với các quốc gia
dẫn đầu như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung
Quốc, Malaysia, có thể nhận diện vai trò
tạo nền tảng của quyền sở hữu trí tuệ
trong việc xuất khẩu các sản phẩm công
nghiệp văn hóa, từ đó tạo cơ hội trong
việc giao lưu, tiếp biến văn hóa, tạo điều
kiện cho người dân của mỗi quốc gia
hưởng thụ, tiêu dùng các sản phẩm văn
hóa sáng tạo và bước đầu đã tạo ra
những cơ hội, triển vọng cho các ngành
công nghiệp văn hóa tạo Việt Nam.

Nghiên cứu từ khía cạnh chính sách của

một số nước trong khu vực ASEAN cho

34
Nguồn: https://www.ipophil.gov.ph/collective-management-organizations/
35
The Creative Content Creators Association of the Philippinese.
79
Tại Malaysia, tổng công ty Kinh tế Kỹ
thuật số Malaysia (MDEC), một công ty
thuộc sở hữu của Nhà nước đã dẫn đầu
trong việc phát triển ngành công nghiệp
sáng tạo kỹ thuật số của Malaysia và
đang định vị mình trở thành người dẫn
đầu về tư duy của các ngành công
nghiệp sáng tạo trong khu vực Đông
Nam Á.
Sự hợp lý đằng sau định vị của họ đó là
họ nhìn thấy tiềm năng của lĩnh vực sở
hữu trí tuệ sáng tạo cho toàn khu vực và
tìm cách tập hợp các quốc gia Đông Nam
Á khác lại với nhau, đồng thời tăng doanh
thu bằng cách tăng số lượng tài sản trí
tuệ sáng tạo ban đầu mà họ có thể tạo ra
và thương mại hoá và xuất khẩu. Một
trong những chiến lược quan trọng mà họ
thực hiện đó là hợp tác có chủ đích với
các cơ sở giáo dục đại học, tài trợ cho
các cuộc thi, sự kiện và tập trung vào
quyền sở hữu trí tuệ, tạo ra các lớp học
trực tuyến miễn phí để hình thành hệ sinh
thái sáng tạo dựa trên nền tảng khai thác
quyền sở hữu trí tuệ.
Như vậy, đặt trong xu hướng quốc tế về
vai trò của sở hữu trí tuệ trong thúc đẩy
các ngành văn hoá sáng tạo được nhấn
mạnh, trong đó, thực thi bảo vệ quyền sở
hữu trí tuệ chính là bảo vệ giá trị, trong đó
có 02 giá trị: (1) giá trị kinh tế - được xác
định bởi thị trường, ngành và theo cách
sử dụng và tiêu dùng; làm thế nào để tạo
ra doanh thu và đóng góp vào GDP; và
(2) giá trị được trải nghiệm đó là trải
nghiệm của chủ thể sáng tạo, chủ thể
người hưởng thụ….
3.2. GỢI MỞ TỪ KINH NGHIỆM QUỐC
TẾ VÀ KHU VỰC
3.2.1. Phát triển hiểu biết sâu rộng
về Hệ sinh thái sở hữu trí tuệ
Điều này sẽ cung cấp cho cả khu vực nhà
nước và tư nhân một cái nhìn tổng thể về
tác động của quyền sở hữu trí tuệ, nhu
cầu đăng ký quyền sở hữu trí tuệ, tầm
quan trọng của việc không chỉ thực thi
quyền sở hữu trí tuệ mà còn thông qua
các quyết định đối với các hành vi vi
phạm quyền sở hữu trí tuệ gồm thực sự
phạt người vi phạm, bồi thường và đền
bù thỏa đáng cho các nạn nhân. Điều này
cũng giúp trao quyền cho các bên liên
quan cấp địa phương thích ứng và điều
hướng theo những thay đổi trong bối
cảnh địa phương và quốc tế. Bảo vệ
SHTT là bảo vệ giá trị. Hệ sinh thái SHTT
là một yếu tố then chốt trong việc xây
dựng chiến lược cho một ngành công
nghiệp liên quan tới SHTT, và do đó,
chính là giá trị kinh tế của ngành đó.
3.2.2. Cải thiện toàn bộ trải
nghiệm sở hữu trí tuệ
Từ việc phổ biến thông tin đến sự tham
gia của các bên liên quan, đến quá trình
đăng ký và thậm chí cả việc lập hồ sơ vi
phạm, cần làm cho trải nghiệm trở nên
đơn giản, dễ theo dõi và thuận tiện. Luật
không cần phải đơn giản hóa. Chỉ là quá
trình. Rất nhiều lần, tác giả và người
sáng tạo muốn đăng ký tác phẩm của họ
hoặc báo cáo vi phạm, nhưng họ không
được khuyến khích bởi chính quá trình
này. Cần cân nhắc tới việc có thể có một
Uỷ ban hoặc Văn phòng với một chuyên
gia SHTT đại diện cho mỗi cơ quan
tương ứng xử lý SHTT tại Việt Nam có
thể đóng vai trò là cơ quan mà mọi người
đến để đăng ký SHTT, bất kể loại hình
nào. Đây cũng có thể là cơ quan tiếp
nhận các khiếu nại liên quan đến SHTT
80
và giám sát quá trình thực thi. Điều này
có thể giải quyết vấn đề thiếu nhân sự có
kỹ năng và được đào tạo trong lĩnh vực
SHTT được phản ánh lặp đi lặp lại trong
nghiên cứu thực địa của Dự án. Điều này
cũng cho phép sự trao đổi giữa các cơ
quan khác nhau nhanh hơn và hiệu quả
hơn vì chuyên gia SHTT của mỗi cơ
quan đều ở trong cùng một văn phòng,
do đó giải phóng các cơ quan tương ứng
theo đuổi các vấn đề khác mà họ có
nhiệm vụ giám sát. Điều này giúp xây
dựng và cải thiện giá trị nhận thức về
SHTT.
3.2.3. Hãy để ngành công
nghiệp tự điều chỉnh
Trong khi chờ đợi các khuôn khổ pháp lý
được thông qua, các hiệp hội ngành, tổ
chức phi lợi nhuận và các tổ chức tập thể
81
có thể bảo vệ lẫn nhau chứ không chỉ các
thành viên của chính các hiệp hội, nhóm
tự bảo vệ. Phương án này đã được thực
hành bởi một số nhóm ở Tp. Hồ Chí Minh
và Đà Nẵng.Tại Philippines, 4As, Hiệp hội
các công ty quảng cáo của Philippines, tự
điều chỉnh các thành viên của mình, giải
pháp này dẫn đến việc hầu như không có
vi phạm bản quyền hoặc nhãn hiệu trong
hơn 30 năm qua. Điều này khiến khu vực
tư nhân có ý thức sở hữu mạnh mẽ hơn
đối với ngành SHTT. Với các ưu đãi thích
hợp như giảm thuế hoặc phiếu nghỉ lễ cho
các chủ doanh nghiệp và các tác giả đã
đăng ký, hoặc sự phát triển của các khoản
tài trợ dành riêng cho lĩnh vực, khu vực tư
nhân sẽ thấy có nhiều lý do hơn để tích
cực trong việc bảo vệ các sở hữu trí tuệ
của họ.
3.2.4. Vươn ra khu vực
Cần chủ đích hơn trong việc hợp tác
với các quốc gia khác như Philippines,
Malaysia, Thái Lan và Singapore trong
việc chia sẻ và học hỏi các phương
pháp hay nhất từ nhau và có thể địa
phương hóa và điều chỉnh nó cho phù
hợp với đặc thù của Việt Nam. Điều
này có thể ở cả cấp độ khu vực công
và cấp độ ngành công nghiệp.
Một ví dụ ở đây là Hội đồng Cộng tác
Hoạt hình ASEAN, là một nhóm các
hãng phim hoạt hình và hiệp hội do
MDEC điều hành nhằm thúc đẩy mối
quan hệ tốt đẹp và thúc đẩy các sáng
kiến liên quan đến hoạt hình cho mỗi
quốc gia đại diện. Nó cũng cho phép
các chương trình nghiên cứu và học
tập được thực hiện trên quy mô khu vực
dễ dàng hơn về mặt hậu cần. Nó cũng
giúp có hiểu biết tốt hơn về hiện trạng và
xu hướng của khu vực. Một điều mà
chúng ta cần làm là tổ chức chúng ta
thành một khu vực, giúp đỡ và phát triển
cho nhau.
Theo cách đó, chúng ta sẽ không hoàn
toàn phụ thuộc vào các kênh phân phối,
thị trường và tiêu dùng nội dung phương
Tây. Điều này cho phép chúng ta phát
triển, với mục tiêu trở thành một hệ sinh
thái SHTT độc lập, sau đó có thể giao
tiếp với các khu vực khác.
3.2.5. Phát triển thế hệ tiếp theo
Sẽ là lý tưởng nếu tích hợp các vấn đề
pháp lý cơ bản về bản quyền trong thời
gian học trung học, để học sinh học
được giá trị của sự sáng tạo; tôn trọng
công việc của người khác (và không sao
chép trên internet) và gọi nó là của riêng
82
họ; dạy họ giá trị của tác phẩm và ý
tường gốc trước khi họ đến được trường
đại học. Điều này có thể được thực hiện
thông qua những cách thú vị và sáng tạo
như hội thảo, phòng thí nghiệm và cuộc
thi, nơi họ được tiếp xúc với các chuyển
đổi thực tế và cuộc sống thực và các
tình huống liên quan đến điều này.
Đừng ngại tiếp cận với các chuyên gia
quốc tế và khu vực và các nhà lãnh đạo
tư tưởng trong lĩnh vực này.
3.2.6. Thiết lập thêm các Tổ
chức đại diện tập thể (CMO)
Điều này có thể mất một chút thời gian,
nhưng rất đáng để đầu tư nếu hoạt động
tốt. Đặc biệt nếu họ làm việc tốt với các
bên liên quan trong nước và quốc tế. Có
các tổ chức đại diện tập thể tốt cho phép
người sáng tạo và tác giả tập trung vào
công việc của họ hơn là chạy theo các vi
phạm, cũng như thu tiền bản quyền của
họ.
3.2.7. Lập bản đồ về sở hữu trí
tuệ
Dữ liệu là sức mạnh để hướng dẫn các
quyết định đúng đắn trong cả kinh
doanh và chính sách. Bằng cách hiểu
loại SHTT nào được đăng ký nhiều hơn
trong một khu vực nhất định sẽ cho
phép hiểu rõ thế mạnh của khu vực đó là
gì, điều gì cần được phát triển thêm
hoặc thậm chí xem loại vi phạm SHTT
nào phổ biến trong khu vực đó. Những
loại dữ liệu này cho phép chúng ta đặt
đúng loại câu hỏi để xây dựng chính
sách tốt hơn nhằm hỗ trợ sự phát triển
của người sáng tạo và bảo vệ các tác
giả đã đăng ký.
3.2.8. Phát triển địa phương,
hướng đến toàn cầu
83
Việt Nam có rất nhiều tiềm năng sáng
tạo. Tiềm năng, nếu được đăng ký và
bảo vệ, có thể tạo ra doanh thu. Việt
Nam đã có sẵn các đơn vị tạo nguồn lực
sáng tạo và có rất nhiều tài năng xuất
sắc đang nổi lên. Nhưng họ cũng cần sự
hỗ trợ và bảo vệ của chính phủ để có cơ
hội phát triển mạnh mẽ trên trường toàn
cầu.
3.2.9. Phát triển ngành công
nghiệp bằng cách phát triển các
lĩnh vực
Ngành công nghiệp sáng tạo có nhiều
lĩnh vực có thể được hưởng lợi rất nhiều
từ những thay đổi mà đại dịch và web
3.0 đã mang lại, nhưng nhiều người
trong số họ vẫn đang tìm hiểu cách họ
có thể thích nghi và được trang bị cho
84
những điều mới mẻ này.
3.2.10. Đòn bẩy dựa vào
các công nghệ hiện tại &
tương lai
Cân nhắc sử dụng công nghệ AI và
blockchain để giúp giải quyết các
vấn đề về kỹ thuật ống dẫn
(pipeline) hiện tại trong việc đăng
ký và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.
Việt Nam có một ngành công nghệ
khởi nghiệp rất mạnh mẽ. Hãy cân
nhắc tận dụng điều đó.
3.3. NHỮNG XU HƯỚNG TRONG
HOÀN THIỆN HỆ THỐNG THỰC
THI QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ
TRONG LĨNH VỰC VĂN HOÁ,
SÁNG TẠO
3.3.1. Xu hướng về cân
bằng lợi ích
Xu hướng này xuất phát từ 02
nguyên nhân cơ bản:
- Thứ nhất, đó là đặc trưng trong
các sản phẩm văn hoá, sáng tạo đó
là có tính lan toả. Để một sản phẩm
văn hoá có thể tìm được một chỗ
đứng nhất định đối với cộng đồng thì
những sản phẩm này phải được
cộng đồng tiếp nhận, sử dụng. Cần
nhấn mạnh rằng, quyền tiếp cận các
giá trị văn hoá được xem là một trong
những quyền cơ bản của công dân
được Hiến pháp Việt Nam quy định mang lại những giá trị, lợi nhuận cho chủ thể sáng tạo cũng như chủ sở hữu tài sản trí tuệ
và bảo đảm thực hiện. Cũng chính vì là các sản phẩm văn hoá, sáng tạo.
vậy, song song với việc bảo hộ - Thứ hai, việc tiếp cận các sản phẩm văn hoá, sáng tạo trong những trường hợp nhất
quyền sở hữu trí tuệ đối với các sản định do luật quy định của cộng đồng còn có thể tiếp tục khuyến khích sự sáng tạo tiếp theo
phẩm văn hoá, sáng tạo, thì cũng dựa trên những sản phẩm văn hoá, sáng tạo đó. Bên cạnh đó, cộng đồng cũng có thể thụ
cần phải bảo đảm khả năng tiếp cận hưởng được những giá trị văn hoá mới được sáng tạo chứ không phải lúc nào cũng cần
và sử dụng của công chúng. Có như phải xin phép hay bị hạn chế tiếp cận.
vậy, các giá trị văn hoá tốt đẹp được
tạo ra mới có khả năng lan truyền, Việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ nhằm để bảo vệ những sản phẩm sáng tạo và chủ sở
85
hữu của những thành quả sáng tạo, từ đó
kích thích sự sáng tạo của những nghệ sĩ,
người thực hành sáng tạo do họ có thể
ngăn chặn được những hành vi xâm
phạm quyền sở hữu trí tuệ của mình và
khai thác được các giá trị kinh tế của các
tài sản trí tuệ mang lại. Song nếu chỉ quan
tâm bảo vệ quyền cho các chủ sở hữu các
thành quả sáng tạo mà không quan tâm
tới cộng đồng và có các quy định quá
nghiêm ngặt để không cho phép cộng
đồng tiếp cận tới những thành quả sáng
tạo của nhân loại thì lại có thể “kìm kẹp”
sự sáng tạo của nhân loại. Cộng đồng
muốn tiếp cận những cái mới để tiếp tục
phát triển ra những sản phẩm sáng tạo
hơn nhưng lại bị ngăn chặn bởi chủ sở
hữu một cách quá mức sẽ khiến cho họ
không thể sáng tạo được.
Ngược lại, đối với chủ sở hữu các sản
phẩm sáng tạo, họ được bảo hộ “độc
quyền” quá mức sẽ khiến cho họ không
còn động lực để phát triển những cái mới
mà đã tạm hài lòng với những cái đã sáng
tạo trước đó và khai thác giá trị kinh tế từ
các tài sản trí tuệ đó. Do đó, để cân bằng
lợi ích giữa chủ sở hữu và cộng đồng,
pháp luật về sở hữu trí tuệ cũng quy định
một số ngoại lệ không bị coi là thực hiện
xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ để kích
thích sự sáng tạo tạo động lực phát triển
và sáng tạo ra những cái mới.
Xuất phát từ hai yếu tố trên, để bảo đảm
việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ trong
lĩnh vực văn hoá, sáng tạo, yếu tố tiên
quyết cần được nhấn mạnh đó chính là xu
hướng cân bằng lợi ích giữa chủ sở hữu
sản phẩm sáng tạo với chủ thể hưởng thụ
để chủ sở hữu các sản phẩm sáng tạo thu
được những lợi ích về mặt vật chất và tinh
thần, trong khi đó công chúng có thể được
tiếp cận và sử dụng các sản phẩm văn
hoá, sáng tạo. Vấn đề đặt ra đó là cần
thiết lập một cơ chế trả phí công bằng đối
với việc sử dụng các sản phẩm văn hoá,
sáng tạo. Cùng với đó là thúc đẩy vai trò
của các tổ chức đại diện tập thể quyền tác
giả là cầu nối trung gian liên kết các chủ
sở hữu các sản phẩm sáng tạo và cộng
đồng cũng là một giải pháp để cân bằng
lợi ích cho các bên chủ thể này.
3.3.2. Nền tảng số và yếu tố
công nghệ
Sự phát triển của khoa học và công nghệ
và xu thế chuyển đổi số đã tạo ra những
chuyển biến trong phương thức vận hành,
cách thức tạo ra các sản phẩm văn hoá,
sáng tạo và truyền bá các sản phẩm văn
hoá, sáng tạo đến công chúng. Đây cũng
là nền tảng hỗ trợ cho việc cung ứng các
sản phẩm văn hoá, sáng tạo đến với cộng
đồng.
Cũng trong nền tảng này tạo ra những cơ
hội vô cùng to lớn trong việc thương mại
hoá các sản phẩm văn hoá, sáng tạo
mang yếu tố xuyên quốc gia, cũng như
góp phần khẳng định vị trí của Việt Nam
trên bản đồ công nghiệp văn hoá của thế
86
giới. Web 3.0 cùng với những nền tảng
công nghệ hỗ trợ có thể kể đến như: web
3.0, nền tảng 2D, Etsy, Shopify và các nền
tảng tương tự khác cho phép các nghệ sĩ
trực quan, họa sĩ vẽ tranh minh họa bán
hàng hóa với tác phẩm nghệ thuật của
mình, các nhạc sĩ có thể kinh doanh các
bản nhạc bao gồm cả những bản gốc của
họ trên nền tảng được cấp phép như
Epidemic Sound.
Tuy vậy cũng trên nền tảng này đã tạo ra
những cơ hội cho các hành vi xâm phạm
quyền sở hữu trí tuệ trong môi trường số
với các hình thức tinh vi, khó khăn trong
việc phát hiện cũng như xử phạt vi phạm
và giải quyết các tranh chấp về quyền sở
hữu trí tuệ giữa các chủ thể. Điều này
đồng nghĩa với việc phải bảo đảm nguồn
lực thực thi quyền sở hữu trí tuệ đủ mạnh
để có khả năng phát hiện, xử lý cũng như
giải quyết xâm phạm. Ngoài ra, để bảo vệ
quyền sở hữu trí tuệ một cách có hiệu quả
87
cần đòi hỏi các chủ thể là chủ sở hữu các
sản phẩm văn hoá, sáng tạo cũng phải áp
dụng những biện pháp công nghệ để tự
bảo vệ quyền của mình, tránh sự xâm
phạm.
Với xu hướng này, đòi hỏi vấn đề nhận
thức, sự am hiểu kiến thức về sở hữu trí
tuệ, đặc biệt trong môi trường hiện đại của
các chủ thể tham gia cần được nâng cao,
đặc biệt là chủ sở hữu các sản phẩm văn
hoá sáng tạo để không chỉ bảo vệ mà còn
hỗ trợ việc khai thác các lợi ích từ tài sản
trí tuệ mà mình tạo ra.
3.3.3. Vai trò của khu vực tư và
các tổ chức đại diện tập thể quyền
tác giả, quyền liên quan trong việc
bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trong
lĩnh vực văn hoá, sáng tạo
Khi nhắc đến việc tổ chức thực thi quyền
sở hữu trí tuệ thường hay được nhấn
mạnh đến khu vực công với hệ thống các
cơ quan hành chính trong việc xác lập
quyền, thanh tra, kiểm tra, xử phạt vi
phạm hành chính… hoặc hệ thống toà án
trong việc xử lý các hành vi xâm phạm
quyền. Trên thực tế, các hành vi xâm
phạm quyền sở hữu trí tuệ diễn ra một
cách phổ biến, đặc biệt là thông qua không
gian mạng, với số lượng vụ việc xâm
phạm ngày càng lớn, đặt ra yêu cầu về
nguồn lực khổng lồ trong khu vực công
trong việc giải quyết các tranh chấp, xử lý
vi phạm.
Xét về bản chất, các tranh chấp về quyền
sở hữu trí tuệ nói chung là tranh chấp tài
sản, mang yếu tố dân sự, chính vì vậy việc
giải quyết các tranh chấp này cần được
tiếp cận từ góc độ dân sự, trong đó yếu tố
thương lượng, thoả thuận, hoà giải được
nhấn mạnh. Chính vì vậy vai trò của khu
vực tư trong đó có vai trò của tổ chức tập
thể quyền tác giả trong việc bảo vệ quyền
sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực văn hoá, sáng
tạo sẽ trở thành một xu hướng trong bối
cảnh Việt Nam hiện nay. Việc phát huy vai
trò của các tổ chức đại diện tập thể quyền
tác giả sẽ giúp cho việc giảm tải gánh
nặng trong việc thực thi quyền sở hữu trí
tuệ của khu vực công; hỗ trợ, tư vấn cho
các chủ sở hữu tài sản trí tuệ có thể thực
88
hiện bảo vệ; khai thác và giải quyết các
tranh chấp có liên quan đến quyền sở
hữu trí tuệ đối với sản phẩm văn hoá,
sáng tạo của mình.
Vấn đề đặt ra đó là cần có cơ chế để
các tổ chức này khẳng định được vị trí,
vai trò của mình là chuyên nghiệp hoá
về phương thức, cách thức hoạt động
và có đội ngũ nguồn nhân lực am hiểu
về pháp luật về sở hữu trí tuệ cũng như
các lĩnh vực văn hoá, sáng tạo.
3.3.4. Vai trò của cộng đồng
trong việc bảo vệ các tài sản trí
tuệ trong lĩnh vực văn hoá, sáng
tạo
Cộng đồng ở đây được hiểu bao gồm:
cộng đồng những người sáng tạo trong
cùng một lĩnh vực như hội nhạc sĩ, hội
nhiếp ảnh gia, hội hoạ sĩ….hoặc cộng
đồng với hàm ý là toàn thể cộng đồng –
những đối tượng hưởng thụ các giá trị
mà các sản phẩm văn hoá, sáng tạo
mang lại. Cộng đồng sẽ là chủ thể đầu
tiên và là chủ yếu phát hiện ra những
hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ,
cũng là một trong những chủ thể có sức
mạnh to lớn trong việc lên án các hành
vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ đối
với các sản phẩm văn hoá, sáng tạo.
Chính vì vậy, trong bối cảnh phát triển
của internet và mạng xã hội, cần thiết
phải có sự lên tiếng và bằng những
hành động có tính “tẩy chay” của cộng
đồng đối với những hành vi xâm phạm
quyền sở hữu trí tuệ để bảo vệ các chủ
thể sáng tạo.
Để phát huy vai trò của cộng đồng thì
vai trò của truyền thông trong việc bảo
đảm thực thi quyền sở hữu trí tuệ cũng
rất quan trọng thể hiện bằng việc tuyên
truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về
sở hữu trí tuệ cần được đẩy mạnh và
89
dưới nhiều hình thức.
vực thuộc văn hoá, sáng tạo, vừa có kiến
3.4. GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC THI PHÁP LUẬT VỀ SỞ HỮU TRÍ thức về sở hữu trí tuệ để có thể giám định,
TUỆ TRONG THỜI GIAN TỚI TẠI VIỆT NAM phát hiện các hành vi xâm phạm quyền
sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực văn hoá,
sáng tạo.
3.4.1. Tuyên truyền phổ biến nâng cao nhận thức trong thực thi pháp luật về
sở hữu trí tuệ (ii) Chủ thể sáng tạo, chủ sở hữu các
sản phẩm văn hoá sáng tạo: đây là
Như vậy, đối với giải pháp này, có 03 đối tượng cần được tuyên truyền, nâng cao nhận thức trong chủ thể chính cần được tuyên truyền, phổ
việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ bao gồm: biến, giáo dục, tập huấn kiến thức về sở
hữu trí tuệ để có thể tự bảo vệ hoặc tìm
(i) Các chủ thể làm việc trong cơ quan quản lý nhà nước trong các lĩnh vực văn hoá, đến các cơ quan, tổ chức để bảo vệ,
sáng tạo tại trung ương và địa phương: việc tuyên truyền nhằm hỗ trợ cho việc thực thi pháp chống lại các hành vi xâm phạm quyền sở
luật sở hữu trí tuệ trong từng lĩnh vực, đồng thời có khả năng lồng ghép các nội dung về sở hữu trí hữu trí tuệ, thực hiện thương mại hoá,
tuệ vào các chính sách đặc thù của các lĩnh vực văn hoá, sáng tạo, tạo sự thống nhất giữa hệ phát triển tài sản trí tuệ của mình để mang
thống pháp luật về văn hoá với pháp luật về sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực văn hoá, lại lợi nhuận cho bản thân và giá trị đối với
sáng tạo. cộng đồng.
Ngoài ra, thông qua quá trình này sẽ phát triển đươc đội ngũ chuyên gia vừa am hiểu về các lĩnh (iii) Chủ thể hưởng thụ: đó là toàn thể
cộng đồng, việc tuyên truyền phổ biến
các kiến thức pháp luật về sở hữu trí tuệ
được thực hiện thông qua các thiết chế
giáo dục, trong đó quan trọng nhất là tại
Nhà trường, ngoài ra có thể tuyên truyền
thông qua các phương tiện thông tin đại
chúng, sách, báo, các thiết chế văn hoá
như: trung tâm văn hoá, nhà hát, rạp
chiếu phim, thư viện… Cần xác định rằng
vấn đề bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ không
phải chỉ là nhiệm vụ của các chủ sở hữu
quyền hay của Nhà nước mà là của toàn
thể cộng đồng.
90
Hiện nay trong các cơ sở giáo dục đào tạo
về văn hoá nghệ thuật, có môn học nhà
nước và pháp luật, tuy nhiên, tôi thấy rằng
sẽ là tốt hơn nếu như môn học về sở hữu
trí tuệ được phổ cập một cách rộng rãi để
nâng cao kiến thức, ý thức bảo vệ tài sản
trí tuệ của mỗi sinh viên. Để các bạn sinh
viên có những thái độ lên án với các hành
vi đạo văn, sao chép và các hành vi xâm
phạm quyền sở hữu trí tuệ khác.
Nam, chuyên gia trong
lĩnh vực điện ảnh
3.4.2. XÂY DỰNG MỐI LIÊN KẾT GIỮA
NHÀ NƯỚC – TỔ CHỨC ĐẠI DIỆN TẬP
THỂ QUYỀN TÁC GIẢ, QUYỀN LIÊN
QUAN - CHỦ SỞ HỮU SẢN PHẨM VĂN
HOÁ SÁNG TẠO VÀ CỘNG ĐỒNG
Thực thi quyền sở hữu trí tuệ hiện nay
không còn chỉ là nhiệm vụ của Nhà nước
hay của riêng chủ sở hữu tài sản trí tuệ là
các sản phẩm văn hoá sáng tạo mà là của
toàn thể cộng đồng với sự tham gia của
các chủ thể khác nhau trong xã hội. Vấn
đề đặt ra đó là cần tạo ra tính liên kết giữa
những tổ chức này để trở thành một hệ
sinh thái chung phục vụ cho việc thực thi
quyền sở hữu trí tuệ.
- Nhà nước giữ vai trò trong việc hỗ trợ
xác lập và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ
thông qua các biện pháp hành chính, dân
sự, hình sự, đồng thời ban hành các chính
sách để thúc đẩy các lĩnh vực văn hoá
sáng tạo để thông qua đó sở hữu trí tuệ
phát huy được vai trò của mình trong việc
là nền tảng để phát triển công nghiệp văn
hoá, đóng góp cho sự phát triển của nền
kinh tế đất nước;
91
- Các tổ chức đại diện tập thể quyền tác
giả, quyền liên quan (CMOs): các tổ chức
này giữ vai trò quan trọng trong hoạt động
tự bảo vệ quyền của các chủ thể, thông
qua hợp đồng uỷ thác, CMOs sẽ là cầu
nối quan trọng giữa chủ sở hữu tài sản trí
tuệ với các đối tượng sử dụng, hưởng thụ.
Thông qua hoạt động của các tổ chức này
việc tổ chức thực thi quyền sở hữu trí tuệ
sẽ được thực hiện một cách chuyên
nghiệp, bài bản để qua đó, chủ sở hữu
các sản phẩm văn hoá, sáng tạo có thể
thu được các lợi ích về vật chất và tinh
thần, còn người sử dụng (cộng đồng)
cũng được tiếp nhận và hưởng thụ các giá
trị văn hoá, sáng tạo. Nhà nước cần có
giải pháp về mặt chính sách để các CMOs
này phát huy tối đa khả năng của mình.
- Chủ sở hữu các sản phẩm văn hoá,
sáng tạo: là những người sở hữu các sản
phẩm sáng tạo, họ cần phải có nhận thức
về các quyền sở hữu trí tuệ của mình để
bảo vệ các thành quả sáng tạo và khai
thác giá trị kinh tế từ các sản phẩm sáng
tạo này.
- Cộng đồng: là những người thụ hưởng
những giá trị văn hoá, sáng tạo. Những cá
nhân trong cộng đồng cần phải tôn trọng
quyền sở hữu trí tuệ của người khác đồng
thời lên tiếng bảo vệ lợi ích cho các tác giả,
chủ sở hữu các sản phẩm văn hoá, sáng
tạo trong trường hợp có sự xâm phạm
quyền sở hữu trí tuệ.
Cả 04 chủ thể nêu trên đều hướng đến
việc tăng cường thực thi bảo vệ các
sản phẩm văn hoá sáng tạo. Vấn đề đặt ra
như đã đề cập đó là nâng cao nhận thức
của chủ sở hữu tài sản trí tuệ trong việc tự
bảo vệ cũng như khai thác, thương mại
hoá quyền sở hữu trí tuệ của mình. Các
hoạt động này đều cần đến sự hỗ trợ của
Nhà nước, các tổ chức CMOs và cộng
đồng. Việc xây dựng một hệ
sinh thái sở hữu trí tuệ là rất cần thiết và
quan trọng trong việc tăng tính liên kết
giữa các chủ thể trên trong việc thực thi
quyền sở hữu trí tuệ.
3.4.3. ĐỀ CAO VAI TRÒ CỦA CÁC
HIỆP HỘI, TỔ CHỨC TRONG LĨNH
VỰC VĂN HOÁ, SÁNG TẠO
Các hiệp hội, tổ chức phi lợi nhuận trong
các lĩnh vực văn hoá, sáng tạo cần
phát huy vai trò trong việc bảo vệ tài sản trí
tuệ của các thành viên trong hiệp hội. Đây
được xem là một trong những giải pháp
hướng đến khẳng định vai trò của khu vực
tư trong tổ chức thực thi quyền sở hữu trí
tuệ. Qua nghiên cứu khảo sát một số tổ
chức tại Hà Nội, Đà Nẵng và TP. Hồ Chí
Minh nhóm nghiên cứu cho rằng cần có
các chính sách ưu đãi, giảm thuế hoặc các
thủ tục hành chính, cùng các khoản hỗ trợ
dành riêng cho khu vực tư nhân, các hiệp
hội trong việc bảo vệ các tài sản trí tuệ cho
các thành viên hiệp hội của họ.
92
3.4.4. TĂNG CƯỜNG HỢP TÁC QUỐC nghệ để tự bảo vệ và ngăn chặn các
TẾ hành vi xâm phạm quyền đồng thời cũng
giúp cho việc phát hiện các hành vi xâm
Tăng cường thực thi quyền sở hữu trí tuệ phạm quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực
trong lĩnh vực văn hoá, sáng tạo không văn hoá, sáng tạo – một trong những vấn
chỉ giúp cho việc bảo vệ, chống lại các đề mà với nguồn lực hiện nay là chưa đủ
hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, để có thể giải quyết triệt để vấn đề xâm
mà quan trọng hơn đó là việc thương mại phạm quyền sở hữu trí tuệ.
hoá để các tài sản trí tuệ này đem lại giá
trị, lợi nhuận cho chủ sở hữu cũng như Hình thành cơ sở dữ liệu về các ngành
cộng đồng. Có thể khẳng định, tương lai công nghiệp văn hóa, đặc biệt là các dữ
của các ngành công nghiệp văn hoá trong liệu liên quan đến xác lập quyền sở hữu
bối cảnh chuyển đổi số chính là công trí tuệ hướng đến hình thành bản đồ về
nghiệp bản quyền (kinh doanh dựa trên sở hữu trí tuệ qua đó giúp cho việc quản
quyền sở hữu trí tuệ) cùng với đó là xu lý và khai thác các sản phẩm được tạo ra
hướng toàn cầu hoá với sự giao lưu, hợp từ các ngành công nghiệp văn hóa trên
tác giữa các nền văn hoá, xuất khẩu sản nền tảng quyền sở hữu trí tuệ.
phẩm văn hoá, sáng tạo…
Chính vì vậy, hợp tác quốc tế cũng vừa
được xem là một giải pháp đồng thời
cũng là những định hướng trong việc thực
thi quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực văn
hoá, sáng tạo. Các hợp tác cần được triển
khai với những quốc gia trong khu vực
như Philippine, Malaysia, Thái Lan,
Singapore … theo từng ngành, lĩnh vực
thuộc văn hoá, sáng tạo, tạo tính liên kết
trong việc hình thành các hệ sinh thái về
sở hữu trí tuệ thúc đẩy việc thực thi quyền
sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực văn hoá,
sáng tạo.
3.4.5. ỨNG DỤNG KHOA HỌC VÀ
CÔNG NGHỆ HIỆN ĐẠI VÀ HIỆU QUẢ
Thành tựu của cách mạng công nghiệp
lần thứ tư cần được ứng dụng triệt để
trong việc tổ chức thực thi quyền sở hữu
trí tuệ trong lĩnh vực văn hoá, sáng tạo,
trong đó có thể kể đến như trí tuệ nhân
tạo (AI), blockchain, NFT... để giúp giải
quyết các vấn đề về kỹ thuật truyền dẫn
(pipeline) hiện tại trong việc đăng ký và
bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Ngoài ra
cũng cần áp dụng các biện pháp công
93 94

TIỂU KẾT PHẦN THỨ BA KẾT LUẬN

Nghiên cứu bối cảnh thế giới với sự phát triển của khoa học và công nghệ cùng những nền Một trong những mục tiêu quan trọng của
tảng thương mại hoá quyền sở hữu trí tuệ đối với các sản phẩm văn hoá, sáng tạo và Chiến lược phát triển văn hoá đến năm
những lợi nhuận, doanh thu khổng lồ thu được từ các ngành này, có thể nhận diện Việt 2030 đó là “hoàn thiện cơ chế thị trường
Nam là một trong những quốc gia có nhiều tiềm năng trong việc phát triển các ngành công trong lĩnh vực văn hoá gắn với nền kinh tế
nghiệp văn hoá dựa trên nền tảng khai thác quyền sở hữu trí tuệ. thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Ưu tiên phát triển một số ngành công
Kết quả nghiên cứu chỉ ra, trong bối cảnh tại Việt Nam, để thực thi quyền sở hữu trí tuệ đạt nghiệp văn hoá có tiềm năng, lợi thế”,
được mục tiêu kép: vừa bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, vừa có thể khai thác, thương mại hoá phấn đấu giá trị gia tăng của các ngành
từ các quyền này, có 04 xu hướng không thể thay đổi đó là: (1) xu hướng cân bằng lợi ích công nghiệp văn hoá đóng góp 7% GDP,
giữa các chủ thể; (2) nền tảng công nghệ; (3) vai trò của khu vực tư trong bảo vệ và hỗ trợ để đạt được những mục tiêu này vai trò
khai thác quyền sở hữu trí tuệ và (4) vai trò của cộng đồng. của sở hữu trí tuệ nói chung và vấn đề
thực thi quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực
Trên cơ sở các nguyên tắc này, Nghiên cứu này đặt ra một số giải pháp hỗ trợ việc tăng văn hoá, sáng tạo nói riêng giữ một vai trò
cường thực thi quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực văn hoá và sáng tạo ở Việt Nam, trong quan trọng. Thông qua việc đánh giá tổng
đó yếu tố quan trọng nhất đó là tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về sở hữu trí quan khuôn khổ pháp lý hiện hành về sở
tuệ tương ứng với từng nhóm đối tượng trong hệ thống thực thi quyền sở hữu trí tuệ, cùng hữu trí tuệ và việc thực thi quyền sở hữu
với đó là việc thiết lập sự liên kết giữa các chủ thể thực thi quyền, đề cao vai trò của các trí tuệ tại Việt Nam, Báo cáo nghiên cứu
tổ chức đại diện tập thể, hiệp hội, hợp tác quốc tế và ứng dụng các thành tựu khoa học và thu được một số kết quả như sau:
công nghệ trong việc tổ chức thực thi quyền sở hữu trí tuệ hiện nay.
1. Phân tích và làm rõ những vấn đề cơ
bản về quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực
văn hoá, sáng tạo, hiện trạng chính sách
và pháp luật hiện hành về sở hữu trí tuệ
trong việc thúc đẩy các ngành văn hoá và
sáng tạo. Nghiên cứu khẳng định tính
hoàn thiện của hệ thống pháp luật về sở
hữu trí tuệ hiện hành với sự tiệm cận và
thống nhất với các điều ước quốc tế về sở
hữu trí tuệ mà Việt Nam là thành viên, phù
hợp với những định hướng, chiến lược
phát triển văn hoá mà Đảng
và Nhà nước đề ra.
nhân dẫn đến tình trạng này đầu tiên do
nhận thức, tiếp đó là các nguồn lực cho
hoạt động thực thi ở khu vực công còn
chưa bảo đảm, trong khi đó khu vực tư
thì chưa được chú trọng và có cơ chế
hoạt động hiệu quả.
3. Đặt trong bối cảnh Việt Nam với vị
thế là một quốc gia đang phát triển với
nhiều tiềm năng trong phát triển các
ngành công nghiệp văn hoá, nghiên cứu
chỉ ra các xu hướng trong việc thực thi
quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực văn
hoá, sáng tạo, đồng thời đề xuất các giải
pháp cơ bản nhằm tăng cường thực thi
quyền sở hữu trí tuệ tại Việt Nam.
Do thực thi quyền sở hữu trí tuệ trong
lĩnh vực văn hoá, sáng tạo là một trong
những chủ đề có tính phức tạp, cần
nhiều nguồn lực, sự phối hợp của cơ
quan, tổ chức thuộc khu vực công, chính

2. Có một khoảng cách nhất định giữa

hiện trạng pháp luật và thực tiễn thực thi
pháp luật về sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực
văn hoá, sáng tạo, trong đó phải khẳng
định rằng việc thực thi các quy định của
pháp luật về sở hữu trí tuệ hiện nay tại
Việt Nam còn nhiều hạn chế, tình trạng
xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ còn diễn
ra phổ biến gây ra nhiều thiệt hại cho chủ
sở hữu tài sản trí tuệ. Trong đó nguyên
95
vì vậy, một số nội dung được nêu trong
báo cáo dù đã đề cập nhưng chưa được
chuyên sâu, cần có tiếp tục có những
nghiên cứu tiếp theo để nhận diện thấu
đáo.
Thông qua báo cáo này, nhóm nghiên
cứu khuyến nghị một số hướng nghiên
cứu tiếp theo để tiếp tục nghiên cứu và
củng cố việc thực thi quyền sở hữu trí
tuệ trong lĩnh vực văn hoá, sáng tạo tại
Việt Nam như:
- Xây dựng hệ sinh thái sở hữu trí tuệ
để hỗ trợ thúc đẩy các ngành công
nghiệp văn hoá, sáng tạo tại Việt Nam;
- Mô hình tổ chức, phương thức vận
hành của các tổ chức CMOs trong việc
thực thi quyền sở hữu trí tuệ tại Việt
Nam;
- Đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao chất
lượng nguồn nhân lực trong việc thực thi
quyền sở hữu trí tuệ tại Việt Nam;
- Ứng dụng khoa học và công nghệ
trong việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ
tại Việt Nam.
- Đổi mới mô hình tuyên truyền phổ
biến giáo dục pháp luật về sở hữu trí tuệ
tại Việt Nam./.
96
TÀI LIỆU THAM KHẢO
TÀI LIỆU TIẾNG VIỆT
1. Bộ Khoa học và công nghệ (2021), Báo cáo số 2331/BC-BKHCN ngày 26 tháng 8 năm
2021 tổng kết việc thi hành pháp luật, đánh giá thực trạng quan hệ xã hội liên quan đến
Luật Sở hữu trí tuệ (giai đoạn 2006 – 2018).
2. Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch (2015), Báo cáo số 184/BC-BVHTTDL tổng kết 10
năm thi hành Luật Sở hữu trí tuệ về quyền tác giả, quyền liên quan.
3. Cục Sở hữu trí tuệ (2021), Báo cáo thường niên hoạt động Sở hữu trí tuệ năm 2021.
4. Lê Hoài Dương, “Bảo hộ kiểu dáng công nghiệp ở Việt nam”, Tạp chí Tòa án nhân
dân, số 11 năm 2003, tr.11.
5. Vũ Cao Đàm (2015), Tập bài giảng Lý thuyết hệ thống, Viện Chính sách và quản lý –
Trường Đại học khoa học xã hội và Nhân văn, tr.14.
6. Lê Hồng Hạnh (2004), Bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ ở Việt Nam – Những vấn đề lý luận
và thực tiễn, NXB. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
7. Trần Văn Hải (2022), Giáo trình Đại cương về sở hữu trí tuệ, Trường Đại học Khoa học
Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội.
8. Trần Văn Hải (2010), Những bất cập trong quy định của pháp luật sở hữu trí tuệ Việt
Nam hiện hành về quyền tác giả, quyền liên quan, Tạp chí Luật học số 07. 
9. Trần Văn Hải (2019), Quyền tác giả và quyền liên quan, Trường Đại học Khoa học Xã
hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội.
10. Đinh Thị Hằng và Đinh Văn Thanh (2004), Nhãn hiệu hàng hóa trong pháp luật dân
sự, NXB. Công an nhân dân.
11. Đoàn Đức Lương, Trần Văn Hải - Chủ biên (2018), Giáo trình Sở hữu trí tuệ trong lĩnh
vực Khoa học giáo dục, NXB. Đại học Huế.
12. Trần Văn Nam, Nguyễn Thị Hồng Hạnh (2019), Giáo trình “Pháp luật về sở hữu trí
tuệ”, NXB Đại học kinh tế quốc dân.
13. Lâm Nhân (2021), Bộ bài giảng về Sở hữu trí tuệ trong ngành Văn hoá và Du lịch
(Dành cho nhóm Chủ thể sáng tạo ngành văn hoá; Cán bộ quản lý ngành văn hoá; Cán
bộ thực thi ngành văn hoá), Dự án đào tạo về Sở hữu trí tuệ trong ngành văn hoá và du
lịch, Chương trình phát triển Tài sản trí tuệ của Bộ Khoa học và Công nghệ.
97
14. Lê Nết (2006), Quyền sở hữu trí tuệ, NXB. Đại học quốc gia Tp. Hồ Chí Minh, tr. 16.
15. Lê Nết và Nguyễn Xuân Quang (chủ biên) (2013), Giáo trình Luật Sở hữu trí tuệ,
Trường ĐH Luật Tp. Hồ Chí Minh, NXB. Hồng Đức, tr.144, 145.
16. Lương Hồng Quang (2018), Các ngành công nghiệp sáng tạo ở Việt nam - Môi
trường thể chế thị trường và sự tham gia, NXB Thế giới, tr11.
17. Lê Xuân Thảo (2005), Đổi mới và hoàn thiện pháp luật về sở hữu trí tuệ, NXB. Tư
pháp, Hà Nội, tr.50.
18. Vũ Khắc Trai: Bảo hộ quyền Sở hữu công nghiệp - 380 câu Hỏi và Đáp dành cho
doanh nghiệp, Nhà xuất bản Giao thông vận tải, Hà Nội, tháng 02/2006. Department of Culture, Media and Sport.
19. Trần Đình Sử (2017), Về khái niệm giá trị văn hóa của văn học,
https://trandinhsu.wordpress.com/2017/03/06.
20. Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh (2021), Kỷ yếu Hội thảo Khoa học “Sửa đổi, bổ
sung Luật Sở hữu trí tuệ: Những vấn đề lý luận và thực tiễn”.
21. Sở Văn hoá và Thể thao TP. Đà Nẵng (2021), Báo cáo tình hình triển khai Quyết định
số 1755/QĐ-TTg và Quyết định số 88/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.
22. Viện Văn hoá Nghệ thuật Quốc gia (2021), Kỷ yếu “Không gian văn hoá sáng tạo Việt
Nam 2018 – 2021”.
23. Viện Văn hoá Nghệ thuật Quốc gia (2022), Kỷ yếu Hội thảo khoa học “Đánh giá 5
năm thực hiện Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hoá 2016 - 2021”.
24. Vụ Công tác lập pháp (2006), Những nội dung cơ bản của Luật Sở hữu trí tuệ, NXB.
Tư pháp.
25. Vũ Thị Hải Yến (chủ biên) (2021), Giáo trình Luật SHTT, Trường Đại học Luật Hà Nội,
NXB. Công an Nhân dân, tr. 384-385.
TÀI LIỆU NƯỚC NGOÀI:
26. Bogsch A. (1952), A Brief History of the First 50 Years of the World Intellectual
Property Organisation, Geneva, 20.
98
27. British Council (2014), The mapping of Creative Hubs in Vietnam.
28. British Council (2016), A Research Paper about Policy and Creative Hubs in Vietnam.
29. British Council (2017), Creative Hubs – Learning from Europe: Lessions for Vietnam.
30. British Council, Study Report “The role of Cultural and Creative Hubs in the creative
economy and its potential contributions to implementation ofthe ‘National Strategy for the
Development of Cultural
Industries to 2020, vision 2030”.
31. DCMS (2001), Creative Industries Mapping Document 2001 (2 ed.), London, UK:
32. Keith E. Maskus (2000), Intellectual Property Rights in the global economy, Institute for
International Economics, Washington DC, pp.28.
33. Firth, A. (1999), "Copyright in the Digital World: a Reversion to Old Forms?" In Kinahan,
A. (ed.) Now and Then - A Celebration of Sweet & Maxwell Bicentenary 1799-1999.
34. Truong Uyen Ly, Nguyen Thu An, Pham Ut Quyen (2018), Mapping Creative Hubs in
Vietnam (Second Edition), British Council.
35. Russell L. Parr and Gordon V. Smith (2010), Intellectual Property – Valuation,
exploitation and infringement damages, John Wiley & Sons, Inc, pp.128.
36. SIKAP (Creative Content Creators’ Association of the Philippines) (2021), Original
Content Roadmap, pp.7.
37. UNESCO (2001), UNESCO Universal Declaration on Cultural Diversity, Paris:
UNESCO.
38. WIPO Publication No. 450(E). ISBN 978-92-805-1555-0
 Báo cáo thực hiện cho dự án :

Dự án do Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam phối hợp với Cục Bản quyền tác giả
(Bộ VH, TT&DL) thực hiện, với sự hỗ trợ của Quỹ quốc tế vì Đa dạng văn hóa (IFCD) của
UNESCO, trong khuôn khổ của Công ước 2005 của UNESCO về Bảo vệ và phát huy sự đa
dạng của các biểu đạt văn hóa.

Những ý kiến đưa ra trong Báo cáo được nhắc đến trong ấn phẩm này thuộc về các tác giả
của Báo cáo đó, và không được coi là sự biểu đạt của bất kỳ ý kiến nào từ phía UNESCO,
VICAS và Cục bản quyền tác giả.

HÌNH ẢNH TRONG BÁO CÁO

Ha Nguyen

THIẾT KẾ ĐỒ HỌA | GRAPHIC DESIGNER

Nguyễn Minh Châu