MHKO010045432018

23.10.2018 रोजी प्राप्त झाले. नोंदणी: 01.11.2018. ०६.०५.२०२२ रोजी निर्णय घेतला.
कालावधी: होय. सश्र
ु ी डी.एस. ०३ ०६ १३

================================== जिल्हा न्यायाधीश, कोल्हापरू यांच्या

न्यायालयात.
[बी.डी. शेळके, जिल्हा न्यायाधीश २, कोल्हापरू यांच्या अध्यक्षतेखाली]
=================================

2018 चे नियमित दिवाणी अपील क्र. 262. Exh. क्रमांक १६ /ए.

1. दिगंबर श्रीकांत लोहार,

वय: 36 वर्षे., व्यवसाय: सत ु ारकाम,
R/o यवलज ु , ता. पन्हाळा, अपिलार्थी
कोल्हापरू . (ओरी. फिर्यादी)

वि.

1. उप वनसंरक्षक, कोल्हापरू , कोल्हापरू वनविभाग, कोल्हापरू .

2. जिल्हाधिकारी, कोल्हापरू मार्फ त महाराष्ट्र राज्य उत्तरदायी. (ओरी. प्रतिवादी) कोल्हापरू .

सिव्हिल प्रोसिजर कोडच्या आदे श 41 सह कलम 96 अंतर्गत अपील.

दे खावा:
श्री. एच.पी. रणदिवे, अपीलकर्त्याचे वकील. श्री. एस. एस. रोटे , एजीपी प्रतिसादकर्त्यांसाठी.

जजमें ट

[ मे 2022 च्या 6 व्या दिवशी वितरित ]

1. हे अपीलकर्त्याने (मळ
ू वादी) द्वारे दाखल केलेले अपील आहे जे 17.7.2018 रोजीच्या
न्यायनिवाडा आणि डिक्रीला आव्हान दे त आहे . 2015 चा दिवाणी खटला क्र. 994 उत्तीर्ण 6 वी ज.
दिवाणी न्यायाधीश, वरिष्ठ डी.एन. कोल्हापरु , जे घोषणापत्र आणि अनिवार्य मनाई हुकूमासाठी
दाखल केले होते. (सोयीसाठी, यापढ ु े पक्षकारांना त्यांच्या मळ
ू नावाने "वादी" आणि "प्रतिवादी"
असे संबोधले जाईल.)

2. फिर्यादीच्या केसची थोडक्यात तथ्ये खालीलप्रमाणे आहे त

फिर्यादीचे वडील कै.श्रीकांत मारुती लोहार हे फिर्यादीच्या परिच्छे द 1A आणि 1B मध्ये वर्णन
केलेले सॉ मिलचे मालक व परवानाधारक होते. (यापढ ु े वर्णन केलेले गण
ु धर्म

फिर्यादीच्या पॅरा 1A आणि 1B ला सट

ू मालमत्ता म्हणन
ू संबोधले जाईल.)

3. फिर्यादीच्या परिच्छे द 1A मध्ये वर्णन केलेला सॉ मिलचा परवाना दिवंगत श्रीकांत मारुती
लोहार यांनी मिळवला होता आणि ती त्यांची स्वसंपादित मालमत्ता होती. फिर्यादीने असा
यक्ति
ु वाद केला की त्यांनी दाव्याची मालमत्ता त्यांचे वडील श्रीकांत मारुती लोहार यांच्याकडून
त्यांच्या हयातीत नोंदणीकृत विक्रीपत्र क्रमांक 2705 नस ु ार खरे दी केली होती. 30.11.2013. अशा
प्रकारे , तो सटू मालमत्तेचा मालक झाला. कै.श्रीकांत मारुती लोहार यांचे 6.12.2013 रोजी निधन
झाले. फिर्यादी हा दिवंगत श्रीकांत मारुती लोहार यांचा मल ु गा असल्याने त्यांचा कायदे शीर वारस
व वारसदार आहे . वन कायद्यातील तरतद ु ीनस
ु ार सॉ मिलच्या परवान्याचे दरवर्षी ३१ डिसेंबरपर्वी
ू
नत ू नीकरण करणे आवश्यक आहे . श्रीकांत मारुती लोहार यांच्या मत्ृ यन ू त
ं र फिर्यादीने
6.12.2013 रोजी प्रतिवादी क्र. 2013 रोजी दावा मालमत्ता त्यांच्या नावावर हस्तांतरित
करण्यासाठी आणि परवान्याचे नत ू नीकरण करण्यासाठी अर्ज सादर केला.
1. तरीही प्रतिवादी क्रमांक 1 ने प्रक्रिया पर्ण
ू केलेली नाही
दाव्याची मालमत्ता फिर्यादीच्या नावावर त्याच्या रे कॉर्डमध्ये हस्तांतरित करा आणि परवान्याचे
नत ू नीकरण दे खील केले नाही. पन्ु हा वादीने 11.12.2014 रोजी परवान्याच्या नत ू नीकरणासाठी
अर्ज सादर केला.
4. फिर्यादीने असा यक्ति
ु वाद केला की कायद्यातील तरतद ु ींनस
ु ार प्रतिवादी क्रमांक 1 ने त्याला
सादर केलेल्या अर्जावर एका महिन्याच्या आत निर्णय घ्यावा लागेल, तथापि प्रतिवादी क्रमांक 1
ू नीकरण केले नाही किंवा त्या अर्जावर कोणताही निर्णय दिलेला नाही. परवाना
ने परवान्याचे नत
नतू नीकरणासाठी अर्ज असला तरी

प्रतिवादी क्र. 1 च्या कार्यालयात प्रलंबित, प्रतिवादी क्र. 1 ने जानेवारी 2015 मध्ये कोणतीही
सच ू ना न दे ता फिर्यादीच्या सॉ मिलवर सील लावले. वादी आवश्यक शल् ु क भरण्यास तयार होता
आणि सर्व अटी व शर्तींचे पालन केले, तरीही प्रतिवादी क्रमांक 1 ने नत ू नीकरणासाठी अर्ज आणि
हस्तांतरणासाठी अर्जावर निर्णय घेतला नाही. अशा प्रकारे , परवान्याचे नत ू नीकरण मानले जाते.
प्रतिवादी क्रमांक 1 ला कायद्याच्या तरतद ु ींचे उल्लंघन करून सील लावण्याचा अधिकार नाही,
अशा प्रकारे प्रतिवादी क्रमांक 1 ची कृती मनमानी, बेकायदे शीर आणि कायद्याच्या दृष्टीने गैर
आहे .

5. फिर्यादीने दावा केला की त्याने सर्व संबधिं त कागदपत्रे सादर केली आहे त. दै निक स्थानिक
वत्त
ृ पत्रातही जाहीर नोटीस जारी करण्यात आली आहे . 23.12.2014. ज्यावर कृष्णत मारुती
लोहार, मोहन लक्ष्मण लोहार यांनी प्रतिवादी क्रमांक 1 समोर आक्षेप घेतला. तथापि, कृष्णत
मारुती लोहार यांनी 8.12.2011 रोजी घेतलेल्या आक्षेपावर 3.7.2012 रोजी निर्णय घेण्यात
आला आहे . एवढे च नाही तर दिवंगत मारुती भाऊ सत ु ार यांनी २६.१२.१९९१ रोजी दिवंगत श्रीकांत
मारुती लोहार यांच्या नावे सट ू मालमत्तेचे विल अंमलात आणले. इतकेच नव्हे तर कृष्णत मारुती
लोहार यांनीही प्रतिज्ञापत्राच्या स्वरूपात संमतीपत्र दि. 4.10.2014 परवान्यामध्ये फिर्यादीचे नाव
नोंदवण्यासाठी. अशा प्रकारे , कृष्णात मारुती लोहार यांचा दाव्याच्या मालमत्तेवर कोणताही
अधिकार नाही.

6. फिर्यादीने असा यक्ति

ु वाद केला की मोहन लक्ष्मण लोहार यांनी दाखल केले
R.C.S. क्रमांक 251/2000 (विशेष दिवाणी खटला क्रमांक 236/1996), त्यात आहे

बाहे र काढण्याचा निर्णय घेतला आहे . मोहन लक्ष्मण लोहार यांना खटल्याच्या मालमत्तेमध्ये
कोणताही हिस्सा दिला नाही. अगदी R.C.S मधील exparte निर्णय क्रमांक 251/2000 ला
दिवाणी न्यायाधीश, वरिष्ठ विभाग यांच्या न्यायालयात आव्हान दिले आहे . या वस्तस्थि ु ती
आणि परिस्थितींमध्ये चौकशी न करता आणि वादीला सन ु ावणीची संधी न दे ता, प्रतिवादी
क्रमांक 1 ची कृती खटल्याच्या मालमत्तेवर आणि सॉ मिलवर सील लावणे हे मनमानी,
बेकायदे शीर आणि निरर्थक आहे . प्रतिवादी क्रमांक 1 याने कृष्णत याच्याशी हातमिळवणी करून
असे कृत्य केले
मारुती लोहार आणि मोहन लक्ष्मण लोहार. त्यातील सट ू मालमत्ता आणि सॉ मिल हे फिर्यादीच्या
उदरनिर्वाहाचे एकमेव साधन आहे . प्रतिवादी क्र. 1 च्या मनमानी व बेकायदे शीर कृत्यामळ ु े
फिर्यादीचे नक
ु सान झाले व उपासमारीला सामोरे जावे लागते, त्याच्यावर अन्याय होतो. त्यामळ ु े
त्यांनी खटला भरण्यास भाग पाडले. फिर्यादीने दिलासा मिळावा, असे जाहीर करावे, असे पत्र दि.
24.9.2015 प्रतिवादी क्रमांक 1 द्वारे पॅरा 1A मध्ये वर्णन केलेल्या दाव्याच्या मालमत्तेच्या
संदर्भात बेकायदे शीर आहे , अधिकाराशिवाय आणि निरर्थक अपरिहार्यता आहे आणि वादीने सादर
केलेल्या अर्जावर निर्णय घेण्यासाठी प्रतिवादी क्रमांक 1 ला निर्देश जारी करणार्‍या अनिवार्य
मनाई हुकुमाचा सहाय्यक सवलत दे खील मागतो. दाव्याच्या मालमत्तेचे त्याच्या नावावर
हस्तांतरण करण्यासाठी आणि प्रतिवादी क्रमांक 1 ला खटल्याच्या मालमत्तेवर चिकटवलेला सील
काढून टाकण्यासाठी अनिवार्य मनाई हुकूम जारी करणे.

7. प्रतिवादी क्र. 1 ने त्याचे लेखी विधान Exh दाखल करून दाव्याला विरोध केला. 13 विद्वान
ट्रायल कोर्टासमोर आणि पॅरावाइज उत्तर दे ऊन प्रत्येक आरोप नाकारला. तो

प्रत्येक आरोप विशेषत: नाकारले आहे त. पढ ु ील प्रतिवादी क्रमांक 1 ने असा दावा केला की
R.C.S. 2000 चा क्रमांक 251 दिवाणी न्यायाधीश ज्यनि ु यर डीएन यांच्या न्यायालयात दाखल
करण्यात आला. फाळणी व ताब्यासाठी पन्हाळा. सदर दाव्यात फिर्यादीचे मत ृ वडील श्रीकांत
मारुती लोहार, कृष्णाथ मारुती लोहार, भागीरती मारुती लोहार काका व फिर्यादीची आजी हे
प्रतिवादी क्र. २७, २६ व २५ असे पक्षकार होते. या दाव्याचा निकाल 20.1.2010 रोजी दे ण्यात
आला आहे . श्रीकांत, कृष्णनाथ आणि भागीरती यांना दाव्याच्या मालमत्तेमध्ये 1/6 वा हिस्सा
मिळण्यास पात्र असल्याचे घोषित केले आहे . निर्णय आणि डिक्रीला आव्हान दे णारे कोणतेही
अपील दाखल केले नाही. त्यामळ ु े सदरचा निकाल अंतिम ठरला. अशा प्रकारे , सध्याचा खटला
resjudicata च्या तत्त्वाद्वारे प्रतिबंधित आहे . कृष्णाथ लोहार आणि दाव्यातील इतर
सहशासकांना या दाव्यात पक्षकार म्हणन ू जोडले गेले नाही, म्हणन ू , आवश्यक पक्षांना सामील न
होण्यासाठी खटला वाईट आहे . दाव्याची मालमत्ता केवळ दिवंगत श्रीकांत मारुती लोहार यांच्या
मालकीची आणि ताब्यात नाही, म्हणन ू त्यांनी फिर्यादीच्या नावे दाव्याच्या मालमत्तेची विक्री डीड
केली असली तरी, सदर विक्री करारनामा बेकायदे शीर आहे आणि अशा विक्रीच्या आधारावर
फिर्यादी कोणतीही सट ू मागू शकत नाही. या प्रतिवादी विरुद्ध डीड क्र. 1. आर.सी.एस. मधील
निर्णय आणि हुकूम लक्षात घेऊन इतर सहशासकांकडे त्यांचे अविभाजित शेअर्स आहे त. 2000
चा क्रमांक 251, म्हणन ू , इतर सहशासकांच्या संमतीशिवाय परवाना फिर्यादीच्या नावावर
हस्तांतरित केला जाऊ शकत नाही आणि फिर्यादीने मागितल्यानस ु ार त्याचे नतू नीकरण केले
जाऊ शकत नाही. कृष्णाथ आणि इतरांसह इतर सहशासकांनी अर्ज दि. 10.3.2014 वाढवले
सॉ मिल परवान्याबाबत आक्षेप. त्यांच्या यक्ति ु वादानस
ु ार R.C.S मधील निकाल पाहता मेट्स
आणि बाउं ड्सद्वारे कोणतेही विभाजन प्रभावित झाले नाही. 2000 चा क्रमांक 251. अशा प्रकारे ,
एकटा फिर्यादी हा सट ू मालमत्तेचा सॉ मिल आणि त्याच्या परवान्याचा अनन्य मालक नाही. ही
सर्व वस्तस्थि
ु ती फिर्यादीने दडपली. तो न्यायालयासमोर स्वच्छ हाताने आलेला नाही, त्यामळ ु े
वन कायद्याच्या कलम 88 मधील तरतद ु ींनसु ार खटला न्याय्य नाही. फिर्यादीने मांडलेले वाद
निराधार आणि बेकायदे शीर आहे त. आरोपानस ु ार कोणतेही नतू नीकरण मानले जात नाही.
संबधि
ं त व्यक्तीने प्रतिज्ञापत्राच्या स्वरूपात कथित संमतीपत्र नाकारले. त्यामळ ु े खर्चासह खटला
फेटाळण्याची प्रार्थना केली.

8. पक्षकार विद्वान ट्रायल कोर्टाने तयार केलेल्या मद्

ु द्यांवर (एक्सएच. 33) खटला चालवायला
गेले आणि ट्रायल कोर्टासमोर त्यांच्या संबधि
ं त परु ाव्याचे नेतत्ृ व केले. गणु वत्तेवर विद्वान ट्रायल
कोर्टाने असे मानले की फिर्यादीने भारत कला सॉ मिलची मालकी मत ृ श्रीकांत मारुती लोहार
यांच्याकडून हस्तांतरित केली असल्याचे सिद्ध केले. तथापि, विद्वान ट्रायल कोर्टाने असे मानले
की वादी प्रतिवादी क्रमांक 1 कडून डीम्ड परवानगी किंवा नत ू नीकरण सिद्ध करण्यात अयशस्वी
ठरला. प्रतिवादी क्र. 1 ने अधिकाराशिवाय, बेकायदे शीरपणे सॉ मिल सील केल्याचे सिद्ध
करण्यात तो अयशस्वी ठरला. ट्रायल कोर्टाने असेही नमद ू केले की, फिर्यादी हे पत्र दि. प्रतिवादी
क्रमांक 1 द्वारे जारी केलेले 24.9.2015 हे बेकायदे शीर, अनधिकृत, गैर आहे आणि त्याच्या
अधिकारक्षेत्राच्या पलीकडे आहे आणि खटला भरलेला निर्णय आणि डिक्रीद्वारे निकाली काढला
आहे . त्यामळु े नाराज आणि असमाधानी आहे

वादग्रस्त निर्णय आणि डिक्रीसह वादीने या अपीलला प्राधान्य दिले आहे .

9. दोन्ही बाजच्
ंू या विद्वान वकिलांचे यक्ति
ु वाद ऐकून आणि अपील मेमोमध्ये उपस्थित
केलेल्या वादांचा विचार केल्यावर माझ्या निर्धारासाठी खालील मद्
ु दे उद्भवतात आणि त्याखाली
दिलेल्या कारणांसाठी मी त्यावर माझे निष्कर्ष नोंदवले आहे त.

गणु निष्कर्ष
1. अस्पष्ट निर्णय आणि डिक्री कायदे शीर, योग्य आणि योग्य आहे का? नकारात्मक मध्ये.
5. कोणती ऑर्डर? अंतिम आदे शानस ु ार.

कारणे
मद्
ु दा क्रमांक १ नस
ु ार:

10. दोन्ही बाजच्

ंू या विद्वान वकिलांचे यक्ति
ु वाद ऐकले. विद्वान वकील श्री. एच.पी. रणदिवे
यांनी असे सादर केले की विद्वान ट्रायल कोर्टाने सॉ मिलची मालकी फिर्यादीकडे त्याच्या
वडिलांकडून हस्तांतरित केली आहे असा मद् ु दा क्रमांक 1 योग्य ठरवला. ट्रायल कोर्टाने मद्
ु द्या
क्रमांक 5, 6 आणि 7 चाही योग्य निर्णय घेतला. त्याच्या म्हणण्यानस ु ार ट्रायल कोर्टाने तोंडी
आणि

कागदोपत्री परु ावे त्याच्या योग्य दृष्टीकोनातन ू रे कॉर्डवर आले आणि चक ु ीचे निष्कर्ष
काढलेनिर्णायक मद् ु दा क्रमांक 2, 3 आणि 4. त्याच्या सबमिशननस ु ार असे मानले जाते की
R.C.S. मधील डिक्री क्रमांक 251/2000 मोहन लक्ष्मण लोहार आणि इतर सहशासकांच्या
बाजन ू े आहे , हा हुकूम स्पष्ट आहे . शिवाय, फाशीची कार्यवाही अद्याप प्रलंबित आहे . मेट्स आणि
बाउं ड्सद्वारे शेअर्स अद्याप निश्चित केले जाणे बाकी आहे . अंतिम हुकूम अर्जात अनेक पक्ष
आहे त. अंतिम डिक्री पास होण्यात आणि त्याची अंमलबजावणी होण्यात कायदे शीर अडथळे येत
आहे त. J.Ds ची संख्या आहे . अंमलबजावणी प्रक्रियेत. प्रलंबित असताना जेडीपैकी एकाचा मत्ृ यू
झाला असेल तर त्याच्या कायदे शीर वारसांना रे कॉर्डवर आणण्यासाठी जास्त वेळ लागेल. अंतिम
डिक्री अर्ज आणि त्याची अंमलबजावणी स्वतःचा वेळ घेईल. तथापि, या प्रक्रियेतील इतर पक्ष
त्यांच्या मालकीच्या मालमत्तेचा लाभ घेत आहे त. तथापि, प्रतिवादी क्रमांक 1 च्या बेकायदे शीर
कृत्यामळ ु े फिर्यादीला खटल्याच्या मालमत्तेचा उपभोग घेण्यापासन ू आणि त्याचे उत्पन्न
मिळण्यापासन ू आणि उपासमारीचा तसेच त्याच्या उपजीविकेसाठी दै नदि ं न कौटुंबिक समस्यांना
तोंड द्यावे लागते. त्यांनी पढ ु े असे सादर केले की अंतिम डिक्री अर्जाचा परिणाम काहीही असो,
कोणत्याही पक्षाला परवान्यासह सट ू मालमत्ता मिळण्याचा अधिकार असू शकतो, परं तु तोपर्यंत
सॉ मिल सील करणे आवश्यक नाही. दाव्याच्या मालमत्तेचे सह-भागीदार असलेल्या पक्षांमधील
आंतरविवाद प्रतिवादी क्रमांक 1 च्या कार्यक्षेत्रात नाही. म्हणन ू , त्याला सॉ मिल नावावर
हस्तांतरित करावी लागेल.

फिर्यादीचे त्याच्या रे कॉर्डमध्ये आहे आणि त्याला पढ ु ील कालावधीसाठी परवान्याचे नत ू नीकरण

करावे लागेल. तथापि, केवळ कृष्णाथ मारुती लोहार आणि मोहन लक्ष्मण लोहार यांनी घेतलेल्या
कथित आक्षेपांच्या आधारे असे करण्याऐवजी त्यांनी परवान्याचे नत ू नीकरण केले नाही आणि
फिर्यादीचे नाव विक्री कराराच्या आधारे रे कॉर्डमध्ये नोंदवले नाही. प्रतिवादी क्रमांक 1 च्या बाजन
ू े
ही कृत्ये मनमानी आणि बेकायदे शीर आहे त. विद्वान ट्रायल कोर्टाने या पैलच ंू ा विचार केला नाही.
अशाप्रकारे , त्याच्या सबमिशननस ु ार, चक
ु ीचा निकाल आणि डिक्री मनमानी आणि बेकायदे शीर
आहे , ते बाजल ू ा ठे वणे आवश्यक आहे आणि त्याच्या बाजन
ू े डिक्री पारित करणे आवश्यक आहे .

11. फिर्यादीच्या विद्वान वकिलांनी मेसर्सच्या बाबतीत निर्णयावर त्याचा विसंबन ू ठे वला.
गरु
ु नानक सॉ मिल वि. आसाम राज्य आणि इतर - आकाशवाणी 1988 गह ु ाटी 28, ज्यामध्ये
माननीय गह ु ाटी उच्च न्यायालयाने धारण केले आहे की

"श्री. सेन यांनी असे सादर केले की ज्या जमिनीवर सॉ मिल वसलेली आहे त्या जमिनीच्या
भाडेपट्ट्याशी संबधि ं त खटला याचिकाकर्त्याच्या परवान्याचे नतू नीकरण करण्यास नकार
दे ण्यासाठी परु े से कारण असू शकत नाही कारण याचिकाकर्त्याची भाडेपट्टी न्यायालयाने
संपष्ु टात आणली आहे . श्री.
के.पी. शर्मा, सरकार शिकले. वकिलाने असे सादर केले की नत ू नीकरणाच्या उद्दे शाने
नत ू नीकरणासाठी आवश्यक असलेली सर्व कागदपत्रे सादर करणे याचिकाकर्त्याचे कर्तव्य होते
आणि जमिनीचे वैध शीर्षक हे आवश्यक होते आणि याचिकाकर्त्याने त्यावर चालू ठे वण्याचा
अधिकार दर्शविण्यास अपयशी ठरले. अधिकार्‍ यांनी परवान्याचे नत
ू नीकरण करण्यास नकार
दिला. प्रकरणातील वस्तस्थि ु ती आणि परिस्थिती लक्षात घेता भाडेपट्टीच्या निर्वाहाचा प्रश्न
विचारात घ्यावा असे आमचे मत आहे .

ज्या जमिनीवर गिरणी वसली होती त्या जमिनीच्या संदर्भात याचिकाकर्त्याचा ताबा चालू
ठे वण्याच्या उद्दे शाने आवश्यक तेवढाच. घरमालक आणि भाडेकरू यांच्यातील
भाडेपट्ट्यासंदर्भातील वादाचा निर्णय घेताना वन अधिका-यांनी कोणत्याही प्रकारे घरमालकाच्या
मदतीसारखे वागू नये. परवानाधारक जर सॉ मिल ज्या जागेवर आहे त्या जागेच्या ताब्यात
घेण्याच्या त्याच्या अधिकाराच्या अस्तित्वाबाबत समाधान करण्यात अयशस्वी झाल्यास
अधिकाऱ्याला त्याचा निर्णय घेणे शक्य आहे , परं तु तो घरमालकाच्या किंवा भाडेकरूच्या
विरोधात मदत करू शकत नाही. . असे म्हणता येणार नाही की एखाद्या व्यक्तीकडे स्वतःची
जमीन असल्याशिवाय सॉ मिल परवाना असू शकत नाही किंवा दस ु ऱ्या शब्दांत सांगायचे तर सॉ
मिल भाडेतत्त्वावर घेतलेल्या जमिनीवर वसलेली असू शकत नाही. जर अधिकाऱ्यांनी सरु ु वातीला
याचिकाकर्त्याच्या खल ु ासावरून परवाना मंजरू केला की गिरणी त्याने भाडेतत्त्वावर घेतलेल्या
जमिनीवर वसलेली आहे , तर भाडेपट्टीवर विवाद करणाऱ्या दिवाणी खटल्याच्या प्रलंबिततेने
परवान्याचे नत ू नीकरण करण्यास नकार दे ण्यास परु े से कारण दे ऊ नये. ज्या जमिनीवर गिरणी
वसली होती त्या जमिनीचा ताबा घेण्याचा त्याचा हक्क कायम राहिल्यामळ ु े भाडेपट्टा संपष्ु टात
आलेला नाही याचे समाधान करण्यात याचिकाकर्ता अपयशी ठरला, तर तो नक्कीच वेगळा प्रश्न
असेल. तात्काळ प्रकरणात दिवाणी खटला प्रलंबित असल्यामळ ु े जमीनमालकाने परवाना नवा न
करण्यासाठी स्वत: वन प्राधिकरणाशी संपर्क साधला असल्याचे दाखविणारा परु ावा आहे . दिवाणी
खटल्याच्या प्रलंबिततेमळ ु े लीज संपष्ु टात येत नाही. भाडेपट्टा संपष्ु टात आला की नाही याचा
निर्णय दिवाणी न्यायालयाकडून घेतला जाईल आणि तसे केल्याशिवाय ज्या अधिकाऱ्याने
जमिनीच्या भाडेपट्ट्याच्या आधारे परवाना दिला आहे , तो केवळ प्रलंबित असल्याच्या
कारणावरून परवाना नत ू नीकरण करण्यास वाजवीपणे नकार दे ऊ शकत नाही. वाद. अन्यथा,
कराची गिरणी चालवन ू मिळकतीचा स्त्रोत केवळ भाडेपट्टीवर विवादित दावा दाखल करून
जमीनमालकाच्या हस्तक्षेपामळ ु े असरु क्षित होऊ शकतो. आम्ही त्यानस ु ार आहोत
तात्काळ प्रकरणात याचिकाकर्त्याने नत ू नीकरणासाठी केलेली प्रार्थना ही दिवाणी खटल्याच्या
प्रलंबिततेची वस्तस्थि
ु ती मानली जावी. दिवाणी खटला शेवटी संपला असेल तर

याचिकाकर्त्यांच्या निर्धाराने परु

ु षांना लीजवर अर्थातच कोणतेही निर्वाह भाडेपट्टे नसतील आणि
म्हणन ू , जमिनीचा ताबा घेण्याचा अधिकार नाही आणि तो घटक विचारात घेणे अधिकाऱ्यांसाठी
खल ु े असेल. त्यानसु ार आम्ही हे न्याय्य आणि हितकारक समजतो की याचिकाकर्त्याने त्याच्या
परवान्याचे नत ू नीकरण करण्यासाठी केलेल्या प्रार्थनेचा वनसंरक्षक तसेच विभागीय वन
अधिकारी यांनी यापर्वीू च दे होर तयार केलेल्या साहित्याच्या आधारे नव्याने विचार करावा आणि
दिवाणीचा प्रलंबित प्रश्न आहे . खटला, तथापि, दिवाणी खटल्याचा परिणाम आधीच
याचिकाकर्त्याच्या भाडेकराराच्या अंतिम निर्धारामध्ये झाला असेल किंवा दस ु र्‍
या शब्दांत, जर
याचिकाकर्त्याचा जमिनीवरील ताब्याचा हक्क, ज्यावर सॉ मिल वसलेली असेल, संपष्ु टात आली
असेल, तर तो घटक अर्थात अधिकाऱ्यांनी विचारात घेतले पाहिजे. आम्ही हे स्पष्ट करतो की हे
निर्देश वरील निरिक्षण विचारात घेऊन कायद्यानस ु ार याचिकाकर्त्याने त्याच्या परवान्याचे
नतू नीकरण करण्यासाठी केलेल्या प्रार्थनेचे निराकरण करण्यासाठी आहे .”

12. फिर्यादीच्या विद्वान वकिलांनी दे खील जयसिंग आणि इतर वि. गरु मेज सिंग - AIR 2009
सप्र
ु ीम कोर्ट साप्ताहिक 3652 ज्यामध्ये माननीय सर्वोच्च न्यायालयाने धारण केले आहे की

“अशाप्रकारे हे स्पष्ट होते की जेव्हा कोशायररकडे संयक् ु त होल्डिंगचा काही भाग अनन्य ताब्यात
असतो तेव्हा तो सह-शासक म्हणन ू त्याच्या ताब्यात असतो आणि संयक् ु त होल्डिंगचे विभाजन
होईपर्यंत तो त्याच्या हिश्श्यापेक्षा जास्त नसेल तर तो त्याच्या ताब्यात चालू ठे वण्याचा हक्कदार
असतो. . विक्रेता स्वतःहून अधिक चांगल्या अधिकारांसह कोणतीही मालमत्ता विकू शकत नाही.
आवश्यक परिणाम म्हणन ू जेव्हा एखादा सहशामक संयक् ु त होल्डिंगमधील त्याचा हिस्सा किंवा
त्याचा कोणताही भाग विकतो आणि वें डीला त्याच्या ताब्यात असलेली जमीन त्याच्या ताब्यात
दे तो तेव्हा तो काय हस्तांतरित करतो हा त्या जमिनीचा सहशासक म्हणन ू त्याचा हक्क आहे
आणि त्यात राहण्याचा अधिकार आहे . संयक् ु त पर्यंत विशेष ताबा

होल्डिंग सर्व कोशायरर्समध्ये विभाजित केले आहे . "

13. या निर्णयांवर विसंबनू राहून फिर्यादीचे विद्वान वकील श्री. एच.पी. रणदिवे यांनी असे सादर
केले की R.C.S. मध्ये अंतिम हुकूम पारित होईपर्यंत. क्रमांक 251/2000 आणि त्याची अंतिम
अंमलबजावणी वादीला या दाव्यातील विषय असलेल्या मालमत्तेचा ताबा चालू ठे वण्याचा पर्ण ू
अधिकार आहे . प्रतिवादी क्रमांक 1 वादीला परवाना नाकारू शकत नाही किंवा डिक्रीची
अंमलबजावणी होईपर्यंत परवान्याच्या नत ू नीकरणाचा निर्णय रोखू शकत नाही आणि वादीने
विक्री कराराच्या आधारावर त्याचे नाव नोंदवण्याचा अर्जही रोखू शकत नाही. अशा प्रकारे ,
त्याच्या सबमिशननस ु ार, चक
ु ीचा निकाल आणि हुकूम कायदे शीर, योग्य आणि योग्य नाही.

14. याच्या विरोधात विद्वान एजीपी श्री. एस. एस. रोटे यांनी असे सादर केले की इतर कोशायर
सटू मालमत्तेचे मालक आहे त. सक्षम दिवाणी न्यायालय RC.S. 2000 मधील क्रमांक 251 ने
शेअर्स घोषित केले, अंतिम डिक्री अर्ज प्रलंबित आहे . वादीच्या नावाने परवाना हस्तांतरित करणे
आणि परवान्याचे नत ू नीकरण करणे यावर इतर सहशासकांनी आक्षेप घेतला. या सर्व पैलच ंू े
विद्वान ट्रायल कोर्टाने योग्य कौतक
ु केले. अशा प्रकारे , त्याने अस्पष्ट निर्णय आणि हुकुमाचे
समर्थन केले.

15. सरु वातीलाच असे दिसन ू येते की सॉ मिलचा परवाना क्रमांक P257/13 (जन ु ा क्रमांक P93)
फिर्यादीचे वडील श्रीकांत मारुती लोहार यांच्या नावाने जारी करण्यात आला होता हे वादातीत
नाही. या परवान्याची सत्यापित प्रत एक्सएच येथे रे कॉर्डवर आहे .

59. पढ ु े फिर्यादीचे वडील श्रीकांत मारुती लोहार यांनी हा परवाना फिर्यादीच्या नावे नोंदणीकृत
विक्री करारनामा दि. 30.11.2013 (Exh.64). इतर भावंड P.W. 2 फिर्यादीचे नितीन श्रीकांत
लोहार व दिपाली प्रकाश सत ु ार यांनी परवाना हस्तांतरित करण्यास व फिर्यादीच्या नावे दाव्याच्या
मालमत्तेची नोंद करण्यास हरकत नाही. त्यांनी Exh येथे त्यांचे संबधि ं त परु ावे जोडले आहे त. या
सटू मध्ये 37 आणि 38. याशिवाय 6.12.2013 रोजी फिर्यादीने अर्ज सादर केला होता हे विवादित
नाही. सॉ मिल आणि त्याचा परवाना त्याच्या नावावर विक्री डीडच्या आधारे हस्तांतरित
केल्याबद्दल 60. 64 आणि हमीपात्रा Exh दे खील दिले. 48, दिपाली एक्झी यांचे प्रतिज्ञापत्र. 49,
दिपाली Exh चा अर्ज. 50. फिर्यादीने Exh अर्ज सादर केला होता हे दे खील वादातीत नाही.
परवान्याच्या नत ू नीकरणासाठी 61.

16. पढ ु े हे वादात नाही की प्रतिवादी क्रमांक 1 ने जारी केलेले पत्र Exh. 62 दि. 24.9.2015
फिर्यादीला रु.च्या स्टॅ म्प पेपरवर इतर सहशासकांचे हक्क संपवण्यासाठी संमतीपत्र किंवा
कराराची कागदपत्रे सादर करण्यासाठी बोलावले. 100/ कार्यकारी दं डाधिकारी किंवा उप
कंझर्व्हेटिव्ह ऑफिसर यांच्यासमोर अंमलात आणले. या पत्राद्वारे प्रतिवादी क्रमांक 1 ने
फिर्यादीला अपील मेमोची प्रत किंवा R.C.S मधील निर्णय आणि डिक्री विरुद्ध कोणताही निर्णय
दाखल करण्याचे निर्देश दिले. 2000 चा क्र. 251. पढ
ु े वादीने वारं वार अर्ज सादर केला आहे हे
वादातीत नाही. प्रतिवादी क्रमांक 1 च्या आधी 67 आणि 68. अगदी डेप्यट ु ी कंझर्वेटिव्ह
ऑफिसरने दे खील पत्राद्वारे निर्देश जारी केले

एक्सएच. 69 प्रतिवादी क्रमांक 1

तरीही त्यांनी फिर्यादीच्या अर्जावर प्रक्रिया केलेली नाही.

17. वर उल्लेख केलेल्या या वस्तस्थि ु ती लक्षात घेता या न्यायालयासमोर निर्णय घेण्याचा

महत्त्वाचा मद्
ु दा हा आहे की प्रतिवादी क्रमांक 1 च्या सॉ मिलवर सील लावण्याचे कृत्य आणि
द्वारे दाखल केलेल्या अर्जावर परवाना नत ू नीकरणाचा निर्णय रोखला की नाही. फिर्यादी मनमानी
आणि बेकायदे शीर आहे किंवा नाही. या संदर्भात वर उल्लेख केल्याप्रमाणे फिर्यादीच्या विद्वान
वकिलांनी मेसर्सच्या बाबतीत निर्णयावर अवलंबन ू ठे वले. गरु
ु नानक सॉ मिल वि. आसाम राज्य
आणि इतर (उद्धत ृ सप्र
ु ा) ज्यामध्ये वर नमद ू केलेले मत माननीय गह ु ाटी उच्च न्यायालयाने
घेतले आहे . सध्याच्या प्रकरणात आर.सी.एस.मधील डिक्रीची प्रत हातात आहे . 2000 चा क्रमांक
251 एक्सएच येथे रे कॉर्डवर दाखल केला. 65 लक्ष्मण भाऊ लोहार यांनी दावा दाखल केला होता
हे स्पष्टपणे दाखवन ू दिले आहे
R.C.S. 2000 चा क्रमांक 251 (1996 चा जन ु ा विशेष नागरी सत ु ी क्रमांक 236). या दाव्यात
सर्व 27 प्रतिवादी असल्याचे पढ ु े दिसन ू येत.े या दाव्यातील विषयवस्तू असलेले दावे गण ु धर्म हे
इतर गण ु धर्मांसह या दाव्यातील एक विषय होते. मान्य आहे की, फिर्यादीचे वडील, काका आणि
आजी या श्रीकांत, कृष्णनाथ आणि भागीरती यांचा 1/6 वा हिस्सा या डिक्रीमध्ये दाव्याच्या
मालमत्तेत घोषित केला आहे . पढ ु े हे फिर्यादीच्या विद्वान वकिलांच्या यक्ति ु वादावरून स्पष्ट होते
की अद्याप अंतिम डिक्री अर्ज सक्षम न्यायालयासमोर प्रलंबित आहे . अंतिम निर्णयात अडथळा
निर्माण होत आहे

पक्षकारांपक ै ी कोणाचाही मत्ृ यू झाल्यामळ ु े डिक्री अर्ज, L.R. आणणे. रे कॉर्डवर इ. फिर्यादीच्या
विद्वान वकिलाचा यक्ति ु वाद दे खील दर्शवितो की इतर मालमत्ता जी आर.सी.एस. 2000 मधील
क्रमांक 251 इतर कोशायरर्सच्या ताब्यात आहे त आणि ते त्या मालमत्तांचे फळ उपभोगत आहे त.
त्यांनी पढु े असे सादर केले की या खटल्यात आधीच मेसने नफा प्रार्थना केली आहे . या
वस्तस्थि
ु ती आणि परिस्थितींमध्ये प्रतिवादी क्रमांक 1 ने वादीचा अर्ज त्याच्या नावावर परवाना
हस्तांतरित करून ठे वण्याचे आणि परवान्याचे नत ू नीकरण प्रलंबित ठे वण्याचे कोणतेही कारण
नव्हते. प्रतिवादी क्रमांक 1 च्या बाजन ू े ही कृत्ये अप्रत्यक्षपणे इतर सहशासकांना मदत करतात.
खटल्यातील अंतिम हुकूम पारित केल्यानंतर R.C.S. 2000 चा क्रमांक 251 आणि त्याची
अंमलबजावणी या खटल्यातील कोणत्याही पक्षाला डिक्री अंमलात आणन ू त्याच्या हिश्श्यात सट
ू
मिळू शकेल. तथापि, तोपर्यंत फिर्यादी मालक व ताबादार असल्याने विक्रीपत्राच्या आधारे Exh.
65 त्याच्या वडिलांनी त्याच्या बाजन ू े आणि या दाव्यातील विषय असलेल्या या मालमत्तेचा
उपभोग घेण्यास पात्र असलेल्या त्याच्या भावंडांनी दिलेल्या संमती लक्षात घेऊन अंमलात
आणला. त्यामळ ु े , आर.सी.एस.मध्ये वादीने घेतलेल्या आक्षेपाच्या आधारे वादीने सादर केलेल्या
अर्जांवरील निर्णय रोखन ू ठे वणारी प्रतिवादी क्रमांक 1 ची कृती. 2000 चा क्रमांक 251 आणि
कृष्णाथ लोहार यांनी घेतलेला आक्षेप मनमानी आणि बेकायदे शीर आहे . M/s च्या बाबतीत
निर्धारित केलेले प्रमाण. गरु
ु नानक सॉ मिल वि. आसाम राज्य (उद्धत ृ सप्र
ु ा) आणि जयसिंग
आणि इतर वि. गरु मेज सिंग (उद्धत ृ सप्र
ु ा) मध्ये पर्ण
ू पणे लागू आहे त

हातात केस. R.C.S. मधील विभाजनाच्या प्राथमिक डिक्रीच्या आधारे अंतिम डिक्री लक्षात घेऊन
मेट्स आणि बाउं ड्सद्वारे अंतिम विभाजन लागू करे पर्यंत. 2000 चा क्रमांक 251 फिर्यादी आणि
त्याच्या भावंडांना मालमत्तेचा उपभोग घेण्याचा पर्ण ू अधिकार आहे . अंतिम डिक्री अर्ज आणि
त्याची अंमलबजावणी करताना वादी आणि त्याच्या भावंडांच्या वाट्याला सट ू मालमत्ता वाटप न
केल्यास, प्रतिवादी क्रमांक 1 परवाना रद्द करू शकतो किंवा परवान्याचे पढ ु ील नत ू नीकरण रोखू
शकतो. तथापि, तोपर्यंत तो फिर्यादीने त्याच्या नावावर परवाना हस्तांतरित करण्यासाठी आणि
परवान्याच्या नत ू नीकरणासाठी सादर केलेल्या अर्जांवरील निर्णय पढ ु ील कालावधीसाठी रोखू
शकत नाही. त्यामळ ु े , वादीने सादर केलेले अर्ज प्रलंबित ठे वन
ू प्रतिवादी क्रमांक 1 चे वादीच्या सॉ
मिलला सील लावण्याचे कृत्य मनमानी व बेकायदे शीर आहे असे माझे मत आहे . विद्वान ट्रायल
कोर्टाने तपशीलवार चर्चा केलेले परु ावे रे कॉर्डवर आले असले तरी, त्याने निर्धाराचा मद् ु दा योग्य
रीतीने विचारात घेतला नाही आणि परु ाव्याचे योग्य परिप्रेक्ष्यातन ू कौतकु केले नाही. हे दे खील
उघड करते की माननीय उच्च न्यायालयाचे सप्र ु ा आणि माननीय सर्वोच्च न्यायालयाचे दोन्ही
निर्णय विद्वान ट्रायल कोर्टासमोर संदर्भित केले गेले होते, तथापि, त्यांनी सप्र ु ा उद्धत ृ केलेल्या
दोन्ही प्रकरणांमध्ये मांडलेल्या गण ु ोत्तराचा योग्य अर्थ लावला नाही. विद्वान ट्रायल कोर्टाने जारी
केलेल्या क्रमांक 2, 3 आणि 4 वर नोंदवलेले निष्कर्ष मनमानी आणि बेकायदे शीर आहे त.
म्हणन ू , अस्पष्ट निर्णय आणि डिक्री बाजल ू ा ठे वण्यास जबाबदार आहे . म्हणन ू , मी उत्तर दिले की
मद्
ु दा क्रमांक 1 नकारात्मक आहे . परिणामी, मी पढ ु ील ऑर्डर पास करण्यास पढ ु े जात आहे .

ऑर्डर करा

(1) अपील खर्चासह अनम

ु त आहे .
(२) अस्पष्ट निर्णय आणि डिक्री दि. 17.7.2018 2015 च्या नियमित दिवाणी खटला क्र. 994
मध्ये 6 वी जे.टी. दिवाणी न्यायाधीश, वरिष्ठ विभाग, कोल्हापरू यांना याद्वारे बाजल
ू ा ठे वण्यात
आले आहे .
(३) खटला खालीलप्रमाणे खर्चासह ठरवला जातो

(a) असे घोषित करण्यात आले आहे की प्रतिवादी क्रमांक 1 चे 201516 चे पत्र O. क्रमांक 3470
जारी करणारे कृत्य दि. 24.9.2015 (Exh.62) आणि फिर्यादीच्या सॉ मिलवर सील लावणे हे
मनमानी, बेकायदे शीर आणि आगाऊ आहे
नैसर्गिक न्यायाची तत्त्वे.
(b) प्रतिवादी क्रमांक 1 ला दोन्ही अर्जांवर निर्णय घेण्याचे निर्देश दि. 6.12.2013 (उद. 60)
आणि अर्ज दि. 8.12.2014 (Exh.61) कायदे शीर प्रक्रियेचे अनस ु रण करून.
(४) त्यानसु ार डिक्री काढण्यात यावी.

(५) इंटरलोक्यटु री अर्ज प्रलंबित असल्यास, तो निकाली काढला जाईल.

(ओपन कोर्टात हुकूमत आणि निकाल दिला जातो.)
बाबाराव ज्ञानोबा शेळके यांची डिजिटल स्वाक्षरी
तारीख: 2022.05.09
१७:३९:२४ +०५३०

तारीख : ६/५/२०२२. (बी.डी. शेळके) जिल्हा न्यायाधीश 2, कोल्हापरू .