Romantyczna koncepcja natury na przykładzie

wybranych utworów.
Ważnym elementem romantycznej wizji świata była natura. Romantycy stworzyli nowy sposób
myślenia o niej, nową jej koncepcję. Odrzucili oświeceniowe poglądy traktujące naturę, jako
wyregulowany mechanizm. Rozumieli ją natomiast jako byt pierwotny, jako twór tajemniczy,
uduchowiony, wiecznie żywy. Odkryli tzw. "duszę natury".

Szczególny stosunek do natury przeciwstawianej kulturze wynikał z filozoficznego pojmowania

natury, z przeświadczenia o jedności świata duchowego i materialnego. Obcowanie z naturą
wzbudzało u niektórych poetów uczucie niemal mistycznego zespolenia ze wszechbytem, sprzyjało
panteistycznej refleksji, poczuciu nieskończoności. Pod wpływem folkloru przyroda pojawiała się
także w ujęciach baśniowo-fantastycznych. Stała się ulubionym przedmiotem poetyckiego opisu i
podmiotem sztuki romantycznej. Stąd też wywodzi się owa, "romantyczna geografia", odkrywanie
odrębności malowniczej kompozycji regionalnego pejzażu i pomników przeszłości. Stosunek
uczuciowy do rodzimej przyrody, zachwyt nad ojczystym krajobrazem sprzyjały pogłębieniu
patriotyzmu.

Podstawową właściwość natury romantycy widzieli w jej nieustannym odradzaniu się. To odwieczne
prawo świadczyło o cudownym, duchowym charakterze natury, a równocześnie uzasadniało
romantyczną wiarę w możliwości odradzania się jednostek i narodu.

W swoim rozumieniu natury romantycy wyszli poza dawne, geocentryczne teorie. Sformułowali
pojęcie nieskończoności kosmosu, stanowiącego jeden potężny, żywy organizm składający się z
niezliczonej ilości połączonych tajemniczymi związkami elementów. Cząstką kosmosu był także
człowiek. W ten sposób rozwiązywali romantycy dostrzegalną sprzeczność między "naturą" a
"historią" jako tworem ludzkim. Historia okazywała się więc jeszcze jednym elementem kosmicznej
całości. Taka koncepcja natury likwidowała także podziały na naturę żywą i martwą. Człowiek
traktowany przez romantyków jako element natury, jej "kwiat" był równocześnie swoistym obrazem
wszechświata - mikrokosmosem. Dotarcie do własnego wnętrza, do głębi własnej duszy, było
równoznaczne z dotarciem do istoty natury. I odwrotnie - znajomość natury, kontakt z nią prowadziły
do rozpoznania własnego ja. Natura jako twór żywy i czujący nawiązuje zdaniem romantyków
nieustannie kontakt z człowiekiem za pomocą tworzonych przez siebie zjawisk - symboli. Zdolność
do czytania natury posiadał lud i romantyczny poeta-filozof.

Wizja natury w "Cierpieniach młodego Wertera": Natura zmienia się w oczach Wertera razem z jego
uczuciami. Początkowo Werter jest zafascynowany przyrodą, myślał on, że zastąpi mu ona
szczęście, którego nie może zaznać z ludźmi. Uważał, że natura jest niezmiernie bogata. Werter
jest zachwycony, zauroczony doskonałością przyrody, która obdarza człowieka swoim bogactwem.
Dalsze obcowanie z przyrodą przynosi rozczarowanie, natura jawi mu się jako odbicie własnego ja,
pozbawiony duszy obrazek, nazywa naturą "drętwym obrazkiem". Z oazy harmonii i piękności świat
staje się "przeżuwającym potworem", przeradza się w wizję katastrofy. Zmienia się człowiek z ludu -
zaprzyjaźniony wieśniak wraca o żebraczym chlebie; parobek, którego miłość i wierność Werter tak
cenił staje się zabójcą; po łąkach błądzi obłąkany; z rzeki wyłowiona zostaje topielica. Kontakt z