6 – DC Motorlar

Harici Uyartımlı DC Motor

I f  Vf / Rf
  K I f
if ia=iL
Ra (1) Ea  K  KK I f   K f I f 
+ Ea  Va  I a Ra
Rf (2)Tind  K I a  KK I f I a  K f I f I a

Va
Ea
Vf

(3) Ea I a  Tind 
- Tind

 Tind  Tind T
 Va  K Ra  I a  K I a Ia   ind
K K f I f
 
V Ra
 a  Tind
K  K 2
Va Ra
(4)   Tind
K f I f K I 
2
f f

1
 6 – DC Motorlar
Harici Uyartımlı DC Motor
Eğer endüvide indüklenen gerilim (Ea) formülünde veya indüklenen moment formülünde (Tind), manyetik akı yerine o akıyı
oluşturan akımın bir sabitle çarpımı yazılabilir.
Tind  K I a  K f I f Ia
Ea  K  Kf I f
(1) (2)

Bu iki formül {(1) ve (2)} doğrusal bölgede birbirine eşittir çünkü manyetik akıyı oluşturan akım arttıkça manyetik akı da yaklaşık
𝑑𝜙
oranda artmaktadır. Fakat doyum bölgesinin üst tarafında ≅ 0 (Kare ile işaretlenmiş alan), manyetik akıyı oluşturan akım
𝑑(𝑖𝑓 )
artsada manyetik akı artmamaya başlar. Yani doyuma gider. Bu durumda yalnızca (1) nolu formüller doğru sonucu verir. Sonuç
olarak, (1) nolu formülleri tüm çalışma aralığında, (2) nolu formülleri ise yalnızca doğrusal bölgede kullanabiliriz. Fakat çözdüğümüz
teorik problemlerde manyetik doyumu ihmal ettiğimiz için her iki formül takımını da kullanabiliriz.
Ea(V)  (Wb)   anma
Ea 0 anma
if ia=iL
Ra
+
Rf
Va
Ea
Vf

Doğrusal Doğrusal

- Tind r Bölge Olmayan

 Er Bölge (Doyum
Bölgesi)

Ifanma i (A)
f
Mıknatıslama ve Boş Çalışma
Karakteristiği

2
6 – DC Motorlar
Harici Uyartımlı DC Motor’un Hız Kontrolü
1. Endüvi geriliminin kontrolü ile

 (rad / s)
TL 2  TLanma  TL1  TL 0
I f  I fanma TL 0  0 TL1 TL 2

anma

Va Ra
  Tind
K f I f K I 
2
f f

Va (V )
Vaanma

3
6 – DC Motorlar
Harici Uyartımlı DC Motor’un Hız Kontrolü
1. Endüvi geriliminin kontrolü ile

 (rad / s)
I f  I fanma
Va 3  Vaanma  Va 2  Va1

Va 3
anma
Va 2
Va Ra
  Tind
Va1 K f I f K I 
2
f f

TL ( Nm )
TLanma

4
6 – DC Motorlar
Harici Uyartımlı DC Motor’un Hız Kontrolü
2. Uyartım akımının kontrolü ile
 (rad / s)
Va  Vaanma
I f 1  I f 2  I f 3  I fanma  I f 4

If4

If3
anma
If2 Va Ra
  Tind
I f1 K f I f K I 
2
f f

TL ( Nm )
TLanma

5
6 – DC Motorlar
DC Motorlarda Sabit Güç – Sabit Moment Bölgesi

Vaanma I fanma

Va  Vaanma & I f   I f  0 
Vaanma
I f  I fanma & Va 
0 If

Uyartım akımını ne kadar düşürürsek, motoru Poanma

yükleyebileceğimiz anma momenti o kadar Po (W )
düşer. Fakat hız aynı oranda arttığı için güç
sabit kalır.

TLanma TL ( Nm )

Histeresis etkisi ihmal edilmezse uyartım

akımı ile manyetik akının değişimi doğrusal
olmaz. Ayrıca endüvi reaksiyonu, endüvi anma  (rad / s)
akımındaki değişimin uyartım akımını Sabit Moment Değişken Güç Bölgesi Sabit Güç Değişken Moment Bölgesi
etkilemesine yol açar. Eğer manyetik doyum
TL : sabit  Tind : sabit  I a : sabit I f  Tind  I a : sabit
ile beraber bu iki durum ihmal edilmezse, DC
makinelerin bütün karakteristikleri doğrusal Va    Va : sabit  Ea : sabit
olmayan biçimde şekillenir. Dolayısıyla burada  Po  Tind    I f   
çizilen grafiklerde gerçekte biraz doğrusal  Po  Tind   : sabit
olmayan karakteristiğe sahiptir.

6
6 – DC Motorlar
DC Motorlarda Kayıplar

Pelk  Ea I a
Pelk  Tind 
Pin  Va I L Po  T 

Pacu Pfe P

Pc  Pfe  P  Pfcu
Pv  Pacu

7
6 – DC Motorlar
DC Motorlarda Maksimum Güç Aktarımı
Po (W )
dPo
0
Po max d (Ia )

 I a ( A)
 I a Ra  Ea 
Po  Va I a  I a2 Ra  I 2f R f  Pfe  P
dPo
0
d (Ia )
d
Va I a  I a2 Ra   Va  2 I a Ra  0
d (Ia )
Va
I a Ra 
2
I a Ra  Ea

8
6 – DC Motorlar
DC Motorlarda Maksimum Verim

d
0
max d (Ia )
Pfcu  0
Ia  I L
Pin  Va I a
Po  Va I a  I a2 Ra  Pc
Va I a  I a2 Ra  Pc

Va I a  I a ( A)
 Pc  Pv 
d
0
d  Ia 

d Va I a  I a2 Ra  Pc  Va  2 I a Ra  Va I a   Va I a  I a Ra  Pc  Va 

2

d ( I a )   0
 
2
Va I a  V I
a a

V I
a a  2 I a2 Ra  Va   Va I a  I a2 Ra  Pc  Va   0
Pfe  I a2 Ra
Pfe  Pacu

9
6 – DC Motorlar
DC Motorların Karakteristikleri

1.) Moment – Endüvi Akımı (TL/Ia) Karakteristiği

2.) Hız – Endüvi Akımı (ω/Ia) Karakteristiği

3.) Moment – Hız (TL/ ω) Karakteristiği

10
6 – DC Motorlar
Şönt DC Motor

Şönt DC motorların kalkınma momentleri çok I f  Va / R f

düşüktür. Çünkü kalkınma anında (t=0) uyartım
IL  I f  Ia
akımının değeri sıfırdır. Bu yüzden yükü
karşılamak için çok yüksek bir endüvi akımı çekilir.   K I f
Sonuç olarak, şönt DC motorlar yük altında
(1) Ea  K  KK I f   K f I f 
kalkamazlar.
Ea  Va  I a Ra
ia iL (2)Tind  K I a  KK I f I a  K f I f I a
Ra
if

+ (3) Ea I a  Tind 

Rf  Tind  Tind T
Ea  Va  K Ra  I a  K I a Ia   ind
Va

  K K f I f
-  a 
V Ra
Tind
K  K 2
Va Ra
(4)   Tind
K f I f K I 
2
f f

11
6 – DC Motorlar
Şönt DC Motor
if ia=iL ia iL
Ra Ra

if
+ +
Rf Rf

Va
Ea Ea
Vf

Va
- Tind - Tind


TL ( Nm )  (rad / s)  (rad / s)

I f  I fanma I f  I fanma
I f 1  I fanma  I f 2  I f 3
Va  Vaanma Va  Vaanma
TLanma 0 0
I f1 If2 If3 2 I a Ra  2 I a Ra 
1 ER
1
ER

Va  Vaanma
TL  TLanma : sabit
I a ( A) I a ( A) TL ( Nm)
I a anma TLanma
TL/Ia Karakteristiği ω /Ia Karakteristiği ω /TL Karakteristiği

12
6 – DC Motorlar
Şönt DC Motor
if ia=iL ia iL
Ra Ra

if
+ +
Rf Rf

Va
Ea Ea
Vf

Va
- Tind - Tind


TL ( Nm )

I f 1  I fanma  I f 2  I f 3
TLanma
I f1 If2 If3

Tind  TL  TLanma : sabit

Tind  K f I f  I a 
Va  Vaanma
TL  TLanma : sabit
I a ( A)

TL/Ia Karakteristiği

13
6 – DC Motorlar
Şönt DC Motor
if ia=iL ia iL
Ra Ra

if
+ +
Rf Rf

Va
Ea Ea
Vf

Va
- Tind - Tind

 (rad / s)

I f  I fanma
Va  Vaanma
0
2 I a Ra 
1 ER Va Ra
  Tind
K  K 2

I f  I fanma & Va  Vaanma

I a anma
I a ( A) TL  Tind  Tind  K f I f I a  I a   Ea  Va  I a Ra  Ea   Ea  K f I f    
ω /Ia Karakteristiği
I fanma anma
I a  I f *   *   Ea  K   
If 

14
6 – DC Motorlar
Şönt DC Motor
if ia=iL ia iL
Ra Ra

if
+ +
Rf Rf

Va
Ea Ea
Vf

Va
- Tind - Tind

 (rad / s)

I f  I fanma
Va  Vaanma
0
2 I a Ra 
1
ER
Va Ra
  Tind
K  K 2

I f  I fanma & Va  Vaanma

TL  Tind  Tind  K f I f I a  I a   Ea  Va  I a Ra  Ea   Ea  K f I f    
TL ( Nm)
TLanma
ω /Tind Karakteristiği
I fanma anma
I a  I f *   *   Ea  K   
If 

15
6 – DC Motorlar
Seri DC Motor
Va  Ea  I a ( Ra  Rs )
Ra Rs iL=ia=if
+ Ea  K  K f I f 
Tind  K I a  K f I f I a
Ea

Va
Tind   Ea I a
- Va Ra
  Tind
K  K 2

TL ( Nm )  (rad / s) Va  Vaanma  (rad / s) Va  Vaanma

Doğrusal Doyum 0   0  
Bölge Bölgesi
Tind  I a2 Tind  I a
TLanma

2 2
ER ER
1 1

I a ( A) I a ( A) TL ( Nm)
I a anma I a anma TLanma
TL/Ia Karakteristiği ω /Ia Karakteristiği ω /TL Karakteristiği

16
6 – DC Motorlar
TL ( Nm )
Seri DC Motor
Doğrusal Doyum
Bölge Bölgesi Va  Ea  I a ( Ra  Rs )
Tind  I 2
Tind  I a
iL=ia=if Ea  K  K f I f 
a
TLanma Ra Rs
+
Tind  K I a  K f I f I a
Ea

Va
Tind   Ea I a
- Va Ra
  Tind
K  K 2
I a anma I a ( A)

TL/Ia Karakteristiği

Doğrusal bölgede  =K I f 'dir, dolayısıyla uyartım akımı ile manyetik akı hemen hemen doğrusal bir şekilde artar.
Tind  K f I f I a  Tind  K f I a2
Tind  I a2

Doyum bölgesinde uyartım akımı artsada manyetik akı yaklaşık olarak sabit kalır.
Tind  K I a
Tind  I a

17
6 – DC Motorlar
Seri DC Motor
Va  Ea  I a ( Ra  Rs )
Ra Rs iL=ia=if
+ Ea  K  K f I f 
Tind  K I a  K f I f I a
Ea

Va
Tind   Ea I a
- Va Ra
  Tind
K  K 2

 (rad / s) Va  Vaanma
0  

2
ER
1

I a ( A)
I a anma
ω /Ia Karakteristiği

18
6 – DC Motorlar
Seri DC Motor
Va  Ea  I a ( Ra  Rs )
Ra Rs iL=ia=if
+ Ea  K  K f I f 
Tind  K I a  K f I f I a
Ea

Va
Tind   Ea I a
- Va Ra
  Tind
K  K 2

 (rad / s) Va  Vaanma
0  

2
ER
1

TL ( Nm)
TLanma
ω /TL Karakteristiği

19
6 – DC Motorlar
Kompund DC Motor
Va  Ea  I a ( Ra  Rs )
ia iL    f ( I f )  s ( I a )
Ra Rs

if
+
Ea  K  K  f  s     K f     Ks deg isken
Rf sabit
Ea

Va
Tind  K I a  K  f  s  I a
- Tind
Tind   Ea I a
Va Ra
  Tind
K  K 2

TL ( Nm ) Va  Vaanma  (rad / s) Va  Vaanma  (rad / s) Va  Vaanma

Seri
D. Kompund D. Kompund
E. Kompund Şönt
TLanma 0 0
Şönt Şönt

D. Kompund E. Kompund E. Kompund

Seri Seri

I a ( A) I a ( A) TL ( Nm)
I t 0 I a anma TLanma
TL/Ia Karakteristiği ω /Ia Karakteristiği ω /TL Karakteristiği

20
6 – DC Motorlar
Kompund DC Motor
Önemli: Aynı güç değerlerinde bir seri ve kompund makine için, aynı yüklenme
değerlerinde aynı endüvi akımı oluşsun. Bu durumda, seri DC makinenin seri sargısının
ürettiği manyetik akı, kompund DC makinenin seri ve şönt sargılarının ürettiği toplam
manyetik akıya eşittir. Yani, seri DC makinenin seri sargısı kompund DC makinenin seri
sargısına göre daha yüksek MMF üretebilecek (yani daha yüksek manyetik akı üretebilecek)
kapasitededir.

Not: Yukarıdaki bir genellemedir ve çoğunluğu ifade etmektedir, istisnalar her zaman vardır.
Eğer seri DC makine aynı yüklenme değerinde daha yüksek endüvi akımı çekecek şekilde
tasarlanmışsa (ki bu durum makinenin endüvi bakır kayıplarını ve endüvi reaksiyonunu
artırdığı için tercih edilmez), yukarıdaki genelleme gerçekleşmeyebilir.

ia Ra Rs iL

if
+
Ea Rf

Va
- Tind

21
6 – DC Motorlar (Doğrusal Analiz)
Sorular
1.K=500, Ra=5Ω, Φ=0.0025If, Nf=500sarım değerlerine sahip olan bir şönt
motora Va=250V uygulandığında, boşta iken IL=3.5A, Ia=1A olmaktadır. Tam
yüklü iken ise IL=15A ve ERf=100Asarım olmaktadır. Buna göre;
a.)Kφ=?
b.)Kf=?
c.)ω0=?
d.)ω1=?
f ?
e.)I ER
f.)ω2=?
g.)ωER=?
h.)Motorun dış karakteristiğini çiziniz?
i.)Motorun verimi nedir? Not: Dağılma kayıpları ihmal edilmiştir.

22
6 – DC Motorlar (Doğrusal Analiz)
a.) K  0.0025 h.)

b.) K f  KK  500  0.0025  1.25 Pfcu  2.52  100  625W

c.)Boşta iken I a =1 ve I f =2.5A. P  Pfe  Pbos  Pfcu  Pacubos (Boşta çalışmada endüvi bakır kaybı)

Ea  Va  I a Ra  250  1  5  245V P  Pfe   250  3.5  P   2.52  100   12  5   245W

bos Pfcu Pacubos

245  500  0.0025  2.5  0 Po  Pelk  ( P  Pfe )  Ea I a  ( P  Pfe )

0  78.4rad / s Po  187.5  12.5  245  2098.75W
Va
Rf   100 Pacu  12.52  5  781.25W
If
d .) Ea  Va  I a Ra  250  (15  2.5)5  187.5V 1. yol :
187.5  1.25  2.5  1  1  60rad / s Pin  Pacu  Pfcu  P  Pfe  Po
ER f 100
e.) I *f  I f   2.5   2.3 A Pin  781.25  625  245  2098.75  3750W
Nf 500
2. yol :
ER Pin  15  250  3750W
I ER
f  f
 0.2 A
Nf
187.5
f .)2   65.21rad / s 
2098.75
100  %55.9
1.25  2.3 3750
g.)ER  65.21  60  5.21rad / s TLanma  Po /   2098.75 / 65.21  32.18 Nm

23
6 – DC Motorlar (Doğrusal Analiz)

 (rad / s)

I f  I fanma
Va  Vaanma
0  78.4
2  65.21 I a Ra 
1  60 ER

TL ( Nm)
32.1
ω /TL Karakteristiği

24
6 – DC Motorlar (Doğrusal Analiz)
Sorular
2.Bir seri DC motor 200V ile beslenirken, anma yükü altında yük akımı 10A ve
endüvi reaksiyonu 50Asarım olmuştur. Bu motor Ra=1.5Ω, Rs=0.5Ω,
Ns=50sarım, K=500, Φs=0.0008Is değerlerine sahiptir. Buna göre motorun dış
karakteristiğini çiziniz? P  Pfe  200W
 (rad / s) Va  Vaanma
Ea  200  10  2  180V 0  
1  180 /  500  0.0008  10   45rad / s
ERs 50
I sER    1A
N s 50
I s*  I s  I sER  9 A
2  180 /  500  0.0008  9   50rad / s 50
ER
Po  180  10  200  1600W 45

TLanma  Po /   32 Nm
32 TL ( Nm)
1600 ω /TL Karakteristiği
 100  %80
200  10

Not: Seri motor boşta çalıştırılamadığı için boşta çalışma değerleri verilemez.

25
6 – DC Motorlar (Doğrusal Analiz)
Sorular
3.Bir kompund DC motora Va=310V uygulandığında boşta çalışma akımı IL=3A, Ia=1A olmaktadır.
Bu motor anma yükü ile yüklendiğinde IL=20.26A olmaktadır. Motorun direnç değerleri Ra=1Ω,
Rs=1Ω, K=300, Φf=0.00453If, Φs=0.00064Ia, Nf=1000sarım, Ns=100sarımdır. Yüklü durumda
ERf=200Asarım ve ERs=30Asarım olmaktadır. Buna göre, motorun dış karakteristiğini çiziniz.

Boşta iken I a =1 ve I f =2A.

Ea  Va  I a  Ra  Rs   310  1 2  308V
308  300   0.00453  2  0.00064 1  0  0  105.84rad / s
Va
Rf   155
If
Ea  Va  I a  Ra  Rs   310  (20.26  2)2  273.48V
273.48  300   0.00453  2  0.00064 18.26  1  1 =43.93rad / s
ER f 200 ER f
I *f  I f   2  1.8 A  I ER
f   0.2 A
Nf 1000 Nf
ERs 30 ER f
I s*  I s   18.26   17.96 A  I sER   0.3 A
Ns 100 Nf
273.48
2   46.39rad / s
300   0.00453 1.8  0.00064 17.96 

26
6 – DC Motorlar (Doğrusal Analiz)

 (rad / s )

I f  I fanma
Va  Vaanma
0  105.84
2  46.39 I a Ra 
ER
1  43.93

TL ( Nm)
89.97
ω /TL Karakteristiği

27
6 – DC Motorlar (Doğrusal Olmayan Analiz)

Prated = 30hp Pw  3550W

I Lrated = 110A
n=1200rpm
VT = 240V
N f = 2700t
n rated = 1200rpm
N s = 14t
R a = 0.19
R s = 0.02
R f = 75
R adj = 100 - 400

28
6 – DC Motorlar (Doğrusal Olmayan Analiz)

a.) Eğer alan reostası 175'a ayarlanırsa boşta hız ne olur?

b.) Endüvi reaksiyonu ihmal edilirse, a şıkkı için tam yükte hız ne olur?
c.) b şıkkında alan reostası 250'a çıkarılırsa motorun yeni hızı ne olur?
d.) Eğer alan reostası 175'a ayarlı iken, endüvi reaksiyonunun 1000At olduğu kabul edilirse,
tam yükte motorun yeni hızı ne olur.
e.) Alan reostası ayarlanarak hızın alabileceği mak. ve min değerleri bulunuz.
f.) Bu motorun kalkınma akımının değeri nedir?
g.) 270At endüvi reaksiyonu için dış karakteristiği çiziniz.

29
6 – DC Motorlar (Doğrusal Olmayan Analiz)

a.) Eğer alan reostası 175'a ayarlanırsa boşta hız ne olur?

240
If   0.96 A
250
Ea  241V
n  1200  240 / 241  1195rpm
b.) Endüvi reaksiyonu ihmal edilirse, a şıkkı için tam yükte hız ve hız regülasyonunun değeri ne olur?
I a  110  240 / 250  109 A
Ea  240  109  0.19   219.3V
n  1200  219.3 / 241  1092rpm
1195  1092
SR   %9.4
1092
c.) b şıkkında alan reostası 250'a çıkarılırsa motorun yeni hızı ne olur?
I f  240 325  0.739 A
Ia  110  0.739  109.2 A
Ea  212V
Ea  240  109.2  0.19   219.252V
n  1200  219.252 / 212   1241.049rpm

30
6 – DC Motorlar (Doğrusal Olmayan Analiz)
d.) Eğer alan reostası 175'a ayarlı iken, endüvi reaksiyonunun 1000At olduğu kabul edilirse,
tam yükte motorun yeni hızı ne olur.
I *f  0.96  1000 / 2700  0.59 A, Ea  185V
Ea  240  109  0.19   219.3V
n  1200  219.3 /185   1423rpm
e.) Alan reostası ayarlanarak hızın alabileceği mak. ve min değerleri bulunuz. (Boşta)
I f max  1.37 A, Ea  271.5V
n  1200  240 / 271.5   1061rpm
I f min  0.505 A, Ea  167V
n  1200  240 /167   1725rpm
f.) Bu motorun kalkınma akımının değeri nedir?
I Lstart  240  1260 A
0.19
g.) 270At endüvi reaksiyonu için dış karakteristiği çiziniz.
I *f  0.96  270 / 2700  0.86 A, Ea  232V
Ea  240  109  0.19   219.3V
n2  1200  219.3 / 232   1132rpm
n0  1195rpm
n1  1092rpm

31
6 – DC Motorlar (Doğrusal Olmayan Analiz)

a.) Eğer alan reostası 175'a ayarlanırsa Va 120V, 180V ve 240V'a ayarlanırsa,
motorun boşta hızı ne olur?
b.) Alan reostası ve Va ayarlanarak elde edilebilecek maksimum boşta hız nedir?
c.) b şıkkı için minimum hız nedir?
Motorun kompanzasyon sargıları ve ara kutupları vardır.

32
6 – DC Motorlar (Doğrusal Olmayan Analiz)

a.) Eğer alan reostası 175'a ayarlanırsa ve Va 120V, 180V ve 240V'a ayarlanırsa,
motorun boşta hızı ne olur?
I f  240 / 250  0.96 A
Ea  241V
n240  1200(240 / 241)  1195rpm
n180  986rpm
n120  598rpm
b.) Alan reostası ve Va ayarlanarak elde edilebilecek maksimum boşta hız nedir?
I f  240 / 475  0.505 A
Ea  167V
n  1200(240 /167)  1725rpm
c.) b şıkkı için minimum hız nedir?
I f  240 /175  1.37 A
Ea  271V
n  1200(240 / 271)  531rpm
Motorun kompanzasyon sargıları ve ara kutupları vardır.

33
6 – DC Motorlar (Doğrusal Olmayan Analiz)

Eklemeli bağlantıda alan reostası 175'a ayarlanırsa;

a.) Motorun boşta çalışma hızı ne olur?
b.) Motorun tam yükte hızı ne olur?
c.) Hız regülasyonunun değeri nedir?
d.) Motorun dış karakteristiğini (hız-moment karakteristiğini) çiziniz.
e.) Alan reostasının değeri 250'a çıkarılırsa hızın tam yükteki değeri ne olur?
Farksal bağlantıda alan reostası 175'a ayarlanırsa;
f.) Motorun boşta hızı ne olur?
g.) Endüvi akımı 20A, 40A ve 60A iken motorun hızı ne olur?
h.) Motorun dış karakteristiğini çiziniz.
Motorun kompanzasyon sargıları ve ara kutupları vardır.

34
6 – DC Motorlar (Doğrusal Olmayan Analiz)

Eklemeli bağlantıda alan reostası 175'a ayarlanırsa; e.) Alan reostasının değeri 250'a çıkarılırsa hızın tam
a.) Motorun boşta çalışma hızı ne olur? yükteki değeri ne olur?
I f  0.96 A I f  240 / 325  0.739 A
n  1195rpm I a  110  0.739  109.2 A
b.) Motorun tam yükte hızı ne olur? Ea  240  109.2  0.21  217.1V
I a  110  0.96  109 A 14
I *f  0.739  109.2  1.305 A
Ea  240  109  0.21  217.1V 2700
Ea  268V
14
I *f  0.96  109  1.53 A n  1200(217.1/ 268)  972rpm
2700
Ea  279V
n  1200(217.1/ 279)  934rpm
c.) b şıkkı için hız regülasyonunun değeri nedir?
1195  934
SR   %27.9
934
d.) Motorun dış karakteristiğini (hız-moment
karakteristiğini) çiziniz.
n 2  934rpm
n0  1195rpm
I L  110A

35
6 – DC Motorlar (Doğrusal Olmayan Analiz)
Farksal bağlantıda alan reostası 175'a ayarlanırsa;
f.) Motorun boşta hızı ne olur?
I f  240 / 250  0.96 A
n  119rpm
g.) Endüvi akımı 20A, 40A ve 60A iken motorun hızı ne olur?
Ea  240  20  0.21  235.8V
14
I *f  0.96  20  0.856 A
2700
Ea  229V
n  1200(235.8 / 229)  1236rpm
n  1299rpm(40 A)
n  1392rpm(60 A)
h.) Motorun dış karakteristiğini çiziniz.
Ea  240  109  0.21  217.1V
14
I *f  0.96  109  0.3948 A
2700
Ea  139V
n  1200(217.1/139)  1874rpm
Motorun kompanzasyon sargıları ve ara kutupları vardır.

36
6 – DC Motorlar (Doğrusal Olmayan Analiz)

37
6 – DC Motorlar (Doğrusal Olmayan Analiz)

Prated = 7.5hp
I Lrated = 56A
VT = 120V
n rated = 1050rpm
R a = 0.1
R s = 0.08
Pw  230W
Pfe  220W
Motor seri bağlandığına göre;
a.) Motorun tam yükte verimi nedir?
b.) Endüvi akımı 40A iken motorun verimi ve hızı nedir?
c.) Motorun moment - hız karakteristiğini çiziniz.
Rüzgâr ve sürtünme kayıplarının motorun hızının küpü ile
doğru orantılı olduğunu farzediniz.
n=1200rpm Motorun kompanzasyon sargıları ve ara kutupları vardır.

38
6 – DC Motorlar (Doğrusal Olmayan Analiz)
Motor seri bağlandığına göre;
a.) Motorun tam yükte verimi nedir?
Pout  7.5  746  5595W
Pin  120  56  6720W
  5595 / 6720  %83.3
b.) Endüvi akımı 40A iken motorun verimi ve hızı nedir?
Pin  120  40  4800W Pelk  112.8  40   4512W
Ea  120  40  0.18   112.8V 3
 1195 
Ea  120VGrafikten Pw  230    339W
 1050 
Ea  120  56  0.18   109.9V  tam yükte Pout  Pelk  Pw  Pfe  4512  339  220  3953W
Ea  133VGrafikten   3953 / 4800  %82.4
112.8 133
n 1050  1195rpm
109.9 120
c.) Motorun moment - hız karakteristiğini çiziniz.
Rüzgâr ve sürtünme kayıplarının motorun hızının küpü ile
doğru orantılı olduğunu farzediniz.
Motorun kompanzasyon sargıları ve ara kutupları vardır.

39
6 – DC Motorlar (Doğrusal Olmayan Analiz)

40
6 – DC Motorlar (Doğrusal Olmayan Analiz)
I Lrated = 100A
VT = 240V
n rated = 3000rpm
R a = 0.14
R f =200
Nf = 1500t
Ns = 15t
R s = 0.05
Pw  230W
Pfe  220W
R adj = 0 - 300Ω

41
6 – DC Motorlar (Doğrusal Olmayan Analiz)
Motor sönt bağlandığına ve alan reostası 120'a ayarlandığına göre;
a.) Motorun boşta çalışma hızı nedir?
b.) Motorun tam yükteki hızı nedir?
c.) Hız regülasyonunun değeri nedir?
d.) Motorun dış karakteristiğini çiziniz.
Motor eklemeli kompund bağlandığıa ve alan reostası 120'a ayarlandığına göre;;
e.) Motorun boştaki hızı nedir?
f.) Motorun tam yükteki hızı nedir?
g.) Hız regülasyonunun değeri nedir?
h.) Motorun dış karakteristiğini çiziniz.
Motorun kompanzasyon sargıları ve ara kutupları vardır.

42
6 – DC Motorlar (Doğrusal Olmayan Analiz)
Motor sönt bağlandığına ve alan reostası 120'a ayarlandığına göre;
a.) Motorun boşta çalışma hızı nedir?
I f  240  0.75 A
320
Ea  245V
Ea  Va  240V
n  3000  240 / 245   2939rpm
b.) Motorun tam yükteki hızı nedir?
I a  100  0.75  99.25 A
Ea  240  99.25  0.14   226.1V


n  3000 226.1
245 
 2769rpm
c.) Hız regülasyonunun değeri nedir?
2939  2769
SR=  %6.16
2769
d.) Motorun dış karakteristiğini çiziniz.
Motor eklemeli kompund bağlandığına ve alan reostası 120'a ayarlandığına göre;;
e.) Motorun boştaki hızı nedir?
f.) Motorun tam yükteki hızı nedir?
g.) Hız regülasyonunun değeri nedir?
h.) Motorun dış karakteristiğini çiziniz.
Motorun kompanzasyon sargıları ve ara kutupları vardır.

43