‫نام ا د ی تا‬

‫دانشكده مهندسي صنايع و سيستمهاي مديريت‬

‫درس اقتصاد مهندسي‬

‫‪Engineering Economics‬‬
‫استاد درس‪ :‬اكبر اصفهانيپور‬
‫‪esfahaa@aut.ac.ir‬‬

‫نيمسال اول سال تحصيلي ‪١٤٠٢-٠٣‬‬

‫بخش اول درس‪ :‬مفاهيم اقتصاد مهندسي‬
‫‪ .١‬مقدمهاي بر اقتصاد مهندسي‬
 ‫تعريف اقتصاد مهندسي‬
‫• اقتصاد مهندسي ‪:Engineering Economics‬‬
‫– مجموعهِاي از تكنيكهاي رياضي براي تسهيل در مقايسه اقتصادي انواع پروژه ها )سرمايه‬
‫گذاريها( مي باشد‪.‬‬

‫– به عبارت ديگر‬
‫• اقتصاد مهندسي ابزاري براي انتخاب اقتصادي ترين پروژه )سرمايه گذاري( مي باشد‪.‬‬

‫• قابل كاربرد براي پروژه ها )تصميمهاي سرمايه گذاري(‬

‫– فردي مانند خريد اعتباري يك خانه يا ماشين‬

‫– شركتي مانند خريد تجهيزات توليدي‬

‫براي تحليل هاي اقتصادي و هزينه هاي مهندسي‬ ‫– دولتي مانند شروع يك پروژه راه سازي‬
‫فصول ‪ ١‬و‪ ٢‬اين كتاب را ببينيد‪.‬‬
‫‪Newman, D.G., Echenbach, T.G. and Lavelle,‬‬
‫‪J.P. Engineering Economics Analysis 11th‬‬
‫‪٣‬‬
‫‪edition,‬‬ ‫‪Oxford University Press, 2012.‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫مساﺋل ‪Problems‬‬

‫• مساﺋل زيادي در دنياي واقعي وجود دارد )تقسيم بندي آنها از نظر سختي(‪:‬‬
‫– مساﺋل ساده‪ :‬مساﺋل زيادي كه حل آنها نيازمند زمان و زحمت زيادي نيست‪.‬‬
‫• خريد آرم طرح ترافيك روزانه‪ ،‬هفتگي يا ماهانه‪.‬‬
‫• خريد مواد شوينده مصرفي در منزل براي يك ماه يا براي شش ماه‪.‬‬

‫– مساﺋل متوسﻂ‪ :‬مساﺋلي كه عمدتا اقتصادي هستند‪.‬‬

‫• خريد اتومبيل با پول نقد يا بصورت ليزينگ‪.‬‬
‫• انتخاب دستگاه جهت خريد براي خﻂ مونتاژ جديد‪.‬‬

‫– مساﺋل پيچيده‪ :‬مساﺋلي كه تركيبي از عوامل اقتصادي‪ ،‬سياسي و حتي انساني است‪.‬‬
‫• تصميم ايجاد يك خﻂ مونتاژ محصول در كشور ديگر داراي جنگهاي داخلي‪.‬‬
‫• تعيين بودجه ساليانه يك شركت )تخصيص منابع( متاثر از عوامل زيادي مانند قدرت و محل‬
‫جغرافيايي بخشهاي مختلف‪.‬‬

‫‪٤‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
‫‪Engineering Economic Analysis‬‬ ‫تحليلهاي اقتصاد مهندسي‬
‫• مناسب براي مساﺋل متوسﻂ و جنبه هاي اقتصادي مساﺋل پيچيده بطوريكه‬
‫– مسئله آنقدر مهم است كه نيازمند توجيه است‪.‬‬
‫– مسئله بصورت ذهني قابل حل نبوده و نيازمند تحليل دقيق از مسئله و نتايج آن است‪.‬‬
‫– مسئله داراي جنبه هاي اقتصادي مهمي براي تصميم گيري است‪.‬‬
‫• تمركز دارد بر هزينه ها‪ ،‬درآمدها و منافعي كه در زمانهاي مختلف اتفاق مي افتند‪.‬‬
‫– كدام پروژه مهندسي اقتصادي است؟‬
‫– كدام پروژه مهندسي بايد داراي اولويت باﻻتري باشد؟‬
‫– چطور يك پروژه مهندسي بايد طراحي شود؟‬
‫– چگونه مي توان به اهداف مالي بلندمدت رسيد؟‬
‫– روشهاي مختلف تامين مالي براي خريدها چطور مقايسه شوند؟‬
‫– تصميم هاي سرمايه گذاري كوتاه و بلندمدت چطور اتخاذ شوند؟‬

‫‪٥‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 Rational decision making ‫فرآيند تصميم گيري منطقي‬

Recognize the problem ‫• شناسايي مسئله‬

Define the goal or objective ‫• تعيين اهداف‬

Assemble relevant data ‫• جمع آوري داده هاي مرتبﻂ‬

Identify feasible alternatives ‫• شناسايي گزينه هاي شدني‬

Select the criterion to determine the best alternative ‫انتخاب معيار براي تعيين بهترين گزينه‬ •

Construct a model ‫• ساخت مدل‬

Predict each alternative’s outcome ‫• پيش بيني نتيجه هر گزينه‬

Choose the best alternative ‫• انتخاب بهترين گزينه‬

Audit the result ‫• بررسي نتايج‬

٦
‫ اصفهاني پور‬- ‫اقتصاد مهندسي‬
 ‫‪Engineering Costs‬‬ ‫هزينه هاي مهندسي‬

‫‪Fixed costs‬‬ ‫• هزينه هاي ثابت‬

‫– هزينه هايي كه با تغيير ميزان توليد‪ /‬فعاليت ثابت هستند مانند اجاره سالن توليد‪.‬‬

‫‪Variable costs‬‬ ‫• هزينه هاي متغيير‬

‫– با توجه به ميزان توليد‪ /‬فعاليت تغيير مي كنند مانند هزينه نيروي كار‪.‬‬

‫‪Marginal costs‬‬ ‫• هزينه نهايي‪ /‬اضافي‬

‫– هزينه متغيير توليد‪/‬فعاليت براي يك واحد بيشتر‪.‬‬

‫‪Average cost‬‬ ‫• هزينه متوسﻂ‬

‫– هزينه كل تقسيم بر تعداد واحد توليد‪/‬فعاليت انجام شده‪.‬‬

‫‪٧‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫مثال ‪١‬‬
‫• مدير يك آژانس مسافرتي هزينه هاي زير را براي برگزاري يك مسافرت يك روزه پيش‬
‫بيني مي كند‪:‬‬
‫هزينه هاي ثابت‬
‫هزينه هاي متغير‬ ‫‪ ٨٠٠‬هزار تومان‬ ‫اجاره اتوبوس‬
‫‪١٢٥‬هزار تومان براي هر نفر‬ ‫پذيرايي‬ ‫‪ ٧٥٠‬هزار تومان‬ ‫سوخت اتوبوس‬
‫بليط اماكن ديدني ‪ ٧٥‬هزار تومان براي هر نفر‬ ‫ساير هزينه هاي اتوبوس ‪ ٢٠٠‬هزار تومان‬
‫جمع هزينه هاي متغير ‪ ٢٠٠‬هزار تومان براي هر نفر‬ ‫‪ ٥٠٠‬هزار تومان‬ ‫راننده اتوبوس‬

‫‪ ٢,٢٥‬ميليون تومان‬ ‫جمع هزينه هاي ثابت‬

‫‪٢٢٥٠ + ٢٠ *٢٠٠ = ٦٢٥٠‬‬ ‫هزار تومان‬ ‫– هزينه كل براي ‪ ٢٠‬نفر مسافر‪:‬‬

‫‪٦٢٥٠ / ٢٠ = ٣١٢,٥‬‬ ‫هزار تومان‬ ‫– هزينه متوسﻂ براي ‪ ٢٠‬نفر‪:‬‬

‫– هزينه اضافي براي نفر ‪٢١‬ام‪ ٢٠٠ :‬هزار تومان‬

‫‪٨‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫‪Engineering Costs‬‬ ‫هزينه هاي مهندسي‬

‫‪Sunk cost‬‬ ‫• هزينه محقق شده‬

‫– پولي كه بابت يك تصميم گذشته صرف شده مانند هزينه مشاوره جهت ارزيابي يك پروژه‪.‬‬

‫– اين هزينه نبايد در تحليل اقتصاد مهندسي وارد شود چون تصميم فعلي تصميم گذشته را‬
‫تغيير نمي دهد‪.‬‬

‫‪) Opportunity costs‬هزينه فرصت از دست رفته(‬ ‫• هزينه هاي فرصت‬

‫– مزيت‪/‬سود از دست رفته ناشي از استفاده از يك منبع )پول‪ ،‬ماشين‪ ،‬پرسنل( در يك فعاليت‬
‫بجاي بكارگيري اين منبع در فعاليت ديگر‪.‬‬

‫‪Recurring cost‬‬ ‫• هزينه تكرار شونده‬

‫– هر هزينه معلوم و پيش بيني شده كه در بازه هاي زماني مشخصي اتفاق مي افتند مانند‬
‫هزينه روكش آسفالت يك بزرگراه هر ‪ ٥‬سال يكبار‪.‬‬

‫‪٩‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫‪Engineering Costs‬‬ ‫هزينه هاي مهندسي‬
‫‪Nonrecurring costs‬‬ ‫• هزينه هاي غيرتكراري‬
‫– هزينه هايي كه يكبار و در زمانهاي نامعلومي اتفاق مي افتند لذا برنامه ريزي آنها جهت‬
‫بودجه بندي مشكل است‪ .‬مانند هزينه هاي تعميرات اتفاقي‪.‬‬
‫• هزينه هاي افزايشي ‪Incremental costs‬‬
‫– در تحليلهاي اقتصاد مهندسي‪ ،‬هنگام تصميم گيري بين دو گزينه مختلف‪ ،‬ﻻزم است‬
‫اختﻼفهاي بين دو گزينه در نظر گرفته شوند‪.‬‬
‫• مانند هزينه هاي متفاوت براي خريد يكي از دو ماشين پرس نه هزينه هاي يكسان آن دو‪.‬‬

‫• هزينه نقدي و هزينه دفتري ‪Cash costs vs book costs‬‬

‫– هزينه نقدي )جريان نقدي( شامل تراكنش‪/‬جابجايي پول از يك نفر به فرد ديگر است مانند‬
‫خريد غذا‪ ،‬پرداخت قسﻂ وام‪.‬‬
‫– هزينه دفتري چنين جابجايي پول را نداشته بلكه تاثير هزينه اي تصميمهاي گذشته يك‬
‫شركت را در دفاتر آن دارد مانند استهﻼك‪.‬‬

‫‪١٠‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫‪Engineering Costs‬‬ ‫هزينه هاي مهندسي‬
‫• هزينه هاي دوره عمر ‪Life-cycle costs‬‬
‫– همه محصوﻻت‪ ،‬كاﻻها و خدمات مانند انسان داراي دوره عمر هستند‪.‬‬
‫• مرحله تعيين نيازمنديها )‪(Needs definition‬‬
‫• مرحله طراحي مفهومي )‪(Conceptual design‬‬
‫• مرحله طراحي تفصيلي )‪(Detailed design‬‬
‫• مرحله ساخت‪ /‬توليد )‪(Production‬‬
‫• مرحله بهره برداري )‪(Operational Use‬‬
‫• مرحله بازنشستگي )‪(Decline/Retirement‬‬

‫• هزينه يابي دوره عمر ‪Life-cycle costing‬‬

‫– طراحي محصول‪ ،‬كاﻻ و خدمات با درنظر گرفتن كليه هزينه هاي مرتبﻂ با مراحل دوره‬
‫عمر‪.‬‬

‫‪١١‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫‪Engineering Costs‬‬ ‫هزينه هاي مهندسي‬

‫هزينه هاي دوره عمر تجمعي تعهد شده و صرف شده‬

‫‪١٢‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫‪Engineering Costs‬‬ ‫هزينه هاي مهندسي‬

‫هزينه هاي تغيير در طراحي و راحتي تغيير در طراحي‬

‫‪١٣‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫‪Engineering Costs‬‬ ‫تخمين هزينه هاي مهندسي‬
‫• شيوه هاي تخمين هزينه ها‬
‫‪Per-Unit Model‬‬ ‫– مدل تخمين به ازاي هر واحد‬
‫• تخمين هزينه به ازاي هر مترمربع‪ ،‬هر واحد محصول‪ ،‬هر ساعت كار ماشين‪ ،‬هر نفر و غيره‪.‬‬

‫‪Segmenting Model‬‬ ‫– مدل تفكيك كردن‬

‫• ابتدا تجزيه مسئله به اجزاي آن سپس تخمين هزينه هر بخش )‪(divide and conquer‬‬
‫• استفاده از ساختار شكست كار )‪(Work Breakdown Structure‬‬

‫‪Cost Indexes‬‬ ‫– شاخص هزينه ها‬

‫• شاخص هزينه‪ ،‬مقداري عددي كه بيانگر تغييرات تاريخي در هزينه است‪.‬‬

‫• براي تعديل زماني هزينه ها استفاده مي شود‪.‬‬

‫‪١٤‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫‪Engineering Costs‬‬ ‫تخمين هزينه هاي مهندسي‬
‫• ادامه شيوه هاي تخمين هزينه ها‬
‫‪Power-Sizing Model‬‬ ‫– مدل بزرگنمايي تواني‬
‫• درنظر گرفتن توليد به مقياس اقتصادي )‪ (Economies of scale‬در برآورد هزينه ها‬

‫‪x = 0.59‬‬ ‫• مثﻼ در مهندسي شيمي براي سانتريفيوژها از ‪ ١٠٠٠٠‬تا ‪ ١٠٠٠٠٠‬فوت مربع در دقيقه‪،‬‬

‫‪Triangulation‬‬ ‫– مثلثي سازي )سه تخميني(‬

‫• استفاده از منابع داده و ومدلهاي كمي مختلف براي تخمين هزينه‬

‫‪Improvement and Learning Curve‬‬ ‫– بهبود و منحني يادگيري‬

‫• تكرار انجام يك فعاليت باعث افزايش دقت و سرعت انجام آن فعاليت مي شود‪.‬‬

‫‪ :TN‬زمان موردنياز براي توليد ‪N‬امين واحد‬ ‫• بكارگيري منحني يادگيري‬

‫‪ :b‬شيب منحني يادگيري با نمودار لگاريتمي‬

‫‪١٥‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫‪Engineering Costs‬‬ ‫تخمين هزينه هاي مهندسي‬
‫– معموﻻ منظور از منحني يادگيري‪ ،‬شيب يادگيري )به درصد( است‪.‬‬
‫• يك منحني با ‪ ،b = -0.074‬يك منحني يادگيري ‪ %٩٥‬است چون ‪.2-0.074 = 0.95‬‬
‫• پايه ‪ ٢‬به اين علت است كه معموﻻ درصد منحني به ‪ ٢‬برابر شدن ميزان كار )خروجي( دﻻلت‬
‫دارد‪.‬‬

‫منحني يادگيري با‬

‫مقياس لگاريتمي‬

‫منحني يادگيري زمان‬

‫برحسب تعداد واحد‬

‫‪١٦‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫‪Engineering Costs‬‬ ‫تخمين هزينه هاي مهندسي‬

‫• مثال ‪) ١‬منحني يادگيري(‪:‬‬

‫• يك فعاليت توليدي داراي منحني يادگيري با نرخ ‪ %٨٠‬است‪ .‬اگر مدت زمان‬
‫توليد براي اولين قطعه ‪ ٣٢‬دقيقه باشد‪ ،‬مدت زمان توليد براي قطعه ‪١٠٠‬ام چقدر‬
‫است؟‬

‫‪•T100 = T1 * 100b‬‬ ‫‪T100 = T1 * 100log0.8 / log2.0‬‬

‫‪•T100 = 32 *100-0.3219‬‬ ‫‪T100 = 7.27 min‬‬

‫‪١٧‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫‪Engineering Costs‬‬ ‫تخمين هزينه هاي مهندسي‬
‫نمودار مثال ‪) ١‬منحني يادگيري(‪:‬‬ ‫•‬

‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬

‫‪١٨‬‬
 ‫‪Engineering Costs‬‬ ‫تخمين هزينه هاي مهندسي‬
‫• مثال ‪) ٢‬منحني يادگيري(‪:‬‬
‫• يك فعاليت با منحني يادگيري )نرخ ‪ (%٨٥‬را درنظر بگيريد‪ .‬بعد از ‪ ١٦‬قطعه با ‪ ٥‬دقيقه‬
‫در هر قطعه به پايداري مي رسد‪ .‬هزينه نيروي انساني ‪ ٢٢‬هزار تومان در ساعت و اين‬
‫فعاليت ‪ ٢‬نفر نياز دارد‪ .‬هزينه كلي نيروي انساني براي توليد ‪ ٢٠‬قطعه را برآورد نماﺋيد‪.‬‬
‫‪•T16 = T1 * 16log0.85 / log2.0‬‬ ‫‪5 = T1 *16-0.2345‬‬ ‫‪T1 = 9.6 min‬‬ ‫‪TN = 9.6 * N-0.2345‬‬
‫‪•119.8min = 2 hour‬‬ ‫كل زمان تجمعي توليد‬

‫‪(2 hour)*(22000T)(2worker) = 88000T‬‬ ‫• برآورد هزينه كل با لحاظ نمودن منحني يادگيري‪:‬‬

‫‪(0.083hour/unit)(20unit)(22000T)(2w)=73040T‬‬ ‫• برآورد هزينه بدون لحاظ نمودن منحني يادگيري‪:‬‬
‫‪5 min/unit = 0.083 hour/unit‬‬ ‫)حدود ‪ %٢٠‬كمتر از حالت قبل(‬

‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬

‫‪١٩‬‬
 ‫سئواﻻت كليدي در اقتصاد مهندسي‬
‫آيا طرحي كه داراي توجيه فني است‪ ،‬اقتصادي مي باشد؟‬ ‫•‬

‫اقتصادي ترين پروژه )سرمايه گذاري( با توجه به ويژگيهاي موسسه‪ /‬فرد كدام است؟‬ ‫•‬

‫آيا ماشين در حال كار بايد با يك ماشين جديد تعويض شود؟‬ ‫•‬

‫با توجه به محدوديتهاي سرمايه‪ ،‬در كداميك از پروژه ها بايد سرمايه گذاري انجام گيرد؟‬ ‫•‬

‫بررسي اقتصادي پروژه هاييكه با ريسك همراه است چگونه بايد انجام شود؟‬ ‫•‬

‫پروژه هاي عام المنفعه چگونه ارزيابي شوند تا هزينه اجرايي طرح را بتوان با آن توجيه نمود؟‬ ‫•‬

‫در زمان تورم سرمايه گذاري در يك طرح خاص انجام شود يا نه؟‬ ‫•‬

‫با تغيير هركدام از پارامترهاي اقتصادي در يك پروژه‪ ،‬چه تغييري در تصميمگيري اقتصادي‬ ‫•‬
‫پروژه بوجود مي آيد )آناليز حساسيت(؟‬

‫‪٢٠‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫تصميم و تصميمگيري‬

‫)‪E = f (x,y‬‬ ‫معادله تصميم‪:‬‬

‫• ‪ :E‬درجه حصول به هدف تصميم )متغير وابسته(‬

‫• ‪ :x‬متغيرهاي مستقل قابل كنترل‬

‫– متغيرهاي موثر بر طرح كه از طرف سرمايه گذار يا مالك پروژه قابل تعيين مي باشند مانند‬
‫ميزان سرمايه گذاري اوليه‬

‫• ‪ :y‬متغيرهاي مستقل غيرقابل كنترل‬

‫– متغيرهاي موثر بر طرح كه تعيين آنها از حوزه اختيارات سرمايه گذار خارج بوده و بصورت‬
‫محدوديت در نظر گرفته ميشود مانند نرخ ماليات‪.‬‬

‫‪٢١‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫انواع تصميمگيري‬
‫‪ .١‬تصميم گيري در شرايﻂ اطمينان‬

‫‪Decision making under certainty‬‬

‫متغيرهاي غيرقابل كنترل در مدل تصميم گيري وجود ندارد‪ .‬در چنين وضعيتي‪ ،‬مدلسازي‬ ‫–‬
‫براساس مدلهاي رياضي و قطعي استوار است‪ .‬بعضي از اين تكنيكها عبارتند از‪:‬‬
‫تكنيكهاي اقتصاد مهندسي مانند نرخ بازگشت سرمايه و ارزش فعلي‪.‬‬ ‫•‬

‫برنامه ريزي رياضي مانند برنامه ريزي خطي و برنامه ريزي صفر‪-‬يك‬ ‫•‬
‫آناليز نقطه سربسر‬ ‫•‬

‫آناليز جايگزيني يا تعويض‬ ‫•‬

‫‪٢٢‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫انواع تصميمگيري‬
‫‪ .٢‬تصميم گيري در شرايﻂ عدم اطمينان‬
‫‪Decision making under uncertainty‬‬
‫در شرايﻂ عدم اطمينان كامل‪ :‬متغيرهاي غيرقابل كنترل در مسئله وجود دارند و اطﻼعات گذشته‬ ‫–‬
‫بمنظور پيش بيني متغيرها در دسترس نمي باشد‪.‬‬
‫محاسبه احتمال وقوع معموﻻ مشكل و غير ممكن مي باشد‪ .‬روشهاي مدون براي اين نوع تصميم گيري‬ ‫•‬
‫بسيار اندك است و اغلب از ماتريس تصميم گيري استفاده ميشود‪.‬‬

‫در شرايﻂ ريسك‪ :‬متغيرهاي غيرقابل كنترل در مسئله وجود دارند ولي اطﻼعاتي از گذشته در‬ ‫–‬
‫دسترس بوده و احتمال وقوع آنها قابل پيش بيني است‪.‬‬
‫كليه تكنيكهاي ذكرشده در تصميم گيري در شرايﻂ اطمينان در حالت احتمالي‬ ‫•‬
‫روش اميد رياضي‬ ‫•‬
‫مدلهاي شبيهسازي‬ ‫•‬
‫تصميم گيري شاخه اي يا درخت تصميم‬ ‫•‬
‫برنامهريزي پويا‬ ‫•‬

‫‪٢٣‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫انواع تصميمگيري‬
‫‪ .٣‬تصميم گيري در شرايﻂ تعارض‬

‫‪Decision Making under conflict‬‬

‫– استراتژي هاي رقيب يا رقبا جايگزين متغيرهاي غيرقابل كنترل ميشوند‪.‬‬

‫– از تكنيكهاي مهم در اين نوع تصميمگيري تئوري بازيها مي باشد‪.‬‬

‫‪٢٤‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫چرا اقتصاد مهندسي؟‬
‫• نمونه هايي از پارامترهاي مورد استفاده در علوم مالي سنتي‪:‬‬
‫– نقطه سر به سر‪ :‬ميزان توليد كه در آن درآمد و هزينه با هم برابر هستند‪ .‬معموﻻ هرچه نقطه‬
‫سر به سر پايين تر باشد بهتر است‪.‬‬

‫‪F‬‬
‫‪n‬‬
‫‪Pv‬‬
‫‪ :F‬هزينه هاي ثابت توليد‬ ‫‪ :n‬ميزان توليد در نقطه سر به سر‬
‫‪ :v‬هزينه متغير يك واحد محصول‬ ‫‪ :P‬قيمت فروش يك واحد محصول‬

‫‪٢٥‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫چرا اقتصاد مهندسي؟‬
‫• نمونه هايي از پارامترهاي مورد استفاده در علوم مالي سنتي‪:‬‬
‫– سهم منابع داخلي‪:‬‬
‫• درصد هزينههاي عملياتي كه از منابع داخلي صرف مي شوند‪.‬‬
‫• هر چه سهم منابع داخلي بيشتر باشد‪ ،‬نياز به واردات مواد و خدمات خارجي كمتر بوده و لذا‬
‫ارزبري كمتري نياز است و طرح بهتر ميباشد‪.‬‬

‫مجموع هزينه هاي داخلي در هزينه عملياتي ساليانه‬

‫= سهم منابع داخلي‬
‫مجموع هزينه هاي عملياتي ساليانه‬

‫هزينه هاي عملياتي ساليانه‪ :‬هزينه مواد اوليه‪ ،‬نيروي انساني‪ ،‬تجهيزات و ماشين آﻻت‪ ،‬ابزار كار‪،‬‬
‫لوازم ايمني‪ ،‬هزينه هاي اداري‪ ،‬بيمه‪ ،‬بهره و ساير هزينه هاي موردنياز توليد‪ /‬ارائه خدمت‪.‬‬

‫‪٢٦‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫چرا اقتصاد مهندسي؟‬
‫• نمونه هايي از پارامترهاي مورد استفاده در علوم مالي سنتي‪:‬‬

‫• ارزش افزوده‪:‬‬
‫– ارزش كاﻻ و خدماتي كه به محصول تبديل مي شوند‪.‬‬

‫– هر چه ارزش افزوده در طرحي كمتر باشد‪ ،‬نشاندهنده اين است كه هزينه هايي انجام مي‬
‫شود كه تاثير مستقيم بر محصول ندارد و لذا طرح اقتصادي نمي باشد‪.‬‬

‫مجموع هزينه هاي ارزش افزوده در هزينه عملياتي ساليانه‬

‫= ارزش افزوده‬
‫مجموع هزينه هاي عملياتي ساليانه‬

‫• تعريف ديگري از ارزش افزوده‪:‬‬

‫– ارزش افزوده اقتصادي = فروش خالص – هزينه هاي عملياتي – ماليات – هزينه هاي سرمايه‬

‫‪٢٧‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫چرا اقتصاد مهندسي؟‬
‫• اشكالهاي پارامترهاي مورد استفاده در علوم مالي سنتي‪:‬‬
‫– عدم هماهنگي پارامترها براي مقايسه بين طرحهاي مختلف‪.‬‬
‫• بعنوان مثال نقطه سربه سر يك طرح ممكن است پايين تر ولي سهم منابع داخلي آن نيز پاﺋين تر‬
‫باشد‪.‬‬

‫– كليه پارامترهاي سنتي براساس هزينههاي عملياتي ساليانه محاسبه مي شوند‪.‬‬

‫– عدم استفاده از ارزش زماني پول‬

‫– اين پارامترها پايه رياضي ندارند و تنها نسبت هستند‪.‬‬

‫• اقتصاد مهندسي بعلت اينكه اشكالهاي فوق را ندارد مورد استفاده قرار ميگيرد‪.‬‬
‫– در اقتصاد مهندسي تمام روشها به يك جواب منتهي مي شوند‪.‬‬

‫‪٢٨‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
‫بخش اول درس‪ :‬مفاهيم اقتصاد مهندسي‬
‫‪ .٢‬بهره‪ ،‬ارزش زماني پول و تعادل‬
 ‫‪Interest & Interest rate‬‬ ‫بهره و نرخ بهره‬
‫• بهره‬
‫– هزينه استفاده از سرمايه است‪.‬‬

‫– باعث جلوگيري از استهﻼك پول ميشود‪.‬‬

‫• هرچه ميزان نرخ بهره بيشتر باشد هزينه بيشتري جهت استفاده از سرمايه پرداخت خواهد‬
‫شد‪.‬‬

‫‪٣٠‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫بهره و نرخ بهره – مثال و روابﻂ‬
‫• مثال‪:‬‬
‫‪ ١٠٠٠‬تومان‬ ‫– مبلغ اوليه )اصل پول(‪:‬‬

‫‪ ١١٥٠‬تومان‬ ‫– اصل و فرع پول‪:‬‬

‫‪ ١٥٠‬تومان = ‪١١٥٠ – ١٠٠٠‬‬ ‫– مقدار بهره‪:‬‬

‫‪١٥٠ / ١٠٠٠ = %١٥‬‬ ‫– نرخ بهره‪:‬‬

‫• روابﻂ‪:‬‬

‫اصل پول – اصل و فرع پول = مقدار بهره‬

‫‪) * %١٠٠‬اصل پول ‪ /‬مقدار بهره( = نرخ بهره برحسب درصد‬

‫‪٣١‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫‪Time value of money‬‬ ‫ارزش زماني پول‬
‫• پول پول مي سازد‪.‬‬

‫• ارزش زماني پول‬

‫– از مهمترين اصول اقتصاد مهندسي است كه كليه تكنيك هاي موجود بر مبناي اين اصل بنا‬
‫شدهاند ‪.‬‬

‫– يعني يك مقدار مشخص پول بسته به اينكه در چه زماني در اختيار شخص قرار بگيرد‬
‫ارزش آن متفاوت خواهد بود‪.‬‬
‫• مقادير پولي كه سرمايه گذاري مي شود )‪ (investing‬يا قرض گرفته مي شود‬
‫)‪ (borrowing‬در طول زمان تغيير مي كنند‪.‬‬

‫‪٣٢‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫ارزش زماني پول ‪ -‬مثال‬

‫نرخ بهره ‪%١٠‬‬

‫سال‬ ‫ارزش ‪ ١٠٠‬تومان سرمايه اوليه‬

‫‪) ٠‬زمان حال(‬ ‫‪١٠٠‬‬

‫‪) ١‬يكسال بعد(‬ ‫‪١١٠‬‬
‫‪٥‬‬ ‫‪١٦١,٠٥‬‬
‫‪١٠‬‬ ‫‪٢٥٩,٣٧‬‬
‫‪٢٠‬‬ ‫‪٦٧٢,٧٤‬‬

‫‪٣٣‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫‪Equivalence‬‬ ‫تعادل‬
‫• اصل تعادل‪:‬‬
‫– تساوي ارزش مقادير مختلف پولي در زمانهاي مختلف از نظر اقتصادي‪.‬‬

‫– ارزش زماني پول و نرخ بهره با يكديگر اصل تعادل را بوجود ميآورند‪.‬‬

‫• مثال‪:‬‬
‫– ارزش ‪ ١٠٠٠‬تومان امسال معادل با ‪ ١١٥٠‬تومان يكسال بعد با نرخ بهره ‪ %١٥‬ميباشد‪.‬‬

‫‪٣٤‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫نرخ بازگشت سرمايه )‪Rate of Return (ROR‬‬
‫• رابطه‪:‬‬
‫سرمايه اوليه ‪) /‬سرمايه اوليه ‪ -‬اصل و فرع دريافتي( = ‪ROR‬‬

‫سرمايه اوليه ‪ /‬سود =‪ROR‬‬

‫• مقايسه نرخ بازگشت سرمايه و نرخ بهره‪:‬‬

‫– روش محاسبه نرخ بازگشت سرمايه مانند روش محاسبه نرخ بهره ميباشد‪.‬‬

‫– بهره‪ ،‬زماني است كه وام يا قرض ميگيريم‪.‬‬

‫– نرخ بازگشت سرمايه زماني است كه سرمايهگذاري ميكنيم يا وام يا قرض مي دهيم‪.‬‬

‫– بهره از ديدگاه وامگيرنده و نرخ بازگشت از ديدگاه وام دهنده مطرح است‪.‬‬

‫• نرخ بهره = نرخ بازگشت واقعي ‪ +‬نرخ تورم مورد انتظار‬

‫‪٣٥‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫حداقل نرخ جذب كننده )‪(MARR‬‬
‫حداقل نرخ جذب كننده ‪Minimum Attractive Rate of Return‬‬ ‫•‬
‫– حداقل نرخ جذاب‬
‫– حداقل نرخ مناسبي كه يك سرمايهگذار از سرمايهگذاري خود انتظار دارد‪Required Return .‬‬
‫– معموﻻ اين نرخ حداقل مساوي نرخ بهره بانك ميباشد‪.‬‬

‫حداقل نرخ جذب كننده براي اشخاص يا شركتهاي مختلف با توجه به خصوصيات‬ ‫•‬
‫سرمايهگذاران‪ ،‬متفاوت است‪:‬‬
‫– مانند سن‪ ،‬تجربيات‪ ،‬تحصيﻼت‪ ،‬تاهل‪ ،‬ميزان سرمايهگذار ي‪ ،‬ريسك پذيري و ساير مشخصات‪.‬‬

‫نحوه استفاده از حداقل نرخ جذب كننده‪:‬‬ ‫•‬

‫– اگر ‪ ،ROR  MARR‬آنگاه طرح اقتصادي است‬
‫– اگر ‪ ،ROR < MARR‬آنگاه طرح غير اقتصادي است‬

‫‪٣٦‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫نحوه تعيين ‪MARR‬‬
‫• انتظار سرمايه گذار‪:‬‬
‫– بدست آوردن پول بيشتري نسبت به آنچه سرمايه گذاري شده‪.‬‬

‫• ميزان ‪ MARR‬وابسته به‬

‫– ميزان هزينه اي است كه براي بدست آوردن سرمايه )‪ (capital‬مورد نياز ﻻزم است‬
‫پرداخت شود‪.‬‬
‫• اين هزينه درغالب بهره‪ /‬هزينه تهيه پول است‪.‬‬

‫• به اين هزينه‪ ،‬هزينه سرمايه )‪ (cost of capital‬گفته مي شود‪.‬‬

‫• نحوه تامين مالي‪ /‬تهيه پول براي سرمايه گذاري‬

‫– از طريق سرمايه )‪ :(equity financing‬پول نقد‪ ،‬حساب پس انداز‬

‫– از طريق بدهي )‪ ،(debt financing‬قرض‪ ،‬وام‪ ،‬فروش اوراق مشاركت‪/‬قرضه‬

‫‪٣٧‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫نحوه تعيين ‪MARR‬‬
‫• ميانگين وزني هزينه سرمايه )‪Weighted Average Cost of Capital (WACC‬‬

‫– تركيب تامين مالي از طريق سرمايه و بدهي‬

‫• براي پذيرش يك سرمايه گذاري ﻻزم است‪ROR ≥ MARR ≥ WACC :‬‬

‫• يك مثال‪:‬‬
‫– فرض كنيد فردي براي تامين سرمايه يك پروژه‪ %٣٠ ،‬از پول نقد‪ %٣٠ ،‬از يك حساب پس‬
‫انداز بلندمدت و ‪ %٤٠‬مابقي را وام با نرخ بهره ساليانه ‪ %٢٤‬استفاده كند‪.‬‬

‫– اين فرد مي توانست پول نقد خود را در بانك در حساب پس انداز عادي با نرخ سود‬
‫ساليانه ‪ %٧‬نگهداري نمايد‪ .‬حساب پس انداز بلندمدت ساليانه ‪ %٢٠‬سود پرداخت مي نمايد‪.‬‬

‫‪• WACC = 0.3(0.07)+0.3(0.2)+0.4(0.24) = 0.177 or 17.7%‬‬

‫‪٣٨‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫نحوه تعيين ‪MARR‬‬
‫• هزينه فرصت ‪Opportunity Cost‬‬
‫– نرخ بازگشت سرمايه مورد انتظار يك فرصت از دست رفته به دليل عدم )توانايي( انجام آن‬
‫پروژه‪.‬‬

‫– بزرگترين نرخ بازگشت سرمايه تمام پروژه هايي كه به دليل عدم وجود سرمايه كافي يا‬
‫منابع ديگر پذيرفته نشده اند‪.‬‬

‫• مثال‪ :‬فرض كنيد ‪ MARR = 12%‬ساليانه و ‪ ROR‬مورد انتظار طرح ‪ A‬برابر با ‪%١٣‬‬
‫است كه به دليل عدم وجود سرمايه‪ ،‬انجام نشده است‪ .‬درضمن ‪ ROR‬طرح ‪ B‬برابر با‬
‫‪ %١٤,٥‬است كه سرمايه موردنياز آن تامين شده است‪.‬‬
‫– لذا هزينه فرصت ‪ %١٣‬است كه بدليل عدم وجود سرمايه‪ ،‬امكان بدست آوردن بازدهي‬
‫اضافي ‪ %١٣‬مهيا نشده است‪.‬‬

‫‪٣٩‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫بخش اول درس‪ :‬مفاهيم اقتصاد مهندسي‬
‫‪ .٣‬فرآيند مالي و فاكتورهاي اقتصاد مهندسي‬
 ‫فرآيند مالي يا جريان نقدي ‪Cash Flow‬‬
‫فرآيند مالي يك طرح‪:‬‬ ‫•‬
‫نشاندهنده درآمدها و هزينههاي طرح بوده كه بصورت گرافيكي نمايش داده ميشوند‪.‬‬ ‫–‬

‫دوره اول‬ ‫دوره سوم‬ ‫دوره ‪n‬ام‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪n-1‬‬ ‫‪n‬‬

‫اجزاي يك فرآيند مالي ‪:‬‬ ‫•‬

‫‪Present Worth‬‬ ‫سرمايه اوليه يا ارزش فعلي سرمايه )‪(P‬‬ ‫–‬
‫‪Future Worth‬‬ ‫اصل و فرع يا ارزش آينده سرمايه )‪(F‬‬ ‫–‬
‫)‪Uniform Annual Cost (Income‬‬ ‫هزينه يا درآمد مساوي و يكنواخت )‪(A‬‬ ‫–‬
‫‪Interest Rate‬‬ ‫نرخ بهره )نرخ بازگشت سرمايه( )‪(i‬‬ ‫–‬
‫‪Number of Interest periods‬‬ ‫تعداد دوره )‪(n‬‬ ‫–‬

‫‪٤١‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫فرآيند مالي ‪ -‬مثال‬

‫• وامي از بانك بمبلغ ‪ ١٠٠٠،٠٠٠‬تومان و با نرخ بهره ‪ %١٠‬گرفته ميشود‪ .‬اقساط‬

‫ساليانه ‪ ٢٦٣،٨٠٠‬تومان و بمدت ‪ ٥‬سال پرداخت ميشود‪.‬‬

‫‪1000000‬‬

‫‪10%‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪263800‬‬

‫‪٤٢‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫فرآيند مالي ‪ -‬مثال‬

‫درآمد‬ ‫هزينه‬ ‫سال‬

‫‪٣٥٠‬‬ ‫‪١٠٠‬‬ ‫دوم‬ ‫سرمايهگذاري اوليه‪١٠٠٠ :‬‬
‫‪٥٠٠‬‬ ‫‪٢٠٠‬‬ ‫سوم‬ ‫سرمايهگذاري در سال اول‪٥٠٠ :‬‬
‫‪٦٥٠‬‬ ‫‪٣٠٠‬‬ ‫چهارم‬
‫بقيه اطﻼعات مطابق با جدول روبرو‬
‫‪٨٠٠‬‬ ‫‪٣٠٠‬‬ ‫پنجم‬
‫‪٩٥٠‬‬ ‫‪٣٠٠‬‬ ‫ششم‬

‫‪500 650‬‬
‫‪250 300 350‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪500‬‬

‫‪1000‬‬
‫‪٤٣‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫فرآيند مالي يا جريان نقدي‬
‫• چند نكته براي تعيين جريان نقدي يك پروژه‪:‬‬
‫– تعيين جريانهاي نقدي مرتبﻂ با پروژه‪.‬‬

‫– درنظر نگرفتن هزينه هاي محقق شده )‪ (Sunk cost‬مانند هزينه هاي ارزيابي پروژه‬

‫– درنظر گرفتن هزينه هاي فرصت‪ .‬مانند استفاده از يك ماشين قديمي در يك پروزه جديد‪.‬‬

‫– درنظر گرفتن تاثيرات )‪ (side effect‬يك پروژه در سازمان مانند كاهش فروش يك‬
‫محصول موجود ناشي از توليد محصول جديد‪.‬‬

‫– جريان نقدي واقعي را درنظربگيريد نه مقادير حسابداري آنها را‪.‬‬

‫– جريان نقدي بعد از ماليات را در نظر بگيريد‪.‬‬

‫– هزينه هاي بهره و سرمايه در گردش را درنظر بگيريد‪.‬‬

‫‪٤٤‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
‫بخش اول درس‪ :‬مفاهيم اقتصاد مهندسي‬
‫‪ .٤‬فاكتورهاي اقتصاد مهندسي‬
 ‫فاكتورهاي اقتصاد مهندسي‬
‫• فاكتورها در اقتصاد مهندسي‬
‫– نشاندهنده روابﻂ بين پارامترهاي فرآيند مالي ميباشند‪.‬‬

‫• كليه محاسبات اقتصادي بر مبناي اين فاكتورها بنا شدهاند‪.‬‬

‫– جداول فاكتورهاي اقتصاد مهندسي‬

‫• استفاده از نرم افزار ‪ Excel‬براي محاسبات مربوط به فرآيند مالي‪.‬‬

‫– توابع مالي )‪ (Financial functions‬در ‪ Excel‬مانند‪:‬‬
‫‪FV‬‬ ‫• ‪PV‬‬
‫‪IRR‬‬ ‫• ‪NPV‬‬
‫‪PMT‬‬ ‫• ‪NPER‬‬

‫‪٤٦‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫جدول فاكتورهاي با نرخ بهره ‪%١٠‬‬

‫‪٤٧‬‬ ‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬

 ‫جدول فاكتورهاي با نرخ بهره ‪%١٢‬‬

‫‪٤٨‬‬ ‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬

 ‫روابﻂ بين ‪ F‬و‪P‬‬
‫فرض كنيم ميخواهيم ارزش آينده )اصل و فرع( ‪ F‬براي مبلغ ‪ P‬در مدت‪ n‬دوره با نرخ بهره ‪i‬‬ ‫•‬
‫محاسبه نماييم‪.‬‬
‫اگر ‪ F1‬ارزش آينده ‪ ،‬مبلغ ‪ P‬پس از يكسال باشد‪ ،‬رابطه زير برقرار است‪:‬‬ ‫•‬

‫‪F1=P+Pi‬‬ ‫)‪F1 = P(1+i‬‬

‫‪F2=F1+F1(i) = P(1+i)+P(1+i) i‬‬ ‫‪F2 = P(1+i)2‬‬

‫‪F  P1  i ‬‬ ‫‪n‬‬ ‫)‪F=P(F/P,i%,n‬‬

‫‪ 1 ‬‬ ‫)‪P=F(P/F,i%,n‬‬

‫‪P  F‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪‬‬ ‫(‬‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪i‬‬ ‫)‬ ‫‪‬‬

‫‪٤٩‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫روابﻂ بين ‪ A‬و‪P‬‬
‫• فرآيند مالي زير رابطه بين ‪ P‬و ‪ A‬را نشان ميدهد‪.‬‬

‫• سرمايه ‪ P‬را با توجه به نرخ بهره ‪ i‬در مدت ‪ n‬دوره به پرداختهاي مساوي يكنواخت‬
‫توزيع ميكند‪.‬‬
‫‪P‬‬

‫‪A‬‬
‫• ارزش فعلي ‪ P‬را ميتوان ﺑا فرض اينكه ﻫر پرداخت ‪ A‬نﻘﺶ ‪ F‬را ايفا ميكند‬
‫اينگونه تعريف كرد‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪P  A‬‬ ‫‪  A‬‬ ‫‪    A‬‬ ‫‪  A‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1  i ‬‬
‫‪1‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1  i ‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1  i ‬‬‫‪n 1‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1  i ‬‬
‫‪n‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬

‫‪٥٠‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 P‫ و‬A ‫روابﻂ بين‬
         
  1    1      1    1  
P  A



 1  i 
1



 1  i  2



 1  i n 1



 1  i 
n






 1  i n  1
P  A n  P=A(P/A,i%,n)
 i 1  i  

 i 1  i n 
A  P 
 1  i   1 A=P(A/P,i%,n)
n

٥١
‫ اصفهاني پور‬- ‫اقتصاد مهندسي‬
 ‫روابﻂ بين ‪ A‬و‪:F‬‬
‫• مقدار ارزش آينده يا اصل و فرع )‪ (F‬با نرخ بهره ‪ i‬در مدت ‪ n‬د‪.‬وره به پرداختهاي‬
‫مساوي توزيع ميكنيم‪.‬‬
‫‪F‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪A‬‬
‫‪ i 1  i n   1 ‬‬
‫‪A  F‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪n ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫(‬‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪i‬‬ ‫)‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 1  i n  1‬‬

‫‪A  F‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪F  A‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 1  i   1‬‬ ‫‪i‬‬
‫‪n‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫)‪A=F(A/F,i%,n‬‬ ‫)‪F=A(F/A,i%,n‬‬

‫‪٥٢‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫فاكتورها – مثال ‪١‬‬
‫• ارزش ‪ ١٠٠٠‬تومان در ‪ ٥‬سال آينده با نرخ بهره ‪ %١٠‬بصورت زير نوشته ميشود‪:‬‬

‫)‪1000(F/P, 10%, 5‬‬

‫• با مراجعه به جدول ‪ ،%١٠‬در سطر مربوط به ‪ ٥‬دوره )‪ (N=5‬و ستون ‪ F/P‬مقدار اين‬
‫فاكتور برابر با ‪ ١,٦١٠٥‬بدست مي آيد‪.‬‬

‫بنابراين ‪F = 1610.5‬‬

‫‪٥٣‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫فاكتورها – مثال ‪٢‬‬
‫• وامي به مبلغ يك ميليون تومان گرفته شده و قرار است با نرخ بهره ‪ %١٠‬اقساط ساليانه‬
‫بمدت ‪ ٥‬سال پرداخت شود‪ .‬قسﻂ ساليانه چقدر است؟‬

‫• در اين مثال فاكتور ‪ ،A‬فاكتور مجهول و ‪ P‬فاكتور معلوم ميباشد‪ ،‬پس مقدار قسﻂ‬
‫ساليانه به روش زير بدست مي آيد‪:‬‬

‫‪A = 1000,000 (A/P, 10%, 5) = 1000,000 * 0.2638 = 263,800‬‬

‫• شايان ذكر است كه ‪ ٢٠٠٠٠٠‬تومان از قسﻂ اصل پول بوده و ‪ ٦٣٨٠٠‬تومان مابقي ميزان‬
‫بهره اي است كه در قبال دريافت وام بصورت ساليانه پرداخت ميشود‪.‬‬

‫• فرمول محاسبه فوق در ‪:Excel‬‬

‫‪= PMT(10%; 5; -1000,000) = 263,797.48‬‬

‫‪٥٤‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫تابع محاسبه قسﻂ )‪ (PMT‬در ‪Excel‬‬

‫)‪PMT(rate, nper, pv, fv, type‬‬ ‫• تابع‬

‫– مقدار قسﻂ يك وام با نرخ بهره ثابت و اقساط مساوي را محاسبه مي كند‪.‬‬

‫• پارامترها‪:‬‬

‫– ‪ :Rate‬نرخ بهره وام )اجباري(‬

‫– ‪ :nper‬تعداد دوره هاي پرداخت وام )اجباري(‬

‫– ‪ :pv‬اصل پول يا ارزش فعلي مقادير پرداختهاي آتي وام )اجباري(‬

‫– ‪ :fv‬ارزش آينده وام )اختياري( در صورت عدم ورود صفر در نظر گرفته مي شود‪.‬‬

‫– ‪ :type‬نوع پرداخت )اختياري( ‪ ٠‬يا عدم ورود‪ :‬در پايان دوره ‪ :١ -‬در آغاز دوره‪.‬‬

‫• مثال‪ :‬محاسبه قسﻂ ساليانه در مثال ‪٢‬‬

‫‪٥٥‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫فاكتورها – مثال ‪٣‬‬
‫• در فرآيند مالي زير مقدار ارزش يكنواخت ساليانه با نرخ بهره ‪ %١٠‬چقدر است؟‬

‫‪1000‬‬

‫‪0 1 2 3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬

‫‪٥٦‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫فاكتورها – مثال ‪٣‬‬
‫در فرآيند مالي زير مقدار ارزش يكنواخت ساليانه با نرخ بهره ‪ %١٠‬چقدر است؟‬ ‫•‬
‫‪1000‬‬

‫‪0 1 2 3‬‬ ‫‪4 5 6 7 8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬

‫ابتدا ارزش فعلي )‪ (P‬را با يكي از دو روش زير محاسبه مي كنيم‪:‬‬ ‫•‬

‫‪P4 = 1000(P/A, 10%, 6) = 4355,‬‬ ‫‪P = 4355(P/F, 10%, 4) = 2974‬‬

‫‪F = 1000(F/A, 10%, 6) = 7716,‬‬ ‫و يا ‪P = 7716(P/F, 10%, 10) = 2972‬‬

‫‪= FV(10%, 6, -1000) = 7,715.61‬‬ ‫‪= PV(10%, 10,,-7716) = 2,974.85‬‬

‫حال ارزش يكنواخت ساليانه )‪ (A‬با استفاده از ‪ P‬و يا ‪ F‬بصورت زير محاسبه ميشود‪:‬‬ ‫•‬

‫‪A = 2974(A/P, 10%, 10) = 483‬‬

‫‪=PMT(10%, 10, -2974) = 484‬‬

‫‪٥٧‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫جدول فاكتورها‪:‬‬
‫پارامتر مجهول‬ ‫پارامتر معلوم‬ ‫فرم استاندارد فاكتور‬ ‫فرمول‬

‫‪P‬‬ ‫‪F‬‬ ‫)‪(P/F,i%,n‬‬ ‫)‪P=F(P/F,i%,n‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪P‬‬ ‫)‪(F/P,i%,n‬‬ ‫)‪F=P(F/P,i%,n‬‬

‫‪P‬‬ ‫‪A‬‬ ‫)‪(P/A,i%,n‬‬ ‫)‪P=A(P/A,i%,n‬‬

‫‪A‬‬ ‫‪P‬‬ ‫)‪(A/P,i%,n‬‬ ‫)‪A=P(A/P,i%,n‬‬

‫‪A‬‬ ‫‪F‬‬ ‫)‪(A/F,i%,n‬‬ ‫)‪A=F(A/F,i%,n‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪A‬‬ ‫)‪(F/A,i%,n‬‬ ‫)‪F=A(F/A,i%,n‬‬

‫‪٥٨‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫‪Uniform (Arithmetic) Gradients‬‬ ‫فرآيند شيب يكنواخت‬

‫• چنانچه يك فرايند مالي به طور يكنواخت كاهش يا افزايش يابد‪،‬حالت شيب يكنواخت‬
‫را به وجود مي آورد‪.‬‬

‫• شكل كلي فرايند شيب يكنواخت به صورت زير است‪:‬‬

‫‪(n-1)G‬‬
‫‪3G‬‬
‫‪2G‬‬
‫‪1G‬‬
‫‪0G‬‬

‫‪٠‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪n‬‬

‫‪:G‬مقدار يكنواختي كه در هر دوره به فرايند قبلي افزوده يا كاسته مي شود‪.‬‬

‫‪٥٩‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫شيب يكنواخت‬
:G ‫ و‬P ‫• رابطه بين‬

G  (1  i ) n  1 n 
P   n
i  i (1  i ) n
(1  i ) 
P  G ( P / G, i %, n)
:G ‫ و‬A ‫• رابطه بين‬

1 n 
A  G  
 i (1  i ) n
 1 
A  G ( A G, i %, n)

٦٠
‫ اصفهاني پور‬- ‫اقتصاد مهندسي‬
 ‫شيب يكنواخت – مثال ‪١‬‬
‫• مقدار ارزش يكنواخت ساليانه )‪ (A‬در فرآيند مالي زير با نرخ بهره ‪ %١٠‬را محاسبه‬
‫كنيد‪.‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪35‬‬
‫‪55‬‬
‫‪75‬‬
‫‪95‬‬
‫‪115‬‬

‫‪٦١‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫شيب يكنواخت – مثال ‪١‬‬
‫اين فرآيند به دو فرآيند زير تجزيه ميشود‪:‬‬

‫‪ (١‬فرآيند يكنواخت استاندارد با ‪ A = 15‬با شروع از سال چهارم‪ .‬لذا‬

‫‪P1 = 15(P/A, 10%, 5)(P/F, 10%, 4) = 38.83‬‬

‫‪ (٢‬فرآيند شيب يكنواخت استاندارد با ‪ G = 20‬با شروع از سال سوم‪ .‬لذا‬

‫‪P2 = 20(P/G, 10%, 6)(P/F, 10%, 3) = 145.5‬‬

‫ارزش فعلي فرآيند با حاصل جمع دو ارزش فعلي ‪P1‬و ‪P2‬بدست مي آيد‪:‬‬

‫‪P = 38.83 + 145.5 = 184.33‬‬

‫حال با استفاده از يك فاكتور ‪ ،A/P‬مقدار ارزش يكنواخت ساليانه بشرح زير محاسبه‬
‫ميشود‪A = 184.33 (A/P, 10%, 9) = 31.99 :‬‬

‫‪٦٢‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫شيب يكنواخت – حل مثال ‪ ١‬با استفاده از ‪Excel‬‬

‫‪٦٣‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫شيب يكنواخت – مثال ‪٢‬‬

‫‪٦٤‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 Geometric (Gradient) Series ‫سري هندسي‬
.‫هر پرداخت يا دريافت نسبت به دوره قبل به اندازه درصد معيني افزايش يا كاهش مييابد‬
A n 1

A A n
3 A 4

A
A 1
2

٠ ١ ٢ ٣ ٤ n-1 n
‫ درصد تغيير فرض شود‬j ‫اگر‬
At  At 1 1  j  t=2,……,n

At  A1 1  j 
t 1
t=1,……,n
n t 1
1  1  j n 1  i  n  i j
P   A1 1  j   1  i   P  A1 
t

t 1  i  j 

nA 1
P  i=j
1  i
٦٥
‫ اصفهاني پور‬- ‫اقتصاد مهندسي‬
 ‫سري هندسي ‪ -‬مثال‬
‫• در صورتيكه نرخ بهره ‪ %١٠‬باشد‪ ،‬مقدار ارزش يكنواخت ساليانه در فرآيند مالي زير را‬
‫محاسبه كنيد‪:‬‬
‫‪1564.1‬‬
‫‪1431‬‬
‫‪1200 1310‬‬
‫‪1100‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪٦٦‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫سري هندسي ‪ -‬مثال‬
‫در صورتيكه نرخ بهره ‪ %١٠‬باشد‪ ،‬مقدار ارزش يكنواخت ساليانه در فرآيند مالي زير را محاسبه‬ ‫•‬
‫كنيد‪:‬‬
‫‪1564.1‬‬
‫‪1431‬‬
‫‪1200 1310‬‬
‫‪1100‬‬
‫اين فرآيند تركيبي از دو فرآيند زير ميباشد‪:‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪ (١‬فرآيند يكنواخت با ‪A’ = 100‬‬
‫‪ (٢‬فرآيند سري هندسي با ‪ j = 10%‬و ‪ .A1 = 1000‬لذا ارزش فعلي اين فرآيند با توجه به برابري‬
‫نرخ بهره و درصد افزايش )‪ (i=j‬برابر است با‪:‬‬
‫‪P2 = 1000(5)/(1+0.1) = 4545.45‬‬
‫‪A2 = 4545.45 (A/P, 10%, 5) = 1199.09‬‬
‫حال با محاسبه حاصلجمع ’‪A‬و ‪ A2‬ارزش يكنواخت فرآيند مورد نظر بدست مي آيد‪:‬‬
‫‪A = A’ + A2 = 1199.09 + 100 = 1299.09‬‬

‫‪٦٧‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫ مركب شدن گسسته‬- Excel ‫فاكتورهاي اقتصاد مهندسي در‬

Symbol Discount Factor Formula Discount Factor Formula in Excel

(F/P,i%,n) (1+i)n =FV(i,n,0,-1)
(P/F,i%,n) (1+i)-n =PV(i,n,0,-1)
(A/F,i%,n) i/((1+i)n-1) =PMT(i,n,0,-1)
(A/P,i%,n) i*(1+i)n/((1+i)n-1) =PMT(i,n,-1)
(F/A,i%,n) ((1+i)n-1)/i =FV(i,n,-1)
(P/A,i%,n) ((1+i)n-1)/(i*(1+i)n) =PV(i,n,-1)

(P/G,i%,n) ((1+i)n-1)/(i2*(1+i)n)-n/(i*(1+i)n) {=NPV(i,(ROW(INDIRECT("1:"&n))-1))}*

(F/G,i%,n) ((1+i)n-1)/i2-(n/i) {=(P/G,i%,n) * (F/P,i%,n)}

(A/G,i%,n) (1/i)-n/((1+i)n-1) {=(P/G,i%,n) * (A/P,i%,n)}

* This is an array function. To enter the formula, use “Ctrl + Shift + Enter”

http://www.vertex42.com/ExcelArticles/discount-factors.html
٦٨
‫ اصفهاني پور‬- ‫اقتصاد مهندسي‬
 ‫‪Linear Interpolation‬‬ ‫درون يابي خطي‬
‫• درون يابي‬
‫– در صورتيكه جدول فاكتورها شامل مقدار يك فاكتور مشخصي نباشد‪ ،‬مي توان از روش‬
‫درون يابي خطي مقدار فاكتور مورد نظر را محاسبه نمود‪.‬‬

‫• يك مثال‪ :‬مقدار فاكتور زير را از طريق درون يابي محاسبه نماﺋيد‪.‬‬

‫?= )‪(A/P, 7.3%, 10‬‬

‫‪٦٩‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫درون يابي خطي – مثال ‪١‬‬
‫• مقدار اين فاكتور براي ‪ %٧‬و ‪ %٨‬در جداول موجود ميباشد‪ ،‬ولي براي ‪ %٧,٣‬با روش‬
‫درون يابي بصورت زير محاسبه ميشود‪:‬‬

‫‪(A/P, 7%, 10) = 0.14238 = 0.1424‬‬

‫‪(A/P, 8%, 10) = 0.14903 = 0.1490‬‬

‫‪٧٠‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫درون يابي خطي – مثال ‪٢‬‬

‫• در چه مدت با نرخ ‪ %١٠‬پولي دو برابر ميشود‪.‬‬

‫‪2X‬‬
‫‪i = 10%‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪X‬‬
‫‪X = 2X (P/F, 10%, n) → (P/F, 10%, n) = 0.5‬‬

‫‪٧١‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫درون يابي خطي – مثال ‪٣‬‬
‫• مقدار فاكتور زير را از طريق درون يابي محاسبه نماﺋيد‪.‬‬

‫? = )‪(P/A, 13%, 42‬‬

‫‪٧٢‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫درون يابي خطي – مثال ‪٣‬‬

‫‪٧٣‬‬ ‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬

‫بخش اول درس‪ :‬مفاهيم اقتصاد مهندسي‬
‫‪ .٥‬نرخهاي بهره اسمي و موثر‬
 ‫مقدمه‬

‫‪٧٥‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫تعاريف نرخ بهره اسمي و موثر‬
‫‪Effective Interest Rate‬‬ ‫• نرخ بهره موثر‬
‫– نرخ در دوره با درنظر گرفتن نوع مركب شدن‪ .‬يا زماني كه بهره در دوره كمتر يا بيشتر از‬
‫يكسال پرداخت شود‪.‬‬

‫‪Nominal Interest Rate‬‬ ‫• نرخ بهره اسمي‬

‫– نرخ در دوره بدون در نظر گرفتن نوع مركب شدن‪.‬‬

‫‪r t‬‬
‫‪ie  (1  )  1‬‬
‫‪t‬‬
‫‪ :t‬تعداد مركب شدن در دوره‬ ‫‪ :r‬نرخ بهره اسمي‬ ‫– ‪ :ie‬نرخ بهره موثر‬

‫‪Simple interest‬‬ ‫• بهره ساده‬

‫• بهره مركب ‪Compound interest‬‬

‫‪٧٦‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫نرخ بهره اسمي و موثر ‪ -‬مثال ‪١‬‬
‫• نرخ بانكي ‪ %١‬در ماه است‪ ،‬نرخ بهره موثر ساليانه چقدر است؟‬

‫فرمول محاسبه نرخ موثر ساليانه در ‪:Excel‬‬

‫‪= EFFECT(12%;12) = 0.126825‬‬

‫فرمول محاسبه نرخ اسمي ساليانه در ‪:Excel‬‬

‫‪= NOMINAL(12.6825%; 12)= 0.12‬‬

‫‪٧٧‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫نرخ بهره اسمي و موثر ‪ -‬مثال ‪٢‬‬

‫• مقدار ارزش آينده را در فرآيند مالي زير با نرخ بهره ‪ %٦‬در سال در صورتيكه بهره شش‬
‫ماهه پرداخت شود را محاسبه نماﺋيد‪.‬‬
‫?=‪F‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪10‬‬

‫‪10000‬‬
‫‪15000‬‬
‫‪30000‬‬

‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬

‫‪٧٨‬‬
 ‫نرخ بهره اسمي و موثر ‪ -‬مثال ‪٣‬‬
‫• اگر نرخ بانكي ‪ %٨‬ساليانه باشد و بهره روزانه پرداخت شود‪:‬‬

‫الف – نرخ موثر ساليانه چقدر است؟‬ ‫•‬

‫‪=EFFECT(8%; 365) = .083278‬‬

‫• ب – نرخ موثر شش ماهه چقدر است؟‬

‫‪=EFFECT(4%; 182.5) = .040806‬‬

‫‪٧٩‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫نحوه بيان نرخ بهره اسمي و موثر‬
‫• اگر دوره مركب شدن )‪ Compounding period (CP‬بيان نشود‪،‬‬
‫– برابر با دوره اعﻼم نرخ بهره در نظرگرفته مي شود‪.‬‬
‫• مثﻼ نرخ بهره بانكي ‪ %٨‬ماهانه است يعني دوره مركب شدن ماهانه است‪.‬‬

‫‪٨٠‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫نحوه بيان نرخ بهره اسمي و موثر‬
‫• روشهاي مختلف بيان نرخ بهره موثر و اسمي‬

‫‪٨١‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫نرخ بهره مركب پيوسته‬
‫• نرخ بهره پيوسته‪:‬‬
‫– در صورتيكه تعداد مركب شدن در دوره خيلي زياد شود ‪.‬‬

‫– بعبارت ديگر بهره بصورت لحظه اي پرداخت شود‪.‬‬

‫• اين حالت مركب شدن پيوسته )‪ (Continuous Compounding‬ناميده ميشود كه‬

‫رابطه آن بصورت زير ميباشد‪:‬‬
‫‪r tn‬‬
‫‪F  P (1  )  P.e r*n‬‬
‫‪t‬‬
‫‪t ‬‬
‫‪ :t‬تعداد مركب شدن در دوره‬ ‫– ‪ :n‬تعداد سال‬
‫‪ie  e  1‬‬
‫‪r‬‬

‫‪ :ie‬نرخ بهره موثر‬ ‫‪ :r‬نرخ بهره اسمي‬ ‫– ‪e = 2.71828‬‬

‫‪٨٢‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫فاكتورهاي بهره مركب پيوسته‬

‫‪٨٣‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫تغييرات تعداد دوره هاي پرداخت بهره و ارزش آينده‬

‫گسسته‬

‫تغييرات تعداد دوره هاي پرداخت بهره در برابر ارزش آينده‬

‫‪1660‬‬

‫‪1650‬‬

‫‪1640‬‬

‫ارزش آينده‬
‫‪1630‬‬

‫‪1620‬‬

‫‪1610‬‬

‫‪1600‬‬
‫‪1000‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬
‫تعداد دوره هاي پرداخت بهره در يك سال )مقياس لگاريتمي(‬

‫همانگونه كه مﻼحظه مي شود با افزايش تعداد دوره هاي پرداخت بهره در سال‪ ،‬ارزش آينده به‬ ‫•‬
‫ارزش آينده محاسبه شده با نرخ بهره مركب پيوسته ميل مي نمايد‪.‬‬
‫‪٨٤‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫پارامتر مجهول‬ ‫پارامتر معلوم‬ ‫فرمول محاسبه‬ ‫فرم استاندارد فاكتور‬

P / F , r , n 
 r .n
e

P F

r .n

F A e 1
er 1
F / A,r ,n 


r .n
e 1
P / A , r , n  
P A
e r .n
e 1 r

e
r .n
1 n e 1  r

P G
e e 1
r .n r
2
P / G , r , n  

1 1
A G r
 r .n A / G , r , n  

e 1 e 1

٨٥
‫ اصفهاني پور‬- ‫اقتصاد مهندسي‬
 ‫ مركب شدن پيوسته‬- Excel ‫فاكتورهاي اقتصاد مهندسي در‬

Convert Symbol Discount Factor Formula in Excel

-r*n r*n
F to P (P/F,r%,n) e = 1/e =1/EXP(r*n)

r*n
P to F (F/P,r%,n) e =EXP(r*n)

r r*n
F to A (A/F,r%,n) (e -1)/(e -1) =(EXP(r)-1)/(EXP(r*n)-1)

r*n r
A to F (F/A,r%,n) (e -1)/(e -1) =(EXP(r*n)-1)/(EXP(r)-1)

r -r*n
P to A (A/P,r%,n) (e -1)/(1-e ) =(EXP(r)-1)/(1-1/EXP(r*n))

-r*n r
A to P (P/A,r%,n) (1 -e )/(e -1) =(1-1/EXP(r*n))/(EXP(r)-1)

http://www.vertex42.com/ExcelArticles/discount-factors.html

٨٦
‫ اصفهاني پور‬- ‫اقتصاد مهندسي‬
 ‫بهره مركب پيوسته – مثال ‪١‬‬
‫• اگر ‪ ٢٠٠٠٠٠‬تومان با نرخ ‪ %١٢‬در سال بطور مركب پيوسته سرمايهگذاري شود‪ ،‬اصل و‬
‫فرع پول پس از ‪ ٥‬سال چقدر است؟‬

‫‪e0.12*5‬‬

‫‪٨٧‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫بهره مركب پيوسته – مثال ‪٢‬‬
‫• شخصي ‪ ١٠٠٠٠‬تومان در سال در بانك پس انداز مي نمايد‪ .‬نرخ بانك ‪ %١٢‬مركب‬
‫پيوسته ميباشد‪ .‬ارزش فعلي و آينده اين پرداختهاي مساوي پس از ‪ ١٠‬سال چقدر‬
‫خواهد شد‪.‬‬

‫‪٨٨‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫جريان نقدي يكنواخت و پيوسته‬
‫• نحوه تعيين جريان نقدي يكنواخت و پيوسته در يك دوره با مركب شدن پيوسته‬
‫در ‪ m‬زيردوره درون يك دوره )‪(n=1‬‬ ‫– فرض كنيد كل جريان نقدي يكنواخت پيوسته‬
‫توزيع شود‪.‬‬

‫– لذا جريان نقدي در پايان هر زيردوره‪/m :‬‬

‫– با نرخ بهره اسمي در هر دوره ‪ ،r‬لذا نرخ بهره اسمي يا موثر در هر زيردوره‪r/m :‬‬
‫– با جايگذاري اين مقادير در رابطه ارزش آينده سري يكنواخت داريم‪:‬‬
‫__‬ ‫‪ 1  i n  1‬‬
‫‪F  A‬‬
‫‪P  [1  ( r / m )]m  1 ‬‬ ‫‪i‬‬
‫‪‬‬
‫‪F ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪r/m‬‬ ‫‪‬‬ ‫– با جايگذاري ‪ x = r/m‬داريم‪:‬‬
‫__‬
‫‪P  [1  x ]r / x  1  __  [(1  x )1/ x ]r  1 ‬‬
‫‪F ‬‬ ‫‪  P‬‬ ‫‪‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪r/m‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪‬‬
‫‪٨٩‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫جريان نقدي يكنواخت و پيوسته‬
‫• همچنانكه ‪ m‬بزرگ مي شود‪ x ،‬به سمت صفر ميل ميكند‪.‬‬
‫‪lim (1  x )1/ x  e‬‬ ‫– همچنين مي دانيم‪:‬‬
‫‪x0‬‬

‫– لذا رابطه اسﻼيد قبل براي يك دوره مي شود‪:‬‬

‫‪ er 1 ‬‬
‫__‬
‫‪F  P ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ r ‬‬ ‫– براي هر زمان در آينده داريم‪:‬‬
‫‪1‬‬

‫)‪ e r  1  r ( n 1‬‬
‫__‬ ‫‪__ ‬‬
‫‪(e r  1)(e rn ) ‬‬
‫‪F  P‬‬ ‫‪(e‬‬ ‫‪)  P ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪r‬‬
‫‪ r ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪re‬‬ ‫‪‬‬
‫– براي هر زمان حال داريم‪:‬‬

‫‪ e r  1   rn‬‬
‫__‬ ‫‪__ ‬‬
‫‪(e r  1) ‬‬
‫‪P  F ‬‬ ‫‪(e )  F ‬‬ ‫‪rn‬‬
‫‪‬‬
‫‪ r ‬‬ ‫‪ re‬‬ ‫‪‬‬
‫‪٩٠‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫جريان نقدي يكنواخت و پيوسته‬
‫• جريان نقدي يكنواخت و پيوسته )در يك دوره( مركب شدن پيوسته با نرخ اسمي ‪r‬‬
‫– تعيين ارزش آينده‪:‬‬
‫‪ (e r  1)e r .n ‬‬
‫__‬
‫‪F  P‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪re‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫…‬ ‫‪n‬‬
‫__‬
‫‪‬‬ ‫__‬
‫‪‬‬
‫‪F  P F / P, r , n ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪F‬‬
‫– تعيين ارزش فعلي‪:‬‬
‫‪ e r  1‬‬
‫__‬
‫‪P  F  r .n ‬‬
‫‪ re ‬‬
‫__‬
‫__ ‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫…‬ ‫‪n‬‬
‫‪P  F  P / F , r, n ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪P‬‬

‫‪٩١‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫جريان نقدي يكنواخت و پيوسته ‪ -‬مثال‬
‫• بخشي از فروش يك فروشگاه از طريق دستگاه كارتخوان مي باشد‪ .‬با خريد هر مشتري‪،‬‬
‫پس از كشيدن كارت بانكي در دستگاه‪ ،‬بطور اتوماتيك مبلغ خريد از حساب مشتري‬
‫كسر و به حساب بانكي صاحب فروشگاه واريز مي شود‪.‬‬

‫• با فرض اينكه در طول يك ماه ‪ ٤٠‬ميليون تومان فروش از طريق دستگاه كارتخوان بطور‬
‫يكنواخت انجام شده باشد و بانك نيز ‪ %٩‬بهره اسمي ساليانه‪ ،‬مركب پيوسته را بپردازد‪،‬‬
‫موجودي حساب صاحب فروشگاه انتهاي ماه چقدر خواهد بود؟‬
‫‪r = 0.09 / 12 = 0.0075‬‬ ‫نرخ بهره اسمي ماهيانه‬

‫ارزش آينده با جريان نقدي يكنواخت و پيوسته‪:‬‬

‫‪ ( e r  1) e r .n ‬‬
‫__‬ ‫‪ ( e 0.0075  1) e 0.0075 *1 ‬‬
‫‪F  P‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪  40 ‬‬ ‫‪0 .0075‬‬ ‫‪  40 .150‬‬
‫‪‬‬ ‫‪re‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 0 .0075 * e‬‬ ‫ميليون تومان ‪‬‬

‫ارزش آينده با نرخ مركب پيوسﺘﻪ‪F  Pe rt  40 e ( 0.09 / 12 )*1  40 .3011 :‬‬ ‫‪F‬‬

‫‪٩٢‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫نرخهاي بهره متفاوت در طول زمان‬
‫• در صورت متفاوت بودن نرخ بهره در دوره هاي مختلف‬
‫– براي محاسبه ارزش فعلي )ارزش آينده(‪ ،‬ﻻزم است تك تك جريانهاي نقدي با نرخ هاي‬
‫مربوطه به زمان حال )زمان آينده( تبديل شوند‪.‬‬

‫• مثال‪:‬‬
‫– ارزش حال )‪ (P‬در زمان صفر و ارزش آينده )‪ (F‬در انتهاي سال پنجم را در جريان نقدي‬
‫زير محاسبه نماﺋيد‪.‬‬

‫– با داشتن ارزش حال يا ارزش آينده‪ ،‬ارزش يكنواخت ساليانه )‪ (A‬در طول ‪ ٥‬سال را‬
‫محاسبه نماﺋيد‪.‬‬
‫‪٥‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫سال‬
‫‪٣٠٠٠٠‬‬ ‫‪٢٠٠٠٠‬‬ ‫‪٢٠٠٠٠‬‬ ‫‪١٠٠٠٠‬‬ ‫‪١٠٠٠٠‬‬ ‫جريان نقدي‬
‫‪%١١‬‬ ‫‪%١٠‬‬ ‫‪%٩‬‬ ‫‪%٨‬‬ ‫‪%٧‬‬ ‫نرخ ساليانه‬

‫‪٩٣‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫نرخهاي بهره متفاوت در طول زمان‬
‫• ادامه مثال )محاسبه ارزش فعلي و ارزش آينده(‬

‫= ‪– P0‬‬ ‫‪10000/(1.07) +‬‬

‫‪10000/(1.07)(1.08) +‬‬
‫‪20000/(1.07)(1.08)(1.09) +‬‬
‫‪20000/(1.07)(1.08)(1.09)(1.1) +‬‬
‫‪30000/(1.07)(1.08)(1.09)(1.1)(1.11) = 67818‬‬

‫= ‪– F5‬‬ ‫‪30000 +‬‬

‫‪20000(1.11) +‬‬
‫‪20000(1.1)(1.11) +‬‬
‫‪10000(1.09)(1.1)(1.11) +‬‬
‫‪10000(1.08)(1.09)(1.1)(1.11) = 104302.5‬‬

‫‪٩٤‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫نرخهاي بهره متفاوت در طول زمان‬
‫• ادامه مثال )محاسبه ارزش يكنواخت با استفاده از دو روش(‬
‫– روش اول‪ :‬با استفاده از ارزش فعلي‪:‬‬

‫•‬ ‫‪67818 = A/(1.07) + A/(1.07)(1.08) + A/(1.07)(1.08)(1.09) +‬‬

‫)‪A/(1.07)(1.08)(1.09)(1.1) + A/(1.07)(1.08)(1.09)(1.1)(1.11‬‬
‫•‬ ‫‪ 67818 = 3.966 A  A = 17099.85‬‬
‫– روش دوم‪ :‬استفاده از ارزش آينده‪:‬‬

‫•‬ ‫‪104302.5 = A + A(1.11) + A(1.1)(1.11) + A(1.09)(1.1)(1.11) +‬‬

‫)‪A(1.08)(1.09)(1.1)(1.11‬‬
‫•‬ ‫‪ 104302.5 = 6.099A  A = 17101.57‬‬

‫‪٩٥‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫محاسبه مثال نرخهاي متفاوت در اكسل با ‪Goal Seek‬‬

‫‪1‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪٩٦‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬
 ‫نحوه بكارگيري تابع ‪ NPV‬در اكسل‬
‫• تابع ‪ npv‬ارزش خالص فعلي جريانهاي نقدي موردانتظار آينده پروژه را محاسبه مي‬
‫كند‪.‬‬

‫• براي استفاده درست‪ ،‬ﻻزم است از يكي از دو روش زير استفاده شود‪:‬‬

‫– جريان نقدي زمان صفر خارج از تابع ‪ npv‬درنظر گرفته شود‪.‬‬

‫– اگر جريان نقدي زمان صفر هم داخل تابع ‪ npv‬ديده شود‪ ،‬در اينصورت ارزش فعلي در‬
‫زمان منهاي يك محاسبه مي شود‪ .‬لذا ﻻزم است در )‪ (1+i‬ضرب شود‪.‬‬

‫‪٩٧‬‬
‫اقتصاد مهندسي ‪ -‬اصفهاني پور‬