UGNAYAN NG WIKA AT KULTURA wikang nagpapaloob at nagpapahayag dito.

MIDTERMS REVIEWER MGA WIKA NG FILIPINAS

BSED FIL 1-1 l FLP 1102-1 l BB. SALGADO - Iba’t ibang wikang katutubo na sinasalita sa buong
kapuluan. Hindi tiyak ang bilang ng mga ito, ngunit
LESSON 1: ANO ANG WIKA? may nagsasabing 86 at may nagsasbaing 170.
- isang pagpapahayag ng mga ideya o kaisipan sa Itinuturing ang bawat isa na wika (language sa
pamamagitan ng pagsama-sama ng mga Ingles) dahil hindi magkakaintindihan ang dalawang
makahulugang tunog upang makabuo ng mga salita tagapagsalita nito na may magkaibang katutubong
at makabuo ng pangungusap. wika.
- isang Sistema ng mga arbitraryong simbolong
napagkaisahang gamitin ng isang pangkat ng mga
WIKANG KATUTUBO
tao.
- Alinman sa mga wika na sinuso ng isang tao na
- may mahalagang papel na ginagampanan sa
ang mga magulang ay may angkang katutubo sa
pakikipagtalastasan.
Filipinas. Kabilang dito ang Tagalog o Waray o ang
- midyum na ginagamit sa maayos na paghatid at
maliit na gaya ng Higaonon o Ivatan.
pagtanggap ng mensahe na susi sa
pagkakaunawaan. LESSON 2: KATUTURAN, KATANGIAN,
KOMPONENT, SAKLAW AT MGA SALIK NG
KULTURA
WIKA l EDWARD SAPIR
- Ang wika ay isang likas at makataong pamamaraan
KULTURA – isang malawak at mahalagang konsepto
ng paghahatid ng mga kaisipan, damdamin at
sa ating lipunan. Ito ang naglalaman ng kaugalian,
mithiin.
paniniwala, gawi at tradisyon ng isang particular na
CAROL (1964)
grupo ng mga tao.
- Ang wika ay isang systema ng mga sagisag na
KATUTURAN NG KULTURA (Andersen at Taylor,
binubuo at tinatanggap ng lipunan.
2007) – isang komplikadong sistema ng ugnayan na
TODD (1987)
nagbibigay-kahulugan sa paraan ng pamumuhay ng
- Ang wika ay isang set o kabuuan ng mga sagisag na
isang lipunan.
ginagamit sa komunikasyon.
PANOPIO (2007) – naunang kahulugan ng kultura sa
MULA SA MALAYANG ENSIKLOPEDYA
pamamagitan ng pagsasabing “ito ang kabuuang
- Instrumento ang wika sa pagpapahayag ng
konseptong sangkap sa pamumuhay ng mga tao,
kanyang sarili para makamit ang mithiin at adhikain
ang batayan ng kilos at gawi, at ang kabuuang
niya sa buhay.
gawain ng tao.”
WIKA
MOONEY (2011) – Ang kultura ay tumutukoy sa mga
- Daluyan ng isip, damdamin, gawi, kaaalman at
kahulugan at pamumuhay na naglalarawan sa isang
karanasan na nagtatakda ng maangking kakanyahan
Lipunan.
ng isang kalipunan ng tao.
KULTURA KATANGIAN NG KULTURA
- kabuuan ng isip, damdamin, gawi, kaalaman, at MATERYAL – tradisyunal at mga nalilikhang mga
karanasan na nagtatakdang maangking kakanyahan bagay bagay ng etnikong groupo. Ito ay
ng isang kalipunan ng tao. nahahawakan at konkreto.
WIKA SA KULTURA DI MATERYAL – hindi nahahawakan ngunit nakikita
- Ang wika ang kaluluwa atsaligan na bumubuo at sa mga gawain o ugali ng mga tao sa isang grupo.
humuhubog at nagbibigay diwa sa kultura.
KULTURA SA WIKA
- Ang kulturang Pilipino adapat taglayin ng isang
KOMPONENT
PANINIWALA – tumutukoy aa mga kahulugan at
paliwanag tungkol sa pinaniniwalaan at tinatanggap
na totoo.
PAGPAPAHALAGA — ito ay batayan ng isang grupo
kung ano ang katanggap-tangap o tama at kung ano
ang hindi katanggap-tanggap o mali.
KAUGALIAN — tumutukoy sa mga asal, kilos, o gawi
na binubuo at nagsisilbing pamantayan ng isang
pamayanan.
KOMPONENT NG KULTURA: URI NG NORMS
FOLKWAYS — pangkalahatang batayan ng moral na
pagkilos ng mga tao sa isang lipunan.
MORES — mahigpit na batayan ng kilos kung saan
natutukoy ang moralidad ng isang tao sa lipunang
kaniyang ginagalawan.
TABOOS — mga gawain o mga wikang itinuturing na
taliwas sa mga moralidad at mores.
BATAS — batayan ng kilos na ipinatupad ng
kinauukulan para sundin ng mga mamamayan;
kalimitang pormal at nakasulat sa konstitusyon.
SIMBOLO — mga materyal na bagat na nagbibigay
ng kahulugan. Maari rin itong paggamit ng di-berbal
na komunikasyon.
WIKA — isa sa mga pinakamabisang pamamaraan
ng pakikipag-komunikasyon at mahalagang behikulo
sa pagpapalaganap ng kultura.
SINING AT PANITIKAN — mga mabisang
pamamaraan sa pagpapalago ng kultura at
kasaysayan ng isang bansa.
SPOLIARIUM — 4.22meters x 7.675 meters, largest
painting in the Philippines. Winning masterpiece at
Exposicion de Bellas Artes in Madrid 1884.
RELIHIYON — tumutukoy sa mga paniniwala at
pananalig ng mga tao sa mga ispiritwal na bagay, tao
o pangyayari.
MGA SALIK SA PAGBABAGO
1. Pamilya
2. Kapwa Kabataan
3. Edukasyon at Relihiyon
4. Impluwensya ng Kapaligiran
5. Katayuang Panlipunan
6. Mass Media
WIKANG FILIPINO — pambansang wika ng Pilipinas.
Ito ay ang wikang ginagamit ng nakararaming tao sa
bansa at sa pamamagitan nito ay nagkakaintindihan
ang napakaraming tao sa bansang Pilipinas.
MGA TUNGKULIN NG WIKA AYON KAY (M.A.K
HALLIDAY)
INSTRUMENTAL — Tumutugon ang wika upang
magsilbing intrumento sa tao upang maisagawa o
maisakatuparan ang kanyang naisin.
REGULATORI — gamit ng wika na kumokontrol o
gumagabay sa kilos o asal ng iba.
INTERAKSYUNAL — gamit ng wika upang mapanatili
at mapatatag ang relasyon ng tao sa kanyang kapwa.
PERSONAL — nakapagpapahayag ng sariling
damdamin o opinyon maging ito ay sa mga anyo ng
mga padamdam o sa pamamagitan ng maingat na
pagpili ng salita.
IMAHINATIBO — gamit ng wika na
nakakapagpahayag ng sariling imahinasyon sa
malikhang pamamaraan.
HEURISTIKO — gamit ng wika na kung saan ito ay
naghahanap ng mga impormasyon o datos.
REPRESENTASYONAL — gamit ng wika sa
pagpaparating ng kaalaman tungkol sa daigdig tulad
ng pag-uulat, pagpapahayag, pagsasalaysay at iba
pa.
MGA TUNGKULIN NG WIKA AYON KAY (ROMAN
JAKOBSON)
PANGKAISIPAN — tumutukoy ito sa tungkulin ng
wika na magparating ng mensahe at impormasyon
KONATIBO — tumutukoy ito sa tungkulin ng wika
na manghimok at mang-impluwensya sa
pamamagitan ng utos and pakiusap.
EMOTIBO — tumutukoy ito sa tungkulin ng wika na
magpahayag ng saloobin, damdamin, at emosyon.
PHATIC – tumutukoy ito sa tungkulim ng wika na
makipagkapwa-tao.
METALINGGUWAL — tumutukoy ito sa tungkulin ng
wika na linawin ang mga suliranin tungkol sa mga
layunin ng mga salita at kahulugan.
POETIC O PATULA — tumutukoy ito sa tungkulin ng
wika na ginagamit sa sariling kapakanan.
MGA TUNGKULIN NG WIKA AYON KAY (W.P
ROBINSON )
• Estetiko
• Ludic
• Pag-alalay sa iba
• Pag-alalay sa sarili
GAMPANIN
IMPORMATIB — kung nagagawa nitong maglahad
ng impormasyon tungo sa tagatanggap nito.
EKSPRESIB — nagagawa nitong makapagpahayag ng
saloobin o makapagbago ng emosyon.
DIREKTIB — nagiging direktib ito kung hayagan o di-
hayagan nitong napapakilos ang isang tao upang
isagawa ang isang bagay.
PERPORMATIB — higit pa sa pasalitang anyo ng
komunikasyon: ito ay kinapapalooban din ng kilos
bilang pansuporta sa isang pahayag.
PERSUWEYSIB — nagagawa nitong makahikayat ng
tao tungo sa isang paniniwala.
PAG-IINGAT AT PAGLILIPAT WIKA
Ang pag-iingat wika ay ang pagpapahalaga sa
wastong paggamit ng wika o mastery ng
bokabularyo, gramatika, at pananalita. At kung
paano natin iniingatan ang Wika.
MGA HALIMBAWA NG PAG-IINGAT WIKA
• Pagmamahal sa sariling wika
• Nag-iingat at nagpapalaganap ng kaalaman
tungkol sa wikang FIlipino.
• Maayos at wastong paggamit ng wika.
• Paggamit at pagsasalita nito sa araw-araw.
KAHALAGAHAN/PAGPAPAHALAGA SA WIKA
Komunikasyon, pagganap, edukasyon, ekonomiya,
pamahalaan, pagpapahayag, kultura, kasaysayan
MGA MAARING GAWING UPANG
MAGPALAGANAP NG KAALAMAN SA WIKA
1.Pagsusulat: Magsulat ng mga akdang may
kaugnayan sa wika, tulad ng blog, artikulo, o aklat.
2.Pagtuturo: Maaari kang maging guro o magbahagi
ng iyong kaalaman sa wika sa iba.
3. Online Platforms: Gamitin ang mga online
platform, tulad ng social media, upang magbahagi
ng mga impormasyon tungkol sa wika.
4. Organisasyon: Maaari kang magsagawa ng mga
pagtitipon o kaganapan ukol sa wika.
5. Pagsali sa mga komunidad: Sumali sa mga
komunidad ng wika, kung saan maaari kang
magkaruon ng mga pagkakataon na makipag-usap
at makipagpalitan ng impormasyon sa iba pang mga
interesadong tao.
6. Pag-aaral at Pagsasaliksik: Magkaroon ng malalim
na pag- aaral at pagsasaliksik ukol sa wika.
7. Pag-encourage ng Pag-aaral: Magbahagi ng iyong
kaalaman sa mga kaibigan, pamilya, at iba pang tao
upang sila rin ay magkaroon ng interes sa wika.
8. Ipagpatuloy ang pag-aaral: Laging maging bukas
sa pag-aaral ng wika at kultura.
MGA PATUNAY O PAHAYAG NA NAGBAGO ANG
WIKA
- Ang wika ay isang mahalagang bahagi ng kultura
at identidad ng isang bansa o komunidad.
- Ang wika ay patuloy na nagbabago o “nag-e-
evolve”
- Pagdating ng mga banyagang salita at
terminolohiya
Hal. ang mga salitang “selfie”, “hashtag”, at emoji ay
mga salitang banyaga na naging bahagi na ng
pangkaraniwang talasalitaan ng maraming tao.
- Ang pagbabago sa gramatika at istruktura ng wika
Hal. noong unang panahon, ang mga salitang
“kinauukulan” at “kinakailangan” ay ginagamit
bilang pang-uring pambalana.
Ngunit sa kasalukuyan, ang mga ito ay ginagamit na
rin bilang pang-uring pamilang.
- Paggamit ng mga bagong salita at ekspresyon na
nabuo mula sa mga pangyayari at karanasan ng
lipunan.
Hal. noong panahon ng pandemya ng COVID-19,
nabuo ang mga salitang “quarantined”, “lockdown”
at “social distancing” upang maipahayag ang mga
konsepto at patakaran na nauugnay sa pandemya.
Ang paglilipat wika ay pagpapahayag na maglilipat
sa mga bagay na walang buhay ng mga katangian
na ginagamit lamang sa tao.
Ano ang kahalagahan ng pag-lilipat wika?
- Ang pag-lilipat wika ay isang mahalagang
kasanayang kultural at intelektwal na nagbibigay-
daan sa mga tao na makipag-ugnayan at
makipagtalastasan sa iba't ibang kultura at
komunidad. Ito'y nagbibigay daan para sa mas
maraming oportunidad sa trabaho, edukasyon, at
pakikipag-ugnayan sa global na antas.
MGA SANGAY NG LINGGIWISTIKA
SOSYOLONGGWISTIKA
• Sangay ng lingguwistika na tumutukoy sa ugnayan
ng wika at lipunan.
• Naglalayong maunawaan kung paano
nakakaapekto ang mga aspeto ng lipunan tulad ng
kasarian, edad, antas ng edukasyon, at
sosyoekonomikong estado sa paggamit at
interpretasyon ng wika.
• diyalekto at sosyal na baryasyon.
DAYAKRONIKONG LINGGUWISTIKA
Dito gumagawa ng pag-aaral sa mga pagbabago ng
wika. Kilala rin ito sa tawag na historikal na
linggwistika dahil pinag-aaralan dito ang
pinagmulan at ebolusyong wika.
Sinkronikong linggwistika - pag-aaral ng wika sa
isang partikular na panahon. Ito ay tinatawag ding
descriptive linguistic. Inilalarawan nito ang aktwal
na gamit at balangkas ng wika sa isang tiyak na
panahon.
TATLONG ASPETO NG SINKRONIKONG
LINGGUWISTIKA
PONOLOHIYA - ito ay mga tunog na ginagamit sa
pagbuo ng mga salita sa isang partikular na wika at
tunog na naririnig kung bumibigkas ng isang buong
salita o pahayag o pangungusap ang salita.
MORPOLOHIYA - sangay ng linggwistika na nag aaral
ng morpema (morpheme) o ang pinakakamaliit na
yunit ng tunog na may kahulugan.
Hal. * ma - + tubig = matubig (maraming tubig)
* pa - + tubig = patubig (padaloy ng tubig)
* tubig + - an = tubigan (lagyan ng tubig)
* tubig + - in = tubigin (pinaparusahan sa tubig)
* lakad + -um = lumalakad * sagot + - in = sinagot
SINTAKS - pag aaral ng istruktura ng mga
pangungusap ,pagsasama-sama ng mga salita para
makabuo ng mga parirala o mga pangungusap.
Hal. ng sintaks
a: Binulsa ko ang makabangong bahay
b: Bumulsa ko ang mabangong panyo
c: Ibinulsa ko ang mabangong panyo
TEORETIKONG LINGGWISTIKA - Ang teoretikong
linggwistika ay isang sangay ng linggwistika na
nakatuon sa pagsusuri at pag-unawa sa mga teorya
tungkol sa wika. Ito ay tumatalima sa iba’t ibang
aspeto ng wika tulad ng estruktura nito, kung paano
ito natutunan at ginagamit ng tao, at kung paano ito 4. Pagsusuri:
nakakaapekto sa lipunan at kultura.
5. Pagkakaroon ng Konklusyon:
LINGGUWISTIKANG NILALAPAT - Ang
6. Pagsusuri at Interpretasyon:
lingguwistikang nilalapat ay tumutukoy sa
pagsasagawa ng mga konsepto at teorya mula sa 7. Pagsusuri ng mga Implikasyon:
larangan ng linggwistika upang malutas ang mga
8. Pagsusulat ng Pagsusuri:
praktikal na isyu sa lipunan.
MAKRO SOSYOLINGGWISTIKA - Ang
LINGGUWISTIKANG KONTEKSTUWAL - Binabahala
makrososyolinggwistika ay isang larangang
ng Linggwistikang kontekstwal kung papaano
pagsusuri sa wika na tumutukoy sa mga aspeto ng
iangkop ang wika sa mundo: ang kanyang tungkulin
lipunan at kultura na nakakaapekto sa wika at vice
sa lipunan, paano ito nakuha, paano ito nilikha at
versa.
namataan.
mga pangunahing bahagi ng pagsasagawa ng
MALAYANG LINGGWISTIKA - Binabahala naman ng
pagsusuri sa makro sosyolinggwistika:
malayang linggwistika ang wika para sa kanyang
sariling kapakinabangan, maliban sa panlabas at 1. Piliin ang Tema o Paksa:
kaugnay na wika.
2. Pag-aaral ng mga Malalaking Datos:
SOSYOLINGGWISTIKA - isang sangay ng linggwistika
3. Paggamit ng Teorya:
na sumusuri sa ugnayan ng wika at lipunan. Ito ay
nag-aaral sa kung paano ang wika ay naapektuhan 4. Pagsusuri ng mga Sistema at Estruktura: 5.
ng mga aspeto ng lipunan tulad ng mga antas ng Pagtukoy ng mga Tendensya:
kapangyarihan, uri ng lipunan, kultura, at iba pang
6. Pagsusuri at Interpretasyon:
mga salik.
7. Pagsusuri ng mga Implikasyon:
EPEKTO NG LIPUNAN SA WIKA - Ang
sosyolinggwistika ay isang disiplina ng linggwistika 8. Pagsusulat ng Pagsusuri:
na nag-aaral ng epekto ng lipunan sa wika. Ito ay
SOSYOLOHIYA - Ay isang agham panlipunan na
tumutukoy sa mga pagbabago at baryasyon sa anyo,
nakatuon sa pag- aaral ng panlipunang pag-uugali ng
paggamit, at pag-unawa ng wika na sanhi ng mga
tao, mga hulwaran ng panlipunang pakikipag-
salik sa lipunan.
ugnayan, kultural na aspeto ng pang-araw-araw na
MGA BARYASYON SA WIKA - Ang baryasyon ay iba’t buhay, at alituntunin ng lipunan.
ibang manipestasyon ng Wika. Ang Baryasyon ay
EPEKTO NG WIKA SA LIPUNAN
ang pagkakaiba sa pagbigkas, grammar o pagpili ng
salita sa loob ng wika. • Ang salita ay masasabing makapangyarihan.
MIKRO SOSYOLINGGWISTIKA - isang sangay ng • Ang wikang balbal ay mas umunlad.
linggwistika na tumutukoy sa pag-aaral ng maliliit na
• Ang paglaganap nito ay nagdulot ng mga
yunit ng wika sa konteksto ng mga interaksyon ng
pagbabagong nagaganap sa lipunan at sa medya at
tao.mga hakbang sa pagbuo ng isang mikro
paglalakbay.
sosyolinggwistika na pagsusuri:
• Sa paglipas ng panahon, marami na ang
1. pagpili ng paksa:
naimbentong mga bagong salita.
2. pag aaral ng mga nakatalagang datos:
• Nasisira ng wikang balbal ang imahe ng wikang
3. Paggamit ng Teorya: Filipino.
PAG-INGAT AT PAG-LILIPAT WIKA – Ang pag-iingat
wika ay pagpapahalaga sa wastong paggamit ng
wika o mastery ng bokabularyo, gramarika, at
pananalita. At kung paano natin iniingatan ang
Wika.
MGA HALIMBAWA NG PAG-IINGAT WIKA
• Pagmamahal sa sariling wika
• Nag-iingat at pagpapalaganap ng kaalaman
tungkol sa Wikang Filipino.
• Maayos at wastong paggamit ng wika.
• Paggamit at pagsasalita nito sa araw-araw.
KAHALAGAHAN/PAGPAPAHALAGA SA WIKA
• Komunikasyon
• Pagganap
• Edukasyon
• Ekonomiya
• Pamahalaan
• Pagpapahayag
• Kultura
• Kasaysayan
MGA MAARING GAWIN UPANG MAGPALAGANAP
NG KAALAMAN SA WIKA
• Pagsusulat; Magsulat ng mga akdang may
kaugnayan sa wika, tulad ng blog, artikulo, o
aklat.
• Pagtuturo; Maari kang maging guro o
magbahagi ng iyong kaalaman sa wika.
• Online Platforms: Gamitin ang mga online
platforms upang magbahagi ng mga
impormasyon tungkol sa wika.
• Organisasyon: Magsagawa ng mga
pagtitipon o kaganapan ukol sa wika.
• Pagsali sa mga komunidad: Sumali sa mga
komunidad ng wika, kung saan maarikang
magkaroon ng mga pagkakataon na
makipag-usap at makipagpalitan ng
impormasyon sa iba pang mga interesadong
tao.
• Pag-aaral at Pagsasaliksik: Magkaroon ng
malalim na pag-aaral at pagsasaliksik ukol sa
wika.
• Pag-encourage ng Pag-aaral: Magbahagi ng
iyong kaalaman sa mga kaibigan, pamilya, at
iba pang tao upang sila rin ay magkaroon ng
interes sa wika.
• Ipagpatuloy ang pag-aaral: Laging maging
bukas sa pag-aaral ng wika at kultura.
MGA PATUNAY O PAHAYAG NA NAGBAGO ANG
WIKA
• Ang wika ay isang mahalagang bahagi ng
kultura at identidad ng isang bansa o
komunidad.
• Ang wika ay patuloy na nagbabago o “nag-e-
evolve”
• Pagdating ng mga banyagang salita at
teknolohiya.
Hal. Ang mga salitang “selfie”, “hashtag”, “emoji” ay
mga salitang banyaga na naging bahagi na ng
pangkaraniwang talasalitaan ng maraming tao.
• Ang pagbabago sa gramatika at istruktura ng
wika.
Hal. Noong unng panahon, ang mga salitang
“kinauukulan” at “kinakailangan” ay ginagamit
bilang pang-uring pambalana. Ngunit sa
kasalukuyan, ang mga ito ay ginagamit na rin bilang
pang-uring pamilang.
• Paggamit ng mga bagong salita at
ekspresyon na nabuo mula sa mga
pangyayari at karanasan ng lipunan.
Hal. Noong unang panahon ng pandemya ng COVID-
19, nabuo ang salitang “quarantine”, “lockdown”, at
“social distancing” upang maipahayag ang mga
konsepto at patakaran na nauugnay sa pandemya.
KAHALAGAHAN NG PAGLILIPAT WIKA – isang
mahalagang kasanayang kultural at intelektwal na
nagbibigay-daan sa mga tap na makipag-ugnayan at
makipagtalastasan sa iba’t ibang kultura at
komunidad. Ito’y nagbibigay daan para mas
maraming oportunidad sa trabaho,edukasyon, at
pakikipag-ugnayan sa global na antas.
PAGSASALIN
In view thereof – Sa paningin niyo

Enclosed here with is a copy of – Kalakip nito’y

isang kopya ng..
Department – Kagawaran/Departamento
Budget – badget

Education – edukasyon
Sports – palakasan, isports

— what if hindi ‘to lumabas sa midterm exam

natin hahahahahah
😂😂😂😂😂🤣🤣🤣🤣