Filipino 01 salitang-ugat, panlapi at fonema. - SINTAKSI: formasyon ng mga pangungusap - SEMANTIKS: paraan ng pagbibigay kahulugan na mga pangungusap 2.) Binibigkas na tunog 01 Konseptong Pangwika - Ponema: ang pinakamaliit na yunit ng tunog ay may kaakibat na kahulugan Lengguwahe - Ang binibigkas na tunog na ito ay likas at - umusbong mula sa wikang Latin at isinalin may tiyak na anyo ng simbolikong gawaing sa wikang Ingles (Language) Pantao na nabubuo sa pamamagitan ng labi, - Iba’t ibang salitang ito ay tumutukoy sa dila, ngipin, gilagid at ngalangala ng tao. konsepto ng dila - Ang dila ay aparatus sa pagbuo ng makabuluhang tunog at salita Prinsipal na Sangkap sa Pagsasalita ng Tao - Mekanismo ng tao sa pakikipagtalastasan Wika 3.) Pinili at isinaayos sa paraang arbitraryo ang - nagmula sa wikang Malay wika - Mga simbolong salita ng mga kaisipan at - napagkasunduan ng tao sa isang komunidad saloobin na magkaroon ng pagkakaunawaan at - behikulo/paraan ng paghahatid ng ideya o kontrol sa kahulugan ng isang salita o palagay sa tulong ng mga salita (pasalita o simbolo. pasulat) - may mga salitang magkatulad ang baybay at - Simbolo ito ng mayamang kultura bigkas subalit magkaiba ang kahulugan. - buhay, patuloy na umuunlad at nagbabago Dahil sila ay ginamit ng mga magkaibang upang makatugon sa pangangailangan ng pangkat etniko.’ mundo - Halimbawa: HILOM , Tagalog: paggaling, Waray: Sikreto, Cebuano: tahimik Ayon kay Constantino (dalubwika) : 4.) Upang magaming ng mga taong may isang - Ang wika ay maituturing na behikulo ng kultura pagpapahayag ng damdamin, Instrumento - nabuo ang wika upang magkaunawaan o rin sa pagtatago at pagsisiwalat ng magkumunikeyt ang mga tao. katotohanan. 5.) Ang wika ay buhay o dinamiko - Kasangkapan din ito sa ating pulitika at - Patuloy na nagbabago at yumayaman ang ekonomiya wika. Nagbabagu-bago ang kahulugan ng - pinakadetalyadong kakayahang pantao isang salita na dumaragdag naman sa leksikon ng wika. Ayon kay Buenaventura (1985): - leksikon: paraan ng pagbuo ng mga salita. - Wika ay isang larawang binibigkas at 6.) Ang wika at kultura ay magkabuhol at hindi isinusulat. maaaring paghiwalayin - Kahulugan, taguan, imbakan o deposito ng 7.) Ang wika ay ginagamit sa komunikasyon kaalaman ng isang bansa. - 2 representasyon: Pasalita at Pasulat - Ingat-yaman ng mga tradisyong nakagalak 8.) Wika ay Natatangi dito Ayon kay Dr. Zeus Salazar (Historyador at Sa Madaling Salita: Proponent ng Pantayong Pananaw, 1996) Ang wika ay kaisipan ng isang bansa kaya’t - Kultura: kabuuan ng isip, gawi, kailanman itoy tapat sa pangangailangan at mithiin damdamin,kaalaman at karanasan na ng sambayanan. Taglay nito ang haka-haka at nagtatakda ng angking kakanyahan ng isang katiyakan ng isang bansa. pangkat ng tao - Walang kulturang hindi dala ng isang wika Ayon kay Henry Gleason (linggwista) na bilang sandigan at kaluluwa ay siyang - Ang wika ay isang sistematikong balangkas bumubuo, nagbibigay diwa sa kulturang ito. ng mga sinasalitang tunog na pinili at Sinang-ayonan ito ni Virgilio Almario ( isinaayos sa mga arbitratyo tagapangulo ng Komisyon ng WIkang Filipino at - Sistematikong balangkas dahil dumaan ito Pambansang Alagad ng Sining sa Literatura) sa proseso - ang wika ang pangunahing pamanang pangkultura ng isang sangkatauhan. 1.) MGA PROSESO - Ito ang nagbibigay artikulasyon sa ating - ORTOGRAPIYA: sistema sa pagsulat nakaraan, sa ating kasaysayan, ng mga - PONOLOHIYA: makabuluhang tunog at tagumpay at pagkabigo mga kumbinasyon - Nasa wika ang yaman ng ating mga nakaraan na hitik sa katutubong karunungan . Kung hindi natin ito aalagaan,manganganib ito at kung atin TAGALOG:1937 itong pababayaan maaaring maglaho pa PILIPINO: 1959 nang tuluyan at di na mababawi FILIPINO: 1987 KAHALAGAHAN/GAMIT ng WIKA - Instrumentong komunikasyon sa Barayti ng Wika pagpapahayag ng iniisip at damdamin 1.) Dayalek (diyalekto) - Daan sa pagkakaunawaan at pagkakaisa. Wikang kinamulatan o kinagisnan sa - Mahalagang sangkap ng nasyonalismo. tahanan, komunidad at lalawigan - Ito ay susi sa pakikipagkalakala a.) Dayalek ng sosyal - ginagamit nang iba’t ibang uri nang tao sa Konseptong Pangwika lipunan b.) Diskretong Dayalek - hiwalay sa Wikang Pambansa ibang dayalek na dulot sa - wikang daan ng pagkakaisa at simbolo ng heograpikong lokasyon at pagiging kaunlaran ng isang bansa. “distinct” na dayalekto - malawakang sinasalita at nauunawaan ng c.) Dayalektikal na Baryasyon - ang sambayanan sa isang dimensyong pokus dito ay pagbabahagi ng salita heograpiko. o distribusyon ng ilang salita, aksent - salalayan ng pambansang pagkakakilanlan at pagbigkas ng wika sa loob nang at nararapat na bukas sa lahat ng isang “language area”. panghihiram mula sa katutubo at Etnolek - ang mga salitang nagiging banyagang wika upang patuloy na umunlad bahagi nang kanilang at maging ganap na wikang panlahat. pagkakakilanlan ng isang Wikang Opisyal pangkat-etniko - naisabatas, itinadhana ng batas na gawing Pidgin - umuusbong ng bagong wika opisyal na wika ng komunikasyon, Creole - ang wikang nagmula sa transaksyon o pakikipag-ugnayan ng isang pidgin at naging unang wika pamahalaan sa sambayanan sa pasalita lalot ng mga batang isinilang sa higit sa pasulat na paraan. komunidad Wikang Panturo 2.) Idyolek - Pagkakaiba ng wika sa loob ng - pagtuturo at pagkatuto ng mag-aaral kaya isang diyalek. dito nakasalalay ang pagiging literado ng 3.) Sosyolek - nakabatay sa katayuan o sambayanan estatus ng tao sa kanyang lipunang Unang Wika kinabibilangan - pinakamatatas o pinakamahusay na a.) Wika ng Beki o Gay Lingo naipahayag ng isang tao ang kanyang mga b.) Conyo ideya, kaisipan at damdamin. c.) Jologs/Jejemon - salitang kalye - Mother tongue/ katutubong wika 4.) Jargon - ekslusibong salita sa iba’t ibang - Kinagisnan mula sa pagsilang pangkat ng mga propesyonal Ikalawang Wika 5.) Rehistro - pormal at impormal na - Exposure sa ibang wika sa paligid paggamit ng wika Ikatlong Wika - pakikiangkop niya sa lumalawak na mundong kanyang ginagalawan. Monolingguwalismo 02 Wika sa Lipunan - tawag sa pagpapatupad ng iisang wika sa isang bansa Antas ng Wika - Ginagamit bilang wikang panturo sa lahat Pormal Di-Pormal ng larangan asignatura, komersiyo, negosyo at pakikipagtalastasan sa pang-araw-araw Pambansa - mga Lalawiganin - na buhay. salitang kumakatawan sa “provincialism”. Bilingguwalismo lahat ng wikang Impluwensya ng matatagpuan sa bansa lalawigang - Paggamit o pagkontrol ng tao sa dalawang Hal.: awit, tao, anak pinanggalingan. wika na tila ba ang dalawang ito ay kanyang Pampanitikan/ - wikang ginagamit katutubong wika Panliterari - bunga ng at laganap sa - balance bilingual ang tawag sa isang tao katutubong kakayahan at isang lugar o kung magagamit niya ang dalawang wika kasanayan sa lalawigan. nang matatas sa lahat ng pagkakataon. paggamit ng malikhaing Kolokyal - “colloquial”. pagpapahayag at Salitang ginagamit sa Multilingguwalismo mapakahulugang mga sitwasyong - kakayahan ng isang tao na magsalita o pananalita impormal gumamit ng dalawa o higit pang wika o - ay ginagamit ng - mga salitang lingguwahe na sa antas na kaya itong mga dalubhasa at pinaikli na gamitin mga manunulat ginagamit sa - Pilipinas ay isang bansang multilingguwal sa mga akdang pang-araw-araw Hal. pagbuo ng tula, awit/kanta, pampanitikan na pag- uusap. tulad ng tula, Hal.: pa’no, teka muna, salawikain(kawikaan), idyoma, kuwento, kwento, nobela kelan, meron dula, kasabihan, sawikain Hal.: abo ang utak, amoy Balbal/Islang- “teenage c.) Pangrepresentasyonal - pagbibigay at lupa, balat sibuyas lingo.” binubuo ng pagpapalitan ng katotohanan at sariling codes mula sa impormasyon mga pangkat- pangkat Hal. pag-uulat, paglalahad, pagpapaliwanag, - Mga salitang lasangan o kanto pagpapahayag, paghahatid ng mensahe, Hal.: astig, jowa, tokat pagbibigay ng tama/mali
Gamit ng Wika sa Lipunan
Basic Interpersonal Communicative Skills (BICS) - pang-araw-araw na tungkulin ng wika sa tao 03 Sitwasyong Pangwika a.) Pang-instrumental: Nagamit ito nga Telebisyon tagapagsalita para mangyari/maganap at - pinakamakapangyarihang media sa ipahayag ang pangangailangan kasalukuyan. Hal. pagbabansag/pagpapangalan, - wikang Filipino ang nangungunang pagmumungkahi, pakiusap, pag-uutos, midyum. Ito ang wika ng mga programang pamimilit, pagbibigay ng panuto pang-showbiz, at maging mga programang b.) Panregulatori - nagbibigay sa mga tao pang-edukasyon. para kokontrulin ang mga pangyayaring Radyo nagaganap at nagbibigay-daan para alalayan ang pakikisalamuha o pakikipag-usap na - Nangungunang wika: Filipino sumang-ayon, di-sumang-ayon at pagaalay - AM at FM gumagamit ng Filipino at pag-abala(disrupt) sa gawa o kilos ng - may mga programa sa mga estasyon ng kausap radyo sa probinsiya ay gumagamit ng Hal. pag-ayon o di pag-ayon, pagtutol, rehiyonal na wika. pag-aalay sa kilos/gawa, pagtatakda ng mga Diyaryo alituntunin sa paglalaro, pagbibigay ng Tabloid Broadsheet patakaran, pagbibigay ng pahintulot o pagbabawal - Wikang - Wikang Ingles c.) Pang-interaksyonal - nagagamit ang Filipino - ipinapaloob wika upang bumuo ng relasyon/ugnayan - binibili ng ang anunsyo masa at klasipikad Hal. Pagbati, pagpapaalam, pagbibiro, - impormal - pormal pag-iimbita, panunudyo, pag-aanyaya, - nagtataglay ng - seryoso, hindi pagtanggap, pasasalamat malaki at sensasyonal d.) Pampersonal - Nagagamit ang wika sumisigaw na upang ipahayag ang nararamdaman, headline at opinyon at sariling identidad. ang nilalaman ay sensasyonal Hal. pagsigaw, pagmumura, pagrerekomenda, pagpapahayag ng galit, paghingi ng paumanhin Pelikula - midyum na Filipino at mga barayti nito ay Cognitive / Academic Language Proficiency mainit na tinatangkilik ng mga manonood (CALP) - nangingibabaw na layunin ay mang-aliw, - akademikong wika, sapagkat kadalasan itong manlibang, lumikha ng ugong at ingay ng ginagamit sa mga sitwasyong pangklase at iba pang kasaysayan sitwasyong nangangailangan ng mataas o kritikal na pag-iisip Sitwasyong Pangwika sa Iba Pang Anyo ng a.) Pangheuristiko - wika bilang kagamitan Kulturang Popular sa pagtuklas pagkatuto ng kaalaman at pag- unawa tungkol sa kapaligiran o daigdig. Fliptop Balagtasan - ang gamit na ito ay batayan din ng kaalaman sa iba'tibang disiplina at binigyan - Berso nang - Berso nang pa-rap patula ng wika ang tao ng pagkakataong - Di pormal - Pormal magtanong at bumuo ng mga posibleng - Pangkaraniwan - Wikang ay kasagutan nito ang paggamit piling-pili at Hal. pagtatanong, pagsagot, ng mga salitang hindi pangangatwiran, pagbibigay konklusyon, nanlalait para karaniwan paggawa ng hypothesis, pagbibigay mas - Wikang Filipino makapuntos sa katuturan, pagpapaliwanag, pagbibigay ng kalaban puna - Wikang Ingles o b.) Pang-imahinasyon - upang maipahayag Filipino ang malikhaing kaisipan. - Higit nilang iniwasan ang pagkakaroon ng Pickup Lines pagkakaisa ng mga Pilipino at matutong - Makabagong bugtong mag-alsa laban sa kanila. - nagmula ito sa boladas ng mga binatang Bakit ipinasya ng mga misyonero na gamitin ang nanliligaw na nagnanais magpapansin, katutubong wika bilang midyum sa pagtuturo ng magpakilig, magpangiti, at magpa-ibig sa doktrinang Katoliko. dalagang nililigawan. - Mas madaling matutuhan ng isang - wikang ginagamit ay karaniwang Filipino at misyonero ang wika ng isang rehiyon mga barayti nito subalit nagagamit din ang - Higit na kapani-paniwala at mabisa kung Ingles o Taglish dahil mga kabataan ang ang isang banyaga ay nagsalita ng higit na nagpapalitan ng mga ito. katutubong wika ng mga tinuturuan kaysa Hal.: kung ang mensahe ay naihahatid sa BOY: Dictionary ka ba? pamamagitan ng interpreter. GIRL: Bakit? - nasimulan ang paglinang sa mga rehiyonal BOY: Kasi you gave meaning to my life. na wika gayundin nalimot ng taong-bayan ang kanilang paganism, ngunit hindi ang kanilang katutubong wika. Hugot Lines (Love lines) - Nakaambag ang mga kolonisador sa - ang tawag sa mga linya ng pag-ibig na panitikan ng Pilipinas gaya ng (a) nakakakilig, nakatutuwa, cute, cheesy, o romanisasyon ng Baybayin (Abecedario) at minsay nakakainis. (b) pagkakasulat ng aklat gramatika sa iba’t - karaniwang nagmula ito sa linya ng ilang ibang diyalekto ng Pilipinas. tauhan sa pelikula o telebisyong nagmarka - aklat panggramatika at diksyonaryo sa mga sa puso’t isipan ng mga manonood katutubong wika na naisulat ng mga - Minsan ang mga ito’y nakasulat sa Filipino misyonero ay gagamitin para sa katekismo subalit madalas, Taglish, o pinaghalong at mga kumpisyonal Tagalog at Ingles ang gamit na salita sa mga - Nagbukas sila ng mga paaralan upang ito. maituro ang relihiyon. Hal.; “Mahal mo ba ako dahil kailangan mo ako?.. O kailangan mo ako kaya mahal mo ako?” Panahon ng Rebolusyong Pilipino - Namulat ang isipan at damdaming makabayan ng mga Pilipino. 04 Kasaysayan ng Wikang - Pinangungunahan ito ng pangkat ng mga ilustrado o maykaya sa buhay tulad nina Pambansa Rizal, Luna, del Pilar, Lopez Jaena at iba pa. Sila’y nakapag-aral sa Europa at natuto ng Panahon ng Kastila ibang ideolohiya tulad ng nasyonalismo at - Unang pananakop ng mga Kastila sa demokrasya. kapuluan ng Pilipinas na pinamumunuan ni 1872 Miguel Lopez de Legazpi bilang - Nagkaroon ng kilusan ang mga kauna-unahang Kastilang propagandista na siyang simula ng Gobernador-Heneral. (1565) kamalayan upang maghimagsik ang mga - Ipinag-utos ng hari ng Espanya na turuan Pilipino laban sa mga Kastila. ng wikang Espanyol ang mga katutubo. - Nagtatag si Andres Bonifacio ng (1565) KATIPUNAN at ang WIKANG TAGALOG - Ginawang sapilitan ang pag-aaral at ang ang ginamit sa kanilang mga kautusan at wikang ginamit ay wikang bernakular. pahayagan. (1565) - Ginamit ang TAGALOG sa pagsusulat ng - Wikang Kastila ang ginamit na midyum sa iba’t ibang genre ng panitikan upang pagtuturo pag-alabin o sisiklab ang damdaming - Itinuturo ang wikang Kastila sa lahat ng makabayan ng mga Pilipino. mga paaralan 1897 - Nanganib ang katutubong wika ng mga - Nobyembre 1, 1897: sa pamamagitan ng Pilipino Saligang Batas ng Biak-na-Bato nakasaad na Bakit ayaw ituro ng mga Kastila ang kanilang ang wikang Tagalog ang siyang magiging wika sa mga katutubo? wikang opisyal ng mga Pilipino. - Natatakot silang mapantayan ng mga - Itinadhana ng Artikulo 123 na “ang ituturo katutubo sa kaalaman o talino. sa elementarya ay wastong pagbasa, - Nangangamba sila na baka kapag marunong pagsasalita at pagsulat ng wikang opisyal na na ng wikang Espanyol ang mga tao ay Tagalog at mga pangunahing simulan ng matutong magsumbong sa Espanya tungkol Ingles. Ang lalong mataas na edukasyon ay sa mga kabalbalang pinaggagawa nila dito bubuuin ng dalawang kurso ng Ingles at sa Pilipinas. dalawang kurso ng French.” Mga Probisyon ng Wika - Nauunawaan ng mga Pilipino ang - Isa sa mga layunin ng edukasyon ang pangangailangan ng isang katutubong wika debelopment ng diwa ng pambansang sa kanilang sariling identidad; pagkakaisa o nasyonalismo. - Nauunawaan din nila ang kahalagahan ng - Naniniwala ang mga lider ng bansa na ang pagpapanatili ng isang wikang opisyal; at adapsiyon ng isang panlahat na - Nakikitaang lumalaking impluwensiya at pambansang wika ay lubhang mahalaga. halaga ng Ingles bilang isang lingua franca - Nagkaroon ng Kumbensyong 1898 Konstitusyonal na tinalakay ang problema - (Hunyo 5) Kinomisyon ni Emilio Aguinaldo sa wika. si Julian Felipe, upang bumuo ng kantang - Iminungkahi ng Lope K. Santos na isa sa pinamagatang “Marcha Filipino Magdalo”. mga wikang umiiral ang nararapat na - (Hunyo 11) Itinanghal ni Felipe ang musika maging wikang pambansa. sa harap ni Aguinaldo at sa mga tinyente - Sinusugan ni Manuel L. Quezon ang nito. probisyong pangwika sa Artikulo IV, Sek. 3 - (Hunyo 12) Unang itinugtog ang ng Saligang Batas ng 1935. pambansang awit sa saliw ng bandang San 1936: Ipinanganak ang SURIAN NG WIKANG Francisco de Malabon. PAMBANSA na mag-aral tungkol sa wikang pambansa sa bisa ng Batas Komonwelt Blg. 184. Panahon ng Amerikano 1937: Wikang Tagalog ang batayan ng wikang - Pilit na ibinasura ang katutubong wika at pambansa sa bisa ng Kautusang Tagapagpagganap wikang Espanyol at ipinalit ang Ingles Blg. 184 na ipinalabas ni Pang. Manuel Quezon sa bilang paraan ng pagtuturo sa paaralan. taong ito. - Naging unang guro ang mga sundalong Mga Pamantayan sa Pagpili ng Batayan ng Amerikano na nagturo ng Ingles at Wikang Pambansa sumunod ang mga Thomasites Alin sa mga katutubong wika ang: - Naimbag sa panahong ito ang sistema ng - sinasalita at nauunawaan ng maraming edukasyon Pilipino? 1900 - ginagamit ng mga pinakadakilang nasusulat - Marso 4: Alinsunod sa Pangkalahatang sa akdang panliteratura? Kautusan Blg. 41, Si kapitan Alberto Todd - sinasalita at ginagamit sa pamahalaan, ay nagsagawa ng mga hakbang tungo sa edukasyon at negosyo? pagtatag ng isang sistema ng edukasyon: Disyembre 13, 1939: Nalimbag ang kauna-unahang - pagtatag ng isang komprehensibong Balarilang Pilipino na siyang bunga ng walang modernong sistema ng edukasyon pagod na pagsusumikap at pagmamalasakit sa wika - paggamit ng wikang Ingles bilang midyum ni G. Lope K. Santos na kinikilalang “Ama ng ng pagtuturo Balarilang Pilipino.” - pagpapatupad ng patakarang sapilitang pagpasok sa paaralan Panahon ng Hapon 1901 - Halos hindi pa natagalang ipinaturo ang - Pinagtibay ng Philippine Commission sa wikang pambansa sa mga paaralan, Bisa ng Batas 7 na gawing panturo sa mga sumiklab ang Pangalawang Digmaang paaralan ang wikang Ingles. pandaigdig (WWII). - Oryentasyon ng mga Amerikano sa - Nasarado sandali ang mga paaralan. Edukasyon: pagpilit sa paggamit ng Ingles - Ipinagamit na wikang panturo ang wikang bilang midyum ng pagtuturo katutubo. - Tinanggap ng mga katutubo dahil: - Gusto ng mga Hapones na gamitin ang 1.) mabuti ang pakikisama ng mga wikang katutubo partikular na ang paggamit Amerikano ng Tagalog. 2.) uhaw ang mga Pilipino sa isang uri - Namayagpag ang panitikang Tagalog dahil ng pag-aaral na liberal halos lahat ng panitikan ay nakasulat sa 1925: Monroe Educational Commission - Nakita sa wikang ito. sarbey na mabagal matuto ang mga batang Pilipino - Ipinatupad ang Tagalog at Nihonggo kung Ingles ang wikang panturo sa mga paaralan. (Wikang Hapon) bilang wikang opisyal ng 1932: Panukalang Batas Blg. 577 - Gamitin bilang Pilipinas sa bisa ng Ordinansa Militar Blg. wikang panturo sa mga paaralang primary ang mga 13 noong Hulyo 24, 1942. katutubong wika mula taong panuruan 1932 – 1943: Naglagda si Pang. Jose P. Laurel ng 1933. Kautusang Tagapagpaganap Blg. 10 na nagtatakda ng ilang repormang edukasyon, at isa sa iyon ang Panahon ng Komonwelt pagtuturo ng wikang pambansa sa lahat ng publiko - misyon nina Quezon at Osmeña ay at pribadong hayskul, kolehiyo at unibersidad. nagpahalaga sa importansiya ng wikang pambansa. Panahon ng Pagsasarili - Kasalukuyan 1946 - Pinagtibay na ang wikang opisyal sa bansa ay Tagalog at Ingles sa bisa ng Batas Komonwelt Bilang 570 noong Hulyo 4, 1946. - Ang wikang pambansa ay tatawaging: WIKANG PAMBANSANG PILIPINO 1951: Wikang Pambansa: Wikang Pilipino 1959: Noong Agosto 13, nilagdaan ni Kalihim Jose Romero ang Kautusang Pangkagawaran Blg. 7 ang wikang pambansa ay tatawaging Pilipino. 1974: Naipapatupad ang Patakarang Edukasyong Bilingguwal kung saan ang wikang Ingles at Pilipino ang gagamitin sa pagtuturo sa bisa ng Kautusang Pangkagawaran Blg. 25. 1987: Ang wikang pambansa ng Pilipinas at tatawaging Filipino na isinasaad sa Konstitusyong 1987 (Artikulo XIV, Seksiyon 6).
Proklamasyon Blg. 12 - Ramon Magsaysay
(Linggo ng Wika - March 29- Abril 4) Proklamasyon Blg. 186 - Panahon ng Komonwelt na pinamumunuan ni Manuel Quezon (Linggo ng Wika sa Agosto 13-19) Proklamasyon Blg. 1041 - Fidel V. Ramos (Buwan ng Wika)