FILIPINO - Kapayapaan/Pagkakaisa: pang buklod sa lahat

- Kultura at Kasaysayan: masasalamin ang isang

Wika
lipunan; maari makita o malaman ang nangyari
- Gleason: ang wika ay masistemang balangkas na sa nasabing bayan (Espanyol, Hapon)
sinasalitang tunog na pinipili at isinasaayos sa
Mga konseptong pang wika / Antas ng Wika
parang arbitraryo
1.) PORMAL: Salitang istandard dahil tinatanggap;
BALANGKAS NG WIKA
ginagamit ng mga nakararami.
Tunog Salita Pangungusap Diskurso
a.) Wikang pambansa: simbolo sa
Ponolohiya Morpolohiya Pangungusap
pambansang pagkakakilanlan (de
Ponema Morpema sintaksis
jure: legal; de facto: ginagamit)
- Ludwig Wittgenstein: limitasyon ng aking wika,
b.) Pampanitikan: ginagamit ng mga
limitasyon ng aking mundo
manunulat sa kanilang mga akdang
- Virgilio Almario ng KWF: Wika ay karugtong ng
pampanitikan; malikhain, makulay,
wika at malalaman dito ang pagkatao
matayog, malalim at matayog ang
- Dr. Jovy Peregrino ng UP Diliman: salita ay isang
ganitong wika
interpretasyon lamang ng wika
c.) Wikang panturo: wikang ginagamit
- Prop. Randy David (1999): walang matayog,
sa pormal na edukasyon
mahirap at abstraktong kaisipan na hindi
d.) Wikang opisyal: ginagamit sa
maaring ihayag sa sariling wika
ahensya ng gobyerno (Artikulo 14 S.
- Napaparating nito ang saloobin/opinion ng
17 ng 1987)
isang tao
2.) IMPORMAL: salitang karaniwan, palasak, pang-
- Instrumento sa pakikipagtalastasan
araw araw na madalas ginagamit sa pakikipag
- Malaking tulong sa politika, edukasyon,
usap at pakikipagtalastasan sa mga kakilala
larangan ng agrikultura at turismo
a.) Kolokyal: pang araw araw na gamit.
Kalikasan/Katangian ng Wika May kagaspangan ng kaunti ang
mga salitang ito; pinapaikli ng isa,
- Sistema: may sinusundan itong balangkas;
dalawa o higit pang salita (nasa’n,
tinuturing gramatikal upang maka buo ng
sa’kin, sa’yo, pa’no)
mensahe
b.) Balbal: Slang; mababang antas ng
- Arbitraryo: napagkasusunduan ng lahat;
wika. Pangkat upang makabuo ng
mauunawaan ng lahat
sariling koda (codes)
- Tunog: dito nagsisimula ang wika; kailangan
may angkop na pagbigkas sa tunog upang Salik sa pagkakaroon ng Barayti ng wika
mailahad ng maayos ang mensahe
- Heograpikal: lugar o lokasyon
- Kabuhol ng kultura: may sariling kakayahan
- Sosyal: pamumuhay, edad, edukasyon, hilig,
batay sa heograpikal, kultural, sosyal, politikal;
hanapbuhay, relihiyon, estado sa buhay, at iba
multilingguwal
pang salik na maaring maka apekto sa pagbuo
- Dinamiko: nagbabago; modernisasyon; slang
ng ibang barayti ng wika
words
- Makapangyarihan: maipluwensya; makokontrol Barayti ng Wika
ang isip ng bawat tao
- Malikhain - Pantao 1.) Diyalekto/Wikain: nalilikha sa dimensyong
heograpiko o etnisidad; ginagamit ng isang
Kahalagahan ng Wika lalawigan; may mahigit na 400 diyalekto
(Ernesto constantino); mutually intelligible;
- Komunikasyon: makalahad ng ideya, saloobin at
bigkas, diin, tunog.
opinion; pampubliko
2.) Bernakular: Wikang katutubo sa isang pook.
- Pag-Unlad: Pag sulat upang mapaunlad ang
Hindi ito barayti ng wika tulad ng diyalekto,
komunidad (cuneiform, baybayin, social media)
kundi isang hiwalay na wikang ginagamit sa
 isang lugar (wikang pang rehiyon, tagalog,
bilokano, waray)
3.) Sosyolek: nabubuo sa dimensyong sosyal o
panlipunan; social dialect
Ayon kay Ocampo:
 Sargon: mga tanging salita o
bokabularyo sa isang particular
na pangwat na Gawain (ex.
Class record, grading sheets,
conduct grade)
 Register: mga salitang
nagkakaroon ng iba’t ibang
kahulugan depende sa gamit sa
larangan/disiplina (Halimbawa;
Mouse, computer. Zoology;
strike, sports, Law)
4.) Idyolek: Tandaan, indibidwal parin ang
paggamit ng wika; paano gamitin ng isang tao
ang wika (Paz, 2003)
Unang wika: wikang unang natutunan at kinalimutan ng
isang indibidwal simula sa pagsilang
Pangalawang wika: Wikang natutuhan ng indibidwal
matapos makapag salita ng unang wika
Tungkulin ng Wika
1.) Interaksyonal: ginagamit ang wika upang
magkaroon ng kontak sa iba at bumuo ng
pakikipag-ugnayan; tungkulin ng wika
2.) Instrumental: ginagamit upang iparating o
ipahayag ang pangangailangan ng isang tao
3.) Heuristiko: ginagamit sa paghingi o
paghahanap ng impormasyon o karunungan
4.) Impormatibo/Representasyunal: ginagamit sa
pagbibigay sa impormasyon; wikang ginagamit
sa pagsagot sa tanong (forum o poster)
5.) Imahinatibo: ginagamit sa pagpapahayag ng
imahinasyon sa malikhain na paraan (Idyoma,
tayutay, sagisap, simbolo)
6.) Regulatori: ginagamit sa pag control o pag
gabay ng kilos o asal ng isang indibidwal;
pagsasabi kung ano ang dapat at hindi dapat
Kakayahang sosyolingguwistik
7.) Personal: ginagamit sa paglalahad ng sariling
opinion o damdamin (Pagbibigay komentaryo sa
isang isyu o saloobin ng tao)
Kakayahang Komunikatibo
Ang SPEAKING ni Dell hymes
- Tumutukoy sa kayayahang maunawaan ng wika
batay sa estraktura o literal na kahulugan
- Pag unawa sa iba pang element na bumubuo sa
proseso ng pakikipag talastasan gaya mg
konteksto at sitwasyong napagkaloob nito
- Tumutukoy ito sa kakayahan ng indibidwal sa
magamit ang wika nang tama batay sa
gramatika, sosyo kultural, kontekstuwal
component.
Kakayahang Lingguwistiko
- Tumutukoy sa mastery ng isang indibidwal sa
tamamg gamit ng istruktura ng wika
- Doon – naroon (andoon/nandoon)
- Dami – marami (pagdami/dumami)
- Dapat – marapat, nararapat, karapatan
- Dunong – marunong, pinadunong
- Din – consonant ending; Rin – Vowel ending
- Ri, ra, rag ending = Tama: din, daw; Mali: rin,
raw
- Nang: noong, na + ng, upang/para, pang-angkop
- Ng: pangngalan (Noun); anguri
- May: pangngalan, pandiwa, pang-uri
- Mayroon: katago, panghalip panao, pang abay
panlunan
- Gitling
 Pag uulit ng salitang ugat o mahigit sa
isang pantig ng salitang ugat
 Nagtatapos sa katinig-patinig
 Nagkakaroon ng kahulugan (Pangulo –
Pang-ulo)
 Nawawala sa pagitan ng dalawang salita
 Unlapi sa pangngalang pangtangi (mag-
Jollibee, taga-Qc)
 Ika- numero
 Praksyon (isang-kapito)
 Pinagtambal na salita (agaw-buhay)
 Apelyido ng babae (Constantino-
Pesigan)
 Hinahati sa linya ng pangungusap
(Tama: Mag- Mal: -Jowa)
 Taglish ang salitang nabuo
- Tumutukoy sa kakayahan na gamitin at unawain
ang isang wika sang ayon sa kultural na
kalagayan na konteksto nito
- S(etting): tumutukoy sa lugar/panahon ng akto;
pisikal na pinangyayarihan ng talastasan
 Scene: physiological setting
- P(articipants): tumutukoy sa kalahok sa akto ng
pagpapahayag
- E(nds): layunin o kinalabasan ng pag-uusap,
magbigay-aliw, magbigay-inspirasyon
- A(ct Sequence): daloy, takbo, pagkaka sunod
sunod ng pangyayari sa isang proseso ng
komunikasyon
- K(eys): susi upang maunawaan ang
komunikasyon; tono, kilos, at iba pang anyo ng
komunikasyon
- I(nstrumentalities): tumutukoy sa anyo o estilo
ng pananalita depende sa sitwasyon
- N(orms): tumutukoy sa pamantayan nakaloob
sa isang sitwasyon, na maging batayan ng
pagdadaloy ng paksa sa komunikasyon
- G(enre): tumutukoy sa uri ng speech act na
ginagamit o gagamitan ng bawat kalahok sa
proseso ng komunikasyon; pamamaraan ng
pagpapahayag = naglalahad, nangangatwiran,
nakikipag talo, sulat o panayam
Kakayahang pragmatik
- pag-aaral kung paano iniimpluwensyahan ng
konteksto ang paraan ng paghahatid ng
impormasyon ng mga pangungusap
- Pag-unawa sa ibat ibang konteksto ng
komunikasyon (pisikal, lingguwisti, sosyal na
konteksto)
- Nakatagong mensahe
Speech Act Theory
- John Langshaw Austin (1962)
- Ipinapalagay na nagagamit ang wika upang
bigyan kahulugan ang kilos nang sabay-sabay.
- Lokyusyonari (locutionary act): batayang akto
ng pagpapahayag ng pangungusap o pagsasabi
ng isang pahayag. Pinapakita sa pamamagitan
ng pagtatanong, paglalarawan o pagbibigay ng
impormasyon
- Ilokyusyonari (illocutionary act): tumutukoy sa
intension o mensahe na nais ipakahulugan ng
tagapagsalita. “true speech act”
- Perlokusyonari (perlocutionary act): resulta o
epekto ng mismong pahayag sa emosyon, pag
iisip, aksyon ng isang indibidwal
- Lokyusyonari: mismong sinabi ng nagsalita
- Ilokyusyonari: mensahe
- Perlokusyonari: paggkilos ng tumanggap ng
mensahe
Komunikasyong di berbal
- Kinesika: kilos o galaw ng katawan
- Prosemika: distansya/espasyo
(intimate,personal, public at social distance)
- Paralanguage: tono, diin, bigkas ng pagsalita
- Objects: paggamit ng mga bagay
- Haptics: paghawak, paghipo, pagtapik, pagdama
- Pictics: facial gestures
- Colorics: paggamit ng kulay
- Oculesics: paggamit ng mata
Pagpapahiwatig
- Isang katutubong paraan ng pagpapahayag na
hindi tuwirang pinapaabot ang mensahe
- Maaring berbal o di berbal o kombinasyon nito
Eupemismo
- Paggamit ng higit na kaaya ayang salita sa halip
na tahas o deretsahang paraan
- Pagloloko o paglilinlang
Kakayahang diskorsal
- Tumutukoy sa kakayahan ng indibidwal na
lumahok sa talakayan
- Maari itong maganap sa pamamagitan ng
pagtatambal ng mga payak na pangungusap at
sugnay o paggamit ng mga pang-ugnay
Pagpapalawak ng pangungusap
- Kakayahan ng isang indibidwal na palawakin
ang isang pangungusap ay isang sukatan ng
kaniyang talas na kakayahang komunikatibo
1.) Pagpapalawak gamit ang ingklitik: maliliit na
salitang nilalagay sa pangungusap upang mas
maging malinaw ito. (komplemento, pang abay,
modifier, pagpapalawak ng paksa, pagtatambal)
example: daw, raw; kakaunti pa lang ang
bisitang nasa bulwagan; totoo nga bang walang
pasok bukas?
2.) Pagpapalawak gamit komplemento: salita na
kokompleto sa pangungusap
 Batayang pangungusap: nagdiwang ang
mga mag aaral
 Pinalawak: nagdiwang kahapon ang
mga magaaral sa tagumpay na nakamit
 3.) Pagpapalawak gamit pariralang pang-abay
 Batayang pangungusap: magtuturo si
jonathan
 Pinalawak: masayang magtuturo bukas
si jonathan bukas ng umaga
4.) Pagpapalawak na naghahayag ng pagmamayari
sa pagpapalawak ng paksa
 Batayang pangungusap: bagong bago
ang tren
 Pinalawak: bagong bago ang tren ng
mga Pilipino
 Batayan: nawawala ang pera
 Pinalawak: nawawala ang pera ng taong
bayan
5.) Pagpapalawak gamit pagtatamabal na
pangatnig
 Gusto kong bumili ng kotse sa darating
na buwan dahil sa napipintong pagtaas
ng tax
 Masaya sana ang buong araw ko subalit
nagbago ito nang may dumating na
balita.
Panahon ng Pre-Kolonyal
- Pag sulat ng baybayin
- Alibata: sulat Arabic ngunit wala itong
koneksyon sa pagsulat ng baybayin
- Baybayin (sea shore): nanggaling sa taclobo (sea
shells)
Panahon ng Kastila (Pokus: Relihiyon)
- Inaral ng mga misyonera ang katutubong wika
upang makuha ang tiwala at mapalaganap ang
kristiyanismo
- Unang prinsipyo ng paaralan: pananampalataya
- Iniutos ng hari ng espanya na ituro ang wikang
espanyol sa mga indio ngunit hindi ito sinunod
ng mga paring kastila
Panahon ng Rebolusyon Pilipino
- Propagandista: wikang espanyol ang gamit
(manunulat)
- Katipunero: wikang tagalog ang gamit
(manidirigma)
- Biak na Bato 1899: ginawang opisyal na wika
ang tagalog
Panahon ng mga Amerikano (Pokus: Edukasyon)
- Patakarang monolingguwal: paggamit ng ingles
sa pamahalaan at eduukasyon
- Thomasites: unang guro ng mga Pilipino (USS
Thomasites)
Panahon ng Komonwelt
- Deklerasyon ng wikang panlahat (Manuel L.
Quezon)
- Tydings-McDuffie: pagtatalo ng kumbensiyong
kostitusiyonal kung ano ang dapat maging
opisyal na wika
- Batas Komonwelt Blg. 184 s. 1936: Hanggat
hindi pa nakakahanap ng umiiral na katutubong
wika, ang Ingles at Kastila ay patuloy na
gagamiting mga wikang opisyal
- Surian ng wikang pambansa
 magsagawa mg pag aaral sa
pangunahing wika ng Pilipinas
 Magpaunlad at magpatibay ng
isang wikang panlahat batay sa
umiiral na wika
 Bigyang halaga ang wikang
pinakamaunlad
 Wikang tagalog ang umiiral na
wikang maunlad sa estraktura,
kayarian, mekanismo at literature
- Kautusang Tagapagpaganap Blg. 134:
ipinahayag ni Pangulo Manuel L. Quezon ang
wikang pambansa ay Tagalog
- Kautusang Tagapagpaganap Blg. 263: Balarila
ng wikang pambansa
Panahon ng Hapon
- Ordinansa Militar Blg. 13: Niponggo at Tagalog
ang siyang opisyal na wikang gagamitin
- Bawal gumamit ng wikang Ingles
- Nabuhay ang paggawa ng panitikan sa
katutubong wika
- Pagpapaunlad din sa karapatang pantao: bawal
manggahasa o mang-agaw ng pagkain
Panahon ng Bagong Republika
- Kautusang Pangkagawaran Blg. 7: Inilabas ni
Jose E. Romeo, Katagang wikang Pilipino ang
gagamitin para sa wikang opisyal ngunit lumikha
ito ng kontroberisyat kabi-kabilang paglilitis ng
hindi umanong panlilinlang sa bayan
- Saligang Batas 1973 Artikulo XV S. 3
  Ang saligang batas na ito’y opisyal na
ipinapahayag sa Ingles at Pilipino, at
isasalin sa bawat diyalektong sinasalita
ng mahigit limampung libong katao, at
sa kastila at Arabic. Kung may
pagtutunggali, mananaig ang tekstong
Ingles
 Ang batasang pambansa ay dapat
gumawa ng mga hakbang tungo sa
paglinlang at pormal na adopsiyon ng
isang panlahat na wikang pambansa na
tatawaging Filipino

Pag ahon, Pakikipagtunggali, at pagsulong ng wikang

Filipino sa taong 1987 Hanggang sa kasalukuyang
panahon

- Artikulo XIV. S. 6: Ang wikang pambansa ay

Filipino. Samantalang nalilinlang ito ay dapat
payabungin, payamanin pa batay sa umiiral na
wika at iba pang wika.
- Komisyon sa Wikang Filipino (KWF): Ang
Filipino ay isang katutubong wika na ginagamit
sa buong Pilipinas bilang wika ng komunikasyon
at etnikong grupo. Ang Filipino ay dumaan sa
proseso ng paglinlang sa pamamagitang ng mga
hiram na wika sa Pilipinas at di katutubong wika
para sa iba’t ibang sitwasyon
- Mother Tongue-Based Multilinggual Education
(MTB-MLE): suporta sa sa pagpapataas ng
pagkatuto kasabay ng preserbasyon ng mga
katutubong wia.
- (Executive order 210) House Bill 4701: gamitin
ang wikang ingles bilang wikang panturo sa mga
paaralan sa pilipinas; “globally competitive”;
“world class citizen”; “English proficiency”
- Noong 2014, naitatag ang Tanggol na alyansa ng
mga guro at estudyante na nagatataguyod sa
wikang Filipino at makabayang edukasyon.
- Indefinite Temporary restraining order (TRO):
natagumpayan ang petisyon ng pagpapanatili
ng wikang Filipino at panitikan sa kolehiyo .
- CHED Memo Blg. 20, s. 2013: muling
ibinubuhay ni Glora Macapagal Arroyo ang
nilikha na EO 210 sa pamamagitan ng House Bill
5091: An act to strengthen and Enhance the
Use of English as the medium of Instruction in
the Educational system; ibalik ang wikang Ingles
bilang pangunahing wika sa pagturo