Professional Documents
Culture Documents
Bai - 4 - Cong - Nghe - Đuc - 2.5m (DA CHINH SUA)
Bai - 4 - Cong - Nghe - Đuc - 2.5m (DA CHINH SUA)
Phôi đúc
(qua gia công CK → tăng độ chính
xác, độ bóng)
Vật đúc
DWE / Vo Van Phong , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
4.1. THỰC CHẤT, ĐẶC ĐIỂM, PHÂN LOẠI
4.1.2. Đặc điểm
Ưu điểm Nhược điểm
→ Đúc được từ các loại vật liệu khác nhau: * Tốn KL cho hệ thống rót
Gang Thép Kim loại màu
Các loại hợp kim, v.v..
Khối lượng Vật đúc: gam → hàng trăm tấn
→ Có thể chế tạo được Vật đúc có hình dạng, * Có nhiều khuyết tật ( thiếu hụt, rỗ khí…)
kết cấu phức tạp:
Thân máy công cụ Vỏ động cơ
mà các phương pháp khác khó khăn hoặc
không thực hiện được.
→ Đúc được nhiều lớp KL khác nhau trong vật * Khó khăn trong việc kiểm tra khuyết tật bên
đúc. trong vật đúc.
DWE / Vo Van Phong , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
4.1. THỰC CHẤT, ĐẶC ĐIỂM, PHÂN LOẠI
4.1.3. Phân loại
Theo vật liệu làm KHUÔN, ĐỘ CHÍNH XÁC
→ Đúc trong khuôn cát
→ Đúc trong khuôn kim loại
Đậu hơi, Đậu ngót Cốc rót
DWE / Vo Van Phong , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
4.2. QUÁ TRÌNH SẢN XUẤT ĐÚC
RÓT
Sấy khuôn Sấy thao (lõi)
Lắp Khuôn và
Thao
DWE / Vo Van Phong , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
Cấu tạo khuôn đúc 1- Lòng khuôn
2- Phễu rót
3- Ống rót
4- Rãnh lọc xỉ
5- Rãnh dẫn
6- Đậu hơi, đậu ngót
7- Hòm khuôn trên
8- Chốt định vị
9- Hòm khuôn dưới
10, 11- Hỗn hợp làm khuôn
12- Lớp cát áo
13- Lõi (thao)
14- gối lõi
15- Gân hòm khuôn
16- Xương tăng bền
17- Lỗ thoát khí
DWE / Vo Van Phong , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
Các công đoạn làm
khuôn cát
DWE / Vo Van Phong , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
DWE / Vo Van Phong , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
a) Chi tiết cần chế tạo b) Bản vẽ đúc c) Bản vẽ mẫu
➢ Đảm bảo độ bóng, độ chính xác; ➢ Chịu được tác dụng cơ, hóa,
➢ Bền, cứng, sử dụng được lâu; kg bị gỉ và ăn mòn;
➢ Kg bị co, trương, nứt, …; ➢ Rẻ tiền và dễ gia công.
Vật liệu thường dùng: Gỗ, KL, thạch cao, xi măng, chất dẻo,…
DWE / Vo Van Phong , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
b) Công nghệ chế tạo mẫu và hộp lõi
Bản vẽ chi tiết Bản vẽ vật đúc Bản vẽ mẫu và hộp lõi Chế tạo mẫu
và hộp lõi.
Bản vẽ vật đúc: Cần thể hiện tính công nghệ của đúc (thể hiện: Mặt phân
khuôn, độ dốc đúc, bán kính góc lượn, lượng dư độ co ngót, lượng dư gia
công CK).
Bản vẽ mẫu, hộp lõi: Cần thể hiện được công nghệ, nguyên vật liệu chế
tạo mẫu, hộp lõi.
Nếu mẫu và hộp lõi được chế tạo từ gỗ, để tránh cong vênh khi gỗ co,
tránh nứt nẻ và tăng độ bền cần chú ý:
➢ Theo tiết diện ngang, các vòng thớ gỗ ko được trùng hướng;
➢ Theo chiều dọc thớ gỗ, các thớ cần tránh phân bố song song;
➢Khi chế tạo những bề mặt lớn cần phân ra nhiều mảnh;
➢ Để tăng sức bền mối ghép, b/m ghép làm dưới dạng mặt bậc;
➢ Dùng giấy nhám để mài và đánh bóng, sơn màu:
Màu xanh: Đúc thép; Đỏ: Đúc gang; Vàng: Đúc KL màu.
DWE / Vo Van Phong , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
4.4.1.2. Công nghệ làm khuôn và lõi
a) Vật liệu làm khuôn và lõi Yêu cầu
Tính dẻo: Để dễ làm khuôn và lõi, cho lòng khuôn và lõi rõ nét;
Độ bền: Để ko bị vỡ khi vận chuyển, lắp ráp và khi rót KL lỏng;
Tính lún: Là khả năng giảm thể tích của hỗn hợp làm khuôn khi chịu t/d của
ngoại lực. Để vật đúc dễ co ngót;
Tính thông khí: Để khí dễ thoát ra Tránh rỗ khí vật đúc;
Tính bền nhiệt: Để khuôn, lõi ko bị cháy khi rót KL lỏng;
Độ ẩm: Là lượng nước chứa trong hỗn hợp (=8%).
Các vật liệu làm khuôn và lõi
Hỗn hợp gồm: Cát, đất sét, chất kết dính và chất phụ gia.
Cát (TP chính là SiO2): Là TP chủ yếu của h2 làm khuôn, lõi;.
Đất sét: Làm tăng độ dẻo, độ bền của hỗn hợp.
Chất kết dính: Dầu thực vật, đường, mật, nhựa thông, xi măng, … và nước
thủy tinh.
Chất phụ: Tăng tính lún, thông khí, độ bóng, khả năng chịu nhiệt.
Chất phụ gồm: Mùn cưa, rơm rạ,… và chất sơn khuôn.
DWE / Vo Van Phong , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
b) Công nghệ làm khuôn và lõi bằng tay
Độ chính xác của khuôn, lõi ko cao; Năng suất thấp;
Yêu cầu trình độ công nhân cao, điều kiện LĐ nặng nhọc;
Có thể làm được các khuôn, lõi phức tạp, k/t khối lượng tùy ý.
Các phương pháp làm khuôn, lõi bằng tay
Làm khuôn, lõi bằng 2 hòm khuôn (hộp 2 nửa);
Làm khuôn, lõi bằng dưỡng gạt;
Làm khuôn, lõi bằng mẫu (hộp lõi) có miếng rời …
c) Công nghệ làm khuôn và lõi bằng máy
Khắc phục được các nhược điểm của làm khuôn = tay: Nhận được chất lượng
tốt, năng suất cao.
Tuy nhiên thao tác = máy chỉ rẻ khi hệ số sử dụng máy > 40% Dùng cho
SX hàng loạt hoặc hàng khối.
Các loại máy làm khuôn, lõi:
➢ Làm khuôn, lõi trên máy ép
➢ Làm khuôn, lõi trên máy dằn
➢ Làm khuôn, lõi trên máy vừa dằn vừa ép
DWE / Vo Van Phong , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
4.4.2. Các công nghệ đúc đặc biệt
Đúc trong khuôn cát ko thỏa mãn được nhu cầu về số lượng và khối lượng đòi
hỏi ngày càng tăng Xuất hiện các dạng đúc mới.
Cơ bản giống như khuôn cát nhưng có những đặc điểm riêng:
Tốc độ kết tinh lớn (vì nguội nhanh) Cơ tính của vật đúc tốt.
Độ nhẵn b/m, độ chính xác của lòng khuôn cao Chất lượng vật đúc tốt.
Là khi KL lỏng điền đầy vào lòng khuôn dưới một áp lực nhất định.
Áp lực khí
Kim loại
Ống quay lỏng Chi tiết đúc
Bình chứa
tròn
DWE / Vo Van Phong , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
Đúc áp lực
Nửa khuôn Nửa khuôn cố định
di động
Cốc rót
Chấu Ép
giữ
Vật
đúc Pistong
Xylanh ống dẫn
DWE / Vo Van Phong , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
4.4.2.2. Đúc áp lực
Là khi KL lỏng điền đầy vào lòng khuôn dưới một áp lực nhất định.
Đặc điểm:
Đúc được vật phức tạp, thành mỏng (15 mm), đúc được các loại lỗ có k/t
nhỏ.
Độ bóng và độ c/x cao.
Cơ tính vật đúc cao nhờ mật độ vật đúc lớn.
Năng suất cao nhờ điền đầy nhanh và khả năng CK hóa.
Dùng để đúc các HK màu, pít tông ô tô, xe máy, cánh tỏa nhiệt.
Nhược điểm:
Ko dùng được lõi cát vì dòng chảy có áp lực lớn Hình dạng lỗ hoặc
mặt trong phải đơn giản.
Khuôn chóng bị mài mòn do dòng chảy áp lực của HK ở to cao.
DWE / Vo Van Phong , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
4.4.2.3. Đúc ly tâm
Là điền đầy HK lỏng vào khuôn quay. Lực ly tâm sinh ra khi quay làm KL lỏng
phân bố lên thành khuôn và đông đặc.
Đặc điểm:
Tổ chức KL mịn chặt, ko tồn tại các khuyết tật rỗ khí, rỗ co ngót.
Tạo ra vật đúc có lỗ rỗng mà ko cần lõi.
Ko dùng hệ thống rót phức tạp nên ít hao phí KL.
Tạo ra vật đúc gồm vài lớp KL riêng biệt trong cùng 1 vật đúc.
Dùng để đúc các loại xi lanh, xéc măng ô tô.
Đúc ly tâm đứng (a):
Trục quay thẳng đứng.
Đúc được các vật có chiều cao
nhỏ, đường kính lớn.
DWE / Vo Van Phong , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
4.4.2.4. Đúc trong khuôn mẫu chảy 1
Là 1 dạng đúc đặc biệt trong khuôn 1 lần.
Giống như đúc trong khuôn cát nhưng chỉ
khác ở chỗ mẫu là vật liệu dễ chảy hoặc dễ
cháy (sáp ong, parafin, …). 4
Khi sấy khuôn thì mẫu bằng sáp
sẽ chảy ra tạo thành lòng khuôn
Ko cần mặt phân khuôn.
2 3
Đặc điểm:
➢ Vật đúc có độ chính xác cao nhờ
lòng khuôn ko phải lắp ráp theo mặt
6
phân khuôn, ko cần chế tạo lõi riêng. 5
➢ Độ nhẵn đảm bảo do bề mặt lòng
khuôn nhẵn.
DWE / Vo Van Phong , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
4.4.2.5. Đúc trong khuôn vỏ mỏng
Là QT đúc trong khuôn cát đặc biệt (gồm cát và chất kết dính) mà
thành khuôn mỏng chỉ 68 mm.
Đặc điểm:
Đúc được những vật có độ c/x cao.
Đúc được các KL đen: gang, thép C, thép HK.
QT đúc dài, giá thành cao.
DWE / Vo Van Phong , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
Đúc liên tục
a- Đúc ống
b- Đúc tấm
DWE / Vo Van Phong , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
Sơ đồ quá trình đúc liên tục
DWE / Vo Van Phong , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
4.5. Đúc các hợp kim
4.5.1. Tính đúc của HK
1) Tính chảy loãng
Khả năng điền đầy của KL lỏng vào khuôn với mức độ dễ hay khó.
Tính chảy loãng càng cao thì KL lỏng điền đầy khuôn càng tốt, vật đúc nhận
được càng rõ nét và chính xác.
Nhưng tính chảy loãng tăng thì dễ bị hòa tan khí, to rót cao Vật đúc co nhiều.
Tính chảy loãng thành phần hóa học của HK, to nấu chảy hoặc to rót, loại
khuôn đúc và công nghệ rót.
2) Tính co
Là sự giảm thể tích khi kết tinh và khi làm nguội.
Vật đúc dễ bị thiếu hụt (rỗ co), dễ bị nứt và biến dạng.
Gang xám co 1%; Thép co 2%; Al, Cu co 23%.
HK nào có độ co ngót lớn thì khuôn đúc phải có đậu ngót và kết cấu vật đúc
hợp lý.
DWE / Vo Van Phong , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
3) Tính thiên tích
Là sự ko đồng nhất về TP hóa học trong từng vùng vật đúc và trong nội bộ
hạt Ảnh hưởng đến cơ tính của vật đúc.
Thiên tích vùng: Là sự ko đồng nhất về TP hóa học trong từng vùng vật đúc.
Thiên tích hạt: Là sự ko đồng nhất về TP hóa học trong nội bộ hạt, tâm chứa KL
khó chảy, xung quanh chứa tạp chất và KL dễ chảy.
Sự thiên tích này làm cho cơ, lý, hóa tính ko đồng bộ.
Ta phải điều chỉnh 4 đặc tính này để được vật đúc có chất lượng
tốt nhất.
DWE / Vo Van Phong , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
Chất liệu Ống khói
4.5.2. Đúc gang
Gang là HK có tính đúc rất tốt.
Vỏ
Người ta hay dùng gang xám để đúc. thép
1) Vật liệu nấu
Vật
Vật liệu KL: Gang thỏi, gang và thép vụn, Quạt liệu Gạch
các fero HK như Fe-Si; Fe-Mn. gió nấu chịu
lửa
Nhiên liệu: Than cốc 1016%; than gầy 20
22%. Hộp
Chất trợ dung: Là chất đưa vào để khử tạp chất phân
đưa vào xỉ; thường là CaCO3. gió
Gang
lỏng
2) Lò nấu gang: Ra xỉ
Ra
Lò đứng (hay dùng); Lò ngọn lửa; Lò gang
điện hồ quang.
Các thông số kỹ thuật của lò đứng:
➢ Đường kính lò: d=5001200 mm;
➢ Chiều cao lò: H=(6 8)d;
➢ Năng suất lò: N=1 27 (t/h); Hình 4.6. Cấu tạo lò đứng
DWE / Vo Van Phong , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
Vận hành: ➢ Sấy lò; Chất và đốt than đá.
➢ Khi than cháy hồng Chất liệu.
➢ Giữ to cho nước gang 13501400oC.
DWE / Vo Van Phong , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204
4.5.3. Đúc thép
Tính đúc của thép kém hơn gang xám vì to chảy cao, độ quá nhiệt lớn, độ co
lớn, dễ xảy ra khuyết tật.
Khi đúc thép HK tính thiên tích lớn.
Tính chảy loãng kém Vật đúc phải có kết cấu đơn giản, chiều dày
thành thích hợp, đều đặn.
Hệ thống rót, đậu ngót, đậu hơi cần bố trí hợp lý để bù ngót và thoát khí.
Khuôn cần có tính bền nhiệt cao, tính lún tốt, tính thông khí tốt.
Thường đúc trong khuôn cát, khuôn mẫu chảy và khuôn vỏ mỏng.
3) Nấu chảy Cu và Al
Bằng gang để đúc Al;
Bằng SiC + Graphít để đúc Cu.
Tường
Nấu Cu và Al dưới chất trợ dung lò
Na2P4O7 chủ yếu để khử oxit. Than
Đặc điểm: ➢ Cho phép thiết kế vật đúc
phức tạp, thành mỏng, lỗ nhỏ.
Gió
➢ QT đúc nói chung là đơn giản hơn so với đúc
thép. Chất lượng vật đúc tốt.
➢ Al có thể đúc trong khuôn KL và đúc áp lực
Hình 4.7. Lò nấu Cu (Al)
để có chất lượng cao.
➢ Cu chủ yếu đúc trong khuôn bán vĩnh cửu.
DWE / Vo Van Phong , MSc. Add: 306C1 - Dai Co Viet Str. No.1 - Hanoi – Vietnam / E-Mail: phong-dwe@mail.hut.edu.vn Tel.: +84. (04). 8692204