ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI - KHOA Y DƯỢC

Giới thiệu hướng nghiên cứu

CÔNG NGHỆ GEN PHỤC VỤ Y HỌC
CÁ THỂ VÀ PHÁT TRIỂN THUỐC
(Di truyền học dược lý và
Công nghệ Dược phẩm)

Hà Nội, ngày 11/4/2015

MỘT SỐ NỘI DUNG NGHIÊN CỨU TRỌNG TÂM 2015 - 2020

PHÁT TRIỂN Y DƯỢC HỌC HIỆN ĐẠI

Ứng dụng
Chẩn Phát triển
Ứng dụng thụ thể
đoán virut tái
gen dược (GPCR) tái
phân tử tổ hợp
lý trong tổ hợp
(ADN, trong liệu
điều trị trong
protein) pháp tìm
theo cá thể dược lý
phát hiện và diệt tế
ở người phân tử,
ung thư bào ung
Việt Nam sàng lọc
sớm thư
thuốc
CÔNG NGHỆ GEN VÀ THỤ THỂ TÁI TỔ HỢP
 ỨNG DỤNG GEN DƯỢC LÝ
TRONG ĐIỀU TRỊ THEO CÁ THỂ
Ở NGƯỜI VIỆT NAM
 TÓM LƯỢC VỀ GEN DƯỢC LÝ

Dược động học - PK

QUÁ TRÌNH ENZYM PROTEIN VẬN CHUYỂN

HẤP THU - ++
PHÂN BỐ - +++
CHUYỂN HÓA +++ +
THẢI TRỪ - +++
Dược lực học - PD
QUÁ TRÌNH ENZYM PROTEIN THỤ THỂ

TIẾP NHẬN TÍN HIỆU - +++

TRUYỀN HÓA +++ -
ĐÁP ỨNG TẾ BÀO ++ ++
 KHUYẾN CÁO XÉT NGHIỆM GEN TRƯỚC ĐIỀU TRỊ

• Hầu hết do nguy cơ độc tính và phản ứng phụ

(bởi enzym chuyển hóa và protein vận chuyển)
• Danh mục của FDA (tới 4/3/2015)
 134 thuốc (gồm 40 thuốc ung thư, 27 thuốc thần kinh và an
thần, 10 thuốc tim-mạch, 5 thuốc thấp khớp, còn lại các
thuốc giảm đau, da liễu, truyền nhiễm, nội tiết, phụ khoa,
răng, v.v)
 70 gen (protein vận chuyển và enzym chuyển hóa)

• PharmKGB (tới 4/3/2015)

 132 thuốc có cảnh bảo, 68 thuốc có “Dosing Guidelines”
thuộc diện “strong recommendation”
 63 gen (protein vận chuyển, enzym chuyển hóa, thụ thể)
CÁC XÉT NGHIỆM GEN TRƯỚC ĐIỀU TRỊ VNU-SMP ĐÃ CÓ THỂ PHÂN TÍCH

Gen Nhóm protein Thuốc Điều trị

Codein, Morphin,
CYP2D6 Enzym chuyển hóa Giảm đau; Thần kinh
Despramine
CYP2C19 Enzym chuyển hóa Clopidogrel Tim - Mạch
Benzodiazepin
NAT2 Enzym chuyển hóa An thần
(Clonazepam)
UGT1A1 Enzym chuyển hóa Irinotecan Ung thư
Thiopurine/
TPMT Enzym chuyển hóa Ung thư
Mercaptopurine
EGFR Thụ thể Afanitib/Cetuximab Ung thư

OPRM1 Thụ thể Codein, Morphin Giảm đau

 Sử dụng virut tái tổ hợp trong phát hiện và
diệt tế bào ung thư (Liệu pháp gen ung thư)
SMP - VNU In collaboration with

Pan Therapeutics, SCHOOL OF MEDICINE

Switzerland
ALPHA VIRUT
• Họ togavirus (Togaviridae)
• Virut có bao (envelop), hệ gen ARN mạch đơn, dương
• Gây bệnh nhẹ ở người

• Các vectơ biểu hiện được ứng dụng rộng rãi nhất:

Virut Semliki Forest (SFV)

Virut Sindbis (SIN)

Đinh Đoàn Long @ VNU-SMP Bộ môn Y DƯỢC HỌC CƠ SỞ

Hệ thống SFV suy giảm khả năng tái bản

ADN Phiên mã invitro

Vectơ ARN Gen lạ
biểu hiện
SFV
Các gen phi cấu Tín hiệu đóng gói
trúc của SFV

Gen lạ Vectơ
Xung điện
SFV
hỗ trợ
Các gen cấu trúc của SFV
Tế bào
(Capsid, p62, E1)
BHK-21

Hạt SFV
Biểu hiện Lây nhiễm tế tái tổ hợp
protein tái tổ hợp bào chủ

Đinh Đoàn Long @ VNU-SMP Bộ môn Y DƯỢC HỌC CƠ SỞ

Liệu pháp gen ung thư

Biểu hiện Lây nhiễm tế

protein tái tổ hợp bào chủ

Đinh Đoàn Long @ VNU-SMP Bộ môn Y DƯỢC HỌC CƠ SỞ

Liệu pháp gen ung thư

Biểu hiện Lây nhiễm tế

protein tái tổ hợp bào chủ

Đinh Đoàn Long @ VNU-SMP Bộ môn Y DƯỢC HỌC CƠ SỞ

Liệu pháp gen ung thư

Biểu hiện Lây nhiễm tế

protein tái tổ hợp bào chủ

Đinh Đoàn Long @ VNU-SMP Bộ môn Y DƯỢC HỌC CƠ SỞ

Liệu pháp gen ung thư

Biểu hiện Lây nhiễm tế

protein tái tổ hợp bào chủ

Đinh Đoàn Long @ VNU-SMP Bộ môn Y DƯỢC HỌC CƠ SỞ

Liệu pháp gen ung thư

Biểu hiện Lây nhiễm tế

protein tái tổ hợp bào chủ

Đinh Đoàn Long @ VNU-SMP Bộ môn Y DƯỢC HỌC CƠ SỞ

Ứng dụng thụ thể (GPCR) tái tổ hợp
trong nghiên cứu Dược lý phân tử,
phát hiện và phát triển thuốc
mRNA tổng số của người
(thu từ mô phổi, não … bệnh phẩm ngoại khoa) Vectơ biểu hiện Vectơ cấu trúc
Reverse transcriptase pSFV-Klept1.2 cDNA pSFV-helper2
RT-PCR mang hNK1R
+ (dT)18 primer
cDNA (mạch thứ nhất)
Nested-PCR Cặp mồi đặc hiệu hNK1R Phiên mã in vitro Ngày thứ nhất
mRNA
Nhân gen bằng PCR thành 2 phân đoạn
nsP1-4 (các gen replicase) hNK1R capsid p62 E1
(với gen kích thước lớn, như hNK1R)
Nối ADN DNA ligase
Thu cADN hoàn chỉnh (full-length) mã thụ thể Tế bào BHK-21 Dung hợp bằng xung điện
đích (cDNA-NK1R) (1500 v, 25 F)

Cài vào vectơ Đóng gói hạtvirút SFV mang gen

hNK1R trong tế bào BHK
nhân dòng
Vectơ nhân dòng Ngày thứ 2
Nhân dòng bằng véctơ pJet1.2 pJet1.2 mang
(xuất xứ: Fermentas) hNK1R Thu nhận virut SFV mang gen hNK1R

Kiểm tra sản phẩm nhân dòng cADN-NK1R

Điện di và giải mã trình tự (so sánh với GeneBank) Tế bào CHO Gây nhiễm virut vào tế bào CHO

Tổng hợp thụ thể hNK1R ở tế bào CHO Ngày thứ 3

Vectơ biểu hiện

Tái tổ hợp với véctơ biểu hiện pSFV-Klept1.2 Kiểm tra chất lượng tế bào CHO
pSFV-Klept1.2 (Đưa vào vùng mang hNK1R biểu hiện thụ thể hNK1R Ngày thứ 4
polylinker ở vị trí giới hạn SmaI) bằng WesternBlot và Fura-2

Hình 1. Sơ đồ quy trình sản xuất thụ thể tái tổ hợp người (vd. NK1R) bằng hệ thống Virut Semliki Forest
(vectơ biểu hiện pSFV-Klept1.2) gồm 7 công đoạn (mỗi công đoạn được biểu diễn bằng một màu nền khác nhau)
 ~130
CHO CHO-NK1R CHO CHO-NK1R
~100

~70

~55 KDa ~55

~40 ~46 KDa

~35
~25

-III-tubulin NK1R
Biểu hiện chức năng kết cặp với G-protein
Sù kh¸c biÖt gi÷a thuèc ®«ng dîc (nguån gèc tù nhiªn) vµ thuèc t©n
dîc (nguån gèc tæng hîp/b¸n tæng hîp)

§Æc ®iÓm cña thuèc §Æc ®iÓm cña s¶n phÈm

t©n dîc ®«ng dîc (hiÖn nay phÇn
lín tõ c¸c loµi th¶o méc)

§¬n chÊt, thành phần hãa häc x¸c
®Þnh
Ho¹t chÊt ®îc tæng hîp hoÆc b¸n
tæng hîp, mét sè nguån gèc tù nhiªn
C¬ chÕ dîc lý râ rµng
§a chÊt, thµnh phÇn kh«ng x¸c ®Þnh
C¸c ho¹t chÊt ®îc chiÕt xuÊt tõ c¸c
loµi c©y thuèc, kÌm theo c¸c chÊt
kh¸c
C¬ chÕ dîc lý thêng cha râ
T¹i sao ph¶i ph¸t hiÖn vµ ®¸nh gi¸ c¸c hîp chÊt cã ho¹t tÝnh sinh häc
tõ c¸c loµi c©y thuèc?

Thµnh phÇn ho¸ häc tæng céng

cña c¸c dÞch chiÕt tõ th¶o méc

C¸c hîp chÊt cã ho¹t tÝnh sinh häc

C¸c môc tiªu ph©n tö t¸c dông cña

thuèc (c¸c lo¹i pr«tªin, receptor,
enzym ... Lµ môc tiªu t¸c dông cña C¸c môc tiªu ph©n tö
thuèc) t¸c dông cña thuèc

Sµng läc ®Ó ph¸t hiÖn chÝnh x¸c c¸c hîp chÊt cã ho¹t tÝnh sinh häc
®Þnh híng sö dông thuèc trong ®iÒu trÞ
Tiªu chuÈn ho¸ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c¸c chÕ phÈm thuèc tõ th¶o méc
…..
Mô hình sử dụng thụ thể (GPCR) tái tổ hợp trong nghiên cứu
dược lý phân tử và phát hiện thuốc hướng đích
 Capsaicine Piperine

Relative contents (% dry weight)

Accessions of P. nigrum Accessions of P. nigrum
Tetrahydropalmatine Rutin

Relative contents (% dry weight)

Accessions of S. cambodica Accessions of S. japonicum

 SP/thuốc thử

Substance P (SP)
Thuốc thử
F340/F390

(vd: Dịch chiết thực vật)

Thời gian đo (giây)

 SP on NK1R-CHO

Relative Fluorescent Unit (%)

Relative Fluorescent Unit (folds)

 SP on Control CHO
AP on NK1R-CHO
PN 9701.1
PN 9701.2
PN 9701.3
PN 9701.4
PN 9701.5


a bcd e

Log extract (g/ml)

Log concentration of SP / AP (M)
Relative Fluorescent Unit (%)

Relative Fluorescent Unit (%)

SC 9700.1 SJ 9698.1
SC 9700.2 SJ 9698.2
SC 9700.3 SJ 9698.3
SC 9700.4 SJ 9698.4
SC 9700.5
SJ 9698.5

a bc d e

Log extract (g/ml) Log extract (g/ml)

Ph¬ng ph¸p "Receptor Binding" truyÒn thèng dïng chÊt g¾n phãng x¹ (radioligand)

1. X¸c ®Þnh ho¹t tÝnh t¬ng t¸c ®Æc hiÖu cña chÊt g¾n phãng x¹ ®Æc trng (SB)
SB = Ho¹t tÝnh b¸m tæng sè (TB) - Ho¹t tÝnh b¸m kh«ng ®Æc hiÖu (NSB)
TB NSB ChÊt thÕ ®Æc trng
ChÊt g¾n phãng x¹ ChÊt g¾n phãng x¹
Receptor ñ trong c¸c ®IÒu kiÖn Receptor
in vitro thÝch hîp

Läc

G¾n víi Tù do G¾n víi Tù do

receptor receptor

§Õm phãng x¹

TB NSB

SB = TB - NSB
Receptor ChÊt g¾n phãng x¹ ®Æc thï ChÊt thÕ ®Æc thï DÞch chiÕt/ph©n ®o¹n/hîp chÊt thùc vËt
Ph¬ng ph¸p "Receptor Binding" truyÒn thèng dïng chÊt g¾n phãng x¹ (radioligand)

2. X¸c ®Þnh ho¹t tÝnh t¬ng t¸c ®Æc hiÖu cña dÞch chiÕt tõ thùc vËt (SCB)
SCB = Ho¹t tÝnh b¸m c¹nh tranh (CB) - Ho¹t tÝnh b¸m c¹nh tranh kh«ng ®Æc hiÖu (NSCB)

CB NSCB ChÊt thÕ ®Æc trng

ChÊt g¾n phãng x¹ ChÊt g¾n phãng x¹
Receptor Receptor
DÞch chiÕt thùc vËt ñ trong c¸c ®IÒu kiÖn
DÞch chiÕt thùc vËt
in vitro thÝch hîp

Läc

G¾n víi Tù do G¾n víi Tù do

receptor receptor

§Õm phãng x¹

CB NSCB

SCB = CB - NSCB
Receptor ChÊt g¾n phãng x¹ ®Æc thï ChÊt thÕ ®Æc thï DÞch chiÕt/ph©n ®o¹n/hîp chÊt thùc vËt
Figure. Relation between the content of lead compounds in the plant
extracts and their inhibition potencies (1/IC50) on NK1 receptors.
THP (tetrahydopalmatine) inhibits SP-induced NK1R activity

Relative Fluorescence Units (%)

IC50= 0,88 ± 0,03 µM

[Tetrahydopalmatine],M
@ Future Medicinal Chemistry, May, 2015
DinhDoanLong@VNU
101 GPCR
đã được
biểu hiện
bởi SFV
C¸c GPCR lµ môc tiªu t¸c dông cña thuèc
• HÖ tim, m¹ch vµ m¸u: 1-adenoreceptor, 2-adenoreceptor,
imidazoline receptor, -adenoreceptor, 1-adenoreceptor, 2-
adenoreceptor, adenosine A1 receptor, adenosine A2 receptor,
adenosine A3 receptor, angiotensin receptor, endothelin receptor,
fibrinogen receptor
• HÖ h« hÊp : Histamine H1 receptor,  receptor
• HÖ miÔn dÞch: histamine H2 receptors
• HÖ tiªu ho¸: gastin receptor, bombesin receptor, acetylcholine
receptor, histamine H2 receptor, histamine H1 receptor, secretin
receptor, cholecystokinin receptor
• BÖnh tiÓu ®uêng: insulin receptor, glucagon receptor, amylin
receptor,  receptor, sulfonylurea receptor
• BÖnh bÐo ph×: 3- adrenoceptor, neuropeptide Y receptor, orexin
receptor, galanin receptor
Đột biến xác định vị trí trên thụ thể NK-1R
VỊ TRÍ CÔNG NGHỆ GEN HIỆN NAY TRONG NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN Y – DƯỢC HỌC

XÁC ĐỊNH BỆNH CĂN / ĐÁP ỨNG THUỐC BẤT THƯỜNG

Tin sinh học TÌM PROTEIN MỤC TIÊU Gen đích

Công nghệ genotyping

Tin dược học TÌM DƯỢC CHẤT TIỀM NĂNG Dược chất tiềm năng

Dược lý phân tử
Sàng lọc dược liệu VN THỬ TRÊN MÔ HÌNH TÁI TỔ HỢP Dược chất tiềm năng

Dược lý t/thống THỬ TRÊN ĐỘNG VẬT Dược chất tiềm năng

Thử nghiệm lâm sàng Pha 1 → Pha 2 → Pha 3

QUY TRÌNH CẤP PHÉP

THUỐC MỚI