‫د افغـــــانستان اســــالمي امـــارت‬

‫د ارشــــاد‪ ،‬حج او اوقــــافو وزارت‬

‫د مساجدو د ارشاد او انسجام ریاست‬
‫د جمعې ورځې د خطابت موضوع او‬
‫ليکلی تقرير او بيان چې د هيواد دمرکز او والياتو‬
‫ټولو خطيبانو ته په دواړو ميل ژبو (پښتو او دري) کې ليږل کيږي‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪ /۲۸‬ربیع األول ‪ ۵۴۴۱/‬هـ‪ ،‬ق موافق د ‪/ ۲۵‬میزان ‪۵۴۴۲/‬هـ‪ ،‬ش‬

‫د مړي د تعزیت (تسلیت) فضيلتونه او د هغې صحیح اسالمي طریقه‬

‫الحمد لله الذي حث عباده علی الصرب وجعل الصرب مفتاحا ً الفرج الحمدلله الذي اعلی درجات الصابرین وأعظم األجور وبرش عباده‬
‫الصابرین بصلواة منهم ورحمة ووعدهم بأجرهم دون حساب‪ ،‬ونشهد أن الاله إال الله وحده الرشیک وأن محمدا ًعبده ورسوله صلی‬
‫الله علیه وسلم خیر من صرب علی البلوی وعلی االذی وسلم تسلیامً کثیرا وعلی آله واصحابه أجمعین إلی یوم الدین أما بعد‪.‬‬
‫الصابِرِين‪.‬ال َِّذي َن إِذَا‬
‫رش َّ‬
‫ات َوبَ ِّ ِ‬ ‫ف َوالْجوعِ َونَقْص ِّم َن األْ َ ْم َوا ِل َواألْ َ ِ‬
‫نفس َوالثَّ َم َر ِ‬ ‫خ ْو ِ‬
‫َِشء ِّم َن الْ َ‬
‫قال الله سبحانه وتعالی‪َ ( :‬ولَنَبْل َونَّكم ب َ ْ‬
‫صلَ َواتٌ ِّمن َّربِّ ِه ْم َو َر ْح َم ٌة َوأولَـٰئِ َك هم الْم ْهتَدونَ)‪.‬البقرة‪)۵۱۱-۵۱۱(:‬‬ ‫َـئك َعلَيْ ِه ْم َ‬
‫ن‪ .‬أول َ‬ ‫مصيبَ ٌة قَالوا إِن َّا لِلَّـ ِه َوإِن َّا إِلَيْ ِه َراجِعو َ‬ ‫أَ َ‬
‫صابَتْهم ِ‬
‫تعزيت (تسلیت) ‪:‬‬
‫دمړی دکورنۍ خلکو ته د صرب ورکولو‪ ،‬د خواخوږۍ کلامت ويلو‪ ،‬دهمدردۍ او غمرشيکۍ اظهارولو‪ ،‬دهغوی غم او فکر غلطولو‬
‫او دمړي په حق کې دبخښنې دعاء کولو ته تعزيت وائی ‪.‬‬
‫په تعزیت کي د مړي د پاره د الله تعالی څخه د مغفرت غوښتنه ده او څوک چې د الله تعالی څخه غوښتنه کوي الس پورته کوي‬
‫او نبي کريم صلی الله علیه وسلم خپل امت ته د دعاء پر وخت د الس پورته کول ور ښوويل دي‪.‬‬
‫امام نووي رح ليکيل دي‪ :‬تعزیه په صـرب هه توصـیه کول دي او د هغه څه ذکرکول دي چې د مړي د وارثانو تسيل ورباندې‬
‫کیږي او دهغوی غم کموي او مصیبت يې اسانوي او دا مستحب عمل دی ‪ ،‬ځکه دا امرباملعروف او نهی عن املنکر دی او دالله‬
‫تعــالی ددې آیــت مفهوم دی چې فرمــايي‪َ }:‬وت ََع ـا َوناوا َع َ ال ِ ِّ‬
‫ْرب َوالتَّ ْق َو { (املــائــدة‪ ) ۲:‬او دا بهرتین دلیــل دی د تعزیې‬
‫(تسلیت)داس تحباب لپاره او په صحیح حدیث کې راځي نبي علیه السالم فرماييل دی‪(:‬والله يف عون العبد ما كان العبد يف عون‬
‫أخيه)‪.‬األذكار للنووي (ص‪)۵۴۱-۵۴۸:‬‬
‫د تعزیت (تسلیت) فضيلتونه‪:‬‬
‫کله چې د چا مسلامن ديني ورور مړ يش‪ ،‬نو د هغه خپلوانو ته تعزيت او له هغو هه غمرازي کول‪ ،‬سنت عمل دی‪ ،‬چې په‬
‫دې هه الله جل جالله اجر او ثواب ورکوي‪ ،‬رسول الله ص الله عليه وسلم په دې اړه داسې فرمايي‪( :‬عن عمرو بن حزم ‪ ،‬عن‬
‫النبي قال ‪ :‬ما من مؤمن يعزي أخاه مبصيبة ‪ ،‬إال كساه الله سبحانه من حلل الكرامة يوم القيامة)‪ .‬رواه ابن ماجة بإسناد حسن‬
‫ترجمه‪ :‬رسول الله ﷺ فرمایي څوک چي د مصیبت په وخت کې خپل ورور ته تسيل ورکړي او د هغه تعزیت وکړي نو د قيامت په‬
‫ورځ به الله تعالی ده ته د بزرگۍ او کرامت جامه ور واغوندي‪.‬‬
‫په يو بل حدیث کې رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمائی ‪َ (:‬م ْن َع َّزی ام َصابًا فَلَه ِمث اْل ا َ ْجرِه)‪.‬سنن الرتمذی‬

‫‪1‬‬
 ‫ترجمه‪ :‬چاچې دکوم مصيبت زده تعزيت وکړ؛ نودده دپاره هم دمصيبت زده په شان اجر دی‪.‬‬
‫تعزیت او غمرازي د رسول الله صلی الله علیه وسلم فعيل او قويل سنت دي ‪.‬‬
‫الله عليه وسلم إليه‬ ‫الله عنهام‪ ،‬قال‪ :‬أرسلت إحد بنات النبي ص‬ ‫په يو حدیث رشیف کې راځي‪ ( :‬عن أسـامة بن زيد ر‬
‫تدعوه‪ ،‬وت ِ‬
‫اخربه أن صبيًّا لها أو ابنًا يف املوت‪ ،‬فقال للرسول‪ :‬ارجع إليها‪ ،‬فأخربها أن لله تعاىل ما أخذ‪ ،‬وله ما أعطى‪ ،‬وكل يشء‬
‫ِ‬
‫فلتصرب ولتحتسب‪.)...‬متفق علیه‬ ‫عنده بأجل امس ًّمى‪ ،‬ف ام ْرها‬
‫ترجمه‪ :‬د اسامه بن زی د رضی الله عنهام څخه روایت دی هغه وايې ‪ :‬ور ولیږه د نبي علیه السالم د لوڼو څخه يوې لور يو کس‬
‫نبي علیه السالم پسې او له هغه څخه يې غوښتل چې هلته وريش او ددې خربې‪ ،‬خرب يې ورته ورکولو چې د هغې يو ماشوم يا‬
‫يو ځوی د مرګ په حالت کې دی ‪ .‬نبي علیه السالم هغه شخص ته وویل‪ :‬ورشه او خربه يې کړه چې بیشکه خاص الله تعالی لره‬
‫دی هغه څه چې هغه واخيست او خاص الله تعالی لره دی هغه څه چې ورکوي يي او هر شی د هغه هه په نيټه مقرره دی‪ .‬ورته‬
‫امر وکړه چې صرب وکړي او اجر يي له الله تعالی وغواړي‪.‬‬
‫س إليه‬ ‫نبي الل ِه ص َّ الله عليه وسلَّم إذا جلس ي ْجلِ ا‬ ‫په يو بل حدیث رشیف کې راځي‪( :‬عن معاوي َة بنِ قا َّرةَ‪ ،‬عن أبيه‪ ،‬قال‪ :‬كان ُّ‬
‫يحُض الحل َق َة ِلذكْ ِر‬
‫اَ‬ ‫ري يأتيه ِمن َخل ِْف ظهرِه‪ ،‬فيا ْق ِع اده بني يديه‪ ،‬ف َهلَك فامتنَ َع ال َّر اج ال أن‬
‫ابن صغ ٌ‬
‫رجل له ٌ‬
‫ن َف ٌر من أصحابه‪ ،‬وفيهم ٌ‬
‫رسول الله‪ ،‬بانَ ُّيه‪ -‬الذي رأيتَه‪َ -‬هل ََك‪ ،‬فلَ ِق َيه‬
‫َ‬ ‫اب ِنه‪ ،‬ف َح ِز َن عليه‪ ،‬ف َف َق َده ُّ‬
‫النبي ص َّ الله عليه وسلَّم‪ ،‬فقال‪ :‬مايل ال أر فالنًا؟ قالوا‪ :‬يا‬
‫فأخربه أنَّه َهل ََك‪ ،‬ف َع َّزاه عليه‪.)...‬سنن النسايئ‪.‬‬
‫ََ‬ ‫النبي ص َّ الله عليه وسلَّم‪ ،‬فسأله عن بانَيِّه‪،‬‬
‫ُّ‬
‫الله عنه د خپل پالر څخه روایت کوي هغه وايې چې کله به نبي علیه السالم په کوم ځای‬ ‫ترجمه‪ :‬د حُضت معاویه بن قا ّرة ر‬
‫کې کیناست ‪ ،‬يو شمیر صحابه کرام به هم ورهه کیناستل‪ ،‬په دوی کې يو صحايب ؤ چې د هغه وړوکی زوی ؤ هغه به خپل‬
‫پالر ته راتللو د شـا له خوا بیا به هغه سـړي ‪ ،‬هغه ماشـوم خپلې مخې ته کینولو‪ ،‬هغه ماشوم مړ شو‪ ،‬هغه صحايب د نبي علیه‬
‫السالم مجلس د راتللو څخه بند شو ددې وجی نه چې زوی به ورته ياديدلو هغه وربان دې غمژن ؤ‪ .‬نبي علیه السالم هغه سړی‬
‫ولټولو او وه يي فرمایل‪ :‬زه هغه فالين سړی ولې نه وینم؟ صحابه وو ورته وویل‪ :‬دهغه‪ ،‬هغه زوی چې تا لیدلی ؤ هغه مړشوی‬
‫دی ‪ ،‬نبي علیه السالم دهغه مالقات وکړ او د هغه د زوی په باره کې يي ورڅخه پوښتنه وکړه ‪ ،‬نو هغه نبي علیه السالم ته وویل‬
‫چې هغه وفات شوی دی نو نبي علیه السالم هغه ته تعزیه وکړه‪.‬‬
‫الله عنها قالت‪ :‬دخل رسول الله ص الله عليه وسلم ع أيب سلمة وقد‬ ‫په يو بل حدیث رشیف کې راځي‪(:‬عن أم سلمة ر‬
‫أنفسكم إال بخري فإن‬ ‫ناس من أهله‪ ،‬فقال ال تدعوا ع‬
‫شـق بهـه فأغمضـه‪ ،‬ثم قال إن الروح إذا قبب تبعه البه‪ ،‬فضج ٌ‬
‫املالئكة يؤمنون ع ما تقولون‪ ،‬ثم قال اللهم اغفر أليب سلمة وارفع درجته يف املهديني‪ ،‬واخلفه يف عقبه يف الغابرين‪ ،‬واغفر‬
‫لنا وله يا رب العاملني وافسح له يف قربه ونور له فيه)‪ .‬رواه مسلم‪.‬‬

‫الله عنه ته داخل شو‬ ‫الله عنها څخه روایت دی هغه وايي چې نبي علیه السالم ابو سلمه ر‬ ‫ترجمه‪ :‬د حُضت ام سلمه ر‬
‫په داسې حال کې چې د هغه سرتګې خالصې پاتې وې نو هغه يي ورلره پټې کړي ‪ ،‬بیا نبي علیه السالم وفرمایل‪ :‬کله چې روح‬
‫قبب کړل يش نو سرتګې ورپسې ګوري ‪ ،‬نو آوازونه پورته کړل د هغه د کورنۍ خلکو ‪ ،‬نو نبي علیه السالم وفرمایل‪ :‬مه غواړئ د‬
‫خپلو ځانونو لپاره مګر خیر‪ ،‬بیشـکه مالئکې په هغه څه چې تاسو يې غواړی امني وايې‪ .‬بیا وفرمایل‪ :‬ای الله! ته بښنه وکړئ‬
‫ابوســـلمه ته او لوړه کړې درجه دهغه په هغه چاکې چې په هدایت باندې وي او وګرځوئ د هغه پاتې شـــوي کســـان په پاتې‬
‫کیدونکو کې او بښنه وکړئ مونږ ته او هغه ته ای رب العاملینه! او پراخي راولې ورته په قرب کې او روښانه کړئ ورته قرب‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫الله عنه قال‪ :‬كان رسول الله ص الله عليه وسلم يتعهد األنصار‪،‬‬ ‫په يو بل حدیث رشیف کې راځي‪ ( :‬عن بريدة األسلمي ر‬
‫ويعودهم‪ ،‬ويسأل عنهم‪ ،‬فبلغه عن امرأة من األنصار مات ابنها وليس لها غريه‪ ،‬وأنها جزعت عليه جزعاً شديدا ً‪ ،‬فأتاها النبي ص‬
‫الله‬ ‫الله عليه وسلم ومعه أصحابه‪ ،‬فلام بلغ باب املرأة‪ ،‬قيل للمرأة‪ :‬إن نبي الله يريد أن يدخل‪ ،‬يعزيها‪ ،‬فدخل رسول الله ص‬
‫ابنك‪ ،‬فأمرها بتقو الله وبالصرب)‪ .‬رواه الحاكم‬ ‫عليه وسلم فقال‪ :‬أما إنه بلغني أنك جزعت ع‬

‫الله عنه څخه روایت دی هغه وايي رسول الله صلی الله علیه وسلم به د انصارو حالت معلومولو او‬ ‫ترجمه‪ :‬د بریده اسلمي ر‬
‫دهغوی پوښتنه به يې کوله او د هغوی په اړه به يې د خلکو څخه پوښتنه کوله‪ .‬هغه ته دانصارود يوې ښځې په اړه دا خرب ورسیده‬
‫چې د هغې زوی وفات شــوی دی او نور له هغه څخه نور څوک نلري او هغه د هغه په مړینه ډیره ســخته ودردیدله‪ .‬نبي علیه‬
‫السـالم د هغه ښځې کورته ورغی په داسې حال کې چې صحابه کرام هم ورهه ؤ‪ .‬کله چې د هغه ښځې دروازې ته ورسیده‪،‬‬
‫هغه ښځې ته وویل شو چې نبي علیه السالم غواړي چې داخل يش او هغه ښځې ته تعزیه وکړي ‪ ،‬بیا نبي علیه السالم ور داخل‬
‫شو اوورته يي وفرمایل‪ :‬ب یشکه ماته دا خربه رارسيدلی ده چې ته په خپل زوی باندې زيات فریاد کوی‪ ،‬بیا نبي علیه السالم هغه‬
‫ښځې ته په تقوا او په صرب کولو امر وکړ‪.‬‬
‫د پورته ذکر شوو آحادیثو څخه دا ثابته شوه چې نبي علیه السالم مړو کسانو ته دعاء کړی ده او دمړو وارثانو ته يي تعزیه کړی ده‬
‫او ددې کار لپاره د هغوی کورونو ته هم ورغلی دی‪.‬‬
‫د تعزيې(تسلیت) لپاره کوم ځانګري او مخصوص الفاظ نشته خو باید د مړي وارثانو ته هغه الفاظ او جملې وکارول يش چې د‬
‫هغوی د تسل یت په برخه کې ګټور متامیږي او د هغوی غم ورباندې سپکیږي؛ لکه‪ :‬الله تعالی دې تاسو ته صرب درکړئ او ستاسو‬
‫مړی دې الله تعالی وبښئ‪ .‬الله تعالی دې ستاسو مړی ستاسو دآخرت ذخیره وګرځوي او ستاسودرجې دې الله لوړې کړي‪ .‬ټوله‬
‫دنیا فاين ده او بقاء يواځې الله تعالی لره ده مونږ او تاسو ټول ددې فانې دنیا څخه تلونکي ياستو‪.‬‬
‫امام شافعي په کتاب األم کې ليکيل دي چې په تعزیه کې کوم مشخص او محدد څه نه دي راغيل ‪.‬‬
‫قال اإلمام الشافعي رحمه الله ‪ ( :‬ليس يف التعزية يشء مؤقت)‪ .‬األم ‪۷۵۱/۵‬‬
‫ا مام ابن قدامه هم دا خربه کړی ده اووايې‪ (:‬ال نعلم يف التعزية شيئاً محدودا ً‪ .)...‬املغني ‪۲۵۲/۲‬‬
‫البته په احاديثو کې د تعزيت او غمرازۍ په اړه ځینې دعاګانې راغيل دي چې که چريې چا ته زده وي او هغه وکاروي دا افضله‬
‫او بهرته ده لکه‪ِ (:‬إ َّن لل ِه َما أَ َخذَ‪َ ،‬ول اه َما أَ ْعطَى‪َ ،‬وك ٌّال ِعنْدَها ِبأَ َجل ام َس َّم ًى‪ ،‬فَلتَ ْص ِ ْ‬
‫رب َولتَ ْحتَ ِس ْب)‪.‬متفق علیه‬
‫ترجمه‪ :‬بیشـــکه هر څه خاص الله تعاىل لره دي چې اخيل يي او هرڅه هغه لره دي چې ورکوي يې او هر څه له هغه هه په‬
‫ټاکلې نېټه باندې دي‪ ،‬نو ته باید صربوکړئ او ته بايد د ثواب هیله ولرئ‪.‬‬
‫همدارنګه دا دعاء هم راغلې ده‪( :‬اعظم الله اجرکم وغفر مليتکم) الله تعاىل دې ستاسې اجر زيات کړي او ستاسې مړي ته دې‬
‫مغفرت وکړي‪.‬‬
‫همدا راز (ا نالله و انا اليه راجعون) خو له ټولو نه مشهوره او غوره دعاء ده‪.‬‬
‫نبي علیه السالم ‪ ،‬صحابه کرامو او سلف صالحینو په مختلفو حاالتو مختلفې دعاګانې کړي دي‪.‬‬
‫د قدوري په معتربه رشح الجوهرة النرية ‪ ۵۵۴/۵‬کې داسې راځي چې د تعزيې الفاظ‪َ (:‬عظَّم الله أجرك ‪ ،‬وأحسن عزاءك ‪ ،‬وغفر‬
‫مليتك ‪ ،‬وألهمك صربا ً ‪ ،‬وأجزل لنا ولك بالصرب أجرا‪.‬‬

‫وأحسن من ذلك ‪ :‬تعزية رسول الله ص الله عليه وسلم إلحد بناته كان قد مات لها ولد فقال‪( :‬إن لله ما أخذ ‪ ،‬وله ما أعطى‬
‫‪ ،‬وكل يشء عنده بأجل مسمى)‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫همدا شان که چريې ددې فرصت وي چې الندې آیتونه د مړي وارثانو ته ولوستل يش او يا ترجمه يش بهرته ده‪.‬‬

‫الله تعالی فرماييل دي‪(:‬ك ُّال نَفْس ذَائِ َق اة الْ َم ْو ِت ث ا َّم إِلَ ْينَا ت ا ْر َج اعو َن)‪.‬العنكبوت‪.۱۱:‬‬

‫ترجمه‪ :‬هر نفس د مرګ (مزه) څکونکی دی بیابه خاص مونږ ته راګرځولی شئ‪.‬‬

‫په يو بل آیت کې فرمايې‪(:‬ق ْال إِ َّن الْ َم ْوتَ ال َِّذي ت َ ِف ُّرو َن ِم ْن اه فَ ِإنَّ اه ام َال ِقي اك ْم ث ا َّم ت ا َر ُّدو َن إِ َ‬
‫ىل َعالِمِ الْ َغ ْي ِب َوالشَّ َها َد ِة فَ اي َن ِّبئا اك ْم مبِ َا كا ْنتا ْم‬
‫ت َ ْع َملاو َن)‪.‬الجمعة‪۸ :‬‬

‫ترجمه‪ :‬ته (دوی) ته ووایه بیشکه هغه مرګ چې تاسو له هغه نه تښتی پس یقیناً هغه له تاسو هه مالقات کوونکی دی بیابه‬
‫تاسو د غیبو او ښکاره وو وعامل ذات ته بوتلی شی نو هغه به تاسو په هغو عملونو خرب کړي چې تاسو به کول‪.‬‬

‫ِين‪.‬ال َِّذي َن إِذَا‬

‫الصا ِبر َ‬
‫رش َّ‬
‫ات َوبَ ِّ ِ‬ ‫ف َوالْجو ِع َونَقْص ِّم َن األْ َ ْم َوا ِل َواألْ َ ِ‬
‫نفس َوالثَّ َم َر ِ‬ ‫خ ْو ِ‬
‫َِشء ِّم َن الْ َ‬
‫الله تعالی فرمایيل دي‪َ ( :‬ولَنَبْل َونَّكم ب َ ْ‬
‫‪ .‬البقرة‪)۵۱۱-۵۱۱(:‬‬
‫َـئك َعلَ ْي ِه ْم َصلَ َواتٌ ِّمن َّربِّ ِه ْم َو َر ْح َم ٌة َوأولَ ٰـ ِئ َك هم الْم ْهتَدونَ)‬ ‫أَ َصابَتْهم ِ‬
‫مصي َب ٌة قَالوا ِإنَّا لِلَّـ ِه َو ِإنَّا ِإلَ ْي ِه َراجِعو َن‪ .‬أول َ‬

‫ترجمه‪:‬او خامخا مونږ به تاسو رضور په يو شی هه له ويرې او له لوږې او دمالونو او ځانونو او میوو په نقصان(کمي) هه ازمايو‬
‫او صرب کوونکوته زیری ورکړه هغه کسان چې کله دوی ته څه مصیبت وريس(نو) وایې یقیناً مونږ د الله يو او بیشکه مونږ خاص‬
‫هغه ته ورګرځیدونکي يو‪ .‬دغه خلک پر همدوې باندې د خپل رب له جانبه عنایتونه دي او رحمت دی او همدغه خلک هدایت‬
‫موندونکي دي‪.‬‬

‫همدا رنګه الله تعالی فرمایيل دي‪( :‬كل نَفْس ذَائِقَة الْ َم ْو ِت َوإَِّنَّ َا ت َوفَّ ْو َن أجو َرك ْم يَ ْو َم الْ ِقيَا َم ِة فَ َمن ز ْحز َِح َعنِ النَّا ِر َوأ ْد ِخ َل الْ َجنَّ َة‬
‫فَ َق ْد فَا َز َو َما الْ َح َياة الدنْ َيا ِإالَّ َمتَاع الْغرورِ)‪.‬آل عمران‪۵۸۱ :‬‬
‫ترجمه‪ :‬هر ساه لرونکی د مرګ (مزه) څکونکی دی او يقيناً داخربه ده چې تاسو ته به د قیامت په ورځ ستاسو ثوابونه (پوره) پوره‬
‫درکړی يش نو څوک چې له اور (جهنم) نه لری کړی شــو او جنت ته داخل کړی شــو نو یقيناً هغه کامیاب شــو او دنیوي ژوند‬
‫يواځې د غولیدو سامان دی‪.‬‬
‫د تعزیت لپاره کیناستل‪:‬‬
‫د تعزیت طريقه داده چي تر درو ورځو پوري د مړي ورثه اول په خپل کور کې کينې او که په کور کي ځای نه وي په مسجد يك‬
‫هم کوالی يش کيني او پرتـه له مســـجد څخه کوالی يش په کوم بل معین ځای کې کينې‪ .‬خلک به راځي د مړي لپاره به د‬
‫مغفرت او د پاتې کسانو لپاره به د صرب جميل دعا کوي او ځي به‪.‬‬
‫اوتر دريو ورځو پورې تعزيت وي د دريو ورڅو څخه زيات مکروه د ی‪ ،‬البته د لری ځایونو خلکو او غائبو خلکو لپاره ددری ورځو قید‬
‫نشته‪.‬‬

‫په حدیث رشیف کې راځي‪(:‬عن عائش َة َر ِ َ الله عنها‪ ،‬قالت‪( :‬ل ََّام جاء َّ‬
‫النبي ص َّ الل اه عليه وسلَّم قتَ ال ابنِ حارثةَ‪ ،‬وجعفر‪ ،‬وابنِ‬
‫رواحةَ؛ جلس ياع َر اف فيه ال احز ان)‪.‬متفق علیه‬
‫الله عنها څخه روایت دی‪ ،‬هغه وايې هرکله چې راغی نبي علیه السالم ته خرب د شهادت د زید بن حارثه‬ ‫د حُضت عائشه ر‬
‫او جعفر بن ابی طالب او عبدالله بن رواحه کيناست هغه په داسې حال کې چې معلومیده خپګان په هغه کې‪.‬‬
‫په دې حدیث کې دمړي د مصیبت لپاره په کیناستو کې ښکاره دلیل دی او اما م بخاري ددې حدیث لپاره مستقل باب ( باب‪:‬‬
‫من جلس عند املصیبة یعرف فیه الحزن) لږولی دی‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫الله عنها فرمايي‪ (:‬أنَّها كانت إذا مات املَيِّ ات ِمن أَ ْهلِها‪ ،‬فاجت َم َع لذلك النِّسا اء ثم ت َ َف َّرق َْن إالَّ أهلَها و َّ‬
‫خاصتَها)‪.‬‬ ‫حُضت عائشه ر‬

‫کله به چې ددوی له کورنۍ څخه څوک وفات شول او ددې (مصیبت) لپاره ښځې راټولې شوی بیا نورې ښځې الړې او د کور او‬
‫خاص (میلامنه) به پاتې شول‪.‬‬
‫بله داچې تعزیه سنت ده ددې لپاره په يو معین ځای کې کیناستل ددې سنتو عميل کولو لپاره الرهواروي‪.‬‬
‫مراقي الفالح‬ ‫عالمه طحطاوي رح ليکي‪( :‬ال بأس بالجلوس لها ثالثة أيام من غري ارتكاب محظور)‪ .‬حاشية الطحطاوي ع‬
‫ص ‪ )۷۷۱(:‬ترجمه‪ :‬باک نلري دمړي مصیبت لپاره کیناستل تر درې ورځو پورې پرته د کوم محظور عمل دارتکاب څخه‪.‬‬
‫امام ابن نجيم رح ليکيل دي‪ :‬قال البقايل‪ :‬وال بأس بالجلوس للعزاء ثالثة أيام يف بيت أو مسجد‪ ،‬وقد جلس رسول الله ص‬
‫الله عليه وآله وسلم ملا قتل جعفر وزيد بن حارثة‪ ،‬والناس يأتون ويعزونه)‪ .‬البحر الرائق ‪۲۴۱/۲‬‬
‫ترجمه‪ :‬امام بقايل رح وايې باک نلري کيناستل د تعزيې لپاره درې ورځې په کورکې او يا په مسجد کې بیشکه نبي علیه السالم‬
‫الله عنهم په شهادت ورسیدل اوخلک ورته راتلل او‬ ‫تعزيې ته کيناستلی ؤ ‪ ،‬کله چې جعفر بن ابی طالب او زید بن حارثه ر‬
‫تعزیه يې ورته کوله‪.‬‬
‫د جمهورو فقهاو په اتفاق هه بهرتین وخت د تعزیت (تسلیت ) لپاره د مړي ددفن څخه وروسته دی؛ ځکه قبل الدفن د مړي‬
‫ورثه مشغول وي او یا د مړي ورثه وو وروسته له فراق څخه غم زيات وي‪(.‬املوسوعة الفقهیة)‬
‫همدا ارز په کوم کور کې څوک وفات يش سنت طریقه داده چې خپلوان او ګاونډیان به د مصیبت زده کورنۍ لپاره ډوډۍ تياروي‪،‬‬
‫ځکه هغوی ته مصیبت رسیدلی وي‪.‬‬
‫داد د څلورو مذه بونو د پیروانو اتفاقي خربه ده‪ ،‬ځکه چې په همدې طریقه باندې رسول الله صلی الله علیه وسلم امر کړی دی‪.‬‬
‫رسول الله ص َّ الله عليه وسلَّم‪( :‬اصن اعوا‬
‫ا‬ ‫عبد الل ِه بنِ َجعفر‪ ،‬قال‪ :‬ل ََّام جاء نَ ْع اي جعفر قال‬
‫په يو حدیث رشیف کې راځي‪( :‬عن ِ‬
‫آل ِل َجعفَر طعا ًما؛ فقد أتاهم ما يَشْ َغلاهم‪ ،‬أو أ ْم ٌر يَشْ َغلاهم)‪ .‬سنن الرتمذی‬
‫ترجمه‪ :‬تیارکړئ د جعفرکورنۍ لپاره طعام‪ ،‬بیشکه هغوی ته راغلی دی هغه څه چې هغوی مشغوله کوي هغوی لره د پخلې نه او‬
‫يايې داسې وفرمایل‪ :‬هغوی ته راغلی دی داسې کار چې هغوی يې مشغوله کړي دي‪.‬‬
‫امام مناوي ددي حدیث په رشح کې وايي‪( :‬فيندب لجريان امليت وأقاربه األباعد صـــنع الطعام‪ ،‬ويحلفون عليهم يف األكل)‪.‬‬
‫فيب القدير ‪۷۸۱/۵‬‬
‫ترجمه‪ :‬پس مستحب ده د مړي ګاونډیانو ته او لری خپلوانو ته تیارول د ډوډۍ او دوی ته به د الحاح په توګه د ډوډۍ په خوړلو قسم‬
‫ورکوي‪.‬‬
‫د تعزیت (فاتحه خوانۍ) پروخت د څو دقیقو لپاره د سکوت (چوپ والی) اختیارول‪:‬‬
‫ځينې خلک او بالخصـــوص په ځینې دولتونو کې عادت دی چې د مړي په خاطر يوه لحظه چوپتیا اختیاروي چې ددې ډول عادت‬
‫څخه علاموو منع کړی ده او دا يې د یهودو او اهل هنودو رسم بللی دی‪ .‬په فتاوی حقانیه کې همدې ته ورته د يو سوال په جواب‬
‫کې داسې ليکل شوي دي‪ :‬اسالم د چا په وفات باندې د مړي د وارثانو په غم کې د رشکت او تعزیت یوه طریقه مسلامنانو ته ښوولې‬
‫ده او مسلامنان په همدې طریقې باندې د چا په غم کې د رشیکیدو او تعزیت اظهار کولی يش په سوال کې د تعزیت د ښکارولو درج‬
‫شوې طریقه د يهودو او هنودو ده د دې لپاره د مسلامنانو لپاره د دې طريقي اختیارول ناجائز خو پریږده بلکه له یهودو او هنود و هه‬
‫د مشابهت له وجهې ئې پريښودل واجب دي‪.‬‬
‫د فاتحې اړونده رضوري خربې‪:‬‬
‫‪ :۵‬کله چي یو څوک وفات يش د مړي قريبانو ته تعزیت ورکول يعنې د تسلیت لپاره ور تلل ثواب لري‪.‬‬

‫‪5‬‬
‫‪ :۲‬په مسجد کې فاتحه اخستل جايز دي په دې رشط چي دنیوي مجلسونه به نه کوي په مسجد کې او په مسجد کې فاتحه‬
‫به د دين برخه نه بويل‪.‬‬
‫‪ :۷‬فاتحه بايد په درو ورځو کې واخيستل يش تر درو ورځو وروسته فاتحې ته ورتلل د رضورت پرته رشعا ښه کار نه دی‪( .‬هنديه‪۵ :‬‬
‫‪)۵۷۱ /‬‬
‫‪ : ۴‬که څه هم د رسول الله صيل الله عليه وسلم په زمانه کې د فاتحې دغه طریقه نه وه کومه چې زموږ او ستاسو په ټولنه کي‬
‫رواج ده خو علاموو په دې رشط جايز کړې ده چي د ثواب په نیت به د مړي د کورنۍ تعزیت کوي ‪ ،‬اوسنۍ طريقه به ددين برخه‬
‫نه بويل‪.‬‬
‫‪ : ۱‬د مسکین او مسافر پرته نورو خلکو ته د مړي پر کور تر درو ورځو خوراک نه دی جايز‪.‬‬
‫‪ :۷‬د مسجد په دروازه کې چوکۍ ايښودل ‪ ،‬خامخا پخه ډوډۍ راوړل رشعي حکم نه دی او نه د رسول الله صلی الله علیه وسلم‬
‫په زمانه کې وو؛ البته که يې نور قريبان پخه ډوډۍ ورته راوړي د مړي کورنۍ او مسافرو میلمنو ته يې ورکړي ډېر ښه کار دی ‪،‬‬
‫او که چوکۍ ايښوول د دين په نيت نه کوي او يا هم پاخه خواړه د خیرات په نيت راوړي جايز دي خو په دې رشط چې د یتیامنو‬
‫د مال څخه به نه وي پاخه شوي؛ البته ښه خربه داده چي خريات پټ وکړي ځکه ديوې خوا به د ريا خالص وي او د بيل خوا به‬
‫دغه کار رواج نه جوړیږي اوس بدبختي داده چي غريب خلک هم مجبوره دي چي که يې د کور څوک وفات يش رضور به پاخه‬
‫خواړه راوړي که يې نه راوړي خلک پیغور ورکوي‪ ،‬ښــه داده چې ددغو رواجونو څخه ځان خالص کړو چي د شــتمنو له وجهي‬
‫ناداره نه ځوریږي‪.‬‬
‫‪ :۱‬په ځينو ځایونو کې چي څوک وفات يش د مړي پر کور درې ورځي د کيل د خلکو ډوډۍ الزمه يش‪ ،‬هغه که شتمن وي که‬
‫ناداره خامخا به ډوډۍ ورکوي که نه خلک يې بيا بې همته بويل لطفاً دغه خلک خرب کړئ چې دوه ګناوې مو کړي دي‪:‬‬
‫الف‪ :‬دغه خوراک نه دی درته روا‪.‬‬
‫ب‪ :‬ددې پر ځای چي د مړي د کورنۍ هه غم رشيکي وکړی ظلم مو ورباندي وکړ‪.‬‬
‫‪ :۸‬که د مړي په وارثانو کي نابالغه وي د وفات شوي کس له کوره مطلق خوراک نه دی جايز؛ البته که يې هغه قريبان کوي چي‬
‫په میراث کې ځني جال وي پروا نه کوي‪.‬‬
‫‪ : ۱‬د مړي په جنازه کي ګډون د وفات شوي مسلامن ورور حق دی د هغه د توان په اندازه‪ .‬مسلامن مکلف دی چي په جنازه‬
‫کي ګډ ون وکړي او د تعزیت يا فاتحې لپاره د مړي کورنۍ ته ورتلل ثواب لري خو الزم حق نه دی‪ ،‬بنا ًء که څوک فاتحې ته را نه‬
‫يش نو زړه به ورڅخه نه خپه کوي‪ ،‬دا دهغه خپله ګټه ده چي کوي يې یا يې نه کوي‪.‬‬
‫‪ :۵۴‬کله چي فاتحه خالصه يش نو بيا يو څوک راويل چي د مړي د اوسېدو په خونه کې د کمپلو کونجونه راټول کړي‪ ،‬دغه کار‬
‫رشعي نه بلکي رواج دی‪.‬‬
‫‪ :۵۵‬کله چي په کوم کور کي مړی ويش په لومړي اخرت به ټول قريبان هغه کورته ورځي‪ ،‬دغه خربه رشعي نه ده بلکي رواج دی‪.‬‬
‫‪ : ۵۲‬په مړي پيس هر وخت خريات کول پکار دي ټاکيل ورځې ورته معلومول لکه اوومه‪ ،‬څلوېښتمه او دايس نور رشعي کار نه‬
‫دی‪( .‬فتاوی فریدیه)‬
‫‪: ۵۷‬د مړي کور ته ځني خوراکي توکي ور وړل يا هم پيسې ورکول‪ ،‬يا پخه ډوډۍ ور وړل يا هم پسه ور وستل ثواب لري‪ ،‬رسول‬
‫الله صلی الله علیه وسلم امر کړی دئ چي د مړي د کورنۍ هه مرسته وکړئ البته د رواج په نیت نه بلکي د ثواب په نيت‪.‬‬
‫‪ :۵۴‬د مړي هر شی که لږ وي او که ډېر وي ک ه څه هم د اغوستلو کايل او د استعامل شيان وي ټول مرياث ګرځي د ټولو وارثینو‬
‫د موافقې پرته يې نه څوک اخيستالی يش او نه يې خرياتوالی يش‪.‬‬

‫‪6‬‬