Professional Documents
Culture Documents
Tổng hợp 8 bệnh ở tôm thẻ chân trắng thường gặp trong quá trình nuôi
Ngành công nghiệp nuôi tôm ngày càng phát triển, mang lại hiệu quả kinh tế,
cải thiện đời sống cho người dân. Hiểu biết về bệnh trong quá trình nuôi tôm
sẽ giúp bà con phòng trừ, phát hiện và trị bệnh cho tôm kịp thời. Sau đây là 8
bệnh ở tôm thẻ chân trắng thường gặp nhất trong quá trình nuôi bà con nên
chú ý.
Dấu hiệu nhận biết: Khối gan tụy teo và có màu nhợt nhạt, ruột rỗng hoặc đứt đoạn.
Hình 1. Bệnh ở tôm thẻ chân trắng – Tôm bị hoại tử gan tụy cấp tính.
Cách phòng trị bệnh: Kiểm tra mật độ vi khuẩn Vibrio trong nước và đất nuôi tôm.
Nuôi thêm cá rô phi hoặc các loài cá khác trong ao, tạo quần thể vi sinh.
T
ôm bị hoại tử gan tụy cấp tính. Ảnh: tanilogic.com
Biện pháp phòng và trị bệnh: Áp dụng biện pháp phòng bệnh chung.
Trị bệnh: Khi phát hiện cần dừng cho ăn, thay nước và diệt khuẩn. Bỏ đói tôm từ 3 - 4
ngày. Sau đó cho ăn lại với khẩu phần ăn giảm 50% so với mức thông thường. Trộn vào
thức ăn các hoạt chất tự nhiên có khả năng diệt khuẩn hoặc acid hữu cơ.
nhiễm khuẩn thứ phát cùng với sự hình thành các chấm đen ở gan tụy. Tỷ lệ chết của tôm
lên tới 95% ở những đàn tôm nuôi không được điều trị bệnh kịp thời
Dấu hiệu nhận biết: Tôm thẻ chân trắng tăng trưởng giảm từ 10 – 30%, các phụ bộ ở
phần đầu ngực bị biến dạng, vỏ thô ráp và râu quăn, còi cọc.
Hình 2. Bệnh ở tôm thẻ chân trắng – Tôm bị hoại tử cơ quan tạo máu và cơ quan lập
biểu mô.
Cách phòng trị bệnh: Tiệt trùng trứng và ấu trùng là một phương pháp phòng bệnh
hiệu quả tại các trại sản xuất giống.
LÊ KIM TRỘNG ĐỨC 2023
1. Bệnh hoại tử cơ
Bệnh hoại tử cơ là một trong những bệnh truyền nhiễm do virus gây ra trên tôm, dẫn đến
thiệt hại nghiêm trọng cho hộ nuôi nếu không chú trọng quản lý tốt con giống và môi
trường nước ao nuôi.
Nguyên nhân gây ra bệnh hoại tử cơ là do infectious myonecrosis virus – IMNV gây ra.
Quá trình lây lan của IMNV có nguyên nhân do sự vận chuyển tôm thẻ chân trắng
(TTCT) bố mẹ qua các châu lục khác nhau.
IMNV thường xuất hiện khi tôm đạt từ 45 ngày tuổi trở lên, hiện tượng ban đầu phần cơ
đuôi và cơ bụng trở nên trắng đục sau đó lan dần khắp cơ thể. Tôm bị sung huyết, virus
IMNV khu trú trong các mô liên kết, cơ vân, hệ bạch huyết, thực bào, xuất hiện thể ẩn
trong tế bào chất.
Ở cấp độ nghiêm trọng, bệnh có thể dẫn đến hiện tượng hoại tử và đỏ ở các phần cơ này
nhất là phần dưới đuôi (dễ nhầm lẫn với hội chứng Taura ở tôm).
Bệnh có thể gây chết đột ngột và kéo dài, tỷ lệ tôm thẻ rớt đáy có thể từ 40 - 70%.
Về phương thức lây nhiễm, IMNV lây nhiễm theo chiều dọc từ tôm bố mẹ sang ấu trùng.
Lây nhiễm theo chiều ngang từ việc tôm khỏe ăn thịt tôm bệnh, bệnh còn lây truyền qua
nguồn nước.
Bệnh hoại tử cơ quan tạo máu và cơ quan lập biểu mô (viết tắt IHHNV) do virus
infectious hypodermal và hematopoietic necrosis gây ra. Bệnh xảy ra trên cả tôm sú và
tôm thẻ chân trắng (TTCT) ở tất cả các giai đoạn phát triển và bất cứ thời điểm nào trong
năm.
Loại virus này sau khi xâm nhập vào cơ thể tôm sẽ phá hủy các tế bào biểu mô ở vùng
đầu, đuôi, cơ quan tạo máu, hệ bạch huyết, các tế bào thần kinh, tuyến râu và có thể lây
truyền theo chiều dọc lẫn chiều ngang, chúng làm hoại tử mô và sưng to vật chủ.
Khi bệnh bùng phát, những con tôm mang mầm bệnh nếu sống sót cũng sẽ mang virus
trong suốt vòng đời và sẽ lây truyền virus cho thế hệ sau (lây nhiễm theo chiều dọc). Bên
LÊ KIM TRỘNG ĐỨC 2023
cạnh đó, bệnh này cũng lây theo chiều ngang cho những con tôm khác trong ao khi tôm
khỏe ăn thịt hoặc chất thải của tôm bệnh.
TTCT bị nhiễm IHHNV có biểu hiện dị hình còi cọc, phần đầu chủy bị cong, biến dạng,
râu quăn queo, lớp vỏ ngoài sần sùi, thô ráp. Phần sống lưng và đuôi tôm có hình dạng
bất thường.
Tôm ăn kém, phân đàn cao. Hệ số còi cọc ở TTCT thường từ 10 – 30%, khi bị bệnh nặng
hệ số còi cọc chậm lớn có thể lên tới 50%.
Đối với những tôm mang mầm bệnh, khi điều kiện ao tôm xấu, sức đề kháng yếu, thì tôm
mang mầm bệnh sẽ phát bệnh. Khi quan sát trong ao, tôm bệnh thường có biểu hiện
giống một số bệnh khác như ăn yếu, bỏ ăn, bơi lờ đờ trên mặt nước.
Dấu hiệu nhận biết: Phần cơ ở các đốt hay cơ đuôi hoặc toàn thân có màu trắng hay
đục và có dấu hiệu hoại tử.
Cong thân và đục cơ: Trong quá trình nhấc nhá (sàn, vó) hay chài kiểm tra tôm
vào lúc nhiệt độ cao, tôm thẻ chân trắng nhảy lên và búng mạnh gây ra tình
trạng cong thân. Sau khi được thả trở lại ao, tất cả tôm cong thân đều sẽ chết vì
không có khả năng tự duỗi thẳng.
Đục cơ do hàm lượng oxy thấp: Nếu không lắp đủ các dàn quạt nước, lượng
oxy trong nước ao nuôi sẽ thấp. Khi hàm lượng oxy xuống thấp hơn thì hầu hết
tôm có dấu hiệu mô cơ trở nên trắng đục.
LÊ KIM TRỘNG ĐỨC 2023
Cách phòng trị bệnh: Hiện chưa có biện pháp chữa trị mà chủ yếu cần phòng bệnh
tổng hợp, chú ý các nguyên nhân gây bệnh chủ quan và hạn chế.
8. Bệnh hoại tử gan tụy do vi khuẩn (NHPB) hay bệnh đốm đen
Nguyên nhân gây bệnh: Do vi khuẩn NHPB (Necrotizing Hepatopancreatitis
Bacterium). Bệnh do vi khuẩn gây ra khác hoàn toàn với bệnh hoại tử gan tụy cấp tính
EMS AHPNS.
Dấu hiệu nhận biết: Tôm thẻ chân trắng bệnh trên thân xuất hiện nhiều đốm đen nhỏ
hoặc mảng lớn, mang màu tối hoặc đen, đuôi mỏng. Có thể có những tổn thương phụ bộ
như mòn đuôi và vảy râu, cụt râu…
LÊ KIM TRỘNG ĐỨC 2023
Cách phòng trị bệnh: Tương tự với các biện pháp phòng bệnh chung đối với bệnh do
vi khuẩn. Diệt khuẩn kỵ khi cải tạo ao, đánh giá mật số vi khuẩn gây bệnh bằng biện
pháp đơn giản nhất là dùng đĩa thạch TCBS agar (MP – BIOTEST). Kiểm tra chất lượng
tôm giống bằng kỹ thuật PCR.
Đối với nguyên nhân gây bệnh là Virus: Số lượng đốm trắng nhiều, kích thước
từ 0,5 – 2,0 mm xuất hiện bên trong vỏ. Tôm bệnh hoạt động kém nhưng ăn
nhiều đột ngột rồi sau đó bắt đầu xuất hiện tình trạng bỏ ăn, lờ đờ.
LÊ KIM TRỘNG ĐỨC 2023
Đối với nguyên nhân là do vi khuẩn: Tôm vừa nhiễm bệnh vẫn hoạt động, ăn
mồi và lột vỏ, đôi khi các đốm trắng mất đi sau khi tôm lột. Khi nhiễm nặng,
tôm lột vỏ chậm lại, chậm lớn và chết rải rác nhưng chết hàng loạt. Các đốm
trắng hình tròn, nhỏ, mờ đục nhìn thấy trên vỏ khắp cơ thể tôm.
Đối với nguyên nhân là do môi trường: Tôm có đốm trắng ở vỏ đầu ngực hoặc
phần vỏ ở sống lưng nhưng vẫn khoẻ mạnh, sinh trưởng hơi chậm.
thước nhỏ đến đường kính 3 mm. Tôm nhiễm bệnh đốm trắng sẽ có biểu hiện chán ăn và
bơi bất thường chẳng hạn như bơi nghiêng, tụ tập quanh bờ ao hoặc bơi gần bề mặt. Tuy
nhiên không phải tất cả những đốm trắng trên tôm đều là do virus này gây ra. Một số yếu
tố môi trường như độ pH hoặc vi khuẩn gây nên. Điều quan trọng là bạn phải kiểm tra
xem đàn có nhiễm bệnh hay không và tiêu hủy đàn ngay khi được xác định bị nhiễm.
Chất lượng nước phải kiểm tra, làm sạch thường xuyên và theo dõi các nguồn có thể lây
nhiễm.
3. Bệnh đốm trắng (gây bệnh do White Spot Syndrome Virus (WSSV))
Đây là một bệnh vô cùng nguy hiểm có thể làm tôm chết 100% chỉ sau từ 3 - 10 ngày kể
từ khi tôm bị nhiễm bệnh.
* Biểu hiện bệnh: Tôm dạt bờ, kém ăn, bơi yếu và xuất hiện các đốm trắng có vòng
tròn đồng tâm đường kính từ 0,5 - 2mm trên vỏ kitin, cơ thể yếu ớt chuyển thành màu
hồng đồng thời xuất hiện các đốm trắng, ruột rỗng, chết dạt bờ.
* Biện pháp phòng và trị bệnh: Đây là bệnh do virus gây ra nên hiện nay vẫn chưa
có phương pháp chữa trị. Vì vậy, người nuôi cần phải tăng cường các biện pháp phòng
bệnh.
Đối với ao tôm bệnh, người nuôi nên vớt tôm chết ra khỏi ao. Sau đó dùng Chlorin với
liều lượng 30kg/1.000m3; hoặc formol 200 lít/1.000m3 hòa nước tạt đều ao, ngâm 7 ngày
rồi tiến hành xổ ra môi trường. Khi phát hiện bệnh tốt nhất là thu hoạch ngay để giảm
thiệt hại.
Bệnh đốm trắng (gây bệnh do White Spot Syndrome Virus (WSSV))
Đây là một bệnh vô cùng nguy hiểm có thể làm tôm chết 100% chỉ sau từ 3 - 10 ngày kể
từ khi tôm bị nhiễm bệnh.
LÊ KIM TRỘNG ĐỨC 2023
Biểu hiện bệnh: Tôm dạt bờ, kém ăn, bơi yếu và xuất hiện các đốm trắng có vòng tròn
đồng tâm đường kính từ 0,5 - 2mm trên vỏ kitin, cơ thể yếu ớt chuyển thành màu hồng
đồng thời xuất hiện các đốm trắng, ruột rỗng, chết dạt bờ.
– Khi tôm bị bệnh, sẽ có các dấu hiệu như: ăn tăng lượng thức ăn trong vòng 2 ngày, sau
đó giảm ăn mạnh rồi bỏ ăn, cơ thể yếu ớt chuyển thành màu hồng đồng thời xuất hiện các
đốm trắng, ruột rỗng, chết tấp bờ.
Bệnh tôm thẻ chân trắng – đốm trắng trên tôm nuôi
4. Bệnh Taura
Nguyên nhân gây bệnh: Do Taura Syndrome Virus (TSV) gây ra.
Dấu hiệu nhận biết: Tôm thẻ chân trắng nhiễm bệnh có màu đỏ nhạt, nhất là phần
đuôi, vỏ mềm và ruột rỗng. Đây là hội chứng gây chết tôm với tỷ lệ cao và tốc độ lây lan
nhanh.
LÊ KIM TRỘNG ĐỨC 2023
Cách phòng trị bệnh: Áp dụng phương pháp phòng bệnh tổng hợp. Chọn con giống
không có mầm bệnh sau khi qua kiểm tra PCR hoặc chọn con giống không nhiễm bệnh
SPF (Specific Pathogen Free).
- Bệnh TSV có thể lan truyền bệnh theo chiều ngang từ virus trong ao nuôi hoặc theo
chiều đứng từ tôm bố mẹ nhiễm bệnh.
Dấu hiệu nhận biết: Sợi phân tôm cũng có màu vàng nhạt, gan tụy teo hoặc mềm nhũn,
mềm vỏ hay lỏng lẻo. Tôm sẽ yếu dần, bơi lờ đờ và chết.
Hình 5. Bệnh ở tôm thẻ chân trắng – Tôm bị bệnh phân trắng.
Cách phòng trị bệnh: Giảm mật độ nuôi trong mùa nắng nóng để giảm hàm lượng vật
chất hữu cơ ở nền đáy ao và làm giảm sự phát triển của vi khuẩn Vibrio spp. Ngoài ra, có
thể sử dụng chế phẩm sinh học có chứa vi khuẩn Bacillus Subtilis nhằm hạn chế sự phát
triển của nhóm vi khuẩn Vibrio spp.
LÊ KIM TRỘNG ĐỨC 2023
Dấu hiệu nhận biết: Tôm thẻ chân trắng nhiễm bệnh vàng hoặc nâu ở mang, vàng ở
phần đầu ngực, toàn thân có màu nhợt nhạt. Tuyến tiêu hóa sưng gây ra hiện tượng vàng
ở đầu.
Hình 6. Bệnh ở tôm thẻ chân trắng – Tôm bị bệnh đầu vàng.
Cách phòng trị bệnh: Chọn lọc và kiểm tra con giống sạch bệnh trước khi thả nuôi.
Chú ý tới chất lượng nước và môi trường xung quanh.
* Biện pháp phòng bệnh: Hiện tại, bệnh đầu vàng chưa tìm ra thuốc chữa trị hiệu quả,
vì thế áp dụng biện pháp phòng bệnh chung để ngăn ngừa bệnh đầu vàng trên tôm thẻ.
5. Bệnh đầu vàng trên tôm
Bệnh đầu vàng cũng là một trong các bệnh thường gặp trên tôm thẻ chân trắng, bệnh
thường xuất hiện trong khoảng thời gian giao mùa, đặc biệt ở những vùng nuôi tôm ven
biển với độ mặn cao. Nguyên nhân chính gây bệnh do virus hình que gây ra, chúng có
cấu trúc ARN, bao gồm: Yellow head virus (YHV), Gill- Associated Virus (GAV)
và Lymphoid Organ Virus (LOV).
Tác nhân gây bệnh Yellow Head Disease - YHD là một loại virus hình que tên yellow
head virus. Virus có bộ gen acid nhân RNA chuỗi đơn, hình que và có màng bao, kích
thước 44 x 173 nm.
Bệnh đầu vàng thuộc nhóm các bệnh phổ biến do virus gây ra ở một số loài tôm được
nuôi công nghiệp hiện nay như tôm sú, tôm bạc, tôm thẻ chân trắng, …. Tôm mắc bệnh
đầu vàng có tỷ lệ chết rất cao, nặng có thể đạt mức 60 - 70% gây thiệt hại kinh tế nghiêm
trọng cho hộ nuôi tôm.
YHD được coi là bệnh cấp tính do quá trình phát bệnh rất nhanh. Dấu hiệu đặc trưng của
bệnh đầu vàng là tôm đột ngột tiêu thụ thức ăn nhiều hơn mức bình thường trong khoảng
thời gian ngắn, và bất ngờ ngừng ăn hẳn, 2 - 3 ngày kế tiếp tôm bơi lờ đờ, dạt bờ và chết.
Phần đầu, mang, gan tụy chuyển sang màu vàng nhạt hoặc nâu, toàn thân chuyển sang
nhợt nhạt, mất màu sắc đặc trưng, phần giáp đầu ngực phồng lên. Tuy nhiên, những dấu
hiệu trên không phải lúc nào cũng được biểu hiện rõ ràng. Bà con nên xét nghiệm mẫu
tôm bằng kỹ thuật PCR để có kết quả chính xác nhất.
LÊ KIM TRỘNG ĐỨC 2023
Bệnh thường xảy ra ở các ao nuôi có điều kiện môi trường xấu và những vùng có mật độ
thả nuôi cao. Bệnh có thể xuất hiện sau khi thả giống từ 20 - 70 ngày.
Bệnh đầu vàng lây truyền theo hướng ngang, lây nhiễm từ việc tôm khỏe ăn thịt hoặc
chất bài tiết của tôm bệnh. Thường thì giáp xác được xem là vật mang virus và là vật chủ
trung gian truyền YHV vào ao nuôi tôm. Bệnh cũng có khả năng được các loài chim ăn
tôm từ nơi có dịch bệnh mang đến ao tôm khỏe.
Kết luận
Đối với các bệnh do virus gây ra, hiện nay đều chưa có thuốc đặc trị. Nên các biện pháp
phòng tránh gom chung về các biện pháp phòng bệnh tổng hợp như:
- Chọn tôm bố mẹ, tôm giống chất lượng tốt, sạch bệnh, có chứng nhận kiểm dịch.
- Nguồn nước phải qua lắng lọc, xử lý trước khi đưa vào ao
- Loại bỏ các vật chủ trung gian truyền bệnh như các loài giáp xác, nhuyễn thể
- Quản lý và theo dõi chặt chẽ môi trường ao nuôi, thường xuyên kiểm tra màu sắc, khả
năng bắt mồi, tình trạng sức khỏe của tôm để phát hiện kịp thời
- Tăng cường bổ sung vitamin C, men vi sinh, khoáng chất, các chế phẩm vi sinh hỗ trợ
vào thức ăn tôm.
Ngoài ra, đối với bệnh đốm trắng trên tôm (WSSV), hiện nay Mỹ Bình đã có sản
phẩm K-WE chứa kháng thể chống lại virus đốm trắng. Quý khách tham khảo thể về
sản phẩm tại đây
K-WE phòng bệnh đốm trắng (WSSV), đỏ thân, teo gan chết sớm (EMS) trên tôm
LÊ KIM TRỘNG ĐỨC 2023
Tôm bị mềm vỏ
Bệnh này đa phần do thiếu chất dinh dưỡng. Tôm lột vỏ mềm, phát triển thành một lớp
vỏ mỏng và mềm kéo dài trong vài tuần. Bề mặt vỏ thường sẫm màu, sần sùi và nhăn
nheo, làm tôm yếu đi. Không giống như những lần lột xác thông thường, vỏ của tôm bị
nhiễm bệnh không sạch, nhẵn và mất nhiều thời gian hơn bình thường 1-2 ngày để cứng
lại. Vì tôm quá yếu, dễ bị tổn thương nên chúng phát triển rất chậm và cuối cùng chết. Để
giảm thiểu nguy cơ, ao nuôi phải được xả sạch sau khi thu hoạch. Bổ sung canxi
clorua cho tôm để tăng cường các chất dinh dưỡng cần thiết này.
LÊ KIM TRỘNG ĐỨC 2023
Hội chứng chết sớm (bệnh hoại tử gan tụy) trên tôm thẻ
– Tác nhân gây ra bệnh chết sớm chủ yếu là do vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus gây
ra.
– Các dấu hiệu của bệnh: Khi tôm bị nhiễm bệnh chết sớm thường có biểu hiện gan
sung to sau đó teo lại, tôm có hiện tượng bỏ ăn, yếu ớt, gan tụy bị nhũn. Tôm có thể
nhiễm bệnh trong suốt quá trình nuôi, tập trung nhiều ở giai đoạn 10 – 45 ngày sau khi
thả nuôi. Tỷ lệ chết có thể lên đến từ 50 – 100% tôm có trong ao nuôi.
LÊ KIM TRỘNG ĐỨC 2023
END