თავი მეორე ევროკავშირის გაფართოება და

თანამშრომლობა გარე პარტნიორებთან

სარჩევი

1. შესავალი 2

2. ევროკავშირის გაფართოება და მისი დღევანდელი სახით

ფორმირება 2

2.1 ევროკავშირის გაფართოების ეტაპები 2

2.2 ბრიტანეთის გასვლა ევროკავშირიდან (BREXIT) 6

3. ევროკავშირი და სხვა ევროპული გაერთიანებები 8

3.1 ევროპის თავისუფალი ვაჭრობის ასოციაცია (EFTA) 8

3.2 ევროპის ეკონომიკური ზონა (EEA) 10

3.3 ევროპის საბაჟო კავშირი (Customs Union) 12

4. ევროკავშირის გაფართოების პოლიტიკა - კანდიდატი ქვეყნები

და პერსპექტივები 15

4.1 გაფართოების პრინციპები და მოლაპარაკების პროცესი 15

4.2 თურქეთის ევროპული ინტეგრაცია 18

4.3 დასავლეთ ბალკანეთის ქვეყნები და ევროკავშირში ინტეგრაციის

პერსპექტივები 19

5. ევროკავშირის მეზობლებთან ურთიერთობის პოლიტიკა 21

5.1 ევროპული სამეზობლო პოლიტიკა (ENP) 21

5.2 ევროპული სამეზობლო პოლიტიკის სამხრეთ განზომილება - ევრო-ხმელთაშუა ზღვის

პარტნიორობა (EUROMED) 26

5.3 ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის აღმოსავლეთ განზომილება - აღმოსავლეთ

პარტნიორობა (EaP) 29

1
 1. შესავალი

ევროკავშირი არ დაფუძნებულა იმ სახით, რა სახითაც ის დღეს არსებობს. გაერთიანების მიზნებისა და

საქმიანობის სფეროს გაფართოებასთან ერთად, მასში ეტაპობრივად, ათწლეულების განმავლობაში,
გაერთიანდნენ ევროპის კონტინენტის ქვეყნები, რომელთაც საერთო ინტერესები ამოძრავებდათ.
კონტინენტზე მშვიდობის დამყარებასთან ერთად, ამ ქვეყნების მიზანი იყო შეექმნათ საერთო
წარმატებისა და კეთილდღეობის სივრცე; ეკონომიკური ინტეგრაციის გზით ხელი შეეწყოთ
ეკონომიკური და სოციალური განვითარებისთვის. ევროპული პროექტის წარმატებამ, რაც სწრაფ
ეკონომიკურ და ტექნოლოგიურ პროგრესში გამოიხატა, მას მიმზიდველობა შესძინა იმ ევროპული
სახელმწიფოების თვალშიც, ვინც პირველ ეტაპზე სკეპტიკურად იყო განწყობილი საერთო პროექტის
და პირველ რიგში, ეროვნული სუვერენიტეტის ნაწილის დათმობის იდეის მიმართ. ამ თავში
მიმოვიხილავთ ევროკავშირის გაფართოების პოლიტიკას და ურთიერთობას გარე პარტნიორებთან.

2. ევროკავშირის გაფართოება და მისი დღევანდელი სახით ფორმირება

2.1 ევროკავშირის გაფართოების ეტაპები

ევროპული გაერთიანების პირველი გაფართოება 1973 წელს მოხდა, როცა წევრი სახელმწიფოების
რიცხვი ექვსიდან ცხრამდე გაიზარდა მას შემდეგ, რაც გაერთიანებას გაერთიანებული სამეფო,
ირლანდია და დანია შეუერთდნენ.

გაერთიანებული სამეფო, რომელსაც არ სურდა სუვერენიტეტის თუნდაც ძალიან მცირე ნაწილი

დაეთმო ევროპული თანამეგობრობის სასარგებლოდ, თავდაპირველად მეტად სკეპტიკურად იყო
განწყობილი ერთიანი ევროპის იდეისადმი. მას მოკავშირედ შეერთებული შტატები და ერთა
თანამეგობრობაში შემავალი ყოფილი კოლონიები მიაჩნდა, ევროპის ქვეყნებს შორის კი, მხოლოდ
უსაფრთხოებისა და ვაჭრობის სფეროში თანამშრომლობაზე იყო თანახმა. მიუხედავად ამისა, 1950-იანი
წლების ბოლოს აშკარა გახდა, რომ ბრიტანეთის ეკონომიკა ბევრად ჩამორჩებოდა ევროგაერთიანების
წევრების - გერმანიის, იტალიისა და საფრანგეთის ეკონომიკას. შედეგად, გაერთიანებულ სამეფოში
გააცნობიერეს, რომ საჭირო იყო კონტინენტური ევროპის ქვეყნებთან უფრო მჭიდრო კავშირების
დამყარება, თუმცა მაინც არ სურდათ ძალაუფლების ნაწილი ევროპული ინსტიტუტებისთვის
გადაეცათ და მართლმსაჯულების სასამართლოს გადაწყვეტილებებს დამორჩილებოდნენ. მიუხედავად
ამისა, 1961 წელს გაერთიანებულმა სამეფომ ევროპის ეკონომიკურ თანამეგობრობაში
გასაწევრიანებლად განაცხადი გააკეთა. მოლაპარაკებები გაწევრიანების შესახებ სწრაფადვე დაიწყო,
მაგრამ ვიდრე შეთანხმება მიიღწეოდა, საფრანგეთის პრეზიდენტმა, შარლ დე გოლმა გაერთიანებული
სამეფოს გაწევრიანებას ვეტო დაადო.

1967 წელს გაერთიანებულმა სამეფომ, ისევ სცადა ეკონომიკურ თანამეგობრობაში გაწევრიანება, რაც დე
გოლმა, რომელსაც პირობა ჰქონდა დადებული, რომ მისი სიცოცხლის განმავლობაში გაერთიანებული
სამეფო ევროგაერთიანების წევრი ვერ გახდებოდა, ისევ დაბლოკა. მხოლოდ მას შემდეგ, რაც 1969 წელს,
79 წლის ასაკში შარლ დე გოლი თანამდებობიდან გადადგა, გაერთიანებულ სამეფოს მიეცა
შესაძლებლობა, კიდევ ერთხელ გაეკეთებინა განაცხადი ევროპული გაერთიანების წევრობაზე. მესამე
მცდელობისას გაერთიანებულ სამეფოს ირლანდია და დანიაც შეუერთდნენ და საბოლოოდ, 1973 წელს
აღნიშნული სამი ქვეყანა ევროგაერთიანების წევრი გახდა.

ევროგაერთიანების შემდგომი გაფართოება 1980-იანი წლების დასაწყისში დაიწყო. 1974 წელს

საბერძნეთში სამხედრო დიქტატურა დემოკრატიით შეიცვალა და ერთი წლის შემდეგ, ქვეყანამ
ევროგაერთიანების წევრობაზე განაცხადი გააკეთა. აღსანიშნავია, რომ საბერძნეთი, 1961 წლიდან,
ასოცირებული ქვეყანა იყო და მასთან დადებული ასოცირების შეთანხმება სრული წევრობის
შესაძლებლობაზე მიუთითებდა. თუმცა 1967 წელს მომხდარი სამხედრო გადატრიალების გამო,
წევრობის შესახებ მოლაპარაკებები შეწყდა. თავდაპირველად კომისიამ საბერძნეთს გაწევრიანებისთვის
მოსამზადებელი პერიოდი შესთავაზა, რომლის განმავლობაშიც ქვეყანა ფინანსურ დახმარებას

2
მიიღებდა ეკონომიკური, ინსტიტუციური და სტრუქტურული რეფორმების გასატარებლად.
საბერძნეთში კომისიის ფრთხილი მიდგომა არ მოსწონდათ და ფიქრობდნენ, რომ გაწევრიანების
პროცესი უვადოდ გადაიდებოდა. მინისტრთა საბჭო და ევროპული საბჭო პოლიტიკური მოტივებით
მხარს უჭერდნენ საბერძნეთის ევროგაერთიანებაში გაწევრიანებას, რადგან შიშობდნენ, რომ
წინააღმდეგ შემთხვევაში ბერძნულ დემოკრატიას ისევ საფრთხე შეექმნებდა. საბოლოოდ, საბერძნეთის
გაწევრიანების ხელშეკრულებას ხელი 1979 წლის 28 მაისს მოეწერა და ძალაში 1981 წლის 1 იანვრიდან
შევიდა.

ესპანეთს და პორტუგალიას ომის შემდგომ პერიოდში მნიშვნელოვანი რეფორმები არ გაუტარებიათ. ამ

ქვეყნებს დიქტატორული რეჟიმი მართავდა და მათი ეკონომიკა და ცხოვრების სტანდარტები
განვითარებადი ქვეყნის დონეზე რჩებოდა. ამასთან, რადგან დემოკრატია ევროკავშირის წევრობის
ერთ-ერთი მთავარი კრიტერიუმია, ამ პერიოდში ესპანეთისა და პორტუგალიის გამოთიშვა ევროპული
ინტეგრაციის პროცესიდან რთული არ ყოფილა. 1975 წელს, გენერალი ფრანკოს გარდაცვალების
შემდეგ, ესპანეთმა მესამედ გააკეთა განაცხადი ევროგაერთიანების წევრობაზე. 1974 წელს, მიხაკების
რევოლუციის შედეგად, დიქტატურა დასრულდა პორტუგალიაშიც. 1975 წელს ქვეყანამ პირველი
დემოკრატიული არჩევნები ჩაატარა და 1977 წლის 28 მარტს ევროგაერთიანების წევრობაზე განაცხადი
გააკეთა. ესპანეთი და პორტუგალია ევროგაერთიანებას 1986 წელს შეუერთდნენ.

ევროკავშირის მეოთხე გაფართოება 1995 წელს მოხდა, როცა მას ევროპის თავისუფალი ვაჭრობის
ასოციაციის (EFTA) წევრი ქვეყნები - ავსტრია, შვედეთი და ფინეთი შეუერთდნენ. ევროკავშირში 1995
წლის გაფართოებას მიესალმებოდნენ, რადგან წევრ სახელმწიფოთა რიგებში ეკონომიკურად
მაღალგანვითარებული დემოკრატიები ჩადგნენ. სამხრეთის ქვეყნებისგან განსხვავებით მათ შეეძლოთ
უფრო მეტი თანხა გაეღოთ საერთო ევროპული ბიუჯეტისთვის, ვიდრე მისგან მიეღოთ. თუმცა თავად
ამ ქვეყნების მოქალაქეთა შორის, გაწევრიანების იდეა მხოლოდ სუსტი უპირატესობით სარგებლობდა.1
გაერთიანების შესახებ მოლაპარაკებები 1993 წელს დაიწყო და ერთი წლის შემდეგ, 1994 წლის 24 ივნისს
ხელი მოეწერა მიერთების შესახებ ხელშეკრულებებს ავსტრიასთან, შვედეთთან და ფინეთთან,
რომელიც ძალაში 1995 წლის 1 იანვარს შევიდა. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ ნორვეგიის მოსახლეობის
52%-მა რეფერენდუმით უარი თქვა ევროკავშირში გაწევრიანებაზე და ქვეყანას მეორედ მოუწია
მიერთების ხელშეკრულებაზე უარის თქმა.

საბჭოთა რეჟიმის დაცემის შემდეგ, ყოფილი აღმოსავლეთ ბლოკის ქვეყნებმა ევროგაერთიანების

წევრობის სურვილი გამოთქვეს. თუმცა იმ დროისთვის, სოციალისტური ეკონომიკური სისტემების
მემკვიდრეობა ევროკავშირში გაწევრიანებას საკმაოდ ართულებდა. ცენტრალური და აღმოსავლეთ
ევროპის ქვეყნებში (CEEC) ლიბერალური დემოკრატიისა და საბაზრო ეკონომიკის განვითარების
ხელშეწყობის მიზნით, ევროკავშირმა ამ ქვეყნებთან ასოცირების შეთანხმებები დადო. 1994 წლის 9-10
დეკემბერს, ევროპული საბჭოს შეკრებაზე ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებისთვის
გაწევრიანების წინა პერიოდის სტრატეგია მიიღეს, რომელსაც ისინი ევროპულ სტრუქტურებში
ინტეგრაციისთვის უნდა მოემზადებინა. აქვე აღინიშნა, რომ გაფართოების შემდეგ ეტაპზე ევროკავშირს
კვიპროსი და მალტაც შეუერთდებოდნენ. კვიპროსმა ასოცირების შეთანხმება ეკონომიკურ
გაერთიანებასთან 1972 წელს დადო და 1990 წლის 3 ივლისს წევრობის შესახებ განაცხადი გააკეთა. რაც
შეეხება მალტას, ის 1970 წლიდან ასოცირებული ქვეყანა იყო, ხოლო წევრობაზე განაცხადი, მსგავსად
კვიპროსისა, 1990 წლის 16 ივლისს გააკეთა.

1994 წლიდან ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებმა ერთმანეთის მიყოლებით გააკეთეს

განაცხადი ევროკავშირში გაწევრიანებაზე:

- უნგრეთი - 1994 წლის 31 მარტი;

- პოლონეთი - 1994 წლის 5 აპრილი;

- რუმინეთი - 1995 წლის 22 ივნისი;

3
 - სლოვაკეთი - 1995 წლის 27 ივნისი;

- ლატვია - 1995 წლის 13 ოქტომბერი;

- ესტონეთი - 1995 წლის 24 ნოემბერი;

- ლიტვა - 1995 წლის 8 დეკემბერი;

- ბულგარეთი - 1995 წლის 14 დეკემბერი;

- ჩეხეთი - 1996 წლის 17 იანვარი;

- სლოვენია - 1996 წლის 10 ივნისი.

აღმოსავლეთ და ცენტრალური ევროპის ქვეყნების ევროკავშირთან მიერთების შესახებ

მოლაპარაკებები 1998 წლის 30 მარტს დაიწყო. მოლაპარაკებებს ევროკავშირის საბჭო წარმართავდა და
მას ევროკომისია ეხმარებოდა. თითოეულ სახელმწიფოს მოლაპარაკებების ფარგლებში საგზაო რუკა
გადაეცა, რომელიც გაწევრიანების კრიტერიუმების დასაკმაყოფილებლად შესასრულებელ ამოცანებს
მოიცავდა. 1998 წლიდან მოყოლებული, კომისია რეგულარულად წარუდგენდა ანგარიშს ევროკავშირის
საბჭოს, ქვეყნების მიერ მიღწეული პროგრესის შესახებ. 2000 წლის დეკემბერში, ნიცაში გამართულ
ევროპული საბჭოს შეკრებაზე, გადაწყდა, რომ 12 კანდიდატ ქვეყანასთან გაწევრიანების შესახებ
მოლაპარაკებები უნდა დაჩქარებულიყო. მას შემდეგ, რაც ევროპარლამენტში განაცხადეს, რომ 2004
წლის არჩევნებში ახალ წევრ სახელმწიფოებსაც უნდა მიეღოთ მონაწილეობა, 2001 წელს გადაწყდა, რომ
იმ ქვეყნებთან, რომლებიც მზად იყვნენ წევრობისთვის, მოლაპარაკებები 2002 წლის ბოლოს უნდა
დასრულებულიყო. ევროკომისიამ, რომელიც კანდიდატი ქვეყნების პროგრესს რეგულარულად
აფასებდა, მიიჩნია, რომ გაწევრიანებისთვის მზად იყვნენ კვიპროსი, ჩეხეთი, ესტონეთი, უნგრეთი,
ლატვია, ლიტვა, მალტა, პოლონეთი, სლოვაკეთი და სლოვენია. მხოლოდ ბულგარეთსა და რუმინეთს
ესაჭიროებოდათ შემდგომი პროგრესი ევროინტეგრაციის გზაზე. ევროკავშირის საბჭო კომისიის
ანგარიშს დაეთანხმა და გაწევრიანების შესახებ მოლაპარაკებები 10 კანდიდატ ქვეყანასთან 2002 წლის
დეკემბერში დასრულდა. საბოლოოდ, მიერთების ხელშეკრულებას, რომელიც 4 900 გვერდისგან
შედგებოდა და 20 ოფიციალურ ენაზე იყო ნათარგმნი, მხარეებმა 2003 წლის 16 აპრილს, ათენში
მოაწერეს ხელი. 2004 წლის პირველი მაისიდან ხელშეკრულება ძალაში შევიდა.

ევროკავშირის მორიგი გაფართოება 2007 წელს მოხდა და ამჯერად მას ბულგარეთი და რუმინეთი
შეუერთდნენ. რუმინეთმა ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმება 1993 წლის 1 თებერვალს დადო,
ხოლო ბულგარეთმა იმავე წლის8 მარტს, თუმცა ორივე ქვეყანას უჭირდა იმ რეფორმების გატარება,
რომლებიც აუცილებელი იყო კოპენჰაგენის კრიტერიუმების დასაკმაყოფილებლად. მათ მიერ
გატარებული ეკონომიკური რეფორმები არ იყო საკმარისი კონკურენტული საბაზრო ეკონომიკის
შესაქმნელად და მათი ადმინისტრაციული სტრუქტურები ვერ უზრუნველყოფდნენ ეროვნული
კანონმდებლობის ევროკავშირის სამართალთან ჰარმონიზებას.

სწორედ ამიტომ, 2002 წლის დეკემბერში, როცა ევროპულმა საბჭომ გაწევრიანების შესახებ
მოლაპარაკებები 10 სახელმწიფოსთან დაასრულა, რუმინეთსა და ბულგარეთში რეფორმების
გაგრძელების რეკომენდაცია გასცა. საბოლოოდ, ბულგარეთთან გაწევრიანების შესახებ მოლაპარაკებები
2004 წლის ივნისში დასრულდა, ხოლო რუმინეთთან იმავე წლის დეკემბერში.2005 წლის 25 აპრილს
ევროკავშირის საბჭომ ბულგარეთის და რუმინეთის გაწევრიანების ხელშკრულებას ხელი მოაწერა.
მიუხედავად იმისა, რომ 2006 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში კომისიამ არაერთ პრობლემაზე
მიუთითა, გადაწყდა, რომ ბულგარეთი და რუმინეთი მზად იყვნენ 2007 წლის 1 იანვრიდან
ევროკავშირს შეერთებოდნენ.

ხორვატიის ევროკავშირში გაწევრიანების ფორმალური პროცესი 2000 წლის არჩევნების შემდეგ

დაიწყო, როდესაც
4
ხელისუფლებაში კოალიციური მთავრობა მოვიდა. ამ დროიდან ხორვატია დემოკრატიზაციის
გზას დაადგა და არაერთი ეკონომიკური და სოციალური რეფორმა გაატარა. 2001 წლის მაისში
ქვეყანამ ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულებას მოაწერა ხელი და 2003 წლის 21
თებერვალს წევრობის შესახებ განაცხადი გააკეთა. 2004 წლის აპრილში ევროკომისიამ ხორვატიის
განაცხადზე დადებითი დასკვნა გასცა და შედეგად ევროპულმა საბჭომ მას კანდიდატი ქვეყნის
სტატუსი მიენიჭა. ხორვატიასთან მიერთების შესახებ მოლაპარაკებები და მათ შორის,
კანონმდებლობის სკრინინგი, 2005 წლის ოქტომბერში დაიწყო. ხორვატიის გაწევრიანებასთან
დაკავშირებული მოლაპარაკებები ექვსწელიწადნახევარი გაგრძელდა, რაც იმაზე ბევრად მეტი
დროა, ვიდრე რომელიმე სხვა ქვეყანას დასჭირდა, რომლებიც ევროკავშირს 2004 და 2007 წლებში
შეუერთდნენ. ამასთან, ევროკავშირმა ხორვატიასთან მოლაპარაკებების პროცესში განსხვავებული
მეთოდოლოგია და იმაზე ბევრად მკაცრი კრიტერიუმები გამოიყენა, ვიდრე სხვა გაფართოებისას
იყენებდა. საბოლოოდ, ხორვატიის ევროკავშირთან მიერთების შესახებ მოლაპარაკებები 2011
წლის 30 ივნისს დასრულდა და იმავე წლის 9 დეკემბერს მიერთების შესახებ შეთანხმებას
მოეწერა ხელი. ხორვატიის ევროკავშირთან მიერთების შესახებ შეთანხმება 2013 წლის 1 ივლისს
შევიდა ძალაში.

2.2 ბრიტანეთის გასვლა ევროკავშირიდან (BREXIT)

გაერთიანებული სამეფოს ევროკავშირიდან გასვლის იდეა 2016 წელს არ დაბადებულა. ჯერ

კიდევ 1970-იანი წლებიდან, ევროპის ეკონომიკური გაერთიანების წევრობა ბრიტანეთში სადაო
საკითხი იყო. სხვადასხვა ჯგუფები, თუ პოლიტიკური პარტიები მხარს უჭერდნენ
გაერთიანებული სამეფოს მიერ ევროგაერთიანების დატოვებას. ჯერ კიდევ 1975 წლის 5 ივნისს,
გაწევრიანებიდან 2.5 წლის შემდეგ, ევროგაერთანების მიმართ უარყოფითად განწყობილი
მინისტრების ხელშეწყობით, ქვეყნის ევროგაერთიანებიდან გასვლის შესახებ რეფერენდუმი
ჩატარდა, თუმცა მაშინ მოსახლეობის 67,2%-მა გადაწყვიტა, რომ გაერთიანებული სამეფო
ეკონომიკური გაერთიანების წევრად უნდა დარჩენილიყო.

2016 წლის 23 ივნისს გაერთიანებულ სამეფოსა და გიბრალტარში კიდევ ერთი რეფერენდუმი

ჩატარდა, რომლითაც მოსახლეობას უნდა გადაეწყვიტა, დატოვებდა თუ არა ქვეყანა
ევროკავშირს. რეფერენდუმის შედეგად, მოქალაქეთა 51.9%-მა არჩევანი ევროკავშირიდან გასვლის
სასარგებლოდ გააკეთა. ზოგიერთი მკვლევარის აზრით, ეს ევროპის ისტორიაში ერთ-ერთი
უმნიშვნელოვანესი მოვლენა იყო 1989 წელს ბერლინის კედლის დანგრევის შემდეგ.2 მოქმედმა
პრემიერ-მინისტრმა, დევიდ კამერონმა, რომელიც გაერთიანებული სამეფოს ევროკავშირში
დარჩენას ემხრობოდა, 24 ივნისს თანამდებობა დატოვა და ის ტერეზა მეიმ ჩაანაცვლა,
რომელმაც ევროკავშირიდან გასვლის ოფიციალური პროცესი დაიწყო. გასვლის შესახებ
მოლაპარაკებების პროცესი 3 წელიწადზე მეტ ხანს გაგრძელდა და საკმაოდ რთული აღმოჩნდა.
შეთანხმების თავდაპირველი ვერსია გაერთიანებული სამეფოს პარლამენტმა სამგზის ჩააგდო, რის
შედეგადაც, 2019 წლის 24 მაისს ტერეზა მეი თანამდებობიდან გადადგა. 2019 წლის 24 ივლისს
გაერთიანებული სამეფოს პრემიერ-მინისტრი ბორის ჯონსონი გახდა. გაერთიანებული სამეფოს
პარლამენტმა შეთანხმების პროექტი 2020 წლის 23 იანვარს მოიწონა. ევროკავშირის საბჭომ
დოკუმენტის რატიფიკაცია 2020 წლის 30 იანვარს მოახდინა. გაერთიანებული სამეფო
ოფიციალურად ევროკავშირიდან 2020 წლის 31 იანვარს, ღამის 11 საათზე გავიდა.

3.ევროკავშირი და სხვა ევროპული გაერთიანებები

3.1 ევროპის თავისუფალი ვაჭრობის ასოციაცია (EFTA)

ევროპის თავისუფალი ვაჭრობის ასოციაცია სახელმწიფოთაშორისი სავაჭრო ორგანიზაციაა, რომელიც

ოთხ ევროპულ სახელმწიფოს - ისლანდიას, ლიხტენშტეინს, ნორვეგიას და შვეიცარიას აერთიანებს.
თავისუფალი ვაჭრობის ასოციაცია 1960 წელს სტოკჰოლმის კონვენციის საფუძველზე დაარსდა და მისი
5
დამფუძნებლები იყვნენ შვიდი სახელმწიფო - ავსტრია, დანია, ნორვეგია, პორტუგალია, შვედეთი,
შვეიცარია და გაერთიანებული სამეფო. ასოციაცია წევრ ქვეყნების ეკონომიკურ ინტეგრაციას და
სავაჭრო ურთიერთობების გამარტივებას ისახავდა მიზად. ევროპის თავისუფალი ვაჭრობის
ასოციაციის შექმნით, ფაქტობრივად, ალტერნატიული სავაჭრო ბლოკი შეიქმნა იმ ქვეყნებისთვის,
რომელთაც არ შეეძლოთ ან არ სურდათ ევროპის ეკონომიკურ გაერთიანების წევრობა. 1986 წელს
თავისუფალი ვაჭრობის ასოციაციას ფინეთი მიუერთდა, ხოლო 1970 წელს ისლანდია. თუმცა 1995
წლიდან თავისუფალი ვაჭრობის ასოციაციაში დამფუძნებელ სახელმწიფოთაგან მხოლოდ ნორვეგია და
შვეიცარია შემორჩნენ. დანარჩენები სხვადასხვა ეტაპზე ევროკავშირს შეუერთდნენ. 2001 წლის 21
ივნისს, ვადუცში ხელი მოეწერა ასოციაციის განახლებულ კონვენციას, რომელიც 2002 წლის 1 იანვარს
შევიდა ძალაში და რომლის საფუძველზეც მოქმედებს თანამედროვე ევროპის თავისუფალი ვაჭრობის
ასოციაცია.

ევროპის თავისუფალი ვაჭრობის ასოციაციის კონვენციის უმთავრესი მიზანია წევრ სახელმწიფოებს

შორის საქონლით

- ვაჭრობის ლიბერალიზაცია.3 კონვენციამ თავისუფალი სავაჭრო სივრცე შექმნა, რომელიც

უზრუნველყოფს: ბაზარზე სოფლის მეურნეობის პროდუქტების გაუმჯობესებულ წვდომას;

- სავაჭრო წესრიგს;

- განბაჟებისა და პროდუქტის წარმომავლობისთვის წესების დადგენას.

ევროპის თავისუფალი ვაჭრობის ასოციაციის წევრ ქვეყნებს მაღალგანვითარებული ეკონომიკა და

დივერსიფიცირებული ინდუსტრიული სექტორი აქვთ. მათ სრულიად გააუქმეს საბაჟო მოსაკრებლები
ინდუსტრიულ პროდუქტებზე, მათ შორის, თევზის პროდუქტებზე. ასოციაციის წევრი ქვეყნები,
ძირითადი სოფლის მეურნეობის პროდუქტებით ვაჭრობისას, ერთმანეთს ბაზარზე შეღავათიან
წვდომას სთავაზობენ, თუმცა მათ საერთო სოფლის მეურნეობის პოლიტიკა არ აქვთ.

ევროპის თავისუფალი ვაჭრობის ასოციაციამ შრომის ბაზრებზე წვდომა და წევრ სახელმწიფოებს

შორის ადამიანების

თავისუფალი გადაადგილება უზრუნველყო. ასევე დაადგინა მომსახურებით ვაჭრობისა და

ინვესტირების, მიწის, რკინიგზის და საჰაერო ტრანსპორტის ბაზრების ლიბერალიზაცია.

ევროპის თავისუფალი ვაჭრობის ასოციაციის დამფუძნებელ ქვეყნებს მხოლოდ ეკონომიკური მიზნები

ამოძრავებდათ

და ასოციაცია დღემდე მთავრობათაშორისი თანამშრომლობის პრინციპს ეფუძნება. ასოციაციას არ

გააჩნია სუპრანაციონალური ორგანო, არ ადგენს საერთო საგარეო საბაჟო ტარიფებს და არც წევრი
სახელმწიფოების მიერ ერთიანი პოლიტიკის გატარებას ისახავს მიზნად. მისი ძირითადი ამოცანაა
თავისუფალი ვაჭრობის სივრცისა და საგარეო ურთიერთობების მართვა, განსაკუთრებით ევროპის
ეკონომიკურ გაერთიანებასთან.

2016 ევროპის თავისუფალი ვაჭრობის ასოციაცია ევროკავშირის არაწევრ ქვეყნებთან

თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებების ფარგლებში თანამშრომლობს. დღევანდელი
მონაცემებით, ევროპის თავისუფალი ვაჭრობის ასოციაციას 29 თავისუფალი ვაჭრობის
შეთანხმება აქვს დადებული, რომლებიც ევროკავშირის გარეთ 40 ქვეყანაზე ვრცელდება.
საქართველოსა და ევროპის თავისუფალი ვაჭრობის ასოციაციის წევრ ქვეყნებს შორის
თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებას წლის 27 ივნისს მოეწერა ხელი. ისლანდიასა და
ნორვეგიასთან მიმართებაში შეთანხმება

6
 2017 წლის 1 ივლისიდან ამოქმედდა, ხოლო შვეიცარიასა და ლიხტენშტეინთან - 2018
წლის 1 მაისიდან. საქართველოსა და ევროპის თავისუფალი ვაჭრობის ასოციაციის წევრ
სახელმწიფოებს შორის თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ შეთანხმება4 შესაძლებლობას
იძლევა, საქართველოში წარმოებული პროდუქტების და სერვისების დიდი ნაწილი სატარიფო
ბარიერების გარეშე განთავსდეს 14 მილიონიან, მაღალი მსყიდველობითი უნარის მქონე
სამომხმარებლო ბაზრებზე.

3.2 ევროპის ეკონომიკური ზონა (EEA)

1992 წლის 2 მაისს, პორტოში ევროგაერთიანებამ და მისმა თორმეტმა წევრმა სახელმწიფომ და ევროპის
თავისუფალი ვაჭრობის ასოციაციის შვიდმა წევრმა სახელმწიფომ ევროპის ეკონომიკური ზონის
შესახებ შეთანხმებას მოაწერეს ხელი.5 შვეიცარიამ, 1992 წლის დეკემბერში გამართული რეფერენდუმის
შედეგად უარი თქვა ხელშეკრულების რატიფიკაციაზე. მას შემდეგ, რაც ევროპის თავისუფალი
ვაჭრობის ასოციაციის სამი დამფუძნებელი ქვეყანა - ავსტრია, ფინეთი და შვედეთი - ევროკავშირს
შეურთდა, ევროპის ეკონომიკურ ზონას ევროკავშირის 15 და ევროპის თავისუფალი ვაჭრობის
ასოციაციის 3 წევრი სახელმწიფო ქმნიდნენ. ევროკავშირის გაფართოებასთან ერთად ევროპის
ეკონომიკური ზონაც გაფართოვდა და დღეს, ის ევროკავშირის 27 წევრ სახელმწიფოს და ევროპის
თავისუფალი ვაჭრობის ასოციაციის 3 წევრს - ისლანდიას, ლიხტენშტეინსა და ნორვეგიას აერთიანებს.

ევროპის ეკონომიკური ზონის შექმნის მიზანი წევრ სახელმწიფოთა შორის ვაჭრობისა და ეკონომიკური
ურთიერთობების გაღრმავება იყო, რაც კონკურენციის თანაბარი პირობებისა და წევრი ქვეყნების მიერ
იდენტური წესების დაცვით უნდა მიღწეულიყო. დასახული მიზნების მისაღწევად, ევროპის
ეკონომიკური ზონის შეთანხმებით გათვალისწინებულია ბარიერების გაუქმება პროდუქტის,
მომსახურების, კაპიტალის და ადამიანების გადაადგილებაზე ევროკავშირისა და ევროპის
თავისუფალი ვაჭრობის ასოციაციის წევრ ქვეყნებს შორის. ეს არის ის „ოთხი თავისუფლება“, რომელთა
მეშვეობითაც დღეს ერთიანი ბაზარი ევროკავშირის 27 წევრსა და ნორვეგიაზე, ლიხტენშტეინსა და
ისლანდიაზე ვრცელდება.

„ოთხი თავისუფლება“:

• პროდუქტის თავისუფალი გადაადგილების პრინციპი უზრუნველყოფს, რომ ევროპის

ეკონომიკური ზონის ქვეყნებში შექმნილმა პროდუქტებმა შიდა ბაზარზე თავისუფლად იმოძრაონ.
ასეთი პროდუქტებით ვაჭრობაზე აკრძალულია საბაჟო მოსაკრებლისა და კვოტების დაწესება.

• ადამიანების თავისუფალი გადაადგილების პრინციპის თანახმად, ევროპის ეკონომიკური ზონის

ნებისმიერი ქვეყნის მოქალაქეს უფლება აქვს სხვა წევრ სახელმწიფოში დასაქმდეს. სტუდენტებს,
პენსიონერებს და ადამიანებს, რომლებიც არაანაზღაურებად სამსახურში არიან დასაქმებულნი,
ასევე შეუძლიათ იცხოვრონ სხვა წევრ სახელმწიფოში.

• მომსახურების თავისუფალი გადაადგილების პრინციპი ფიზიკურ პირებსა და კომპანიებს

შესაძლებლობას აძლევს თავისუფლად, თანაბარი პირობების საფუძველზე, ევროპის ეკონომიკური
ზონის ნებისმიერ ქვეყანაში ივაჭრონ სხვადასხვა მომსახურებით.

• კაპიტალის თავისუფალი გადაადგილების პრინციპი ევროპის ეკონომიკური ზონის

რეზიდენტებს და კომპანიებს შესაძლებლობას აძლევს ყოველგვარი დისკრიმინაციის გარეშე

4 შეთანხმება მოიცავს შემდეგ საკითხებს: საქონლით ვაჭრობა; მომსახურებით ვაჭრობა;

სანიტარიული და ფიტოსანიტარიული ზომები; ვაჭრობაში ტექნიკური ბარიერები;
წარმოშობის წესები, ვაჭრობის ხელშეწყობა და თანამშრომლობა საბაჟო საკითხებში;

7
 ინტელექტუალური საკუთრება; სახელმწიფო შესყიდვები; კონკურენცია; ვაჭრობაში
დაცვითი ზომები და მდგრადი განვითარება.

განახორციელონ ტრანს-სასაზღვრო ინვესტიციები. ფიზიკურ პირებს და კომპანიებს საშუალება აქვთ

გადარიცხონ თანხები, გახსნან საბანკო ანგარიშები, დააბანდონ წილებში და ფონდებში ან ისესხონ
თანხა ევროპის ეკონომიკური ზონის ნებისმიერი წევრი ქვეყნიდან.

ამას გარდა, ევროპის ეკონომიკური ზონის შეთანხმება მოიცავს დისკრიმინაციის აკრძალვას და

თანამშრომლობას

სოციალური პოლიტიკის, მომხმარებლის უფლებების დაცვის, გარემოს დაცვის, განათლების, კვლევის,

სტატისტიკის, ტურიზმის, მცირე და საშუალო ბიზნესის განვითარების მიმართულებით.

ევროპის ეკონომიკური ზონა განსხვავდება ერთიანი ევროპული ბაზრისგან (European Single Mar- ket),
ვინაიდან, ის არ ვრცელდება ისეთ სფეროებზე, როგორიცაა აგრარული პოლიტიკა, თევზჭერის
პოლიტიკა, საბაჟო სფერო, საგარეო და უსაფრთხოების პოლიტიკა, მართლმსაჯულებისა და საშინაო
საქმეები და ფისკალური პოლიტიკა.

ევროპის ეკონომიკური ზონის წევრ ყველა ქვეყანაში საერთო წესების ერთგვაროვნად გამოყენების
უზრუნველსაყოფად,

მონიტორინგისა და სასამართლო კონტროლის (EFTA Court) სისტემაა შექმნილი. სასამართლო

უფლებამოსილია განიხილოს დავები ევროპის ეკონომიკური ზონისა და ევროპის თავისუფალი
ვაჭრობის ასოციაციის წევრ ქვეყნებს შორის. სასამართლო მდებარეობს ლუქსემბურგში.

3.3 ევროპის საბაჟო კავშირი (Customs Union) ევროპის საბაჟო კავშირი, რომლის შექმნაც რომის
ხელშეკრულებით იყო გათვალისწინებული, 1968 წლიდან

ამოქმედდა. ევროპის საბაჟო კავშირის მიზნებია:

- საბაჟო მოსაკრებლების გაუქმება ევროკავშირის წევრ სახელმწიფოებს შორის; - რაოდენობრივი

კვოტების გაუქმება ევროკავშირის წევრ სახელმწიფოებს შორის; - საერთო საბაჟო ტარიფების დაწესება
არაწევრ ქვეყნებთან მიმართებით.

ევროკავშირის არაწევრი ქვეყნებიდან წევრ ქვეყნებში იმპორტზე საბაჟო მოსაკრებლების ერთიანი

სისტემა მოქმედებს, ხოლო წევრ სახელმწიფოებს შორის საბაჟო ბარიერები საერთოდ არ არსებობს.
იმპორტიორები არაწევრი ქვეყნებიდან საბაჟო მოსაკრებელს, როგორც წესი, ევროკავშირის
ტერიტორიაზე პროდუქციის მხოლოდ პირველად შეტანისას იხდიან, თუმცა შემდეგ აღნიშნული
პროდუქცია სხვა წევრ ქვეყნებში თავისუფლად გადაადგილდება.

ევროპის საბაჟო კავშირს განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს ერთიანი ევროპული ბაზრის

ნორმალური

ფუნქციონირებისთვის. ევროპის საბაჟო კავშირის ადმინისტრირებას ევროკომისია ახორციელებს,

თუმცა საბაჟო კავშირის ეფექტურ ფუნქციონირებას წევრი სახელმწიფოების ეროვნული საბაჟო
სამსახურები უზრუნველყოფენ. საბაჟო სამსახურებს ყოველდღიურ რეჟიმში იმპორტირებული
საქონლის უზარმაზარი ოდენობების ლოჯისტიკური მართვა უწევთ.

მაგალითად, 2019 წელს ევროკავშირის ვაჭრობის მოცულობამ არაწევრ ქვეყნებთან 4.09 ტრილიონი
ევრო შეადგინა.

საბაჟო სფეროში ევროკავშირის კანონმდებლობის ინიცირებას ევროკომისია ახდენს და თავადვე

უზრუნველყოფს ამ კანონმდებლობის აღსრულების მონიტორინგს. განსაკუთრებული ყურადღება
ექცევა იმ საბაჟო ნორმების აღსრულებას, რომლებიც ევროკავშირის ფარგლებში უსაფრთხოების
უზრუნველსაყოფად შეიქმნა. აღნიშნული ნორმები ძირითადად შემდეგ სფეროებზე ვრცელდება:

8
 - ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვა, რაც პოტენციურად საშიში პროდუქტების
იმპორტზე რეგულაციების დაწესებით ხორციელდება;

- კონტროლი ისეთი ტექნოლოგიების ექსპორტზე, რომლებიც შესაძლოა იარაღის

წარმოებაში იქნეს გამოყენებული;

- გარემოს დაცვა, გადაშენების პირას მყოფი ან დაცული მცენარეებით, ცხოველებით ან

აკრძალული პროდუქტებით (მაგ. სპილოს ძვალი) უკანონოდ ვაჭრობის პრევენცია;

სამართალდამცავ ორგანოებს შორის თანამშრომლობა, ნარკოტიკითა და იარაღით უკანონო.

4. ევროკავშირის გაფართოების პოლიტიკა - კანდიდატი ქვეყნები და პერსპექტივები 4.1 გაფართოების

პრინციპები და მოლაპარაკების პროცესი

არაერთი გაფართოების შემდეგ, ევროკავშირი კვლავ ინარჩუნებს მიზიდულობას ევროპის

კონტინენტის ქვეყნებისთვის. ევროკავშირის წევრობა აღიქმება როგორც სტაბილურობის,
დემოკრატიული განვითარების, ეკონომიკური და სოციალური კეთილდღეობის გარანტი. ამიტომ,
დღესაც ბევრი ქვეყანა ისწრაფვის ევროკავშირში გაწევრიანებისკენ. ევროკავშირში გაწევრიანების
პროცესი ამ ქვეყნებში მნიშვნელოვანი დემოკრატიული, ეკონომიკური და სოციალური რეფორმების
მამოძრავებელი ძალა ხდება და დიდწილად კიდეც განაპირობებს გაწევრიანების პროცესში მყოფი
ქვეყნების რეალურ ტრანსფორმაციას და განვითარებას.

გაფართოების პოლიტიკას დიდი სარგებელი აქვს თავად ევროკავშირისთვისაც და არა მხოლოდ

წევრობის მსურველებისთვის. სწორედ ამ გაფართოებების შედეგად გახდა ევროკავშირი ერთ-ერთი
ყველაზე მსხვილი პოლიტიკური და ეკონომიკური აქტორი მსოფლიოს არენაზე. დღეს ევროკავშირი
450 მილიონამდე მოქალაქეს აერთიანებს, მსოფლიოს უდიდესი ერთიანი ბაზარია და მასზე მოდის
მსოფლიო ეკონომიკის დაახლოებით 15%.

ევროკავშირის გაფართოება მკაცრად გაწერილ პროცედურებს ითვალისწინებს, რომელიც

განსაზღვრულ კრიტერიუმებს და ევროკავშირის მიერ წარსულში მიღებულ გამოცდილებას ეყრდნობა.
მიუხედავად იმისა, რომ გაფართოებები ძირითადად რეგიონულ ხასიათს ატარებდა (2004, 2007) და
ქვეყანათა ჯგუფები ხშირ შემთხვევაში ერთად ხდებოდნენ ევროკავშირის წევრები, ეს წევრობის
მსურველი ქვეყნების მიმართ სავალდებულო მოთხოვნა არ არის. თითოეული ქვეყანა თავად
განსაზღვრავს ევროკავშირთან ინტეგრაციის ტემპს იმ კომპლექსური რეფორმების განხორციელებით,
რაც ევროკავშირში მისაღებად სავალდებულოა.

9
ევროკავშირის მაღალგანვითარებულ ეკონომიკურ და პოლიტიკურ სისტემაში ინტეგრაცია მარტივი
პროცესი არ არის და მოითხოვს, რომ ქვეყნები ეკონომიკური განვითარების გარკვეულ ეტაპზე
იმყოფებოდნენ, ჰქონდეთ მყარი და საიმედო ინსტიტუტები და ჰარმონიზებული ჰქონდეთ საკუთარი
კანონმდებლობა ევროკავშირის სამართალთან და სტანდარტებთან. ამ პროცესების გავლის გარეშე,
ევროკავშირში ინტეგრაცია შეიძლება მძიმე აღმოჩნდეს როგორც ახალი წევრის, ისე თავად
ევროკავშირისთვის. სწორედ ამიტომ არის, რომ წევრობის მსურველი ქვეყნები მრავალწლიან რთულ
პროცესს გადიან ევროკავშირის წევრობის თაობაზე განაცხადის გაკეთებიდან გაწევრიანებამდე.
გაწევრიანების განაცხადის გაკეთების შემდეგ ევროკავშირი (ევროკომისია) აფასებს ქვეყნების მიერ
მიღწეულ პროგრესს და წევრობისთვის მზაობას. ამ პროცესში განსაკუთრებული ყურადღება ექცევა იმ
საკითხებს, რაც „კოპენჰაგენის კრიტერიუმების“6 სახელით არის ცნობილი. ესენია:

• პოლიტიკური კრიტერიუმი: კანონის უზენაესობა, ადამიანის ფუნდამენტური

უფლებების, მათ შორის უმცირესობების უფლებების დაცვა, დემოკრატიული ინსტიტუტების
სიმყარე;

• ეკონომიკური კრიტერიუმი: საბაზრო ეკონომიკის პრინციპების გაზიარება, ეკონომიკის

მდგრადობა და კონკურენტუნარიანობა;

• ადმინისტრაციული კრიტერიუმი: ქვეყნის უნარი, ეფექტიანად აღასრულოს ეროკავშირის

წევრობიდან გამომდინარე ვალდებულებები და განახორციელოს ორგანიზაციის პოლიტიკური,
ეკონომიკური და ფისკალური მიზნები.

თუ შეფასების შედეგად ევროკომისია მიიჩნევს, რომ წევრობის მსურველი სახელმწიფო აკმაყოფილებს

კოპენჰაგენის კრიტერიუმებს ან აქვს საიმედო პროგრესი კრიტერიუმებით გათვალისწინებული
მიმართულებებით, კომისია დადებით პოზიციას გასცემს, რის შემდეგაც, ევროკავშირის წევრმა
ქვეყნებმა ერთხმად უნდა გადაწყვიტონ განაცხადის მიღება და წევრობის კანდიდატის ან პოტენციური
კანდიდატის სტატუსი მიანიჭონ ქვეყანას.

გარკვეული პირობების დაკმაყოფილების შემდეგ, კანდიდატ ქვეყანასთან იხსნება გაწევრიანების

შესახებ ოფიციალური მოლაპარაკებები, რასაც ასევე სჭირდება ევროკავშირის წევრი ქვეყნების
ერთსულოვანი მხარდაჭერა. მოლაპარაკებების პროცესი გულისხმობს ევროკავშირის
კანონმდებლობასთან (acquis communautaire) წევრობის კანდიდატი ქვეყნის კანონმდებლობის
დაახლოებას. კანდიდატი ქვეყნების გაწევრიანების პროცესისთვის ეს კანონმდებლობა დაყოფილია 35
თავად (მათ შორის სასამართლო და ადამიანის უფლებები,საგარეო ურთიერთობები, თავდაცვისა და
უსაფრთხოების პოლიტიკა, პროდუქტის და კაპიტალის თავისუფალი გადაადგილება, სახელმწიფო
შესყიდვები, კონკურენცია, ინტელექტუალური საკუთრება, ენერგეტიკა, ტრანსპორტის პოლიტიკა,
გარემოს დაცვა, მომხმარებლის უფლებები, სოფლის მეურნეობა, საგადასახადო პოლიტიკა და ა.შ.) და
მოლაპარაკების პროცესის წარმატებით დასრულებისთვის საჭიროა თითოეული თავის დახურვა, რაც
შესაბამისი საკითხების ეროვნულ კანონმდებლობაში ინტეგრირებას გულისხმობს.

მოლაპარაკებების ხანგრძლივი და შრომატევადი პროცესის დასრულების შემდეგ ევროკომისია კიდევ

ერთ დასკვნას

გასცემს იმასთან დაკავშირებით, თუ რამდენად შეასრულა ქვეყანამ ყველა მოთხოვნა და რამდენად არის
მზად ევროკავშირის წევრობისთვის. დადებითი შეფასების შემდეგ ევროკავშირის წევრი ქვეყნები
ერთხმად იღებენ გადაწყვეტილებას მოლაპარაკებების დასრულებისა და კანდიდატ ქვეყანასთან
მიერთების ხელშეკრულების გაფორმების თაობაზე. მიერთების ხელშეკრულებას კანდიდატი ქვეყანა
და ევროკავშირის ყველა წევრი სახელმწიფო აწერს ხელს, თუმცა ის ავტომატურად არ მოქმედებს.
ქვეყანა მხოლოდ მას შემდეგ ხდება ევროკავშირის წევრი, რაც ევროკავშირის ყველა წევრი სახელმწიფო
მოახდენს მიერთების შეთანხმების რატიფიცირებას.

10
ქვეყნები, რომელთაც ევროკავშირში გაწევრიანების სურვილი აქვთ, ინტეგრაციის გზაზე სხვადასხვა
საფეხურზე არიან. მათ შორის ყველაზე დაწინაურებული პოზიცია აქვთ კანდიდატი ქვეყნის სტატუსის
მქონე 5 სახელმწიფოს. ეს სახელმწიფოებია თურქეთი, ალბანეთი, ჩრდილოეთ მაკედონია, სერბეთი და
მონტენეგრო.

მიერთების შესახებ მოლაპარაკებები ყველა მათგანთან დაწყებულია. თუმცა თურქეთთან

მოლაპარაკებები 2018 წლიდან ჩიხში შევიდა. რაც შეეხება დასავლეთ ბალკანეთის ქვეყნებს,
ევროკომისიამ 2018 წლის დასავლეთ ბალკანეთის სტრატეგიაში აღნიშნა, რომ დასავლეთ ბალკანეთი
ევროპის ნაწილია, რომელიც ევროკავშირთან ისტორიას, კულტურულ მემკვიდრეობას, გამოწვევებსა
და შესაძლებლობებს იზიარებს და მომავალსაც გაიზიარებს7. სტრატეგიამ დაადასტურა, რომ საიმედო
გაწევრიანების პერსპექტივა ტრანსფორმაციის მამოძრავებელი ძალა და ისტორიული შესაძლებლობაა,
რაც რეგიონის ლიდერებმა რეალობად უნდა აქციონ. სერბეთისა და მონტენეგროს შესაძლო
გაწევრიანების თარიღად 2025 წელი დასახელდა.

კოსოვო და ბოსნია და ჰერცეგოვინა ევროკავშირმა პოტენციურ კანდიდატ ქვეყნებად ცნო. ბოსნია და

ჰერცეგოვინამ ევროკავშირის წევრობაზე განაცხადი 2016 წელს გააკეთა, რომლის შესახებ დასკვნა
ევროკომისიამ 2019 წელს გამოაქვეყნა.

4.2 თურქეთის ევროპული ინტეგრაცია

ევროგაერთიანებების დაარსებიდან მოყოლებული თურქეთი აქტიურად ცდილობდა მისი წევრი

გამხდარიყო. 1959 წელს თურქეთმა ევროპის ეკონომიკურ გაერთიანებასთან ასოცირების შესახებ
გააკეთა განაცხადი, რითიც პირველი ნაბიჯი გადადგა ევროპისკენ. მინისტრთა საბჭომ თურქეთის
11
განაცხადი მიიღო და მას ასოცირებული ქვეყნის სტატუსი შესთავაზა, ვიდრე გაწევრიანებისთვის
იქნებოდა მზად.

მოლაპარაკებები 1963 წელს ევროპის ეკონომიკურ გაერთიანებასა და თურქეთს შორის ასოცირების

შეთანხმების ხელმოწერით დასრულდა. შეთანხმებამ მხარეთა შორის თანამშრომლობის
სამართლებრივი საფუძველი შექმნა. მასში აღნიშნული იყო, რომ თურქეთსა და ევროპულ ეკონომიკურ
გაერთიანებას შორის ასოცირებული ურთიერთობების საბოლოო მიზანი გაერთიანებაში თურქეთის
სრული წევრობა იყო. იმ დროისთვის თავდაპირველი მიზანი მხარეთა შორის ეკონომიკური
განსხვავებების შემცირება იყო.

ევროკავშირისა და თურქეთის ურთიერთობები 1970-იანი წლების დასაწყისიდან 1980-იანი წლების

მეორე ნახევრამდე სხვადასხვა პოლიტიკური და ეკონომიკური მიზეზების გამო არასტაბილური იყო.

თურქეთმა ევროპის ეკონომიკურ გაერთიანებაში გაწევრიანებაზე განაცხადი 1987 წელს გააკეთა, თუმცა
გაერთიანებების კომისიამ მისი განაცხადი ნაადრევად მიიჩნია და ჩათვალა, რომ მოლაპარაკებები
თურქეთის გაწევრიანებაზე 1993 წლამდე არ უნდა განხილულიყო.8 კომისიამ 1997 წელს
გამოქვეყნებულ დოკუმენტში „დღის წესრიგი 2000: უფრო ძლიერი და ფართო ევროპისთვის“9 აღნიშნა,
რომ თურქეთს უნდა გაეგრძელებინა დემოკრატიზაციისა და ადამიანის უფლებათა დაცვის პროცესი,
კეთილმეზობლური ურთიერთობა უნდა დაემყარებინა საბერძნეთთან და კვიპროსის პრობლემის
სამართლიანი გადაწყვეტისთვის უნდა მიეღწია.

მიუხედავად იმისა, რომ ჰელსინკის ევროპულ საბჭოს თურქეთისთვის გაწევრიანების მოლაპარაკებების

დაწყების თარიღი არ განუსაზღვრავს, მისთვის კანდიდატი სახელმწიფოს სტატუსის მინიჭება საკვანძო
მოვლენა იყო. ამ გადაწყვეტილების შედეგად, მისი პრაქტიკული გაწევრიანება, როგორც სხვა
აპლიკანტი ქვეყნების შემთხვევაში, კოპენჰაგენის კრიტერიუმების დაკმაყოფილებაზე გახდა
დამოკიდებული, კერძოდ კი, ადამიანის უფლებების პატივისცემაზე, სახელმწიფო ინსტიტუტების
დემოკრატიულ ფუნქციონირებაზე და საბაზრო ეკონომიკის ჩამოყალიბებაზე.

2004 წელს ბრიუსელში გამართულ ევროპულ საბჭოზე, სახელმწიფოს მეთაურებმა, მიიღეს რა

მხედველობაში თურქეთის მიერ მიღწეული პროგრესი, მხარი დაუჭირეს თურქეთთან მიერთების
შესახებ მოლაპარაკებების დაწყებას. მოლაპარაკებების პროცესი სხვადასხვა შიდა და გარე ფაქტორის
გამო რთულად მიმდინარეობდა. ხოლო მას შემდეგ, რაც 2017 წელს თურქეთი მმართველობის
საპრეზიდენტო სისტემაზე გადავიდა, ევროკავშირში თურქეთის წევრობის მიმართ დამატებითი
წინააღმდეგობები გაჩნდა. საბოლოოდ, ევროკავშირის ზოგად საკითხთა საბჭომ 2018 წლის 26 ივნისის
დასკვნაში გაფართოების, სტაბილიზაციისა და ასოცირების პროცესის შესახებ აღნიშნა:

„თურქეთი ევროკავშირისგან შორს მიიწევს. თურქეთის მიერთების შესახებ მოლაპარაკებები ჩიხში

შევიდა და არც ერთი შემდეგი თავის გახსნა ან დახურვა არ შეიძლება იქნას განხილული.“10 ამგვარად,
თურქეთსა და ევროკავშირს შორის გაწევრიანების შესახებ მოლაპარაკებები გაიყინა.

4.3 დასავლეთ ბალკანეთის ქვეყნები და ევროკავშირში ინტეგრაციის პერსპექტივები

ალბანეთმა ევროკავშირის წევრობაზე განაცხადი 2009 წელს გააკეთა და 2014 წელს კანდიდატი ქვეყნის
სტატუსი მიიღო. 2018 წელს ევროკომისიამ უპირობო რეკომენდაცია გასცა მიერთების შესახებ
მოლაპარაკებების დასაწყებად. 2018 წლის ივნისის დასკვნაში ევროკავშირის საბჭომ ალბანეთს 2019
წლის ივნისში მიერთების შესახებ მოლაპარაკებების დაწყების გზა გაუხსნა. მოლაპარაკებების დაწყება
დამოკიდებული იყო ისეთ სფეროებში პროგრესზე, როგორიც არის მართლმსაჯულება, ბრძოლა
კორუფციისა და ორგანიზებული დანაშაულის წინააღმდეგ, უსაფრთხოების სამსახურები და საჯარო
მმართველობა. 2020 წელს ევროპულმა საბჭომ მოიწონა ალბანეთთან მიერთების შესახებ

12
მოლაპარაკებების დაწყების გადაწყვეტილება და ივლისში წევრ სახელმწიფოებს მოლაპარაკებების
ჩარჩო დოკუმენტის პროექტი გადაეცათ. ჩრდილოეთ მაკედონიამ ევროკავშირის წევრობაზე განაცხადი
2004 წელს გააკეთა და 2005 წელს ევროკავშირის საბჭომ მას კანდიდატი ქვეყნის სტატუსი მიანიჭა. 2009
წლიდან მოყოლებული ევროკომისია მუდმივად იძლეოდა რეკომენდაციას ჩრდილოეთ მაკედონიასთან
მიერთების მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ. თუმცა 2015 და 2016 წლებში ევროკომისიის
რეკომენდაცია დამოკიდებული გახდა გარკვეული პიროებების შესრულებაზე.11 ქვეყნის მიერ
მიღწეული პროგრესის გათვალისწინებით ევროკომისიამ კვლავ უპირობო რეკომენდაცია გასცა 2018
წლის აპრილში ჩრდილოეთ მაკედონიასთან მიერთების მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ. 2020 წლის
მარტში ჩრდილოეთ მაკედონიასთან მიერთების შესახებ მოლაპარაკებები დაიწყო და მოლაპარაკებების
ჩარჩოს პროექტი წევრ 15 სახელმწიფოებს წარედგინათ.

2006 წელს მონტენეგროს პარლამენტმა სერბეთისა და მონტენეგროს სახელმწიფოთა კავშირისგან

დამოუკიდებლობა გამოაცხადა. მონტენეგრომ ევროკავშირის წევრობაზე განაცხადი 2008 წელს გააკეთა.
2010 წელს ევროკომისიამ მონტენეგროს განაცხადზე დადებითი დასკვნა გამოაქვეყნა და ქვეყანას 7
პრიორიტეტი განუსაზღვრა, რომლებზეც უნდა ემუშავა კანდიდატი ქვეყნის სტატუსის

მისაღებად. 2011 წლის დეკემბერში ევროკავშირის საბჭომ მიერთების პროცესი დაიწყო იმ მიზნით, რომ
უშუალოდ მოლაპარაკებებს 2012 წლის ივნისიდან დაიწყებდა. რვაწლიანი მოლაპარაკებების შემდეგ,
კანონმდებლობის სკრინინგის საფუძველზე მოლაპარაკებების ოცდაცამეტივე თავი გაიხსნა, მათ შორის
3 პირობითად არის დახურული.

2003 წლის სალონიკის ევროპული საბჭოს სამიტზე სერბეთი 5 სხვა დასავლეთ ბალკანეთის ქვეყანასთან
ერთად ევროკავშირის წევრობის პოტენციურ კანდიდატად დასახელდა. სერბეთმა ევროკავშირის
წევრობაზე განაცხადი ოფიციალურად 2009 წელს გააკეთა. 2011 წლის ოქტომბერში ევროკომისიამ
სერბეთის განაცხადი დადებითად შეაფასა და 2012 წლის მარტში ქვეყანას კანდიდატის სტატუსი
მიენიჭა. 2013 წლის სექტემბერში ძალაში შევიდა სერბეთსა და ევროკავშირს შორის სტაბილიზაციისა
და ასოცირების შეთანხმება. 2013 წლის დეკემბერში ევროკავშირის საბჭომ მოლაპარაკებების ჩარჩო
დოკუმენტი მიიღო და 2014 წლის იანვარში სერბეთის ევროკავშირთან მიერთების თაობაზე
მოლაპარაკებები დაიწყო. 2021 წლის მარტში ევროპარლამენტმა სერბეთთან დაკავშირებით ანგარიში
გამოაქვეყნა, რომელშიც ხაზი გაუსვა, რომ ურთიერთობების ნორმალიზება სერბეთსა და კოსოვოს
შორის პრიორიტეტი და ევროკავშირში გაწევრიანების წინაპირობაა.

5. ევროკავშირის მეზობლებთან ურთიერთობის პოლიტიკა

5.1 ევროპული სამეზობლო პოლიტიკა (ENP)

ევროკავშირის მეზობელ რეგიონებში სტაბილურობა, უსაფრთხოება და კეთილდღეობა პირდაპირ

გავლენას ახდენს ევროკავშირის მოქალაქეების ინტერესებზე. შესაბამისად, კავშირისა და მისი წევრი
სახელმწიფოებისთვის ყოველთვის მნიშვნელოვანი იყო ისეთი საგარეო პოლიტიკის შემუშავება,
რომელიც სამეზობლოში მშვიდობას, უსაფრთხოებას და კეთილდღეობას უზრუნველყოფდა და
ამასთან, მეზობელ ქვეყნებთან გაღრმავებულ პარტნიორობას შეუწყობდა ხელს. 2004 წლის
გაფართოების შედეგად ევროკავშირი არა მხოლოდ 10 ახალ წევრს, არამედ, ახალ მეზობლებსაც იძენდა.
ამიტომ, დღის წესრიგში დადგა მათთან ურთიერთობის ჩარჩოს შემუშავება.

ევროპული სამეზობლო პოლიტიკა, რომელიც სათავეს 2003 წლიდან იღებს, სწორედ ის ჩარჩოა,
რომელიც მეზობელ ქვეყნებთან ევროკავშირის თანამშრომლობას განსაზღვრავს. სამეზობლო
პოლიტიკა ერთ-ერთი ყველაზე კომპლექსური პოლიტიკაა ევროკავშირის პოლიტიკებს შორის და ის
აღმოსავლეთ ევროპასა და ხმელთაშუაზღვისპირეთში ევროკავშირის მეზობელი სახელმწიფოების
პოლიტიკურ და ეკონომიკურ სტაბილურობას, მოდერნიზებას და დემოკრატიზაციას ისახავს მიზნად.
13
აღმოსავლეთით სამეზობლო პოლიტიკა უკრაინას, ბელორუსს, მოლდოვას და სამხრეთ კავკასიურ
სახელმწიფოს - აზერბაიჯანს, საქართველოს და სომხეთს მოიცავს, ხოლო სამხრეთით ის ეგვიპტეზე,
ისრაელზე, იორდანიაზე, ლიბანზე, ლიბიაზე, მაროკოზე, ალჟირზე, პალესტინაზე, სირიასა და
ტუნისზე ვრცელდება.

სამეზობლო პოლიტიკას რამდენიმე კომპონენტი აქვს, თუმცა მასში ყველაზე მეტად საგარეო და
უსაფრთხოების კომპონენტი 17ჭარბობს. მისი უპირველესი მიზანია მშვიდობის, უსაფრთხოების და
კეთილდღეობის დამკვიდრება ევროკავშირის სამხრეთ და აღმოსავლეთ საზღვრებთან, რაც საერთო
საფრთხეების, მათ შორის, ტერორიზმის, ორგანიზებული დანაშაულის თუ არალეგალური მიგრაციის
წინააღმდეგ ერთობლივ ბრძოლას მოითხოვს. ამავე კონტექსტში, ევროკავშირის მიზანია მეზობელ
ქვეყნებთან თანამშრომლობა რეგიონული კონფლიქტების გადასაჭრელად და ახალი გამყოფი ხაზების
წარმოქმნის თავიდან ასაცილებლად.

ევროპული სამეზობლო პოლიტიკის მეორე კომპონენტი ევროკავშირის მიერ მეზობელ

სახელმწიფოებში დემოკრატიის განვითარებისა და პოლიტიკური, ეკონომიკური და სოციალური
რეფორმების გატარების ხელშეწყობას მოიცავს. კარგი მმართველობა, სამოქალაქო საზოგადოების
გაძლიერება, კანონის უზენაესობისა და ადამიანის უფლებების პატივისცემა - ეს არის ღირებულებები,
რომელთა მხარდაჭერა ევროკავშირმა მის სამეზობლოში განიზრახა.

სამეზობლო პოლიტიკის კიდევ ერთი კომპონენტი მეზობელ სახელმწიფოებთან ეკონომიკური

კავშირების გაღრმავება და ვაჭრობის გაფართოებაა. ამგვარად, ევროპული სამეზობლო პოლიტიკა,
უპირველეს ყოვლისა, „კარგი სამეზობლოს“ შექმნის მცდელობაა, რომელიც სტაბილური და
დემოკრატიული ქვეყნებისგან შედგება. ამ პოლიტიკით ევროკავშირმა ისეთი სამეზობლოს შექმნა
დაისახა მიზნად, რომელიც არა მხოლოდ მის ღირებულებებს იზიარებს, არამედ, ევროკავშირის
სტანდარტებს და რეგულაციებს ამკვიდრებს ცალკეულ ეკონომიკურ და სოციალურ სფეროებში.

მნიშვნელოვანია, რომ ევროპულ სამეზობლო პოლიტიკას პირდაპირი გაგებით გაფართოების

კომპონენტი არ აქვს და ის პოლიტიკაში მონაწილე ქვეყნებისთვის წევრობის პერსპექტივას არ
ითვალისწინებს, თუმცა არც გამორიცხავს. 2002 წელს, როდესაც ევროკავშირში სამეზობლო პოლიტიკის
შექმნაზე მსჯელობა დაიწყეს, ევროკომისიის პრეზიდენტმა, რომანო პროდიმ განაცხადა:

„ჩვენ მზად უნდა ვიყოთ, რომ უფრო მეტი შევთავაზოთ ვიდრე პარტნიორობაა და უფრო ნაკლები
ვიდრე წევრობაა, ისე რომ ეს უკანასკნელი არ გამოვრიცხოთ.

.....დაახლოების პოლიტიკა წევრობის დაპირებით არ უნდა დაიწყოს და მან საბოლოოდ წევრობაც არ

უნდა გამორიცხოს.12“

როგორც აღინიშნა, სამეზობლო პოლიტიკის ჩამოყალიბების იდეა ჯერ კიდევ 2002 წელს დაიბადა.
თავდაპირველად, გაერთიანებული სამეფოს მიერ წამოყენებული „ფართო ევროპის“ ინიციატივა
მხოლოდ ბელორუსს, მოლდოვას, რუსეთს და უკრაინას მოიაზრებდა სამეზობლო პოლიტიკაში და სხვა
ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკებზე არ ვრცელდებოდა. იმავე წელს კოპენჰაგენის ევროპულმა საბჭომ
მოიწონა იდეა, რომ ახალ ინიციატივაში აღმოსავლეთ ევროპულ ქვეყნებთან ერთად
ხმელთაშუაზღვისპირეთის ქვეყნებიც ჩაერთოთ და საერთო ღირებულებების საფუძველზე
მეზობლებთან ურთიერთობა გაეღრმავებინათ. 2003 წლის 16 მარტს ევროკომისიამ კომუნიკაცია
გამოაქვეყნა, რომლითაც დასავლეთ და აღმოსავლეთ პარტნიორებთან ურთიერთობის ჩარჩო
წარმოადგინა13. კომუნიკაციის მიხედვით, ევროკავშირის მიზანი კეთილდღეობის ზონისა და
მეგობრული სამეზობლოს - „სამეგობრო წრის“ (a ‘ring of friends’) შექმნა უნდა ყოფილიყო, რომელთანაც
გაერთიანებას მჭიდრო, მშვიდობიანი და თანამშრომლური ურთიერთობები ექნებოდა. ამასთან,
სამეზობლო პოლიტიკის ფარგლებში, ევროკავშირსა და პარტნიორებს შორის თანამშრომლობის შედეგი
14
უნდა ყოფილიყო სიღარიბის შემცირება, ღრმა ეკონომიკური ინტეგრაცია, ინტენსიური პოლიტიკური
და კულტურული ურთიერთობები, გაუმჯობესებული ტრანსსასაზღვრო თანამშრომლობა და
ევროკავშირსა და მის მეზობლებს შორის კონფლიქტების თავიდან აცილება. სამეზობლო პოლიტიკის
შემადგენელი უნდა ყოფილიყო ორმხრივი ურთიერთობები და დიფერენციაციის პრინციპიც, რაც
გულისხმობს იმას, რომ ევროკავშირს კონკრეტული სარგებელი და პრივილეგირებული
ურთიერთობები უნდა შეეთავაზებინა იმ პარტნიორი ქვეყნებისთვის, რომელთაც მეტი პროგრესი
ექნებოდათ პოლიტიკური და ეკონომიკური რეფორმების გატარებისას. საბოლოოდ, ასეთ ქვეყნებს
ექნებოდათ წვდომა ევროკავშირის ერთიან ბაზარზე და მასთან დაკავშირებულ ოთხ თავისუფლებაზე:
საქონლის, პირთა, მომსახურებისა და კაპიტალის გადაადგილების თავისუფლებაზე.

ევროკავშირის სამეზობლო პოლიტიკა მას შემდეგ ამოქმედდა, რაც ევროკომისიამ 2004 წლის მაისში
სამეზობლო

პოლიტიკის სტრატეგია გამოაქვეყნა14. სტრატეგიით განისაზღვრა, რომ სამეზობლო პოლიტიკა

გეოგრაფიული თვალსაზრისით ევროპაში რუსეთზე, უკრაინაზე, მოლდოვაზე და ბელორუსზე
გავრცელდებოდა, ხოლო ხმელთაშუაზღვისპირა რეგიონში ის ალჟირს, ეგვიპტეს, ისრაელს, იორდანიას,
ლიბიას, ლიბანს, მაროკოს, სირიას, ტუნისს და პალესტინას მოიცავდა. აღსანიშნავია, რომ სტრატეგიით
ევროკომისიამ ახალ სამეზობლო პოლიტიკაში, აზერბაიჯანის, სომხეთისა და საქართველოს ჩართვის
რეკომენდაციაც გასცა.

სამეზობლო პოლიტიკის სტრატეგიის თანახმად, ახალი ინიციატივით ევროკავშირი მიზნად ისახავდა

პარტნიორ

სახელმწიფოებში მისი ფუნდამენტური ღირებულებების - ღირსების, თავისუფლების, დემოკრატიის,

თანასწორობის, კანონის უზენაესობის და ადამიანის უფლებებისადმი პატივისცემის განმტკიცებას.
ამასთან, სამეზობლო პოლიტიკის პრიორიტეტებად განისაზღვრა პარტნიორ ქვეყნებთან პოლიტიკური
დიალოგის გაღრმავება; მათი ეკონომიკური ინტეგრაცია, რასაც შედეგად უნდა მოჰყოლოდა ამ
ქვეყნებში სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის გაუმჯობესება; ვაჭრობის გააქტიურება;
თანამშრომლობა მართლმსაჯულებისა და საშინაო საქმეებში, როგორებიცაა მიგრაცია, ადამიანებით
ვაჭრობა, ტერორიზმის წინააღმდეგ ბრძოლა; ენერგეტიკული თანამშრომლობა; თანამშრომლობა
სატრანსპორტო სისტემის განვითარების, გარემოს დაცვის სფეროებში და ასევე, ინოვაციებისა და
კვლევის მიმართულებით.

სამეზობლო პოლიტიკის ფარგლებში, ორმხრივი ურთიერთობების ფორმატში, პარტნიორ ქვეყნებს

სამოქმედო გეგმები გადაეცემოდათ, რომლებშიც ზემოხსენებულ პრიორიტეტებთან ერთად,
თითოეული ქვეყნისთვის კონკრეტული ნაბიჯების ნუსხა იქნებოდა გაწერილი. დასახული

პრიორიტეტების ფარგლებში განსაზღვრული ნაბიჯები პარტნიორ ქვეყანას ევროკავშირის დახმარებით

უნდა შეესრულებინა. სამოქმედო გეგმა, როგორც დიფერენციაციის პრინციპის განხორციელების
ინსტრუმენტი, კონკრეტული სახელმწიფოს შესაძლებლობებსა და ინტერესებზე უნდა ყოფილიყო
მორგებული და მის დანიშნულებად მეზობელი ქვეყნების ევროკავშირის ღირებულებებთან,
სტანდარტებთან და რეგულაციებთან დაახლოება განისაზღვრა.

2004 წელს სამოქმედო გეგმა შვიდმა ქვეყანამ მიიღო, რომელთაც უკვე ჰქონდათ შეთანხმებები
ევროკავშირთან: ისრაელი, იორდანია, მოლდოვა, მაროკო, პალესტინა, ტუნისი და უკრაინა.
საქართველოს, სომხეთს და აზერბაიჯანს უკვე ჰქონდათ პარტნიორობისა და თანამშრომლობის
შეთანხმებები ევროკავშირთან. სამოქმედო გეგმები კი მათ 2006 წელს გადაეცათ. ამასთან, სამოქმედო
გეგმები მონიტორინგს დაექვემდებარა და მიღწეული პროგრესის საფუძველზე, ევროკავშირი
გადაწყვეტდა, შეეთავაზებინა თუ არა მეზობლისთვის ორმხრივი თანამშრომლობის უფრო ფართო
ფორმატი.

15
რაც შეეხება ფინანსურ მხარეს, განისაზღვრა, რომ 2006 წლის შემდეგ სამეზობლო პოლიტიკის
დაფინანსება ევროპული სამეზობლო ინსტრუმენტის (ENI) ფარგლებში მოხდებოდა. აღსანიშნავია, რომ
ევროპული სამეზობლო ინსტრუმენტი დღემდე სამეზობლო პოლიტიკის განხორციელების ძირითადი
ფინანსური მექანიზმია და 2013-2020 წლებში ამ ინსტრუმენტის ფარგლებში ევროკავშირმა მეზობელ
რეგიონებზე 15.4 მილიარდი ევრო დახარჯა.

რეგიონული პროექტები

ამოქმედების შემდეგ ევროპული სამეზობლო პოლიტიკა რამდენჯერმე გადაიხედა. 2015 წლის 18

ნოემბერს,

ევროკომისიამ და ევროკავშირის უმაღლესმა წარმომადგენელმა საგარეო საკითხებისა და

უსაფრთხოების პოლიტიკის სფეროში ერთობლივი კომუნიკაცია გამოაქვეყნეს ევროპული სამეზობლო
პოლიტიკის გადახედვის შესახებ,15 რომელმაც პოლიტიკის მომავალ მიმართულებებთან დაკავშირებით
ახალი წინადადებები წამოაყენა. ამ დოკუმენტით ევროკავშირის სამეზობლოს სტაბილიზაცია
განახლებული პოლიტიკის მთავარ ამოცანად განისაზღვრა. დადგინდა, რომ ევროპული სამეზობლო
პოლიტიკის ფარგლებში, ევროკავშირი უფრო მჭიდროდ ითანამშრომლებს პარტნიორ
სახელმწიფოებთან უსაფრთხოების საკითხებში და აქცენტი გაკეთდება კონფლიქტების პრევენციაზე,
ტერორიზმის წინააღმდეგ ბრძოლაზე და რადიკალიზაციის წინააღმდეგ მიმართულ ქმედებებზე.
დოკუმენტის თანახმად, განახლებული სამეზობლო პოლიტიკის ფარგლებში ევროკავშირმა გააძლიერა
ძალისხმევა, რათა ხელი შეუწყოს პარტნიორ ქვეყნებში სოციალურ და ეკონომიკურ განვითარებას და
ახალგაზრდებისთვის დასაქმების შესაძლებლობების გაჩენას. განახლებულ პოლიტიკაში აქცენტი
გაკეთდა, ერთი მხრივ, უსაფრთხო და ლეგალურ მობილობაზე, ხოლო, მეორე მხრივ, არალეგალურ
მიგრაციასთან და ადამიანებით ვაჭრობასთან ბრძოლაზე. განსაკუთრებული ყურადღება დაეთმო
პარტნიორებთან ენერგეტიკული უსაფრთხოებისა და კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებულ
საკითხებში თანამშრომლობას.

5.2 ევროპული სამეზობლო პოლიტიკის სამხრეთ განზომილება - ევრო-ხმელთაშუა ზღვის

პარტნიორობა (EUROMED)

ევრო-ხმელთაშუა ზღვის პარტნიორობას 1995 წელს ევრო-ხმელთაშუა ზღვის კონფერენციაზე ჩაეყარა

საფუძველი, რომლითაც ე.წ. ბარსელონას პროცესი დაიწყო. კონფერენცია მიზნად ისახავდა მაშრიყისა
და მაღრიბის რეგიონებში მდებარე ქვეყნებთან ურთიერთობების გაღრმავებას. ევროკავშირის
სახელმწიფოებთან ერთად მასში მონაწილეობას იღებდა სამხრეთ ხმელთაშუაზღვისპირეთის 10
სახელმწიფო: ალჟირი, პალესტინა, ეგვიპტე, ისრაელი, იორდანია, ლიბანი, მაროკო, სირია, ტუნისი და
თურქეთი.

ბარსელონას პროცესი ევროკავშირის უნიკალური და ამბიციური ინიციატივა იყო, რომელმაც ახალ

რეგიონულ პარტნიორობას ჩაუყარა საფუძველი. კონფერენციის მონაწილეებმა ბარსელონას
დეკლარაცია მიიღეს, რომლითაც ევროკავშირის პარტნიორებთან თანამშრომლობის ჩარჩო შეიქმნა.16
ბარსელონას დეკლარაციის თანახმად, ევროკავშირისა და ხმელთაშუა ზღვის ქვეყნების პარტნიორობა
მიზნად ისახავდა პოლიტიკური დიალოგისა და უსაფრთხოების სფეროში თანამშრომლობის შედეგად
მშვიდობისა და სტაბილურობის ერთიანი სივრცის შექმნას; ეკონომიკური და ფინანსური
თანამშრომლობით და თავისუფალი სავაჭრო სივრცის თანდათანობით ჩამოყალიბებით, ერთიანი
კეთილდღეობის სივრცის შექმნას; სოციალური, კულტურული და ადამიანური ურთიერთობების
გზით, ხალხთა დაახლოებას.

ბარსელონას პროცესის ფარგლებში ევროკავშირთან სახელშეკრულებო ურთიერთობები დაამყარა

ეგვიპტემ, ისრაელმა, იორდანიამ, ლიბანმა, მაროკომ, პალესტინამ და ტუნისმა.
16
• ტუნისი პირველი ქვეყანა იყო, რომელმაც ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმება დადო 1995 წელს.
ასოცირების შეთანხმება თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმების დებულებებსაც შეიცავდა და
ინდუსტრიულ პროდუქტებსა და მთელ რიგ სოფლის მეურნეობის პროდუქტებზე სატარიფო
ბარიერების თანდათანობით გაუქმებას ითვალისწინებდა მომდევნო 12 წლის განმავლობაში.

• პალესტინასა და ევროკავშირს შორის დროებითი ასოცირების შეთანხმება ვაჭრობასა და

თანამშრომლობაზე 1997 წელს დაიდო. ასოცირების შეთანხმება ინდუსტრიული პროდუქტების
ექსპორტზე სატარიფო ბარიერების გაუქმებას ითვალისწინებდა. შეთანხმება გადაიხედა 2012
წელს და მან სოფლის მეურნეობის პროდუქტებიც მოიცვა.

• ისრაელსა და ევროკავშირს შორის თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმება 2000 წელს დაიდო

და საწარმოო პროდუქტებსა და მომდევნო 12 წლის განმავლობაში, ცალკეულ სოფლის
მეურნეობის პროდუქტებზე სატარიფო ბარიერების გაუქმებას ითვალისწინებდა. 2004 წელს
მხარეებს შორის კიდევ უფრო ყოვლისმომცველი შეთანხმება დაიდო, რომელიც სოფლის
მეურნეობის პროდუქტებით ვაჭრობის მეტად ლიბერალიზაციას ითვალისწინებდა.

• მაროკოსა და ევროკავშირს შორის ასოცირების შეთანხმება 2000 წელს დაიდო.

ასოცირების შეთანხმება თავისუფალი ვაჭრობის კომპონენტსაც შეიცავდა და მომდევნო 12 წლის
განმავლობაში, ინდუსტრიულ პროდუქტებსა და მთელ რიგ სოფლის მეურნეობის პროდუქტებზე
სატარიფო ბარიერების თანდათანობით გაუქმებას ითვალისწინებდა.

• იორდანიასა და ევროკავშირს შორის ასოცირების შეთანხმება 2002 წელს დაიდო.

ასოცირების შეთანხმება თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმების დებულებებსაც შეიცავდა და
მომდევნო 12 წლის განმავლობაში ინდუსტრიულ პროდუქტებსა და მთელ რიგ სოფლის
მეურნეობის პროდუქტებზე სატარიფო ბარიერების თანდათანობით გაუქმებას ითვალისწინებდა.

• ლიბანსა და ევროკავშირს შორის ასოცირების შეთანხმება 2002 წელს დაიდო (2006 წელს
შევიდა ძალაში). ასოცირების შეთანხმება თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმების დებულებებსაც
შეიცავდა და მომდევნო 12 წლის განმავლობაში ინდუსტრიულ პროდუქტებსა და მთელ რიგ
სოფლის მეურნეობის პროდუქტებზე სატარიფო ბარიერების თანდათანობით გაუქმებას
ითვალისწინებდა.

• ეგვიპტესა და ევროკავშირს შორის ასოცირების შეთანხმება 2004 წელს დაიდო.

ასოცირების შეთანხმება თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმების დებულებებსაც შეიცავდა და
მომდევნო 12 წლის განმავლობაში ინდუსტრიულ პროდუქტებსა და მთელ რიგ სოფლის
მეურნეობის პროდუქტებზე სატარიფო ბარიერების თანდათანობით გაუქმებას ითვალისწინებდა.

მიუხედავად ევროკავშირის მცდელობისა ბარსელონას პროცესით ხმელთაშუა ზღვის რეგიონში

სტაბილურობა შეეტანა, 90-იანი წლების დასასრულს განვითარებულმა კონფლიქტებმა ცხადყო, რომ
პროგრესი ამ კუთხით საკმაოდ სუსტი იყო. დღის წესრიგში დადგა ევრო-ხმელთაშუა ზღვის
პარტნიორობის ინიციატივის განახლების საკითხი. 2007 წელს საფრანგეთის პრეზიდენტმა, ნიკოლა
სარკოზიმ მისი საარჩევნო კამპანიისას ინიციატივის განახლების წინადადება წამოაყენა და 2008 წლის
ივლისში ხმელთაშუაზღვისპირეთის ლიდერები პარიზში გამართულ სამიტზე მიიწვია. 13 ივლისს
გამართული პარიზის სამიტის შედეგად საფუძველი ჩაეყარა განახლებულ ინიციატივას - კავშირი
ხმელთაშუა ზღვისთვის (Union for the Mediterranean).17 კავშირი აერთიანებს ევროკავშირის 27
სახელმწიფოს და ხმელთაშუაზღვისპირეთის 15 სახელმწიფოს (ალბანეთი, ალჟირი, ბოსნია და
ჰერცეგოვინა, ეგვიპტე, ისრაელი, იორდანია, ლიბანი (მონაწილეობს დამკვირვებლის სტატუსით),

17
მავრიტანია, მონტენეგრო, მონაკო, მაროკო, პალესტინა, სირია (2011 წელს საკუთარი ინიციატივით
შეიჩერა წევრობა სამოქალაქო ომის გამო), ტუნისი, თურქეთი). არაბული ქვეყნების ლიგა 2008 წლის
შემდეგ კავშირის ყველა შეხვედრას ესწრება, ხოლო ლიბიას დამკვირვებლის სტატუსი აქვს.
გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის მიღმა ის ერთადერთი პლატფორმაა, სადაც არაბული ქვეყნები
და ისრაელი რეგულარულად ხვდებიან ერთმანეთს.

5.3 ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის აღმოსავლეთ განზომილება - აღმოსავლეთ პარტნიორობა (EaP)

აღმოსავლეთ პარტნიორობის იდეა ჯერ კიდევ მაშინ დაიბადა, როცა ევროკავშირი ცენტრალური და
აღმოსავლეთ ევროპის მიმართულებით გაფართოვდა. 2007 და 2004 წლების გაფართოების შემდეგ
ევროკავშირში დარწმუნდნენ, რომ აუცილებელი იყო, მხედველობაში მიეღოთ ახალი საზღვრები,
რომლებმაც გაერთიანება პოლიტიკურად არასტაბილურ და ეკონომიკურად ნაკლებად განვითარებულ
პოსტსაბჭოთა ქვეყნებს - უკრაინას, ბელორუსსა და მოლდოვას დაუახლოვა.18 როგორც ზემოთ უკვე
აღინიშნა, ამ ქვეყნებთან თანამშრომლობა 2004 წლიდან ევროპული სამეზობლო პოლიტიკის
ფარგლებში მიმდინარეობდა. თუმცა სამეზობლო პოლიტიკა, რომელიც მეტად მრავალფეროვან
ქვეყნებს აერთიანებდა ევროპის სამხრეთ-დასავლეთიდან, ჩრდილოეთ აფრიკიდან, შუა
აღმოსავლეთიდან და კავკასიიდან, ნაკლებად ეფექტურ მექანიზმად მიიჩნეოდა ევროკავშირის
აღმოსავლეთით მდებარე ქვეყნებთან ურთიერთობისთვის.19 ამასთან, აშკარად განსხვავებული იყო
ევროპული სამეზობლო პოლიტიკის ქვეყნების პოტენციური სამომავლო სტატუსი ევროკავშირთან
ურთიერთობებში. სწორედ ამ განსხვავებებმა განაპირობა გარკვეული ცვლილებები ევროპული
სამეზობლო პოლიტიკის აღმოსავლეთ განზომილების ქვეყნებთან ურთიერთობებში, რომლის
ინიციატორი სხვა ქვეყნებთან ერთად პოლონეთი გახდა.

აღმოსავლეთ პარტნიორობის შექმნის წინადადება პოლონეთის მთავრობას ეკუთვნის. პროექტის

ძირითადი მიზანი რეგიონალური თანამშრომლობის გაძლიერება იყო უკრაინასთან, მოლდოვასთან,
საქართველოსთან, აზერბაიჯანთან, სომხეთთან და ბელორუსთან.

აღსანიშნავია,რომევროკავშირშიგაწევრიანებისშემდეგ,ესპოლონეთისპირველიგეოპოლიტიკური
წინადადება იყო. პროექტი საკმაოდ კარგად იყო მომზადებული: 2008 წლის 26 მაისს ევროკავშირის
საბჭოს ის პოლონეთისა და შვედეთის ერთობლივი წინადადების სახით წარედგინა, იმისთვის, რომ არ
შექმნილიყო შთაბეჭდილება, თითქოს ინიციატივა მხოლოდ ერთ სახელმწიფოს ეკუთვნოდა.

აღმოსავლეთ პარტნიორობის ინიციატივის ამოქმედება 2008 წლის აგვისტოში რუსეთის მიერ

საქართველოს წინააღმდეგ განხორციელებულმა აგრესიამ დააჩქარა. რუსეთის საქართველოს
ტერიტორიაზე სწრაფი წინსვლის ფონზე, ევროპული საბჭოს რიგგარეშე სხდომა ჩაინიშნა, რომელსაც
შექმნილი ვითარება უნდა განეხილა. ევროკავშირის ლიდერებს შორის არსებობდა განცდა, რომ
მდგომარეობის სტაბილიზაციისთვის აუცილებელი იყო მნიშვნელოვანი ნაბიჯების გადადგმა.
შედეგად, აღმოსავლეთ პარტნიორობის ინიციატივა 2009 წლის 7 მაისს პრაღაში გამართულ
საინაუგურაციო სამიტზე მიღებული დეკლარაციის საფუძველზე ამოქმედდა.20 პრაღაში გამართულ
სამიტს ევროკავშირის 28 წევრი სახელმწიფო და აღმოსავლეთ სამეზობლოდან

სომხეთი, აზერბაიჯანი, საქართველო, ბელორუსი, უკრაინა და მოლდოვა ესწრებოდნენ. მხარეები

შეთანხმდნენ, რომ აღმოსავლეთ პარტნიორობა საერთაშორისო სამართლის პრინციპებსა და ისეთ
ფუნდამენტურ ღირებულებებზე იქნებოდა დაფუძნებული, როგორებიცაა დემოკრატია, კანონის
უზენაესობა, ადამიანის უფლებებისა და ფუნდამენტური თავისუფლებების დაცვა, საბაზრო
ეკონომიკა, მდგრადი განვითარება და კარგი მმართველობა.

ამასთან, დადგინდა, რომ აღმოსავლეთ პარტნიორობის ინიციატივა ცალკეულ სახელმწიფოებსა და

ევროკავშირს შორის უკვე არსებული სახელშეკრულებო ურთიერთობების პრინციპებზე დაყრდნობით
იმუშავებდა.

18
პრაღის დეკლარაციის თანახმად, აღმოსავლეთ პარტნიორობის ძირითადი ამოცანაა შექმნას
აუცილებელი პირობები ევროკავშირსა და პარტნიორ სახელმწიფოებს შორის პოლიტიკური
ასოცირებისა და შემდგომი ეკონომიკური ინტეგრაციისთვის. ამ მიზნით, აღმოსავლეთ პარტნიორობა
ხელს უწყობს პოლიტიკურ და სოციალურ-ეკონომიკურ რეფორმებს პარტნიორ სახელმწიფოებში, რაც,
თავის მხრივ, ამ ქვეყნებს ევროკავშირთან აახლოებს. დეკლარაციაში, ასევე, ხაზგასმულია, რომ
აღმოსავლეთ პარტნიორობის ინიციატივა შესაძლებლობას აძლევს პარტნიორ ქვეყნებს ერთმანეთთან
თანამშრომლობაც გააღრმავონ.

დიფერენციაციისპრინციპიდა ორმხრივიურთიერთობები აღმოსავლეთპარტნიორობისინიციატივის

მნიშვნელოვანი კომპონენტია. პრაღის დეკლარაციით მხარეები შეთანხმდნენ, რომ აღმოსავლეთ
პარტნიორობის ფარგლებში იმ პარტნიორ ქვეყნებთან, რომლებსაც სურვილი და შესაძლებლობა აქვთ
ნაკისრი ვალდებულებები შეასრულონ, ევროკავშირი ორმხრივ სახელშეკრულებო ურთიერთობებს
დაამყარებდა და მათ შორის, ასოცირების შეთანხმებებს გააფორმებდა. ამასთან, დადგინდა, რომ ახალი
ასოცირების შეთანხმებები ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი ვაჭრობის კომპონენტსაც
შემოიტანდა. დეკლარაციაში ყურადღებაა გამახვილებული პარტნიორი ქვეყნების მდგრადი
ეკონომიკური განვითარებისა და პოლიტიკური სტაბილურობისთვის ღია ბაზრებისა და ეკონომიკური
ინტეგრაციის მნიშვნელობაზე.

აღმოსავლეთ პარტნიორობის ფარგლებში ორმხრივი ურთიერთობების კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი

ასპექტია მოქალაქეთა გადაადგილების გამარტივება და ვიზების ლიბერალიზაცია. მხარეები
შეთანხმდნენ, რომ მოქალაქეთა გადაადგილების გამარტივებას ვიზების ფასილიტაციისა (სავიზო
რეჟიმის გამარტივების) და რეადმისიის შეთანხმებებით შეუწყობდნენ ხელს.

• აზერბაიჯანსა და ევროკავშირს შორის ორმხრივი ურთიერთობები პარტნიორობისა და

თანამშრომლობის შესახებ შეთანხმების ფარგლებში ვითარდება, რომელიც 1999 წელს შევიდა
ძალაში. 2017 წელს ევროკავშირმა და აზერბაიჯანმა მოლაპარაკებები დაიწყეს ახალ
შეთანხმებაზე, რომლის მიზანია პოლიტიკური დიალოგის განახლება და ორმხრივად
სასარგებლო თანამშრომლობა.

• ბელოსურსსა და ევროკავშირს შორის მოლაპარაკებები პარტნიორობის პრიორიტეტებზე,

რომელიც მიზნად ისახავს ორმხრივი ურთიერთობების გაძლიერებას და სტრატეგიული
თანამშრომლობის ჩარჩოს შექმნას, 2016 წლიდან მიმდინარეობს. ვიზების ფასილიტაციისა და
რეადმისიის შეთანხმებები ძალაში შევიდა 2020 წლის 1 ივლისს. თუმცა 2020 წლის
საპრეზიდენტო არჩევნების შემდეგ განვითარებულმა მოვლენებმა და ქვეყანაში შექმნილმა
რთულმა ვითარებამ ადამიანის უფლებათა დაცვის კუთხით, ბოლო წლების განმავლობაში
ორმხრივ ურთიერთობებში მიღწეული პროგრესი საფრთხის ქვეშ დააყენა.

მოლდოვასა და ევროკავშირს შორის ორმხრივი ურთიერთობები ასოცირების შეთანხმების

ფარგლებში ვითარდება, რომელიც ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი ვაჭრობის
კომპონენტსაც მოიცავს. მოლდოვაევროკავშირის ასოცირების შეთანხმებას 2014 წლის ივნისში
მოეწერა ხელი და 2016 წლის ივლისიდან სრულად ძალაშია. ევროკავშირსა და მოლდოვას შორის
ვიზების ფასილიტაციისა და რეადმისიის შეთანხმებები 2007 წლის ოქტომბერში შევიდა ძალაში.
ცვლილებები ვიზების ფასილიტაციის შეთანხმებაში ძალაშია 2013 წლის ივლისიდან. 2014 წლის
28 აპრილიდან მოლდოვას მოქალაქეები მოკლევადიანი ვიზიტებით უვიზოდ მიემგზავრებიან
ევროკავშირის/შენგენის ზონის ქვეყნებში.

საქართველოსა და ევროკავშირს შორის ორმხრივი ურთიერთობების საფუძველია ასოცირების

შეთანხმება, რომელიც ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი ვაჭრობის კომპონენტსაცმოიცავს.
ასოცირების შეთანხმებას 2014 წლის ივნისში მოეწერა ხელი და 2016 წლის ივლისიდან სრულად
ძალაშია. ევროკავშირსა და საქართველოს შორის დადებული ვიზების ფასილიტაციისა და რეადმისიის

19
შეთანხმებები 2011 წლის მარტში შევიდა ძალაში. 2017 წლის 28 მარტიდან საქართველოს მოქალაქეები
მოკლევადიანი ვიზიტებით უვიზოდ მიემგზავრებიან ევროკავშირის/ შენგენის ზონის ქვეყნებში.

• სომხეთსა და ევროკავშირს შორის ორმხრივი ურთიერთობები ყოვლისმომცველი და

გაძლიერებული პარტნიორობის შეთანხმების ფარგლებში ვითარდება, რომელსაც 2017 წლის
ნოემბერში ბრიუსელის აღმოსავლეთ პარტნიორობის სამიტის ფარგლებში მოეწერა ხელი და ძალაში
შევიდა 2018 წლის 1 ივლისიდან. ახალი შეთანხმება ევროკავშირსა და სომხეთს შორის
თანამშრომლობის ჩარჩოს ქმნის, რომელმაც სარგებელი უნდა მოუტანოს სომხეთის მოქალაქეებს.

• უკრაინასა და ევროკავშირს შორის ორმხრივი ურთიერთობები ასოცირების შეთანხმების

ფარგლებში ვითარდება, რომელიც ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი ვაჭრობის
კომპონენტსაც მოიცავს. ასოცირების შეთანხმებას ხელი 2014 წელს მოეწერა და 2017 წელს სრულად
შევიდა ძალაში. 2017 წლის 11 ივლისიდან უკრაინის მოქალაქეები მოკლევადიანი ვიზიტებით
უვიზოდ მიემგზავრებიან ევროკავშირის/შენგენის ზონის ქვეყნებში.

პრაღის დეკლარაციით, ორმხრივი თანამშრომლობის პრინციპებთან ერთად, მრავალმხრივი

თანამშრომლობის პრინციპებიც განისაზღვრა. მხარეები შეთანხმდნენ, რომ მრავალმხრივი
ურთიერთობის ფორმატში ხელს შეუწყობდნენ პარტნიორობის სასარგებლოდ თავისუფალი დიალოგის
წარმოებას. ამასთან დადგინდა, რომ გადაწყვეტილებების მიღება მოხდებოდა ერთობლივად,
ევროკავშირისა და პარტნიორი სახელმწიფოების მიერ.

აღმოსავლეთ პარტნიორების ქვეყნების ჯამური სახმელეთო ტერიტორია >1 მლნ კმ2 (ევროკავშირის
ტერიტორიის მეოთხედი)

ჯამური მოსახლეობა (2014 წლის მონაცემებით) - 75.2 მილიონი

ევროპულმა კომისიამ ოთხი თემატური პლატფორმა შეიმუშავა, რომელთა ფარგლებში ღია და

თავისუფალი დისკუსიები იმართება თანამშრომლობის შემდეგ ძირითად სფეროებში:

• ინსტიტუციების გაძლიერება და კარგი მმართველობა;

• ეკონომიკური განვითარება და საბაზრო შესაძლებლობები;

• დაკავშირებადობა, ენერგოეფექტურობა, გარემო და კლიმატის ცვლილება;

• მობილობა და ხალხთა შორის კონტაქტები.

აღმოსავლეთ პარტნიორობის მრავალმხრივი ურთიერთობების ფარგლებში, ორ წელიწადში ერთხელ

იმართება აღმოსავლეთ პარტნიორობის სამიტი, რომელსაც ევროკავშირის წევრი ქვეყნებისა და
პარტნიორი სახელმწიფოების მეთაურები ესწრებიან. ამასთან, საგარეო საქმეთა მინისტრები ყოველ
წელს იკრიბებიან პრიორიტეტული საკითხების განსახილველად.

პარტნიორი ქვეყნების ევროკავშირთან პოლიტიკურ ასოცირებას და შემდგომ ეკონომიკურ ინტეგრაციას

საპარლამენტო დონეზე ხელს უწყობს ევრონესტის საპარლამენტო ასამბლეა, რომელიც
პასუხისმგებელია საპარლამენტო კონსულტაციებზე, ზედამხედველობასა და მონიტორინგზე.
ევრონესტის საპარლამენტო ასამბლეა ევროპარლამენტისა და პარტნიორი ქვეყნების პარლამენტების

დელეგაციებისგან შედგება (ბელორუსი პოლიტიკური მიზეზების გამო არ იღებს მონაწილეობას

საპარლამენტო ასამბლეის მუშაობაში). ევრონესტის საპარლამენტო ასამბლეის პლენარული სესია
წელიწადში ერთხელ იმართება, ხოლო მუდმივმოქმედი კომიტეტების სხდომები წელიწადში ორჯერ
ტარდება.

აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნების საშუალო მშპ ერთ სულ მოსახლეზე 3,700 ევროა, რაც
ევროკავშირის ქვეყნების საშუალო მშპ-ს 14%-ს წარმოადგენს ევრონესტის საპარლამენტო ასამბლეის
ფარგლებში შექმნილია შემდეგი მუდმივმოქმედი კომიტეტები:

20
 • პოლიტიკურ საკითხთა, ადამიანის უფლებებისა და დემოკრატიის კომიტეტი;

• ეკონომიკური ინტეგრაციის, საკანონმდებლო აპროქსიმაციის და ევროკავშირის

პოლიტიკებთან დაახლოების კომიტეტი;

• ენერგეტიკული უსაფრთხოების კომიტეტი;

• სოციალურ საკითხთა, დასაქმების, განათლების, კულტურის და სამოქალქო საზოგადოების

კომიტეტი.

მრავალმხრივი ურთიერთობის კიდევ ერთი პლატფორმაა აღმოსავლეთ პარტნიორობის სამოქალქო

საზოგადოების ფორუმი, რომელიც უნიკალური რეგიონული სამოქალაქო საზოგადოების პლატფორმაა

და მიზნად ისახავს პარტნიორ სახელმწიფოებში დემოკრატიული რეფორმების

განხორციელებასა და მათი ევროპული ინტეგრაციის ხელშეწყობას. სამოქალაქო საზოგადოების

ფორუმი 1000-ზე მეტ სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციას აერთიანებს. მისი
ამოცანაა, უზრუნველყოს ევროკავშირის წევრი

ქვეყნებისა და პარტნიორი ქვეყნების სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების ჩართულობა

აღმოსავლეთ პარტნიორობის პოლიტიკის დაგეგმვის, მონიტორინგისა და განხორციელების პროცესში.

აღმოსავლეთ პარტნიორობის სამოქალაქო საზოგადოების ფორუმი ერთადერთი სამოქალქო
საზოგადოების ორგანიზაციაა, რომელსაც დამკვირვებლის სტატუსი აქვს აღმოსავლეთ პარტნიორობის
სტრუქტურაში. ფორუმის წარმომადგენლები რეგულარულად ესწრებიან პარტნიორობის ფარგლებში
გამართულ მაღალი დონის შეხვედრებს, მათ შორის, მინისტრთა შეხვედრებს.

აღმოსავლეთ პარტნიორობის ამოქმედებიდან 8 წლის თავზე, ინიციატივის მიმართ უფრო მეტად

შედეგზე ორიენტირებული მიდგომის ჩამოსაყალიბებლად, ევროპულმა კომისიამ და ევროპულმა

საგარეო ქმედებათა სააგენტომ „20 შედეგი 2020 წლისთვის“ განსაზღვრეს.

ევროკავშირმა, მისმა წევრმა ქვეყნებმა და პარტნიორმა სახელმწიფოებმა აიღეს

ვალდებულება, რომ უფრო აქტიურად ითანამშრომლებდნენ შემდეგ პრიორიტეტულ სფეროებში:
უფრო ძლიერი ეკონომიკა;

• უფრო ძლიერი მმართველობა;

• უფრო ძლიერი დაკავშირებადობა;

• უფრო ძლიერი საზოგადოება.

აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში ევროკავშირისა და პარტნიორი ქვეყნების საერთო

პრიორიტეტების მხარდაჭერა ევროპული სამეზობლო ინსტრუმენტის (ENI) ფარგლებში ხდება,
რომელიც ევროკავშირის ძირითადი ფინანსური ინსტრუმენტია აღმოსავლეთ პარტნიორობის
ქვეყნებთან ურთიერთობაში.

21
22
23