კავკასიის საერთაშორისო უნივერსიტეტი

სოციალური მეცნიერების ფაკულტეტი

ევროკავშირის სტრუქტურა, კომპეტენციები და

ევროკავშირში გაწევრიანების სტანდარტები

(სემინარი)

მარიამ ჯიქია

პოლიტიკის მეცნიერების სადოქტორო

პროგრამის დოქტორანტი

ხელმძღვანელი: თამარ კიკნაძე

ასოცირებული პროფესორი

თბილისი, 2018
სარჩევი

შესავალი
I თავი. ევროკავშირის შექმნისა და განვითარების ისტორიული ექსკურსი

II თავი. ევროკავშირის სტრუქტურა და მისი სტრუქტურული ერთეულების

კომეპტენციები
2.1. ევროკომისია
2.2. ევროსაბჭო
2.3. ევროპარლამენტი
2.4. მინისტრთა საბჭო

III თავი. ევროკავშირისა და წევრი სახელმწიფოების კომპეტენციები

3.1. კომპეტენციების გამიჯვნა ევროკავშირსა და წევრ სახელმწიფოებს
შორის
3.2. სუბსიდირების პრინციპი
3.3. თანაზომიერების პრინციპი

IV თავი. ევროკავშირში გაწევრიანების სტანდარტები და პროცედურები

4.1. ევროკავშირში გაწევრიანების სტანდარტები
4.2. ევროკავშირში გაწევრიანების პროცედურები
4.3. ევროკავშირში გაწევრიანების ბოლო პერიოდის პრაქტიკა

დასკვნა

ბიბლიოგრაფია

2
შესავალი

წინამდებარე ნაშრომი მთლიანად ეხება ევროკავშირის ჩამოყალიბებისა და

განვითრების ეტაპებს, მის მიზნებსა და ევროკავშირის გაფართოების

პერსპექტივებს.

აღნიშნული საკითხის აქტუალობა განპირობებულია რამდენიმე მიზეზით,

კერძოდ:

 2016 წელს გაერთიანებულ სამეფოში ჩატარებული რეფერენდუმის

შედეგად უპრეცედენტო შემთხვევა დაფიქსირდა, რაც BRExit-ის

სახელითაა ცნობილი. რეფერენდუმის შედეგებით გაერთიანებული

სამეფო ტოვებს ევროკავშირს.

 საქართველო-ევროკავშირს შორის დადებული ასოცირების

ხელშეკრულება, რომელიც პროცედურულად წინ უძღვის გაწევრიანებას.

 თურქეთში, როგორც წევრობის კანდიდატ სახელმწიფოში

განვითარებული პოლიტიკური პროცესები და მისი პოლიტიკური

ორიენტაცია.

წარმოდგენილ ნაშრომში განხილულია ევროკავშირის შექმნისა და

განვითარების ეტაპები, ევროკავშირის ფუნქციონირების ფუძემდებლური

პრინციპები, გაწევრიანების სტანდარტები და სამომავლო გაფართოების

პერსპექტივები.

3
 I თავი. ევროკავშირის შექმნისა და განვითარების ისტორიული ექსკურსი

ევროპის ქვეყნების გაერთიანების იდეა ათეული წლების მანძილზე არსებობდა,

მაგრამ რეალური ზომების მიღება მხოლოდ მეორე მსოფლიო ომის შემდგომ

მოხდა. მეოცე საუკუნეში მომხდარმა ორმა მსოფლიო ომმა საშინელი კვალი

დატოვა ევროპაზე - მილიონობით მსხვერპლი, განადგურებული ქალაქები,

დანგრეული ეკონომიკა და სხვა. ამ ყველაფერმა განაპირობა ევროპის

სახელმწიფოების მისწრაფება იმ გზების მოსაძიებლად, რომელიც მათ

მშვიდობიანი თანაარსებობის საშუალებას მისცემდა. ნელ-ნელა ჩამოყალიბდა

გარკვეული იდეა, რომელიც ითვალისწინებდა პოლიტიკურ და ეკონომიკურ

ინტეგრაციას.1

ევროკავშირის თავდაპირველი შექმნის საფუძველს წარმოადგენს სამი

ორგანიზაცია, რომელთა გაერთიანების შედეგად მივიღეთ ევროპის

გაერთიანება. განვიხილოთ ეტაპობრივად: 1951 წლის 18 აპრილს დაარსდა

ევროპის ქვანახშირისა და ფოლადის გაერთიანება. 1957 წლის 25 მარტს რომში

ხელმოწერილ იქნა ხელშეკრულება, რომელმაც საფუძველი ჩაუყარა ევროპის

ეკონომიკურ გაერთიანებას. ცალკე ხელშეკრულებამ, რომელიც იმავე დღეს

იქნა ხელმოწერილი, დააფუძნა ატომური ენერგიის ევროპული გაერთიანება -

ევროატამო. ექვსი დამფუძნებელი ქვეყნის პარლამენტმა მოახდინა

ზემოაღნიშნულ ხელშეკრულებათა რატიფიკაცია და ძალაში შევიდა 1958 წლის

1 მ. ჯიქია, გ. ყუფარაძე, ევროკავშირის საგადასახადო სამართალი და ვიშეგრადის ქვეყნების

საგადასახადო პოლიტიკა, თბილისი, 2016, გვ.13

4
1 იანვარს.2 ევროკავშირის ეკონომიკური გაერთიანების პირველ პრეზიდენტად

არჩეულ იქნა გერმანელი ვალტერ ჰალშტაინი.

1967 წლის 1 ივლისს ზემოაღნიშნული სამი ორგანიზაცია გაერთიანდა

ევროპული გაერთიანების სახელით (European Community). 1973 წელს ევროპის

გაერთიანების გაფართოება მოხდა, წევრი სახელმწიფოების რიცხი გაიზარდა 6-

დან 9-მდე,3 ხოლო მოსახლეობის რაოდენობა - 191 მილიონიდან 255

მილიონამდე.

ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოები გეოგრაფიულად განლაგებულნი არიან

ევროპის კონტინენტზე, თუმცა ევროპის ყველა ქვეყანა არ წარმოადგენს

ევროკავშირის წევრს. 4

დღსდღეობით ევროკავშირში 28 წევრი სახელმწიფოა გაერთიანებული, მათ

შორის დამფუძნებელ სახელმწიფოებს წარმოადგენენ:5

 ბელგია

 ნიდერლანდები

 ლუქსემბურგი

 საფრანგეთი

 გერმანია

 იტალია

მისი წევრების რაოდენობა შემდეგი ქრონოლოგიით გაიზარდა:

 1973 წელი - დიდი ბრიტანეთი, ირლანდია, დანია.

2 იქვე: გვ. 14
3დიდი ბრიტანეთი, ირლადია, დანია
4დ. ლეონარდი, ევროკავშირის სახელმძღვანელო, მე-7 გამოცემის თარგმანი, გამომცემლობა
„ჯისაია“, 2002, გვ. 15
5http://europa.eu/about-eu/countries/index_en.htm

5
  1981 წელი - საბერძნეთი

 1986 წელი - ესპანეთი, პორტუგალია.

 1995 წელი - შვედეთი, ფინეთი.

 2004 წელი - ჩეხეთი, სლოვაკეთი, უნგრეთი, სლოვენია, პოლონეთი,

მალტა, ლიტვა, ლატვია, ესტონეთი, კვიპროსი.

 2007 წელი - ბულგარეთი, რუმინეთი.

 2013 წელი - ხორვატია.

ევროკავშირის კანდიდატ წევრებს წარმოადგენენ ისლანდია, მაკედონია,

მონტენეგრო, სერბეთი და თურქეთი; ხოლო ალბანეთი, ბოსნია და კოსოვო

წარმოადგენენ პოტენციურ კანდიდატებს. 6

2014 წლის მონაცემებით ევროკავშირის მოსახლეობის რაოდენობა შეადგენს

500 მილიონზე მეტს.

ორგანიზაციის სწორი ფუნქციონირებისათვის აუცილებელი არსებობდეს

გარკვეული სამართლებრივი აქტების ერთობლიობა, რომელიც ხელს უწყობს

არსებული ორგანიზაციის ფარგლებში მის სამართლებრივ რეგულირებას, მისი

კომპეტენციების გაწერას, წევრი სახელმწიფოების უფლებებისა და

ვალდებულებების გამიჯვნას და სხვ.7

ევროკავშირის სამართლებრივ საფუძველს წარმოადგენს რამდენიმე

საერთაშორისო ხეშლეკრულება, რომლებიც ქრონოლოგიურად

შემდეგნაირადაა განლაგებული:

 1948 წლის ბრიუსელის შეთანხმება;

6 მ. ჯიქია, გ. ყუფარაძე, ევროკავშირის საგადასახადო სამართალი და ვიშეგრადის ქვეყნების

საგადასახადო პოლიტიკა, თბილისი, 2016, გვ. 15
7 იქვე: გვ. 16

6
  1951 წლის პარიზის შეთანხმება;8

 1954 წელს ბრიუსელის განახლებული შეთანხმება;9

 1957 წლის რომის შეთანხმება;10

 1965 წლის შერწყმის შეთანხმება;11

 1985 წლის შენგენის შეთანხმება;

 1986 წლის ერთიანი ევროპული აქტი;12

 1992 წლის მაასტრიხტის შეთანხმება;13

 1997 წლის ამსტერდამის შეთანხმება;14

 2001 წლის ნიცის შეთანხმება;15

 2007 წლის ლისაბონის შეთანხმება.16

1965 წელს მიღებული შერწყმის ხელშეკრულების საფუძველზე მოხდა სამივე

ზემოხსენებული ორგანიზაციის გაერთიანება და მათთვის საერთო მართვის

ორგანოების შექმნა, რომლებსაც მომდევნო ქვეთავში უფრო დეტალურად

განვიხილავთ.

II თავი. ევროკავშირის სტრუქტურა და სტრუქტურული ერთეულების

კომპეტენციები

8 პარიზის ხელშეკრულება შევიდა ძალაში 1952 წელს;

9 ბრიუსელის განახლებული ხელშეკრულება ძალაში შევიდა 1955 წელს;
10 რომის შეთანხმება ძალაში შევიდა 1958 წელს;
11 შერწყმის შეთანხმება ძალაში შევიდა 1967 წელს;
12 ერთიანი ევროპული აქტი ძალაში შევიდა 1987 წელს;
13 მაასტრიხტის შეთანხმება ძალაში შევიდა 1993 წელს;
14 ამსტერდამის შეთანხმება ძალაში შევიდა 1999 წელს;
15 ნიცის შეთანხმება ძალაში შევიდა 2003 წელს;
16 ლისაბონის შეთანხმება ძალაში შევიდა 2009 წელს;

7
ევროკავშირის სისტემაში უამრავი ორგანოა, რომელიც ხელს უწყობს მის სწორ

და მართლზომიერ ფუნქციონირებას. ამ ორგანოებიდან რომის

ხელშეკრულების შესაბამისად 5 ძირითად ორგანოს წარმოადგენს:17

 ევროპული კომისია (ევროკომისია);

 მინისტრთა საბჭო;

 ევროსაბჭო;

 ევროპარლამენტი;

 ევროპის სასამართლო.

ზემოაღნიშნული ორგანოებიდან ევროკავშირში გაწევრიანების პროცედურების

უზრუნველყოფას ახორციელებენ ევროკომისია, ევროსაბჭო და

ევროპარლამენტი.

2.1. ევროპული კომისია (ევროკომისია)

ევროპული კომისია წარმოადგენს გაერთიანების აღმასრულებელ ორგანოს.

ევროკომისიის წევრების დანიშვნა ხდება ეროვნული მთავრობების მიერ და

მათი ლოიალობა მიმართულია გაერთიანების, როგორც ერთი მთლიანობის,

ინტერესებისაკენ.18

კომისია შედგება 28 წევრისგან, რომლებიც წარმოადგენენ წევრ

სახელმწიფოებს. მოცემულ თანამდებობაზე დანიშვნა ხდება მინისტრთა საბჭოს

17 დ. ლეონარდი, ევროკავშირის სახელმძღვანელო (თარგმანი), გამომცემლობა „ჯისაია“,

თბილისი, 2002, გვ. 55
18 იქვე: გვ. 57

8
მიერ 5 წლის ვადით ეროვნულ მთავრობათა წარდგენით.19 1995 წლიდან

კომისიისა და პრეზიდენტის ვადა ხუთ წლით განისაზღვრა.

კომისიის მოვალეობები ჩამოთვლილია რომის ხელშეკრულების 155-ე მუხლში

და მოიცავს საინიციატივო, აღმასრულებელ და საზედამხედველო ფუნქციებს.20

საინიციატივო ფუნქციები გულისხმობს ზოგად პასუხისმგებლობას მისი

წინადადებების შესრულების უზრუნველყოფაზე. ამასთან კომისიას ენიჭება

განსაკუთრებული უფლება, წარადგინოს წინადადებები მინისტრთა საბჭოს

წინაშე, რომელიც უმეტესწილად უძლურია მიიღოს გადაწყვეტილება ამგვარი

წინადადების არარსებობის შემთხვევაში.21

აღმასრულებელი ფუნქცია გულისხმობს მინისტრთა საბჭოს მიერ მიღებული

გადაწყვეტილებების პრაქტიკაში განხორციელებას. კომისია განაგებს

გაერთიანების მიერ დაარსებულ სხვადასხვა ფონდებს. ის ამზადებს ბიუჯეტის

კანონპროექტს, რომელიც საბჭოსა და ევროპარლამენტს უნდა წარუდგინოს

დასამტკიცებლად.22

ზედამხედველობის ფუნქციით კი კომისია აღიჭურვა წევრი სახელმწიფოების

კონტროლის მექანიზმით. როგორც კი კომისია მიიჩნევს, რომ წევრმა

სახელმწიფომ დაარღვია ხელშეკრულებით გათვალისწინებული

ვალდებულებები, მან უნდა გამოთქვას თავისი აზრი და შემდგომ შეუძლია

აღძრას საქმე სასამართლოში კონკრეტული სახელმწიფოს წინააღმდეგ.

19 მ. ჯიქია, გ. ყუფარაძე, ევროკავშირის საგადასახადო სამართალი და ვიშეგრადის ქვეყნების

საგადასახადო პოლიტიკა, თბილისი, 2016, გვ. 18 (იხ. http://europa.eu/about-eu/institutions-
bodies/european-commission/index_en.htm)
20 იქვე: გვ. 19 (იხ. ციტირება: დ. ლეონარდი, ევროკავშირის სახელმძღვანელო (თარგმანი),
გამომცემლობა „ჯისაია“, 2002, გვ. 60)
21 იქვე: გვ. 19
22 იქვე: გვ. 20

9
2.2. ევროსაბჭო

1974 წლის პარიზის სამიტზე ოფიციალურად გადაწყდა, რომ მთავრობის

მეთაურები წელიწადში სამჯერ უნდა შეხვდნენ ერთმანეთს ევროსაბჭოს ეგიდით.

1975 წლის მარტში დუბლინში გამართული შეხვედრიდან მოყოლებული

ევროსაბჭო იკრიბებოდა ამ პრინციპით 1985 წლის დეკემბრამდე, როდესაც

შეხვედრათა რიცხვი შემცირდა ორამდე. თუმცა უფრო მოგვიანებით ამ

შეხვედრების რიცხვი გაიზარდა ოთხამდე. ევროსაბჭოს სხდომები ტარდება იმ

ქვეყანაში, რომელი სახელმწიფოც მეთაურობს მინისტრთა საბჭოს.23

2.3. ევროპარლამენტი

ევროპარლამენტის მთავარ მიზანს წარმოადგენს ევროკავშირში არსებული

სხვადასხვა ინსტიტუციების დემოკრატიული ფუნქციონირების უზრუნველყოფა

და მათი კონტროლი.

ევროპარლამენტის წევრები აირჩევიან პირდაპირი არჩევნების საფუძველზე 5

წლის ვადით. რომის ხელშეკრულების 138-ე მუხლის თანახმად, ყველა წევრ

სახელმწიფოში უნდა მოქმედებს ერთნაირი საარჩევნო სისტემა.

ევროპარლამენტის წევრების რაოდენობა დღესდღეობით შეადგენს 751-ს. მისი

დაკომპლექტება ხდება წევრ სახელმწიფოებში პირდაპირი არჩევნების წესით

არჩეული დეპუტატებისგან, რომელთა მანდატები პირდაპირპროპორციულია

მათ მოსახლეობასთან. ლისაბონის ხელშეკრულების თანახმად, არცერთ

23დ. ლეონარდი, ევროკავშირის სახელმძღვანელო (თარგმანი), გამომცემლობა „ჯისაია“,

თბილისი, 2002, გვ. 73

10
სახელმწიფოს არ შეიძლება ჰყავდეს 6 წარმომადგენელზე ნაკლები და 96-ზე

მეტი.24 28 წევრი სახელმწიფოს საპარლამენტო მანდატები შემდეგნაირადაა

გადანაწილებული:

 გერმანია - 96

 საფრანგეთი - 74

 იტალია - 73

 დიდი ბრიტანეთი - 73

 ესპანეთი - 54

 პოლონეთი - 50

 რუმინეთი - 32

 ნიდერლანდები - 26

 ბელგია - 21

 ჩეხეთი - 21

 საბერძნეთი - 21

 უნგრეთი - 21

 პორტუგალია - 21

 შვედეთი - 20

 ავსტრია - 18

 ბულგარეთი - 17

 ფინეთი - 13

 დანია - 13

 სლოვაკეთი - 13

 ხორვატია - 11

 ირლანდია - 11

24მ. ჯიქია, გ. ყუფარაძე, ევროკავშირის საგადასახადო სამართალი და ვიშეგრადის ქვეყნების

საგადასახადო პოლიტიკა, თბილისი, 2016, გვ. 23

11
  ლიტვა - 10

 ლატვია - 8

 სლოვენია - 8

 კვიპროსი - 6

 ესტონეთი - 6

 მალტა - 6

 ლუქსემბურგი - 6.

ევროპარლამენტს აკისრია ევროპული კომისიისა და მინისტრთა საბჭოს

ზედამხედველობის მოვალეობა, საკანონმდებლო პროექტში მონაწილეობა და

საბიუჯეტო ძალაუფლებები.25

2.4. მინისტრთა საბჭო

როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, კომისია გამოხატავს ევროკავშირის საერთო

ინტერესებს, რაც შეეხება მინისტრთა საბჭოს, ის გამოხატავს ცალკეული წევრის

ინტერესებს. ის გაერთიანების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ორგანოა და

არსებობს მოსაზრება, რომ ის წარმოადგენს ევროკავშირის პოლიტიკურ

ცენტრს.26

მინისტრთა საბჭო შედგება წევრი ქვეყნების წარმომადგენლებისგან, რომლებიც

მუდმივად იცვლებიან: მაგალითად, თუ დღის წესრიგში სოფლის მეურნების

25 იქვე: გვ. 25
26 იქვე: გვ. 22

12
საკითხი განიხილება, სხდომას სოფლის მეურნეობის მინისტრები ესწრებიან,

ბიუჯეტის განხილვის დროს კი ფინანსთა მინისტრები და ა.შ.27

მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარის, ანუ პრეზიდენტის პოსტი როტაციულია. ამ

პოსტს 6 თვის ვადით მორიგეობით იკავებენ წევრი სახელმწიფოების საგარეო

საქმეთა მინისტრები. დღესდღეობით საბჭოს ხელმძღვანელობს სლოვაკეთი

(2016 წლის 1 ივლისიდან 31 დეკემბრის ჩათვლით). პრეზიდენტის მოვალეობას

წარმოადგენს ევროკავშირის ფუნქციონირების გაუმჯობესება და შესაბამისად,

ხშირად მისი მხრიდან მოსალოდნელია კომპრომისული წინადადებების

შემოტანა.28

საკანონმდებლო ფუნქციებს სახელმწიფოებში ასრულებენ მათი

წარმომადგენლობითი ორგანოები (პარლამენტი), თუმცა ევროკავშირში ეს

ფუნქცია შეთავსებული აქვს მინისტრთა საბჭოს. ევროკავშირის კანონმდებლობა

ცნობილია, როგორც დირექტივები და წესები. მათი განსახილველად შემოტანის

უფლება გააჩნია მხოლოდ კომისიას. მიუხედავად იმისა, რომ

ევროპარლამენტის შეხედულებებს ხშირად მხედველობაში იღებენ, საბოლოო

გადაწყვეტილებას მაინც მინისტრთა საბჭო იღებს.

რომის ხელშეკრულებაში მოცემულია ზუსტი წესები და პროცედურები, თუ

როგორ უნდა იქნას მინისტრთა საბჭოს მიერ გადაწყვეტილებები მიღებული.

რომის ხელშეკრულების 148-ე მუხლის შესაბამისად, გადაწყვეტილების მიღება

შეიძლებოდა ხმათა ჩვეულებრივი უმრავლესობით, კვალიფიციური

უმრავლესობით ან ერთხმად. ეს წესი მოგვიანებით შეიცვალა და უმეტესწილად

გადაწყვეტილებების მიღება ხდება კვალიფიციური უმრავლესობით. ხმები

27 იქვე: გვ. 22 (დიკ ლეონარდი, ევროკავშირის სახელმძღვანელო (თარგმანი), გამომცემლობა

„ჯისაია“, 2002, გვ. 65)
28 იქვე: გვ. 23(http://europa.eu/about-eu/institutions-bodies/council-eu/index_en.htm)

13
გადანაწილებულია წევრი სახელმწიფოების მოსახლეობის პროპორციულად,

კერძოდ:29

 გერმანია, საფრანგეთი, იტალია და დიდი ბრიტანეთი - 29;

 ესპანეთი და პოლონეთი - 27;

 რუმინეთი - 14;

 ნიდერლანდები - 13;

 ბელგია, ჩეხეთი, საბერძნეთი, უნგრეთი და პორტუგალია - 12;

 ავსტრია, ბულგარეთი, შვედეთი - 10;

 ხორვატია, დანია, ირლანდია, ლიტვა, სლოვაკეთი და ფინეთი - 7;

 კვიპროსი, ესტონეთი, ლატვია, ლუქსემბურგი და სლოვენია - 4;

 მალტა - 3.

მთლიანობაში ხმების რაოდენობა შეადგენს 352 ხმას. გადაწყვეტილება

მიღებულია იმ შემთხვევაში, თუ 2/3 მაინც მისცემს ხმას კონკრეტულ საკითხს.

III თავი. ევროკავშირისა და მისი წევრი სახელმწიფოების კომპეტენციები

3.1. კომპეტენციების გამიჯვნა ევროკავშირსა და მის წევრ სახელწმიფოებს

შორის

ევროკავშირი წარმოადგენს sui generis ორგანიზაციას. ის არც ფედერაციაა (მაგ.

ამერიკის შეერთებული შტატები, გერმანია) და არც კონფედერაცია. ნებისმიერი

მიდგომა, რომელიც ეხება გაერთიანებისა და წევრი სახელმწიფოების ურთი-

ერთობას, მიგვიყვანს სამართლებრივ ანალიზამდე. ფედერაციული სისტემის

29 იქვე (http://europa.eu/about-eu/institutions-bodies/council-eu/index_en.htm)

14
დროს კომპეტენციისა და ძალაუფლების გადანაწილება ხდება ცენტრალურ და

ადგილობრივ ხელისუფლებას შორის.

წინამდებარე ქვეთავში მოცემულია დეტალური ინფორმაცია იმის თაობაზე, თუ

რა ურთიერთობებია ევროკავშირის ინსტიტუციებსა და მის წევრ ქვეყნებს შორის.

რომის ხელშეკრულებაში ევროკავშირის კომპეტენცია განისაზღვრა 11

სფეროთი, კერძოდ:30

 ტრანსპორტი;

 სოფლის მეურნების პოლიტიკა;

 კომერციული პოლიტიკა;

 კონკურენცია;

 გადასახადები;

 საქონლის თავისუფალი გადაადგილება

 ადამიანთა თავისუფალი გადაადგილება;

 კაპიტალის თავისუფალი გადაადგილება;

 მომსახურების თავისუფალი გადაადგილება;

 მუშაკთა უფლებების დაცვის პოლიტიკა;

 ეკონომიკური პოლიტიკა.

ეს კომპეტენციები მოგვიანებით იქნა გაფართოებული და აღნიშნულ

კომპეტენციებს დაემატა:

 რეგიონული პოლიტიკა;

 ტექნოლოგიური კვლევები და განვითარება;

 ეკონომიკურ და საფინანსო ურთიერთობებში თანამშრომლობა.

30დ. ლეონარდი, ევროკავშირის სახელმძღვანელო (თარგმანი), გამომცემლობა „ჯისაია“, 2002,

გვ. 113

15
სახელმწიფოების საკანონმდებლო ორგანოებისგან განსხვავებით, რომლებსაც

ძირითადად ნებისმიერი საკითხის დარეგულირებისათვის შეუძლიათ კანონის

მიღება და კანონის ფორმის არჩევა, ევროკავშირის საკანონმდებლო

ორგანოებს აქვთ მხოლოდ იმ მოცულობის კომპეტენცია, რა მოცულობითაც

განსაზღრულია ხელშკრულებაში.31

ევროკავშირს არ გააჩნია საკუთარი თავისათვის კომპეტენციების განსაზღვრის

კომპეტენცია, რაც იმას გულისხმობს, რომ ამ კომპეტენციებში გაფართოებისა თუ

შემცირების დროს, ყველა ცვლილება უნდა შევიდეს ხელშეკრულებაში, რისთვი-

საც ყველა წევრი სახელმწიფოს თანხმობაა საჭირო.

ლისაბონის ხელშეკრულების ძალაში შესვლის შედეგად გაჩნდა კონკრეტული

დებულებები კომპეტენციების სახეების შესახებ. არსებობს შემდეგი სახის

კომეპტენციები:32

 განსაკუთრებული კომპეტენციები;

 ერთობლივი კომპეტენციები;

 მაკოორდინებელი კომპეტენციები;

 მხარდამჭერი კომპეტენციები.

განსაკუთრებული კომპეტენციები გამოიყენება ისეთ სფეროებში, რომლებშიც

წევრ სახელმწიფოებს არ აქვთ უფლება, დაადგინონ მარეგულირებელი ნორმები,

რაც იმას ნიშნავს, რომ განსაკუთრებული კომეპტენციების სფეროში წევრ

სახელმწიფოებს თავიანთი სუვერენიტეტი სრულად აქვთ გადაცემული

ევროკავშირისათვის. ასეთი კომპეტენციის სფეროებს მიეკუთვნება: საბაჟო

31 გ. გაბრიჩიძე, ევროპული კავშირის სამართალი, თბილისი, 2012, გვ. 105

32 იქვე: გვ. 106

16
კავშირი, საერთო სავაჭრო პოლიტიკა, შიდა ბაზრის კონკურენციისათვის

აუცილებელი კონკურენციის წესების დადგენა, სავალუტო პოლტიკა და ა.შ.

ერთობლივი კომპეტენციები ეხება ისეთ სფეროებს, სადაც წევრი

სახელმწფოებიც იღებენ გარკვეულ მარეგულირებელ ნორმებს, თუმცა იმ

დრომდე, სანამ ევროკავშირს არ უსარგებლია ამ კომპეტენციით. თუ

ევროკავშირმა ერთობლივი კომპეტენციის სფეროში შემავალი საკითხი

დაარეგულირა, წევრ სახელმწიფოებს არ გააჩნიათ ამ საკითხის

დარეგულირების უფლება. აღნიშნული კომპეტენციის სფეროებია:

სატრანსპორტო პოლიტიკა, ენერგეტიკული პოლიტიკა, გარემოს დაცვა და ა.შ.

მარეგულირებელი და მხარდამჭერი კომპეტენციების სფეროში წევრი

სახელმწიფოები დამოუკიდებელად მოქმედებენ, თუმცა საერთო მიზნებისა და

ინტერესების არსებობის დროს, შეუძლიათ გამოიყენონ ევროკავშირის

კომპეტენცია. მსგავს სფეროებს მიეკუთვნება: ტურიზმი, განათლება, სპორტი,

ჯანდაცვა და ა.შ.

კომპეტენციების გადანაწილება ევროკავშირის ინსტიტუციებსა და მის წევრ

სახელმწიფოებს შორის ხდება სუბსიდირებისა და თანაზომიერების პრინციპების

საფუძველზე.

3.2. სუბსიდირების პრინციპი

სუბსიდირების პრინციპი გათვალისწინებული იყო მაასტრიხტის 1992 წლის

ხელშეკრულებაში, იმისათვის რომ ნათლად განსაზღვრული ყოფილიყო

ევროკავშირის ინსტიტუციებსა და მისი წევრი ქვეყნების კომპეტენციები.

17
სუბსიდირების პრინციპს მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს საგადასახადო

სამართალში, სადაც ევროკავშირს, როგორც ორგანიზაციას, არ გააჩნია

ექსკლუზიური კომპეტენცია.33

სუბსიდირების პრინციპი ხელშეკრულების მე-5 მუხლის მე-2 პუნქტში

განსაზღვრული კრიტერიუმების თანახმად, ემსახურება იმის დადგენას, თუ

რამდენად რელევანტური იქნება ევროკავშირის ჩარევა კონკრეტულ საკითხთან

მიმართებაში.34

მე-5 მუხლის თანახმად: “იმ სფეროებში, რომლებიც არ არიან ევროკავშირის

განსაკუთრებულ კომპეტენციაში, გაერთიანება იწყებს მოქმედებას სუბსიდირების

პრინციპის საფუძველზე იმ შემთხვევაში, თუ დაგეგმილი მიზანი ვერ იქნა

მიღწეული წევრი სახელმწიფოს მიერ და მისი მიღწევა უფრო წარმატებით

შესაძლებელი იქნება გაერთიანების მიერ.”

მე-5 მუხლის მე-2 პუნქტი ეხება ორ კრიტერიუმს: მოცემული ქმედების ფარგლებს

და ძალისხმევას. სუბსიდირების პრინციპის დახვეწა მოხდა ამსტერდამის

ხელშეკრულებაში.

N30 პროტოკოლის შესაბამისად სუბსიდირების პრინციპი ეხება ევროკავშირის

ყველა ორგანოს, რომელსაც გააჩნია გადაწყვეტილების მიღების

უფლებამოსილება.35

მაასტრიხტის ხელშეკრულება განასხვავებს სუბსიდირების ორ სახეს:

33 მ. ჯიქია, გ. ყუფარაძე, ევროკავშირის საგადასახადო სამართალი და ვიშეგრადის ქვეყნების

საგადასახადო პოლიტიკა, თბილისი, 2016, გვ. 36
34 იქვე: გვ. 37 (Antonio Estella, The E.U. principle of subsidiarity and its critique, Oxford University

Press, 2002, p.10)

35 იქვე: გვ. 37

18
  პროცედურული სუბსიდირება;

 მატერიალური სუბსიდირება.

პროცედურული სუბსიდირება გულისხმობს პროცედურულ ვალდებულებებს:36

 მე-9 დებულების შესაბამისად პროცედურული სუბსიდირება ვრცელდება

ევროკავშირის კომისიაზე;

 მე-11 და მე-12 დებულების შესაბამისად, პროცედურული სუბსიდირება

ვრცელდება მინისტრთა საბჭოსა და ევროპარლამენტზე.

სუბსიდირების განმარტებისათვის რამდენიმე საქმე იქნა განხილული ევროპის

მართლმსაჯულების სასამართლოში.37

3.3. თანაზომიერების პრინციპი

სუბსიდირების პრინციპის გარდა კომპეტენციების განხორციელება უნდა მოხდეს

თანაზომიერების პრინციპის საფუძველზე, რომელიც გათვალისწინებულია

ხელშეკრულების მე-5 მუხლში, რომლის თანახმადაც: „გაერთიანების ქმედებები

არ უნდა იყოს იმაზე მეტი, ვიდრე საჭიროა მიზნის მისაღწევად“. აღნიშნული

პრინციპი გამოიყენება არა მარტო პირდაპირი, არამედ არაპირდაპირი

დაბეგვრის დროსაც.38

თანაზომიერების პრინციპი მოიცავს სამ კომპონენტს:

36Protocol N30, provisions 4,9,10,11,12

37Case C84/94, United Kingdom v. The council of European Union (1996) ECR 1-5755
38 მ. ჯიქია, გ. ყუფარაძე, ევროკავშირის საგადასახადო სამართალი და ვიშეგრადის ქვეყნების

საგადასახადო პოლიტიკა, თბილისი, 2016, გვ. 38

19
  საჭიროება - ევროკავშირის ქმედება საჭირო უნდა იყოს დასახული მიზნის

მისაღწევად;

 გამოსადეგობა - ქმედება უნდა იყოს გამოსადეგი ლეგალური მიზნის

მისაღწევად;

 თანაზომიერების პრინციპი ვიწრო გაგებით - უნდა არსებობდეს

გარკვეული თანაფარდობა დაცულ და ხელყოფილ სამართლებრივ

ინტერესებს შორის.39

IV თვი. ევროკავშირში გაწევრიანების სტანდარტები და პროცედურები

4.1. ევროკავშირში გაწევრიანების სტანდარტები

ევროკომისიამ 1997 წელს გამოაქვეყნა დოკუმენტი სახელწოდებით „დღის

წესრიგი 2000“. აღნიშნული დოკუმენტის ფარგლებში ევროკომისიამ დიდი

ყურადღება მიაქცია ევროკავშირის წევრობის კანდიდატი სახელმწიფოების

შესაძლებლობებს. კომისიის მოსაზრებით ადმინისტრაციული

შესაძლებლობების მოდერნიზაცია წარმოადგენდა აუცილებელ პირობას

აპლიკანტი სახელმწიფოს მიერ ევროკავშირის კანონმდებლობასთან

დასაახლოებლად და შესასრულებლად.40

ევროკავშირში გაწევრიანების პირობები განისაზღვრა კოპენჰაგენის 1993 წლის

სამიტზე, სადაც შემდეგი კრიტერიუმები იქნა ჩამოყალიბებული:

39გ. გაბრიჩიძე, ევროპული კავშირის სამართალი, თბილისი, 2012, გვ. 111

40 ს. კაპანაძე, პირობითობისა და სოციალიზაციის გავლენა ევროპული პოლიტიკის
მაკოორდინირებელი შიდა ინსტიტუტების ტრანსფორმაციაზე აღმოსავლეთ ევროპასა და
საქართველოს ევროპეიზაციის პროცესში, (სადოქტორო დისერტაცია), თბილისი, 2009, გვ. 64

20
  სახელმწიფოში დემოკრატიული ინსტიტუტების არსებობა, რომლებიც

უზრუნველყოფენ კანონის უზენაესობასა და ადამიანის უფლებათა დაცვას;

 ძლიერი საბაზრო ეკონომიკა, რომელიც უზრუნველყოფს კონკურენციას

ბაზარზე;

 ევროკავშირის სტანდარტების შესაბამისად ვალდებულებების

შესრულების უნარი, რომელთა შორის არის პოლიტიკური, ეკონომიკური

და მონეტარული კავშირის მიზნებთან შესაბამისობა.41

ევროკავშირის წევრობაზე განაცხადის შეტანა შეუძლია იმ ქვეყნებს, რომლებიც

გარკვეულწილად „მისდევენ“ ევროკავშირის შესახებ ხელშეკრულების მე-2

მუხლში ჩამოთვლილ ღირებულებებს.

ევროკავშირში გაწევრიანების პროცედურების თანახმად, აღნიშნული საკითხის

გადაწყვეტაში მონაწილეობის ევროკავშირის რამდენიმე ორგანო, კერძოდ:

ევროსაბჭო, ევროკომისია და ევროპარლამენტი.

4.2. ევროკავშირში გაწევრიანების პროცედურები

ევროკავშირში გაწევრიანების პროცედურა სამი ეტაპისგან შედგება, კერძოდ:

 პირველი ეტაპი გულისხმობს რომ სახელმწიფო წევრობის კანდიდატია,

რაც თავისთავად არ გულისხმობს რომ ოფიციალური მოლაპარაკებები

იწყება.

 მეორე ეტაპი გულისხმობს ოფიციალური მოლაპარაკებების დაწყებას,

რომელიც დაკავშირებულია ევროკავშირისა და კანდიდატი

სახელმწიფოს კანონმდებლობის დაახლოებისა და ჰარმონიზაციის

პროცესებს, მათ შორის ადმინისტრაციული, სასამართლო, ეკონომიკური

41 http://www.europarl.europa.eu/summits/copenhagen/co_en.pdf

21
 და სხვა რეფორმების გატარების მზაობასთან, რათა დააკმაყოფილონ

კოპენჰაგენის სამიტზე მიღებული გაწევრიანების კრიტერიუმები.

 მესამე ეტაპი გულისხმობს იმ პერიოდს, როდესაც დაახლოებისა და

ჰარმონიზაციის პროცესი დასრულებულია და კანდიდატი სახელმწიფო

მზადაა გაწევრიანებისათვის.

გაწევრიანების შესახებ მოლაპარაკებები იწყება მხოლოდ მაშინ, როდესაც

ევროკავშირის ერთ-ერთი ორგანოს ევროსაბჭოს ყველა წევრი ერთხმად

მიიღებს აღნიშნულ გადაწყვეტილებას.

ევროსაბჭოს გადაწყვეტილების შემდგომ ევროკომისია იწყებს აქტიურ

მოლაპარაკებას, რომელიც ორი ელემენტისგან შედგება:

 შემოწმება - კომისია დეტალურად ამოწმებს თითოეულ მიმართულებას,

რომლის ფარგლებშიც ის განსაზღვრავს არის თუ არა მზად კანდიდატი

წევრობისთვის. შემოწმების შედეგად იწერება დასკვნა, სადაც მოცემულია

ის ამოსავალი სტანდარტები, რომლებიც უნდა დააკმაყოფილოს

კანდიდატმა.

 ურთიერთშეთანხმებული პოზიცია - ევროკავშირსა და კანდიდატ

სახელმწიფოს შორის მიმდინარეობს მოლაპარაკება დადგენილ

სტანდარტებზე და გასატარებელ რეფორმებზე, რომელიც აუცილებელია

კანდიდატმა სახელმწიფოსათვის.42

მოლაპარაკების პროცესი განსხვავებულია იმის მიხედვით, თუ რა მდგომარეობა

აქვს კანდიდატ სახელმწიფოს.

მოლაპარაკების დასკვნითი ნაწილი მოიცავს შემდეგ ეტაპებს:

42 https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/policy/steps-towards-joining_en

22
  ევროკავშირის მიერ თითოეული მიმართულების განხილვა და

გატარებული რეფორმების შეჯამება. თუ რომელიმე კონკრეტულ

სფეროში კანდიდატი სახელმწიფო არ აკმაყოფილებს დადგენილ

სტანდარტს, მოლაპარაკების პროცესი გრძელდება.

 მეორე ეტაპი გულისხმობს გაწევრიანების ხელშეკრულების ხელმოწერას,

რომელიც მოიცავს წევრობის დეტალურ პირობებს. აღნიშნული

დოკუმენტი საჭიროებს ევროსაბჭოს, ევროკომისიისა და

ევროპარლამენტის მხარდაჭერას, კანდიდატი სახელმწიფოსა და

ევროკავშირის წევრების ხელმოწერას და რატიფიცირებას.

 მესამე ეტაპი გულისხმობს ქვეყნის ოფიციალურად შესვლას

ორგანიზაციაში იმ კონკრეტულ დღეს, რაც მითითებულია წევრობის

შესახებ ხელშეკრულებაში.43

4.3. ევროკავშირში გაწევრიანების ბოლო პერიოდის პრაქტიკა

წინამდებარე თავში მიზანშეწონილად მივიჩნიე, ევროკავშირში გაწევრიანების

სტანდარტებისა და პროცედურების პრაქტიკული ასახვა უნგრეთისა და

პოლონეთის მაგალითზე. ეს ორი ქვეყანა 2004 წელს ევროკავშირის ერთ-ერთი

ყველაზე ფართო მასშტაბით გაფართოების დროს შეუერთდა ევროკავშირს.

უნგრეთმა წევრობის შესახებ განაცხადი 1994 წლის 31 მარტს წარადგინა, თუმცა

მოლაპარაკების ეტაპი მხოლოდ 1998 წელს დაიწყო.

1994 წელს უნგრეთის მთავრობამ შექმნა ევროკავშირში გაწევრიანების

საკოორდინაციო ინსტიტუტი, სადაც სამი სამინისტრო იყო ჩართული (საგარეო

საქმეთა სამინისტრო, მრეწველობის და ვაჭრობის სამინისტრო, საერთაშორისო

43 იქვე

23
ეკონომიკური ურთიერთობების სამინისტრო), თუმცა მოგვიანებით 1996 წელს

აღნიშნული ფუნქცია მხოლოდ საგარეო საქმეთა სამინსიტროს დარჩა, კერძოდ

მის დაქვემდებარებაში მყოფ ევროპული ინტეგრაციის სახელმწიფო სამდივნოსა

და უწყებათაშორისი ევროპული ინტეგრაციის კაბინეტს. აღნიშნულ ორგანოებში

შექმნილი იყო 31 სამუშაო ჯგუფი, რომელიც მუშაობდა გაწევრიანების

ხელშეკრულების თითოეული თავის მიხედვით და საერთო სტრატეგიის

ჩამოსაყალიბებლად.44

უნგრეთი წარმოადგენს აღმოსავლეთ ბლოკის ერთადერთ სახელმწიფოს,

რომელმაც მოახერხა წარმატებული პოლიტიკური ტრანსფორმაცია ყოფილი

კომუნისტური პარტიის მონაწილეობით. უნგრეთის სოციალისტ მუშაკთა

პარტიის ლიდერები იყვნენ ევროპული ინტეგრაციის მომხრენი. წლების

განმავლობაში უნგრეთი იყო სახელმწიფო, რომელიც აქტიურად იზიდავდა

უცხოურ ინვესტიციებს, რაც მათი პოლიტიკური სისტემის სტაბილურობითაც იყო

განპირობებული. დასავლეთ ევროპის ქვეყნების მოსაზრებით, უნგრეთი იყო ის

ქვეყანა, რომელიც უფრო მარტივად მოახერხებდა ადაპტირებას ევროკავშირის

მოთხოვნებთან, მათ შორის ლიბერალურ საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლას.45

1990 წლის შემდგომ 10 წლის მანძილზე, უნგრეთის პოლიტიკური მდგომარეობა

შედარებით დაბალანსებული იყო. კონსერვატორები და სოციალისტური პარტია

ერთმანეთს ანაცვლებდა. აღნიშნული პერიოდი ხასიათდება პოლიტიკური

44 ს. კაპანაძე, პირობითობისა და სოციალიზაციის გავლენა ევროპული პოლიტიკის

მაკოორდინირებელი შიდა ინსტიტუტების ტრანსფორმაციაზე აღმოსავლეთ ევროპასა და
საქართველოს ევროპეიზაციის პროცესში, (სადოქტორო დისერტაცია), თბილისი, 2009, გვ. 100

45 K. Ungvary, Hungary and the European Union 1989-2014 – a Success Story?, Europe for Zitizens,
Heinrich Boll Foundation, p.1

24
ძალების მხრიდან საბაზრო ეკონომიკისადმი უარყოფითი დამოკიდებულებითა

და სოციალიზმის მიმართ სიმპათიებით.46

ყველაზე მნიშვნელოვანი ცვლილებები დაკავშირებულია თავისუფალ

დემოკრატებთან, რომლებიც წარმოადგენდნენ საბაზრო ეკონომიკის

ერთადერთ მომხრეებს. 1990 წელს თავისუფალი დემოკრატებმა არჩევნებში

21.4% დააგროვეს. მიუხედავად იმისა, რომ მოსახლეობა უკმაყოფილო იყო

მოქმედი ხელისუფლებით, მომდევნო წლების დინამიკაში ფიქსირდება

თავისუფალი დემოკრატების მომხრეთა შემცირება, კერძოდ: 1994 წელს - 19.7%;

1998 წელს - 7.9%, 2002 წელს - 5.5%.47

1990 წლიდან 2002 წლამდე პერიოდში უნგრეთმა საკმაოდ დიდი გზა განვლო

იმისათვის რომ გადასულიყო საბაზრო ეკონომიკაზე, კერძოდ: მოხდა იმპორტ-

ექსპორტის პოლიტიკის ლიბერალიზაცია; საგადასახადო სისტემამ განიცადა

ცვლილებები, რომლებიც უფრო მიახლოებულს ხდიდა მას დასავლეთის

პრაქტიკასთან (ზოგიერთი გადასახადი საერთოდ გაუქმებულ იქნა); მიღებულ

იქნა კონკრეტული სამართლებრივი ნორმები, რომლებიც ხელს უწყობდა

პრივატიზაციის პროცესს.48

ზემოაღნიშნული პროცესების გათვალისწინებით, 2002 წლის კოპენჰაგენის

სამიტზე, უნგრეთს დანარჩენ 10 კანდიდატ ქვეყანასთან ერთად ევროკავშირმა

განუცხადა თანხმობა გაწევრიანებაზე. 2003 წელს ჩატარდა რეფერენდუმი, სადაც

რეფერენდუმში მონაწილე მოსახლეობის 45%-მა ხმათა უმრავლესობით

ევროკავშირში გაწევრიანებას დაუჭირა მხარი (83.7%).

46 იქვე: p. 5
47 იქვე.
48 P.G. Hare, Hungary: In transition to a Market Economy, Journal of Economic Perspectives, Volume
5, N4, Fall 1991, p. 200

25
ევროკავშირში ინტეგრაციის პოლიტიკას პოლონეთში კოორდინაციას უწევდა

ევროპული ინტეგრაციის კომიტეტის აპარატი, რომელიც 1996 წელს შეიქმნა

ევროპული ინტეგრაციის კომიტეტთან ერთად. კომიტეტისა და მისი აპარატის

შექმნა განპირობებული იყო პოლონეთის მიერ ევროკავშირში გაწევრიანების

განაცხადის შეტანით. ევროპული ინტეგრაციის კომიტეტს პრემიერ-მინისტრი

ხელმძღვანელობდა, ხოლო კომიტეტის მთავარ ფუნქციას წარმოადგენდა

ევროკავშირში გაწევრიანებისათვის აუცილებელი გადაწყვეტილებების მიღება

და პროცესის დაჩქარება.49

უმაღლეს დონეზე გადაწყვეტილების მიმღებ ორგანოებს 2002 წელს შეემატა

ევროპული ინტეგრაციის ეროვნული საბჭო (68 წევრი), რომელიც შედგებოდა

სოციალური და პროფესიული ორგანიზაციების, ასევე აკადემიური და

არასამთავრობო წრეების წარმომადგენლებისგან. საბჭოს მთავარი ფუნქცია იყო

ევროპული ინტეგრაციის კომიტეტისათვის და პრემიერ-მინისტრისათვის

რჩევების მიცემა ინტეგრაციასთან დაკავშირებულ საკითხებზე.50

პოლონეთის სახელმწიფოს გარდასახვა კომუნისტური, ერთპარტიული

სისტემიდან თანამედროვე დემოკრატიული, თავისუფალი საბაზრო ეკონომიკის

სისტემაზე დაიწყო 1989 წლის არჩევნებიდან, რაც განპირობებული იყო

დანგრეული ეკონომიკითა და მუდმივი პოლიტიკური „დაძაბულობით“. 1989

წელს ნაწილობრივ თავისუფალმა არჩევნებმა პოლონურ პოლიტიკას

განსხვავებული მიმართულება მისცა. ამავე წელს დაინიშნა პრემიერ-მინისტრი,

რომელიც არ იყო კომუნისტების რიგებიდან. სწორედ აქედან დაიწყო

49 ს. კაპანაძე, პირობითობისა და სოციალიზაციის გავლენა ევროპული პოლიტიკის

მაკოორდინირებელი შიდა ინსტიტუტების ტრანსფორმაციაზე აღმოსავლეთ ევროპასა და
საქართველოს ევროპეიზაციის პროცესში, (სადოქტორო დისერტაცია), თბილისი, 2009, გვ. 100
(იხ. ციტირება: Amplac, 2004, p. 59)
50 იქვე: გვ. 101(იხ. ციტირება: Amplac, 2004, p. 60)

26
რადიკალური ცვლილებები, რომელიც აუცილებელი იყო პოლონეთის

შემდგომი განვითარებისათვის.51

პრემიერ-მინისტრი მაზოვიეცკის მთავრობის მიერ განხორციელებული

რადიკალური რეფორმები ცნობილია როგორც „შოკური თერაპია“. 1990

წლიდან თავისუფალი საბაზრო ეკონომიკის პრინციპები ამოქმედდა, რასაც

ბევრმა წარმოებამ ვერ აუწყო ფეხი, თუმცა მეორეს მხრივ, მოსახლეობის მეორე

ნაწილმა ისარგებლა სამეწარმეო საქმიანობის თავისუფლებით და დაიწყო

საკუთარი ბიზნესი.52 სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული კომპანიების

პრივატიზაციამ განაპირობა უცხოური ინვესტიციების შემოდინება, რაც

დადებითად აისახა ქვეყნის ეკონომიკურ განვითარებაზე.

1991 წლიდან 2009 წლამდე ქვეყანა ხასიათდებოდა მზარდი ეკონომიკური

მაჩვენებლებით, მაშინაც კი, როდესაც სხვა ევროპული ქვეყნები გარკვეულ

ეკონომიკურ კრიზისს განიცდიდნენ (2009 წელი).

ეკონომიკური რეფორმა იყო სასიცოცხლო მნიშვნელობის, რადგან მის გარეშე

საზოგადოების ტრანსფორმაცია შეუძლებელი იქნებოდა. თუმცა ეკონომიკის

გარდა პრობლემები იყო სხვა სახელმწიფო ინსტიტუტებში, რომლებიც

საჭიროებდნენ რეფორმირებას.

1997 წელს პოლონეთში გატარდა რამდენიმე რეფორმა, მათ შორის საპენსიო

სისტემის, ჯანდაცვის, განათლებისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის

რეფორმა.

51
www.msz.gov.pl/en/c/MOBILE/foreign_policy/europe/european_union/poland_ineu/tiger_tur
ned_eagle/
52
იქვე.

27
მიუხედავად ზემოაღნიშნული რეფორმებისა, 2000 წელს პოლონეთი ჯერ კიდევ

მძიმე მდგომარეობაში იყო უმუშევრობის თვალსაზრისით. 2000 წლის

მაჩვენებლებით უმუშევრობამ 20% მიაღწია. სოციალურმა პრობლემებმა

მოსახლეობაში წარსულის ნოსტალგია გამოიწვია. ისინი დაიღალნენ მუდმივი

რეფორმებისა და ადაპტაციის პერიოდით.

მიუხედავად ზემოაღნიშნული უკმაყოფილებისა, პოლონეთმა შეძლო იმ

რეფორმების გატარება, რომელიც სასიცოცხლო მნიშვნელობის იყო

ევროკავშირში გასაწევრიანებლად. დღესდღეობით ის წარმოადგენს

ევროკავშირის წევრთაგან იმ გამონაკლისს, რომლის ეკონომიკაც 1991 წლიდან

დღემდე მხოლოდ ზრდადი მაჩვენებლით ხასიათდება.

დასკვნა

ბოლო ორი წლის მანძილზე მომხდარმა მოვლენებმა ევროკავშირის

გაფართოების პერსპექტივას საფრთხე შეუქმნა, კერძოდ საუბარია 2016 წლის
დიდი ბრიტანეთის რეფერენდუმის შედეგები და თურქეთში მიმდინარე
პოლიტიკური ცვლილებები.

2016 წლის 23 ივნისს დიდმა ბრიტანეთმა რეფერენდუმის შედეგებზე

დაყრდნობით გადაწყვიტა ევროკავშირის დატოვება. რეფერენდუმის ჩატარების

ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი მიზეზი ქვეყნის ეკონომიკური კეთილდღეობა

იყო. ევროკავშირის მოწინააღმდეგების მოსაზრებით, დიდი ბრიტანეთი

ევროკავშირის დატოვების შემდგომ თავისუფლდებოდა საწევრო

შენატანისგანდ ა იმ ეკონომიკური ვალდებულებებისგან, რომელიც ყველა წევრ

სახელმწიფოს აკისრია. თუმცა არავინ წინასწარ არ შეისწავლა ის სავარაუდო

შედეგები, რომელიც შეიძლება დამდგარიყო გამოსვლის შემდგომ.

28
ბრექსიტის თვალსაჩინო სარგებელი ის არის, რომ გაერთიანებულ სამეფოს არ

ექნება ვალდებულება საწევრო შენატანისა, რაც მათი ეროვნული შემოსავლის

0,31%-ია. ასეთივე თვალსაჩინოა ის ფაქტი, რომ გაერთიანებულ სამეფოსა და

ევროკავშირს შორის შემცირდება სავაჭრო ურთიერთობები.53

ბრექსიტის შემდგომ ზუსტი სავაჭრო ტარიფების ზრდის ინდექსის დადგენა ამ

ეტაპისთვის ძალიან რთულია. ნორვეგია, რომელიც არ წარმოადგენს

ევროკავშირს წევრს, თუმცა სარგებლობს შეღავათიანი სავაჭრო პირობებით,

აწყდება უამრავ სხვა პრობლემას, როგორიცაა სხვადასხვა სახის რეგულაციები

და დირექტივები საზღვრის კვეთასთან და ანტიდემპინგურ საკითხებთან

დაკავშირებით. სწორედ ამიტომაა, რომ ნორვეგიას ნაკლები სავაჭრო

ურთიერთობები აქვს ევროკავშირთან, მიუხედავად შეღავათიანი სატარიფო

პოლიტიკისა.

სხვადასხვა კვლევის შედეგად მეცნიერები და ექსპერტები მივიდნენ შემდეგ ორ

ერთმანეთის გამომრიცხავ სცენარამდე. ოპტიმისტური სცენარის მიხედვით

გაერთიანებული სამეფო შეინარჩუნებს ნორვეგიის მსგავს სავაჭრო

ურთიერთიერთობებს ევროკავშირთან. პესიმისტური სცენარის შემთხვევაში,

დიდი ბრიტანეთი გააგრძელებს ევროკავშირთან ურთიერთობას როგორც

მესამე სახელმწიფო. ამ უკანასკნელ შემთხვევაში სავაჭრო ურთიერთობები

იკლებს.

ომპტიმისტური სცენარის შემთხვევაში დიდ ბრიტანეთში თითოეული პირის

შემოსავალი იკლებს 1.3%-ით, ხოლო პესიმისტურის შემთხვევაში - 2.6%-ით, რაც

გულისხმობს 850-დან 1700 ფუნტ სტერლიგამდე შემოსავლის კლებას.

53J. Van Reenen, The price of Brexit for individuals, Public finance, May, 2016
https://www.questia.com/read/1P3-4123055891/the-price-of-brexit-for-individuals

29
მიუხედავად იმისა რომ დიდმა ბრიტანეთმა შექმნა პრეცედენტი

ევროკავშირიდან გასვლისა, ზემოაღნიშნული ეკონომიკურ მაჩვენებლების

გათვალისწინებით, სხვა ქვეყნების მხრიდან ამ უფლებით სარგებლობა ნაკლებ

სავარაუდოა ახლო მომავალში.

რაც შეეხება თურქეთს, რომელსაც ხანგრძლივი პერიოდის ურთიერთობები

აკავშირებს ევროკავშირთან, მანდ 2016 წლის ზაფუხლის მოვლენების შემდგომ

მკევთრად შეცვალა პოლიტიკური გეზი და თვითონვე უარი თქვა თავის

წინადადებაზე ევროკავშირში გაწევრიანებასთან დაკავშირებით, რომელიც 1999

წლიდან აქვს წარდგენილი.

ევროკავშირის მიერ კოპენჰაგენის სამიტზე დადგენილი სტანდარტების

დასაკმაყოფილებლად ევროკავშირის კანდიდატ სახელმწიფოებს ეძლევათ

გარკვეული დრო, რათა გაატაროს შესაბამისი რეფორმები. აღნიშნული დრო

განისაზღვრება კანდიდატი ქვეყნის პოლიტიკური და ეკონომიკური მზაობის

შესაბამისად. მსგავსი კანდიდატი სახელმწიფოები არიან ისლანდია, სერბეთი,

მონეტენგო, ბოსნია და ჰერცოგოვინა, კოსოვო და ალბანეთი.

მიუხედავად ზემოაღნიშნული სტანდარტებისა, პოლიტიკური ნების არსებობის

შემთხვევაში, აღნიშნულიდან გადახვევა დასაშვებია, რასაც თავისი დადებითი და

უარყოფითი მხარეები გააჩნია. არსებობენ ევროკავშირის დღეს უკვე წევრი

სახელმწიფოები, რომელთაც მსგავსი ტრანსფორმაციის გზა სრულყოფილად

არ გაუვლიათ, თუმცა პოლიტიკური ნების არსებობის გამო ნაადრევად გახდნენ

ევროკავშირის წევრები (რუმინეთი, ბულგარეთი).

30
ბიბლიოგრაფია:

1. მ. ჯიქია, გ. ყუფარაძე, ევროკავშირის საგადასახადო სამართალი და

ვიშეგრადის ქვეყნების საგადასახადო პოლიტიკა, თბილისი, 2016
2. დ. ლეონარდი, ევროკავშირის სახელმძღვანელო (თარგმანი),
გამომცემლობა „ჯისაია“, თბილისი, 2002
3. ს. კაპანაძე, პირობითობისა და სოციალიზაციის გავლენა ევროპული
პოლიტიკის მაკოორდინირებელი შიდა ინსტიტუტების ტრანსფორმაციაზე
აღმოსავლეთ ევროპასა და საქართველოს ევროპეიზაციის პროცესში,
(სადოქტორო დისერტაცია), თბილისი, 2009
4. K. Ungvary, Hungary and the European Union 1989-2014 – a Success Story?, Europe
for Zitizens, Heinrich Boll Foundation
5. P.G. Hare, Hungary: In transition to a Market Economy, Journal of Economic
Perspectives, Volume 5, N4, Fall 1991
6. www.msz.gov.pl/en/c/MOBILE/foreign_policy/europe/european_union/poland_ineu/t
iger_turned_eagle/
7. https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/policy/steps-towards-joining_en
8. https://europa.eu/european-union/law/treaties_en
9. http://www.europarl.europa.eu/summits/copenhagen/co_en.pdf

31