Viruddha, Literary Criticism

$s¡T<ä∆
kÕVæ≤‘·´ Á|üy˚Tj·÷\T
Bliss of wisdom
&Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt
$s¡T<ä∆, kÕVæ≤‘·´ Á|üy˚Tj·÷\T
Bliss Of Wisdom
&Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt
ø±|”\T : 1000
<Ûäs¡ : 250/`
uÛÑ÷$T ãTø˘ Á≥dtº

ôV’≤<äsêu≤<é
Á|ü‘T· \ø√dü+ :
nìï Á|ü<Ûëq |ü⁄düÔø£ cÕ|ü⁄\˝À \_Û+#·TqT.
$wüj·Tdü÷∫ø£
1. $eTs¡ÙXÊg $TÁ‘·T\≈£î.. 06
2. ãVüQ»qT\ Ä‘·à>ös¡e Äø±+ø£å\ ôd’<ë∆+‹ø£‘· 09
3. &û Áu≤Vü≤àD…ÆCÒwüHé ø√dü+ ôd’<ë∆+‹ø£ b˛sê≥+ 15
4. ãVüQ»q kÕVæ≤‘√´<äéT+ dü+øå√uÛ≤\T düyêfi¯ó¢ 33
5. e÷]ÿ‡düTº C≤„q dæ<ë∆+‘·+ |üìøÏ sê<äT 45
6. $|ü¢eyê<äT˝À¢q÷ eTqT<Ûäs¡à+ ! 51
7. ãVüQ»q #Ó’‘·q´ $düÔè‹ eTTdæ¢+yê<ä+ 56
8. |ü⁄s¡+<Ûäs¡T\ #·]Á‘· $<Ûä«+dü+ 65
9. $T<Ûëýê<äq\ MT<ä yÓTs¡T|ü⁄<ë&ç#˚dæq &Ü.|üdüTq÷] ø£<∏ä\T 70
10. >∑<ä›sY j·TT>∑+ 76
11. kÕ+düÿ‹ø£ j·TT<ä∆>=+‘·Tø£ ªu≤˝Ò&ûsY $eT\μ 82
12. ø±\+, ø£$‘·«+, Á|üø£è‹ y=ø£ »j·TsêE 88
13. eTqTyê<ä+˝À e÷j·TyÓTÆb˛sTTq n+<ÓÁo 97
14. ìC≤+ düπs, ns¡dü+ ìs¡+≈£îX¯‘·«+ e÷fÒ$T{Ï? 103
15. õHêï≈£î eTT+<˚ ~«C≤‹ dæ<ë∆+‘·+ 107
16. ø£≥º&ç #˚j·T˝Òì $|ü¢e uÛ≤eq! 113
17. |æ‘·, <˚e Vü≤‘·´ nìyês¡´+! 117
18. ñ<äj·Tø±+‘·T\ K&ÉZ<ÛëØ ø£‹Ô eTùV≤wt 123
19. Ä+‘·s¡+>±ìø° <˚Vü‰ìø° \+>∑πsdæq ø£<∏ä*$ 129
20. Áu≤Vü≤àDÏø£˝Ÿ ]©õj·Tdt m~∏ïø˘ *≥s¡Ø |òü+&ÉyÓT+≥*»+ 136
21. Hê>∑C≤‹ ø±e´ ` XÊdüq uÛ≤wü ªÁbÕø£è‘·+μ 141
22. C≤„qeédüú>± ªbÕ∞μuÛ≤wü 147
23. <ä[‘· ø£$‘ê«ìøÏ ‹≥Tº n+‹eT \ø£å´+ ø±<äT ! 152
24. s¡#·q-s¡#·sTT‘·-bÕsƒ¡≈£î&ÉT: ø=ìï uÛ≤eq\T 156
25. C≤rj·Tyê<äT\≈£î ‘·–q yês¡düT\T 160
26. ¬s+&ÉT yê´K´\T <ä«+<ä« Á|üe÷D≤\T 165
27. ìsêàDyê<ä kÕVæ≤‘·´ dæ<ë∆+‘·+-eTTU≤´+XÊ\T 170
28. es¡í ìs¡÷à\q dæ<ë∆+‘·+ ˇø£ ≈£îÁ≥ s¡÷|ü+ 178
29. Ä~Û|ü‘ê´\qT ø=qkÕ–+#˚ ◊‹Vü‰´\T 181
30. ‘Ó\+>±D ø£<∏ä ôd’<ë∆+‹ø£ $y˚#·q 185
31. |ü⁄sêD Á|ürø£ - <ä[‘· bÕsƒ¡≈£î&ÉT 195
32. ªø£ø£ÿμ qe\ : |ü~ <ä[‘· e÷]ÿ‡düTº dü÷Árø£s¡D\T 199
33. Á>±e÷\T <Ûä«+dü+ ø±≈£î+&Ü e÷s¡TŒ kÕ<Ûäé÷? 205
34. #·\+ ªyÓTÆ<ëq+μ bÕsƒ¡ø£ |ü]o\q 211
C≤„qyÓTTø£ÿfÒ ìqTï ì\u…&ÉT‘·<äì
qqTï á nq+‘· Á|ü|ü+#· j·TT<ä∆s¡+>∑+˝ÀøÏ
ˇø£ jÓ÷<ÛäTì>± |ü+|æq
qqTï >∑qï ‘·+Á&ç
neTs¡T&ÉT ªõ\Tø£s¡ yÓ+ø£≥j·T´μ >±]øÏ
ø£è‘·»‘
„ \· ‘√... n+‘·T˝Òì Áù|eT‘√...
$eTs¡ÙXÊg $TÁ‘·T\≈£î..
kÕVæ≤‘·´ $eTs¡Ù HêøÏwyºü TÓ qÆ C≤„q Á|üÁøÏjT· . ‘Ó\T>∑T
kÕVæ≤‘·´ $eTs¡ÙqT #ê˝≤eT+~ >=|üŒ $eTs¡Ù≈£î\T |ü]|ü⁄wü+º
#˚XÊs¡T. dæ<ë∆+rø£s¡D, dü÷Árø£s¡D n+fÒ Hê≈£î #ê˝≤
sTTwü+º . >∑+;Ûsy¡ TÓ qÆ ˝À‘Óq’ $wüj÷· \qT _>∑T‘Óq’ uÛ≤eq\˝À
ìøÏå|üÔ+ #˚ùdyêfi¯¢+fÒ Hê≈£î #ê˝≤ >ös¡e+. dü÷Á‘·s¡#·q
#˚ùdyêfi¢̄+fÒ Hê≈£î #ê˝≤ >ös¡e+. ø£H‡Ó |ü⁄Ãe˝Ÿ s¬ { ’ +Ï >∑T≈£î
‘Ó\T>∑T˝À ô|<ä› Ä<äs¡D˝Ò<äT. Á|üX¯+dü\≈£î, $X‚¢wüD\qT
ns¡ú+#˚düTø=ì eTT]dæb˛j˚T bÕsƒ¡≈£î\≈£î, s¡#·sTT‘·\≈£î
dü÷Árø£s¡D\T, dæ<ë∆+rø£s¡D\T s¡T∫+#·e⁄. ìC≤ìøÏ
dü÷Á‘ê‘·àø£ s¡#·q\≈£î m<äT{Ïyê] qT+∫ düŒ+<äq\T,
Á|ü‹düŒ+<äq\T e⁄+&Ée⁄. n+<äTπø $eTs¡Ù≈£î\qT #·÷ùdÔ
#ê˝≤eT+~ ø£ e ⁄\≈£ î , s¡ # · s TT‘· \ ≈£ î ndü + ‘· è |æ Ô .
$eTs¡Ù≈£î\qT X¯Á‘·Te⁄\T>± #·÷ùd ˇø£ yê‘êes¡D+
‘Ó\T>∑THê≥ HÓ\ø=qï~ ì»+.
Hê~ X¯ó<ä∆ kÕVæ≤‘·´ $eTs¡Ù |ü<ä∆‹ø±<äT. kÕVæ≤‘ê´ìï kÕe÷õø£, sê»ø°j·T,

Ä]úø,£ kÕ+düÿè‹ø£ <äèø£Œ<∏ë\ qT+∫ ns¡+ú #˚dTü ø√yê*. ~∏jT· Ø{Ïø˝£ Ÿ yÓT<∏&ä Ü\J\T
#ê˝≤H˚ e⁄HêïsTT. e÷]ÿ‡»+, n+uÒ<äÿ]»+ ¬s+&É÷ eT+∫ yÓT<∏ä&Ü\J\T.
n+<äTπø Ä ¬s+{Ï˙ dæ+<∏äôd’CŸ #˚dæ ª<ä[‘·e÷]ÿ‡»+μ nH˚ yÓT<∏ä&Ü\Jì H˚q÷,
∫{Ïºu≤ãT |ü&Ée\ ø£*dæ s¡÷bı+~+#êeTT. nsTT‘˚, yÓTT<ä{À¢ Hê≈£î e÷]ÿ‡»+
yÓT<∏ä&Ü\J n+fÒ #ê˝≤ sTTwüº+>± e⁄+&˚~. ø±˙ n+uÒ<äÿ]»+ n<Ûä´j·T+q
#˚dæq ‘·sê«‘· Ä sTTwüº+b˛sTT+~. n+uÒ<äÿ]C≤ìï ˇø£ ØôdsYÃ yÓT<∏ä&Ü\J>±
˝Ò<ë ˇø£ $eTsêÙ $<Ûëq+>± d”«ø£]+#·&ÜìøÏ #ê˝≤eT+~øÏ @y√ ]»πs«wüHé‡
e⁄HêïsTT. eTq düe÷C≤ìï, dü+düÿè‹ì, kÕVæ≤‘ê´ìï $y˚∫+#·&ÜìøÏ n+uÒ<ÿä ]»y˚T
dü¬s’q yÓT<∏ä&Ü\J nì|æ+∫+~. Ä<ÛäTìø£‘·, ñ‘·Ôsê<ÛäTìø£‘·, ≈£î\ Ä<ÛäTìø£‘·
e+{Ï $wüj·÷\qT yêÚ≤´ì+#·&Üìø° á yÓT<∏ä&Ü\J eT+∫ Äø£s¡+. ø=ìï
$wüj·÷\qT #·]Ã+#˚ düeTj·T+˝À ìs=àVü≤e÷≥+‘√ ìC≤sTTr‘√ ø±kÕÔ
ø£≥Te⁄>±H˚ eéVü≤]+#êqT. á ≈£îs¡T≈£î<äq+ e\¢ #ê˝≤eT+~ >±j·T|ü&ç
e⁄+{≤s¡T. e´øÏ>Ô ‘
∑ y· TÓ qÆ <˚«wü+‘√ H˚qT @ s¡#q· >∑T]+N sêj·T˝Ò<Tä . dæ<ë∆+‘·|sü y¡ TÓ qÆ ,
6  $s¡T<ä∆
dü÷Á‘·ã<ä∆yÓTÆq $uÛÒ<äy˚T ‘·bÕŒ H˚qT e´øÏÔ>∑‘·yÓTÆq $s√<Ûä+ Hê¬øe]‘√q÷ ˝Ò<äT.
n˝≤+{Ï $eTs¡ÙqT H˚qT n+^ø£]+#·˝Ò<äT.
á |ü⁄düøÔ +£ ˝Àì $wüj÷· \T #ê˝≤eT+~øÏ ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ‘êj·Tì Hê qeTàø£+.
$eTs¡Ù s¡#·q\ MT<ä ÄdüøÏÔ>∑\yêfi¯ó¢ á |ü⁄düÔø±ìï ‘·|üŒ≈£î+&Ü #·<äTe⁄‘ês¡ì
ÄX¯. nsTT‘˚, $eTs¡Ù s¡#·q\qT |ü]XÀ<Ûä≈£î˝Ò m≈£îÿe>± #·<äTe⁄‘ês¡T. n˝≤+{Ï
yêfi¯ó¢ ‘·|üŒ≈£î+&Ü #·<äTe⁄‘ês¡Tì uÛ≤$düTÔHêïqT.
>∑‘· Çs¡yÓ’j˚Tfi¯ó¢>± nH˚ø£ n+XÊ\MT<ä H˚qT $eTs¡Ù sêdüTÔHêïqT.
á |ü⁄düÔø±ìøÏ ˝À‘Ó’q eTT+<äTe÷≥\T sêdæq Ä#ês¡´ <ës¡¢ yÓ+ø£fÒX¯«s¡
sêe⁄>±]øÏ, kÕ$T&ç »>∑Hé¬s&ç¶ >±]øÏ <Ûäqýê<ë\T. Hê |æôV≤N¶ |üs¡ý˚ø£å≈£î\T,
>∑Ts¡Te⁄ Ä#ês¡´ |æ\¢\eTÁ] sêeTT\T>±]øÏ, ÄsY.d”‘êsê+ >±]ø° <Ûäqýê<ë\T.
HêøÏwyºü TÓ qÆ #ê˝≤eT+~ $eTs¡Ù≈£î\≈£î á dü+<äs“¡ +¤ >± ø£è‘·»‘
„ \· T #ÓbÕŒ*.
eTTK´+>± ø¬ .lìyêdt>±]øÏ. Äj·Tq yêø£´+ n<äT“¤‘+· >± e⁄+≥T+~. Hê yê´kÕ\qT
Ä+Á<ÛCä À´‹˝À Á|ü#T· ]+∫ Áb˛‘·‡Væ≤+#êsêj·Tq. n˝≤π> sê<Ûëø£èwü>í ±]øÏ Á|ü‘´˚ ø£+>±
ø£è‘·»‘
„ \· T ‘Ó\T|ü⁄‘·THêïqT. Ä |üÁ‹ø£˝À |üì#˚dqæ m&ç{ùŸ |J dæã“+~ÛøÏ ≈£L&Ü.
eTTK´+>± ôd’ÿu≤ã, #·Áø£bÕDÏ\≈£î ø£è‘·»„‘·\T.
|ü&Ée\ ∫{Ïºu≤ãT >±]øÏ Á|ü‘˚´ø£+>± ø£è‘·»„‘·\T. Hê $eTs¡Ù e´øÏÔ‘ê«ìï
r]Ã~~›q y˚T<Ûë$ ‘·qT. õ.\ø°àå qs¡‡j·T´, düT+øÏs¬ &ç¶ Hêsêj·TD s¬ &ç,¶ _.‹s¡T|ü‹sêe⁄,
Ä#ês¡´ ø±‘ê´j·Tì $<äàùV≤, Ä#ês¡´ |ü+‘·+– yÓ+ø£fÒX¯«s¡T¢ >±]øÏ ø£è‘·»„‘·\T.
&Ü.ø±ø±ì düT<Ûëø£sY, &Ü.ø√sTT ø√fÒX¯«sYsêe⁄, ã+&ç yÓTT–\¢qï, ∫+‘·+ Á|üMDY,
&Ü.bıqT>√{Ï s¡$≈£îe÷sY, sêCÒwKt Hêï, ã˝…&¢ É Hêsêj·TDeT÷]Ô, >∑T&çô|*¢ s¡$≈£îe÷sY,
<ëquÀsTTq s¡$, es¡TDY ≈£îe÷sY, eT#·Ã <˚y+˚ <äs,Y bı\Te÷] $qjYT, düT+<äs¡
es¡H∆ ,é ÁãVü≤àj·T´, #Ó]ô|*¢ Äq+<é\≈£î ø£è‘·»‘
„ \· T. dü÷s¡ô|*¢ düTC≤‘·, >√>∑TXÊéT\,
pbÕø£düTuÛÑÁ<ä, m+m+.$H√~ì, yÓTØ‡ e÷s¡Zπs{Ÿ, ø±‘ê´j·Tì $<äàùV≤,
¬ømHé.eT©¢X¯«Ø\ ÄodüT‡\≈£î <Ûäqýê<ë\T. ~>∑+ãsY ø±+uÒ¢≈£î, n˝≤π> &ç_mdt
Hêj·T≈£î\T n+<Ó »eTTq, n+<Ó uÛ≤düÿsY, $y˚ø˘ kÕÁe÷{Ÿ, q˝≤¢ s¡y˚Twt,
yÓ+ø£{Ÿj·÷<äyé, ø=j·T´&É øÏs¡DY ≈£îe÷sY, u§≥Tº l<ÛäsY, u§≥Tº düTπswt, >∑+>±s¡|ü⁄
lìyêdt, eT+<ä ø£\Œq\≈£î, _dæ Hêj·T≈£î\T kÕsTTì qπs+<äs,Y Á|üeTTK y˚T<Ûë$
k˛eT sêeT÷à]Ô\≈£î, ‹s¡TqVü≤] X‚wßü ≈£î, _md”Œ sêh n<Û´ä ≈£îå \T &Ü.ÄsYmdt.Á|üMDY
≈£îe÷sY≈£î, ‘·eTTà&ÉT ø£qï+ düT˙˝Ÿ, <ëkÕs¡|ü⁄ Áù|yéT≈£îe÷sY, eT+<ä Ms¡kÕ«$T,
7  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt
#·T+#·T sêCÒ+<äsY, u≤H√‘·T $»jYT ≈£îe÷sY\≈£î Á|ü‘˚´ø£ <Ûäqýê<ë\T. Ç+ø±
Hê $eTsêÙ Á|üj·÷D+˝À qqTï Áb˛‘·‡Væ≤+∫q Á|ür ˇø£ÿ]ø° <Ûäqýê<ë\T.
qqTï ì‘·´+ Áb˛‘·‡Væ≤+#˚ Hê düVü≤#·] ns¡TD≈£î, Hê nHêï<äeTTà\≈£î, Ç‘·s¡
≈£î≥T+ã düuÛÑT´\≈£î <Ûäqýê<ë\T. Hê sTT<ä›s¡T ø=&ÉT≈£î\T kÕCÀ s√C…Hé, dü+p
s√C…Hé\≈£î Áù|eT‘√ ByÓq\T.
$$<Ûä dü+<äsê“¤\˝À sêdæq yê´kÕ\qT ª$s¡T<ä∆μ, _¢dt Ä|òt $dü¶yéT nH˚
Á>∑+<∏+ä >± uÛ÷Ñ $T ãTø˘Á≥dt,º ôV≤’ <äsêu≤<äT yês¡T Á|ü#T· ]düTHÔ êïs¡T. yê]øÏ Á|ü‘´˚ ø£+>±
<Ûäqýê<ë\T. uÛÑ÷$T ãTø˘Á≥dtº Áoìyêdt >±s¡T Ç|üŒ{Ïπø nH˚ø£ eT+∫ |ü⁄düÔø±\qT
Á|ü#·T]+∫ bÕsƒ¡≈£î\≈£î n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ ‘Ó#êÃs¡T. Hê $eTs¡Ù yê´kÕ\qT ‘·qT
m+‘√ sTTwüº+>± |ü_¢wt #˚düTÔqï+<äT≈£î dü+‘√wü+>± e⁄+~.
eT+∫ eTTK∫Á‘·+ ‘·j·÷s¡T #˚dæq s¡eTDJ$ >±]ø°, n+<äyÓTÆq˝Ò ne⁄{Ÿ
#˚dæq n+≈£îwt Á|æ+≥sY‡ ∫Hêï >±]ø° Á|ü‘˚´ø£ ø£è‘·»„‘·\T.
$eTs¡Ù≈£î&ÉT düè»qo*øÏ X¯Á‘·Te⁄ø±<äT. düè»Hê‘·àø£ s¡#q· \qT C≤„q eédü˝ú ÀøÏ
rdüTø=#˚Ã ùdïVæ≤‘·T&ÉT.
C…’ ;ÛyéT.
` &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt
8  $s¡T<ä∆
ãVüQ»qT\ Ä‘·à>ös¡e
Äø±+ø£å\ ôd’<ë∆+‹ø£‘·
sêE>±] X¯Øs¡+ MT<ä eÁkÕÔ\T ˝Òøb£ ˛sTTHê n+<äs÷¡
ñHêïj·Tì #Ó|⁄ü qÔ ïfÒ¢ eTqeT÷ nH˚ùdÔ @ >=&Éyê ñ+&É<qä T
ø=ì eTq<˚X+¯ ˝À #ê˝≤eT+~$T ª˝Öø£´+‘√μ ã‹πødüTHÔ êï+.
ø±˙, dü ‘ ê´ìï <ä ] Ù+∫q eTqdü T e÷Á‘· + ì‘· ´ +
<ä>∑›eTe⁄‘·÷H˚ ñ+≥T+~. n~ s√Es√Eø° eTìwæì
Á|üXÊ+‘·+>± ì\ã&Éìe«<äT. n~ @<√ˇø£ s√Eq e÷≥>±H√,
bÕ≥>±H√, ‘·÷{≤>±H√ ãj·T≥ø=düT+Ô ~. ‘·q˝≤+{Ï yêfi¯+¢ ‘ê
<ëìï >∑T+&Ó\≈£î Vü≤‘·TÔ≈£î+{≤s¡T. nsTTHê dü‘·´+ ì‘·´+
e~Û+|ü ã&ÉT‘·÷H˚ ñ+≥T+~. e~Û+|üã&çq #√≥T qT+&˚
eT]+‘· ã\+‘√ dü‘·´+ eT∞fleT∞fl ¬s{Ïº+|ü⁄ X¯øÏÔ‘√
|ü⁄≥Tºø=düTÔ+~. dü‘ê´HÓïes¡÷ #·+ù|j·T˝Òs¡T. dü‘ê´ìï
Ä$wüÿ]+#˚ yêfi¯flì ‘ê‘êÿ*ø£+>± ìs√~Û+#·e#·TÃ. dü‘´· +
düú\, ø±˝≤r‘·yÓTÆ+~. dü‘ê´H˚«wüD≈£î eTs¡D+ ˝Ò<äT. õ\Tø£s¡ Áoìyêdt ˇø£
dü‘ê´H˚«wü≈£î&ÉT. ìs¡+‘·s¡ n<Ûä´j·Tqo*. ‘·q Á|ü‹|üøå±\qT ≈£L&Ü ùd«#·Ã¤>±
e÷{≤¢&Ü\qT≈£îH˚ Á|üC≤kÕ«$Tø£ yê~. á ø±˝≤ìøÏ eTT+<äT|ü⁄{Ïºq y˚T<Ûë$.
n+‘· ø£+fÒ >=|üŒ ø£sT¡ D≤Ás¡› Vü≤<äjT· T&ÉT. ˇø£ÿ eT+∫ yêø±´ì¬ø+‘·>± ø£]–b˛‘ê&√,
uÛ≤eC≤\+˝Àì ndüŒwüºyÓTÆq ˇø£ÿ yêø±´ìï #·÷dæHê n+‘·>±H˚ eT+&ç|ü&É‘ê&ÉT.
á ¬s+&ÉT \ø£åD≤\T ne>±Vü≤q≈£î dü+ã+~Û+∫qy˚. ø±˙, Ä ne>±Vü≤qqT
ôd’<ë∆+‹ø£+>± eTT+<äT ô|≥º&É+ õ\Tø£s¡ Áoìyêdt˝À ø£ì|æ+#˚ Á|ü‘˚´ø£‘·.
H˚qT ôd+Á≥˝Ÿ j·T÷ìe]‡{Ï˝À #·<äTe⁄ø=H˚≥|ü⁄Œ&ÉT õ\Tø£s¡ Áoìyêdt
m+.@.˝À #˚sê&ÉT. m+.|òæ˝Ÿ. ñ+fÒ ‘·|üŒ |æôV≤#Y.&ç.øÏ neø±X¯+˝Òì s√E˝À¢H˚
&Ós¬’ ø˘>º ± |æôV≤#Y.&ç˝À Á|üyX˚ Êìï dü+bÕ~+#ê&ÉT. n+‘˚ø±<äT, |æJ |üP]Ôø±ø£ eTT+<˚
j·TTõdæ HÓ{Ÿ`C…ÄsYm|òt kÕ~Û+∫q yÓTT<ä{Ï e´øÏÔ ‘·qT. õ\Tø£s¡ Áoìyêdt Hê≈£î
n|üŒ{Ï qT+&û ‘Ó\TdüT. Hê≈£î ‘Ó*dæq+‘· es¡≈£î, H˚qT >∑eTì+∫q+‘· es¡≈£î
‘êqT neø±XÊ\ ø√dü+ düeTj·÷qT≈£L\+>± @Hê&É÷ Á|üe]Ô+#·˝Ò<äT. Ç+ø±
‘êH˚ ˇø£kÕ] ˇø£ msTT&Ó&é &çÁ^ ø£fi≤XÊ\˝À ˝…ø£Ãs¡sY ñ<√´>±ìï ˇø£]ø√dü+
‘ê´>∑+#˚j·T&Üìï H˚qT dü«j·T+>± >∑eTì+#êqT.
õ\Tø£s¡ Áoìyêdt ‘êH˚<H’Ó ê ˇø£ e÷≥qT e÷{≤¢&≥ ˚ |ü⁄Œ&ÉT <ëìï nH˚øk£ Õs¡T¢
‘·q˝À ‘êqT |ü⁄q:düMTø£å #˚düT≈£îHêïπø e÷{≤¢&É‘ê&Éì|ædüTÔ+~. ‘êH˚<Ó’Hê ˇø£
düu˝ÑÛ À e÷{≤¢&TÉ ‘·T+fÒ ejÓ÷uÛ<Ò +ä ˝Ò≈î£ +&Ü Ä Á|üd+ü >±ìï nø£ÿ&ÉTqï yêfi¯fl+‘ê
ÄX¯Ãs¡´#·ø‘ Ï T· ˝…’ $q&Üìï H˚qT >∑eTì+#êqT. n+‘˚ø±<äT, ‘·sê«‘· e÷{≤¢&y˚ êfi¯fl≈£î
@$T e÷{≤¢&Ü˝À yÓ‘·Tø√ÿe\dæq |ü]dæú‹ ≈£L&Ü edüTÔ+<ä+fÒ n‹X¯jÓ÷øÏÔø±<äT.
b˛˙, ø=+‘·eT+~ eø£\Ô T e÷{≤¢&qç ‘·sê«‘· e÷{≤¢&Hç ê n‘·ì Á|ü‘´˚ ø£‘· n‘·ìøπ
ñ+≥T+~. ‘êeTT n˝≤ e÷{≤¢&É˝Òø£ b˛j·÷eTH˚ uÛ≤eq ≈£L&Ü #ê˝≤ eT+~
eø£˝Ô À¢ ø£ì|ædTü +Ô ~. Çe˙ï <˚ìø√dü+ #Ó|⁄ü HÔ êïq+fÒ, ‘êqT e´øÏ>Ô ± düV≤ü <äjT· T&ÉT.
ˇø£ ñ<äéTø±s¡T&ÉT>± uÛ≤eC≤\+ |ü≥¢ düŒwüº‘·ø£*–q dæ<ë∆+‘·ø£s¡Ô. á \ø£åD≤*ï
ns¡∆+ #˚düTø√ø£b˛‘˚ õ\Tø£s¡ Áoìyêdt eTqøÏ ns¡∆+ø±&ÉT. MT #˚‘·T˝À¢ ñqï á
|ü⁄düÔø£+˝À ø£ì|æ+#˚ |ü<äTqT Äj·Tq˝À ñqï ôd’<ë∆+‹ø£ düŒwüº‘·≈£î, Äj·Tq˝Àì
dü‘ê´H˚«wüD≈£î ì<äs¡Ùq+. á |ü⁄düÔø£+˝À düe÷C≤ìï, kÕVæ≤‘ê´ìï n‘·´~Ûø£+>±
Á|üuÛ≤$‘·+ #˚dæq nH˚ø£ ôd’<ë∆+‹ø£ düeTdü´\ >∑T]+∫ sêdæq yê´kÕ\THêïsTT.
ªe÷]ÿ‡düTº C≤„q dæ<ë›+‘·+ |üìøÏsê<äμ+≥÷ õ\Tø£s¡ Áoìyêdt sêdæq ˇø£
yê´kÕìøÏ düŒ+~dü÷,Ô n+uÒ<ÿä sYyê<äT\T Ä#·sD ¡ ˝À ˝Òs+¡ ≥÷ sêdæqyê] yê<äq\≈£î
Á|ü‹düŒ+<äqqT ‘Ó*j·TCÒdü÷Ô k˛<ëVü≤s¡D+>± $e]+#ê&ÉT. n+uÒ<äÿ]»+˝À
Ä#·sD ¡ ø£ì|æ+#·&+É ˝Ò<Hä ˚ $eTs¡Ù≈£î Á|ü‹düe÷<Ûëq+>± n+uÒ<ÿä sY J$‘·eT+‘ê
Ä#·]dü÷Ô #˚dæq<ä+‘ê b˛sê≥y˚Tqì, <ëH˚ï ø±˙¸sêyéT ≈£L&Ü n#·]+∫ Ä
dæ<ë∆+‘·+˝Àì yêdüÔ$ø£‘·qT ìs¡÷|æ+#ê&Éì ñ‘·Ôs¡Á|ü<˚XŸ˝À ãVüQ»q düe÷CŸ
bÕØº n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ sêe&ÉeTH˚ düeTø±©q dü‘ê´ìï k˛<ëVü≤s¡D+>± #·÷|ækÕÔ&ÉT.
>∑‹‘ê]ÿø£, #ê]Á‘·ø£ uÛÖ‹ø£yê<äeTH˚ |ü<ä∆‹˝À á düe÷» |ü]D≤eTÁø£e÷ìï
$X‚¢wæ+#˚ e÷]ÿ‡düTº dæ<ë∆+‘·+ ≈£î˝≤ìï ≈£L&Ü ñ|ü]‘·\+˝Àì ˇø£ n+X¯+>±H˚
#·÷dæ+~ ‘·|üŒ yêdüÔ$ø£$‘·qT $X‚¢wæ+#· ˝Òø£b˛sTT+~. <ëì e\¢H˚ düeTø±©q
düe÷»+˝À ≈£î\ Á|üu≤Û yêìï >∑T]Ô+N, >∑T]Ô+#·q≥T¢ Á|üe]Ô+∫q $|üe¢ yê<ä ø£e⁄\T>±
#Ó|ü⁄Œ≈£îH˚yêfi¯ó¢ ≈£L&Ü kÕe÷õø£ yêdüÔyêìï ‘·eT s¡#·q˝À¢ $düà]+#ês¡T. es¡Z+
ù|s¡T‘√ eTT+<äTø=∫Ãq ø£e⁄\T eTqTyê<ä uÛ≤eC≤˝≤ìï n+‘·s¡Z‘·+>±
J]í+#·Tø√e&É+ e\¢H˚ yêdüÔ$ø£‘·qT $düà]+#ês¡ì X¯øÏÔe+‘·+>± s¡#·sTT‘·
ìs¡÷|ækÕÔ&ÉT. á yê´kÕìï C≤Á>∑‘·Ô>± #·~$‘˚ yÓTT‘·Ô+ uÛ≤s¡rj·T kÕe÷õø£
eédü˝ú À ≈£î\+ ìs¡«Væ≤+∫q bÕÁ‘·H˝Ó ≤ ˇø£|<ü ‹∆ä Á|üø±s¡+ $düà]dü÷Ô yêdüyÔ êìøÏ
ø£fi¯fl>∑+‘·\T ø£&ÉT‘·THêïs√ nìïs¡+>±\≈£L nq«sTT+#·e#·TÃqH˚ Ä˝À#·qqT
ø£*–kÕÔ&ÉT. á <˚X¯+˝À ≈£î˝≤ìïãfÒº dü+|òüTdü+düÿs¡Dyê<äT©ï, kÕVæ≤‘·ý˚‘·Ô©ï,
yê] dæ<ë›+‘ê©ï Á|ü#ês¡+ #˚düTÔqï rs¡T|ü≥¢ á yê´kÕ*ï #·~y˚yê]øÏ eT]+‘·
10  $s¡T<ä∆
düŒwü‘
º · edüT+Ô ~. eTVü‰‘êà CÀ´rsêe⁄ |òPü ˝Ò dü+düÿs¡D uÛ≤yê*ï ô|<ä>› ± |ü{+ºÏ #·Tø√ì
yêfi¯ófl Áu≤Vü≤àD ˝Ò<ë ãVüQ»H˚‘·s¡ ≈£î˝≤\yê] dü+düÿs¡D <äø£Œ<∏ë*ï e÷Á‘·+
m+‘·>±H√ ø°]dÔ ÷ü Ô <ëìï Á|ü»\+<äsø¡ ° kÕ<Ûës¡Dø° ]£ düT+Ô {≤s¡T. n˝≤+{Ï dü÷Árø£sD ¡ \T
‘·|üŒì Áoìyêdt ìwüÿs¡¸>± yê~dü÷Ô, Ä ‘·|ü⁄Œì ìs¡÷|æ+#·&É+ ø√dü+ eTqTyê<ä
uÛ≤eC≤\y˚T nsTTHê <ëìï ø£ì|æ+#·≈£î+&Ü eTs√ dæ<ë∆+‘· s¡+>∑T |ü⁄\TeTT≈£îqï
yêfi¯¢qT ù|s¡¢‘√ düVü‰ #Ó|æŒ eTØ yêdüÔ$ø£ dü‘ê´ìï ìs¡÷|ædüTÔ+{≤&ÉT. uÛ≤s¡rj·T
düe÷C≤ìï yêdüÔ$ø£ <äèwæº‘√ #·÷&É˝Òø£ b˛e&É+ e\¢ e÷]ÿ‡düTº C≤„q dæ<ë›+‘·+
á <˚XÊìøÏ |üìøÏ sê<äH˚ õ\Tø£s¡ Áoìyêdt ‹s¡dÿü s¡D yÓqTø£ m+‘√ n<Û´ä j·Tq+,
ne>±Vü≤q ñ+~. n~ J$‘êqTuÛyÑ ê\ qT+&û, Ä#·sD ¡ ˝À ø£ì|ædTü qÔ ï yêdü$Ô ø£‘\·
qT+&ç, n+uÒ<ÿä sY dæ<ë∆+‘ê\ n<Û´ä j·Tq+ qT+&ç |ü⁄≥Tºø=∫Ã+~. yê<äq ø√düy÷Ó ,
e´øÏÔ>∑‘· Á|ü‹wü˜ ø√düyÓ÷ #˚ùd ôd’<ë∆+‹ø£ #·s¡Ã ø±~~, ≈£î\+ ø√s¡˝À¢ ∫≈£îÿ≈£îì
$\$˝≤¢&TÉ ‘·Tqï ø√{≤¢~ uÛ≤s¡rj·TT\ Jeq y˚<qä qT+&ç |ü⁄≥Tºø=∫Ãq dü‘´· $T~.
ìC≤yéT qyêãT ãVüQ»qT˝…q’ md”‡, md”,º _dæ\qT m+‘·>±H√ Ä<ä]+#ê&É˙,
ìC≤yéT qyêãTì ì+~+#·&É+ yÓqTø£ eT‘·ø√D≤ìï >∑T]Ô+#·≈£î+&Ü nuÛÑT´<äj·T
s¡#·sTT‘·\ dü+|òüT+ yês¡T ≈£L&Ü sêj·T&É+ #ê]Á‘·ø£, kÕe÷õø£ H˚|ü<∏ä´+
‘Ó*j·T≈£î+&Ü #˚ùd $eTs¡Ù˝Òqì $X‚w¢ +æ #˚ yê´dü+ ≈£L&Ü á e÷]ÿ‡düTº Ä˝À#·q\
dü+<äs¡“¤+>±H˚ Á|ükÕÔ$+#·Tø√yê*. ìC≤yéT qyêãT, yê] e+XÊìøÏ #Ó+~q yêfi¯fl
bÕ\q >∑T]+∫ Á|üdüTÔ‘·+ n+<äTu≤≥T˝À ñqï #·]Á‘· Á>∑+<∏ë\˙ï Ç+#·T$T+#·T
Ä bÕ\Hê ø±˝≤ìï ìs¡+≈£îX¯ bÕ\Hê j·TT>∑+>±H˚ ø°]kÔ ÕÔsTT. ø±˙, yê]øÏ düV≤ü ø£]+∫q
»MT+<ës¡¢ >∑T]+N, Ä bÕ\≈£î\T ì]à+∫q $<ë´\j·÷\T, edü‘·T\qT ô|<ä›>±
|ü{Ïº+#·Tø√e⁄. ª‹q>∑ ‹q>∑ y˚eTT rj·T´>∑qT+&ÉTqqï≥T¢ ìC≤yéT bÕ\q, Ä
ø±\ n_Ûeè<äT∆\qT ≈£î\, eT‘·|üs¡+>± |ü⁄qs¡÷à˝≤´+ø£q+ #˚düT≈£î+fÒ ‘·|üŒ
#·]Á‘·˝À »]–q yêdüÔe dü‘ê´\T ãVæ≤s¡Z‘·+ ø±e⁄.
eTq+ nìï s¡+>±˝À¢q÷ ≈£î˝≤˙ï, eT‘ê˙ï ˇø£ ø±\yéT˝À ô|{Ïº Á|ü‘´· ø£+å >±H√,
ô|≥º≈£î+&Ü |üs√ø£å+>±H√ yê{Ïì Ä#·]düTÔHêï+. ø±˙ n+‘·sê®rj·T y˚~ø£˝À¢
e÷Á‘·+ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À ª≈£î\+μ ˝Ò<äì yê~düTÔ+&É≥+ ˇø£ $∫Á‘·+. á $∫Á‘·
|ü]dæú‘·T˝À¢ ≈£î\+, eT‘·+ uÛ≤s¡rj·T düe÷C≤ìï #˚düTÔqï n\¢ø£˝À¢˝≤*ï
#·]Ã+#·Tø√ø£‘·|üŒ<äT. Ä#·s¡D˝À ≈£î\+ ñHêï, <ëìï eT‘·+‘√ eTT&çô|≥º&É+
e\¢ ‘·eT ≈£î˝≤~Ûø£´‘·qT n˝≤π> ø=qkÕ–+#·Tø√e#·TÃ. ‘·eT sê»ø°j·T |üu≤“ìøÏ
eT‘êìï ˇø£ Äj·TT<Ûä+>± #˚düTø√e#·TÃ. eTqeT+‘ê ˇπøeT‘·eTì #Óù|Œyêfi¯ó
fl eTqeT+‘ê eTqTwüß\y˚Tqì #Ó|üŒ˝Òs¡T. ø£s¡à dæ<ë∆+‘·+ ù|s¡T‘√ $<ÛäT*ï
ìs¡ísTTdü÷Ô yê{Ïì e+X¯bÕs¡+|üs¡´+ #˚düTÔ+{≤s¡T. ≈£î˝≤ìï ‘Ó*$>± e+X¯+>±
n_Ûe]í+#·T≈£î+{≤s¡T. á dü+<äs¡“¤+>± eTq kÕVæ≤‘·´+˝À ≈£î\+ nH˚ |ü<ä+
e+X¯eTH˚ ns¡ú+˝À #Ó|ü⁄Œø√e&Ü˙ï >∑Ts¡TÔ#˚düTø√yê*. ªeT‘·+μ sê»ø°j·TyÓTÆ, n~
nìï s¡+>±©ï m˝≤ ÁuÛÑwüßº |ü{ÏºdüTÔ+<√ ‘Ó*j·÷\+fÒ õ\Tø£s¡ Áoìyêdt yê´kÕ*ï
#·<äyê*. ≈£î\eTH˚~ eT‘·+˝À n+‘·sê“¤>∑+>± ñ+≥÷, eT‘·+ sê»ø°j·÷˝À¢
n+‘·sê“¤>∑yÓTÆb˛sTT+~. Ä sê»ø°j·÷\T ˇø£ eP´Vü≤+ Á|üø±s¡+ ø=+‘·eT+~
#·]Á‘·qT •~∏˝≤\T ≈£L&Ü $T>∑\≈£î+&Ü $<Ûä«+kÕìøÏ >∑T]#˚ùd #·s¡´˝…+‘·
Ñ T· +ø£s+¡ >± ñ+{≤jÓ÷ ª|ü⁄s¡+<Ûsä T¡ \ #·]Á‘· $<Û«ä +dü+μ yê´dü+ #·~$‘˚ ‘Ó\TdüT+Ô ~.
uÛj
#ê]Á‘·ø£ yêdüÔyê*ï $<Ûä«+dü+ #˚j·Tø£b˛‘˚, m|ü⁄Œ&Ó’Hê me¬s’Hê e∫Ã Ä #·]Á‘·qT
‘·y˚« neø±X¯+ ñ+&=#·TÃ. n+<äTe\¢ yês¡dü‘·« dü+|ü<äqT, #ê]Á‘·ø£ kÕøå±´\qT
<Ûä«+dü+ #˚j·T&ÜìøÏ ÄHê{Ï qT+&û H˚{Ïes¡≈£L m˝≤ yê{Ïì ø=qkÕ–düTÔHêïs√
s¡#·sTT‘· $X‚¢wækÕÔ&ÉT.
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ kÕ«‘·+Á‘·´+ ù|s¡T‘√ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ - bÕøÏkÕÔH>é ± s¬ +&ÉT <˚XÊ\T>±
$&çb˛sTT+~. á ‘·sê«‘· ã+>±¢<˚XŸ nH˚ <˚X¯+ ≈£L&Ü Ä$s¡“¤$+∫+~. ø=ìï
uÛÖ>√[ø£ ÁbÕ+‘ê©ï á <˚XÊ\T |ü+#·T≈£îHêïsTT. n~ düV≤ü »+. ø±˙, sê»ø°j÷· ˝À¢
yês¡dü‘ê«˙ï, #ê]Á‘·ø£ kÕøå±´©ï uÛÑ÷kÕú|æ‘·+ #˚ùd ≈£îÁ≥\T+{≤j·T˙, s¡#·sTT‘·
yê{Ïì >∑eTì+#· eT+≥THêï&ÉT. uÛ≤s¡‘·<˚X¯ Hê>∑]ø£‘· |üPs¡« yÓ’uÛÑyêìï
#Ó|ü⁄Œø=H˚≥|ü⁄Œ&ÉT Vü≤s¡bÕŒ, yÓTTVü≤+»<ës√\ >∑T]+∫ Á|ükÕÔ$+#·Tø√ø£ ‘·|üŒ<äT.
düTe÷s¡T q\uÛ’… j˚T+&É¢ bÕ≥T j·TT<ä+∆ #˚dæ s¡øs£ ø¡ ±\ ≈£îj·TT≈£î\Ô ‘√ $<˚oj·TT˝…q’
(j·TTπswæj÷· ) Äs¡T´\T á dæ+<Û÷ä Hê>∑]≈£î\qT z&ç+∫, á <˚XÊìï Vü≤dü>Ô ‘ ∑ +·
#˚düT≈£îHêïs¡˙, Ä Äs¡T´˝Ò H˚{Ï Áu≤Vü≤àDT\T>± |æ\Teã&ÉT‘·THêïs¡˙ #·]Á‘·\T
#Ó|ü⁄Ô+fÒ, H˚&ÉT Äs¡´-Á<ë$&ÉT\ j·TT<ä∆ dæ<ë›+‘·+ n+^ø±s¡jÓ÷>∑´+ø±<äì
ø={ÏºbÕπsj·T&É+ yÓqTø£ >∑\ sê»ø°j·÷*ï >∑T]Ô+#ê*. Ç+‘·ø°, Ä ÁbÕ+‘êìï
bÕøÏkÕÔHé <˚XÊìøÏ Ç#˚Ãj·T&É+ yÓqT≈£îqï sê»ø°j·÷*ï ns¡ú+ #˚düTø√yê\+{≤&ÉT
s¡#·sTT‘·. Ç˝≤π>, n+uÒ<äÿsYì ¬>*|æ+∫q ÁbÕ+‘·+ ≈£L&Ü H˚&ÉT ã+>±¢<˚XŸ
ÁbÕ+‘·+˝ÀH˚ ñ+~. á ÁbÕ+‘êìï Ä <˚XÊìøÏ Ç#˚Ãj·T&É+ yÓqTø£ ≈£L&Ü
sê»ø°j·÷\THêïsTT. Ç˝≤ uÛ≤s¡‘· <˚X¯+˝Àì $$<Ûä ÁbÕ+‘ê˝À¢ì »s¡T>∑T‘·Tqï
#ê]Á‘·ø£ ø£≥&º Ü\ $<Û«ä +dü+ yÓqTø£ ˇø£ ≈£îÁ≥ ñ+<äH˚ dü÷Árø£sD ¡ qT ãVüQ»qT\T
C≤Á>∑‘·Ô>± ne>±Vü≤q #˚düTø√yê*. Ç˝≤+{Ï n+XÊ˝…ìï+{ÏH√ n+~+#˚ á
|ü⁄düÔø£+ rdüT≈£î+≥T+&É>±H˚ ≈£î\+ ø=&ÉT‘·Tqï ø£+|ü⁄˝≤π>, uÛ≤eC≤\+ |ü≥¢
düŒwüº‘· ˝Òìyêfi¯¢ ø£\>±|ü⁄\>∑|ü⁄ sê‘·\T, e÷≥\T, Ä#·s¡D˝…+‘· ndüVü≤´+>± ñ
+{≤jÓ÷ ø£fi¯fl eTT+<äTø£ì|ædü÷Ô Ä eTTU≤\˙ï eTT&ÉT#·T≈£î b˛‘êsTT.
‘êeTqTuÛÑ$düTÔqï nee÷Hê\≈£î ø±s¡D≤˝Ò$T{À ‘·eTøÏ ‘Ó*j·Tø£ b˛sTTHê,
12  $s¡T<ä∆
‘·eT J$‘êqTuÛyÑ ê˝À¢ìï <äTs¡“s¤ ‘
¡ ≈· î£ ø±s¡D≤*ï $X‚w¢ dæ Tü +Ô fÒ ‘·eT≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH˚
‘êyÓT˝≤ yê{Ï Hê#·]düTÔHêïyÓ÷, ‘·eT≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH˚ ‘êyÓT˝≤ yê{Ï˝À
ø=≥Tº$T{≤º&ÉT‘·THêïyÓ÷ ≈£î\|”&ç‘·T\ ø£fi¯fl˝À¢ ‘·eTπø<√ n|ü⁄Œ&˚ bı<äT›bı&ÉTdüTÔqï
ø=‘·Ô ø±+‹ sêuÀ‘·T+<äì|æ+#˚ qy√´‘ê‡Vü≤+ ‘=DÏøÏdü˝≤&ÉT‘·÷ Äq+<ä+‘√
yÓ*–b˛‘êsTT.
õ\Tø£s¡ Áoìyêdt ‘·q uÛ≤yê*ï düeTø±©q sê»ø°j·÷\T, Ä#·s¡D\‘√
eTT&çô|{Ïº k˛<ëVü≤s¡D+>± $e]düTÔ+{≤&ÉT. Bìe\¢ ‘êqT #Óù|Œ dæ<ë∆+‘·+
≈£L&Ü düT\uÛÑ+>± ns¡úeTe⁄‘·T+~. ø±˙, <ëìï πøe\+ sê»ø°j·T $eTs¡Ù>±
uÛ≤$+#˚yêfi¯ó¢ ‘·≥Tºø√˝Òs¡T. nyêdüÔyê*ï $X‚¢wæ+#˚≥|ü⁄Œ&ÉT yê{Ïì yÓ+≥H˚
J]í+#·Tø√˝Òs¡T. ãVüQXÊ, n≥Te+{Ïyêfi¯ófl á |ü⁄düÔø±ìï nH˚ø£kÕs¡T¢ <ä÷s¡+>±
$dæπsdæ, $dæπsdæ eT∞fleT∞fl @yÓTÆHê ‘·|ü⁄Œ\T |ü≥Tº≈£î+<ëeTì yÓ‘·T≈£î‘·÷
#·<Tä e⁄‘ês¡ì|ædTü +Ô ~. #·~$, düs¬ q’ düe÷<ÛëHê\T #Ó|Œü ˝Òø,£ Ä |ü⁄düøÔ ±H˚ï #·<eä q≥T¢,
|ü{Ïº+#·Tø√˝Òq≥T¢ q{Ï+#˚yêfi‚¢ m≈£îÿeeT+~ ñ+{≤s¡˙ nì|ædüTÔ+~. #·]Á‘·˝À
»s¡T>∑T‘·Tqïy˚+{À ‘Ó*dæHê ‘Ó*j·Tq≥T¢ q{Ï+#˚ nH˚ø£eT+~ y˚T<Ûëe⁄\Tqï
düe÷»+˝À eTq+ ñHêï+. ‘Ó*d” ‘Ó*j·Tq≥T¢ $düà]+#˚ düe÷»+˝À ñHêï+
eTq+. dü‘ê´ìø°, ndü‘ê´ìø° ‘˚&Üì >∑T]Ô+#·˝qÒ +‘·>± #·]Á‘·, $$<Ûä e÷<Û´ä e÷\T
eTq*ï Á|üuÛ≤$‘·+ #˚düTÔHêïsTT. á |ü]dæú‘·T˝À¢ Ç˝≤+{Ï s¡#·q\T sêe\dæq
nedüs¡yÓT+‘√ ñ+~. á nedüsêìï |üP]+#·&É+˝À á |ü⁄düÔø£+ m+‘·>±H√
dü|\üò eTe⁄‘·T+<äH˚ $XÊ«dü+ ø£\T>∑T‘·T+~. ‘·q‘√ bÕ≥T ãVüQ»q uÛ≤eC≤˝≤ìï
eTT+<äT≈£î rdüT¬øfi¯ó‘·Tqï yêfi¯flì ≈£L&Ü á |ü⁄düÔø£+˝À ù|s=ÿHêï&ÉT. Ç~
Hêj·Tø£‘«· +˝À ñ+&Ée\dæq ˇø£ ñ<ë‘·yÔ TÓ qÆ \ø£D å +. dü+–XË{ºÏ Áoìyêdt, #·\|¢ *ü ¢
dü«s¡÷|üsêDÏ, cÕ»Vü‰Hê, ôd’ÿu≤u≤, n|ü‡sY, ¬ø. Áoìyêdt, ø£˙CŸ bÕ‹e÷,
$eT\, ø£‹ÔeTùV≤wt, nq«sY, »j·TsêE, ø£+#· ◊\j·T´ e+{Ï yê] Á|ükÕÔeq\T,
yê] s¡#q· \T, yê] Ä˝À#·q\qT ã\|üs#¡ &· +É ˝À düeTø±©q+>± ãVüQ»qyê<ëìï
ã\|ü]#˚yê]ì ø£\T|ü⁄ø=ì eTT+<äT≈£î q&Ée&É+˝À ˇø£ eP´Vü≤+ ñ+~.
ñ<äéT+ $»j·T e+‘·+ ø±yê\+fÒ e´øÏÔ |üP» ø£+fÒ e´≈£îÔ\ ø£\sTTø£‘√
uÛ≤eC≤˝≤ìï q&ç|æ+#ê*. Ä |üìì Áoìyêdt Á|ü‘·´ø£å+>± kÕe÷õø£, kÕVæ≤‘·´
ñ<äé÷\ <ë«sê ø=qkÕ–düTÔHêï&ÉT.
á |ü⁄düÔø£+˝À ‘êqT #·~$q s¡#·q\ô|’ ‘·q uÛ≤yê*ï |ü+#·Tø√e&É+,
‘êqT e÷{≤¢&qç ñ<äé÷\T, e´≈£î\Ô T, uÛ≤eC≤˝≤\≈£î dü+ã+~Û+∫q $$<Ûë+XÊ\qT
yê´kÕ\T>± n+~+#·&É+, sê»ø°j·÷*ï, sê»ø°j·T Hêj·T≈£î©ï Á|ü‘·´ø£å+>±
ù|s=ÿ+≥÷H˚ ãVüQ»q kÕe÷õø£ <äø£Œ<∏ä+‘√ $X‚¢wæ+#·&É+, uÛ≤wü, kÕVæ≤‘·´
ìsêàD+, kÂ+<äs¡ýê<ë+XÊ*ï, kÕVæ≤‘·´ dæ<ë∆+‘ê©ï ˝À‘·T>± $X‚¢wæ+#·&É+, Ä
dæ<ë∆+‘ê˝À¢ì ˝À≥TbÕ≥¢qT |ü]o*dü÷HÔ ,˚ yê{Ï |ü]<ÛTä \T, |ü]$T‘·T*ï ù|s=ÿq&É+,
>±j·T≈£î\T, ø£e⁄\T, s¡#s· TT‘·\T e´øÏ>Ô ‘ ∑ +· >± sêdæq s¡#q· \T, yê] ø±s¡´ø£˝≤bÕ*ï
$X‚w¢ dæ ÷ü HÔ ˚ kÕe÷õø£ øπ +Á<ä+>± yêfi¯flì/yê{Ïì eT÷˝≤´+ø£q+ #˚jT· &É+ e+{Ïe˙ï
õ\Tø£s¡ Áoìyêdt s¡#·q $<ÛëHêìï, Ä˝À#·q\ Á|üyêVü‰ìï ‘Ó*j·T CÒdüTÔHêïsTT.
e´øÏÔ>± #˚dæHê, eédüú>± ñ|üjÓ÷>∑|ü&çHê Ä ñ|üjÓ÷>∑+ ãVüQ»q kÕe÷õø£
dæ<ë∆+‘êì¬ø˝≤ ‘√&ÜŒ≥T q+~düTÔ+<äH˚~ á |ü⁄düÔø£+˝Àì Ç+#·T$T+#·T nìï
yê´kÕ˝À¢ ø£ì|æ+#˚ ˇø£ dü÷Árø£s¡D.
md”‡, md”º, _.dæ. yÓTÆHê]{° Á|ü»\+‘ê ≈£î\,eT‘·, *+>∑ nD∫y˚‘·\≈£î
e´‹πsø£+>± n+uÒ<ÿä sY uÛ≤eC≤\+‘√ Ä‘·à>ös¡e+, sêC≤´~Ûø±s¡+ ~X¯>± |üjT· ì+#˚
uÛ≤eC≤˝≤\ ◊ø£´‘·qT ãVüQ»qyê<ä+>±, <ëìø√dü+ $$<Ûä s¡÷bÕ˝À¢ |üì#˚ùdyê]ì
ãVüQ»qT\T>±qT #Ó|⁄ü Œø√e#·TÃ. n≥Te+{Ï ãVüQ»qT\ Äø±+ø£\å ≈£î nø£så s¡ ÷¡ |ü+>±
õ\Tø£s¡ Áoìyêdt á yê´kÕ*ï sêXÊ&ÉT. n+<äTø£H˚ á yê´kÕ˝À¢ düeTø±©q
kÕe÷õø£, Ä]úø£, sê»ø°j·T, #ê]Á‘·ø£, kÕVæ≤‘·´, kÕ+Ádüÿ‹ø£ n+XÊ˝…ìï+{ÏH√
$X‚¢wæ+#·&É+ ø£ì|ædüTÔ+~. H˚&ÉT sê»ø°j·÷˝À¢ n+‘·sê“¤>∑+>±H˚ ≈£î\+, eT‘·+,
kÕVæ≤‘·´+, #·]Á‘· e+{Ï n+XÊ˝…H√ï ˇø£<ëì‘√ eTs=ø£{Ï ø£*dæb˛j·÷sTT.
M{Ïì $&ç$&ç>± #·÷&É˝Òì |ü]dæú‹ ≈£L&Ü ø£ì|ædüTÔ+~. kÕVæ≤‘ê´+XÊ\+fÒH˚ Ä
Á|üjÓ÷>∑+˝Àì kÂ+<äsê´H√ï, Ä Á|üjÓ÷>∑+˝Àì uÛ≤e⁄ø£‘·H√, s¡kÕH√ï, <Ûä«ìH√,
#Ûe· T‘êÿsêH√ï, n\+ø±sêH√ï $X‚w¢ dæ ÷ü Ô eTH√s¡+»ø±ìï ø£*kZ ÕÔjT· qT≈£î+fÒ, kÕVæ≤‘·´
Á|üjÓ÷»Hê˙ï, Ä edüTÔ d”«ø£s¡D, <ëì yÓqT≈£îqï ‘ê‹«ø£‘·qT ‘Ó*j·T C…bÕÔsTT.
ø£ì|æ+#·ì #·]Á‘·*ï #·÷|ækÕÔq+≥÷ ø=ìï #·]Á‘·˝ï… ˝≤ $düà]düTHÔ êïs√ #·÷|æ+#˚
#ê]Á‘·ø£ $»j·÷\T ãVüQ»qT*ï >=|üŒ Ä‘·à$XÊ«dü+‘√ q&ç|+æ #˚˝≤ yÓqTï‘·{ºÏ
ì\u…&É‘êsTT. yÓTT‘·Ô+ MT<ä &Ü. õ\Tø£s¡ Áoìyêdt sêdæq á yê´kÕ\T eTq*ï
eTq+ Ä‘·à |üØø£å #˚dTü ≈£î+≥÷ uÛ≤eC≤\+ |ü≥¢ düŒwü‘ º q· T Á|ü<]ä Ùdü÷Ô eTT+<äT≈£î
|üj·Tì+#·eTì Á|üuÀ~ÛkÕÔsTT. n+<äTø£H˚ á ø±˝≤ìï eTT+<äT≈£î q&ç|ædüTÔqï
ãVüQ»q y˚T<Ûë$, ñ<äéTø±s¡T&ÉT, kÕVæ≤r $eTs¡Ù≈£î&ÉT &Ü.õ\Tø£s¡ ÁoìyêdtøÏ
n_Ûq+<äq\T.
-Ä#ês¡´ <ës¡¢ yÓ+ø£fÒX¯«s¡sêe⁄,
‘Ó\T>∑T XÊU≤<Ûä´≈£åî&ÉT, dü÷ÿ˝Ÿ Ä|òt VüQé÷ì{°dt,
j·T÷ìe]‡{Ï Ä|òt ôV’≤<äsêu≤<é, ôV’≤<äsêu≤<é -500 046
14  $s¡T<ä∆
&û Áu≤Vü≤àD…ÆCÒwüHé ø√dü+
ôd’<ë∆+‹ø£ b˛sê≥+
“Deology is essentially a matter of
meaning; but the condition of advanced
capitalism, some would suggest, is one of
pervasive non-meaning. The sway of utility and
technology bleach social life of significance,
subordinating use-value to the empty formalism
of exchange-value.”
- Terry Eagleton,
Ideology : An Introduction
‘Ó\T>∑T kÕe÷õø£ s¡+>±q ø±s¡+#˚&TÉ Vü≤‘ê´ø±+&É

uÛÑ÷$Tø£˝À s¡÷|ü⁄ ~<äT›≈£îqï <ä[‘· Ád”Ôyê<ä, ãVüQ»q,
yÓTÆHê]{°, e÷~>∑ ø£$‘√<äé÷\ Á|üø£+|üHê\ >∑T]+∫
‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´ #·]Á‘· qyÓ÷<äT #˚dæ+~. yê{Ï ‘êøÏ&çøÏ
dü+Á|ü<ëj·T, nuÛÑT´<äj·T, $|ü¢e kÕVæ≤‘√´<äé÷\˝À n\»&ç yÓTT<ä˝…’ yê{Ïì
Á|üuÛ≤$‘·+ #˚dæ+~. á Áø£e÷q ‘·˝…‹Ôq ‘Ó\+>±D kÕVæ≤r, kÕ+düÿè‹ø£
ñ<äéT H˚|ü<∏ë´q ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤r düeTsê+>∑D+˝À nø£åsê\ Äø±XÊq ˇø£
ø=‘·Ô>=+‘·T≈£ HÓ\e+¬ø’ bı&ç∫+~.
Ä HÓ\e+πø ø£ècÕí, >√<ëe] qBeT ‘·\T¢\ eT<Ûä´ ø=+&É>∑T≥º\T, yê>∑T\T,
düeTdüÔ Jesê•øÏ HÓ\yÓ’, ô|’s¡T|ü+≥\≈£î ‘êyÓ’ &Ó’H√kÕs¡¢ø±\+ qT+∫ ÁbÕNq
Hê>∑]ø£‘≈· î£ , Ä~e÷qe⁄\ nyêkÕìøÏ HÓ\yÓ’ yÓ*dæq Ms¡ ‘Ó\+>±D (kÕsê+X¯+˝À
uÛ≤s¡‘·<˚XÊq) #·]Á‘· kıs¡T>∑T\˝À ≈£îHê]*¢b˛‘·Tqï n≥º&ÉT>∑T esêZ\ ÄX¯\T,
Äø±+ø£å˝À+∫ ‘·˝…‹Ôq Ä HÓ\e+ø£ ù|s¡T &Üø£ºsY õ\Tø£s¡ lìyêdt. |ü⁄{Ïº+~
Ms¡‘Ó\+>±D kÕj·TT<Ûä b˛sê{≤ìøÏ Ä‘·àe+{Ï |üPs¡«|ü⁄ q\¢>=+&É õ˝≤¢≈£î
#Ó+~q »q>±eT q&çu§&ÉT¶˝À. Ç|üŒ{Ï »q>±eT õ˝≤¢ bÕ\≈£î]Ô eT+&É\+.
}s¡T eT\¢+|ü*¢. n\Hê&ÉT á }s¡T kÕqTe⁄\˝ÀH˚ á ø±˝≤ìøÏ yÓsTT´
dü+e‘·‡sê\≈£î eTT+<˚ n≥º&ÉT>∑T esêZ\ |üø£å+ eVæ≤+∫q ˇø£ eTVü‰˙j·TT&ÉT
|ü⁄{≤º&TÉ . Ms¡Xe’Ë + <Óã“≈£î Áu≤Vü≤àD≤~Ûø´£ ‘·≈î£ |ü≥+º ø£{ºÏ X¯SÁ<äT\T Áu≤Vü≤àDT\≈£î
ùde #˚j·÷\ì dü÷Árø£]+#˚ Áu≤Vü≤àD°j·T eédüú ã\V”≤q |ü&ç n<∏√>∑‹
bÕ˝…q’ ~. Ä Áu≤Vü≤àD eédüqú T ã\ù|‘·+ #˚jT· &ÜìøÏ eTVü‰uÛ≤s¡‘êqTyê<ëìøÏ
ñ|üÁø£$T+∫q ø£$ qqïj·T´. ø=‘·>Ô ± ‘·q ø±\|ü⁄ Áu≤Vü≤àD≤~Û|‘ ü ê«ìø°, sê#·]ø£
uÛÑ÷kÕ«eT´ eédüú≈£î |ü⁄Hê<äT\T y˚ùd+<äT≈£î ñ|üÁø£$T+∫q ‘Ó\T>∑T˝À ‘=*
nqTyê<ä ø£$ qqïj·T´ô|’ ‹s¡T>∑Tu≤≥T #˚dæq Ä eTVü‰˙j·TT&˚ bÕ\Tÿ]ÿ
k˛eTHê<∏äT&ÉT. Äj·Tq |ü⁄{ÏºqH˚\ bÕ\≈£î]Ô kÕqTe⁄\˝ÀH˚ eT\¢+|ü*¢ ñ+≥T+~.
n\Hê&˚ eTqTwüß\+‘ê düe÷qeTì #ê{Ï #Ó|æŒ, ø£wüºJe⁄\ |üø£å+ eVæ≤+∫q
eTVü‰ø£$ bÕ\≈£î]ÿ k˛eTHê<∏Tä &ÉT ‘·#êÃ¤&qç H˚\ n~. H˚{Ï #ê]Á‹ø£ dü+≈£îå _Û‘·
düeTs¡ ø±˝≤q Ms¡ ‘Ó\+>±D eT{Ïº eTqTwüß˝…’q jÓ÷<ÛäT\T, ø£$>±j·T≈£î\T
düVü‰ k˛eTHê<∏äTì |üs¡+|üπs<√ á yê´düdü+|ü⁄{Ï ªª$s¡T<ä∆μμ s¡#·sTT‘· õ\Tø£s¡
lìyêdt s¡ø£Ô+˝À $T[‘·yÓTÆ ñqï≥Tºqï~.
n\Hê{Ï ‘Ó\+>±D kÕj·TT<Ûäb˛sê≥ jÓ÷<ÛäT\ Ms¡>±<∏ä\ eT<Ûä´ ô|]–q
á &Üø£sº kY ÕuŸ~ @{ÏøÏ m<äTØ<˚ ‘·‘«· +. e÷~>∑ kÕe÷õø£ esêZìøÏ ñ|ü≈î£ \yÓTqÆ
u…’+&É¢ kÕe÷õø£ esêZìøÏ #Ó+~, ø£eT÷´ìdüTº ≈£î≥T+ã+˝À ø£qT‘Ó]∫ ∫qïHê{Ï
qT+#˚ yêeT|üøå£ $<ë´]ú ñ<äé÷\˝À n&ÉT>∑T ô|{Ïqº yê&ÉT. e÷]ÿ‡düTº sê»ø°jT·
‘ê‹«ø£ uÛ÷Ñ $Tø£ H˚|<ü ë∏ ´q Ád”yÔ ê<ä, <ä[‘·, ãVüQ»q, e÷~>∑, eTTdæ+¢ , ‘Ó\+>±D
kÕVæ≤‘√´<äé÷\ yÓ\T>∑T˝À u≤u≤kÕôV≤uŸ n+uÒ<äÿsY Ä˝À#·q\ Ádüe+‹ì
Äø£[+|ü⁄ #˚düT≈£îì, ‘·q<Ó’q e´øÏÔ‘ê«ìï Ä˝À#·HêØ‹ì dü+‘·]+#·T≈£îqï ø£$,
ø£<∏ä≈£î&ÉT, s¡#·sTT‘·, y˚T<Ûë$ õ\Tø£s¡ lìyêdt. <ë<ë|ü⁄ 1997 qT+∫ ‘Ó\T>∑T
kÕVæ≤‘·´ s¡+>∑+˝ÀøÏ Á|üy•˚ +∫ dü]ø=‘·Ô Ä˝À#·\‘√ Á|ü‹bÕ<äq\‘√ eéd”øú è£ ‘·yTÓ qÆ
yê<ë\ H˚|<ü ´ä∏ +˝À q&ÉTdüTqÔ ï ñ<äé÷\≈£î Á|ü‹>± ø=‘·Ô yê<äq\‘√, Ä˝À#·q\‘√
‘·q<Ó’q eTTÁ<ä y˚dü÷Ô dü+#·\q+ düèwæº+∫q s¡#·sTT‘· õ\Tø£s¡ lìyêdt. á
Áø£eT+˝À yÓ\Te&ç+<˚ Äj·Tq ¬s+&Ée yê´dü s¡#·q\ dü+|ü⁄{Ï ª$s¡T<ä∆μ. Ç+‘˚
ø±≈£î+&Ü Äj·Tq ‘=*yê´düdü+|ü⁄{Ï ªªbı‘·+μμ ≈£L&É á |üs¡+|üs¡≈£î #Ó+~q<˚.
M{Ï düVü‰ ¬s+&ÉT ø£$‘ê dü+|ü⁄{≤\T yÓ\Te]+#ê&ÉT. Ç+<äT˝À ¬s+&Ée dü+|ü⁄{Ï
ªª‘·‘·«μμ ãT~∆düTº ‘ê‹«ø£ ∫+‘·q‘√ yÓ\Te]+∫q dü+|ü⁄{Ï. XË’*, uÛ≤cÕØ‘ê´
‘Ó\T>∑T, ‘Ó\+>±D ø£$‘ê dü+Á|ü<ëj·T+˝ÀH˚ eTTKýÓT+Æ ~. dü«‘·+Á‘·+ dæ~+∆ ∫q
‘=*Hêfi¯¢˝À ãT~›düTº ‘ê‹«ø£‘·, #·]Á‘·˝ |ü⁄Hê~>± ‘Ó\+>±D eTVü‰ø£$ dæHê¬s
yÓ\Te]+∫q Hê>±s¡T®q kÕ>∑s¡+, n»+‘ê düT+<ä] ø±yê´\ ‘·sê«‘· yÓ\Te&çq
eT÷&Ée ø±e´ dü+|ü⁄{Ï Ç~.
16  $s¡T<ä∆
mø£ÿ&√ e÷s¡TeT÷\ ‘Ó\+>±D |ü˝˝¢… À »ìà+∫q e´øÏÔ õ\Tø£s¡ lìyêdt.
nsTT‘˚ n~ n&É¶+øÏ ø±˝Ò<äT. Ç+<äT≈£î ø±s¡D+ yêeT|üø£å $<ë´]ú ñ<äéT+˝À
n<Û´ä j·Tq+ô|’ düeTTbÕ]®+#·T≈£îqï Ädüø,ÔÏ Äø±+ø£å ø±e#·TÃ. ∫‘·ÔXó¯ ~∆, ‘·q\ø£´å +
|ü≥¢ ìC≤sTTr‘√ ≈£L&çq Ä#·s¡D, Ä˝À#·q ñ+fÒ eTìwæ mø£ÿ&É|ü⁄{ÏºHê, @
≈£î˝≤q |ü⁄{ÏºHê @B n&É¶+øÏ ø±<äì #Ó|üŒ&ÜìøÏ õ\Tø£s¡ lìyêdt J$‘·y˚T ˇø£
<ëK˝≤. n‘ê´<ÛTä ìø£ ‘ê‹«ø£ ∫+‘·q˝‘√ <ä[‘·, ãVüQ»q Á|ü>‹∑ o\ ñ<äé÷\ô|’
Ä<ÛTä ìø£ #ê]Á‹ø£, sê»ø°jT· kÕe÷õø£ <äèø£Œ<∏+ä ‘√ Á|üXï¯ \qT dü+~Ûd÷ü Ô ìs¡“j
¤ T· +>±
ìX¯Ã\+>± ì*∫q á j·TTe y˚T<Ûë$øÏ n+‘·{Ï Ä‘·à$XÊ«dü+ mø£ÿ&ç qT+∫
e∫Ãq≥Tº? <ëìøÏ ø±s¡D+ n+uÒ<äÿ]düTº J$‘·+ô|’ n<Ûä´j·Tq+, Äj·Tq
Ä˝À#·q, e÷]ÿ‡düTº Ä˝À#·HêØ‘·sTT‘˚, eTs√ ø±s¡D+ <ä[‘·, ãVüQ»q, yÓTHÆ ê]{°
kÕVæ≤‘√´ <äé÷\T.
‘Ó\+>±D, Ä+Á<Ûä Á|ü<X˚ Ÿ n+‘·≈î£ eTT+<äT e∫Ãq <ä[‘·ãVüQ»q, eTTdæ+¢ ,
Ád”Ôyê<ä, e÷~>∑ kÕVæ≤‘·´ ñ<äé÷\T Áu≤Vü≤àD eédüú |ü≥Tº ø√˝ÀŒe&ÜìøÏ
|üPqT≈£îì >=|üŒ #ê]Á‘ê‘·àø£ bÕÁ‘·b˛wæ+#êsTT. nsTT‘˚ ‘Ó\+>±D sêÁwüº
ñ<äéT+ ‘·sê«‘· <ä[‘·, ãVüQ»q, yÓTHÆ ê]{° s¡#s· TT‘·\T, ‘Ó\+>±D yê<äT˝…q’
s¡#·sTT‘·\T ≈£L&É ≈£î<˚˝…’q |ü]dæú‹ @s¡Œ&ç+~. dü]>± á U≤∞\˝À Áu≤Vü≤àD
eédü≈ú î£ #Ó+~q bòÕdædTü º u≤eC≤\+, <ëìøÏ dü+ã+~Û+∫q ‹s√>±$T sê»ø°j÷· \T
ã\|ü&TÉ ‘·Tqï ø±˝≤q õ\Tø£s¡ lìyêdt yÓ\Te]düTqÔ ï yê´kÕ\ dü+|ü⁄{Ï ªª$s¡T<äμ∆ μ.
á s¡#·q\T πøe\+ $eTsêÙ yê´kÕ\T ø±e⁄, ˇø£ ôd’<ë∆+‹ø£ <äèø£Œ<∏ä+ ø£*–q$.
á s¡#·q\˝À Äj·Tq ÁbÕ‹|ü~düTÔqï Ä˝À#·Hê Ø‹˝À ˇø£ @ø£ dü÷Á‘·‘·
ñqï~. ˇø£ Áø£eTã<ä›yÓTÆq ‘ê]ÿø£‘· ñqï~.
á dü+~Û ø±˝≤q ‘Ó\+>±DÒ ø±<äT ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´s¡+>∑+ düVü‰ <ä[‘·,
ãVüQ»q, yÓTHÆ ê]{°, ñ<äé÷\˝À @s¡Œ&É¶ yÓ*‹˝À õ\Tø£s¡ lìyêdt s¡#s· TT‘·>±,
ø£$>±H˚ ø±≈£î+&Ü ñqï‘· $<ëé+‘·Tì>±, ‘ê‹«ø£ $y˚#·q ø£*–q y˚T<Ûë$>±
n&ÉT>∑Tô|{≤º&TÉ . Ç+‘˚ø±<äT Á|ü|+ü #· <√|æ&øû s£ D
¡ (>√¢ã˝…C’ wÒ Hü )é H˚|<ü ëÛ ´q e÷]q
|ü]dæú‘·T\˝À dü+Á|ü<ëj·T+>± edüTÔqï bÕ‘· $eTsêÙ Á|üe÷D≤\ìï{Ï˙ Äj·Tq
ìwüÿs¡>¸ ± ‹s¡dÿü ]+#·&+É M{Ï Á|ü‘´˚ ø£‘.· ô|’>± ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´ s¡+>±q dü]ø=‘·Ô
$eTsêÙ <äèø£Œ<∏ëìøÏ <ës¡T\T y˚j·T&É+ M{Ï Á|ü‘˚´ø£‘·. C≤rjÓ÷<äéT ø±\+
qT+∫ Áu≤Vü≤àD eédüú uÛ≤eC≤\+ô|’ nH˚ø£ b˛sê{≤\T, ‘ê´>±\T #˚dæ á
<˚X¯ ø£wüºJe⁄\T kÕ~Û+#·T≈£îqï nH˚ø£ Á|üC≤kÕ«$Tø£ $\Te\≈£î, yês¡ T
düeTTbÕ]®+#·T≈£îqï Jeq Ø‘·T\≈£î Á|üe÷<ä+ eTT+#·Tø=düTÔqï ø±\$T~. Bìì
dü]>± >∑T]Ô+∫ ˇø£ ‘ê‹«ø£ $y˚#·q, |ü]XÀ<Ûäq‘√ yÓ\Te&ÉT‘·Tqï s¡#·q*$.
Ä<ÛTä ìø£ ø±˝≤q bÕdædTü º u≤Vü≤àD eédüú ‘·q Á|üj÷Ó »Hê\ ø√dü+ ‘·q Ä~Û|‘
ü ê´ìï
eTs√ s¡÷bÕq ã˝Àù|‘·+ #˚düT≈£î+≥÷ edüTÔqï rs¡TqT #·÷dæ ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´
eédüúqT, n~ Á|ü#ês¡+˝À ô|&ÉT‘·Tqï ÁbÕ<Ûëe÷´\qT <ëì Á|üe÷D≤\qT,
dü÷Árø£s¡D\qT Á|ü‹bÕ<äq\qT |üP]Ô>± ‹s¡düÿ]+#·&É+ á yê´kÕ\ eTÚ*ø£
\ø£åD+ .
kÕVæ≤‘·´s¡+>∑+ ø£Hêï, #·]Á‘·, sê»ø°j·÷\T, uÛ≤s¡‘·<˚X¯ X¯SÁ<ä, eTTdæ¢+
esêZ\ nD∫y˚‘·≈£î Äj·TT<Ûä+>± e÷]q Áu≤Vü≤àD eédüú sêC≤´~Ûø±s¡ #Û·Á≥+
kÕsê+X¯+˝À nD>±]q esêZ\T, ø£wJºü e⁄\T, Ä~yêdæ, eTTdæ+¢ \ bÕ*≥ Á|üdTü ‘ Ô +·
bòÕdæ»+>± e÷]q rs¡Tô|’ |ü]XÀ<Ûqä \T »s¡|&ü ÜìøÏ Áù|s¡Dì#˚Ã, ø=‘·Ô Ä˝À#·q\qT
Áb˛~ #˚ùd s¡#q· *$. ‘Ó\T>∑TkÕVæ≤‘·ý˚T ø±<äT, e÷]ÿ‡»+, n+uÒ<ÿä ]»+‘√bÕ≥T
1960\ ‘·sê«‘· nyÓT]ø± øπ +Á<ä+>± ÁbòÕ+ø˘|süò ºY dü÷ÿ˝Ÿ ù|s¡T‘√ q÷´˝…|ºtò s¡#s· TT‘·\
s¡#q· \‘√ ≈£L&É ˝À‘Óq’ , n<Û´ä j·Tq+, |ü]#·jT· + ñqï õ\Tø£s¡ Áoìyêdt #ê]Á‹ø£
<äèwæ‘
º √ Á|üC≤kÕ«$Tø£ $\Te\‘√ ìwüŒø£bå Õ‘·+>±, ìØ“¤‹>± sêj·T&É+ ø£ì|ædTü +Ô ~.
nsTT‘˚ <ä[‘Y bÕ+<∏äsY‡ ñ<äéTH˚~ n+uÒ&ÉÿsY Ä˝À#·Hê düs¡[˝À q&Ée
˝Ò<äqï~ õ\ø£s¡lìyêdt n_ÛjÓ÷>∑+. Ç~ á yê´kÕ\˝À e´ø£ÔeTsTT+~. á
ø±s¡D+>± eTsêØƒ˝À u§+u≤sTT πø+Á<ä+>± e∫Ãq <ä[‘· bÕ+<∏äsY‡ ñ<äéT+
MT<ä ˇø£ $es¡D Çe«&ÉeTe⁄‘·T+~. HêyéT<˚yé &ÉkÕ‡˝Ÿ b˛jÓTÁ{°ì #·~$q
yêfi¯ó¢ lìyêdt n_ÛjÓ÷>∑+‘√ @ø°uÛÑ$+#·e#·TÃ≈£L&É.
‘Ó\T>∑T˝À Áu≤Vü≤àD eédü,ú sê#·]ø£, uÛ÷Ñ kÕ«eT´, yÓX’ ´¯ eédü\ú nD∫y˚‘ô· |’
ôd’<ë∆+‹ø£ b˛sê≥+ #˚dü÷Ôe∫Ãq Á|ü>∑‹o\, $|ü¢e kÕVæ≤r y˚‘·Ô\qT y˚fi¯¢MT<ä
˝…ø£ÿô|≥ºe#·TÃ. M]˝À sêsê (sê#·eT\T¢ sêeT #·+Á<ë¬s&ç¶), $s¡dü+ n~ÛH˚‘·\T
¬ø$ÄsY, Á‹|ü⁄s¡H˚ì, es¡es¡sêe⁄, u≤\>√bÕ˝Ÿ e+{Ï yês¡T eTT+<äT es¡dü˝À
ñ+{≤s¡T. Mfi¯+¢ <ä]ø£Hêï Ä<ÛTä ìø£ dæ<ë∆+‘ê\ yÓ\T>∑T˝À n+uÒ<ÿä ]düTº Ä˝À#·HêØ‹
H˚|ü<∏ä´+˝À u≤\>√bÕ˝Ÿ eT]+‘· ˝À‘·T>± <ä[‘·yê<ä sê»ø°j·÷\ >∑T]+∫,
yê]øÏ »s¡T>∑T‘·Tqï nH˚ø£ nHê´j·÷\ >∑T]+∫, eTTdæ+¢ \ >∑T]+∫ #ê˝≤ Á|ü>‹∑ o\,
Á|üC≤kÕ«$Tø£ <äèø£Œ<∏ä+‘√ sêXÊs¡T. M]˝À sêsê, Á‹|ü⁄s¡H˚ì, ìø£ÿ∫Ã‘·HêìøÏ,
ì]∆wüº‘·≈£î, ìs=àVü≤eT{≤ìøÏ m+‘√ ù|s¡T>±+#ês¡T. á dü«uÛ≤e+ yê] s¡#·Hê
XË’*˝ÀH˚ ñqï~. dü]>± á Ç<ä›] e˝Ò ‘·q s¡#·HêXË’*ì s¡÷bı+~+#·T ø√e&Éy˚T
ø±<äT, n+<äT≈£î ‘·–q ìC≤sTTr, ∫‘·ÔX¯ó~∆ ñqï s¡#·sTT‘· õ\Tø£s¡ lìyêdt.
e÷]ÿ‡düTº, n+uÒ<äÿ]düTº Ä˝À#·q\ düVü‰ ¬s+&Ée Á|ü|ü#·+ j·TT<ä∆+ ‘·sê«‘·
18  $s¡T<ä∆
nyÓT]ø±˝À kÕú|‘ æ y· TÓ qÆ ÁbòÕ+ø˘|süò ºY dü÷ÿ\T≈£î #Ó+~q s¡#s· TT‘·\ ‘ê‹«ø£ ∫+‘·q\ô|’
≈£L&É ˝À‘Ó’q ne>±Vü≤q, n<Ûä´j·Tq+ ñqï õ\Tø£s¡ lìyêdt e˝Ò á ‘·s¡Vü‰
yê´kÕ\T sêùd s¡#s· TT‘·\T ‘Ó\T>∑T˝À ns¡T<äT. Äj·Tq yê<äHê|ü{eÏ T eTT+<äT
me¬s’Hê ‘Ó\T>∑T yê´düø£s¡Ô\T ‘˚*b˛e&É+ U≤j·T+. kÕVæ≤‘·´ø±s¡T&Ó’q õ\Tø£s¡
lìyêdt ø=+<äs¡T s¡#·sTT‘·\ sê»ø°j·T ø±sê´#·s¡DqT |ü]#·j·T+ #˚j·T&É+
nqTø√≈£î+&Ü »]–+<˚MTø±<äT. kÕVæ≤‘·´, kÕ+düÿè‹ø£ s¡+>±\qT #ê]Á‹ø£,
düeTø±©q sê»ø°jT· <äèwæ‘ º √ #·÷&É&+É , n<˚ #·]Á‘·qT, düeTø±©q sê»ø°j÷· \≈£î
CÀ&ç+∫, kÕVæ≤‘·´, kÕ+düÿè‹ø£ <äèwæº‘√ $X‚¢+#·&É+ #ê˝≤ yê´kÕ\˝À e´ø£ÔyÓTÆq
eTTKýÓTÆq \ø£åD+. ‘Ó\T>∑T˝À á ‘·s¡Vü‰ s¡#·q\T #˚j·T&ÉeTH˚~ πøe\+
yêeT|üø£å, Á|ü>∑‹o\ sê»ø°j·÷\T, ñ<äé÷\‘√ eTy˚Tø£yÓTÆqyê]øÏ e÷Á‘·y˚T
kÕ<Ûä´+. á |ü<ä›‹˝À ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´s¡+>±q yê´dü s¡#·q≈£î |üPqT≈£îqï
yê]ì y˚fi¯¢MT<ä ˝…ø£ÿô|≥º e#·TÃ.
Hê>∑C≤‹ ø±e´ XÊdüquÛ≤wü ÁbÕø£è‘·+, C≤„q eédüú>± bÕ∞uÛ≤wü ù|s¡T‘√
yÓ\Te]+∫q |ü]XÀ<ÛäHê‘·àø£ s¡#·q\T ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´ s¡+>±ìøÏ ø=‘·Ô$. á
yê´kÕ\˝À Ç+&Ü\JøÏ dü+ã+~Û+∫ Á|üC≤qT≈£L\ <äèø£Œ<∏+ä ‘√ ≈£L&É kÕVæ≤‘ê´ìï,
uÛ≤wüqT $X‚¢wæ+#˚+<äT≈£î lìyêdt |üPqTø√e&É+ ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´ s¡+>∑+˝ÀH˚
ˇø£ ø=‘·Ô Á|üjT· ‘·ï+. Ç|üŒ{Ï ‘·sêìøÏ õ\Tø£s¡ lìyêdt #˚dTü qÔ ï >=|üŒ |ü]#·jT· +.
Ç$¬s+&ÉT Ç+&Ü\JøÏ dü+ã+~Û+∫q s¡#·q\T, ãT<ä›+ X¯s¡D+ >∑#êÃ¤$T ù|s¡T‘√
»j·TsêE yêπ>Zj·T+ >∑T]+∫ sêdæq yê´dü+˝À ≈£L&É Ç+&Ü\J #·s¡Ã ñqï~.
á Á|üj·T‘êïìøÏ H˚{Ï ø±˝≤q Ä<ÛäTìø£ #·]Á‘·˝À >=|üŒ |üs¡+|üs¡ ñqï~.
uÛ≤s¡‘·<˚X¯ Áu≤Vü≤àD eédüúqT ã\ù|‘·+ #˚ùd Ç+&Ü\Jì #ê\ ì•‘·+>±
$eT]Ù+∫ Á|ü>‹∑ o\ X¯SÁ<ä≈î£ ˝≤\T Ç‘·s¡ ø£wJºü e⁄\ Ä‘·à$XÊ«kÕìï, Ä‘·à>ös¡yêìï
ô|+bı+~+#˚ Á|ü>‹∑ o\yÓTqÆ Ç+&Ü\J n<Û´ä j·THêìøÏ <ës¡T\T y˚dqæ eTVü‰˙j·TT&ÉT
&Üø£ºsY n+uÒ&ÉÿsY.
‘Ó\T>∑T˝À e÷Á‘·+ ‹s√>±$T Áu≤Vü≤àD e«edüqú T ã˝Àù|‘·+ #˚ùd Ç+&Ü\õ˙
‹s¡düÿ]dü÷Ô sêdæq eTTKT´\˝À düTs¡es¡+ Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶ ˇø£s¡T. uÛ≤wüdüVü‰ #ê˝≤
ÁbÕe÷DÏø£ yê´kÕ\T sêXÊ&ÉT. sêeTT&ÉT #ê]Á‹ø£ |ü⁄s¡Twüß&˚ ‘·|üŒ Áu≤Vü≤àD
e«edüú Á|ü#ês¡+ #˚düTÔqï≥Tº <˚e⁄&ÉT ø±<äì kÕ~Ûø±]ø£+>± ìs¡÷|æ+#ê&ÉT.
Ç+‘˚ø±≈£î+&Ü |ü⁄sêD |ü⁄s¡Twüß\T eTqT\+≥÷ #˚ùd Á|ü#ês¡+ m+‘·{Ï uÛ÷Ñ ≥ø£y÷Ó
‘˚˝ÒÃ yê´kÕ\T sêXÊ&ÉT. es¡íeédüú m+‘·{Ï ã÷≥ø£y˚T #ÓãT‘·÷, esêí+‘·s¡
$yêVü‰\qT, e÷+kÕVü‰s¡ uÛøÑ Då£ qT düeT]úd÷ü Ô yê´kÕ\T sêXÊs¡T. Äj·Tq ‘·sê«‘·
s¡+>∑Hêj·Tø£eTà uÛ≤s¡‘·+, sêe÷j·TD+ ô|’ sêdæq |ü]XÀ<Ûäq Á>∑+<∏ë\T ≈£L&É
sêeTTì>∑T]+∫, uÛ≤s¡‘+· ˝À øös¡ebÕ+&Ée⁄\ >∑T]+∫ $eTs¡ÙHê‘·àø£+>± sêdæq
Á>∑+<∏ë\ düVü‰ kÕ$T&ç »>∑Hé¬&ç¶ uÛ≤s¡‘·<˚X¯ ≈£î\eéú>∑T]+∫ yês¡Ô Ä~yês¡+
|üÁ‹ø£˝À sêdæq d”]j·T˝Ÿ, nqŒ|ü⁄s¬ &ç¶ nX¯«|òTü Àwüß&ÉT uÖ<ä+› >∑T]+∫ yÓ\Te]düTqÔ ï
|ü⁄düøÔ ±\T ≈£L&É n+uÒ<ÿä ]düTº Ç+&Ü\J #Ó+~q ‘Ó\T>∑T ÁbÕe÷DÏø£ Á>∑+<∏ë\T>±
#ÓbÕŒ*. dü]>± á |üs¡+|üs¡≈£î #Ó+~q õ\Tø£s¡ lìyêdt, bÕø£è‘·+, bÕ∞
uÛ≤wü\ >∑T]+∫ uÖ<ä›+ >∑T]+∫ #·s¡Ã˝ÀøÏ rdüTø£ sêe&É+ n+uÒ&ÉÿsY≈£î ìyê[
n]Œ+#·&Éy˚T. Áu≤Vü≤àD eédüú≈£î #Ó+~q ≈£î\‘·‘·«yê<äT\T ‘·eT Ä~Ûø£´‘·qT
ã˝Àù|‘·+ #˚düTø√e&ÜìøÏ dü+düÿè‘êìï bÕsƒê´+X¯+>± ô|{Ïºq ø±\$T~. <ëìì
H˚sT¡ Ãø√˝Òø£ #·<eä ˝Òø£ e+<ä˝≤~ eT+~ ø£wJºü e⁄\ _&É\¶ T ô|òsTT˝…q’ s√E\T≈£L&É
ñHêïsTT. @Hê&ÉT dü+düÿè‘· uÛ≤wü ø£˙dü+>± e÷{≤¢&u˚ ≤Û wü>± ˝Ò<Tä . n<˚ ÁbÕø£è‘·+,
bÕ∞ uÛ≤wü\T #·~$‘˚ ‘·eT e÷‘·èuÛ≤wü\≈£î y˚˝≤~ e÷≥\ |ü<ëe[ ø£ì|æ+∫
ñ‘˚Ôõ‘·+>± ñ+≥T+~. ÁbÕø£è‘êìøÏ eTs√s¡÷|ü+ bÕ∞uÛ≤wü. <˚X¯yê´|üÔ+>± ñ
qï uÛ≤wü\˙ï |üP]Ô ÁbÕø£è‘·»qý˚T, ‘·$Tfi≤ìøÏ ≈£L&É ÁbÕø£è‘·»qý˚T nì #Ó|Œü &ÜìøÏ
Ä<Ûësê\THêïsTT. yêdüyÔ êìøÏ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À ÁbÕø£è‘· uÛ≤wüøπ C≤rj·T dü«uÛ≤eeTTqï~.
eT<Û´ä j·TT>±\˝À eTTK´+>± 10e X¯‘êã›+ qT+∫ uÛ≤s¡‘,· sêe÷j·÷D≤\T
ñ<äéT kÕúsTT˝À dü+düÿè‘·+ qT+∫ Äj·÷ ÁbÕ+‘ê\˝À ÁbÕø£è‘· »qýÓTÆq
kÕúìø£ uÛ≤wü\˝ÀøÏ nqTyê<äeTj·÷´sTT. Ä s¡#·sTT‘·\+‘ê Áu≤Vü≤àD e«edüú
düVü‰ sê#·]ø£, uÛÑ÷kÕ«eT´, yÓ’X¯´ esêZ\≈£î #Ó+~q s¡#·j·T‘·\T ø±e&É+‘√ yê{Ïì
kÕúìø£ ÁbÕø£è‘· »qýÓTÆq uÛ≤wü\ìï{Ï˙ dü+düÿè‘· uÛÑ÷sTTwüº+>± e÷]Ãy˚XÊs¡T.
ny˚ Áu≤Vü≤àD eédüú≈£î sê#·]ø£ eédüú <äqTï \_Û+#·&É+‘√ Äj·÷ ÁbÕ+‘ê\
uÛ≤wü\T>± s¡÷|ü⁄ ~<äT›≈£îHêïsTT. X¯SÁ<ä≈£î˝≤\ e´‹πsøÏ, Áu≤Vü≤àD eédüúqT
dæØú ø£]+#·&ÜìøÏ |üPqT≈£îqï qqïj·T´ eTVü‰uÛ≤s¡‘êqTyê<ëìøÏ $T+∫q <ëK˝≤
eTs√ø£{Ï ˝Ò<äT. ÁbÕø£è‘·+˝Àì ø=ìï e+<ä\ e÷≥\T, bÕ∞ uÛ≤wü˝Àì 40 XÊ‘·+
e÷≥\T ‘Ó\T>∑T˝À ≈£L&Ü ñHêïsTT. Ç<˚ uÛ≤wü nXÀ≈£îì ø±˝≤q ÁuV”≤à>±
uÛ≤s¡‘<· X˚ e¯ T+‘· #Ó˝≤eTDÏ˝À ñqï~. m+<äTø£+fÒ #ê]Á‹ø£+>± #·÷ùdÔ ÁbÕø£è‘·+
á <˚XÊq 99XÊ‘·+ Á|ü»\ uÛ≤wü>± ñqï~. ÁbÕ+‘ê\yê]>± ñ‘·Ôsê~q kÕúìø£
e÷+&É*ø±\T, eTfi¯j·÷fi¯+, eTsêØƒ, ø£qï&É, ‘·$Tfi¯+ ‘Ó\T>∑T e+{Ï uÛ≤wü\T ñ
ìøÏ˝ÀøÏ e#êÃsTT. @Hê&ÉT Áu≤Vü≤àD≤~Û|ü‘·«+ ˝Òì ‘Ó\+>±D ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü˝À
ÁbÕø£è‘· uÛ≤wü≈£î #Ó+~q nH˚ø£ e÷≥\T Ç|üŒ{Ïø° »q eéVü‰s¡+˝À ñHêïsTT.
dü+düÿè‘·+ Væ≤+B, ‘·$Tfi¯ uÛ÷Ñ sTTwüyº TÓ qÆ Ä+Á<Ûä ÁbÕe÷DÏø£ uÛ≤cÕ<Ûë{ÏøÏ ‘Ó\+>±D
‘Ó\T>∑TuÛ≤wü ‘·q kı>∑düT, qT&çø±sêìï ø√˝ÀŒj˚T Á|üe÷<ä+ @s¡Œ&ç+~.
20  $s¡T<ä∆
Væ≤+<äTkÕÔ˙>± kÕúìø£ uÛ≤wü|<ü ëe[‘√ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ Á|ü»\ uÛ≤wü>± s¡÷|ü⁄~<äT≈› î£ ì,
Áù|yéT#·+<é e+{Ï eTVü‰s¡#·sTT‘· eTqïq bı+~ >=|üŒ kÕVæ≤‘·´+ sêe&ÜìøÏ,
>=|üŒ>=|üŒ dæìe÷\T sêe&ÜìøÏ ø±s¡DyÓTÆq Væ≤+<äTkÕÔ˙ì yÓTT‘·Ô+ dü+düÿè‘·
|ü<äuÛÑ÷sTTwüº+>± e÷]Ã Væ≤+B ù|s¡T‘√ eTTK´+>± ø£wüºJe⁄\≈£î <ä÷s¡+ #˚ùd
≈£îÁ≥ ø=qkÕ>∑T‘·Tqï~. Væ≤+B u…\Tº˝Àì Á|ü»\ô|’ ˇø£ Ä~Û|ü‘·´+>± e÷]+~.
bÕ©. ÁbÕø£è‘·+ uÛ≤wü\qT H˚{Ï ø±˝≤q #·s¡Ã˙ j·÷+X¯+ #˚j·T&ÉeTH˚~ >=|üŒ
ìs¡düq>± #ÓbÕŒ*.
Áu≤Vü≤àD, ãìj·÷ eédüú≈£î Á|ü‹>± s¡÷|ü⁄ ~<äT›≈£îqï Á|ü>∑‹o\yÓTÆq$,
á<˚X¯ Hê>∑]ø£‘·qT, dü+düÿè‹ì r]Ã ~<˚› Á|ü>∑‹o\ Ç+&Ü\J˝À uÛ≤>∑yÓTÆq
uÖ<ä›XÊÁdüÔ Á>∑+<∏ë\T, ø±yê´\T, #·]Á‘·Á>∑+<∏ë\T, C…’q XÊÁdüÔ Á>∑+<∏ë\T, ø±yê´\T,
yê´s¡ø£s¡D XÊÁdüÔ Á>∑+<Ûë\T, kÕ+πø‹ø£, XÊÁdüÔ Á>∑+<∏ë\T uÖ<ä›+ ø±˝≤H˚ï s¡÷|ü⁄
~<äT≈› î£ qï≥Te+{Ï e˝Ò¢ yÓTT‘·+Ô Á|ü|+ü #· yê´|ü+Ô >± j·T÷s√|æjT· Hé, #ÓH’ ê <˚XÊ\˝Àì
y˚T<Ûëe⁄\˝À uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ >ös¡e+ ô|+bı+~+~. á <˚X¯ X¯SÁ<ä ≈£î˝≤\≈£î
#Ó+~q eékÕj·T XÊÁdüÔ Á>∑+<∏ë\T, •\Œ, yêdüTÔ XÊÁdüÔ Á>∑+<∏ë\T, nj·TTπs«<ä
Á>∑+<∏ë\T, ñ≈£îÿ ‘·j·÷Ø, #·s¡àø±s¡ eè‹Ô düVü‰ ˝ÀVü≤ XÊÁdüÔ Á>∑+<∏ë\T ≈£L&É
Ç+&Ü\J ù|s¡T‘√ >∑+|ü>T∑ ‘·>Ô ± ÁuÛ≤Vü≤àìø£˝Ÿ Ç+&Ü\J˝À uÛ≤>∑+>± #·÷&É&+É ‘√
M{Ï Á|ü‘˚´ø£‘· n+‘·>± Á|ü#ês¡+˝ÀøÏ sê˝Ò<äT. nsTT‘˚ õ\Tø£s¡ lìyêdt sêdæq
á s¡#·q\T Á|ü>∑‹o\ Ç+&Ü\JøÏ #Ó+~q$. n+uÒ<äÿ]düTº Ä˝À#·Hê˙‹øÏ
dü+ã+~Û+∫q$. uÛ≤s¡‘·<˚X¯eT+fÒ kÕ<ÛäTe⁄\T, düHê´düT\T, eT+Á‘· ‘·+Á‘ê\T,
@qT>∑T\T, bÕeTT\qT Ä&ç+#˚ yêfi¯ó¢, ø√‘·T\qT |üPõ+#˚ <˚X¯+>± eT>∑yê]
|ü˝≤j·Tqyê<ëìøÏ, eTVæ≤fi¯\ ˝…+’ –ø£ uÛ≤ìdü‘ê«ìøÏ e÷s¡T ù|¬sq’ ø£èwüuí øÑÛ øπÔÏ +Á<ä+>±
Vü≤sπ sêeT Vü≤sπ ø£èwüí e+{Ï~ Á|ü#ês¡+˝À Á|ü|+ü #· yê´|ü+Ô >± Á|ü#ês¡+˝ÀøÏ sêe&ÜìøÏ
Áu≤Vü≤àDÏø£˝Ÿ Ç+&Ü\J Áu≤Vü≤àD eédüú ìsê«ø£y˚T ø±s¡D+.
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ ‹s√>±$T Áu≤Vü≤àD eédü≈ú î£ }‘·+>± ì*#˚ ÁbÕNq Á>∑+<∏ë\T,
|ü⁄sêD≤\T, Ç‹Vü‰kÕ\T, ‘·s¡ÿ+, MTe÷+dü yÓTT<ä˝…’q$, ¬s+&Ée~ y˚<ë\T,
uÖ<ä› ‘ê‹«ø£ Á>∑+<Ûë\T, bÕ∞, ÁbÕø£è‘· uÛ≤wü\˝À yÓ\Te&çì XÊÁdüÔ, kÕ+πø‹ø£
Á>∑+<∏ë\T) nsTT‘˚ Äj·Tq Ç+&Ü\J <äèø£Œ<∏+ä ãT~›dTü º dü+Á|ü<ëj·÷ìøÏ #Ó+~q~.
Ç+&Ü\J˝À ñqï ¬s+&ÉT bÕj·T\˝À Ç<=ø£{Ï.á dü+Á|ü<ëj·T+˝À uÛ≤>∑yÓTÆq
s¡#·q\˝À uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ dü+ã+~Û+∫ Áu≤Vü≤àD eédüúqT ã˝Àù|‘·+ #˚ùd
Ç+&Ü\J e÷Á‘·y˚T Á|ü|ü+#· yê´|üÔ+>± Á|ü#ês¡+˝ÀøÏ e∫Ã bÕ]ÁXÊ$Tø£ $|ü¢e+
e∫Ãq ‘·sê«‘· eTq<˚XÊH˚ï ø±<äT. ÄÁ|òæø±, »s¡à˙ e+{Ï <˚XÊ\˝À #ê˝≤
‹s√>±$T bÕÁ‘· eVæ≤+∫+~. ˇø£ s¡ø£+>± uÛ≤s¡‘·<˚X¯ <äTdæú‹øÏ Áu≤Vü≤àD eédüú
#˚‹˝À ˇø£ Äj·TT<Ûä+>± e÷]q Ç+&Ü\J ˇø£ ø±s¡D+. Ç<˚ ˇø£ uÛ≤eC≤\+>±
ádæº+&çj·÷ ø£+ô|˙ |üøå±q Ä+>∑¢ e\dü bÕ\≈£î\T yÓTT‘·Ô+ uÛ≤s¡‘·<˚XÊìï
bÕ<äÁø±+‘·+ #˚düT≈£îì ¬s+&ÉT e+<ä\ @+&É¢ bÕ≥T bÕ*+#·&ÜìøÏ ñ|üjÓ÷>∑
|ü&ç+~.17eX¯‘êã›|ü⁄ ∫e] bÕ<ëq eTqT<Ûäs¡à XÊÁkÕÔìï dü+düÿè‘·+ qT+∫
Ä+>∑¢+˝ÀøÏ nqTyê<ä+ #˚j·T&ÜìøÏ $*j·T CÀqT‡ nH˚ ‘=*Hê{Ï Ç+&Ü\õdüTº
|üPqTø√e&É+ nqTø√≈£î+&Ü »]–+~ ø±<äT. n~ ‘·eT e\dü Á|üjÓ÷»Hê\≈£î
ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+<äqï <ä÷s¡<äèwæº #˚dæ+<˚. »]–+~ ≈£L&É n<˚. Ç<˚ Ä+>∑¢
e\dübÕ\≈£î\T ÄÁ|òæø±qT ÄÁø£$T+#·Tø√e&ÜìøÏ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ç+~. Væ≤≥¢sY
s¡÷bı+~+∫q HêJC≤ìøÏ |ü⁄Hê~ Ç+&Ü\J˝ÀH˚ ñqï~.
kÕ+düÿè‹ø£ j·TT<ä∆ >=+‘·Tø£, u≤\&ûsY $eT\ø£ÿ. nqï yê´dü+ düVü‰
‘Ó\+>±D sêÁwüº @sêŒ≥T |üPs¡«s¡+>∑+˝À q&ç∫q kÕ+düÿè‹ø√<äé÷ìøÏ dü+ã+~Û+∫
á |ü⁄düÔø£+˝À õ\Tø£s¡ lìyêdt $\TyÓ’q yê´kÕ\T #˚sêÃ&ÉT. á eT<Ûä´ ø±˝≤q
ñ<äéTø±s¡T˝Ò>±ø£, ø£$>±j·T≈£î˝…’q ø£fi≤ø±s¡T\ MT<ä Ç+‘· $X‚¢wüD≤‘·àø£+>±,
ø=‘·Ô Ä˝À#·q\T πs¬ø‹Ô+#˚ $<Ûä+>± sêdæq yêfi¯ó¢ #ê˝≤ ‘·≈£îÿe. ‘Ó\+>±D
dü+^‘· dü+Á|ü<ëj·÷ìï C≤q|ü<+ä ˝À #˚]Ã <ëìì ø={Ïyº ù˚ d Á|üjT· ‘·ï+ ø=qkÕ>∑T‘·Tqï
‘·sT¡ D+˝À eTôVA»´\yÓTqÆ ‘Ó\+>±D dü+^‘· dü+Á|ü<ëj·T+ uÛ÷Ñ $Tø£>± ás¡+>∑+ô|’
sêdüTÔqï yêfi¯ó¢ ˝Òs¡H˚ #ÓbÕŒ*. ‘Ó\+>±D yê´|üÔ+>± ø=ìï y˚\ eT+~ bÕ≥\T
sêùdyêfi¯ó¢, bÕ&˚yêfi¯ó¢ ñqï|üŒ{Ïø° ø=~› eT+~ e÷Á‘·y˚T $X‚¢wü≈£î\T ñ+&É&É+
XÀ#·˙j·T+. ‘·sê«‘· \ø£å˝≤~ eT+~ ñqï düuÛÑ˝Ò ø±≈£î+&Ü y˚˝≤~ eT+~ bÕ˝§ZH˚
düuÛÑ\˝À nyÓT]ø± q\¢C≤‹ dü+^‘· ø±s¡T\e˝Ò >∑+≥\T >∑+≥\T Á|ü<äs¡Ù*#˚Ã
ø£$, >±j·T≈£î\T yÓs¡dæ dü+^‘·ø±s¡T\T |ü⁄{Ïºq ‘Ó\+>±D˝À kÕ+düÿè‹ø£ s¡+>∑+,
n+<äT˝À uÛ≤>∑yTÓ qÆ dü+^‘·+ô|’ n<Û´ä j·THê\T, |ü]XÀ<Ûqä \T ˝Òøb£ ˛e&É+ XÀ#·˙j·TyÓTqÆ
$wüj·T+. á H˚|ü<∏ä´+˝À Hê\T>∑T <äXÊu≤›\T>± ñeTà&ç Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ düVü‰
ø=ìï kÕs¡T¢ C≤rj·T kÕúsTT˝À, ‘Ó\+>±D sêwüº ñ<äéT+‘√ bÕ≥T nH˚ø£ Á|üC≤
ñ<äé÷\≈£î eT<ä‘ › T· >± ì]à+∫q kÕ+düÿè‹ø√<äéTø±]DÏ $eT\ø£ÿô|’ õ\Tø£s¡
lìyêdt sêdæq yê´dü+ á s¡+>±ìøÏ dü+ã+~Û+∫ ø=‘·Ô ø√D≤ìï Ä$wüÿ]+∫+~.
n+‘·sê®rj·T dü+^‘· dü+Á|ü<ëj·T+˝À uÛ≤>∑+>± $eT\ø£ÿ ‘·q kÕ{Ï eTVæ≤fi¯\‘√
ø£*dæ ì]àdü÷Ô e∫Ãq ñ<äé÷ìï $X‚w¢ +æ &ÉeTH˚~ õ\Tø£s¡ lìyêdt e´øÏ‘ Ô «· +˝Àì
Á|üC≤kÕ«$Tø£ $\Te\≈£î ‘êsêÿD+.
22  $s¡T<ä∆
ªªø±\+, ø£$‘·«+ Á|üø£è‹ ˇø£ »j·TsêEμμ nqï s¡#·q˝À ãT<ä›+ X¯s¡D+
>∑#êÃ¤$T ... nqï ãT~›düTº ø±e´+ô|’ ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘ê´ìøÏ uÖ<ë∆ìøÏ dü+ã+~Û+∫
Á|ü>∑‹o\ Ç+&É˝≤õø£˝Ÿ <äèø£Œ<∏ä+‘√ õ\Tø£s¡ lìyêdt #˚dæq |ü]#·j·T+
$q÷‘·ïyÓT+Æ ~. ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´s¡+>±q 1978 qT+∫ 1987 eT<Û´ä Bs¡ú ø±yê´\T
yÓ\Te˝≤ e#êÃsTT. dæHê¬s $\Te]+∫q $X¯«+uÛÑs¡ düVü‰ q>∑ïeTTì, ø±e´+
ø=j·T´>∑TÁs¡+, es¡es¡sêe⁄ düeTTÁ<ä+ô|’ $kÕÔs¡yÓTÆq #·s¡Ã »]–+~. õ\Tø£s¡
lìyêdt á yê´kÕq »j·TsêEô|’ ø£$‘·«+ô|’ #˚dqæ #·sÃ¡ ø±e´XË*’ øÏ, ‘ê‹«ø£‘,·
#·]Á‘·≈î£ dü+ã+~Û+∫q #·sÃ¡ #ê˝≤ ÁbÕe÷DÏøy£ TÓ +Æ ~. dü«j·T+>± ªª‘·‘«· μμ ù|s¡T‘√
ãT~›düTº bıjÓTÁ{° sêdæq õ\Tø£s¡ lìyêdt düVü‰ ˝…ø£ÿ>∑&ç‘˚ ‘Ó\+>±D qT+∫
yÓ\Te&çq ãT~›düTº ø±yê´\˝À »j·TsêE ø±e´+ Hê\T>∑e~. Ç<˚ ø±≈£î+&Ü
es¡eÔ ÷q kÕe÷õø£ |ü]dæ‘ ú T· \qT |ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüT≈£î+fÒ ãT~∆dTü º eT÷yéyTÓ +≥T
ñ<äéT kÕúsTT˝À q&ÉTdüTÔqï ø±\$T~. dæHê¬s ãT<äT›ì MT<ä sêdæq ø±ýê\T
düVü‰ »j·TsêE ø±e´+ô|’ õ\Tø£s¡ lìyêdt $X‚¢wüD #·~$‘˚ sêqTqï ø±˝≤q
ãT~›düTº b˛j˚TÁ{° ñ<äéT kÕúsTT˝À yÓ\Te&˚ neø±X¯+ ñqï~.
s√E s√E≈£î ã\|ü&‘ É T· qï Væ≤+<äT‘·« ù|s¡T‘√ Áu≤Vü≤àD, ãìj·÷ eédüqú T
ã˝Àù|‘·+ #˚ùd~, dü+|òTt |ü]yêsY Á|ü#ês¡+˝À ô|&ÉT‘·Tqï eTTdæ+¢ e´‹πsø£ C≤rj·T‘·
uÛ≤eq≈£î ø±\+ #Ó\¢&É+ U≤j·T+. õ\Tø£s¡ lìyêdt #˚dæq á Á|ü‹bÕ<äq≈£î
#·]Á‘·˝À Äqyêfi¯óH¢ êïsTT. m+<äT≈£+fÒ j·T÷s√|ü⁄˝À |ü⁄{Ïqº Á|ü>‹∑ o\ C≤rj·T‘·
nqï uÛ≤eq˝À Ç~ uÛ≤>∑y˚T. yêdüÔyêìøÏ #ê˝≤ Ä<ÛäTìø£ uÛ≤eq. bÕ]ÁXÊ$Tø£
$|ü¢e+ düVü‰ Áô|ò+#Y $|ü¢e+‘√ bÕ≥T |ü⁄{Ïºq uÛ≤eq Ç~. nsTT‘˚ Ç+<äT˝À
s¬ +&ÉT bÕj·T\T ñHêïsTT. ˇø£{Ï Á|ü»\≈£î dü+ã+~Û+∫+~. eTs=ø£{Ï bÕ\≈£î\≈£î
dü+ã+~Û+∫+~. bÕ\≈£î\≈£î dü+ã+~Û+∫+~ ‘ê‘êÿ*ø£yÓTÆ+~. ìj·T+‘·˝…’q
Ä bÕ\≈£î\‘√H˚ ø±\>∑‹˝À ø£*dæ b˛sTT+~. á C≤rj·T‘·≈î£ eT‘·+ $XÊ«kÕ\T,
<√|æ&ç‘√ düeT≈£L]q kÕ+|òæTø±Vü≤+ø±s¡+ Á|ü‹bÕ~ø£. ÁbòÕqT‡ ìj·T+‘· \÷sTT,
s¡wü´Hé ìj·T+‘· C≤sY, »s¡àHé ìj·T+‘· Væ≤≥¢sY, Ç≥© ìj·T+‘· eTTk˛‡*˙\T
bÕ\ø£ esêZ\ C≤rj·T‘·≈£î Á|ü‹ì<ÛäT\T. M] Ä~Ûø±s¡+ kÕ–qHêïfi¯ó¢ Á|ü»\˝À
ˇø£ ∫qï es¡+Z <äfi≤s¡T\T>± e÷] yê]ì nqTdü]+∫ n&ÉT>∑T\≈£î eT&ÉT>∑T˝…‹+Ô ~
ì»y˚T. yê] uÛ≤yê\qT Á|ü#ês¡+˝À ô|{Ïº+~ ≈£L&É yêdüÔey˚T. nsTT‘˚ M]~
‘·|ü&ÉT #Ó’‘·q´+. @Hê&ÉsTT‘˚ ø£wüºJe⁄˝…’q Á|ü»\˝À y˚T\Tø=\T|ü⁄ ø£*–+<√
ÄHê&˚ Ä ìj·T+‘·\≈£î, <äfi≤s¡T\≈£î ≈£îø£ÿ#êy˚ ~ø£ÿsTT+~. ¬s+&Ée Á|ü|ü+#·
j·TT<ä∆+ H˚]Œ+∫q >∑TDbÕsƒê\ H˚|ü<∏ë´q Á|ü>∑‹o\ C≤rj·T‘· Á|ü‹bÕ~ø£q
j·T÷s√|ü⁄, nyÓT]ø± e+{Ï <˚XÊ\T >∑TDbÕsƒ+¡ H˚sT¡ Ã≈£îì n+<äT≈£î ‘·–q #·{≤º\T
#˚j·T&É+ yÓTT<ä\T ô|{≤ºsTT. Á|ü»\ s¡÷bı+~+#·T≈£îqï Á|ü>∑‹o C≤rj·T‘·
kÕ~Û+∫q $»j·TeT~. á C≤rj·T‘·˝À øπ e\+ ø£wJºü e⁄\ eT<Û´ä düôVA<äs‘ ¡ «· +,
düe÷q‘·«+, ‘·eT ñ‘·Œ‹Ô $\Te\T e÷Á‘·y˚T ÁbÕ‹bÕ~ø£. Á¬ø’düÔe |ü⁄C≤]
esêZìøÏ #Ó+~q Ä~Û|ü‘ê´ìï yê] uÛ≤eC≤˝≤ìøÏ e´‹πsø£+>± $ø±dü j·TT>∑|ü⁄
ø±\+ qT+∫ ø£wJºü e⁄˝…q’ Á|ü»\T #˚dqæ b˛sê≥+ |ò*ü ‘·+>± eT‘ê<Ûë]‘· C≤rj·T
uÛ≤eq kÕúH˚ kÕe÷qT´&Ó’q ø£wüºJ$ J$‘·+ ÁbÕ‹|ü~ø£qT nø£ÿ&É C≤rj·T‘·
s¡÷|ü⁄ ~<äT›≈£îqï~. Ç+<äT≈£î ø±s¡D+ j·T÷s√|æj·THé Á|ü>∑‹o\ s¡#·sTT‘·˝Ò.
yês¡+‘ê kÕe÷qT´˝…q’ ø£wºü Je⁄\ esêZìøÏ #Ó+~q yês¡T. uÛ≤s¡‘<· X˚ Êq ‘·$Tfi¯Hê&ÉT,
ø£qï&É e+{Ï sêÁcÕº\˝À ≈£L&É á C≤rj·T‘· ø£ì|ædüTÔ+~. yÓTT‘·Ô+ uÛ≤s¡‘·<˚XÊq
ø£wüºJe⁄˝…’q Á|ü»\ dü+düÿè‹ ÁbÕ‹|ü~ø£q Á|ü>∑‹o\ C≤rj·T‘· ã\|ü&ç+~.
BìøÏ ø±s¡D+ nø£ÿ&É Áu≤Vü≤àD eédüú bÕdædüTº uÛ≤eC≤˝≤ìøÏ e´‹πsø£+>±
ô|]j·÷sY, Ç‘·s¡ Á<ä$&É bÕØº\T »]|æq kÕe÷õø£ Hê´j·T, Ä‘·à>ös¡e b˛sê≥y˚T.
‘Ó\T>∑T düe÷C≤ìøÏ dü+ã+~Û+∫ õ\Tø£s¡ lìyêdt #˚dqæ C≤rj·T‘· Á|ü‹bÕ<äq
Ä Áø£e÷ìøÏ #Ó+~q ˇø£ ø=‘·Ô Ä˝À#·q. j·T÷s√|ü⁄˝À Á|üC≤kÕ«$Tø£
eédü\ú ‘√bÕ≥T Á|ü#ês¡+˝ÀøÏ e∫Ãq uÛ≤eq. nø£ÿ&É C≤rj·T‘· nH˚~ kÕe÷qT´˝…q’
ø£wºü Je⁄\ J$‘· $\Te\ øπ +Á<ä+>± s¡÷|ü⁄ ~<äT≈› î£ qï~. ø£wJºü $, ˇø£ kÕe÷qT´&Óq’
s¡#·sTT‘· sêdæq qe\qT ˇø£ düe÷»|ü⁄ C≤rj·T‘·≈£î ÁbÕ‹ì<Ûä´ s¡#·q>±
#·÷&Ü\qï~ ‘Ó\T>∑T˝ÀH˚ ø±<äT uÛ≤s¡rj·T uÛ≤wü\˝À Ç~ ‘=*kÕ] ø±e#·TÃ.
á H˚|ü<∏ä´+˝À ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´ s¡+>∑+˝À eTsêàej·÷\qT dü÷∫+#˚
|ü<ë\qT, nHÓ’‹ø£‘·>± eéVü‰s¡+>± uÛ≤$+#˚ |ü<ë\qT yê&çq ll, ~>∑+ãs¡
≈£e⁄\qT #·sÃ¡ ˝ÀøÏ ‘Ó∫Ã <ä[‘·yê<äT\T ‹s¡T>∑T˝Òì $<Û+ä >± ‹|æŒø={Ïqº $wüjT· +
≈£L&É õ\Tø£s¡ lìyêdt Á|ükÕÔ$+#ê&ÉT. <ä[‘· ø£$‘ê«ìøÏ ‹≥Tº n+‹eT \ø£å´+
ø±<äT nqï s¡#q· ˝À õ\Tø£s¡ lìyêdt #˚dqæ Á|ü‹ bÕ<äq\T #ê˝≤ $q÷‘·ïyÓTqÆ $.
yÓTT‘·Ô+>± Áu≤Vü≤àD eédüú≈£î dü+ã+~Û+∫q ˇø£ $\Te, nD>±]q esêZ\≈£î
ˇø£ $\Te ‘Ó\T>∑T kÕe÷õø£ s¡+>∑+˝À #Ó˝≤eTDe⁄‘·Tqï $wüj·÷ìï õ\Tø£s¡
lìyêdt |üdæ>∑{≤º&ÉT. ô|’>± #·s¡Ã˙j·÷+X¯+ #˚XÊ&ÉT. eTsêàej·Tyê\qT, yê{Ï
|üìì dü÷∫+#˚ |ü<ëe[ì nÁ>∑Vü≤+‘√ e´ø£Ô+ #˚dæq|ü&ÉT yê{Ïì ã÷‘·T\T>±
|ü]>∑DÏ+#·&É+ düs¡« kÕe÷q´+>± e÷]b˛sTT+~. e÷qe dü+ã+<Ûë\qT øÏ+#˚
|ü]#˚ yÓ’œ] kÕe÷õø£ J$‘·+˝À dü¬s’+~ ø±<äì eTVü‰ø£$ ø±fiÀJ n+{≤s¡T.
eTìwæ »qq+>±\qT øÏ+#·|]ü #˚ yÓK’ ] düs¬ +’ ~ ø±<äì e÷]ÿ‡düTº y˚T<Ûë$ @≥T≈£L]
24  $s¡T<ä∆
ã\sêeT÷à]Ô n+{≤s¡T. ≈£îVü‰Hê HÓ’‹ø£‘·, Áu≤Vü≤àD eédüú e\d”ø£s¡D ø£wüº
Je⁄\ô|’ ÁX¯eT|üsêsTTø£s¡Dπø ø±<äT e÷qdæø£ |üsêsTTø£s¡D≈£î ˇø£ Äj·TT<Ûä+>±
e÷] yês¡T ìdü‡Vü‰j·TT\T>±, ndüVü‰j·TT\T>±, kÕe÷õø£+>± ˇ+{Ï]
yêfi¯ó¢>±, ‘·eT≈£î ‘êy˚T uÛ≤$+#·&ÜìøÏ ø±s¡DeTe⁄‘√+~. á H˚|ü<∏ä´+˝À #·÷ùdÔ
yêdüÔyêìøÏ yê]øÏ e´ø°Ôø£s¡D ≈£L&É s¡<ä›sTT´+~. eékÕú>∑‘·+>± yê]øÏ Hê´j·T+
»]π> |ü]dæú‹ ˝Ò<äT. eTìwæ>± |ü⁄{Ïºq yê&çøÏ Ç+‘· ø£+fÒ <äTs¡“¤s¡yÓTÆq |ü]dæú‹
@eTT+≥T+~? Ç+‘˚ ø±≈£î+&Ü M]˝À ôd˝ŸŒ¤ &çÁdüºø£åDY nH˚ e÷qdæø£ Á|üeè‹Ô
Á|üã* nsêújT· Twüßÿ\T>± eTs¡DdÏ Tü HÔ êïs¡T. Bì‘√ dü+Áø£$T+#˚ e÷qdæø£ e‹Ô&ìç
uÛÑ]+#·˝Òø£ Væ≤+kÕ Á|üeè‹ÔøÏ, ‹≥¢≈£î ~>∑&É+ »s¡T>∑T‘√+~. Ç~ kÕe÷õø£
ìs¡düq˝À uÛ≤>∑y˚T. Hê\T>∑T X¯‘êu≤›\ ‘·s¡ã&ç nyÓT]ø± ‘Ó\¢ C≤rj·TT\
<ëwæºø±ìøÏ, nD∫y˚‘·≈£î, <√|æ&çøÏ q*–b˛sTTq q\¢C≤rj·TT\ kÕVæ≤‘·´+˝À
M{Ï Á|üjÓ÷>∑+ á ø±s¡D+ e˝Ò¢ ø£ì|ædüTÔ+~. Ç<˚ bÕ\ø£ esêZ\˝À Äj·TT<Ûä+>±
e÷] ø£wJºü e⁄\qT nee÷ì+#·&ÜìøÏ, Ád”\Ô qT ˝…+’ –ø£ u≤ìdü\T>± ∫Á‹+#·&ÜìøÏ
Äj·TT<Ûä+>± e÷]+~.
s¬ +&Ée Á|ü|+ü #· j·TT<ä+∆ ‘·sê«‘· eTTK´+>± ÁbòÕqT‡ øπ +Á<ä+>± yÓ\T>∑T˝ÀøÏ
e∫Ãq eT÷&ÉT ‘ê‹«ø£ ∫+‘·q\qT ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´s¡+>±ìøÏ e]Ô+|ü⁄ #˚dü÷Ô
sêdæq eT÷&ÉT yê´kÕ\T ñHêïsTT. M{Ï˝À yÓTT<ä{Ï~ #·\+>± yÓTÆ<ëq+ bÕsƒ¡ø£
|ü]o\q, õ\Tø£s¡ lìyêdt yê{Ï˝À ¬s+&Ée s¡#·q ` s¡#·sTT‘·, bÕsƒ¡≈£î&ÉT
ø=ìï uÛ≤eq\T, eT÷&Ée~ ìsêàDyê<ä kÕVæ≤‘·´ dæ<ë∆+‘·+ eTTU≤´+XÊ\T ñ
HêïsTT. á uÛ≤eq\T Á|ü#ês¡+˝À ô|{Ïºq yê]˝À u≤sYÔ‡, düdü÷sY\T Á|ü>∑‹o\
‘ê‹«≈£î\ •_s¡+˝À uÛ≤>∑yT˚ . ˇø£ yê#·ø+£ (f…ø‡º̆ )ô|’ bÕsƒ≈¡ î£ \ $eTs¡Ù (Ä+>∑+¢ ˝À
Ø&ÉsY ÁøÏ{dÏ »æ +) ìsêàDyê<ä+ e+{Ï ‘ê‹«ø£ uÛ≤eq\ H˚|<ü ë∏ ´q e∫Ãq |ü]o\q\T,
yê<ë\ H˚|ü<∏ë´q s¡wü´Hé, Ä+>√¢, Áô|ò+#Y kÕVæ≤‘·´ s¡+>±q $eTs¡Ù≈£î\T 18e
X¯‘êã›+ qT+∫ HÓ\ø=*Œq yê<ë\T, dæsú |¡ ]ü ∫q Á|üe÷D≤\˙ï ‘·\øÏ+<äT˝…’ b˛j·÷sTT.
ø=‘·Ô kÕVæ≤‘·´ s¡+>±q eTVü‰ø£<Hä∏ ê\ (ø±¢døæ ‡˘ >± ù|s¡T>±+∫q qe\\T) |ü⁄Hê~>±
s¡÷|ü⁄ ~<äT›≈£îqï $eTsêÙ s¡+>∑+ ≈£L&É eTVü‰ø£<∏äq+>± e÷]b˛sTT+~. M{Ï˝À
H˚wüq*düTº, ÁbıÁ¬>dæyé ‘ê‹«ø£ ∫+‘·q\T Á|üe÷D≤˝Ò eTTK´ bÕÁ‘· eVæ≤dü÷Ô
edüTÔHêïsTT. Áb˛Á¬>dæ‡yé ‘ê‹«ø£ ∫+‘·q πø+Á<ä+>± s¡÷|ü⁄ ~<äT›≈£îqï k˛wü*düTº
]j·T*»+ uÛÑ÷$Tø£>± ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´ s¡+>±q $eTs¡ÙqT u≤>± n_Ûeè~∆
#˚dæq yê]˝À sêsê, ¬ø$ÄsY, Á‹|ü⁄s¡H˚ì, >∑<ä›sY, es¡es¡sêe⁄, s¡+>∑Hêj·Tø£eTà,
u≤\>√bÕ˝Ÿ, πø‘·T $X¯«Hê<∏é ¬s&ç¶, es¡+>∑˝Ÿ≈£î #Ó+~q CÒdæ, mHé.y˚DT>√bÕ˝Ÿ
eTTKT´\T. Ç+<äT≈£î _Ûqï+>± n$ dæsú |¡ ]ü ∫q kÕs¡«»˙qq Á|üe÷D≤\‘√ $uÒ~+Û ∫
kÕ$T&ç »>∑Hé¬s&ç¶, düT+øÏ¬s&ç¶ Hêsêj·TD ¬s&ç¶ ‘·~‘·s¡T\ e\¢ $ìsêàD $eTs¡Ù,
#˚sê, y˚>∑T+≥, dæ<ë›s¡∆ Á|ü#ês¡+˝À ô|{Ïºq n_Ûs¡T∫ $eTs¡Ù, >∑T+≥÷s¡T \ø°åà
qs¡‡j·T´ sêdüTÔqï s¡÷|üyê<ä $eTs¡à, z˝≤Z, »j·TÁ|üuÛÑ Ád”Ôyê<ä $eTs¡Ù, pbÕø£
düTuÛÑÁ<Ûä, >√>∑TXÊéT\ yÓ\Te]+∫q <ä[‘· ô|ò$TìdüTº $eTs¡Ù, d”‘êsê+, n|òü‡sY,
ndüTs¡ b˛düTºe÷Á&ÉìdüTº $eTs¡Ù ≈£L&É ‘·>∑TbÕfi¯¢˝À ñHêïsTT. á H˚|ü<∏ä´+˝À
õ\Tø£s¡ lìyêdt |üPqT≈£îqï yê´kÕ\ s¡#·q≈£î ‘Ó\T>∑T $eTsêÙ s¡+>±q ø=‘·Ô
#˚s¡TŒ kÕ<Ûä´|ü&ç+~.
Ç+<äT≈£î ø±s¡D+ ìsêàDyê<ä kÕVæ≤‘·´ dæ<ë∆+‘·+, bÕsƒ≈¡ î£ \ $eTs¡Ù e+{Ï$,
M{Ïì ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘ê´ìøÏ e]Ô+|ü⁄ #˚j·T&É+ e\¢ yê#·ø£+˝Àì ø=‘·Ô ø√D≤\T
Ä$wüÿè‘·yÓT,Æ yêdüÔ$ø£‘· eT]+‘· |ü<äTqT>± yêø±´\ eT<Ûä´ $T–*b˛sTTq
dü‘ê´dü‘ê´‘·\ #·sÃ¡ , <ëìøÏ dü+ã+~Û+∫q yÓs’ T¡ <Ûë´\ |òTü s¡D
¸ Ä$wüÿè‘·eTe⁄‘·T+~.
Ç+<äT≈£î õ\Tø£s¡ lìyêdt sêdæq yê´kÕ˝Ò <ëK˝≤. M{Ïì ‘Ó\T>∑T˝À |ü]#·jT· +
#˚j·T&É+ Ç<˚ ‘=*kÕ]. á s¡ø£+>± ≈£L&É yê´dü dü+|òü⁄{Ï ªª$s¡T<ä∆μμ ‘Ó\T>∑T
$eTsêÙ s¡+>±q dü]ø=‘·Ô Á|üe÷D≤\qT H=\ø=\Œ&ÜìøÏ <ës¡T\T y˚k˛Ô+~.
‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´ s¡+>±q Ç|üŒ{Ïø° |üP]Ô kÕúsTT˝À ]j·T*»+ô|’ ≈£L&É
düÁø£eT+>± #·]Ã+∫q <ëK˝≤\T ˝Òe⁄. ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+˝À Ádüºø£Ãs¡*düTº
(ìsêàDyê<ä+) ‘ê‹«ø£ ∫+‘·quÛÑ÷$Tø£ &Üø£ºπs{Ÿ #˚dæq õ\Tø£s¡ lìyêdt
nø£ÿ&˚ Ä–b˛˝Ò<Tä . s¬ +&Ée Á|ü|+ü #· j·TT<ä+› ‘·sê«‘· nyÓT]ø± øπ +Á<ä+>± @s¡Œ&É¶
q÷´˝…|‘ ºtò √ bÕ≥T BìøÏ düe÷+‘·s+¡ >± Áô|ò+#Y düe÷»|ü⁄ øπ +Á<ä+>± yÓ\T>∑T˝ÀøÏ
e∫Ãq Ä˝À#·HêØ‘·T\ Á|üuÛ≤e+ á s¡#·q˝ÀH˚ >±ø£ á |ü⁄düÔø£+˝Àì #ê˝≤
yê´kÕ\˝À e´ø£ÔyÓTÆ+~. eTs√$wüj·T+ ≈£L&É #˚sê >∑T]+∫ ≈£L&É #Ó|üø√yê*.
uÛ≤cÕ<äèwæº‘√ ‘Ó\T>∑T ø£$‘ê Ø‘·T\qT |ü]o*+∫q s¡#·sTT‘·>± ≈£L&É #˚sê≈£î
ù|s¡Tqï~. Äj·Tq #˚dæ+~ πøe\+ Á|ükÕÔeq e÷Á‘·y˚T nsTTHê Äj·Tq≈£î
ù|s¡T e÷Á‘·+ U≤j·TyÓT+Æ ~. Äj·Tqø£qï ˇø£ ôd<’ ë∆+‹ø£ Á|ü‹|ü‹‘Ô √ |üP]Ô ne>±Vü≤q‘√
n+<äT≈£î |üPqT≈£îqï s¡#·sTT‘· õ\Tø£s¡ lìyêdt. nsTT‘˚ u≤¬sÔdt Á|ü#ês¡+˝À
ô|{Ïºq Ø&ÉsY‡ ¬skÕŒHé‡ ÁøÏ{Ïdæ»+ uÛÑ÷$Tø£>± ªª#·\+ yÓTÆ<ëq+ bÕsƒ¡ø£ |ü]o\q
s¡#·q≈£î nqTã+<Ûä+>± ø=ìï $wüj·÷\qT #·]Ã+#· e*dæ ñHêïj·Tì|æ+∫ á
|ü]o\qT eTT+<äT≈£î ‘˚e&ÉeTe⁄‘√+~.
26  $s¡T<ä∆
ªª#·\+yÓTÆ<ëq+ bÕsƒ¡ø£ |ü]o\qμμ nqï yê´dü+ ‘Ó\T>∑T $eTsêÙ s¡+>±ìøÏ
ø=‘·~Ô . á yê´dü+˝À #·\+ s¡#q· \ MT<ä e∫Ãq #ê˝≤ Á|ü‹bÕ<äq\qT õ\Tø£s¡
lìyêdt ‹s¡düÿ]+#ê&ÉT. á s¡#·qqT _Ûqï ø√D+˝À $X‚¢wæ+∫q s¡#·q Ç~.
ˇø£ |ü⁄düÔø£+ (f…ø˘º‡) kÕe÷õø£+>± ìs¡«Væ≤+#˚ bÕÁ‘·ô|’ bÕsƒ¡≈£î\ düŒ+<äqô|’
nH˚ø£ Á|ü‹bÕ<äq\T #˚dæq Áô|ò+#Y y˚T<Ûë$ ªªs√˝≤+&é u≤¬sÔdtμμ ‘ê‹«ø£ uÛÑ÷$T≈£
Ç+<äT≈£î Á|ü‹bÕ~ø£. ≈£î≥T+ã+ πø+Á<ä+>± »]π> n~Ûø±s¡ sê»ø°j·÷\qT uÛ≤cÕ
<äèwæº‘√ u≤>± >∑T]Ô+∫q s¡#·sTT‘· õ\Tø£s¡ lìyêdt. á qe\˝À eTTK´
bÕÁ‘·<Ûë] sêCÒX¯«Ø $wüj·T+˝À ñqà‘·Ô+>± ñqï nMTsY eT÷&√ e´øÏÔ yê]
dü+ã+<Ûë\˝ÀøÏ Á|üy˚•+#·>±H˚ sê»´+ dü«uÛ≤yêìï dü+‘·]+#·Tø√e&É+ >=|üŒ
|ü]o\q. nsTT‘˚ ∫e]øÏ sêCÒX¯«Ø e÷s¡TŒ ~X¯>± eT<Ûä´‘·s¡>∑‹˝À #˚]b˛sTT
‹]– Áu≤Vü≤àD eédü˝ú À #˚]b˛e&É+ ø±e#·TÃ. n+<äT≈£î ÄyÓT ã+<ÛTä e⁄ qs¡T‡u≤e
‘√\Tø£ b˛e&ÜìøÏ dæ<ä›+>± ñ+{≤&ÉT. nMTsY e÷Á‘·+ eTs¡DÏkÕÔ&ÉT. ÄHê{Ïπø
<˚X¯ $uÛÑ»q sê»ø°j·÷\T mC…+&Ü˝ÀøÏ e#êÃsTT. nMTsY eTs¡DeTH˚~ sêuÀj˚T
<˚X¯ $uÛ»Ñ q eTTdæ+¢ \ <äTdæ‹ú øÏ dü+øπ ‘ê‘·àø£+>± #·\+ #Ó|Œæ ñ+&Ée#·TÃ. >∑‘+· ˝À
@+¬>˝Ÿ‡ ‘·q Á|üU≤´‘· Á>∑+<∏ä+ ªª≈£î≥T+ã+, e´øÏÔ>∑‘· ÄdæÔ |ü⁄≥Tºø£, sê»éTTμμ
nqï Á>∑+<∏ä+ yÓ\Te]+∫q $wüj·T+ ‘Ó*dæ+<˚. ≈£î≥T+ã+ ≈£L&É ˇø£ |üesY
ôd+≥sY nqï~ nyÓT]ø±, ÁbÕHé‡ e+{Ï <˚XÊ\˝À ô|$ò TìdüT\º T @Hê&√ #·sÃ¡ ˙j·÷+X¯+
#˚XÊs¡T. Bìì á yê´kÕq #ê˝≤ ôd’<ë∆+‹ø£+>± $X‚¢wæ+∫q s¡#·sTT‘· õ\Tø£s¡
lìyêdt. ≈£î≥T+u≤\˝À ø=qkÕπ> n~Ûø±s¡ dü+ã+<Ûë\˝À sê»´+ HÓ]ù| |üs√ø£å
bÕÁ‘·ô|’ düTì•‘· |ü]o\q\T »]bÕ&ÉT. Á|ü>‹∑ o\ •_s¡+ Ä]úøy£ ê<ä+‘√ kÕe÷õø£
dü+ã+<Ûë\qT ìs¡«∫+#·&ÜìøÏ e÷Á‘·y˚T |üPqTø√e&ÉeTH˚~ Á|üC≤ ñ<äé÷\≈£î
rÁeyÓTÆq qwüº+ #˚dæ+~. #·\+ s¡#·q\ô|’ eTTK´+>± yÓTÆ<ëq+ qe\MT<ä #·s¡Ã≈£î
ø±s¡D+ Áu≤Vü≤àD Ád”Ô nsTTq sêCÒX¯«] nMTsY‘√ ˝Ò∫ b˛e&Éy˚T. uÛ≤s¡rj·T
≈£î≥T+ãeTH˚~ Áu≤Vü≤àD eédüú Á|ü#ês¡+˝À ô|fÒº |òPü ´&É˝Ÿ uÛ≤yê\≈£î øπ +Á<äeTqï~
õ\Tø£s¡ lìyêdt #Ó|üŒø£b˛sTTHê áyê´dü+˝À #Ó|æŒ+~ Ç<˚.
õHêï≈£î eTT+<˚ ~«C≤‹ dæ<ëú+‘·+ nqï yê´dü+ es¡Ôe÷q uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ
dü+ã+~Û+∫ dü+~Ûø±˝≤q yÓ\Te&çq≥T e+{Ï+~. <˚X¯ $uÛÑ»q≈£î eTTK´+>±
eTTdæ¢+ düe÷»y˚T ø±s¡DeTqï Á|ü#ês¡+ }|ü+<äT≈£îqï dü+<äs¡“¤$T~. Áu≤Vü≤àD
eédüú ãìj·÷ eédüú\ô|’ nD>±]q esêZ\ qT+∫ nH˚ø£ düyêfi¯ó¢, Ä<˚$<Ûä+>±
Ä~yêdüT\qT, ø=\¢>=&ÉT‘·Tqï ãìj·÷\ô|’ ‹s¡T>∑Tu≤≥T¢ ã\|ü&TÉ ‘·Tqï ø±\$T~.
Bìì >∑eTì+∫q dü+|òTt |ü]yêsY Á|ü»\qT ‘·|ü <ë] |ü{+ºÏ #˚+<äT≈£î eTTdæ+¢ \qT
ã÷N>±, C≤‹e´‹πs≈£î\T>± #·÷|æ+#˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚düTÔqï~. áH˚|ü<∏ä´+˝À
õ\Tø£s¡ lìyêdt sêdæq yê´dü+ <˚X¯ $uÛÑ»q≈£î dü+ã+~Û+∫ ø=‘·Ô ø√D≤ìï
Ä$wüÿ]+∫+~. dü«‘·+Á‘· uÛ≤s¡‘·<˚X¯ #·]Á‘·˝À $uÛÑ»q≈£î <ës¡T\T y˚dæq e\dü
bÕ\q düVü‰ kÕe÷õø£, sê»ø°j·T, eT‘·, ≈£î\|üs¡yÓTÆq yÓ’s¡T<Ûë´\T yê{Ï |òüTs¡¸D≈£î
dü+ã+~Û+∫q düeTÁ>∑ #·]Á‘·qT kÕø£\´+>± sêdæq yês¡T ˝Òs¡T.
nsTT‘˚ á yê´kÕq ôV’≤<äsêu≤<é sêÁwüº $uÛÑ»qqT ≈£L&É #˚]Ã #·]Ã+∫
ñ+fÒ eT]+‘· ns¡úe+‘·+>± e÷] ñ+&˚~. ôV’≤<äsêu≤<é $©q+ ≈£L&É <˚X¯
$uÛÑ»q Á|ü]D≤e÷\˝À uÛ≤>∑y˚T. yÓTT‘·Ô+ uÛ≤s¡‘· ñ|üK+&É $uÛÑ»q, eT‘·+,
uÛ≤wü nqï ¬s+&ÉT ÁbÕ‹|ü~ø£\‘√ »]–+~. <˚X¯ $uÛÑ»q e˝Ò n+‘·s¡Z‘·+>±
»]–q $uÛÑ»q\T #·s¡Ã˙j·÷+X¯+ ø±˝Ò<äT. Ç~ $©qy˚T nsTTHê, n+‘·s¡Z‘·
$uÛÑ»q\≈£î ø=qkÕ–+|ü⁄. á ¬s+&ÉT dü+<äsê“¤\˝À #·ìb˛sTT+~ ¬s’‘ê+>∑+,
md”‡\T, Ä~yêd”\T, ù|<ä eTTd”+¢ \T. b˛©dt j·÷ø£Hå é ù|s¡T‘√ dü«‘·+Á‘· uÛ≤s¡‘êq
ôV’≤<äsêu≤<é sêÁwüº+ô|’ πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ ìs¡«Væ≤+∫q ôd’ìø£ #·s¡´, <ëì e\¢
eTT+<äT≈£î e∫Ãq Ç+{ÏÁπ>wüHé Á|üÁøÏj·T $T–*Ãq $cÕ<ä+ kÕúìø£ Á|ü»\T
mqï{Ïø° eTs¡∫ b˛ì~. Bìô|’ #·]Ã+∫q yês¡T ˝Òs¡T. e÷{≤¢&çq yês¡T ˝Òs¡T.
Çø£ÿ&É eTs¡DÏ+∫q n‘·´~Û≈£î\T ¬s’‘·T ≈£L©\T, eTTdæ¢+\T. Ä~yêd”\T ≈£L&É.
#·s¡Ã˙j·÷+X¯+ ø±ø£b˛e&ÜìøÏ Ç~ ≈£L&É ø±s¡D+.
bÕøÏkÕÔHé @sêŒ≥T e\¢ ÄdüTÔ\T ø√˝ÀŒsTTq Áu≤Vü≤àD e«edüú, sê#·]ø£,
uÛÑ÷kÕ«eT´ esêZ\T uÛ≤s¡‘· <˚XÊìøÏ e\dü e∫Ã ‹]– dü+|üqTï\T>±, bÕ]ÁXÊ$Tø£
y˚‘·Ô\T>∑, yê´bÕs¡T\T>± dæús¡|ü&Ü¶sTT. ñ‘·Ôsê~ bÕ\ø£ esêZìøÏ #Ó+~q Ms¡T
nø£ÿ&É qT+∫ ã\e+‘·>± uÛ≤s¡‘<· X˚ ÊìøÏ e\dü e∫Ãq+<äTq $uÛ»Ñ q ìs¡+‘·s+¡
#·s¡Ã˝ÀøÏ ek˛Ô+~. ø±˙ Ä $uÛÑ»q e\¢ eTs¡DÏ+∫q ø£wüºJe⁄\T, ìs¡Tù|<ä˝…’q
¬s’‘ê+>∑+, ≈£L©\T, Ç‘·s¡ ø£wüºJe⁄\ <äTdæú‹, yê]ô|’ »]– Vü≤‘ê´ø±+&É @Hê&ÉT
#·s¡Ã˙j·÷+X¯+ ø±˝Ò<äT. Á|üeTTK eTTdæ¢+ kÕVæ≤‘√´<äéTø±s¡T&ÉT ôd’ÿu≤ã
yÓ\Te]+∫q n<Ûä÷πs ø£<∏ë dü+ø£\q+ô|’ #·s¡Ã>± yÓTT<ä˝…’q õ\Tø£s¡ lìyêdt
yê´dü+ <˚X¯ $uÛÑ»q≈£î dü+ã+~Û+∫ Áu≤Vü≤àD eédüú sê»ø°j·÷\qT $|ü⁄\+>±
#·]Ã+∫+~.
‘Ó\+>±D ø£<∏ë $eTs¡Ù ` ôd’<ë∆+‹ø£ $y˚#·q nqï s¡#·q ‘Ó\+>±D
$eTsêÙ s¡+>±ìøÏ dü+ã+~Û+∫ ˇø£ eTTKýÓTÆq #˚s¡TŒ. ‘Ó\+>±D sêÁwüº
ñ<äéT+˝À s¬ +&ÉT bÕj·T\T eTTKýÓTqÆ $. yê{Ï˝À ˙fi¯ó,¢ ì<ÛTä \T, ìj·÷eTø±\T
28  $s¡T<ä∆
ˇø£{Ï, #·]Á‘·, kÕVæ≤‘·´, kÕ+düÿè‹ø£ s¡+>∑+ ¬s+&Ée~. nsTT‘˚ yÓTT<ä{Ï bÕj·T,
yêeT|üø£å, nø£&É$Tø˘ y˚T<Ûëe⁄\T Á|ü#ês¡+˝À ô|{Ïº+~. Ä #·s¡Ã ≈£L&É yêfi¯¢πø
|ü]$T‘·yÓTÆ+~. yê{Ï˝À ‘Ó\+>±D≈£î nHê´j·T+ »s¡>∑&É+ yêdüÔey˚T. ø±˙ n<˚
mC…+&Ü>± ñ<äéT+ ø=qkÕ–q≥ºsTT‘˚ yê{ÏøÏ @<√ ø£MTwüHé @sêŒ≥T #˚dæ
@y√ düsT¡ u› ≤≥T¢ #˚dæ øπ +Á<ä sêÁwüº Á|üuTÑÛ ‘ê«\T, ‘Ó\+>±D Á|ü»\ H√fi¯ó¢ eT÷sTT+#˚
yês¡T. 1969˝À »]–+~ ≈£L&É Ç<˚. ÄHê{Ï ñ<äé÷ìøÏ Á|ü‹bÕ~ø£ ˙fi¯ó¢,
ìj·÷e÷ø±\T, ì<ÛäT\T nqï $wüj·÷\˝À »]–q nHê´j·T+ #ê˝≤ eTTK´
$wüj·T+>± eTT+<äT ø=∫Ã+~. kÕ+düÿè‹ø£+>± »s¡T>∑T‘·Tqï nHê´j·TeTH˚~
Ä ñ<äéT+˝À mC…+&Ü>± ˝Ò<Tä . Bì‘√ Ä ñ<äéT+ bÕøÏøå £ $»j·T+ kÕ~Û+∫+~.
ø=ìï sêsTTr\T e÷Á‘·+ kÕ<Û´ä eTj·÷´sTT. C…’ ‘Ó\+>±D ù|s¡T‘√ #·˝≤¢ qs¡d+æ Vü‰à,
>∑<ä›sY Hêj·Tø£‘·«+˝À ô|<ä› m‘·TÔq kÕ+düÿè‹ø£, kÕVæ≤‘·´ ñ<äéT+ q&ç∫+~.
e÷+&É*ø£ ø£<∏ä, ø£$‘√<äéT+ ≈£L&É ô|<ä› m‘·TÔq e∫Ã+~. ø±˙ ÄHê{Ï
ñ<äéT Hêj·Tø£‘·«+ <ëìì Vü≤≈£îÿ\T, Á|ü‘˚´ø£ sêÁwüº ñ<äéT+>±H˚ #·÷dæ+~
‘·|üŒ kÕ+düÿè‹ø√<äéT+>± e÷s¡Ã&É+˝À $|òü\eTsTT´~.
‘Ó\+>±D ø£<ë∏ $eTs¡Ù ` ôd’<ë∆+‹ø£ $y˚#q· nqï yê«dü+ s¬ +&Ée bÕj·T≈£î
dü+ã+~Û+∫+~. ‘Ó\+>±D kÕVæ≤‘·´ s¡+>±ìøÏ dü+ã+~Û+∫, n~ m<äTs=ÿ+≥Tqï
‘ê‹«ø£ düeTdü´\ >∑T]+∫ õ\Tø£s¡ lìyêdt ø=ìï $\TyÓ’q Á|ü‹bÕ<äq\T
≈£L&É #˚XÊ&ÉT. á yê´dü+˝À #·sÃ¡ ˙j·T+ #˚dqæ dü+>∑‘T· \˙ï n‘·´~Ûø+£ yÓTT‘·+Ô
‘Ó\+>±D kÕVæ≤‘·´, kÕ+düÿè‹ø£ s¡+>±ìøÏ |üP]Ô>± e]ÔkÕÔsTT. ‘Ó\+>±D kÕVæ≤‘·´
dæ<ë∆+‘· ìsêàD+ »s¡>≈∑ î£ +&Ü dü«j·T+ Á|ü‹|ü‹,Ô kÕ«\+uÛqÑ , kÕ<Ûäq M\Tø±<äT,
kÕVæ≤r, kÕs¡« uÛÖe÷~Ûø±s¡+ ø√dü+ ‘Ó\+>±D düè»qø±s¡T\T Äsê≥|ü&TÉ ‘·Tqï~
yêdüÔey˚T nqï~ õ\Tø£s¡ lìyêdt Á|ü‹bÕ<äq.
ª|æ‘·è, <˚e Vü≤‘·´ nìyês¡´+μ nqï yê´dü+ sêDÏ•eX¯+ø£s¡ X¯s¡à kÕs¡+>∑˝À
sêdæq ˇø£ yê´dü+ô|’ õ\Tø£s¡ lìyêdt yÓ\Te]+∫q s¡#·q. sêDÏ•eX¯+ø£s¡
X¯sà¡ yê´dü+˝À <ä{+ºÏ ∫q bòÕdædTü º uÛ≤eC≤˝≤ìï >∑T]Ô+∫ n+<äT˝À Á|ü‹bÕ<äq\qT
‹s¡düÿ]+∫q yê´dü$T~. kÕ«‘·+Á‘·´+ dæ~∆+∫q ‘·sê«‘· á <˚XÊq Áu≤Vü≤àD
eédü,ú ãìj·÷\‘√ ø£*dæ ìs¡«Væ≤düTqÔ ï Ä~Û|‘ ü ´· +, nD∫y˚‘,· <√|æ&ìç $düà]+∫
$|ü¢y√<äéT+˝À |üì#˚dæq sêDÏ•eX¯+ø£s¡ X¯s¡à ª~˝≤dtº Áu≤Væ≤àDYμ |ü⁄düÔø£+
sêj·T&É+ kÕVü≤düy˚T. Ç+‘˚ ø±≈£î+&Ü ªªÁu≤Vü≤àDT&ÉT $|ü¢e ø±s¡T&ÉT ø±˝Ò&ÉTμμ
nqï n+uÒ&ÿÉ sY dü÷Árø£sD ¡ sêDÏ•e X¯+ø£sX¡ s¯ à¡ $wüjT· +˝À eTs√ kÕ] s¡TEyÓ+’ ~.
n≥T $|üe¢ sê»ø°j÷· \qT, Ç≥T ‘Ó\T>∑T düe÷C≤H˚ï ø±<äT, <˚Xy¯ ê´|ü+Ô >± ô|\T¢_øÏq
<ä[‘·, ãVüQ»q sê»ø°jT· , kÕ+düÿè‹ø£, kÕVæ≤‘·´, y˚T<Û√ñ<äé÷ìï |ü]>∑Dq˝ÀøÏ
rdüT≈£îì nÁ|üeT‘·ÔyÓTÆ eP´Vü‰‘·àø£+>± yÓ\Te]+∫q |ü⁄düÔø£$T~. ‘Ó\T>∑T˝À
á ‘·sV¡ ‰ü |ü⁄düøÔ +£ yÓ\Te&É&+É yÓTT<ä{Ï kÕ] ø±<äT. uÛ≤>∑´s¬ &ç¶ es¡à Hêj·Tø£‘ê«‘·q
‘Ó\+>±D Ä~Væ≤+<ä÷ ñ<äéT+, Ä+Á<Ûä˝À Ä~ Ä+Á<Ûä ñ<äéT+, n<˚ø±˝≤q
Áu≤Vü≤àDÒ‘·s¡T\ ñ<äéT+ ô|<ä› m‘·TÔq q&ÉTdüTÔqï ø±˝≤q ≈£L&É á ‘·s¡Vü‰
|ü]D≤eT+ »]–+~. ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤r s¡+>±q Á|üeTTKT&ÉT $X¯«Hê<∏ä dü‘´· Hêsêj·TD
;≥\T yês¡T‘·Tqï Áu≤Vü≤àD eédüúqT #·÷dæ nÁ|üeT‘·ÔyÓTÆq ÄHê{Ï bÕ\ø£
esêZ\qT, eTTK´+>± Áu≤Vü≤àD eédüú düV‰ü sê#·]ø£, uÛ÷Ñ kÕ«eT´, yÓX’ ´¯ eédü\ú qT
nÁ|üeT‘·Ô+ #˚j·T&ÜìøÏ y˚sTT |ü&É>∑\T yÓ\Te]+#·&ÜìøÏ |üPqT≈£îHêï&ÉT. Ä
s¡#·q yÓ\Te&çq @&Ü~ 1936. á s¡#·q≈£î Áù|s¡D eTqT<Ûäs¡àXÊÁdüÔ+. dü]>±
Ä uÛ≤eC≤˝≤ìï bı+<äT |üs¡Tdü÷Ô yÓ\Te]+∫q qe\ Ç~. me] ≈£î\<Ûäs¡à+
yês¡T bÕ{Ï+#ê\qï~ Ç+<äT˝À kÕsê+X¯+. j·T÷s√|ü⁄, nyÓT]ø± e+{Ï <˚XÊ\
qT+∫ $düÔ]+∫ n|üŒ{Ïπø uÛ≤s¡‘·<˚XÊq ã\|ü&É¶ Á|üC≤kÕ«$Tø£ uÛ≤yêC≤˝≤ìøÏ
e´‹πsø£+>± u≤Vü‰≥+>±, eTqT <Ûäs¡àXÊÁkÕÔìï, Áu≤Vü≤àD eédüúqT düeT]údü÷Ô
sêdæq qe\ y˚sTT|ü&ÉT>∑\T. dü]>± ÄHê{Ï |ü]dæú‘·T˝Ò yê´|æ+∫q H˚{Ï ø±˝≤q
sêDÏ•eX¯+ø£s¡ X¯s¡à ªª~˝≤dütº Áu≤Vü≤àDYμμ nqï s¡#·q yÓ\Te]+#ê&ÉT.
á <˚XÊq @ ñ<äéT+ e∫ÃHê Áu≤Vü≤àD eédüú≈£î #Ó+~q e´≈£îÔ\T
n+<äT˝À #˚] n<˚ uÛ≤wüqT e*¢+∫ n+<äT˝Àì Ç‘·s¡T\qT, Hêj·T≈£î\qT
q$Tà+∫ ‘·eTqT ø±<äì e#˚Ã ø=‘·Ô e÷s¡TŒqT ‘·eT Á|üj÷Ó »Hê\≈£î nqT≈£L\+>±
eT[¢+∫ ‹]– ‘·eT Ä~Û|‘ ü ê´ìï dæsú |¡ sü T¡ #·Tø√e&É+ X¯‘êu≤›\ ‘·sã¡ &ç #Ó˝≤eTDÏ˝À
ñqï~. n+uÒ&ÉÿsY yÓ\Te]+∫q ¬se\÷´wüHé, øö+≥sY ¬se\÷´wüHé |ü⁄düÔø£+
kÕsê+X¯eT+‘ê Ç<˚. $|ü¢y√<äéT+˝À #˚] @MT #˚j·T˝Òì sêDÏ•eX¯+ø£s¡ X¯s¡à
sêC≤´ìøÏ ˝§+–b˛sTTq≥Tº q{Ï+∫ ª~˝≤dtº Áu≤Væ≤àDYμ |ü⁄düøÔ +£ sêXÊ&ÉT. kÕ«‘·+Á‘·+
dæ~+›Û ∫q ‘·sê«‘· ‹s¡T>∑T˝Òì $<Û+ä >± #·]Á‘·˝À @Hê&ÉT ˝Òì $<Û+ä >± düeT≈£L]q
‘·eT Ä~Û|‘ ü ê´ìøÏ, nD∫y˚‘≈· î£ q÷ø£\T #Ó\T¢‘T· HêïsTTì Á>∑V≤æ +∫ ‹]– <ëìì
ì\u…≥Tºø√e&ÜìøÏ ˇø£ bòÕdæºdüTº mC…+&ÜqT Äj·Tq á |ü⁄düÔø£+‘√ bı+<äT|ü]#˚
kÕVü≤dü+ #˚XÊ&ÉT. Ä<ÛäTìø£ $C≤„q+, kÕe÷õø£ XÊÁkÕÔ\T m+‘√ n_Ûeè~∆
#Ó+~q H˚{Ïø±˝≤q, Ä~yêdüT\T düVü‰ á <˚X¯+˝Àì X¯SÁ<ä kÕe÷õø£ esêZ\T
Ä<ÛäTìø£ $<ë´ s¡+>∑+˝ÀøÏ \ø£å˝≤~>± Á|üy˚•düTÔqï H˚{Ï ø±˝≤q á ‘·s¡Vü‰
|ü⁄düÔø£+ sêj·T&ÉeT+fÒ Áu≤Vü≤àD eédüú |òüP´&É˝Ÿ sê#·]ø£, uÛÑ÷kÕ«eT´, yÓ’X¯´
eédüú\≈£î ø=eTTàø±dü÷Ô e∫Ã Á|ü|ü+#· <√|æ&ûø£s¡D‘√ Ä uÛ≤eC≤\+ ø±düÔ
30  $s¡T<ä∆
bòÕdædüTº uÛ≤eC≤\+>± e÷]+<äq&ÜìøÏ ˇø£ ‘êsêÿDy˚T. Ç+‘˚ø±≈£î+&Ü sêDÏ
•eX¯+ø£s¡ X¯s¡à ‘·+Á&ç, <˚e⁄&ÉT eTs¡DÏ+#ê&ÉT nqï Á|ü‹bÕ<äqô|’ #ê˝≤ õ\Tø£s¡
lìyêdt ‘ê‹«ø£yÓTÆq #·s¡Ã #˚XÊ&ÉT.
$ø±düj·TT>∑+ <ä]$T˝≤ e∫Ãq bÕ]ÁXÊ$Tø£ $|ü¢e ø±˝≤q ùV≤‘·Te⁄
nìïs¡+>±\˝À ÁbÕe÷DÏø£yÓTÆ ÄHê{Ï j·T÷s√|ü⁄ düe÷C≤ìï n‘·˝≤≈£î‘·\+
#˚d+æ ~. eTTK´+>± eT‘·+ s¡÷ù|D Á¬ød’ eÔü bòÕ<äØ\T Á|ü#ês¡+˝À ô|&ÉT‘·÷ e∫Ãq
nH˚ø£ eT÷&ÛÉqeTàø±\qT, yê] Ä~Û|ü‘ê´ìøÏ düyê˝Ÿ>± |ü]D$T+#·&É+‘√
n~Áø£eT+>± Á|ü»\˝À <ëì n<äT|ü⁄, ÁbÕã\´+ |üP]Ô>± ‘·>∑TZeTTK+ |ü{Ïº+~.
Bì‘√ eT‘·|sü y¡ TÓ qÆ $XÊ«dü+ øπ e\+ e´øÏ>Ô ‘
∑ · $wüjT· +>± e÷]b˛sTT+~. ùV≤‘·Te⁄
ÁbÕ‹|ü~ø£>± Ä<ÛäTìø£ kÕVæ≤‘·´ Á|üÁøÏj·T\T s¡÷|ü⁄ ~<äT›ø√e&É+‘√ Á¬ø’düÔe
bòÕ<äØ\ <√|æ&çøÏ nD∫y˚‘·≈£î, eTVæ≤fi¯\ô|’ n‘ê´ #êsê\≈£î q\¢ C≤rj·TT\T
u≤ìdü‘ê«ìøÏ }‘·+>± ñqï Á¬ø’düÔe <˚e⁄&ÉT kÕúH˚ ªeTìwæμ n‘·ì J$‘·+ πø+Á<ä
_+<äTe⁄>± e÷sê&ÉT. kÕe÷õø£ J$‘·+˝À+∫ <˚e⁄&ÉT ìÁwüÿ$T+#·&+É ‘√ bÕ≥T
Á¬ød’ eÔü bòÕ<äØ\ nD∫y˚‘· ≈£L&É ‘·–+Z ~. Á¬ød’ eÔü bòÕ<äØ\ eédü› düV‰ü ≈£î≥T+ã+ô|’
düsê«~Ûø±sêìøÏ ø±s¡DyÓTqÆ ‘·+Á&çøÏ }‘·+>± ì*∫q sê#·]ø£ uÛ÷Ñ kÕ«eT´ eédüú
<ä«+düyÓTÆ b˛sTT+~. Bìì Á>∑Væ≤+∫q »s¡àHé ‘·‘·«y˚‘·Ô nùV≤‘·Tø£‘ê«ìøÏ |ü≥º+
ø£{ÏºHê&ÉT, Á¬ø’düÔe bòÕ<äØ ≈£î≥T++ã+˝À |ü⁄{Ïºq ìùw <˚e⁄&ÉT eTs¡DÏ+#ê&ÉT
nqï Á|üø£≥q #˚XÊ&ÉT. Bì ‘·sê«‘· eTìwæ πø+Á<ä+>± n‘·ì Vü≤≈£îÿ\ ø√dü+
|”&qÉ , nD∫y˚‘,· Ä~Û|‘ ü ´· + ˝Òì düe÷»+ ø√dü+ e∫Ãq k˛wü*»+, ø£eT÷´ì»+
‘ê‹«ø£ ∫+‘·q\ H˚|ü<∏ë´q yê{Ï ù|s¡T‘√ n~Ûø±s¡+ #˚|ü{Ïº j·T÷s√|ü⁄˝À ø√{≤¢~
eT+~ eTs¡D≤ìøÏ ø±s¡DyÓTqÆ ìj·T+‘·\qT #·÷dæ j·T÷s√|ü⁄ y˚T<Ûëe⁄\T eTTK´+>±
Á|ü>∑‹o\ •_sêìøÏ #Ó+~q yês¡T. ìsêX¯ ìdüŒèVü‰\≈£î >∑T¬s’b˛j·÷s¡T. Bì‘√
Ä ìj·T+‘·\≈£î, yê] nÁ|üC≤kÕ«$Tø£ b˛ø£&É\qT Á|ü•ïdü÷Ô Ä <˚e⁄ì kÕúH˚
dæ<ë›+‘·+ e∫Ã+<äì uÛ≤$+∫ ª>±&é áCŸ &Ó&μé nqï Á|üø≥ £ q #˚XÊs¡T. yêdüyÔ êìøÏ
eTVü‰‘êà |òü⁄˝Ò, n+uÒ&ÉÿsY, ô|]j·÷sY Ä>∑eTq+‘√ ã\V”≤q |ü&ç ∫øÏÿX¯\ýÓTÆ
b˛sTTq Ä |òüP´&É˝Ÿ ‘·+Á&ç, <˚e⁄&ÉT ≈£L&É HêeT e÷Á‘·+>± e÷]b˛e&É+‘√
<ëìì ‹]– ã˝Àù|‘·+ #˚j·T&ÜìøÏ Væ≤+<äT‘·« ù|s¡T‘√ kÕyês¡ÿsY ÄHê{Ï
uÛÑ÷$Tø£˝À Á|üy˚•+#ê&ÉT. Äj·Tq yÓ\Te]+∫q ªã+#Y Ä|òt <∏ë{Ÿμ Ä ‘·s¡Vü‰
s¡#·q˝À uÛ≤>∑y˚T. á Áø£eT+˝ÀH˚ kÕ«‘·+Á‘·´+ e∫Ãq ‘·sê«‘· HÓÁVüA
ÁuÛ≤Vü≤àD eédüú |òüP´&É*C≤ìøÏ dü]ø=‘·Ô s¡÷|ü+>± bÕdædüTº uÛ≤eC≤\+ s¡÷ù|D
‘·+Á&çøÏ, <˚e⁄ìøÏ ‹]– }|æ] b˛XÊ&ÉT. ‹]– <ä[‘·, ãVüQ»q ñ<äé÷\
ã\|ü&É&É+ n+<äT≈£î Á|ü‹>± sêeT»qàuÛÑ÷$T $yê<ä+ sêe&É+, u≤Á;eTd”<äT
≈£L*Ã y˚j·T&É+‘√ Ä ‘·+Á&ç, <˚e⁄&ÉT ã˝Àù|‘·yÓTÆ ø=‘·Ô s¡÷|ü+˝À e#êÃ&ÉT.
ø=q÷|æ] MT<ä ñqï ‘·+Á&ç, Á|ü‹|ü‹Ô ø√˝ÀŒsTTq <˚e⁄ìï #·÷dæ yês¡T eTs¡D+Ï #ês¡ì
ìs¡íj·÷ìøÏ e∫Ãq sêDÏ •eX¯+ø£s¡ X¯s¡à ‹]– ÁbÕD+ b˛j·T&ÜìøÏ Ä yê´dü+
sêXÊ&ÉT. Äj·Tq yê´kÕìï ì•‘· |ü]o\q #˚dü÷Ô, õ\Tø£s¡ lìyêdt |ü<äTHÓ’q
$eTs¡Ù sêkÕ&ÉT.
á $<Û+ä >± sêdüT≈£î+≥÷ b˛‘˚ õ\Tø£s¡ lìyêdt yê´kÕ\ >∑T]+∫ m+‘ÓH’ ê
sêjÓTT#·TÃ. n+‘· $XÊ\yÓTÆq s¡#·Hê yê´dü+>∑+ ‘·q~. Ç˝≤+{Ï y˚T<Û√X¯øÏÔì
H˚qT ‘·≈£îÿe eT+~˝À #·÷XÊqT. Ä e÷≥ø=ùdÔ ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+˝À ô|<ä›
ù|s¡Tqï kÕVæ≤r $eTs¡Ù≈£î\ düs¡düq, n˝≤π> ‘ê‹«≈£î\ düs¡düq ì\u…≥º<ä–q
kÕúsTT ‘·q≈£î e⁄+<äì Hê qeTàø£+. á |ü⁄düÔø£+ #·~$‘˚ MTπø Ä dü+>∑‹
‘Ó\TdüT+Ô ~.
“Ideology is strong exactly because it is no longer experienced
as ideology… we feel free because we lack the very language to
articulate our unfreedom.”
- Slavoj ŽiŽek,
In Defense of Lost Causes
- kÕ$T&ç »>∑Hé¬s&ç¶
32  $s¡T<ä∆
ãVüQ»q kÕVæ≤‘√´<äéT+
dü+øå√uÛ≤\T düyêfi¯ó¢
Áu≤Vü≤àDyê<ä+, e÷]ÿ‡»+, n+uÒ<äÿ]»+ nH˚

eT÷&ÉT uÛ≤eC≤˝≤\T ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘ê´ìï q&ç|dæ Tü HÔ êïsTT.
á eT÷&ÉT ÁbÕ|ü+∫ø£ <äèø£Œ<∏ë\ eT<Û´ä ìs¡+‘·s+¡ |òTü s¡D
¸
»s¡T>∑T‘·÷H˚ e⁄+~. á eT÷&ÉT dæ<ë∆+‘ê\T düe÷C≤ìï
yêÚ≤´ì+∫q rs¡T $_Ûqï+. á düe÷C≤ìï e÷s¡Ã&ÜìøÏ
n$ Á|ü‹bÕ~düTÔqï |ü<ä∆‘·T˝À¢ yÓ’_Ûq´+ e⁄+~. Ç$
yÓ]’ dæ<ë∆+‘ê\T>± ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+˝À e´ø£eÔ Tj·÷´sTT.
M{Ï eT<Û´ä kÕeTs¡kÕ´ìï rdüT≈£îsêe&ÜìøÏ Á|üjT· ‹ï+∫q
yêfi¯S¢ e⁄Hêïs¡T. Áu≤Vü≤àDÏ»+, e÷]ÿ‡»+ ¬s+&É÷ ˇπø
\ø£å´+ ø√düeTì q$Tàq s¡#·sTT‘·\÷ e⁄Hêïs¡T. <ëX¯s¡~∏
s¡+>±#ês¡´ s¡#q· \T BìøÏ kÕø£´å +. #ê˝≤eT+~ nuÛTÑ ´<äjT· ,
$|üe¢ s¡#s· TT‘·\ s¡#q· ˝À¢ Áu≤Vü≤àDÏ»+ ‘ê\÷≈£î bÕÁ‘·\T,
dü+|òTü ≥q\T, ñ˝Òœ¢ +|ü⁄\qT eTq+ #·÷&=#·TÃ. Áu≤Vü≤àD°jT·
uÛ≤wüqT $|ü¢ens¡ú+˝À yê&çq ø£e⁄\T ≈£L&Ü e⁄Hêïs¡T. ll eTVü‰Á|ükÕúq+˝À
mH√ï <ëK˝≤\qT #·÷bı#·TÃ. n˝≤π>, e÷]ÿ‡»+, n+uÒ<äÿ]»+ eT<Ûä´ bı+‘·q
≈£î<äTs¡T‘·T+<äì uÛ≤$+∫q s¡#·sTT‘·\T #ê˝≤eT+~ e⁄Hêïs¡T. õ.ø£˝≤´DYsêe⁄
n+≥sêì edü+‘·+ n˝≤+{Ï<.˚ õ.\ø°àå qs¡‡j·T´ ∫ø£ÿqe⁄‘·Tqï bÕ≥, |ü<Tä HÓøÿÏ q
bÕ≥ dü+ø£\Hê˝À¢ Á|ü‹bÕ~+∫q <˚oj·T e÷]ÿ‡»+ ≈£L&Ü Ä s¡ø£yÓTÆq<˚.
n˝≤π>, Áu≤Vü≤àDÏC≤ìø°, n+uÒ<äÿ]C≤ìø° eT<Ûä´ bı‘·TÔ ø£*ù| Á|üj·T‘êï\T
»]>±sTT. e\dü bÕ\q ø±\+˝À ôV’≤<äsêu≤<äT qT+∫ uÛ≤>∑´¬s&ç¶ es¡à, n]¬>
sêeTkÕ«$T ˝≤+{Ïyêfi¯ófl sêdæq s¡#·q\T n˝≤+{Ïy˚. ªn#·\yê<ä dæ<ë∆+‘·+μ
ù|s¡T‘√ yêfi¯ó¢ sêdæq sê‘·˝À¢ á ‘ê\÷≈£î yêdüq\T #·÷&=#·TÃ. nsTT‘˚, á
eT÷&É÷ ã<ä∆X¯Á‘·Te⁄\T. M{Ï eT<Ûä´ $TÁ‘· yÓ’s¡T<Ûä´+ ˝Ò<äT. á $wüj·÷\qT
ns¡ú+ #˚düTø√e&ÜìøÏ ø=~›>± ˝À‘·T>± |ü]o*<ë›+.
Ç~ ≈£î\ düe÷»e÷? es¡Z düe÷Ce÷? Ç~ Væ≤+<ä÷ düe÷Ce÷? _Ûqï
eT‘ê\ düe÷Ce÷? á düe÷» dü«uÛ≤yêìï ns¡+ú #˚dTü ø√e≥+˝À á dæ<ë∆+‘ê\÷
$uÛ~Ò +#·T≈£î+≥THêïsTT. Áu≤Vü≤àDÏ»+ Á|üø±s¡+ uÛ≤s¡‘· düe÷C≤ìøÏ es¡+í |ü⁄Hê~.
n~ <Ó’$ø£ ìsêàD+. es¡í+ >∑TD+ Á|ü<ÛëqyÓTÆ+~. es¡í+ Ä ‘·sê«‘· ≈£î\yÓTÆ+~.
esêí\T ≈£î˝≤\j·÷´sTT. á eédüúqT s¡øÏå+#·≥+ nìï ≈£î˝≤\ <Ûäs¡à+. á
<Ûsä êàìï Á|üuÀ~Û+#·≥+ ø√düyT˚ kÕVæ≤‘·´+, ø£fi\¯ T, sê»ø°j÷· \T nedüse¡ Tj·÷´sTT.
Áu≤Vü≤àD°jT· kÕVæ≤‘·´+ á <Ûsä êàìï Á|ü#ês¡+ #˚d+æ ~. C≤q|ü<ä ø£fi¯\T, XÊÁd”j Ô T·
ø£fi¯\˙ï á <Ûäs¡à Á|ü#ês¡+˝À ©qeTj·÷´sTT. Áu≤Vü≤àDÏ»+ #Ó≈£îÿ#Ó<äs¡≈£î+&Ü
e⁄+&Ü\+fÒ Ä<ÛäTìø£ ø±\+˝À sê»ø°j·T b˛sê{≤\T nedüs¡eTj·÷´sTT.
e\dü bÕ\Hê ø±\+˝À Áu≤Vü≤àDÏ»+ u≤>± ø£Hê‡*&˚{Ÿ nsTT´+<ä˙, n~
Væ≤+<ä÷eT‘·+ s¡÷|ü+ rdüTø=ì nìï s¡+>±\q÷ Á|üuÛ≤$‘·+ #˚j·T≥+ e\dü
bÕ\Hê ø±\+ qT+#˚ yÓTT<ä˝+’… <äì kÕe÷õø£y‘ ˚ \Ô· n_ÛÁbÕj·T+. Á_{°wßü bÕ\q˝À
ø±+Á¬>dt bÕØº sê»ø°j·÷\T düHê‘·q <Ûäs¡à |ü]s¡ø£åD \ø£å´+>± kÕ>±sTT. Á_{°wüß
#·{≤º\T düHê‘·q Væ≤+<ä÷ <ÛäsêàìøÏ e´‹πsø£+>± e⁄Hêïj·Tì uÛ≤$+∫q yêfi¯ó
¢Hêïs¡T. Ä#êsê\T, dü+Á|ü<ëj·÷\ ù|s¡T‘√ Ád”Ô\qT nD∫y˚j·T&Üìï Á_{°wüß
#·{≤º\T n&ÉT≈¶ î£ HêïsTT. n+≥sêì‘·q+, ≈£î˝≤#êsê\ ù|s¡T‘√ X¯SÁ<äT\T, ndüŒèX¯ó
´\qT <√|æ&û #˚jT· &Ü˙ï, Væ≤+dæ+#·&Ü˙ï Á_{°wßü #·{≤º\T H˚s+¡ >± Á|üø{
£ +Ï #êsTT.
á Ä<ÛäTìø£ CÀø£´+ düHê‘·q‘·«+ >∑T]+∫ u…+>∑|ü&˚ yêfi¯¢≈£î q#·Ã˝Ò<äT. Á_{°wüß
CÀø±´ìï yêfi¯ó¢ ìs¡dæ+#ês¡T. ø±˙, yêfi¯ó¢ yê{Ïì Ä|ü˝Òø£ b˛j·÷s¡T. sê+yÓ÷Vü≤Hé
sêjYT, áX¯«s¡#·+Á<ä $<ë´kÕ>∑sY, s¡q&˚, ø£+<äT≈£L] ˝≤+{Ï yêfi¯ó¢ Væ≤+<ä÷
34  $s¡T<ä∆
düe÷C≤ìï Ä<ÛTä ˙ø£]+#·≥+ ø√dü+ Á|üjT· ‘·ï+ #˚XÊs¡T. ø±˙, yêfiËe¢ s¡÷ es¡,í ≈£î\
<Ûäsêàìï $eT]Ù+#· ˝Ò<äT. X¯SÁ<äT\T, n‹X¯SÁ<äT\ $eTTøÏÔ ø√dü+ Ä˝À#·q\T
#˚jT· ˝Ò<Tä . á esêZ\ $eTTøÏÔ ø√dü+ m˝≤+{Ï ø±s¡´Áø£eT+ rdüTø√˝Ò<äT. >∑Ts¡C≤&É
es¡,í ≈£î\ <Ûsä êà\qT ìs¡d+æ #ê&ÉT. |”&‘
ç · ≈£î˝≤\ ñ<äs› D
¡ ø√dü+ >∑Ts¡C≤&É m˝≤+{Ï
ø±s¡´Áø£e÷\T #˚|ü{≤º&√ ‘Ó*j·T<äT.
>±+BÛ, HÓÁVüA\T sê»ø°jT· Á|üyX˚ +¯ #˚XÊø£ düHê‘·q Væ≤+<ä÷ <Ûsä à¡ |ü]s¡øD å£
#·s¡Ã eTs√ s¡÷|ü+ rdüT≈£î+~. sê»ø°j·÷\ <ë«sê e÷Á‘·y˚T Væ≤+<ä÷ <Ûäsêàìï
ø±bÕ&˚ ø£èwæ >±+BÛ #˚XÊ&ÉT. H˚qT düHê‘·q Væ≤+<äTe⁄qì Äj·Tq Á|üø{ £ +Ï #·T≈£îHêï&ÉT.
Á_{°wßü e\kÕ<ÛTä ìø£‘q· T Äj·Tq ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. ø±˙, Á_{°wßü e\dü Á|üC≤kÕ«eT´
Á|üj·T‘êï\qT e´‹πsøÏ+#ê&ÉT. Á|üC≤kÕ«eT´+ Væ≤+<äTe⁄\T, eTTdæ¢+\≈£î
dü+ã+~Û+∫q eéVü‰s¡eTì uÛ≤$+#ê&ÉT. Á|üC≤kÕ«eT´ eédüú ìsêàD+ ø√dü+
ˇø£ Á|üj÷Ó >∑+>± bÕs¡y¢ TÓ +≥Ø |ü<‹∆ä ì Á_{°wßü bÕ\≈£î\T Á|üyX˚ ô¯ |{≤ºsT¡ . ø£eT÷´q˝Ÿ
|ü<ä∆‹ <ë«sê z≥T Vü≤≈£îÿqT, ‘·<ë«sê #·≥ºdüuÛÑ˝À¢øÏ ÁbÕ‹ì<Ûë´ìï yêfi¯ó¢
Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. á ÁbÕ‹ì<Ûä´ Á|üC≤kÕ«e÷´ìøÏ >±+BÛ e´‹πsøÏ ø±&ÉT. ø±˙,
X¯SÁ<äT\≈£î, ndüŒèX¯ó´\≈£î, –]»qT\≈£î, Ád”\Ô ≈£î $&ç>± Çe«&ÜìøÏ n‘·&TÉ e´‹πsø£+.
n˝≤ Á|ü‘´˚ ø£ ÁbÕ‹ì<Û´ä + Çe«≥+ n+fÒ Væ≤+<ä÷ eT‘êìï N\Ã&ÉeTì uÛ≤$+#ê&ÉT.
>±+BÛ sê»ø°j·÷\ e\¢ Væ≤+<ä÷ eT‘·+ ˇø£ sê»ø°j·T uÛ≤eq>± ã\|ü&ç+~.
Væ≤+<ä÷ eT‘êìï |ü⁄qs¡T<ä∆]+#·≥+, <ëìï ø±bÕ&ÉTø√e≥+ ‘·q ø£s¡ÔeéTì
>±+BÛ uÛ≤$+#ê&ÉT. &Ü.n+uÒ<ÿä sY ª≈£î\ ìs¡÷à\qμ Á>∑+<∏+ä sêdæ, Á|üø{ £ +Ï ∫q|ü⁄Œ&ÉT
>±+BÛ ‘·q $eTs¡ÙHê‘·àø£ n_ÛÁbÕj·÷\qT Vü≤]»Hé |üÁ‹ø£˝À sêXÊ&ÉT. Væ≤+<ä÷
eT‘·+˝Àì >=|üŒ yêfi¯¢qT #·÷dæ Ä eT‘êìï n+#·Hê y˚j·÷* >±˙, n<ÛäeTT\qT
|ü]>∑D˝ÀøÏ rdüTø=ì n+#êHê y˚jT· sê<äì >±+BÛ dü÷∫+#ê&ÉT. Væ≤+<ä÷ eT‘·+
n‘·´~Ûø£ »HêuÛ≤qT n<Ûeä TT\T >±qT, n‹ ø=~› eT+~ì ñ‘·eÔ TT\T>±qT ‘·j÷· s¡T
#˚düTÔ+~ ø±ãfÒº ‘·qT Ä eT‘êìï ‘·|ü⁄Œ|ü&ÉT‘·THêïì n+uÒ<äÿsY nHêïs¡T.
Ç˝≤ >±+BÛø° n+uÒ<äÿsYø° eT<Ûä´ ô|<ä› b˛sê≥+ »]–+~. uÛ≤s¡‘· düe÷»
|ü]D≤e÷ìï >±+BÛ Áu≤Vü≤àD°j·T <äèø£Œ<∏ä+‘√ $X‚¢wæ+#˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊ&ÉT.
HÓÁVüA ≈£L&Ü &çdüÿeØ Ä|òt Ç+&çj·÷˝À n<˚ #˚XÊ&ÉT. Ç+&çj·THé |òæ˝≤dü|ò”ì
$e]+#˚ ù|s¡T‘√ sê<Ûëø£èwüí ≈£L&Ü n<˚ |ü<‹∆ä ì nqTdü]+#ê&ÉT. nsTT‘˚, e÷]ÿ‡düTº
<äèø£Œ<∏ä+‘√ ÁobÕ<ä &Ü+π>, &ç&ç ø√XÊ+_, Çm+mdt q+ã÷Á~bÕ<é, s¡D~y˚,
CÀ´‹ãdüT, <˚MÁ|ükÕ<é #·{ÀbÕ<Ûë´j·T ˝≤+{Ïyês¡T Ç+&çj÷· |ü]D≤eT Áø£e÷ìï
$e]+#ês¡T. &Ü+π> sêdæq ªÇ+&çj÷· : Á|òyü Té Á|æ$T{Ïyé ø£eT÷´ì»+ ≥÷ ùd¢eØμ˝À
Áu≤Vü≤àD°jT· kÕVæ≤‘ê´ìï e÷]ÿ‡düTº <äèø£Œ<∏+ä ‘√ nqTo*kÕÔ&TÉ . Hê\T>∑T y˚<ë\T,
düàè‘·T\T, X¯è‘·T\T, Ç‘·s¡ yÓ’~ø£ XÊÁkÕÔ˝À¢ì uÛÖ‹ø£yê<ä $wüj·÷\qT Äj·Tq
Á|üX¯+dækÕÔ&ÉT. q+ã÷Á~bÕ<é sêdæq ªy˚<äuÛÑ÷$Tμ ≈£L&Ü n˝≤+{Ï<˚. &ç&ç ø√XÊ+_
#ê]Á‘·ø£ uÛÖ‹ø£yê<ä+ <äèø£Œ<∏ä+‘√ Ç+&çj·÷ |ü]D≤eTÁø£e÷ìï $X‚¢wæ+#ê&ÉT.
e÷]ÿ‡düTº #ê]Á‘·ø£ <äèø£Œ<∏+ä ˝À Áu≤Vü≤àDÏ»+ #ê˝≤ Á|ü>‹∑ o\ bÕÁ‘·qT b˛wæ+∫+~.
nsTT‘˚, e÷s¡Tÿ‡ <äèwæº˝À e÷Á‘·+ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ m˝≤+{Ï e÷s¡TŒ˝Òì »&É|ü<ës¡ú+
e˝… e÷s¡&ÜìøÏ Áu≤Vü≤àDÏ»+ ø±s¡DyÓTÆ+~. e÷]ÿ‡»+˝Àì |ü⁄Hê~, ñ|ü]‘·\+
uÛ≤eq\T eTq <˚XÊìï ns¡ú+ #˚düTø√e&É+˝À ñ|üjÓ÷>∑|ü&Ü*. ø±˙, Ä ¬s+&ÉT
uÛ≤eq\ MT<ä Çø£ÿ&ç e÷]ÿ‡düTº\T $e]+#·˝Òì kÕúsTT˝À n‘ê´#ês¡+ #˚XÊs¡T.
≈£î\+, eT‘·+, uÛ≤wü, dü+düÿè‹ì ñ|ü]‘·\+˝À y˚ùdXÊs¡T. Ä]úø±ìï e÷Á‘·y˚T
es¡ZeTì uÛ≤$+#ês¡T. á es¡Z πø+Á<äø£yê<ä+ e\¢ nuÛÑT´<äj·T, $|ü¢e kÕVæ≤‘ê´\T
<ë] ‘·bÕŒsTT. es¡Z b˛sê{≤\≈£î sêeTTìï, ø£èwüßíìï, ns¡T®qTDÏí, X¯Á‘·T dü+Vü‰s¡+
»]π> <ëø± E≥Tº eTT&˚j·Tqì X¯|ü<∏ä+ #˚dæq Á<Í|ü~ ˝≤+{Ï Áu≤Vü≤àD°j·T
kÕVæ≤‘·´+˝Àì mH√ï bÕÁ‘·\T Á|ürø£\T>± e÷sêsTT. ˇø£ <äX¯˝À nuÛÑT´<äj·T
uÛ≤yê\≈£L, Áu≤Vü≤àD°j·T uÛ≤yê\≈£L eT<Ûä´ yÓ’s¡T<Ûä´+ ˝Ò<ë nqï+‘·>± á
Á|ürø£\ yê&Éø+£ ô|]–+~. nuÛTÑ ´<äjT· s¡#s· TT‘·\ dü+|òTü +˝À ‘=*Hêfi¯˝¢ À düHê‘·q
yê<äT\T ôd’‘·+ düuÛÑT´\T>± e⁄+&É{≤ìøÏ ø±s¡D+ Ç<˚. y˚sTT |ü&É>∑\T sêdæq
$X¯«Hê<∏ä, ∫\¢s¡ <˚e⁄fi¯ó¢ sêdæq <ëX¯s¡~∏, Á|ü»\ eTìwæ sêdæq e{Ïºø√≥ Äfi≤«s¡T
kÕ«$T ˝≤+{Ï m+‘√ eT+~ nuÛÑT´<äj·T s¡#·sTT‘·\ dü+|òüT+˝À düuÛÑT´\T>±
e⁄+&˚yêfi¯ó¢. Ä ‘·sê«‘· $X¯«Hê<∏ä, <ëX¯s¡~∏ @eTj·÷´s√ »>∑yÓT]–q dü‘·´+.
düT<ë›\ Vü≤qà+‘·T sêdæq ª|ü˝…¢≥÷] |æ\¢>±&Éμ bÕ≥ ‘·|üŒ Äj·Tq bÕ≥\˙ï
Væ≤+<ä÷ eT‘êìï ã\|ü]#˚$>± e⁄HêïsTT. düT<ë›\ nXÀø˘ ‘˚» dü+ø£\q+ #˚dæq
Á>∑+<∏ä+˝À Ä $wüj·T+ eTq≈£î ns¡úeTe⁄‘·T+~.
es¡yZ T˚ |ü⁄Hê~>± uÛ≤$+∫q|üŒ{Ïø,° es¡Z e´‹πsø£ #Ó‘
’ H· ê´ìï e´ø£+Ô #˚jT· &ÜìøÏ
≈£L&Ü Áu≤Vü≤àD°j·T Á|ürø£\qT rdüTø√e&É+ |ü≥¢ ãVüQ»qyê<ä+ nuÛÑ´+‘·s¡+
#Ó|æŒ+~. ~>∑+ãs¡ ø£$‘·«+ ù|s¡T‘√ cÕøÏ+>¥ <∏Ós¡|ò” ˝≤+{Ï ø£$‘·«+ e∫Ã+~.
~>∑+ãs¡ ø£$‘·«+ ≈£L&Ü Áu≤Vü≤àDÏø£˝Ÿ dæ+ã˝Ÿ‡qT ã\+>± yê&ç+~. ~>∑+ãs¡
ø£$‘·«+ MT<ä ‘ê+Á‹ø£ XËe’ + Á|üu≤Û e+ m≈£îÿe⁄+<˚y÷Ó #·÷&Ü*. C…q’ ~>∑+ãs¡yê<ä+
Á|üu≤Û e+ e⁄+fÒ, Ä ø£$‘·«+ eTs√˝≤ e⁄+&˚~. XËe’ ~>∑+ãs¡‘«· + Væ≤+kÕ‘·àø£+>±q÷
~Á>±“¤+‹ø£s¡+>±q÷ e⁄+≥T+~. ~>∑+ãs¡ ø£$‘·« ≈£e⁄\+‘ê Áu≤Vü≤àD,
qj·÷ø£Áå ‹j·T ≈£î˝düT\Ô T. ô|>’ +∑ ãs¡ ø£e⁄\T ≈£L&Ü düHê‘·q Áu≤Vü≤àD°jT· Á|ürø£\qT
36  $s¡T<ä∆
bÕõ{Ïyé ø√D+˝À yê&É≥+ eTq+ #·÷kÕÔ+. ll $|ü¢e ø£$‘·«+˝À >±˙,
Ç‘·s¡ $|ü¢e ø£e⁄˝À¢>±˙ Ç<˚ s¡ø£yÓTÆq <Û√s¡DÏ eTq+ #·÷kÕÔ+.
Ç˝≤, uÛÖ‹ø£yê<ä <äèø£Œ<∏ëìï ≈£L&Ü n~ÛuÛÖ‹ø£ e´ø°Ôø£s¡D ÄÁø£$T+#·&ÜìøÏ
ø±s¡Dy˚T$T{Ï? ø£e⁄\ #Ó‘
’ H· ê´ìï ÄeVæ≤+∫q Áu≤Vü≤àDÏ»+ |üì #˚d÷ü Ô e⁄+&É≥y˚T
ø±s¡D+. Ä]úø£ ndüe÷q‘·\qT øπ e\+ bÕ\≈£î\T ø±bÕ&ÉT‘·THêïs¡T >±˙, dü+düÿè‹
ø±<ä˙, Væ≤+<ä÷eT‘·+ ø±<ä˙, ô|’>± m+‘√ eT+~ Væ≤+<ä÷eT‘· >∑Ts¡Te⁄\T
dü+düÿs¡Ô\T>± |üì #˚XÊs¡˙ uÛ≤$+#·≥y˚T ø±s¡D+. Ä]úø£ ndüe÷q‘·\≈£î ≈£î\+,
eT‘·+ ø±s¡D+ ø±<ä˙, es¡Z <√|æ&û e÷Á‘·y˚T ø±s¡DeTì uÛ≤$+#·≥+ e\¢
Áu≤Vü≤àD°j·T uÛ≤eC≤\+ ‘ê\÷≈£î e´ø°Ôø£s¡D\ |ü≥¢ ô|<ä› ‹s¡kÕÿs¡+ e⁄+&˚~
ø±<äT. á düeTdü´qT <ä[‘·yê<ä+ #ê˝≤ rÁe+>± rdüT≈£î+~. ≈£î\ <√|æ&ûøÏ,
u≤ìdü‘ê«ìøÏ düeTs¡ú≈£î\T>± e⁄+&˚ Á|ürø£\qT m˝≤ yê&ÉT‘ês¡ì <ä[‘·yê<ä+
$eT]Ù+∫+~. n+uÒ<ÿä ]»+ yÓ\T>∑T˝À |ü⁄Hê~, ñ|ü]‘·\+ >∑T]+∫ $y˚∫+∫+~.
eTVü‰sêh˝À Áu≤Vü≤àDÒ‘·s¡ ñ<äéT+ e\dü bÕ\q ø±˝≤ìøÏ eTT+<äT
qT+N e⁄+~. ãdüy˚X¯«s¡T&ÉT, dü+‘·T ‘·Tø±sê+, dü+‘·T HêyéT<˚yé e+{Ï m+‘√
eT+~ eTVü‰sêh˝À Áu≤Vü≤àDÒ‘·s¡, Áu≤Vü≤àD e´‹πsø£ ñ<äéT+ q&çbÕs¡T.
eTVü‰‘·à CÀ´‹sêe⁄ |òPü ˝Ò ôd<’ ë∆+‹ø£, ‘ê‹«ø£ kÕúsTT˝À 19e X¯‘êu≤›ìï yÓ*–+#ê&ÉT.
20e X¯‘êu≤›ìï u≤u≤kÕôV≤uŸ n+uÒ<äÿsY q&ç|æ+#ê&ÉT. u≤u≤kÕôV≤uŸ
eTVü‰|ü]ìsê´D+ ‘·sê«‘· md”‡,md”º,_d”, yÓTÆHêØº\ ñ<äéT+ ø±+Á¬>dt bÕØº˝À
$©qyÓTÆ+~. <˚X¯ $uÛÑ»q uÛ≤y√<˚«>∑ $wüj·T+>± e÷]b˛e≥+, ø±+Á¬>dt bÕØº
sê»ø°jT· #·‘T· s¡‘,· u≤u≤kÕôV≤uŸ nq+‘·s+¡ Ä kÕúsTT H˚‘· nD>±]q ≈£î˝≤\≈£î
˝Òøb£ ˛e≥+ e+{Ï nH˚ø£ ø±s¡D≤\ e\¢ Áu≤Vü≤àDÏC≤ìøÏ m<äTs¡T ˝Ò≈î£ +&Ü b˛sTT+~.
n˝≤+{Ï düeTj·T+˝À eTVü‰sêh˝À <ä[‘· ñ<äéT+ ‘·˝‹ … +Ô ~. <ä[‘· ñ<äéT+
}|æ] b˛düT≈£î+≥Tqï ø±\+˝À ø±ì¸sê+ eTVü‰sêh˝ÀH˚ |üì #˚dTü HÔ êï&ÉT. u≤yéTôd|òt
ìsêàD+˝À ‘·\eTTqø£˝…’ e⁄Hêï&ÉT. <ä[‘· ñ<äé÷ìï Äj·Tq n+^ø£]+#·
˝Ò<äT. |üPD≤ Áu≤Vü≤àDT\T ‘·j·÷s¡T #˚dæq ñ<äéTeTì <ä[‘· ñ<äé÷ìï
$eT]Ù+#ê&ÉT. ˇø£ j·T÷ìe]Ù{°øÏ n+uÒ<äÿsY ù|s¡T ô|{≤º\ì ˇø£ <äXÊã›
ø±\+ ñ<äéT+ »s¡>∑&É+, e+<ä eT+~ <ëø± #·ìb˛e≥+ »]–+~. n|üŒ{Ïπø,
ø±ì¸sê+ ãVüQ»q dæ<ë∆+‘êìï Á|ü#ês¡+ #˚düTÔHêï&ÉT. ãVüQ»q nH˚ ø±HÓ‡|ü⁄ºqT
<ä[‘·yê<äT\T n+^ø£]+#· ˝Ò<Tä . #ê˝≤ eT+~ eTVü‰sêh <ä[‘· ø£e⁄\T e÷]ÿ‡düTº
ñ<äé÷\ qT+∫ e∫Ãq yêfi¯ófl ø±e≥+ ≈£L&Ü Ç+<äT≈£î ˇø£ ø±s¡D+.
≈£î\ düeTdü´qT es¡Z <äèø£Œ<∏ä+ qT+∫ ns¡ú+ #˚düTø=ì, e÷]ÿ‡düTº |ü<ä∆‹˝À
b˛sê&˚ ˇø£ yÓ’K] Mfi¯¢˝À ø£ì|ædüTÔ+~. <ä[‘·T\+fÒ mes¡T? nì <ä[‘Y bÕ+<∏äsY‡
ìs¡«∫+∫+~. kÕe÷õø£+>±, Ä]úø£+>±, sê»ø°j·T+>±, kÕ+düÿè‹ø£+>± <√|æ&û
|”&Éq\≈£î >∑T¬s’q yêfi¯¢+‘ê <ä[‘·T\ì ìs¡«#·q+ #Ó|æŒ+~. n|üŒ{Ïπø ãVüQfi¯
Á|ü#ês¡+˝À e⁄qï ãVüQ»q uÛ≤eq≈£î Ç~ |üP]Ô>± e´‹πsø£+. eTVü‰sêh˝À
yÓTT<ä˝…’q ø±ì¸sê+ Á|ükÕúq+ ñ‘·Ôs¡ Á|ü<˚XŸ˝À dæús¡|ü&ç+~. ãVüQ»q uÛ≤eC≤˝≤ìï
Á|ü#ês¡+ #˚dü÷Ô <˚X¯ yê´|üÔ ñ<äéT ìsêàD+˝À Äj·Tq ìeT>∑ïeTj·÷´&ÉT.
Ä Áø£eT+˝À ñeTà&ç Ä+Á<Ûä Á|ü<X˚ ˝Ÿ À ≈£L&Ü ‘·q ñ<äé÷ìï ì]à+#ê&ÉT.
Ç+~sê>±+BÛ Vü≤‘ê´q+‘·s+¡ »]–q ñ|ü mìïø£˝À¢, sêJyé >±+BÛ Vü≤‘ê´q+‘·s¡
mìïø£˝À¢ ÁøÏj÷· o\+>± e÷sê&ÉT. ãVüQ»q düe÷CŸ bÕØº <ë«sê <˚X¯ sê»ø°j÷· \qT
e÷πsÃXÊ&ÉT. Ä düeTj·T+˝ÀH˚ #·T+&É÷s¡T˝À e÷~>∑\qT ø£eTà ≈£î\düT\Ô T }#·ø√‘·
ø√XÊs¡T. ø£‹Ô |ü<ëàsêe⁄ ø±s¡+#˚&ÉT eT{ÏºMT<ä ª<ä[‘· eTVü‰düuÛÑμ ù|s¡T sêdæ ñ
<äé÷ìï q&çbÕ&ÉT. <ä[‘Y bÕ+<∏äsY‡ e÷ìô|òk˛ºH˚ |ü<ëàsêe⁄ n+<ä]ø° <ä[‘·
eTVü‰düuÑÛ e÷ìô|òk˛º>± n+~+#ês¡T. 1992˝À &çôd+ãsY HÓ\˝À u≤Á; eTd”<Tä qT
Væ≤+<ä÷ bòÕdædüTº X¯≈£îÔ\T ≈£L˝ÒÃXÊsTT. eTTdæ¢+\ }#·ø√‘·\T »]>±sTT.
Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ ˝Ÿ Àì eTTdæ+¢ ø£e⁄\T, md”‡,_d” ø£e⁄\T, Á|ü>‹∑ o\yê<äT\+‘ê Væ≤+<ä÷
bòÕdæC≤ìøÏ e´‹πsø£+>± ø£$‘·\T sêXÊs¡T. Ä dü+|òüT≥qqT eT]∫ b˛ø£eTT+<˚
#·T+&É÷s¡T˝À eT∞¢ kÕeT÷Væ≤ø£ Vü≤‘·´\T »]>±sTT.
Ä düeTj·T+˝ÀH˚ e÷j·÷e‹ì (1995) ø±ì¸sê+ eTTKéT+Á‹ì #˚XÊ&ÉT.
<˚X¯eT+‘ê ãVüQ»q uÛ≤eq #·s¡Ã˙j·÷+X¯yÓTÆ+~. ø±˙ Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝À e÷Á‘·+
ª<ä[‘Yμ nH˚ uÛ≤eq ø£‹Ô |ü<ëàsêe⁄, u§C≤®‘ês¡ø£+, Ç‘·s¡ y˚T<Ûëe⁄\ e\¢ Á|üã\
Á|ü#ês¡+ bı+<äT‘·÷+~. ø±ì¸sê+ ãVüQ»q dæ<ë∆+‘·+ #·e÷s¡¢qT |ü⁄Hê~>±
#˚düT≈£î+~. n~ Çø£ÿ&Ü Á|üuÛ≤e+ #·÷ù| neø±X¯eTT+~. e÷~>∑\T ø±ì¸sê+
yÓ’|ü⁄ Äø£]¸‘·T\T ø±≈£î+&Ü eTs=ø£ ñ<äéT+ nedüs¡yÓTÆ+~. eT+<äø£èwüí e÷~>∑
H˚‘è· ‘·«+˝À <ä+&√sê, e÷~>∑ ]»πs«wüHé b˛sê≥ dü$T‹ @s¡Œ&ç+~. á dü÷Œ¤]‘ Ô √
e÷~>∑ kÕVæ≤‘·´+ sêe≥+ yÓTT<ä˝…’+~.
ø±s¡+#˚&ÉT, #·T+&É÷s¡T dü+|òüT≥q\ H˚|ü<∏ä´+˝À ø£e⁄\T Áu≤Vü≤àDÏC≤ìøÏ
e´‹πsø£+>± s¡#·q\T #˚XÊs¡T. yê{Ïì Ä+Á<ÛäCÀ´‹ ˝≤+{Ï |üÁ‹ø£\T u≤>±
Áb˛‘·‡Væ≤+#êsTT. md”‡, md”,º _d”, yÓTHÆ êØº\T Áu≤Vü≤àDÏC≤ìøÏ e´‹πsø£+>± s¡#q· \T
#˚XÊs¡T. á s¡#q· \qT Á‹|ü⁄s¡Hì˚ Áoìyêdt, õ.\ø°àå qs¡‡j·T´ *<äs› ÷¡ ∫ø£ÿqe⁄‘·Tqï
38  $s¡T<ä∆
bÕ≥, |ü<äTHÓøÏÿq bÕ≥>± dü+ø£\q+ #˚XÊs¡T. <ä[‘·yê<ëìøÏ @~ ÁbÕ‹|ü<äø£
nH˚ #·sÃ¡ qT á dü+ø£\Hê\≈£î sêdæq eTT+<äTe÷≥˝À¢ düŒwü+º #˚XÊs¡T. n+uÒ<ÿä ]»+,
e÷]ÿ‡»+ ¬s+&É÷ <ä[‘·yê<ëìøÏ dæ<ë∆+‘· uÛÑ÷$Tø£\T>± #ÓbÕŒs¡T. <˚oj·T
e÷]ÿ‡»eTì <ëìøÏ ù|s¡T ô|{≤ºs¡T. ¬øõ dü‘·éT÷]Ô, ñ.kÕ+ã•esêe⁄ *<ä›s¡÷
Ç<˚ yê<ä+ #˚XÊs¡T. Ç˝≤+{Ï Á|üjT· ‘·ïy˚T Ä ‘·sê«‘· e÷s√E Ms¡qï Hêj·Tø£‘«· +˝À
»]–+~. ≈£î\, es¡Z »$T© b˛sê≥+ Ms¡qï Á|ü‹bÕ<äq. n~ ô|<ä› dü+#·\qy˚T
düèwæ+º ∫+~. ≈£î˝≤\ yê]>± Äs¡HZ C’Ó Ÿ #˚j÷· *, |”&‘
ç · ≈£î˝≤\ eT<Û´ä ˇø£ n\jÓTHé‡
e⁄+&Ü\ì Äj·Tq Á|ü‹bÕ<äq. á Áù|s¡D‘√ yêπ>Zj·Tø±s¡T&ÉT >√s¡{Ï yÓ+ø£qï
n+<äTø√s¡ >∑T‘·T|ü+<äTø√ ˝≤+{Ï bÕ≥\T sêXÊ&ÉT. ≈£î\, es¡Z e´‹πsø£ ^‘ê\qT
>√s¡{Ï yÓ+ø£qï sêùd,Ô yê{Ïì e÷s√E Ms¡qï ‘·q ñ|üHê´dü+˝À uÛ≤>∑+>± bÕ&˚yê&ÉT.
nsTT‘˚, á dü÷Á‘·+ ø=‘·Ô~ ø±<äT. ø±ì¸sê+ n|üŒ{Ïπø ñ‘·Ôs¡ Á|ü<˚XŸ˝À á
dü÷Á‘êìï neT\T #˚XÊ&ÉT. ≈£î\ |ü\ø£ MT<ä es¡Z b˛sê≥+, es¡Z |ü\ø£ MT<ä ≈£î\
b˛sê≥+ nH˚ $wüj·T+ Ä#·s¡D˝À m˝≤ e⁄+≥T+<√ #·÷&Éø£ eTT+<˚ Ms¡qï
sê»´+ ‘·TbÕ≈£î\≈£î ã˝…b’ ˛j·÷&ÉT. á $|üe¢ H˚|<ü ´ä∏ +˝À qT+∫ e∫Ãq y˚T<Ûëe⁄\T
ø±ì¸sê+ ãVüQ»q dæ<ë∆+‘êìï m+<äT≈£î n+^ø£]+#· ˝Ò<√ ‘Ó\TdüTø√yê*. n~
#ê˝≤ ÄdüøÏÔ ø£*–düTÔ+~. nsTT‘˚, õ.\ø°åàqs¡‡j·T´ Áø£eT+>± ‘·q yÓ’K]
e÷s¡TÃ≈£îHêï&ÉT. n+uÒ<äÿ]C≤ìø°, e÷]ÿ‡C≤ìø° eT<Ûä´ düŒwüºyÓTÆq yÓ’s¡T<Ûë´ìï
>∑ T ]Ô + #ê&É T . ≈£ î \ dü e ÷C≤ìï e÷s¡ Ã &ÜìøÏ n+uÒ < ä ÿ ]»y˚ T dü ¬ s ’ + <ä ì
ìsê∆]+#·T≈£îHêï&ÉT. <ä[‘· |ü<ëìøÏ ã<äT\T ãVüQ»q kÕVæ≤‘ê´ìï ‘·q s¡#·q˝À¢
Á|üjÓ÷–+#ê&ÉT. á e÷s¡TŒ≈£î eTT+<˚ eTs=ø£ $|ü‘·TÔ #√≥T #˚düT≈£î+~.
md”‡, _d”, yÓTÆHêØº\T Á|ü<Ûëq+>± <ä[‘·yê<ä+ ù|s¡T‘√ s¡#·q\T #˚düTÔHêïs¡T.
<äs¡ø£y˚T ô|<ä› bÕÁ‘· b˛wæ+∫+~. _mdt sêeTT\T, ø£+#· nsTT\j·T´, ø±\Te
eT\¢j·T´, e÷cÕºØ®, ø£‹Ô |ü<ëàsêe⁄˝≤+{Ï y˚T<Ûëe⁄\T <äs¡ø£y˚T kÕú|æ+#ês¡T.
dürwt #·+<äs,Y •U≤eTDÏ, õ.\ø°àå qs¡‡j·T´ ‘·~‘·s¡ ø£e⁄\ eT<Û´ä mes¡T <ä[‘·T\T?
me]~ <ä[‘· kÕVæ≤‘·éTH˚ yê<ä+ q&ç∫+~. <ä[‘·T\+fÒ ndüŒèX¯ó´\T e÷Á‘·yT˚
nì yê~+#ês¡T. _d”\T ndüŒèX¯ó´\T ø±<äT. ø±ã{Ïº yêfi¯ó¢ <ä[‘·T˝…˝≤ ne⁄‘ês¡H~˚
Á|üX¯ï. <ä[‘·yê<ä+ kÕ«qTuÛÑe+ qT+∫ e∫Ã+<äì, _d”\T kÕqTuÛÑ÷‹‘√,
düVü‰qTuÛÑ÷‹‘√ e÷Á‘·y˚T sêdüTÔHêïs¡ì $eTs¡Ù. B+‘√ n|üŒ{Ï <ëø± <ä[‘·
ø£e⁄\T>± ‘·eTqT ‘êeTT uÛ≤$+#·T≈£îqï _d”, eTTdæ¢+ s¡#·sTT‘·\T y˚πs |ü<ëìï
yÓ‘·Tø√ÿyê*‡q |ü]dæú‹. n˝≤+{Ï |ü]dæú‘·T˝À¢H˚ ãVüQ»q nH˚ |ü<ëìï _d”\T
‘·eT >∑T]Ô+|ü⁄ ø√dü+ $ìjÓ÷–+#·≥+ yÓTT<ä\T ô|{≤ºs¡T. md”‡, _d”\ eT<Ûä´
yÓ’s¡T<Ûä´+ ˝Ò<ä˙, yêfi¯¢ Ç<ä›] >∑T]Ô+|ü⁄\q÷ ø£*|æ ª<ä[‘· ãVüQ»qμ nH˚ |ü<ëìï
ø£+#· nsTT\j·T´, õ.\ø°åàqs¡‡j·T´, ñ.kÕ+ã•esêe⁄, _jÓTdt sêeTT\T ‘·eT
s¡#·q˝À¢, ñ|üHê´kÕ˝À¢ Á|üjÓ÷–+#·≥+ yÓTT<ä\T ô|{≤ºs¡T. á |ü<äã+<Ûä+ ñ
|üHê´kÕ˝À¢, dü+uÛ≤wüD˝À¢ $]$>± ñ#·Ã¤]+#·ã&ÉT‘·T+~.
JVü‰<é ‘·sê«‘· ôd’ÿu≤ã dü+ø£\q+ #˚dæq »˝Ÿ»˝≤ dü+ø£\q+‘√ ‘Ó\T>∑T
H˚\ MT<ä eTTdæ¢+yê<ä kÕVæ≤‘·´+ ‘·˝…‹Ô+~. ìC≤ìøÏ <ä[‘· ãVüQ»q nH˚
|ü<äã+<Ûä+ ˇø£ $ø£è‘· dü+ø£s¡+. ãVüQ»q nH˚ uÛ≤eq˝ÀH˚ <ä[‘·, –]»q,
e÷~>∑, eTTdæ¢+, Á¬ø’düÔe, nD>±]q ≈£î\ Ád”Ô\ kÕVæ≤‘·éT+‘ê e´ø£ÔeTe⁄‘·T+~.
á nìï esêZ\≈£î ñeTà&ç Á|ü‹ì~Û ªãVüQ»qμ uÛ≤eq. ø±˙, ãVüQ»q sê»ø°j÷· \qT
ns¡ú+ #˚düTø=H˚ X¯øÏÔ ˝Òø£b˛e≥+, Á|ü‹ es¡Z+˝À ôdπøº]j·Tì»+ ã\+>± n_Ûeè~∆
#Ó+<ä≥+ e\¢ ãVüQ»q uÛ≤eq n|üV‰ü dü´+ bÕ˝…+’ ~. Áu≤Vü≤àDÏC≤ìøÏ e´‹πsø£+>±
ñeTà&ç>± kÕ>±*‡q ãVüQ»q kÕVæ≤‘·´ ñ<äéT+ N*ø£\T ù|*ø£˝…’+~. Ç~
n_Ûeè~∆ø£s¡yÓTÆ+<˚Hê n+fÒ ne⁄qH˚ #ÓbÕŒ*. nsTT‘˚, <ëì e\¢ qwüº+ »s¡>∑˝Ò<ë
n+fÒ »]–+<äH˚ #ÓbÕŒ*. á <˚X¯+˝Àì ≈£î\ uÛ≤eq m+‘·{Ï Ä<ÛäTìø£yÓTÆq
Á|üC≤kÕ«$Tø£ uÛ≤eHÓ’Hê düπs, dü+≈£î∫‘·‘·«+˝ÀøÏ HÓfÒºdüTÔ+<äì á |ü]D≤e÷ìï
>∑eTìùdÔ ns¡úeTe⁄‘·T+~.
‘Ó\T>∑T ãVüQ»q kÕVæ≤‘·´+˝À HÓ\ø=qï á dü+øå√uÛ+Ñ Áu≤Vü≤àDyê<äT\≈£î,
Á|ü>‹∑ o\ yê<äT\≈£î dü+‘√wü+ ø£*–+∫+~. á yê<√|üyê<ë\T, uÛ≤e dü+|òTü s¡D ¸ \
e\¢ <ä[‘· kÕVæ≤‘·´+ Ä–b˛sTT+<äH˚ $eTs¡Ù\T e#êÃsTT. eTs√ yÓ’|ü⁄, ‘Ó\T>∑T
H˚\ MT<ä Ád”Ôyê<ä+ ≈£L&Ü Ç<˚ |ü]dæú‹ì m<äTs=ÿqï~. Ád”Ô\+‘ê ˇø£{Ï ø±<äì,
Ád”Ô\+‘ê @<√ ˇø£ ≈£î˝≤ìø°, @<√ ˇø£ eT‘êìø°, @<√ ˇø£ esêZìø°, @<√ ˇø£
ÁbÕ+‘êìø°, uÛ≤wü≈£L #Ó+~q yêfi¯flH˚ ms¡T≈£ ô|]–+~. ãVüQfi¯ >∑T]Ô+|ü⁄\Tqï
Ád”Ô\ kÕVæ≤‘·´+ @ø£eTTFqyÓTÆq~>± e⁄+&É<äì, <ä[‘·, –]»q, _d”, yÓTÆHêØº
Ád”\Ô nqTuÛeÑ +, uÛ≤wü yêfi¯¢ |ü⁄≥Tºøq£ T ã{°,º yêfi¯ó¢ ìedæ+#˚ uÛ≤wüqT ã{°º yÓ_’ qÛ ´+>±
e⁄+{≤j·Tì >√>∑TXÊéT\, pbÕø£ düTuÛÁÑ <ä\T yê~+#ês¡T. nÁ>∑≈î£ \ Ád”Ô s¡#q· ≈£î
|üP]Ô $s¡T<äy∆ TÓ qÆ s¡#q· >± ãVüQ»q Ád”Ô s¡#q· e⁄+≥T+<äì yêfi¯ó¢ dæ<ë∆+rø£]+#ês¡T.
‘Ó\¢ C≤‹ Ád”Ô kÕVæ≤‘ê´ìø°, q\¢C≤‹ Ád”Ô kÕVæ≤‘ê´ìø° m+‘· ‘˚&Ü e⁄+≥T+<√,
n˝≤+{Ï ‘˚&Ü nÁ>∑≈£î\ Ád”Ô kÕVæ≤‘ê´ìø°, ãVüQ»q Ád”Ô\ kÕVæ≤‘ê´ìø° eT<Ûä´
e⁄+≥T+<äì >√>∑TXÊéT\, pbÕø£ düTuÛÑÁ<ä, cÕ»Vü‰Hê, kÕ«‹ e÷s¡Zπs{Ÿ\
n_ÛÁbÕj·T+. á dü‘ê´ìï eéd”úø£è‘·+ #˚j·T&ÜìøÏ q\¢bı<äT›, q\¢πs>∑{Ï kÕ\T¢
e+{Ï dü+ø£\q+ rdüTø=#êÃs¡T. $&ç$&ç e´øÏÔ>∑‘· dü+ø£\Hê\T rdüTø=#êÃs¡T.
ãVüQ»q Ád”Ô\ kÕVæ≤‘·´+ ãVüQ»q kÕVæ≤‘·´ ñ<äéT+˝À n+‘·sê“¤>∑+. Ç˝≤+{Ï
40  $s¡T<ä∆
$düsÔ D
¡ <äX˝¯ À Á|ü>‹∑ o\yê<äT\T, ‹s√>∑eTqyê<äT*<äs› ÷¡ Ád”yÔ ê<ä+ Ä–b˛sTT+<äì
yêÚ≤´ì+#ês¡T. ìC≤ìø°, #·]Á‘·˝À @ yê<äeT÷ Ä–b˛<äT. n~ ‘·q s¡÷bÕìï
e÷s¡TÃ≈£î+≥÷ ø±\+ yÓ+≥ q&ÉTdü÷ÔH˚ e⁄+≥T+~.
kÕVæ≤‘·´+ ìC≤ìøÏ düs¡«dü«‘·+Á‘·yÓTÆq<äì ìsêàDyê<ä+ n+≥T+~. n~
ˇø£ n{≤qeTdt dædüºyéT>± e⁄+≥T+<äì, <ëìï ìj·T+Á‹+#˚ #·\q dü÷Á‘ê\T
y˚s¡T>± e⁄+{≤j·Tì ìsêàDyê<ä+ n+≥T+~. á ìsêàDyê<ä+ nH˚~ ≈£î\
düe÷C≤ìï b˛* e⁄+≥T+~. ˇø£ eédüú˝À nH˚ø£ ìsêàD≤\T+{≤j·T˙, ñ
|üìsêàD≤\T+{≤j·T˙, yê{Ï eT<Ûä´ ˇø£ ø=ôV≤¬s˙‡ e⁄+≥T+<äì ìsêàDyê<ä+
n+≥T+~. Ä ìsêàD≤\ eT<Ûä´ ~«<Ûëø£è‘· dü+ã+<Ûë\T+{≤j·T˙, n$ e´‹πsø£
dü+ã+<Ûä+˝À e⁄+{≤j·Tì ≈£L&Ü n+≥T+~. Ç<=ø£ ÄdüøÏÔø£s¡yÓTÆq |ü]o\q
|ü<ä∆‹. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝Àì ≈£î\ eédüú ≈£L&Ü dü«‘·+Á‘·yÓTÆq~. Á|ü‹ ≈£î\+ Ç‘·s¡
≈£î˝≤\‘√ e´‹πsø£ dü+ã+<Ûëìï ø£*– e⁄+≥T+~. ˇø£ ≈£î\+ jÓTTø£ÿ ÁbÕeTTK´‘·qT,
ÁbÕdü+–ø£‘·qT ≈£î\ eédüú˝À <ëì kÕúq+, ôVA<ëqT ã{Ïº ìs¡íj·TeTe⁄‘·T+~.
ø±˙, ìsêàDyê<ä |ü]o\q |ü<ä∆‹ @ø£ø±*ø£yÓTÆq<ä˙, n~ dü¬s’+~ ø±<äì b˛dtº
düºø£Ãs¡*»+ n+≥T+~. Á|ür~ düe÷»+ #˚‘· Á|üuÛ≤$‘·eTe⁄‘·T+~ ø±ã{Ïº @
ìsêàDeT÷ dü«‘·+Á‘·yÓTÆ+~ ø±<äT. kÕVæ≤‘·´+˝Àì $$<Ûä Á|üÁøÏj·T\T ‘·eT‘·eT
#Û·+<ädüT‡qT, n\+ø±s¡ dü÷Á‘ê\qT ø£*–e⁄+{≤j˚TyÓ÷ >±˙, Ä kÕVæ≤‘·´+
düe÷»+˝Àì dü+|òüTs¡¸D≤‘·àø£ uÛ≤eq\T, ñ<äé÷\ e\¢ Á|üuÛ≤$‘·eTe⁄‘·T+~.
‘·q kÕsê˙ï, s¡÷bÕ˙ï ‘·<ë«sê e÷s¡TÃ≈£î+≥T+~. ‘Ó\T>∑T ãVüQ»q kÕVæ≤‘·´
≈£L&Ü Ç˝≤+{Ï e÷s¡TŒ≈£î ˝ÀHÓ’+~.
ãVü Q »q kÕVæ ≤ ‘· ´ + $_Û q ï s¡ ÷ bÕ˝À¢ ø ° , ñ<ä ´ eT dü « s¡ ÷ bÕ˝À¢ ø Ï
|ü]yê´|üeÔ Te⁄‘·Tqï düeTj·T+˝ÀH˚ ‘Ó\+>±D≤˝À Á|ü‘´˚ ø£ sêh ñ<äéT+ yÓTT<ä˝+’… ~.
#·T+&É÷s¡T dü+|òüT≥q ‘·sê«‘· HÓeTà~>± Á|ü‘˚´ø£ ‘Ó\+>±D ñ
<äéT+ y˚T<Û√ s¡+>∑+˝À Á|ü<∏äeT kÕúq+ ÄÁø£$T+#·≥+ yÓTT<ä˝…’+~. ‘Ó\+>±D
#·]Á‘·, dü+düÿè‹, ‘Ó\+>±D kÕVæ≤‘·´+ $&ç>± e´ø£Ô+ ø±e≥+ Äs¡+uÛÑyÓTÆ+~.
‘Ó\+>±D≤˝Àì ãVüQ»q ≈£î˝≤\ Hêj·Tø£‘«· +˝À á ñ<äéT+ ìC≤ìøÏ yÓTT<ä˝+’… ~.
e÷s√E Ms¡qï uÛÑTeq–]˝À á ñ<äé÷ìï yÓTT<ä\Tô|{≤º&ÉT. ‘Ó\+>±D≤˝Àì
<ä[‘·, –]»q, _d”, yÓTÆHêØº ø£e⁄\T á ñ<äé÷ìøÏ düŒ+~+#ês¡T. e÷~>∑
kÕVæ≤‘·´+ sêdüTÔqï s¡#·sTT‘·\+‘ê á dü÷Œ¤]Ô‘√ s¡#·q\T #˚XÊs¡T. eTTK´+>±
y˚eTT\ m\¢j·T´, uÛÑ÷‘·+ eTT‘ê´\T, >∑T+&Ó&É|ü⁄Œ ø£qø£j·T´, mÁs¡ ñbÕ[, >√>∑T
XÊéT\, pbÕø£ düTuÛÑÁ<ä, C≤E\ >öØ, õ\Tø£s¡ lìyêdt, |üdüTq÷] s¡M+<äsY,
>∑T&ç|ü*¢ ìs¡+»Hé, |ü]eTfiŸ, &Éb˛Œ\¢ s¡y˚Twt, @|üP] k˛eTqï, <äs¡Te⁄ m\¢j·T´
˝≤+{Ï m+‘√ eT+~ ‘Ó\+>±D H˚|<ü ´ä∏ +˝À s¡#q· \T #˚XÊs¡T. ‘Ó\+>±D e÷~>∑\T>±,
ãVüQ»qT\T>± ãVüQ»q ‘Ó\+>±D @s¡Œ&Ü\ì Ä•+#ês¡T. eTTK´+>± >∑T&ç|*ü ¢
s¡$ sêdæq ‘Ó\+>±D bÕ≥\˙ï ãVüQ»q düŒèVü≤‘√ e⁄+{≤sTT. <˚UÀ <˚UÀ
u≤sTT, j˚T ôV’≤<äsêu≤<äT s√sTT bÕ≥˝À ôV’≤<äsêu≤<äT <ä[‘·, eTTdæ+¢ \<ä+{≤&ÉT.
‘Ó\+>±D uÛ≤wü˝À y˚eTT\ m\¢j·T´, uÛÑ÷‘·+ eTT‘ê´\T Ç<ä›s¡÷ qe\\T,
ø£<∏ä\T sêXÊs¡T. $T>∑‘êyêfi¯ó¢ ≈£L&Ü sêXÊs¡T. ø±˙, á Ç<ä›] uÛ≤wü ‘Ó\+>±D
e÷~>∑, e÷\\T e÷{≤¢&˚~. |ü˝…¢ J$‘·+˝Àì nD>±]q esêZ\ uÛ≤wü. Ç‘·s¡T\T
≈£L&Ü ‘Ó\+>±D uÛ≤wü yê&Üs¡T. |ü<ä+ ∫es¡ ‘Ó\+>±D j·÷düqT #˚s¡Ã≥+
<ë«sê y˚TeTT ‘Ó\+>±D uÛ≤ùw sêdüTÔHêïeTqT≈£îHêïs¡T. ø±˙, n~ bÕøÏåø£ dü‘·´+.
n˝≤π>, ‘Ó\+>±D ñs¡÷› $T[‘· ‘Ó\T>∑TqT eTTdæ¢+yê<ä ø£e⁄\T yê&Üs¡T. á
Á|üjÓ÷>±\˙ï dü#˚‘·q+>± #˚dæq$. j·÷<äè∫Ã¤ø£+>± »]–q$ ø±e⁄.
‘Ó\+>±D sêh+ @s¡Œ&É≥+, <˚X¯+˝À qπs+Á<ä yÓ÷&û Á|üuÛÑT‘·«+ sêe≥+
¬s+&É÷ ˇπø kÕ] »]>±sTT. ‘Ó\+>±D Ç∫Ãq ø±+Á¬>dt Á|üuÛÑT‘ê«ìï @sêŒ≥T
#˚j·T˝Òø£b˛sTT+~. ø£˙dü+ m+|” d”≥¢qT m≈£îÿe>± ¬>\T#·Tø√˝Òø£ b˛sTT+~.
ø±+Á¬>dt≈£î Á|ü‘êé÷ïj·T+>± _jÓTd”Œ m≈£îÿe d”≥T¢ ¬>\TdüTÔ+<ä˙, Ä s¡ø£+>±
e÷j·÷e‹ Á|üuÛÑT‘ê«ìï @sêŒ≥T #˚düTÔ+<äì n+<äs¡÷ nqT≈£îHêïs¡T. ø±˙, á
n+#·Hê\≈£î _Ûqï+>± _C…|” ñ‘·Ôs¡Á|ü<˚XŸ˝À n‘·´~Ûø£ d”≥T¢ ¬>\T#·T≈£î+~. _C…|”,
ø±+Á¬>dt, düe÷CŸyêB bÕØº #˚‘T· \T ø£*bÕsTT. e÷j·÷e‹ H˚‘è· ‘·«+˝Àì _jÓTd”Œì
z&ç+#êsTT. Ç$m+\qT {≤+|ü]+>¥ #˚jT· ≥+ e\¢ _C…|” >¬ *∫+<äì Á|ü‹|üø±å \T
Äs√|æ+#êsTT. @yÓTÆHê düπs, _C…|” dü+|üPs¡í yÓTC≤Øº‘√ n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ e∫Ã+~.
n|üŒ{Ï qT+∫ ãVüQ»q s¡#s· TT‘·\T uÛj Ñ T· |ü&qç fÒº nH˚ø£ dü+|òTü ≥q\T »]>±sTT.
Væ≤+<ä÷ bòÕdæC≤ìï e´‹πsøÏ+#˚ y˚T<Ûëe⁄\qT #·+|ü≥+ yÓTT<ä˝…’+~. |üHê‡πs,
ø£\T“]Z, >öØ\+πøwt\qT Væ≤+<ä÷ bòÕdædüTº\T ø±*Ã #·+bÕs¡T. >∑T»sê‘·T˝À
>√dü+s¡ø£å≈£î\ ù|s¡T‘√ <ä[‘·T\qT <ës¡TD+>± Væ≤+dæ+#ês¡T. Äe⁄ e÷+dü+
Ç+{À¢ <ë∫ô|{≤ºsH¡ ˚ ù|s¡T‘√ ÄU≤¢øq˘ T Vü≤‘· e÷sêÃs¡T. <˚X¯ yê´|ü+Ô >± >√>∑÷+&Ü\
<ë&ÉT\T ô|#·TÃ]˝≤¢sTT. eTT»|òüsYq>∑s√¢, nk˛+˝À eTTdæ¢+\ MT<ä <äeTqø±+&É
ø=qkÕ–+~. ôV’≤<äsêu≤<äT j·T÷ìeØÙ{Ï˝À s√Væ≤‘Y y˚eTT\ eéd”úø£è‘· Vü≤‘·´
»]–+~. Ä $wüj·÷ìï &Ó’esYº #˚j·T&ÜìøÏ C…mHéj·T÷˝À <˚X¯Á<√Vü≤+ πødüT ô|{Ïº
ø£qΩj·T´ ≈£îe÷sYqT, Ç‘·s¡ $<ë´]ú Hêj·T≈£î\qT n¬sdüTº #˚dæ C…’\T≈£î |ü+bÕs¡T.
s√Væ≤‘Y y˚eTT\ Vü≤‘·´ $wüj·T+ |üP]Ô>± |üø£ÿ¬ø[¢ b˛sTT+~. Ç˝≤ C≤rj·T‘·,
42  $s¡T<ä∆
<˚X¯uÛÑøÏÔ >∑T]+∫ ãVüQ»q s¡#·sTT‘·\T yê<√|üyê<ë\T #˚düT≈£î+≥÷, Væ≤+<ä÷
bòÕdædüTº\‘√ uÛ≤eHê‘·àø£ |òüTs¡¸D |ü&ÉT‘·Tqï ø±\+˝ÀH˚ ñ‘·Ôs¡Á|ü<˚XŸ mìïø£˝À¢
_C…|” |üP]Ô yÓTC≤Øº‘√ ¬>*∫+~. jÓ÷– Ä~‘ê´Hê<∏é eTTKéT+Á‹>± |ü<ä$
#˚|{ü ≤º&TÉ . yÓ÷&ç Á|ü<ëÛ ì>± u≤<Û´ä ‘·\T #˚|{
ü qºÏ Hê{ÏqT+∫ @ sêh+˝À mìïø£\T
»]–Hê _C…|” n‘·´~Ûø£ yÓTC≤Øº‘√ ¬>\e≥+ #·÷kÕÔ+. n˝≤ <˚X¯eT+‘ê Væ≤+<ä÷
bòÕdæ»+ nôd+;¢\qT ÄÁø£$T+∫, sêC≤´+>∑ ñ\¢+|òTü q≈£î bÕ\Œ&ÉT‘·T+<äì $eTs¡Ù≈£î\
n_ÛÁbÕj·T+.
qπs+Á<ä yÓ÷&ç sêC≤´+>∑ eédüú\qT ≈£î|üŒ≈£L˝ÒÃ $<ÛëHê\T #˚|ü{≤º&ÉT.
Á|üD≤[ø£ dü+|òü÷ìï s¡<äT› #˚XÊ&ÉT. |ü+#·es¡¸ Á|üD≤[ø£\qT |üø£ÿ≈£î ô|{≤º&ÉT.
H√≥¢ s¡<äT› #˚XÊ&ÉT. ˇπø <˚X¯+ ˇπø |üqTï ù|s¡T‘√ õjÓTd”º #·≥+ #˚XÊ&ÉT. @
$<Ûëq+ #˚|ü{ÏºHê, <ëì yÓqø±\ ˇø£ \ø£å´+ ñ+~. ªVæ≤+<ä÷sê»´μ kÕú|üq `
\ø£å´+. á ~X¯>± eédüú\qT ìØ«s¡´+ #˚j·T≥yÓ÷, ˝Ò<ë ø=‘·Ô eédüú\qT
‘·j·÷s¡T #˚j·T≥yÓ÷ »s¡T>∑T‘·÷+~. n+‘˚ ø±<äT, sêuÀj˚T 2019 mìïø£˝À¢
350 d”≥T¢ >¬ *∫, 2023 Hê{ÏøÏ Væ≤+<ä÷ sê»´+ ì]àkÕÔeTì ñ‘·sÔ Á¡ |ü<X˚ Ÿ eTTKéT+Á‹
jÓ÷– Ä~‘·´Hê<∏é Á|üø£{Ï+#ê&ÉT. Ç~ #ê˝≤ Ä+<√fi¯q ø£*–+#˚ $wüj·T+.
bÕs¡¢yÓT+≥T˝À n‘·´~Ûø£ d”≥T¢ ¬>\e≥+ <ë«sê sêC≤´+>∑ dües¡D #˚j·÷\ì
Væ≤+<ä÷bòÕdæ»+ uÛ≤$düTÔ+~. ÄsYmdtmdt≈£î uÛ≤s¡‘· sêC≤´+>∑+ |ü≥¢ >ös¡e+
˝Ò<äT. $XÊ«dü+ ≈£L&Ü ˝Ò<äT. <ëìï ‘=*–+∫, eTqTyê<ä sêC≤´+>±ìï rdüT≈£î
sêyê\ì #·÷düTÔ+~. nsTT‘˚, sêC≤´+>±ìï rùdj·T≥+ kÕ<Ûä´+ ø±<äT. ø±ã{Ïº,
sêC≤´+>∑ |”]ƒø£≈£î dües¡D\T #˚j·T≥+ e\¢ Væ≤+<ä÷sê»´+ kÕú|æ+#·e#·Ãì
n~ uÛ≤$düT+Ô ~. sêC≤´+>∑+˝Àì ˝ÖøÏø,£ kÕeTýê<ä |ü<ë\qT ‘=*–+∫, Væ≤+<ä÷
sê»´+ nqï |ü<ë\qT #˚sT¡ kÕÔsT¡ . n˝≤ dües¡D #˚dqæ ‘·sê«‘· Ç~ Væ≤+<ä÷sê»´+
nsTTb˛‘·T+~. á Á|üe÷<ëìï ãVüQ»q kÕVæ≤‘·´ ñ<äéT+ eTT+<˚ }Væ≤+∫+~.
nsTT‘˚, á Á|üe÷<ëìï m<äTs√ÿyê\+fÒ sê»ø°j·T b˛sê≥y˚T e÷s¡Z+. ø±˙,
n+<äT≈£î nedüsy¡ TÓ qÆ ãVüQ»q düe÷» ìsêàD+ »s¡>˝∑ <Ò Tä . ‘Ó\+>±D, Ä+Á<Ûä
sêh ãVüQ»qT\T ø¬ dæÄsYqT, #·+Á<äu≤ãT\qT ã\+>± qeTTà‘·THêïs¡T. ‘Ó\+>±D
ù|s¡T‘√ n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ e∫Ãq ø¬ dæÄsY |üP]Ô>± _C…|ø” Ï ˝§+–b˛j·÷&ÉT. y˚<‘ ä \Ó +>±D
ì]à+#˚ |üì˝À e⁄Hêï&ÉT. yÓ÷&çø° uÒwüs¡‘·T eT<ä∆‹dü÷Ô, ‘·<ë«sê ‘Ó\+>±D≤˝Àì
eTTdæ¢+\T, <ä[‘·T\qT, _d”, –]»qT\qT e+∫düTÔHêï&ÉT. sêC≤´+>∑ã<ä∆+>±
bÕ*+#·&ÜìøÏ ã<äT\T, Væ≤+<ä÷eT‘· XÊÁkÕÔ\ Á|üø±s¡+ bÕ*+#·&ÜìøÏ nedüsy¡ TÓ qÆ
nìï |üqT\÷ #˚düTÔHêï&ÉT. #·+Á<äu≤ãT ≈£L&Ü Ç<˚ |üì˝À e⁄Hêï&ÉT. ø±˙,
eTTdæ+¢ \T, md”‡, md”,º _d”\T ø¬ dæÄsY, #·+Á<äu≤ãT *<äØ› ï sêC≤´+>∑ |ü]s¡ø≈å£ î£ \T>±,
‘·eT bÕ*≥ s¡ø£å≈£î\T>± #·÷düTÔHêïs¡T. á uÛ≤e <ë]Á<ä´+ qT+∫ ãj·T≥
|ü&˚˝≤ s¡#·q\T #˚j·÷*‡q ãVüQ»q s¡#·sTT‘·\T, Á|ü>∑‹o\ s¡#·sTT‘·\+‘ê
sê»´+‘√ ø£*dæb˛e&ÜìøÏ ‘·V≤ü ‘·V≤ü ˝≤&ÉT‘·THêïs¡T. bÂs¡deü ÷»+˝À ÁøÏj÷· o\
bÕÁ‘· b˛wæ+∫q y˚T<Ûëe⁄\T #ê˝≤ eT+~ ø¬ dæÄsY≈î£ ˇjÓTd”\¶ T>± $$<Ûä ÁbÕC…≈î£ \º ≈£î
&Ós¬’ ø£sº T¡ >¢ ± e÷]b˛j·÷s¡T. ‘Ó\T>∑T eTVü‰düu\ÑÛ ìs¡«Vü≤D˝À uÛ≤>∑yTÓ Æ ‘·]+∫b˛j·÷s¡T.
Ç~ uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq dü+øå√uÛÑ+. y˚T<Û√s¡+>∑+ eTTqTô|qï&É÷ m<äTs√ÿì
yÓ’s¡T<Ûë´ìï #·÷düTÔ+~. á dü+øå√uÛÑ+˝À eTTì–b˛e&ÜìøÏ y˚T<Ûëe⁄\T, ø£e⁄\T,
s¡#s· TT‘·\T, yêπ>jZ T· ø±s¡T\T ñ$«fi¯Ss¢ T¡ ‘·THêïs¡T. ãVüQ»q kÕVæ≤‘ê´ìøÏ Ç<=ø£
ô|qT düyê˝Ÿ. dü¬s’q y˚T<Û√ Hêj·Tø£‘·«+ ˝Òø£b˛‘˚, m+‘· ã\yÓTÆq dæ<ë∆+‘·yÓTÆHê
ˇ&ç<=&ÉT≈£î ˝…<äTs√ÿø£ ‘·|üŒ<äT. ãVüQ»q düe÷»+˝À kÕe÷õø£, sê»ø°j·T
ñ<äéT+ ìsêàDyÓTÆ‘˚ ‘·|üŒ kÕVæ≤‘·´, kÕ+düÿè‹ø£ s¡+>±˝À¢ düŒwüº‘· sê<äT.
ôd’<ë∆+‹ø£, Ä#·sD ¡ ≤‘·àø£ ì\ø£&≈É î£ n<˚ |ü⁄Hê~. ãVüQ»q sê»ø°j÷· ˝Ò ãVüQ»q
kÕVæ≤‘ê´ìï ì\u…&ÉT‘êsTT. nsTT‘˚, ãVüQ»q sê»ø°j·÷\qT ìsêàD+ #˚dæ,
eéd”úø£è‘·+ #˚ùd ˇø£ ñ<äéT+ á ¬s+&ÉT sêÁcÕº˝À¢ ã\|ü&˚<Ó|ü⁄Œ&ÉT? Ç<˚
ndü˝…’q düyê˝Ÿ.
` ªãVüQfi¯μ, |üsYôdŒøÏºyé‡ (2017)
44  $s¡T<ä∆
e÷]ÿ‡düTº C≤„q dæ<ë∆+‘·+
|üìøÏ sê<äT
Ç+&çj·÷˝Àì Á|ü‹ e´øÏÔ #Ó’‘·q´+ ≈£î\ dü+ã+<Ûë\
Á|üø±s¡yT˚ ìs¡sí TT+#·ã&ÉT‘·T+<äH~˚ yêdüeÔ +. ∫e]øÏ <Ûsä à¡
|ü]es¡qÔ #Ó+~q eT÷\yêdüT\÷ á ≈£î\ ìsêàD+ ì+∫
$&ç>± eTq˝Òs¡T. ø±ã{Ïº Ç+Á~j·T #·s¡´ ≈£î\eédüúqT
|üsêes¡qÔ + #˚dTü +Ô ~. n+fÒ e÷qe⁄&ç C≤„q+˝À ≈£î\ eédüú
‘ê\÷≈£î |üsêes¡Ôq+ ìs¡+‘·s¡+ »s¡T>∑T‘·÷H˚ ñ+≥T+~.
kÕVæ≤‘·´+˝À yêdüÔ$ø£‘· ˇø£ ‹≥Tº|ü<ä+>± e÷]
b˛sTT+~. yêdüÔ$ø£‘· ˇø£ ìsêàD+. >√bÕ\ø£wüíeT XË{Ïº,
ø£+<äT≈£L], >∑Ts¡C≤&É\T Áu≤Vü≤àD°jT· yêdü$Ô ø£‘q· T ìsêàD+
#˚XÊs¡T. nsTT‘˚, Áu≤Vü≤àD°j·T yêdüÔ$ø£‘· ìø£s¡+>±
ì\ã&É≈£î+&ÜH˚ |ü˝≤j·Tq yê<ä+˝ÀøÏ C≤s¡T≈£î+~. n<˚
ø±\Œìø£yê<ä+. uÛ≤eø£$‘·«+ <ëì˝À ˇø£ bÕj·T. ≈£î\
yêdü$Ô ø£‘q· T ôd’<ë∆+‹ø£, sê»ø°jT· øπ Áå ‘·+˝À øÏ+~ ≈£î˝≤\T
e´ø°øÔ ]£ +#·&yÉ T˚ ø±<äT <ëì ‘ê]ÿø£‘q· ÷ ìsêíjT· ø£yê<ë˙ï
Á|ü•ïdüTqÔ ï ªø±\+μ˝À ‘Ó\T>∑T kÕ+düÿ‹ø£ ªdü\ú +μ Áu≤Vü≤àD°ø|£ ⁄ü ø±\Œìø£yê<ä+˝ÀøÏ
dü#˚‘·q+>±H˚ bÕ<ä+ yÓ÷|æ+~. n<˚ q&Éø£ nuÛÑT´<äj·T, $|ü¢e s¡+>±\qT ≈£L&Ü
ìj·T+Á‹+∫+~. <ëìøÏ e÷]ÿ‡düTº C≤„q dæ<ë∆+‘·+ |ü⁄Hê~. nuÛÑT´<äj·T, $|ü¢e
kÕVæ≤‘ê´\≈£î e÷s¡Tÿ‡ Á|ü‹bÕ~+∫q uÛÖ‹ø£yê<ä+ |ü⁄Hê~. ˝…ìHé e÷s¡Tÿ‡
C≤„q dæ<ë∆+‘êìï eT]+‘· eTT+<äT≈£î rdüT¬ø[¢ <ëìøÏ XÊÁd”Ôj·T‘·qT #˚≈£LsêÃ&ÉT.
˝…ìHé Á|ü‹bÕ~+∫q ª|üsêes¡Ôq dæ<ë∆+‘·+μ (]ô|ò¢øÏ‡yé B∏j·TØ) Á|ü|ü+#· yê´|üÔ+>±
C≤„q dæ<ë∆+‘ê\qT $X‚wü+>± Á|üuÛ≤$‘·+ #˚dæ+~. kÕVæ≤‘·´+˝À nuÛÑT´<äj·T,
$|üe¢ s¡#s· TT‘·\T |üsêes¡qÔ dæ<ë∆+‘êìï ã\+>±H˚ Á|ü#ês¡+ #˚XÊs¡T. e÷]ÿ‡düTº
kÕVæ≤‘·´ dæ<ë∆+‘êìøÏ |üsêes¡Ôq dæ<ë∆+‘·y˚T |ü⁄Hê~. á dæ<ë∆+‘·+ ì»+>±
n<äT“¤‘·yÓTÆ+~. ø±ì, á dæ<ë∆+‘· dü÷Œ¤]Ôì Çø£ÿ&ç Áu≤Vü≤àDyê<ä s¡#·sTT‘·\T
Á>∑Væ≤+#·˝Ò<äì $eTs¡Ù≈£î\ uÛ≤eq.
Á‹|ü⁄s¡H˚ì eT<ÛäTdü÷<äqsêe⁄ ªkÕVæ≤‘·´+˝À edüTÔ •˝≤Œ\Tμ nH˚ Á>∑+<∏ä+˝À
ª|üsêes¡Ôq dæ<ë∆+‘·+ - kÕVæ≤‘·´+μ nH˚ ñ|üo]¸ø£ øÏ+<ä |üsêes¡Ôq dæ<ë∆+‘êìï
k˛<ëVü≤s¡D+>± $e]+#ês¡T. ªª...Ç+Á~j·T C≤„Hê\øÏ Ä˝À#·q\ø° eT÷˝≤<Ûës¡+
@$T{Ï? n+fÒ #Ó’‘·Hê´ìøÏ eTqdüT‡ø° dü+ã+<Ûä+ @$T{Ï? |ü<ës¡ú+ eTT+<äT,
<ëì qT+N #Ó’‘·q´+ ñ‘·Œ¤qï+ ne⁄‘·T+~ nì #Ó|ü⁄Œø√e≥+ e÷Á‘·y˚T #ê\<äT.
eTìwæøÏ Ç+Á~j·T C≤„Hê\÷, Ä˝À#·q\÷, Äy˚X¯+ e+{Ï$ m˝≤ ekÕÔsTT nH˚~
uÛÖ‹ø£yê<ä C≤„q dæ<ë∆+‘· eTÚ*ø£ Á|üXï¯ . Bìπø ˝…ìHé |üsêes¡qÔ dæ<ë∆+‘·+ düe÷<Ûëq+
#Ó|⁄ü ‘·T+~μμ nì ‘Ó*bÕs¡T. eTìwæ eTqdüT‡ qT+&˚ C≤„q+ |ü⁄&ÉT‘·T+<äì uÛ≤eyê<äT\T
‘·\TkÕÔs¡˙, uÛÖ‹ø£yê<äT\T Ç+Á~j·T C≤„q+ $ø£dædüTÔ+<äì #Ó|ü⁄‘ês¡ì Äj·Tq
ù|s=ÿHêïs¡T. C≤„q düeTTbÕs¡H® ê Áø£eT+˝À Ç+Á~j·÷\ <ë«sê düe÷#ês¡ Á>∑V≤ü D+
‘=* <äX¯. Ç+Á~j·÷\T ˝Ò≈£î+&Ü yÓT<ä&ÉT≈£î düe÷#ês¡+ n+<˚ M\T ˝Ò<äT.
yÓT<ä&É÷, Á|ü|ü+#·+ ¬s+&É÷ |ü<ës¡ú s¡÷bÕ˝Ò n+{≤&ÉT Á‹|ü⁄s¡H˚ì. á ¬s+&ç+{Ï
eT<Ûä´ e⁄+&˚ dü»Hê‘·àø£yÓTÆq, ÁøÏj·÷o\yÓTÆq dü+ã+<Ûëìï |üsêes¡Ôq dæ<ë∆+‘·+
n+{≤s¡ì Äj·Tq uÛ≤eq.
ªªn<ä›+˝À #·÷düT≈£îqï|ü⁄Œ&ÉT yÓTTK+ _+ã+. n<ä∆+˝À ø£ì|æ+#˚ yÓTTK+
Á|ü‹_+ã+. _+ã+ ˝Ò≈£î+&Ü Á|ü‹_+ã+ ñ+&É<äT. n˝≤π> yÓT<ä&ÉT n<ä›+
nsTT‘˚ n+<äT˝À Á|ü‹_+_+#˚~ u≤Vü≤´Á|ü|ü+#·+. á _+ã Á|ü‹_+ã
ñ<ëVü≤s¡D #ê˝≤ ÁbÕ<∏ä$Tø£yÓTÆq b˛*ø£>± e÷Á‘·y˚T Á>∑Væ≤+#ê*. Á|ü‹_+u≤ìøÏ
|üsêes¡qÔ ø° #ê˝≤ ‘˚&Ü e⁄+~. n<ä+› ˝À Á|ü‹_+u≤ìøÏ _+u≤ìø° eT<Û´ä ÁøÏj÷· o\yÓTqÆ ,
dü»Hê‘·àø£yÓTÆq |üsêes¡ÔHêo\yÓTÆq dü+ã+<Ûä+ ñ+&É<äT. yÓT<ä&ÉT πøe\+ n<ä›+
46  $s¡T<ä∆
ø±<äT. n<=ø£ Je XÊØs¡ø£ eédüú. ì]∆wüº ÁøÏj·T\qT ìs¡«Væ≤+#˚ nH˚ø£ dü÷ø£åà
uÛ≤>±\ n$uÛ≤»´ düeTT<ëj·T+. ø±ã{Ïº u≤Vü≤´ Á|ü|ü+#·+ C≤„HêìøÏ eT÷\+.
Ç+Á~j·÷\T C≤„HêìøÏ kÕ<ÛHä ê\÷, yêVæ≤ø£\÷ e÷Á‘·yT˚ ø±˙ Ç+Á~j·÷˝Ò C≤„HêìøÏ
eT÷\+ ø±<äT. u≤Vü≤´ Á|ü|ü+#·+ Ç+Á~j·÷\ <ë«sê yÓT<ä&ÉT˝À |üsêes¡Ôq+
#Ó+<ä≈£î+&Ü C≤„q+ nH˚~ ñ+&É<äTμμ n+{≤s¡T Á‹|ü⁄s¡H˚ì eT<ÛäTdü÷<äqsêe⁄.
e÷s¡ T ÿ‡ ô|≥Tº ã &ç < ëØ eédü ú q T $X‚ ¢ w æ + #· & Üìø° , ñ‘· Œ ‹Ô $<Û ë Hêìï
dü÷Árø£]+#·&Üìø° ≈£L&Ü |üsêes¡Ôq dæ<ë∆+‘·y˚T eT÷\eTì Á‹|ü⁄s¡H˚ì uÛ≤eq.
|ü+≥ì ñ‘·Œ‹Ô #˚ùd+<äT≈£î uÛÑ÷$T, ˙fi¯ó¢, Hê>∑*, m<äT›\T, ms¡Te⁄\T e+{Ïe˙ï
nedüs¡eT˙, ne˙ï u≤Vü≤´ Á|ü|ü+#·+˝À <=]πøe˙, n$ eTìwæ #Ó’‘·q´+‘√
dü+ã+<Ûä+ ˝Ò≈£î+&ÜH˚ Á|ü|ü+#·+˝À ñ+{≤j·T˙, ø±˙, yê{Ïì dü»Hê‘·àø£+>±
|üsêes¡Ôq+ #˚düTø√e≥+ e˝Ò¢ ¬s’‘·T\T |ü+≥\T |ü+&çdüTÔHêïs¡H˚ ñ<ëVü≤s¡D
dü]b˛‘·T+<äì Äj·Tq nHêï&ÉT. e÷qe #˚‘·q πøe\+ yêdüÔe Á|ü|ü+#êìï
Á|ü‹_+_+#·≥y˚T ø±<äT, <ëìï |ü⁄qsY düwædº Tü +Ô ~ ≈£L&Ü nì ˝…ìHé ‘·q e<ë∆|´ü +˝À
sêdüT≈£îqï H√≥T‡˝À ù|s=ÿHêï&ÉT.
n+fÒ Ç+Á~j·÷\ <ë«sê ‘Ó\TdüT≈£îqï u≤Vü≤´ Á|ü|ü+#êìï e÷qe⁄&ÉT
‘·q≈£î nedüs¡yÓTÆq $<Ûä+>± ìsêàD+ #˚düT≈£î+{≤&Éì Bì ns¡ú+. ñ‘·Œ‹Ô X¯≈£îÔ\
n_Ûe~∆ì ã{°º, #ê]Á‘·ø£ |ü]$T‘·T*ï ã{°º n~ ìs¡ísTT+#·ã&ÉT‘·T+<äì ≈£L&Ü
Á‹|ü⁄s¡H˚ì ù|s=ÿHêïs¡T. á yÓTT‘·Ô+ dæ<ë∆+‘·+˝À ªu≤Vü≤´ Á|ü|ü+#·+μ, ªedüTÔ>∑‘·
Á|ü|ü+#·+μ, ªÇ+Á~j·T #·s¡´μ nH˚$ #ê˝≤ ø°\ø£+. u≤Vü≤´ Á|ü|ü+#·+ n+fÒ πøe\+
uÛÖ‹ø£ edüTÔ düeTT<ëj·T+ e÷Á‘·yT˚ ø±<äT. Ä edüTÔ düeTT<ëj·÷ìï ìj·T+Á‹+#˚
˝Ò<ë ñ‘·Œ‹Ô #˚ùd ˝Ò<ë Á|üø£‹˝À n+‘·sê“¤>∑+>± J$+#˚ e÷qe düeTT<ëj·T+
≈£L&Ü. e÷qe⁄\ eT<Ûä´ e⁄+&˚ ñ‘·Œ‹Ô dü+ã+<Ûë\T ≈£L&Ü u≤Vü≤´ Á|ü|ü+#·+
nH˚ uÛ≤eq˝À n+‘·sê“¤>∑+. e÷qe⁄\ eT<Ûä´ e⁄+&˚ ñ‘·Œ‹Ô dü+ã+<Ûë\T
ñ‘·Œ‹Ô $<Ûëq+‘√ bÕ≥T e÷s¡T‘êj·TH˚~ e÷]ÿ‡düTº ne>±Vü≤q. ø±ì ≈£î\+
nH˚~ ˇø£ dü+ã+<Ûä+. Äj·÷ ≈£î˝≤\≈£î eédüú˝À ìπs›•‘· kÕúq+ nqTdü]+#˚
nqT˝ÀeT, $˝ÀeT dü+ã+<Ûë\T ñ+{≤sTT. Ç$ e+<ä\ j˚Tfi¯ó¢>± ñ‘·Œ‹Ô˝À
>∑TD≤‘·àø£yTÓ qÆ e÷s¡TŒ e∫Ãq ‘·sê«‘· ≈£L&Ü e÷s¡≈î£ +&Ü ø=qkÕ>∑T‘·÷ e⁄HêïsTT.
Ç+&çj·÷ düe÷»+˝Àì e÷qe dü+ã+<Ûë\T ≈£î\ dü+ã+<Ûë\T>± e⁄Hêïj·TH˚
dü+>∑‹ì Ç+Á~j·÷\ <ë«sê yÓT<ä&TÉ ≈£î ìs¡+‘·s+¡ #˚sy¡ j˚ T· ã&ÉT‘·÷H˚ ñ+≥T+~.
Ç+&çj·÷˝Àì Á|ü‹ e´øÏÔ #Ó’‘·q´+ ≈£î\ dü+ã+<Ûë\ Á|üø±s¡y˚T ìs¡ísTT+#·
ã&ÉT‘·T+<äH˚~ yêdüÔe+. ∫e]øÏ <Ûäs¡à |ü]es¡Ôq #Ó+~q eT÷\yêdüT\T ≈£L&Ü
á ≈£î\ ìsêàD+ ì+∫ $&ç>± eTq˝ÒsT¡ . ø±ã{Ïº Ç+Á~j·T #·s´¡ ≈£î\ eédüqú T
|üsêes¡qÔ + #˚dTü +Ô ~. n+fÒ e÷qe⁄&ç C≤„q+˝À ≈£î\ eédüú ‘ê\÷≈£î |üsêes¡qÔ +
ìs¡+‘·s¡+ »s¡T>∑T‘·÷H˚ ñ+≥T+~.
n<˚ ì»yÓTÆq C≤„q+. Ä C≤„q+‘√fÒ $$<Ûä ≈£î˝≤\T Á|üe]Ôdü÷Ô ñ+{≤sTT.
yê{Ï n+‘·s¡T«qT ã{°º, kÕúq+, kÕúsTTì ã{Ïº Äj·÷ ≈£î˝≤\ e´≈£îÔ\ e÷qdæø£
Á|ües¡Ôq ñ+≥T+~. n~ Ä ≈£î\düTÔ&ç #Ó’‘·qýÓTÆ ìs¡+‘·s¡+ n‘·ì Á|üy˚Tj·T,
Á|ües¡Ôq\qT ìπs›•düTÔ+~. Ç~ yêdüÔ$ø£ <äX¯´+. á yêdüÔ$ø£ <äX¯´+ nH˚ø£ ≈£î\
ìj·Te÷\ e\¢ ìj·T‘·+ ne⁄‘·÷+≥T+~. á yêdüyÔ êìï e÷]ÿ‡düTº s¡#s· TT‘·\T
n+^ø£]+#·˝Ò<äT. ˝…ìHé e<ë∆|ü´+˝À #Ó|æŒq e÷qe #Ó’‘·q´+ ‹]– yêdüÔe
Á|ü|+ü #êìï düwædº Tü +Ô <äH˚ dü÷Árø£sD
¡ qT kÕs¡u÷ÑÛ ‘·+>± ns¡+ú #˚dTü ø=+fÒ s¡#s· TT‘·\T
≈£î\ dü+ã+<Ûë\qT, yê{Ïì ìs¡sí TTdüTqÔ ï uÛ≤eC≤˝≤ìï dü»Hê‘·àø£+>± ∫Á‹+#˚yês¡T.
ø±˙ n˝≤ #˚jT· ˝Ò<Tä . n+fÒ Áu≤Vü≤àDyê<ä s¡#s· TT‘·\ #Ó‘ ’ q· ´+ yêdüeÔ Á|ü|+ü #êìï
|üsêes¡Ôq+ #˚j·T≥+ ˝Ò<ä˙, ø±\Œìø£‘·qT ˝Ò<ë nã<ë∆ìï ìsêàD+ #˚düTÔ+<äì
n+^ø£]+#ê*.
esêes¡Ôq dæ<ë∆+‘·+ #ê]Á‘·ø£ uÛÖ‹ø£yê<ä+‘√ n+‘·dü‡+ã+<Ûä+ ø£*–
ñ+~. #ê]Á‘·ø£ uÛÖ‹ø£yê<ä+ nH˚~ düe÷C≤ìï n<Ûä´j·Tq+ #˚ùd $X‚¢wæ+#˚ ˇø£
|ü<‹∆ä . ˇø£ yÓT<∏&ä Ü\J. bÕXÊÃ‘·´ düe÷C≤ìï $X‚w¢ +æ ∫qfÒº ≈£î\ ì]à‘· düe÷C≤ìï
$X‚w¢ +æ #˚ Á|üjT· ‘·ï+ »]–+~. n~ yÓT<∏&ä Ü˝≤õø£˝Ÿ ÁbÕu…+¢ . düe÷» |ü]D≤eTÁø£e÷ìï
e÷]ÿ‡düTº |ü<ä∆‹˝À ns¡ú+ #˚düTø=H˚ Á|üj·T‘·ï+ Á‹|ü⁄s¡H˚ì #˚XÊs¡T. sê+uÛÑ≥¢
ø£wüeí T÷]Ô ≈£L&Ü n<˚ Á|üjT· ‘·ï+ #˚XÊs¡T. e÷]ÿ‡düTº dæ<ë∆+‘êìï á düe÷C≤ìøÏ
nq«]Ô+|ü #˚ùd ø£wæ sê+uÛÑ≥¢ ø=qkÕ–+#ês¡T. Äj·Tq yêdüÔ$ø£‘·qT |ü⁄sêD
yêdüÔ$ø£‘·, Á|üã+<Ûä yêdüÔ$ø£‘·, ø±\Œìø£ yêdüÔ$ø£‘·, k˛wü*düTº yêdüÔ$ø£‘·\T>±
nH˚ø£ $uÛ»Ñ q\T #˚XÊs¡T. Ä Áø£eT+˝À y˚<ë\T, |ü⁄sêD≤\T, Ç‹Vü‰kÕ\ ìsêàD+
yÓqø£ ñ‘·Œ‹Ô b˛wæ+∫q bÕÁ‘·qT ‘Ó*bÕs¡T. ñ‘·Œ‹Ô Áø£eT+˝À s¡÷bı+~q kÕVæ≤‘·ý˚T
y˚<ë~ kÕVæ≤‘·éTì Äj·Tq uÛ≤$+#ês¡T. á ø±\Œìø£ Ä~Û|‘ ü ´· yê<ä kÕVæ≤‘·´+˝À
Äj·Tq¬øH√ï kÕqT≈£L\ n+XÊ\T ø£ì|æ+#êsTT. sêeT, sêeD yÓ’s¡+˝À ≈£L&Ü
Äj·Tq≈£î es¡Z dü+|òüTs¡¸D ø£ì|æ+∫+~. Ç‹Vü‰dü, |ü⁄sêD≤\ |ü≥¢ Äj·Tq≈£î
ã\yÓTÆq $XÊ«dü+ e⁄+~. Ä s¡#·q\qT e÷]ÿ‡düTº C≤„q dæ<ë∆+‘ê˙ï, e÷]ÿ‡düTº
yêdü$Ô ø£‘q· T ì>∑TZ ‘˚˝ÃÒ +<äT≈£î ñ|üjT· Tø£+Ô #˚dTü ø√e≥y˚T $+‘·. y˚<ë\T j·TTπswæj÷·
48  $s¡T<ä∆
qT+&ç Çø£ÿ&çøÏ e∫Ãq$. Vü≤s¡bÕŒ Hê>∑]ø£‘· Hê{Ï e÷qe⁄\≈£î y˚<ë\≈£î m˝≤+{Ï
dü+ã+<Ûä+ ˝Ò<äT. yÓ’~ø£ <Ûäs¡à+ |üP]Ô>± $<˚oj·TyÓTÆ+~.
j·TTπswæj·÷ dü+#ês¡ C≤‘·T\ <äTsêÁø£eTD e\¢ Vü≤s¡bÕŒ Hê>∑]ø£‘·
n+‘·]+∫+~. Vü≤s¡bÕŒ Hê>∑]ø£‘·˝À es¡Z ndüe÷q‘·\T ˝Òe⁄. yês¡T ñ‘·Œ‹Ô
kÕ<ÛHä ê\qT n_Ûe~∆ #˚jT· ≥y˚T ø±<äT, XÊÁd”j Ô T· yÓTqÆ C≤„Hêìï ≈£L&Ü ì]à+#ês¡T.
eT] Vü≤s¡bÕŒ Hê>∑]ø£‘· ø±\+ Hê{Ï |ü⁄sêD≤˝Ò$? Ç|ü⁄Œ&ÉT Á|ü#*· ‘·+>± Á|ü#ês¡+˝À
e⁄qï |ü⁄sêD≤\≈£î m+‘· ej·TdüT‡ ñ+≥T+~? Ç‹Vü‰kÕ\T @ ø±\+˝À
Ä$s¡“¤$+#êsTT? á Á|üX¯ï\≈£î e÷]ÿ‡düTº |ü<ä∆‹ dü¬s’q düe÷<Ûëq+ #Ó|üŒ<äT.
ñ‘·Œ‹Ô ô|]–q|ü⁄Œ&˚ es¡í eédüú @s¡Œ&ç+<äH˚~ e÷]ÿ‡düTº ne>±Vü≤q. ø±˙ ñ
‘·Œ‹Ô m≈£îÿe>± »]–q Vü≤s¡bÕŒ Hê>∑]ø£‘·˝À es¡í eédüú s¡÷bı+<ä˝Ò<äT. n+fÒ
es¡í eédüú, ≈£î\ eédüú j·TTπswæj·÷ dü+#ês¡ ‘Ó>∑\ <äTsêÁø£eTD |òü*‘·eTì
uÀ<Ûä|ü&ÉT‘·T+~. ncÕº<äX¯ |ü⁄sêD≤\T Á|ü‹$|ü¢e+ ‘·sê«‘· s¡÷bı+~q$. ≈£î\
|ü⁄sêD≤\T ≈£î\ eédüú @s¡Œ&çq ‘·sê«‘· @s¡Œ&çq$. Áø°.|üP. 187˝À eTÚs¡´
#·Áø£e]Ô ãVü≤Á<Û<ä Tä ìï Vü≤‘·e÷]Ãq |ü⁄X¯´$TÁ‘·T&ÉT es¡í eédüqú T |ü⁄qs¡T<ä]∆ +#ê&ÉT.
eTqT<Ûäs¡à+, uÛÑ>∑eBZ‘·, eTVü‰uÛ≤s¡‘·, sêe÷j·TD≤\T, ncÕº<äX¯ |ü⁄sêD≤\T
sêsTT+#ê&ÉT. n+fÒ es¡í eédüúqT düeT]∆+#˚ s¡#·q\T eT÷\yêd” #·Áø£e]Ô
ãVü≤Á<ä<Tä ì sêC≤´ìï Áu≤Vü≤àDT&Óq’ |ü⁄X¯´$TÁ‘·T&ÉT #˚õøÏÿ+#·Tø=Hêïπø »]–+~.
ø±˙, es¡Zdæ<ë∆+‘·+ Á|üø±s¡+ ô|’q ù|s=ÿqï s¡#·q\˙ï düe÷»+ ‘·q≈£î
‘êH˚ ñ‘·Œ‹ÔÁø£eT+˝À ø£*Œ+#·Tø=qï$. n+<äTøπ yê{Ï˝À e÷]ÿ‡düT\º T nqT≈£L\
n+XÊ\qT e÷Á‘·yT˚ #·÷&É>*∑ >±s¡T. ≈£î\eédüú |ü]D≤e÷ìï dü÷Árø£]+#·&ÜìøÏ
#ê]Á‘·ø£ uÛÖ‹ø£yê<ä+ dü]b˛<äT. n~ es¡Z ÁbÕ‹|ü~ø£q e÷Á‘·y˚T düe÷C≤ìï
yêÚ≤´ì+#·>∑\<äT. düTe÷s¡T y˚sTT dü+e‘·‡sê\ bÕ≥T ñìøÏ˝À e⁄qï uÖ<ä∆
sêC≤´\˝À m˝≤+{Ï kÕVæ≤‘·´+ ñ+<√ ‘Ó\TdüTø=H˚ Á|üj·T‘·ï+ e÷]ÿ‡düTº
kÕVæ≤‘·´ø±s¡T\T #˚j·T˝Ò<äT. y˚<ä ø±\+˝Àì s¡#·q\qT $X‚¢wæ+∫, Ä yÓ+≥H˚
Á|üã+<Ûä ø±˝≤ìøÏ yÓ[¢b˛j˚T ˇø£ |ü˝≤j·Tq yÓ’K] düŒwüº+>± ø£ì|ædüTÔ+~. uÖ<ä∆
sêC≤´˝À¢ $\dæ*¢q kÕVæ≤‘·´, kÕ+düÿ‹ø£, ø£fi≤ dæ<ë∆+‘ê\qT >±˙, $<ë´,
yÓ’C≤„ìø£ s¡+>±˝À¢ »]–q n_Ûe~∆ì >±˙ @ e÷Á‘·+ Á|ükÕÔ$+#·s¡T. n+fÒ,
Áu≤Vü≤àDyê<ä #·]Á‘·ø±s¡T\T @ Äø£sê\qT ÁbÕe÷DÏø£eTì düe÷»+ MT<ä
s¡T<ë›s√ yê{Ïì e÷Á‘·y˚T Á>∑Væ≤ùdÔ düe÷» |ü]D≤eTÁø£eT+ düe´+>± m˝≤ ns¡ú+
ne⁄‘·T+~? #ê]Á‘·ø£ uÛÖ‹ø£yê<ä+ ù|s¡T‘√ Áu≤Vü≤àD°j·T #·]Á‘· sê»ý˚T*+~.
Çj·T+mdt q+ã÷Á~bÕ<é sêdæq ªy˚<ä uÛ÷Ñ $Tμ n+<äT≈£î ì<äsÙ¡ q+. yêdü$Ô ø£yê<ä+
Áu≤Vü≤àDyê<ëìøÏ eTs√ ù|s¡T>± e÷]b˛e≥y˚T $#ês¡+. j·T÷s√|t düe÷»+˝À
n~ kÕ~Û+∫q |òüTq $»j·÷\T Çø£ÿ&É kÕ~Û+#·˝Òø£b˛e&ÜìøÏ n~ eÁø°ø£s¡D≈£î
>∑T]ø±e≥y˚T ø±s¡D+.
yêdü$Ô ø£yê<ä+ ù|s¡T‘√ #·˝≤eTDÏ nsTTq kÕVæ≤‘·´ Ä~Û|‘ ü ê´ìøÏ Á|ü‹düŒ+<äq>±
e∫Ã+<˚ ªÁ|ü‹yêdüÔ$ø£yê<ä+μ (øö+≥sY ]j·T*»+). ≈£î\+ ˇø£ yêdüÔe+. ndüŒX¯´
s¡#·sTT‘·\T kÕVæ≤‘·´+˝À ≈£î\eédüú dü«s¡÷|ü, dü«uÛ≤yê\qT ∫Á‹+∫q rs¡T,
≈£î\+ ˇø£ n~Ûø±s¡ eédüú>± Á|ü»\ J$‘ê\qT XÊdæ+#˚ kÕe÷õø£ ìj·T‹ì
ø£fi≤‘·àø£+>± s¡÷|ü⁄>∑{Ïºq rs¡TqT |ü]ƒ+#˚ ˇø£ |ü<ä∆‘˚ Á|ü‹yêdüÔ$ø£yê<ä+. n<=ø£
|üsƒ¡q |ü<ä∆‹ e÷Á‘·y˚T ø±<äT. ÁbÕ|ü+∫ø£ <äø£Œ<∏ä+ ≈£L&Ü. Á|ü‹yêdüÔ$ø£‘·qT
ns¡ú+ #˚düTø=H˚+<äT≈£î n+uÒ<äÿ]»+ yÓ\T>∑T˝À ≈£î\yêdüÔ$ø£‘·qT ns¡ú+
#˚dTü ø√yê*‡+<˚. Áu≤Vü≤àD <Ûsä à¡ +˝Àì ≈£î\ n+‘·sT¡ «\ ìj·Te÷˙ï, ≈£î\+ù|s¡T‘√
ø=qkÕ>∑T‘·Tqï <ëkÕ´ìï ∫Á‹+#·≥y˚T kÕVæ≤‘·´+˝À Á|ü‹yêdü$Ô ø£‘.· ≈£î\ eédü˝ú À
u≤ìdü ≈£î˝≤\ s¡#·sTT‘·\T düe÷» |ü]es¡Ôq ø√dü+ düõ+∫q s¡#·q\˙ï
Á|ü‹yêdüÔ$ø£‘· |ü]~Û˝ÀøÏ ekÕÔsTT. ≈£î\+ ù|s¡T‘√ N\Ãã&çq eT÷\yêdüT\
ø£fi≤ dü»q≈£î, Áu≤Vü≤àDyê<äT\ ø£fi≤ <äwæºø° eT<Ûä´ #ê˝≤ yÓ’s¡T<Ûä´+ ‘·|üŒ≈£î+&Ü
e⁄+≥T+~. n+<äTπø Á|ü‹yêdüÔ$ø£yê<ä+ ø£fi≤‘·‘ê«ìøÏ dü+ã+~Û+∫+~ ≈£L&Ü.
|üsêes¡qÔ dæ<ë∆+‘·+‘√ |”&‘ ç · ≈£î˝≤\ ì»yÓTqÆ C≤„q dæ<ë∆+‘êìøÏ dü+~Û ≈£î<äs<¡ Tä .
eTdüø£ u≤]q |üsêes¡Ôq n<ä›+ dü‘·´ s¡÷bÕìï Á|ü‹|òü*+#·<äT. Áu≤Vü≤àD°j·T
C≤„qdæ<ë∆+‘· |ü<ä∆‹˝À #·]Á‘· düe÷˝À#·q #˚ùdÔ dü‘·´+ uÀ<Ûä|ü&É<äT. eT÷&ÉT
<äXÊu≤›\ øÏ+<ä n\yêf…Æq yêdüÔ$ø£‘·qT |ü≥Tºø=ì y˚fi≤¢&˚ eT÷düyê<äT\≈£î á
ø=‘·Ô C≤„q dæ<ë∆+‘·+ ∫ø±≈£îq÷ ∫sê≈£îq÷ ø£*ZdüTÔ+~. nsTTHê düπs, dü‘ê´ìï
dü‘·´+>± #Ó|üŒeTì ø£<ë n+uÒ<äÿsY uÀ~Û+∫+~!
ª$$<Ûäμ, Ä+Á<ÛäCÀ´‹,
1, @Á|æ˝Ÿ 2013.
50  $s¡T<ä∆
$|ü¢eyê<äT˝À¢q÷
eTqT<Ûäs¡à+ !
ªe÷]ÿ‡düTº C≤„q dæ<ë∆+‘·+ |üìøÏ sê<äTμ (@Á|æ˝Ÿ 1)
nH˚ Hê yê´dü+ô|’ HÓ\T¢≥¢ q]‡+Vü‰sêe⁄, |æ.es¡\øÏåà, md”«
dü‘·´Hêsêj·TD yê] ne>±Vü≤qqT Á|üø£{Ï+#ês¡T. H˚qT
Á‹|ü⁄s¡H˚ì, sê+uÛÑ≥¢ $X‚¢wüD\qT Á|ükÕÔ$+#êqT. ˇø£ÿs¡÷
yêfi¯q¢ T düeT]∆d÷ü Ô sêj·T˝Ò<Tä . bÕ|ü+.. Á‹|ü⁄s¡Hì˚ , sê+uÛ≥
Ñ !¢
n+uÒ<ÿä sY yê<äT\T Ä#·sD ¡ ˝À ˝Òsì¡ q]‡+Vü‰sêe⁄
Äs√|üD. ø±˙ Ä#·sD ¡ ˝Ò≈î£ +&Ü n+uÒ<ÿä ]»+ e⁄+&É<Tä .
n+uÒ<äÿsY J$‘·eT+‘ê b˛sê≥y˚T! Ä#·s¡DÒ! düπs, Ç|üŒ{Ï
ø±\y˚T rdüT≈£î+<ë+. ø±+Á¬>dt, _C…|”\qT ñ‘·Ôs¡Á|ü<˚XÀ¢
ø£eT÷´ìdüT\º T @MT #˚jT· ˝Òøb£ ˛j·÷s¡T. ø±˙ eTVü‰ |ü⁄s¡Twüß&ÉT
ø±˙¸sê+ Ä ¬s+&ÉT bÕØº\qT <Ûä«+dü+ #˚XÊ&ÉT. ø±˙¸sê+
Ä#·s¡DqT $T+∫q ‘êsêÿD+ @eTT+≥T+~? Äj·Tq
dü÷Œ¤]Ô‘√ Çø£ÿ&É J$‘ê\qT n+øÏ‘·+ #˚dæq ãVüQ»qT\
Ä#·s¡DqT >∑T]Ô+#·ø£b˛e≥+ ˇø£ ≈£îÁ≥. ô|’>± <ä[‘·T\qT ø£eT÷´ìdüTº\≈£î
<ä÷s¡+ #˚ùd ≈£îÁ≥ nì Hê MT<ä |òæsê´<äT. ì»y˚T! ø£eT÷´ìdüTº\≈£î <ä÷s¡+ #˚dæ
n+uÒ<ÿä s¡T≈£î, ø±˙¸sê+≈£î <ä>sZ∑ ¡ #˚jT· ≥y˚T e÷ \ø£´å +. CÒyTé ‡ Áô|òÁ&çø‡£ Hé #Ó|Œæ q≥Tº
Á|ü‹ s¡#H· ê ˇø£ sê»ø°jT· ø±sê´#·sD ¡ !Ò e÷]ÿ‡»+ nCÒjT· eT˙, #·\qo\yÓT+Æ <ä˙
md”« @y˚y√ $X‚wüD≤\T Á|üjÓ÷–+#ês¡T.
e÷]ÿ‡»+ #·\qo\yÓTÆ+~ n+fÒ$T{Ï? #·\q+ <˚ì˝ÀHÓ’Hê e⁄+&=#·TÃ.
n~ m≥TyÓ’ô|’Hê e⁄+&=#·TÃ. ø±˙ \ø£å´+ yÓ’ù| e⁄+≥T+<äì #Ó|üŒ˝Ò+. ø±ã{Ïº
#·\q+ nqï ÁbÕ<∏ä$Tø£ n+X¯+ <ä>∑Zπs e÷]ÿ‡düTº\T Ä–b˛j·÷s¡T. n+uÒ<äÿsY
#·\q+ ø£Hêï >∑eTq+, >∑eT´+ eTTKéTì uÛ≤$+#ê&ÉT. ªá düe÷»+˝À ≈£î\+
e⁄+~. es¡Z+ e⁄+~μ ø±ã{Ïº á ¬s+{Ïø° e´‹πsø£+>± b˛sê≥+ »s¡>±\ì md”«
n+≥THêïs¡T. Ç~ ≈£î\-es¡Z düe÷»eTì Äj·Tq ÁbÕ‹ì<Û´ä + eVæ≤düTqÔ ï nuÛTÑ ´<äjT·
s¡#s· TT‘·\ dü+|òTü + rsêàì+∫+<ë? Äj·Tq n_ÛÁbÕj·T+‘√ dæ|◊æ @ø°u$ÑÛ düT+Ô <ë?
≈£î\+ >∑T]+∫ #·sÃ¡ »]–q Á|ü‹kÕØ á nuÛTÑ ´<äjT· , $|üe¢ dü+dü\ú Hêj·T≈£î\T
ª≈£î\-es¡Z düe÷»+μ nH˚ yê<äq eTT+<äT≈£î ‘ÓkÕÔs¡T. ≈£î\ s¡Væ≤‘· ô|≥Tºã&ç<ëØ
düe÷C≤ìï n+uÒ<äÿsYyê<äT\T ø√s¡T‘·THêïs¡ì Äj·Tq ì+<ës√|üD #˚XÊs¡T.
<˚ìMT<ÓH’ ê e÷{≤¢&k˚ ÕÔeTH˚ nVü≤+ø±s¡+ ø£eT÷´ìdüT\º ≈£î m≈£îÿe. n+uÒ<ÿä sY
s¡#·q˝ÒM #·<äe≈£î+&ÜH˚ Çwüº+ e∫Ãq≥T¢ e÷{≤¢&É≥+ πøe\+ Mfi¯¢πø #Ó*¢+~.
n+uÒ<äÿ]»+ ô|≥Tºã&ç<ëØ eédüú >∑T]+∫ @$T #Ó|ü⁄Ô+<√ md”«øÏ ‘Ó*‡q≥Tº
˝Ò<äT. ªùdº{Ÿ‡ n+&é yÓTÆHêØºdtμ˝Àq÷, Ç‘·s¡ s¡#·q˝À¢q÷ Äj·Tq Á|ü‹bÕ~+∫q
ªùdº{Ÿ k˛wü*»+μ >∑T]+∫ áj·TqπøMT ‘Ó©<äT. e´øÏÔ>∑‘· ÄdæÔì $|ü¢e+ <ë«sê
s¡<äT› #˚j·T>∑\e⁄ ø±˙ ≈£î\ eédüúqT ìs¡÷à*+#·˝Òe⁄. n+fÒ ø£eT÷´ìdüTº\T
es¡+Z ˝Òì ≈£î\ düe÷C≤ìï ì]à+#ê\qT≈£î+≥THêïsê? n+<äTøπ , n+uÒ<ÿä ]»y˚T
≈£î\dü+ã+<Ûë\q÷, ÄdædÔ +ü ã+<Ûë\q÷ ìs¡÷à*+#·>\∑ <äT. Á|ü|+ü Nø£sD ¡ ã÷∫
#·÷|æ Áu≤Vü≤àDÏC≤ìï düeT]∆kÕÔsê? Á|ü|ü+Nø£s¡DqT ì\Te]+#˚ X¯øÏÔ ø±˙¸sêyéT
ñ<äé÷ìøÏ e÷Á‘·y˚T ñ+~.
e´øÏÔøÏ C≤„q+ m˝≤ edüTÔ+~? mø£ÿDÏï+∫ edüTÔ+~? e´øÏÔ #Ó’‘·Hê´ìï
ìs¡ísTTdüTÔqï C≤„q+ m˝≤+{Ï dü«uÛ≤yêìï ø£*Z e⁄+~? kÕVæ≤‘·´+ düe÷C≤ìøÏ
<äsŒ¡ D+ nsTT‘˚ Çø£ÿ&ç s¡#s· TT‘·\T Ä düe÷» yêdæ$Ô ø£‘q· T m+<äT≈£î ∫Á‹+#·˝<Ò Tä .
˝…ìHé #Ó|Œæ q |üsêes¡qÔ dæ<ë∆+‘·+ Á|üø±s¡+ s¡#s· TT‘· düe÷»+˝Àì |ü]dæ‘
ú T· \qT
#Ó’‘·q´+‘√ ‹]– s¡#·q˝À¢ Á|ü‹|òü*+|ü #˚kÕÔ&ÉT ø£<ë! eT] Çø£ÿ&ç s¡#·sTT‘·\T
52  $s¡T<ä∆
á düe÷»+˝À e⁄qï ≈£î\ eédüqú T s¡#q· ˝À¢ Á|ü‹|ò*ü +#·˝<Ò $˚ T? ì‘·´+ ≈£î\+˝À
J$dü÷,Ô <ëì ìj·Te÷\ Á|üø±s¡+ q&Éøq£ T, q&É‘q· T ø=qkÕ–+#˚ Áu≤Vü≤àDyê<ä
s¡#s· TT‘·\T |üP]Ô ms¡Tø£‘√ <ëì >∑T]+∫ sêj·Tø£b˛e≥+˝À e⁄qï ≈£îÁ≥ @$T{Ï?
M{Ï düe÷Vü‰s¡y˚T Hê yê´dü+. C≤„q dæ<ë∆+‘·+˝À düe÷» |ü]D≤eT Áø£e÷ìï
|ü]o*+#˚ |ü<‹∆ä n+‘·sê“¤>+∑ >± e⁄+≥T+~. n+fÒ e÷]ÿ‡düTº dæ<ë∆+‘·+ Á|üø±s¡+
#ê]Á‘·ø£ uÛÖ‹ø£yê<äeTH˚ |ü<ä∆‹˝À á düe÷» |ü]D≤eT Áø£e÷ìï $X‚¢wækÕÔs¡T.
ø±˙ n~ ≈£î\+ |ü⁄≥Tºø£, |ü]D≤e÷ìï $X‚¢wæ+#·˝Òø£b˛sTT+~. ≈£î\ eédüú
Ä$sê“¤yêìï $e]+#˚ Ä |ü<ä∆‹ |üP]Ô>± ‘·|ü⁄Œ&ÉT |òü*‘ê\ìdüTÔ+<äì H˚H˚+fÒ
|æ.es¡\ø°åà n+^ø£]+#·≥+ ˝Ò<äT.
es¡\øÏåà~ Á|ü‘˚´ø£-|ü]$T‘·yê<ä+. dü+|òüT dü+düÿs¡Ô\≈£L, uÛ≤e ø£e⁄\≈£L,
Ä e÷≥ø=ùdÔ $|ü¢e s¡#·sTT‘·\≈£L Á|ü‘˚´ø£‘·\THêïj·Tì ÄyÓT yê<äq. yêfi¯¢
kÕe÷õø£ H˚|ü<∏ä´+ e\¢ yêfi¯¢ s¡#·q\≈£î |ü]$T‘·T\T ‘·|üŒø£ e⁄+{≤j·Tì ÄyÓT
n+≥THêïs¡T. Ä |ü]$T‘·T\qT >∑eTì+∫ yêfi¯¢qT ns¡ú+ #˚düTø√yê\ì dü÷#·q.
á Á|ü‘˚´ø£yê<ëìï eTT+<äT ô|fÒº #ê˝≤ ø±\+ nH˚ø£ kÕVæ≤‘·´ düeTdü´\qT
#·sÃ¡ ≈£î sê≈£î+&Ü #˚XÊs¡T. dü+düÿs¡Dyê<ä #·]Á‘·‘√ bÕ≥T ø±\Œìø£yê<ä #·]Á‘·qT
≈£L&Ü rdæbÕπsj·÷\ì H˚qT Äsê≥|ü&çq≥Tº ÄyÓT Äs√|üD. >√bÕ\ ø£wüíeTXË{Ïº,
ø£+<äT≈£L], >∑Ts¡C≤&É e+{Ï yêfi¯¢≈£î e÷]ÿ‡»+‘√ dü+ã+<Ûä+ ˝Ò<ä˙, n˝≤+{Ï
yêfi¯¢≈£î e÷]ÿ‡düTº C≤„qdæ<ë∆+‘·+‘√ |üH˚$T≥ì ÄyÓT n+≥THêïs¡T, H˚H˚<√
yêfi¯¢+‘ê e÷]ÿ‡düTº\T nqï≥Tº. ì»y˚T, yêfi¯ó¢ e÷]ÿ‡düTº\T ø±<äT. {≤˝ŸkÕºjYT
≈£L&Ü e÷]ÿ‡düTº ø±<äT.uÀ*¸$≈£îÿ ø£eT÷´ìdüTº bÕØº düuÛÑT´&ÉT ≈£L&Ü ø±<äT.
ø±˙ Ä bÕØº düuTÑÛ ´&Óq’ e÷øÏ‡+ >√Øÿ ø£qï >=|üŒ>±, yêdü$Ô ø£+>± {≤˝ŸkÕºjTY
s¡#q· \T #˚XÊ&Éì ˝…ìHé ø=ìj·÷&Ü&ÉT ø£<ë! n+fÒ yêdü$Ô ø£‘q· T ∫Á‹+#˚ ìC≤sTTr
e⁄+&Ü*. n˝≤+{Ï ìC≤sTTrì á <˚X+¯ ˝Àì Áu≤Vü≤àDyê<ä s¡#s· TT‘·\T #·÷|ü˝<Ò ìä
˝…ìHé ø£qï eTT+<˚ eTVü‰‘·à CÀ´‹sêyé |òüP˝Ò $eT]Ù+#ês¡T. dü+düÿs¡Dyê<ä,
ø±\Œìø£yê<ä kÕVæ≤‘ê´\T m+<äTø=#êÃsTT? ø£+<äT≈£L], >∑Ts¡C≤&É e+{Ï
s¡#·sTT‘·\T s¡#·q\T #˚dü÷Ôqï ø±\+ ø£qï eTT+<äTqT+#˚ <˚X¯yê´|üÔ+>±
Áu≤Vü≤àD≤~Ûø´£ ‘· qT+∫ $eTTøÏÔ ø√dü+ øÏ+~ ≈£î˝≤\T b˛sê&ÉT‘·THêïsTT. eTTK´+>±
u…+>±˝À¢ Vü≤]#·+<é sƒê≈£LsY, –]#·+<é sƒê≈£Ls¡¢ Hêj·Tø£‘·«+˝À eT‘ê« ñ<äéT+,
eTVü‰‘·à CÀ´‹sêyé |òüP˝Ò Hêj·Tø£‘·«+˝À Áu≤Vü≤àDÒ‘·s¡ dü‘·´XÀ<Ûäø£ ñ<äéT+
ñ<Ûä‘·+>± kÕ>∑T‘·Tqï s√E\$.
≈£î\+, es¡í+ |ü⁄≥Tºø£, kÕe÷õø£ ndüe÷q‘·\T, eT÷\yêdüT\ $eTTøÏÔ,
Á_{°wüß bÕ\≈£î\ <ä«+<ä« yÓ’K]MT<ä ôd’<ë∆+‹ø£ #·s¡Ã˝Ò ø±<äT, uÛÖ‹ø£ ñ<äé÷\T
≈£L&Ü »s¡T>∑T‘·Tqï s√E\$. eT], yê{Ï |ü≥¢ á s¡#s· TT‘·\T düŒ+~+#·˝<Ò +˚ ?
M] s¡#q· ˝À¢ ndü\T øÏ+~ ≈£î\ J$‘·+, bÕÁ‘·\T ø£ìŒ+#·ø£ b˛e{≤ìøÏ ø±s¡Dy˚T+{Ï?
düπs, yêfi¯¢≈£î ‘Ó*‡q Áu≤Vü≤àD J$‘·y˚T sêXÊs¡qT≈£î+<ë+. Ä Áu≤Vü≤àD
yêdüÔ$ø£yê<ëìï Ä ‘·sê«‹ ‘·s¡+ m+<äT≈£î ø=qkÕ–+#·˝Ò<√ es¡\øÏåà #Óù|Ô
u≤>∑T+&˚~. dü+düÿs¡Dyê<ä+ eT]+‘· yêdüÔ$ø£‘·qT n+~|ü⁄#·TÃø=ì ì]›wüº‘·
yÓ|’ ⁄ü |üjT· ì+#ê* ø£<ë! eT] uÛ≤eø£$‘·«+ ù|s¡T‘√ ø±\Œìø£yê<ä+ ‘·˝‹… +Ô <˚$T{Ï?
e÷qe ø£s¡Ô‘·«+ e˝Ò¢ $|ü¢e+ edüTÔ+<äì qy˚Tà es¡\øÏåà ø±\Œìø£yê<ä+ ≈£L&Ü
ˇø£ ≈£î\+ ø£s¡Ô‘·«+ e˝Ò¢ ‘·˝…‹Ô+<äì ˇ|ü⁄Œø√<˚$T!
eT÷\yêd” eTVü‰|ü⁄s¡Twüß\T ÁbÕs¡+_Û+∫q ≈£î\ e´‹πsø√<äéT+ 1910
‘·sê«‘· $|ü¢yê‘·àø£ s¡÷|ü+ rdüT≈£î+~. n~ á ‘Ó\T>∑T kÕ+düÿ‹ø£ #·]Á‘·˝À
qyÓ÷<äT ø±≈£î+&Ü, nø£åsêdüT´˝…’q yê] yÓT<äfi¯ó¢ Ä ñ<äéT+ yÓ’|ü⁄ yÓfi¯¢≈£î+&Ü
ø±\Œìø£yê<ä+ nedüs¡yÓTÆ+~. uÛ≤eø£$‘·«+ n+<äT˝À ˇø£ bÕj·Tì n+<äTπø
nHêïqT. n+fÒ ≈£î\ yêdüÔ$ø£‘·qT >∑T]Ô+#·≈£î+&Ü uÛ≤eø£$‘·«+ e∫Ã+~. uÛ≤e
ø£$‘·«+˝Àì Á|æj·TT&ÉT eTqTyê~, Á|æj·TTsê\÷ eTqTyê<˚! q+&É÷] ªm+øÏμ
@ ≈£î\Esê˝À e÷]ÿ‡düTº dæ<ë∆+‘·+ #Ó|üŒ>∑\<ë? Ç+ø±, nuÛÑT´<äj·T, $|ü¢eyê<ä
s¡#·sTT‘·\T ‘·≈£îÿe ‹Hêïsê? yêfi¯ó¢ ≈£L&Ü ø±\Œìø£yê<äT\T #˚dæq <ëH˚ï
ªes¡Z+μ ù|s¡T‘√ #˚XÊs¡T. n˝≤ #˚j·T≥+˝À yêfi¯¢ \ø£å´+ n+uÒ<äÿsY ñ<äé÷ìï
<Óã“rj·T≥+ ø±<ë? 1930-32 eT<Ûä´ ø±\+˝À n+uÒ<äÿsY øÏ+~ ≈£î˝≤\≈£î
#·≥dº uü ˝ÑÛ À¢ Á|üy•˚ +#˚ z≥T Vü≤≈£îÿ, Á|ü‘´˚ ø£ ìjÓ÷»ø£esêZ\ >∑T]+∫ b˛sê&ÉT‘·÷+fÒ
Á|ü»\+‘ê Äj·Tq yÓ+≥ e⁄Hêïs¡T.
1932˝À ø£eT÷´q˝Ÿ nyês¡T¶qT ÁoÁo e´‹πsøÏ+#ê&Ü? düeT]∆+#ê&Ü? á
<˚X+¯ ˝Àì ãVüQ»qT\≈£î sê»ø°jT· , bÂs¡V≤ü ≈£îÿ\T ‹s¡dÿü ]+∫q >±+BÛ #·ìb˛‘˚
m*J\T sêdæq ÁoÁo, n+uÒ<ÿä sY neTs¡T&Ó‘’ ˚ ˇø£ÿ ø£$‘ê sêj·T˝Ò<!˚ ? ªj·TCÀ„|Mü ‘ê˙ï
yÓ|’ e¢ü ´ ^‘ê˙ïμ nì Äj·TH˚ #Ó|⁄ü Œ≈£îHêï&ÉT. <ëqs¡+ú Áu≤Vü≤àDyê~˙ $|üe¢ yê~˙
nH˚ ø£<ë! j·TCÀ„|üM‘êìï ø°]Ô+∫qyê&ÉT $|ü¢eyê<Ó˝≤ ne⁄‘ê&ÉT? es¡í <Ûäsêàìï
düeT]∆d÷ü Ô sêdæq $X¯«Hê<∏ä dü‘´· Hêsêj·TD eTqTyê<äsTT‘˚, es¡+Z ù|s¡T‘√ ≈£î\+
>∑T]+∫ ˇø£ÿ e÷{≤ e÷{≤¢&Éø£ b˛>±, n~ ñìøÏ˝À ˝Òq≥Tº s¡#·q\T #˚dæq
ÁoÁo ≈£L&Ü eTqTyê<˚. Áu≤Vü≤àDyê<ä s¡#·sTT‘·\T ≈£î\+ >∑T]+∫ m+<äT≈£î
sêkÕÔs¡T n+≥THêïs¡T es¡\øÏåà. $|ü¢e s¡#·sTT‘·\T ≈£î\eédüú≈£î e´‹πsø£+>±
54  $s¡T<ä∆
sêj·T˝Ò<+˚ ? n+‘˚ø±<äT, yêfi¯¢ s¡#q· \ ì+&Ü |üsT¡ Ãø=qï Áu≤Vü≤àDyê<ä Á|ürø£\T,
ø£$ düeTj·÷\T @ uÛ≤eC≤˝≤ìøÏ dü+πø‘ê\T? $|ü¢eyê<äT\ #Ó’‘·Hê´ìï ≈£L&Ü
eTqT<Ûäs¡ày˚T ìs¡ísTTdüTÔ+~.
C≤„q dæ<ë∆+‘·+˝À bÕ<ë]úø£ $wüj·÷\T (uÛÖ‹ø£ n+XÊ\T), uÛ≤eC≤\
(<Ûäs¡à+) $wüj·÷\T e⁄+{≤j·Tì ÄyÓT n+^ø£]+#ês¡T. ø±˙ Çø£ÿ&É bÕ<ë]úø£
$wüj·÷\T e´øÏÔ #Ó’‘·Hê´ìï s¡÷bı+~kÕÔj·÷? ˝Òø£ uÛ≤eC≤\+ s¡÷bı+~düTÔ+<ë?
eTqT<Ûäs¡à+ eTìwæ kÕúsTT˙, $\Te˙ ìs¡ísTTdüTÔ+~ ø±ã{Ïº ≈£î\ düe÷»+˝À
e´øÏÔ $\Te ≈£î˝≤ìï ã{Ïº ñ+≥T+~. n+<äTe\¢ @ ≈£î\düTÔ&ç‘√ m˝≤
eéVü≤]+#ê\qï~ Ä <Ûäs¡ày˚T ìπs›•düTÔ+~. ˇø£ e´øÏÔøÏ ÄdæÔ e⁄+&Ü˝≤ e<ë›
nqï~ n‘·&ÉT |ü⁄{Ïºq ≈£î\+ e\¢ ìs¡ísTT+#·ã&ÉT‘·T+~. m˝≤ Ä˝À∫+#ê˝À
m˝≤ J$+#ê˝À m˝≤ Á|üe]Ô+#ê˝À ≈£î\y˚T ìs¡ísTTdüTÔ+~. n+fÒ, ˇø£ e´øÏÔ
C≤„q+ bÕ<ë]úø£ $wüj÷· \ Ä<Ûës¡+>± ø±≈£î+&Ü eTqT<Ûsä à¡ + (uÛ≤eC≤\+) ø±s¡D+>±
ìs¡jí T· + ne⁄‘·T+~. Ä uÛ≤eC≤˝≤ìï n‘·&ç s¡#q· Á|ü‹|ò*ü +#ê*. <ëìï ìC≤sTTr>±
∫Á‹+#ê*. n˝≤ #˚j·Tì s¡#·sTT‘· m+‘· >=|üŒyê&Ó’Hê n‘·&ÉT Áu≤Vü≤àDyê<˚
ne⁄‘ê&ÉT. e÷]ÿ‡düTº dæ<ë∆+‘· Á|üe#·≈£î\T mìï s¡ø±\T>± yê~+∫Hê Ç<˚
n+‹eT dü‘·´+.
` $$<Ûä, Ä+Á<∏äCÀ´‹
p˝…’ 15, 2013
ãVüQ»q #Ó’‘·q´ $düÔè‹
eTTdæ¢+yê<ä+
Ä<ÛäTìø£ ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+˝À eTTdæ¢+yê<ä+

eTTKýÓTqÆ |ü]D≤eT+. ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘ê´ìï ˇø£ n&ÉT>∑T
eTT+<äT≈£î eTTdæ¢+yê<ä+ q&ç|æ+~. ˇø£ yê<ä+>± n~
ì\<=≈£îÿø√e&ÜìøÏ ô|<ä› b˛sê≥y˚T #˚d+æ ~. Ä Áø£eT+˝À
yÓTT‘·Ô+ düe÷C≤ìï ãVüQ»˙ø£]+#ê\ì n~ Á|ü‹
bÕ~düT+Ô ~. á ne>±Vü≤q e˝Ò¢ nH˚ø£ neT÷s¡Ô uÛ≤eq\qT,
eT÷s¡Ô dü+>∑‘·T\qT n~ ìØ“¤‹‘√ #·s¡Ã≈£î ô|{Ïº+~.
dæús¡|ü&çq, |üPs¡« ì•Ã‘ê\qT Á|ü•ï+∫+~. eT÷dü
Ä˝À#·q\qT, yÓTTs¡≥T j·÷+Á‹ø£ yêÚ≤´Hê\qT
‹s¡dÿü ]+∫+~. ˇø£ ø=‘·Ô uÛ≤e$|üy¢ êìøÏ Á|üjT· ‹ï+∫+~.
á Á|üjT· ‘·ïeT+‘ê kÕVæ≤‘·´ yê‘êes¡D≤ìï y˚&øÓ ÿÏ +∫+~.
eTTK´+>± e÷]ÿ‡düTº •_s¡+ ø£\es¡|ü&É¶~. #·]Á‘·q÷
kÕVæ≤‘ê´˙ï ø=‘·øÔ √D+˝À eTTdæ+¢ yê<ä+ Ä$wüÿ]+∫+~.
56  $s¡T<ä∆
Á|ü>‹∑ o\ •_s¡+˝À n+‘·Øq¢ +>± ø=qkÕ>∑T‘·Tqï Áu≤Vü≤àDyê<ë˙ï, Væ≤+<ä÷‘·«
nqTdüsD ¡ qT rÁe+>± Äπø|å +æ ∫+~. á ì•‘· |ü]o\q≈£î ñ*øÏÿ|ü&qç e÷]ÿ‡düT,º
e÷y√sTTdüTº kÕVæ≤ry˚‘\Ô· T d”«j·T|ü]o\q #˚dTü ø√ø£b˛>±, düeT]∆+#·Tø=H˚ yê<äq\T
#˚dTü HÔ êïs¡T. me] Áb˛<ä“\+ e˝À¢ Á|ü>‹∑ o\yê<äT\ MT<ä Á|üXï¯ \T ˝ÒeHÓ‘T· ‘
Ô T· Hêïs¡ì
ì+~düTÔHêïs¡T.
#·]Á‘· düs¡fi¯πsK ø±<äT. ˇø£ |ü<ä∆‹ Á|üø±s¡+ Áø£eT|ü<ä∆‹˝À @ <˚X¯ #·]Á‘·
e⁄+&É<äT. n˝≤ #·]Á‘·qT #Óù|Ô n~ |ü⁄øÏÿ{Ï |ü⁄sêD+ kÕúsTTøÏ C≤]b˛‘·T+<äì
u≤\>√bÕ˝Ÿ n_ÛÁbÕj·T+. ì»y˚T. uÛ≤s¡‘·<˚X¯ #·]Á‘·qT |ü⁄øÏÿ{Ï|ü⁄sêD+ kÕúsTTøÏ
á <˚X¯ eTqTyê<äT\T, ø£eT÷´ìdüT\º T ~>∑C≤sêÃs¡T. eTTK´+>± eTTdæ+¢ düe÷C≤ìøÏ
dü+ã+~Û+∫q kÕe÷õø£, sê»ø°j·T, Ä]úø£, kÕ+düÿè‹ø£ #·]Á‘·qT yêÚ≤´ì+#˚
$wüj·T+˝À Ç<ä›s¡÷ ˇπø$<Ûä+>± Á|üe]Ô+#ês¡T. eT‘· <äèwæº, es¡Z <äèwæº ¬s+&É÷
ª|üsêsTTμ eT‘·+ e´‹πsø£‘,· kÕÁe÷»ýê<ä e´‹πsø£‘H· ˚ øπ +Á<ä+>± #˚dTü ≈£î+{≤sTT.
n+<äTπø, 1857 ‹s¡T>∑Tu≤≥T yÓTT<ä{Ï dü«‘·+Á‘· b˛sê≥+>± eTqTyê<äT\≈£L,
≈£eT÷´ìdüT\º ≈£î ø£ìŒ+∫+~. ø±˙ |òPü ˝Ò≈î£ e÷Á‘·+ eTqTyê<ëìï |ü⁄qs¡T<ä]∆ +#·≥y˚T
á ‹s¡T>∑Tu≤≥T \ø£å´+>± ø£ìŒ+∫+~. n+<äTπø, <ä[‘·T\T Ä ‹s¡T>∑Tu≤≥T˝À
bÕ˝§Zq˝Ò<äT.
|òPü ˝Ò ‘·q s¡#q· \ <ë«sê, ø±sê´#·sD
¡ <ë«sê Ä ‹s¡T>∑Tu≤≥T≈£î <ä÷s¡+>±
ñ+&Ü\ì ãVüQ»q düe÷C≤ìøÏ uÀ~Û+#ê&ÉT. á ø±s¡D+e\¢ Äj·Tìï
ì+~+∫qyêfi¯óH¢ êïs¡T. Á_{°wßü yêfi¯fl düV‰ü j·T+‘√ eTqTyê<ä eédüú qT+∫ X¯SÁ<ä,
n‹X¯SÁ<ä, Ä~yêdüT\T $eTTø£Ô+ ø±yê\ì Äj·Tq |æ\T|ü⁄ì#êÃ&ÉT. Ç˝≤
Áu≤Vü≤àDÏC≤ìøÏ e´‹πsø£+>± b˛sê&É≥+ e˝Ò¢ >∑DÒwt n>±s¡ÿsY, ‹\ø˘ e+{Ïyêfi¯ó
¢ Äj·Tìï Á¬ø’düÔeeT‘· Á|ü#ês¡≈£î&ç>± eTTÁ<äy˚ùd Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊs¡T. sêC≤´\T
ø√˝ÀŒsTTq yÓTT>∑˝≤sTT sêE\T, ‘·Ts¡Twüÿ Á|üuÛÑTe⁄\T ádæº+&çj·÷ ø£+ô|˙øÏ
e´‹πsø£+>± ‹s¡T>∑Tu≤≥T #˚XÊs¡T. á ‹s¡T>∑Tu≤≥T≈£î |”cÕ« Áu≤Vü≤àDT˝Ò
|ü⁄]ø=˝≤Œs¡T. HêHêkÕùV≤uŸ |”cÕ«, ‘ê+‘˚´‘√ù|´, \ø°àå u≤sTT e+{Ï eTTdæ+¢ j˚T‘·s¡
sêE\+‘ê Áu≤Vü≤àDes¡Z+ yêfi¯ófl. sêC≤´\T ø√˝ÀŒsTTq á Ç<ä›s¡÷ πøe\+
yêfi¯fl sê»´+ ‹]– ‘Ó#·TÃø√e≥+ ø√dü+ #˚dæq ‹s¡T>∑Tu≤≥T.
ˇø£y˚fi¯ á sêE˝Ò ¬>*ùdÔ @+ »]π>~? sêE eTTdæ¢+ düe÷C+yê&Ó’Hê, Ä
sê»´+˝À eTqTyê<äy˚T n~Ûø±s¡+ #·˝≤sTTdüÔ~. n+<äTπø, {Ï|ü⁄Œ düT˝≤ÔqT≈£î
øÏ+~≈£î˝≤\ düV≤ü ø±s¡+, eT<ä‘
∆ T· <=s¡ø˝£ <Ò Tä . Äj·Tq eTTdæ+¢ sêCÒ nsTTq|üŒ{Ïø,°
eTqTyê<ëìï ø±bÕ&É≥+˝Àq÷, øÏ+~≈£î˝≤\≈£î nHê´j·T+ #˚j·T≥+˝Àq÷
Áu≤Vü≤àDesêZìøÏ yÓqTï<äqTï>± e⁄Hêï&ÉT. á ø±s¡D+e˝Ò¢ ádæ+º &çj÷· ø£+ô|˙
‘·s¡|òü⁄q ‘·$Tfi¯Hê&ÉT <ä[‘·T\T {Ï|ü⁄ŒdüT˝≤ÔqT‘√ j·TT<ä∆+ #˚dæ ¬>*#ês¡T. πøe\+
yÓsTTéT+~ ôd’q´+‘√ ádæ+º &çj÷· ø£+ô|˙ j·TT<ä+∆ #˚dæ $»j·T+ kÕ~Û+∫+~.
Ä<ÛäTìø£ eT+<äT>∑T+&ÉT kÕe÷Á– á $»j·÷ìøÏ ø±s¡DeTì e÷]ÿ‡düTº\T
$X‚¢wækÕÔs¡T. ø±˙, n+‘· ô|<ä›jÓT‘·TÔq Ä<ÛäTìø£ Äj·TT<Ûë˝ÒM ñ|üjÓ÷–+#·˝Ò<äì
kÕøå±´\T ‘Ó\T|ü⁄‘·THêïsTT.
1857 ‹s¡T>∑Tu≤≥TqT á ø√D+˝À #·÷ùdÔ e÷]ÿ‡düTº, e÷y√sTTdüTº\≈£î,
eTqTyê<äT\≈£î ø√|ü+ sêe#·TÃ. ø±˙ n~ ì»+. ádæº+&çj·÷ ø£+ô|˙ bÕ\q
n+‘·yÓTÆ, Á_{°wüß eTVü‰sêDÏ bÕ\q Äs¡+uÛÑyÓTÆq ‘·sê«‘· ≈£L&Ü ô|<ä›dü+K´˝ÀH˚
eTTdæ¢+ dü+kÕúHê\T, nÁ>∑es¡í dü+kÕúHê\T e⁄HêïsTT. M{Ï˝À md”‡, md”º, _d”\≈£î
m˝≤+{Ï Vü≤≈£îÿ\T, n~Ûø±sê\T ˝Òe⁄. πøe\+ kÕVüA eTVü‰sêE, XÊj·÷Jsêe⁄
>¬ ø’ ±«&é, ìC≤+sêE, yÓTdÆ ÷ü s¡T sêE e÷Á‘·yT˚ Ä<ÛTä ìø£ Á|üC≤kÕ«$Tø£ $\Te\qT
‘·eT dü+kÕúHê˝À¢ Á|üyX˚ ô¯ |fÒº ø£èwæ#X˚ Ês¡T. Á_{°wßü yêfi¯fl Ä]úø£ <√|æ&øû q£ ï Áu≤Vü≤àD°jT·
≈£î\<√|æ&û uÛjÑ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ ~. Ä]úø<£ √|æ&ìû e÷s¡Tÿ‡ n+¬ø˝Òdæ eTØ #·÷|æ+#ê&ÉT.
n+‘·øq£ ï Á≈£Ls¡yTÓ qÆ kÕe÷õø£ <√|æ&ìû |òPü ˝Ò, n+uÒ<ÿä sY\T e÷Á‘·yT˚ #·÷|æ+#ês¡T.
ÇkÕ¢+, Á¬ø’düÔe+ y˚>∑+>± yê´|æ+#·&ÜìøÏ sêC≤´~Ûø±s¡+ ø±s¡D+ø±>±, Ä
eT‘ê˝À¢ì Á|üC≤kÕ«$Tø£ $\Te\T, Ä#·s¡D ≈£L&Ü n+‘·ø£qï m≈£îÿe ø±s¡D+.
nsTT‘˚, eT‘ê\ yê´|æÔ >∑T]+∫q #·sÃ¡ ˝À uÖ<ä+∆ ø£qTeTs¡T>∑e⁄‘·T+~. Áu≤Vü≤àDesêZ˝Ò
uÖ<ë∆ìï HêX¯q+ #˚XÊsTT. ªnXÀø£e<äqμ˝À |ü⁄wü´$TÁ‘· X¯è+>∑T&ÉT uÖ<äd∆ Hü ê´düT\qT
y˚{≤&ç#·+|æq rs¡T düŒwüº+>± ]ø±s¡¶sTTe⁄+~. nH˚ø£ Ä≥Tb˛≥¢qT ‘·≥Tºø=ì
ì\ã&çq uÖ<ä∆+MT<ä Áø°.X¯.mì$T<√ X¯‘êã›+ qT+∫ ‘·Ts¡Twüßÿ\T, yÓTT>∑˝≤sTT
sêE\ düV≤ü ø±s¡+‘√ rÁeyÓTqÆ <ë&ÉT\T »]>±sTT. n<˚$<Û+ä >± X¯+ø£sê#ês¡T´&ÉT
uÖ<ä∆ düHê´düT\qT #·+|æ, nH˚ø£ uÖ<äÄ ∆ sêe÷\qT XËy’ ê\j·÷\T>± e÷πsÃj·T≥+
ø£ì|ædTü +Ô ~. sêy˚TX¯«s¡+˝Àì XËy’ ê\j·T+ ˇø£|Œü {Ï uÖ<äÄ ∆ sêeT+. yÓw’ eíü + ù|s¡T‘√
≈£L&Ü uÖ<ë∆Hï˚ \ø£´å +>± #˚dTü ≈£îHêïs¡T. yêfi¯fl ÁbÕã\´+ e⁄qï#√≥ uÖ<ë∆sêe÷\qT
yÓw’ yíü ê\j·÷\T>± e÷πsÃXÊs¡T. ‹s¡T|ü‹˝Àì yÓ+ø£qï >∑T&ç ˇø£|Œü {Ï uÖ<ë∆sêeT+.
á $wüj·÷\qT &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY m|ü⁄Œ&√ #ÓbÕŒ&ÉT. ∫e]øÏ 14e X¯‘êã›+
Hê{ÏøÏ ñ‘·sÔ ,¡ <äøD åÏ ÁbÕ+‘·+˝À uÖ<äs∆ êC≤´˝ÒM ˝Ò≈î£ +&Üb˛j·÷sTT. ÁbÕD≤\‘√
$T–*q uÖ<ä_∆ ≈£îÿ\T {Ïu{ … ,Ÿ #ÓH’ ê, <∏ësTT˝≤+&é, <∏y’Ó êHé, ãsêà ˝≤+{Ï ÁbÕ+‘ê\≈£î
e\ôd[¢b˛j·÷s¡T. Çø£ÿ&˚ dæús¡ìyêdü+ @s¡Œs¡TÃ≈£îqï uÖ<ä∆+ nqTdü]+#˚yêfi¯flqT
58  $s¡T<ä∆
n+{sêìyêfi¯ófl>± yÓ˝XÒ Ês¡T. á n+≥sêìyêfi‚fl Áø£eT+>± eTTdæ+¢ \T>±, Á¬ød’ eÔü ⁄\T>±
e÷]b˛j·÷s¡T. ÁbÕNqø±\+ qT+∫ eT<Û´ä j·TT>±\ ø±\+ es¡≈î£ Áu≤Vü≤àDT\≈£î
uÖ<ä∆y˚T Á|ü<∏äeT X¯Á‘·Te⁄. ø±˙, Ä<ÛäTìø£ ø±\+ Hê{ÏøÏ uÖ<ä∆+ n+‘·]+∫+~.
Ä uÖ<ä∆ Äsê<Û≈ä î£ ˝Ò eTTdæ+¢ \T>±, Á¬ød’ eÔü ⁄\T>± e÷sês¡T ø±ã{Ïº Áu≤Vü≤àDeT‘êìøÏ
ø£+≥–+|ü⁄>± e÷]+~. Áu≤Vü≤àDÏ»+ ‘·q ù|s¡T e÷s¡TÃø=ì Væ≤+<ä÷eT‘·+>±
Ç‘·s¡ eT‘ê\MT<ä <ä+&Éj·÷Á‘· #˚düTÔqï~.
ádæ+º &çj÷· ø£+ô|˙ Ä<ÛTä ìø£‘q· T Çø£ÿ&É |ü]#·jT· + #˚d+æ ~. Ä Ä<ÛTä ìø£
|ò*ü ‘ê\qT Væ≤+<ä÷eT‘·yT˚ n+<ä]ø£qï m≈£îÿe nqTuÛ$Ñ +∫+~. Væ≤+<ä÷eT‘êìï
Ä<ä]+#ê\ì eTTdæ¢+sêE\T Ä˝À∫+∫Hê, Á_{°wüß bÕ\≈£î\T Ä˝À∫+∫Hê
<ëìe\¢ Áu≤Vü≤àDT˝Ò \_∆bı+<ës¡T. Á_{°wüß bÕ\≈£î\‘√ ø£*dæ á <˚X¯
ãVüQ»qT\qT bÕ*+#ê\qï~ yêfi¯fl \ø£å´+. ‹\ø˘ ªdü«sêCŸμ ñ<äé÷ìï
yÓTT<ä\Tô|{≤º&ÉT. ˝≤˝Ÿ, bÕ˝Ÿ, u≤˝Ÿ yÓTT<ä\T >±+BÛ, HÓÁVüA es¡≈£L á \ø£å´+
ø√düy˚T |üì#˚XÊs¡T. ø±˙ ∫Á‘·+>± ø£eT÷´ìdüTº\≈£L sêsTTdüTº\≈£L Mfi¯fl+‘ê
$|üe¢ ø±s¡T\T>±H˚ ø£ìŒ+#ês¡T. m+mHé sêjYT≈£î á ã÷s¡Ty® ê˝À¢ $|üe¢ \ø£D å ≤\T
ø£ìŒ+#êsTT. ø±˙ Mfi¯fl≈£î dü+|òTü |ü]es¡qÔ MT<ä m˝≤+{Ï $y˚ø|£ Pü ]‘·yTÓ qÆ ìX¯Ãj·T+
˝Ò<äT. ≈£î\|”&Éq Mfi¯fl ÁbÕ<∏ëe÷´\˝À ˝Ò<äT. nsTT‘˚, Á_{°wüß Á|üuÛÑT‘·«+ Çø£ÿ&ç
md”‡, md”º, _d”\qT, Ád”Ô\qT ø±bÕ&Ü\ì Á|üj·T‹ïùdÔ e÷ Ä#ês¡ eéVü‰sê\T,
eT‘· $wüj·÷˝À¢ CÀø£´+ #˚düTø√e<ä›ì Áu≤Vü≤àD esêZ\T ÄÁ>∑Væ≤+#êsTT. Mfi¯¢
e÷≥\qT |ü{Ïº+#·Tø√≈£î+&Ü #·≥º+ #˚ùdÔ Á_{°wüßyêfi¯ófl Áu≤Vü≤àD esêZìøÏ
X¯Á‘·Te⁄\j·÷´s¡T. Væ≤+<ä÷eT‘·+ ù|s¡T‘√ q&ç|æq sê»ø°j·÷\ |üs¡e÷s¡ú+
Áu≤Vü≤àDÏC≤ìï ø±bÕ&É≥+. eTs√e÷≥˝À #ÓbÕŒ\+fÒ, ãVüQ»q düe÷C≤ìï
XÊX¯«‘· u≤ìdü‘«· +˝À e⁄+#·≥y˚T dü+|òTü dü+düÿs¡\Ô \ø£´å +. á \ø£´å y˚T C≤rj·Tyê<ä+>±,
n<˚ C≤rjÓ÷<äéT+>± eTT+<äTø=∫Ã+~. n+<äTe\¢ C≤rj·T‘·, C≤rj·Tyê<ä+,
Ä<ÛäTìø£‘· e+{Ï eTÚ*ø£yÓTÆq düeTdü´\qT e÷]ÿ‡düTº <äèwæº‘√ #·÷ùdÔ ìC≤˝ÒM
ãj·T≥|ü&Ée⁄. ãVüQ»q <äèø£Œ<∏ä+‘√ #·÷ùdÔH˚ ì»yÓTÆq dü‘·´+ uÀ<Ûä|ü&ÉT‘·T+~.
Á_{°wüß @\Tã&ç˝À eTTdæ¢+\T nH˚ø£ sê»ø°j·T ø±s¡D≤\ e\¢ ìsêíj·Tø£
bÕÁ‘· b˛wæ+#ês¡T. eTTK´+>± Á_{°wüß bÕs¡¢yÓT+≥T ø£eT÷´q˝Ÿ ]Á|üC…+fÒwüHé
ÁbÕ‹|ü~ø£q Á|üC≤ÁbÕ‹ì<Ûä´ eédüúqT @sêŒ≥T #˚j·÷\ì ìs¡ísTT+#êø£
Áu≤Vü≤àDyê<ä+ rÁeyÓTÆq ˇ‹Ô&çì m<äTs=ÿqï~. ôV≤#YôV≤#Y düj·T´<é Ä>±U≤Hé
H˚‘·è‘·«+˝À eTTdæ¢+\T $T+{ÀyÓ÷πs¢ ø£MTwüHé≈£î ˇø£ $»„|æÔ #˚XÊs¡T. »HêuÛ≤
ÁbÕ‹|ü~ø£q eTTdæ¢+\≈£î #·≥ºdüuÛÑ˝À¢ ÁbÕ‹ì<Ûä´+ Çyê«\ì ø√sês¡T. á $»„|æÔì
Á|üuTÑÛ ‘·«+ n+^ø£]+∫+~. nsTT‘˚, kÕs¡«Á‹ø£ ejÓ÷»q z≥T Vü≤≈£îÿ ˝Òq+<äTq
øπ e\+ $<ëé+‘·T\T, <Ûqä e+‘·T\T, ≈£î©q ≈£î≥T+u≤\≈£î, ÁfÒ&é j·T÷ìj·THé\≈£î
e÷Á‘·y˚T z≥T Vü≤≈£îÿ ñ+&É≥+ e\¢ eTTdæ¢+\T nqT≈£îqï \ø£å´+ HÓs¡y˚s¡˝Ò<äT.
eTTdæ¢+ düe÷»+˝À ù|<ä]ø£+, n$<ä´ m≈£îÿe. á ø±s¡D+ e\¢ z≥s¡¢ dü+K´
#ê˝≤ ‘·≈£îÿe. ø±˙, Áu≤Vü≤àD, ø£åÁ‹j·T, yÓ’X¯´ esêZ\ z≥T¢ m≈£îÿe ø±ã{Ïº
eTTdæ+¢ »HêuÛ≤ m≈£îÿe e⁄qï #√≥ ≈£L&Ü Áu≤Vü≤àDT˝Ò (Væ≤+<äTe⁄\T) Á|üuTÑÛ ‘ê«\qT
@sêŒ≥T #˚XÊs¡T. ÄHê&ÉTqï mì$T~ ÁbÕ$qT‡˝À¢ Væ≤+<äTe⁄˝Ò Á|üuÛÑT‘ê«\qT
@sêŒ≥T#˚XÊs¡T. B+‘√ eTTdæ¢+\T ‘·eT dü+düÿè‹, eT‘·$XÊ«kÕ\T, J$‘ê\T
Væ≤+<äTe⁄\ n<äTbÕ»„˝À¢ e⁄+≥THêïj·Tì uÛ≤$+#ês¡T. ø±ã{Ïº eTTdæ+¢ \T m≈£îÿe
dü+K´˝À e⁄qï dæ+<Û,é |ü+C≤uŸ, u…\T∫kÕÔH,é ˝≤ôVAsY, ø£sêN, u…+>±fiŸ ÁbÕ+‘ê\qT
Á|ü‘˚´ø£ sêÁcÕº\T>± @sêŒ≥T #˚j·÷\ì &çe÷+&é #˚XÊs¡T. n+‘˚ø±<äT, kÕs¡«Á‹ø£
ejÓ÷»q z≥TVü≤≈£îÿ Çyê«\ì ø√sês¡T.
á düeTj·T+˝ÀH˚ eTTdæ¢+\T á &çe÷+&éqT yÓTT<ä{ÏqT+∫ #˚düTÔqï
kÕVüQeTVü‰sêCŸ, u≤u≤kÕùV≤uŸ n+uÒ<ÿä sY\‘√ ø£*dæb˛j·÷s¡T. eTTK´+>± Ä>±U≤Hé
#=s¡ee\¢ á &çe÷+&é ÁbÕ#·Ts¡´+ bı+~+~. n+‘˚ø±<äT, mes¡T Væ≤+<äTe⁄˝H˚
$wüj·÷ìï ìsê∆]+#ê\ì ≈£L&Ü &çe÷+&é #˚XÊs¡T. Væ≤+<ä÷eT‘·+‘√ dü+ã+<Ûä+
˝Òì <ä[‘·T\T, –]»qT\T, X¯SÁ<äT\qT Væ≤+<ä÷eT‘·düTÔ\T>± #·÷|æ+∫ m≈£îÿe
ÁbÕ‹ì<Ûë´ìï Áu≤Vü≤àDT\T bı+<äT‘·THêïs¡qï~ Á|ü<ëÛ q nuÛ´Ñ +‘·s+¡ . á yê<äqqT
Áu≤Vü≤àDT\T e´‹πsøÏ+#ês¡T. Væ≤+<ä÷ düe÷C≤ìï N˝ÒÃ≈£îÁ≥>± Á|ü#ês¡+ #˚XÊs¡T.
ãVüQ»qT\T Væ≤+<äTe⁄\Tø±s¡H˚ Ä˝À#·q yê´|æ+#·≈î£ +&Ü #·÷ùd+<äT≈£î, yêfi¯flqT
Áu≤Vü≤àD°ø£]+#˚+<äT≈£î Äs¡´ düe÷C≤ìøÏ ø=qkÕ–+|ü⁄>± 1922˝À Væ≤+<ä÷
eTVü‰düu,ÑÛ 1925˝À ÄsYmdtmdt @s¡Œ&Ü¶sTT. Áu≤Vü≤àDT\ Á|ü‹ì~Û>± e⁄qï H˚wqü ˝Ÿ
ø±+Á¬>dt Væ≤+<äTe⁄\ bÕØº>± ã\|ü&˚˝≤ ø£èwæ #˚j·T≥+, mìïø£˝À¢ ¬>*|æ+#·≥+
á dü+dü\ú \ø£´å +. 1930˝À »]–q sö+&éfãÒ T˝Ÿ düe÷y˚XÊ˝À¢ Ä>±U≤Hé, n+uÒ<ÿä sY,
Ç‘·s¡ yÓTÆHêØº Á|ü‹ì<ÛäT\T ◊ø£´+>± |üì#˚XÊs¡T. 1932˝À ø£eT÷´q˝Ÿ nyês¡T¶qT
nD>±]q esêZ\ø√dü+ kÕ~Û+#·≥+˝À n+uÒ<äÿsY Ç‘·s¡ yÓTÆHêØº\ düVü≤ø±s¡+
rdüT≈£îHêï&ÉT. eTTdæ¢+\ düVü≤ø±s¡+‘√fÒ á Vü≤≈£îÿ\T kÕ~Û+#êqì dü«j·T+>±
n+uÒ<äÿsY #ÓbÕŒ&ÉT. Ä>±U≤Hé ø±+Á¬>dt e´‹πsøÏ>± e⁄+&ç n+uÒ<äÿsY‘√
düìïVæ≤‘·+>±e⁄qï ø±s¡D+>± 1932 ‘·sê«‘· ø±+Á¬>dt n©õHêïqT eTTdæ¢+©>¥
Hêj·T≈£î&ç>± ì\u…{Ïº+~. n©õHêï |üP]Ô>± >±+BÛ eTìwæ. n‘·ìøÏ nD>±]q
esêZ\ Á|üjÓ÷»Hê\T @e÷Á‘·+ |ü≥º˝Ò<äT. n+uÒ<äÿsY≈£î õHêïMT<ä rÁeyÓTÆq
60  $s¡T<ä∆
ndü+‘·è|æÔ ñ+&˚~. õHêïqT m˝≤ ns¡ú+ #˚düTø√yê˝À ªs¡q&˚, >±+BÛ, õHêïμ
Á>∑+<∏+ä ˝À $e]+#ê&ÉT. õHêïqT $uÛ»Ñ q sê»ø°j÷· \≈£î Á|ü‹ì~Û>± #·÷|ædTü HÔ êïs¡T.
ø±˙, õHêï Á|ü‘´˚ ø£ bÕøÏkÕÔHqé T ø√s¡Tø√˝Ò<Tä . n~Ûø±s¡ ã<ä˝≤sTT+|ü⁄˝À eTTdæ+¢ \
yê{≤ @$T≥ì n&ç–q+<äTπø Äj·Tìï $uÛÑ»qyê~>± eTTÁ<˚XÊs¡T. n~Ûø±s¡+
ã<ä˝≤sTT+|ü⁄ sê»ø°j÷· \e\¢ <˚X$¯ uÛ»Ñ q »]Z+~. BìøÏ >±+BÛ, HÓÁVüA, |üf˝Ò <Ÿ ˚
|üP]Ô u≤<Ûä´‘·. bÕøÏkÕÔHé $uÛÑ»qe\¢ n~Ûø±s¡+ |üP]Ô>± nÁ>∑esêí\πø <äøÏÿ+~.
eTTdæ¢+\T, md”‡, md”º, _d”\T n~Ûø±s¡ e+∫‘·T\j·÷´s¡T. <˚X¯$uÛÑ»q H˚sêìï
Çø£ÿ&˚ e⁄+&çb˛sTTq eTTdæ¢+MT<ä yÓ÷bÕs¡T. eTTdæ¢+\T <˚X¯$uÛÑ»q ø±s¡≈£î\H˚
˝ÒãT˝ŸqT #ê˝≤ <äXÊu≤›\bÕ≥T Á|ü#ês¡+ #˚XÊs¡T. n<˚ düeTj·T+˝À eTTdæ¢+\T
eT‘· #Ûê+<ädTü ‡\H˚ Á|ü#ês¡+ #˚XÊs¡T. eT‘· $XÊ«kÕ\T, |ü<‘ ∆ä T· \T, Jeq$<ÛëHêìï
Væ≤+<ä÷ e´‹πsø£yÓTÆq~>± ∫Á‹+#˚ |üìì dü+|òtT|ü]yêsY <ë«sê ø±+Á¬>dtbÕØº
#˚sTT+∫+~. n~Ûø±sêìï nÁ>∑esêí\ #˚‹˝À n{Ïôº |≥Tºø√e&ÜìøÏ eTTdæ+¢ e´‹πsø£
ø±s¡´Áø£e÷\qT dü+|òtT|ü]yêsY <ë«sê Ä bÕØº #˚sTT+∫+~.
»qdü+|òtTqT uÛ≤s¡rj·T »q‘êbÕØº>± @s¡Œ]Ãq ‘·sê«‘· eTTdæ¢+\MT<ä
<äTÁwüŒ#ês¡+ |üP]ÔkÕúsTT sê»ø°j·T eéVü‰s¡yÓTÆ+~. ø±+Á¬>dtbÕØºøÏ Hêj·Tø£‘·«+
eVæ≤düTÔqï |æ$ q]‡+Vü‰sêe⁄ düVü≤ø±s¡+‘√ u≤Á;eTd”<äTqT ≈£L˝ÒÃXÊs¡T. ˇø£
Á|üD≤[ø£ã<ä+∆ >± »s¡T>∑T‘·Tqï u≤Á;eTd”<Tä $<Û«ä +dü ø±s¡´Áø£e÷ìï n&ÉTø¶ √e&ÜìøÏ
ø£eT÷´ìdüTº\T #˚dæ+~ X¯Sq´+.
Ä düeTj·T+˝À yêfi¯ófl &É+¬ø˝Ÿ Á|ü‹bÕ<äq\≈£î e´‹πsø£+>± b˛sê&˚ |üì˝À
_J>± e⁄Hêïs¡T. n\¢s¢¡ düeTj·T+˝À Væ≤+<ä÷‘·«yê<äT\qT m<äTs=ÿH˚ ø±s¡´Áø£e÷\T
≈£L&Ü á ø£eT÷´ìdüTº\T #˚|ü≥º˝Ò<äT. »]–q n\¢s¡¢ MT<ä |üÁ‹ø± Á|üø£≥q\T
#˚jT· ≥+, ìy˚~ø£\T eTTÁ~+#·≥+ ‘·|Œü Á|ü‘´· ø£å ø±sê´#·sD
¡ MÒ T yêfi¯ófl rdüTø√˝Ò<Tä .
n|üŒ{Ïπø, ‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘·+˝À $düÔ]+∫q e÷y√sTTdüTº ñ<äéT+ ≈£L&Ü
#˚dæ+<˚MT˝Ò<äT. Ä dü+|òüT≥qqT #·÷|æ+∫ Çø£ÿ&ç eTTdæ¢+\≈£î Ä bÕØº˝ÀøÏ
]Á≈£L{ŸyTÓ +{Ÿ #˚dTü ø√yê\ì #·÷&É≥+ ‘·|Œü #˚d+æ <˚MT˝Ò<Tä . n~ C≤rj·TkÕúsTT
bÕØº>± @s¡Œ&Ü¶ø£ ≈£L&Ü eTTdæ¢+\ s¡ø£åD ø√dü+ #˚dæ+~ X¯Sq´+. ø£+<äe÷˝Ÿ˝À
$ôV≤#Y|” Hêj·T≈£îìï #·+|æq ‘·sê«‘· nø£ÿ&ç Á¬ø’düÔe⁄\qT s¡øÏå+#˚ eTT+<ädüTÔ
C≤Á>∑‘·Ô\T rdüTø√ø£b˛e≥+ e\¢ ø±cÕj·T rÁeyê<äT\ #˚‹˝À Hê\T>∑Te+<ä\
eT+~ Ä~yêd” Á¬ød’ eÔü ⁄\T ÁbÕD≤\T ø√˝ÀŒj·÷s¡T. n|ü⁄Œ&ÉT ≈£L&Ü ]Á≈£L{ŸyTÓ +{Ÿ
bÕ\d”H˚ e÷y√sTTdüTº bÕØº nqTdü]+∫+~. Væ≤+<ä÷‘·«yê<äT\qT Á|ü‹|òTü {Ï+#·≥+˝À
ø£eT÷´ìdüTº\T, e÷y√sTTdüTº\ nqTuÛÑe+ ø£qï eTTdæ¢+\πø Á|ü‘·´ø£å nqTuÛÑe+
m≈£îÿe.
Væ≤+<ä÷‘·« X¯≈£îÔ\qT ø±ì¸sê+ sê»ø°j·÷˝Ò ìØ«s¡´+ #˚XÊsTT. ãVüQ»q
nqTe]Ô‘· sê»ø°j÷· \qT ns¡+ú #˚dTü ø√e≥+˝À ‘Ó\T>∑T y˚T<Ûëe⁄\T $|ò\ü eTj·÷´s¡T.
eP´Vü≤‘·àø£ sê»ø°j·÷˝À¢ uÛ≤>∑+>± ø±ì¸sê+ _C…|” eT<ä∆‘·T rdüTø√e≥+ |ü≥¢
u≤\>√bÕ˝Ÿ≈£î rÁeyÓTÆq @e–+|ü⁄. Væ≤+<ä÷‘·«yê<äT\qT $eT]Ù+#·≥+˝Àq÷,
yêfi¯fl‘√ m˝≤+{Ï sê»ø°j·T dü+Á|ü~+|ü⁄\q÷ düVæ≤+#·˝Òì Äj·Tq ø±ì¸sê+,
e÷j·÷e‹\qT rÁe+>±H˚ Äπøå|æ+#ê&ÉT. ø£eT÷´ìdüTº˝≤¢π> <ä[‘·T\T ≈£L&Ü
n~Ûø±s¡yT˚ Á|ü<ëÛ qeTì uÛ≤$düTHÔ êïs¡˙, ø±ã{Ïº ø±cÕj·T eT÷ø£\qT m<äTs√ÿe&ÜìøÏ
eTTdæ+¢ \T eTTdæ+¢ \T>±H˚ dü+|òTü {Ï‘+· ø±yê\Hêï&ÉT. Ç<˚ dü÷Á‘êìï ñ‘·sÔ ¡ Á|ü<X˚ ˝Ÿ Àì
ø=+‘·eT+~ eTTdæ+¢ Hêj·T≈£î\qT Á|üyX˚ ô¯ |{Ïº 2012˝À e÷j·÷e‹ì z&ç+#ês¡T.
Ä mìïø£˝…’b˛sTTq HÓ\s√E\πø Ä Hêj·T≈£î\T _C…|”˝À #˚sês¡T. e÷j·÷e‹
n~Ûø±s¡+ ø√˝ÀŒsTTq yÓ+≥H˚ düe÷CŸyê~ bÕØº düV≤ü ø±s¡+‘√ ÄsYmdtmdt eTTCŸ|süò Y
q>∑sY n\¢s¡¢≈£î bÕ\Œ&É¶~. n˝≤π>, nk˛‡+˝À eTTdæ¢+\T dü«‘·+Á‘· sê»ø°j·÷\T
#˚dü÷ÔH˚ e⁄Hêïs¡T. ø±˙ nø£ÿ&É dü÷e÷s¡T eT÷&ÉT HÓ\¢bÕ≥T eTTdæ¢+\MT<ä
<ë&ÉT\T »]–‘˚ <˚X¯eT+‘ê #√<ä´+ #·÷dü÷Ô ≈£Ls¡TÃ+~. n+<äTe\¢ eTTdæ¢+\T
ˇ+≥]>± b˛sê&ç ø±cÕj·T eT÷ø£\qT z&ç+#·˝Òs¡T. eTTdæ¢+\T md”‡, md”º, _d”,
Ç‘·s¡ yÓTÆHêØº\‘√ ø£*dæ b˛sê&ç‘˚H˚ Á|üe÷<äø£s¡yÓTÆq ø±cÕj·T rÁeyê<äT\qT
m<äTs√ÿ >∑\s¡T. eTTdæ¢+\≈£î sê»ø°j·T <äèwæº ˝Òø£b˛e≥+ BìøÏ Á|ü<Ûëqø±s¡D+.
nÁ>∑esêí\≈£î eTTdæ+¢ \T n~Ûø±sêìï n|üŒ–ùdÔ Ç˝≤π> e⁄+≥~. n~Ûø±s¡yT˚ eTTdæ+¢ \
ñìøÏì ìs¡ísTTdüTÔ+<äH˚~ ì»+.
eTTdæ+¢ yê<ä+ ˇø£ sê»ø°jT· <äèø£Œ<∏+ä . kÕVæ≤‘·´+˝À á <äèø£Œ<∏+ä n_Ûe´ø£+Ô .
kÕVæ≤‘·´, kÕ+düÿè‹ø£ ñ<äéT+>± eTTdæ¢+yê<ä+ ø£ìŒ+∫Hê, n~ |üP]Ô>± á
<˚X¯ sê»ø°j·÷\qT yêÚ≤´ì+#˚ rs¡T e\¢ sê»ø°j·T yÓ’Ks¡T\T düŒwüºeTe⁄‘êsTT.
<äèø£Œ<∏ë\qT Á|üC≤kÕ«MTø£]+#ê\ì eTTdæ+¢ yê<ä+ uÛ≤$düT+Ô ~. eTTK´+>± Á|ü>‹∑ o\
X¯≈î£ \Ô T, Á|üC≤kÕ«$Tø£ X¯≈î£ \Ô T>± uÛ≤$düTqÔ ïyê]˝À yê´|ædTü qÔ ï Væ≤+<ä÷‘·« uÛ≤eC≤˝≤ìï
n~ e´‹πsøÏdüTÔ+~. sê»´+ Væ≤+<ä÷‘·«>± e÷]b˛e≥+ sêC≤´+>∑ $s¡T<ä∆eTì
n~ ã\+>± qeTTà‘·T+~. sê»ø°j·÷\qT ãVüQ»q ‘ê‹«ø£‘· |ü⁄Hê~>±
ì]à+#ê\ì Äø±+øÏdå Tü +Ô ~. Á|üC≤J$‘·+˝Àì _Ûqï‘ê«˙ï, kÕeTs¡kÕ´ìï s¡ø+åÏ #ê\ì
Äsê≥|ü&ÉT‘·T+~.
u≤Vü≤´, n+‘·s¡ b˛sê≥+ nH˚ ~«eTTK eP´Vü≤+‘√ eTTdæ+¢ yê<ä+ ø£èwæ#d˚ Tü +Ô ~.
<˚X¯ Á|üC≤kÕ«$Tø£ ˝ÖøÏø£ eédüúqT s¡øÏå+#·Tø√e≥+ ø√dü+ u≤Vü≤´ b˛sê≥+.
eTTdæ+¢ düe÷»+˝Àì ndüe÷q‘·\T, *+>∑, ≈£î\ $eø£≈å î£ e´‹πsø£+>± b˛sê&ÉT‘·÷
e÷s¡T‘·Tqï |ü]dæú‘·T\qT ‘·≥Tºø=ì ì\ã&É>∑*π> X¯øÏÔeT+‘·yÓTÆq düe÷»+>±
62  $s¡T<ä∆
r]Ã~<ä›&É+ ø√dü+ n+‘·s¡Z‘· b˛sê≥+. ¬s+&Ée~ dü+düÿs¡Dyê<ä+. ìC≤ìøÏ
Ä<ÛäTìø£‘· nH˚ø£ <äX¯\T <ë{Ïq #ê˝≤ ø±˝≤ìøÏ eTTdæ¢+ düe÷»+ dü+düÿs¡D
>∑T]+∫ Ä˝À∫+#·≥+ ÄX¯Ãs¡´+. dü+|òTü dü+düÿs¡D ñ<äé÷\˙ï Ä<ÛTä ìø£ ø±\+˝À
‘·˝…‘êÔsTT. #ê˝≤ es¡≈£î $»j·T+ kÕ~Û+#êsTT. 19`20 X¯‘êã›+˝À yÓTT<ä˝…’q
Ä ñ<äé÷\T Á|ü|ü+#· yê´|üÔ+>± $»j·T+ kÕ~Û+#êsTT. ø±˙, 21e X¯‘êã›+˝À
Ä\dü´+>± eTTdæ¢+ düe÷»+˝À dü+düÿs¡D\T sêyê\ì ø√s¡≥+ ô|<ä› düeTdü´.
Ä<ÛäTìø£‘·, ÇkÕ¢+ nH˚ ¬s+&ÉT ~«<Ûëø£è‘· n+XÊ\qT C≤Á>∑‘·Ô>± |ü]o*+#ê*.
Ä<ÛäTìø£‘·qT ÇeTT&ÉTÃ≈£îqï ≥Øÿ, ÇsêHé, nπs_j·÷ <˚XÊ\T m+‘√ <ä÷s¡+
Á|üj·÷DÏ+#êsTT. nsTT‘˚, Ád”Ô\ $wüj·T+˝À Ä<ÛäTìø£ eTTdæ¢+ <˚XÊ\T m+‘√
Á|üC≤kÕ«$Tø£+>± e⁄HêïsTT. ø±˙, á eT<Û´ä |ü]dæ‹ú e÷]b˛‘·Tqï≥Tº ø£ìŒdüT+Ô ~.
Ä|òüÈìkÕÔHé˝À ‘ê*ãq¢ ‹s√>∑eTq+ e\¢ eTTdæ¢+ Ád”Ô\T bÕX¯$ø£yÓTÆq $eø£åqT,
nD∫y˚‘q· T nqTuÛ$Ñ düTHÔ êïs¡T. ‘ê*ãq¢ Ä˝À#·q\‘√ ô|]–q ◊mdt◊mdt e+{Ï
dü+düú\ e\¢ eTTdæ¢+ Ád”Ô\T Ç‘·s¡ <˚XÊ˝À¢ ≈£L&Ü <ës¡TDyÓTÆq dæú‹øÏ HÓ{Ïº
y˚j·Tã&ÉT‘·THêïs¡T. n<˚ düeTj·T+˝À eTq <˚X¯+˝Àì eTTdæ¢+Ád”Ô\T m˝≤+{Ï
bÂs¡Jeq+ ˝Ò≈î£ +&Ü e⁄Hêïs¡T. $<ë´, ñ<√´>∑s+¡ >∑+˝À, sê»ø°jT· , Ä]úø£ s¡+>∑+˝À,
XÊg kÕ+πø‹ø£ s¡+>∑+˝À yêfi¯fl bÕÁ‘· X¯Sq´+. ≈£î≥T+ã eédüú˝À eTTdæ¢+
|æ‘·èkÕ«$Tø£ ô|‘·Ôq+ e\¢ Ád”Ô\ e÷qdæø£, XÊØs¡ø£ m<äT>∑T<ä\ Ä–b˛‘·Tqï~.
yêfi¯fl Á|ü‹uÛ,Ñ kÕeTsê∆´\T düe÷C≤ìøÏ ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ≈£î+&Ü b˛‘·THêïsTT. n+<äTøπ ,
á düeTdü´qT eTTdæ¢+yê<ä+ dü+düÿs¡D <äèwæº‘√ d”«ø£]düTÔ+~. Ç~ eTTdæ¢+
eT>±fi¯fl <äèø£Œ<∏ëìøÏ dü+ã+~Û+∫q $wüjT· +. Ád”\Ô $wüjT· +˝À eTTdæ¢+ |ü⁄s¡Twüß\
<äèø£Œ<∏ä+˝Àq÷, yÓ’K]˝Àq÷ sêyê*‡q e÷s¡TŒ\qT #·]ÃdüTÔ+~. n<˚$<Ûä+>±
eTTdæ+¢ düe÷»+ @ø£s÷¡ |”qyÓT+Æ ~ ø±<äT. n~ ãVüQeTTFqyÓT+Æ ~. mH√ï ≈£î˝≤\T,
‘Ó>∑\T eTTdæ¢+ düe÷»+˝À e⁄HêïsTT. eTTK´+>± md”‡, md”º, _d”\ qT+∫
ÇkÕ¢+ d”«ø£]+∫q yê] |ü]dæú‹ y˚s¡T. <ä÷<˚≈£î\ ≈£î\düTÔ\ düeTdü´\ >∑T]+∫
˝À‘Ó’q #·s¡ÃqT ˝ÒeHÓ‹Ô+~. m+‘√ $düÔè‘·yÓTÆq kÕVæ≤‘ê´ìï eTTdæ¢+yê<ä+
yÓ\Te]+∫+~.
eTTdæ¢+yê<ä+ ˇø£ kÕVæ≤‘·´ ñ<äéT+>± ì\<=≈£îÿø√e≥+˝À ôd’ÿu≤ã
bÕÁ‘· eTTKýÓTqÆ ~. nH˚ø£ s¡#q· \T #˚jT· ≥+‘√ bÕ≥T eTTdæ+¢ s¡#s· TT‘·\+<äØï
ˇø£ ñeTà&ç s¡#H· ê yê´dü+>∑+˝ÀøÏ ‘˚e≥+ ≈£L&Ü Äj·Tq #˚XÊ&ÉT. eTTdæ+¢ yê<ä+
jÓTTø£ÿ Ä˝À#·q\qT yê´kÕ\T>± Á|üø£{Ï+#ê&ÉT. eTTdæ¢+yê<ä+ MT<ä edüTÔqï
$eTs¡Ù\≈£î ≈£L&Ü Äj·Tq düeTs¡úe+‘·yÓTÆq düe÷<Ûëq+ #ÓbÕŒ&ÉT. eTTdæ¢+yê<ä
‘ê‹«ø£‘· Äj·Tq s¡#·q˝À¢ düŒwüºeTe⁄‘·T+~. n+<äTπø, Ä yê´kÕ\qT ˇø£
dü+ø£\q+>± rdüT≈£îsêyê\ì Á|üj·T‘·ï+.
ôd’ÿu≤ã ªC≤>√μ |ü⁄düÔø±ìï 2008˝À Á|ü#·T]+#ê\ì nqT≈£îHêï+. ø=ìï
kÕ+πø‹ø£ ø±s¡D≤\ e\¢ n|ü⁄Œ&ÉT kÕ<Ûä´+ ø±˝Ò<äT. á @&˚fi¯fl ø±\+˝À nH˚ø£
|ü]D≤e÷\T »]>±sTT. ne˙ï }Væ≤+∫qy˚. dü<ë›+ VüQùd‡HéqT #·+ù|dæq
‘·sê«‘· nyÓT]ø± kÕÁe÷»ýê<ä+ {≤¬sZ{Ÿ <˚XÊ\qT ÄÁø£$TkÕÔj·Tì n|ü⁄Œ&˚
nqT≈£îHêï+. nqT≈£îqïfÒº >∑&Ü|òì” #·+ù|XÊs¡T. *_j·÷qT n+‘·s‘ Z¡ · dü+øå√uÛ+Ñ ˝ÀøÏ
HÓfÒºXÊs¡T. áõ|ü⁄ºqT eTs√s¡ø£+>± @e÷sêÃs¡T. dæ]j·÷˝À s¡ø£ÔÁø°&ÛÉ Ç+ø±
ø=qkÕ>∑T‘·÷H˚ e⁄+~. bÕøÏkÕÔHé Á|üy˚Tj·T+ ˝Ò≈£î+&ÜH˚ _Hé˝≤&ÓHéqT #·+ù|XÊs¡T.
Ç|ü⁄Œ&ÉT ø=‘·Ô X¯Á‘·Te⁄qT ‘ÓsM¡ T~øÏ ‘Ó#êÃs¡T. Ä|òÈü ìkÕÔH,é Çsêø˘, dæ]j·÷, *_j·÷,
áõ|ü⁄º ` Ç˝≤ es¡d>ü ± eTTdæ+¢ <˚XÊ\T rÁeyê<ä <˚XÊ\ C≤_‘ê˝À #˚]b˛j·÷sTT.
nyÓT]ø± kÕs¡<∏ä´+˝À »]–q á sê»ø°j·T ≈£îÁ≥\≈£î eTq<˚X¯+ e+‘·bÕ&ç+~.
eTq<˚X¯ $<˚XÊ+>∑ $<Ûëq+ kÕÁe÷Cýê<ëìøÏ nqT≈£L\+>±, eTTdæ+¢ düe÷C≤ìøÏ
e´‹πsø£+>± #ê˝≤ ø±\+>± |üì#˚dü÷ÔH˚ e⁄qï~. á eéVü‰s¡+ qπs+Á<äyÓ÷&ç
n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ e∫Ãq ‘·sê«‘· eT]+‘· eTT~]+~. qπs+Á<äyÓ÷&ç n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ
sêe≥+ }Væ≤+∫q<˚. ÄsYmdtmdt≈£î |üP]Ô yÓTC≤Øº e∫Ã+~ ø±ã{Ïº Á|üe÷<ä+
@ kÕúsTT˝À bı+∫e⁄+<√ }Væ≤+#·>∑\+. Ç|üŒ{Ïπø sêC≤´+>∑ j·T+Á‘ê+>∑eT+‘ê
dü+|òTt |ü]yêsY #˚‹˝ÀøÏ yÓ[flb˛sTT+~. Çø£ÿ&É »s¡T>∑T‘·Tqï ø±cÕsT÷ø£sD ¡ eéVü‰s¡+
Á|ü|+ü #êìøÏ ‘Ó*j·T≈£î+&Ü #˚jT· &ÜìøÏ yÓ÷&ç $<˚o |üs´¡ ≥q\T #˚d÷ü Ô n+‘·sê®rj·T
düe÷C≤ìï yÓ÷dü–+#ê\ì Á|üjT· ‹ïdüTHÔ êï&ÉT. sêuÀj˚T s√E˝À¢ ãVüQ»q düe÷»+
ø£˙$˙ ms¡T>∑ì $|ü‘·TÔqT #·÷düTÔ+<äqï~ e÷Á‘·+ ì»+.
eTTdæ¢+yê<ä+˝Àì eTÚ*ø£ n+XÊ\qT á yê´kÕ\T ms¡Tø£|üs¡TkÕÔsTT.
‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘ê´ìï ø=+‘· e÷s¡Z+˝À q&ç|æ+∫q eTTdæ¢+yê<ä+˝Àì $•wü˜‘·
á yê´kÕ\ e\¢ uÀ<Û|ä &ü TÉ ‘·T+~. ø±cÕj·T<äfi+¯ n~Ûø±s¡+˝À e⁄qï á dü+<äs“¡ +¤ ˝À
ãVüQ»q düe÷»+˝À ‘·˝…‘êÔ*‡q #Ó’‘·Hê´ìï á yê´kÕ\T dü÷∫kÕÔsTT. #·~$
Ä˝À∫+#·+&ç.
ªC≤>√μ, ôd’ÿu≤ã yê´kÕ\ dü+ø£\q+

19 Ä>∑düTº 2015
64  $s¡T<ä∆
|ü⁄s¡+<Ûäs¡T\ #·]Á‘· $<Ûä«+dü+
#ê]Á‘·ø£ yês¡dü‘·« dü+|ü<ä ˝Òì eT{Ïº ~ã“>± á
<˚XÊìï ‘·j·÷s¡T #˚j·÷\ì j·TTπswæj·÷ Áu≤Vü≤àDyê<ä
bÕ\≈£î\T ≈£îÁ≥\T |üqTï‘·T+fÒ á <˚XÊìï @˝≤\ì
ø£\\T >∑H˚ ãVüQ»qT\T sê»ø°j·T j·TT<ä∆+ #˚ùd+<äT≈£î
dæ<ä∆|ü&É‘êsê? sê»ø°j·÷~Ûø±sêìï ø±bÕ&ÉTø=H˚+<äT≈£î
eT‘·‘‘ · ê«ìï ô|+∫b˛wædTü qÔ ï bÕ\≈£î\ ª≈£î\ sê»ø°j÷· \μqT
ns¡+ú #˚dTü ø√yê\+fÒ sê»ø°jT· #·sÃ¡ \T eT‘·+ ÁbÕ‹|ü~ø£q
ø±≈£î+&Ü ≈£î\+ ÁbÕ‹|ü~ø£q »s¡>±*. n|ü⁄Œ&˚ #ê]Á‘·ø£
ø£≥º&Ü\qT |ü]s¡øÏå+#·T ø√>∑\+.
@ Hê>∑]ø£ düe÷C≤ì¬øH’ ê #ê]Á‘·ø£ Äqyêfi‚¢ >∑sê«˙ï
|òüTq‘·q÷ n+~kÕÔsTT. e÷qe Hê>∑]ø£‘·≈£î ∫Vü‰ï˝…’q
|ü⁄sê‘·q ø£≥º&Ü\q÷ Äø±sê\q÷ ø±bÕ&ÉTø√e≥+
Á|ü|ü+#·+ jÓTTø£ÿ Á|ü<Ûëq ø£s¡Ôe´+. Á|ü|ü+#·+˝Àì nìï
<˚XÊ\T #ê]Á‘·ø£ yês¡dü‘·« dü+|ü<äqT nìï s¡ø±\
nkÂø£sê´\≈£L Çã“+<äT\≈£L z]Ã |ü]s¡øÏå+#·T≈£î+≥÷
ñHêïsTT. ø±˙ eTq <˚X¯+˝À e÷Á‘·+ n˝≤+{Ï Á|üj·T‘·ïy˚TMT »s¡>∑≥+ ˝Ò<äT.
ô|’>± #ê]Á‘·ø£ ø£≥º&Ü\qT $<Ûä«+dü+ #˚ùd ø±s¡´Áø£e÷\qT Á|üuÛÑT‘·«y˚T ìdæ‡>∑TZ>±
#˚j·T≥+ ø£ì|ædüTÔ+~. n_Ûe~∆ ù|s¡T‘√ sêÁwüº Á|üuÛÑT‘·«+ ª|ü⁄sê‘·q e÷qe
C≤‹μ Ä<Ûësê\qT ø£*– ñqï e+<ä˝≤~ >∑T≥º\qT yÓTÆì+>¥ e÷|òæj·÷≈£î
n|üŒ–+∫+~. n+‘·{Ï‘√ Ä>∑≈£î+&Ü ø±+Á¬>dt Á|üuÛÑT‘·«y˚T b˛©düT |üs¡ý˚ø£åD˝À
#ê]àHês¡Tï ÄqTø=ì ˇø£ Ä\j·÷ìï ì]à+#˚ <äTsêàsêZìøÏ ˇ&ç>∑{Ïº+~. Ç+‘·
»]–Hê |ü⁄sê‘·‘·« XÊK @MT |ü≥ºq≥Tº eéVü≤]k˛Ô+~.
|ü⁄sê‘·‘·« XÊK nqTdü]düTÔqï á ñ<ëd”q‘·≈£î eT÷\y˚T+{À ≈£L&Ü
nH˚«wæ+#ê*. á H˚|<ü ´ä∏ +˝À #ê]Á‘·ø£ ø£≥&º Ü\T, Ä<Ûësê\ |ü]s¡øD
å£ ≈£î Á|üuTÑÛ ‘·«
e´‹πsø£‘·qT ≈£î\+ ø√D+ qT+∫ ns¡ú+ #˚düTø√yê*.
#·]Á‘· nH˚«wü≈£îsê\T s=$T˝≤¢ <∏ë|üsY Á|üø±s¡+ düTe÷s¡T Áø°.|üP q\uÛ…’
$T*j·Tq¢ dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·+ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆq »+ã÷B«|ü Hê>∑]ø£‘· Vü≤s¡bÕŒ,
yÓTTVü≤+»<ës√ nH˚ ¬s+&ÉT |ü≥ºD sê»<ÛëqT\‘√ $\dæ*¢+~. Vü≤s¡bÕŒ,
yÓTTVü≤+»<ës√ Hê>∑]ø£‘·˝À¢ <=]øÏq *|æ (Ádæÿ|ü⁄º) Á<ë$&É uÛ≤wü≈£î #Ó+~q<äì
Ä]ÿj·T˝≤õø£˝Ÿ |ò˝æ ≤\õdüT\º T ìsê∆]+#ês¡T. q\uÛ’… j˚Tfi¯ó¢ j·TTπswæj÷· (Äs¡´)
Áu≤Vü≤àDT\T dæ+<Ûä÷ Hê>∑]≈£î\‘√ j·TT<ä∆+ #˚dæq≥Tº s¡Tπ>«<ä+˝À ù|s=ÿHêïs¡T.
j·TTπswæj·÷ (Äs¡´) Áu≤Vü≤àDT\T nH˚ø£ ≈£îj·TT≈£îÔ\ <ë«sê z&ç+∫ Vü≤s¡bÕŒ,
yÓTTVü≤+»<ës√ Hê>∑]ø£‘·\qT <Ûä«+dü+ #˚XÊs¡T. s¡Tπ>«<ä+˝À Äs¡T´\T Ç+Á<äTìï
ª|ü⁄s¡+<Ûäs¡T&ÉTμ nì ø°]ÔkÕÔs¡T.
n+fÒ |ü⁄sê\qT HêX¯q+ #˚ùdyê&Éì ns¡ú+. n+<äTπø q>∑sê\qT $<Ûä«+dü+
#˚jT· ≥y˚T ‘·|Œü ì]à+#·≥+ ‘Ó*j·Tì $<˚o j·TTπswæjT· Hé (Äs¡´) Áu≤Vü≤àDT\T
eTq <˚X¯+˝À ì]à+∫q q>∑s¡+ ˇø£ÿ{Ï ≈£L&Ü ˝Ò<äT. ø±˙ C≤+ãe⁄ì yês¡düT\T
ì]à+∫q eT÷\yêd” Hê>∑]ø£‘·≈£î dü+ã+~Û+∫q |ü≥ºD≤\qT düeT÷\+>±
ìs¡÷à*+#˚ ø£wæì e÷Á‘·+ ìsê|òü÷≥+>± ø=qkÕ–dü÷ÔH˚ ñHêïs¡T. <˚X¯ $uÛÑ»q
dü+<äs¡“¤+>± Vü≤s¡bÕŒ, yÓTTVü≤+»<ës√ |ü≥ºD≤\T bÕøÏkÕÔqTÿ ø£≥ºu…≥º&É+ yÓqø£
e÷~>∑\ >∑s¡«ø±s¡DyÓTÆq #·]Á‘·qT Çø£ÿ&ç Á|ü»\≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&Ü #˚ùd ≈£îÁ≥
ñ+~. Vü≤s¡bÕŒ, yÓTTVü≤+»<ës√ Hê>∑]ø£‘· ø±\+ Hê{Ï nH˚ø£ #ê]Á‘·ø£ Ä<Ûësê\T
‘Ó\+>±D, Ä+Á<Û,ä sêj·T\d”eT ÁbÕ+‘ê˝À¢ #·]Á‘·ø±s¡T\T >∑T]Ô+#ês¡T. n˝≤+{Ï
ø£wæì ø=qkÕ–düTÔqï yê]˝À Á|üU≤´‘· #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT &Ü. C…’øÏwüHé ˇø£s¡T ø±>±
eTs=ø£s¡T &Ü. C≤Hé $T\ºHé.
66  $s¡T<ä∆
‘Ó\+>±D õ˝≤¢˝À¢ ÇqTeTT, ñ≈£îÿ |ü]ÁX¯eT MT<ä &Ü. C…’øÏwüHé >=|üŒ
Á>∑+<∏ä+ sêXÊs¡T. ‘Ó\+>±D |ü~ õ˝≤¢˝À¢ ñqï nH˚ø£ e+<ä˝≤~ >∑T≥º\ MT<ä,
yê{Ï |ü]düs¡ ÁbÕ+‘ê˝À¢ ÇqTeTT, ñ≈£îÿ ‘·j·÷ØøÏ dü+ã+~Û+∫q |ü⁄sê‘·q
Ä<Ûësê\qT Äj·Tq ø£qT>=Hêïs¡T. n˝≤+{Ï #ê]Á‘·ø£ Ä<Ûësê\Tqï á >∑T≥º\qT
yês¡dü‘·« dü+|ü<ä øÏ+<ä |ü⁄sê‘·‘·«XÊK >∑T]Ô+#·˝Ò<äT. ø=ìï+{Ïì >∑T]Ô+∫q|üŒ{Ïø°
yê{Ïì sêÁwüº Á|üuÛÑT‘·«+ yÓTÆì+>¥ e÷|òæj·÷≈£î n|üŒ–+∫Hê m˝≤+{Ï nuÛÑ´+‘·s¡+
#Ó|Œü ˝Ò<Tä . ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢˝À düTe÷s¡T 800\≈£î ô|>’ ±, es¡+>∑˝Ÿ õ˝≤¢˝Àì 500\≈£î
ô|’>± >∑T≥º\qT yÓTÆì+>∑T≈£î nqTeT‘·T*#êÃs¡T. ∫e]øÏ ø£Ø+q>∑s√¢ VüQkÕïu≤<é
ìjÓ÷»ø£es¡+Z ˝À sêø£då ü >∑Tfi¯q¢ ÷ ‘·y«˚ düT+Ô fÒ Ä]ÿj·÷\J &çbÕs¡Tyº TÓ +≥T eTÚq
+>± ñ+&çb˛sTT+~.
#·+Á<äu≤ãT, sê»X‚KsY ¬s&ç¶ bÕ\q˝À¢ n_Ûe~∆ ù|s¡T‘√ nH˚ø£ #ê]Á‘·ø£
dü˝ú ≤\T Äqyêfi¯ó¢ ˝Ò≈î£ +&Ü #˚XÊs¡T. ôV≤’ <äsêu≤<é øπ +Á<ä+>± #·+Á<äu≤ãT Á|üyX˚ ô¯ |{Ïqº
kÕù|òº«sY, Vü‰πs¶«sY, s¡kÕj·Tìø£ |ü]ÁX¯eT\ e\¢ s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢˝Àì nH˚ø£ uÖ<ä∆,
C…’q Äqyêfi¯ó¢ ø±qsê≈£î+&Ü b˛j·÷sTT. sê»X‚KsY ¬s&ç¶ Vü≤j·÷+˝À ôV’≤<äsêu≤<é,
s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢˝À¢ì #ê]Á‘·ø£ ø£≥º&Ü\˙ï Á|üe÷<ä+˝À |ü&Ü¶sTT. >√˝§ÿ+&É ø√≥
uÛÑ÷eTT\qT bÕ¢≥T¢>± #˚dæ neTTà‘·Tqï dü+>∑‹ ‘Ó*dæ+<˚. $XÊK|ü≥ºD+,
$»j·Tq>∑s+¡ , Áoø±≈£îfi¯+ õ˝≤¢˝À¢ |ü⁄sê‘·q uÖ<ä∆ ìsêàD≤\qT Á|üuTÑÛ ‘·«+ dæìe÷
|ü]ÁX¯eT ø√dü+, yÓTÆì+>¥ ø√dü+ nÁ>∑≈£î\ ô|{Ïºã&ç<ës¡T\ ø√dü+ πø{≤sTT+∫+~.
sêj·T\d”eT˝Àì nH˚ø£ >∑T≥º\qT <äXÊu≤›\T>± nÁ>∑≈î£ \ bòÕ´ø£ìå düT\º T ‘·e⁄«ø=+≥÷H˚
ñ+&É>± n‘ê´<ÛäTìø£ kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+‘√ >±* »Hês¡›Hé ¬s&ç¶, »>∑Hé ¬s&ç¶
yÓTÆì+>¥ »]|æ ‘·T&ç∫ô|fÒºXÊs¡T.
ø±ø£rj·TT\ ø√≥qT |ü⁄qs¡T<ä∆]+#˚ ù|s¡T‘√ ‘·÷s¡TŒ ø√≥qT |ü⁄sê‘·‘·«
XÊK |”øÏ |ü+~πsdæ+~. e+<ä˝≤~ Hê>∑<˚e‘·\ $Á>∑Vü‰\T ≈£î|üŒ\T>± |ü&ç
ñHêïsTT. ø√≥ •~Û˝≤edüú≈£î #˚s¡T≈£îqï|üŒ{Ïø° Ä]ÿj·÷\J n~Ûø±s¡T\T >±˙
sêÁwüº Á|üuÛÑT‘·«+ >±˙ #˚|ü{Ïºq #·s¡´\T X¯Sq´+. ø±ø£rj·TT\ ñ‘·‡yê\≈£î 150
ø√≥T¢ πø{≤sTT+#ê\ì &çe÷+&é #˚düTÔqï {°ÄsYmdt ‘Ó\+>±D˝Àì ø±ø£rj·TT\
ø√≥, sêeT|üŒ‘√ düV‰ü |ü⁄sê‘·q >∑T≥º\qT |ü]s¡ø+åÏ #˚ ø±s¡´Áø£eT+ ˇø£ÿ{° #˚|≥
ü ˝º <Ò Tä .
n_Ûe~∆øÏ eTÚ*ø£ edü‘·T\ ø£\Œq (ÇÁHêŒ¤Ádüºø£ÃsY &Óe\ô|à+{Ÿ) eT÷\+. eTÚ*ø£
edü‘·T\ ø£\Œq e\¢ md”‡, md”º, ;d”, yÓTÆHêØº\≈£î m˝≤+{Ï Á|üjÓ÷»q+ ˝Ò<äT.
πøe\+ <ÛäHêù|ø£å ñqï nÁ>∑≈£î\ ø£+ô|˙\ ˝≤uÛ≤\ ø√dü+ #ê]Á‘·ø£ ÁbÕ+‘ê\qT
ôd’‘+· <Ûësê<ä‘+Ô· #˚jT· ≥+ ˇø£{Ï ø±>± ôV’≤<äsêu≤<äTqT @¬øø’ £ n_Ûe~∆ øπ +Á<ä+>±
e÷πsÃj·T≥+ eTs√{Ï. Bìe\¢ ôV’≤<äsêu≤<äT ÁbÕNq >∑T]Ô+|ü⁄ ø√˝ÀŒsTT+~.
nH˚ø£ ‘√≥\T, #Ós¡Te⁄\‘√ ÄVü‰¢<äø£s¡+>± |üsêés¡D Áù|$T≈£îsê*>± ñ+&˚
ôV’≤<äsêu≤<äT ø±+Áø°≥T »+>∑˝≤Z e÷]b˛sTT+~.
s√&É¢ $düsÔ D
¡ ˝À ≈£L*b˛sTTq |ü⁄sê‘·q ø£≥&º Ü\H˚ø+£ . yÓTÁ{À s¬ \’ T ù|s¡T‘√
≈£L*b˛‘·Tqï #ê]Á‘·ø£ ø£≥º&Ü\T ≈£L&Ü nH˚ø£+. ‘Ó\+>±D sêÁwüº+ >∑T]+∫ ñ
<ä´$T+#˚ ø±s¡´ø£s¡Ô\T >±˙ ˇø£ÿ >∑T&ç s√&ÉT¶ $düÔs¡D˝À ≈£L*b˛‘·T+<ä+fÒ s¡ø£Ô+
∫+~+#˚ eT‘·yê<äT\T >±˙ #ê]Á‘·ø£ ø£≥º&Ü\T n_Ûe~∆ ù|s¡T‘√ »s¡T>∑T‘·Tqï
$<Û«ä +kÕìï e´‹πsøÏ+#·&+É ˝Ò<Tä . Ä Áø£eT+˝ÀH˚ #ê]àHêsY #·T≥÷º ñqï #·eTqTï,
eTTfi¯¢ø£+#ÓqT ‘=\–+∫ s√&ÉT¶ y˚XÊs¡T. n+‘˚ø±<äT #ê]àHêsY |üø£ÿH˚ m‘Ó’Ôq
uÛÑeq ìsêàD≤\≈£î nqTeT‹#êÃs¡T. yêj·TT, <Ûä«ì ø±\TcÕ´\ e\¢ #ê]àHêsY
>√&É\T ;≥\T yês¡T‘·THêïsTT. #ê]àHêsY |ü]s¡ø£åD ø√dü+ ñ<ä´$T+#˚ yê]ì
#·T\ø£q>± #·÷dæq Á|üuTÑÛ ‘·«+ H˚&TÉ n_Ûe~∆ e\¢ m˝≤+{Ï |ò*ü ‘·+ ˝Ò<ìä Á>∑V≤æ +∫
eT‘· |òüTs¡¸D\ mC…+&ÜqT #˚|ü{Ïº+~.
#ê]àHêsY Ä]ÿj·÷\J &çbÕs¡TºyÓT+{Ÿ |ü]~Û˝À ñ+~. πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«
nqTeT‹ ˝Ò≈î£ +&Ü nø£ÿ&É m˝≤+{Ï n_Ûe~∆ |üqT\T >±˙ Ç‘·sπ ‘·s¡ ìsêàD≤\T>±˙
#˚|ü≥ºsê<äT. n+<äT≈£î $s¡T<ä∆+>± #ê]àHêsY >√&É\≈£î |üø£ÿH˚ øÏs¡DY ≈£îe÷sY
s¬ &ç¶ Á|üuTÑÛ ‘·«+ Ä\j·T ìsêàD+ |üqT\T #˚|{ ü +ºÏ ~. á |üìøÏ b˛©düT ã\>±\‘√
düV‰ü nìï s¡ø±\ düV≤ü ø±s¡+ n+~+∫+~. #ê]àHêsY <ä>sZ∑ ¡ uÛ≤>∑´\øÏàå <˚yê\j·T+
ñqï<äì Á|üuTÑÛ ‘·«+ ãTø±sTTk˛Ô+~. MT&çj÷· á ndü‘ê´ìï dü‘´· +>± #·÷|æ+#˚
Á|üjT· ‘·ï+ #˚dTü +Ô ~. #ê]àHêsY kÂ+<äsê´ìï Á_{Ïwßü yê] ø±\+ qT+N bò˛{À˝À¢q÷,
Á|ü|+ü Nø£sD ¡ ‘·sê«‘· M&çj÷Ó ˝À¢q÷ nDTeDTeP ã+~Û+#ês¡T. n$ Ç+≥¬sï{À¢
\_ÛdüTÔHêïsTT. yê{Ï˝À¢ mø£ÿ&Ü #ê]àHês¡TqT ÄqTø=ì >±˙ <ëì |ü]~Û˝À
>±˙ m˝≤+{Ï <˚yê\j·T+ ø£ì|æ+#·&É+ ˝Ò<äT. á yêdüÔe+ sêÁwüº Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ
‘Ó\TdüT. ø±˙ øÏs¡DY ≈£îe÷sY ¬s&ç¶ düsêÿs¡T nø£ÿ&É <˚yê\j·T+ ñqï<ä˙ <ëìï
$düÔ]+#˚ |üìøÏ <˚yê<ëj·T XÊK nqTeT‹ Ç∫Ã+<äì #ÓãT‘·THêïs¡T. m+◊m+
eT<ä›‘·T ñ|üdü+ Vü≤]+#·Tø√e≥+ ˇø£ sê»ø°j·T #·s¡´ì qeTàã\T≈£î‘·THêïs¡T.
#ê]Á‘·ø£ ø£≥&º Ü\≈£î e+<ä MT≥s¡¢ |ü]~Û˝À m˝≤+{Ï ìsêàD≤\÷ #˚|≥
ü sº ê<äì
Ä]ÿj·÷\J ìã+<Ûäq\qT neT\T #˚j·÷\ì sêÁwüº ôV’≤ø√s¡Tº rs¡TŒ Ç∫Ã+~.
68  $s¡T<ä∆
á rs¡TŒ≈£î $s¡T<ä∆+>± #ê]àHêsYqT ˇø£ $yê<ëdüŒ<ä n+X¯+>± #˚j·÷\ì
ø±+Á¬>dt Á|üuÛÑT‘·«+ ìs¡ísTT+∫+~. á |üì‘√ eTTdæ¢+, eTTdæ¢+ j˚T‘·s¡T\ eT<Ûä´
∫#·TÃô|{≤º\H˚ m‘·TÔ>∑&É‘√ ;CÒ|”‘√ øÏs¡DY Á|üuÛÑT‘·«+ #˚‘·T\T ø£*|æ+~.
<˚X¯+˝À eT‘· ø£\Vü‰\≈£î ø±+Á¬>dt bÕØºj˚T ø±s¡DeT˙, n~ ;CÒ|”‘√
#˚‘T· \T ø£*|æ e÷s¡DôVAeT+ düwædº Tü +Ô <äì ø±˙¸sê+ m|ü⁄Œ&É÷ #ÓãT‘·T+&˚yês¡T.
n~Ûø±sêìï Vü≤düÔ>∑‘·+ #˚düTø√yê\+fÒ n_Ûe~∆, dü+πøåeT |ü<∏äø±\T e+{Ï ˝ÖøÏø£
$wüj÷· \ ø£Hêï m≈£îÿe>± eT‘·‘‘ · «· $wüj÷· \T ñ|üø]£ kÕÔjT· H˚ dü+>∑‹ ø±+Á¬>dt
bÕØº nqTuÛÑe+˝À ñqïy˚. øÏs¡DY ≈£îe÷sY ¬s&ç¶ bÕ\q e\¢ ø±+Á¬>dt bÕØº sêuÀj˚T
mìïø£˝À¢ HÓπ>Z |ü]dæú‘·T\T ø£qã&É≥+ ˝Ò<äT. n+<äTπø sê»ø°j·÷\qT eT‘·+
ÁbÕ‹|ü~ø£q q&ÉbÕ\ì Ä bÕØº dü+ø£*Œ+∫+~. eT‘· sê»ø°j·÷\qT Ç+‘·
ø±\+ ;CÒ|” e÷Á‘·y˚T #˚düTÔ+<äì uÛ≤$+#˚yês¡T #ê]àHêsY dü+|òüT≥q‘√HÓ’Hê
yêdüÔyê\qT Á>∑Væ≤+#ê*.
á yÓTT‘·Ô+ |ü]D≤e÷\qT dü+Á>∑Væ≤ùdÔ md”‡, md”º, ;d”, yÓTÆHê]{°\qT
n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ sê≈£î+&Ü #˚ùd j·TT<ä∆˙‹ ø£ì|ædüTÔ+~. #·]Á‘·qT eÁø°ø£]+#˚ ø£wæ
n+<äT˝À ˇø£{Ï ø±>± ‘·eT #ê]Á‘·ø£ Ä<Ûësê\qT ‘·T&ç∫ô|fÒj º ÷· *. n<˚$<Û+ä >±
eTTdæ¢+\ #·]Á‘·q÷ yÓ’uÛÑyê˙ï ø±˝≤+‘·sê\≈£î n+~+#˚ ìsêàD≤\qT <Ûä«+dü+
#˚jT· ≥yÓ÷ ˝Ò<ë $yê<ëdüŒ<ä+ #˚jT· ≥yÓ÷ nÁ>∑≈î£ \ bÕ\≈£î\qTdü]düTqÔ ï s¡D˙‹.
#ê]Á‘·ø£ yês¡dü‘·« dü+|ü<ä ˝Òì eT{Ïº ~ã“>± á <˚XÊìï ‘·j·÷s¡T #˚j·÷\ì
j·TTπswæj÷· Áu≤Vü≤àDyê<ä bÕ\≈£î\T ≈£îÁ≥\T |üqTï‘·T+fÒ á <˚XÊìï @˝≤\ì
ø£\\T>∑H˚ ãVüQ»qT\T sê»ø°jT· j·TT<ä+∆ #˚ùd+<äT≈£î dæ<|∆ä &ü ‘É êsê? n~Ûø±sêìï
ø±bÕ&ÉTø=H˚+<äT≈£î eT‘·‘‘· ê«ìï ô|+∫b˛wædTü qÔ ï bÕ\≈£î\ ª≈£î\ sê»ø°j÷· \μqT
ns¡ú+ #˚düTø√yê\+fÒ sê»ø°j·T #·s¡Ã\T eT‘·+ ÁbÕ‹|ü~ø£q ø±≈£î+&Ü ≈£î\+
ÁbÕ‹|ü~ø£q »s¡>±*. n|ü⁄Œ&˚ #ê]Á‘·ø£ ø£≥º&Ü\qT |ü]s¡øÏå+#·Tø√>∑\+.
Ä+Á<ÛäCÀ´‹,
9 &çôd+ãs¡T, 2012.
$T<Ûëýê<äq\ MT<ä
yÓTs¡T|ü⁄<ë&ç#˚dæq
&Ü.|üdüTq÷] ø£<∏ä\T
C≤„q eédüú $Á|ües¡Z+ ìj·T+Á‘·D˝À e⁄+&É≥+
e\¢ n~ Á|üC≤kÕ«$Tø£ $\Te\qT Á|üd]ü +#·˝øÒ £ b˛sTT+~.
kÕVæ ≤ ‘· ´ + C≤„ q eédü ú ˝ À n$uÛ ≤ »ýÓ T Æ q π ø å Á ‘· + .
kÕVæ≤rs¡+>∑y˚T C≤„q eédüú>± #·˝≤eTDÏ nsTTq ø±\+
ˇø£{eÏ ⁄+~. uÛ≤s¡‘êH√ï, uÛ≤>∑e‘êH√ï ˝Ò<ë eTqT#·]Á‘·H√
˝Ò<ë ø±[<ëdüT ø±yê´\H√ WbÕdüq |ü{Ïºq |ü+&ç‘·Tìï
C≤„ì>± >∑T]Ô+∫ ø°]Ô+∫ >ös¡$+∫q #·]Á‘· ≈£L&Ü e⁄+~.
n+fÒ, eTqTyê<ä kÕVæ≤‘·´+˝À á kÕe÷õø£ eédüúqT
ìj·T+Á‹+#˚ C≤„q+ ìøÏå|üÔyÓTÆ e⁄+<äqïe÷≥. nìï
Á|üã+<Ûë\÷ Ä~, n+‘·+˝À Áu≤Vü≤àD°j·T $\Te\H˚
Á|üuÀ~ÛkÕÔsTT. n+<äTøπ , n$ ø£+sƒd¡ +Ôü #˚dqæ e´øÏÔ |ü+&ç‘T· &ÉT,
C≤„ì nj·÷´&ÉT. e\dü bÕ\Hêø±\+˝À nÁ>∑V‰ü sê˝À¢ e⁄qï
70  $s¡T<ä∆
ã&ÉT˝À¢ eTqTyê<ä ø±yê´\H˚ uÀ~Û+#˚yêfi¯¢˙, @y√ ≈£L&çø£\T, >∑TDø±sê\T ‘·|üŒ
Ç‘·s¡ Á|üø£è‹, kÕ+|òæTø£XÊÁkÕÔ˝ÒM uÀ~Û+#·˝Ò<äì eTÁ<ëdüT >∑es¡ïsY »qs¡˝Ÿ eTÁH√
‘·j·÷s¡T #˚dæq n~Ûø±]ø£ ìy˚~ø£ ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. kÕVæ≤‘·ý˚T ˇø£ dü+|üPs¡í
C≤„qeédüú nì q$Tàq ~«»es¡Z+ <ëìï dü+düÿ]+#·&Üìø°, düe÷q+>± |ü+|æD°
#˚j·T&Üìø° ìsêø£]+#ês¡T. e\kÕ<ÛäTìø£ $\Te\ #Ó’‘·q´+‘√ |ü⁄qs¡TJ®eq ñ
<äéT+ yÓTT<ä˝+’… ~. n<˚ uÛ÷Ñ düTs¡T\ dü+|òTü dü+düÿs¡D√<äéT+ nsTT+~. Áu≤Vü≤àD°jT·
øö≥T+_ø£ eédüú˝À |æ‘·èkÕ«eT´ <äèwæº˝À ∫qï∫qï e÷s¡TŒ\T rdüT≈£îsêe≥+
ø√düy˚T >∑Ts¡C≤&É ª~<äT›u≤≥Tμ ø£<∏äqT sêXÊ&ÉT. nìï+{Ï˙ nqTdü]+#·≥yÓ÷
nqT≈£]+#·≥yÓ÷ ‘·|üŒ yêdüÔyêìï |ü⁄qsYdüèwæº #˚j·T≥+ #˚‘·>±˙ á dües¡í
|ü+&ç‘e· s¡+Z ‘Ó\T>∑T ‘=*ø£<qä∏ T ≈£L&Ü ø±|” ø={Ï+º ~. >∑Ts¡C≤&É sêdæq ª~<äTu› ≤≥Tμ
ø£<∏ä ø±|”ø={≤º&É˙ Ä#ês¡´ ø=\ø£\÷] ÇHêø˘ ìs¡÷|æ+#ê&ÉT. nìï kÕVæ≤‘·´ ñ
<äé÷\÷ ì#ÓÃq yÓT≥¢ n+‘·s¡T«\ kÕe÷õø£ eédüúqT |ü]s¡øÏå+#˚ Á|üj·T‘·ï+
#˚XÊsTT. nuÛTÑ ´<äjT· , ~>∑+ãs¡, ô|’>+∑ ãs¡, $|üe¢ , Ád”yÔ ê<ä, ‘Ó\+>±Dyê<ä kÕVæ≤‘·´
ñ<äé÷\˙ï ≈£î\yêdüÔ$ø£‘·qT ìsêø£]+#·≥yÓ÷ ˝Ò<ë >∑T]Ô+∫ $düà]+#·≥yÓ÷
#˚XÊsTT. ø±˙ <ä[‘·yê<ä+, eTTdæ¢+yê<ä+ e÷Á‘·+ ≈£î\eédüú≈£î eT÷\yÓTÆq
Áu≤Vü≤àDyê<ä uÛ≤eC≤\+ MT<ä n$sêeT b˛sê≥+ #˚dü÷ÔH˚ e⁄HêïsTT. <ä[‘·ø£<∏ä
ì»yÓTqÆ J$‘êìï ∫Á‹+∫+~. e÷~>∑ø<£ ä∏ düe÷» #·\q dü÷Á‘êìï $e]+∫+~.
kÕe÷õø£ yêdüÔ$ø£‘·˝Àì dü+uÛ≤e´‘·\qT <ä[‘·ø£<∏ä ∫Á‹ø£|ü&ç‘˚, e÷~>∑ø£<∏ä
≈£î\yêdüÔ$ø£‘·qT dü÷{Ï>± ì]à+∫+~. n+<äTπø, ≈£î\yêdüÔ$ø£‘·qT q>∑ï+>±
Á|ü<ä]Ù+#˚ ø£<∏ës¡÷|ü+ ≈£L&Ü m˝≤+{Ï ÄuÛÑs¡D≤\T ˝Ò≈£î+&Ü ìsê&É+ãs¡+>±
ì\ã&ç |üø|£ øü ± qe⁄«‘·T+~. &Ü. |üdTü q÷] s¡M+<äsY sêdæq á ø£<\ä∏ T nÁ>∑≈î£ \
bÕsƒ≈¡ î£ \qT ∫ø±≈£îô|&ÉT‘êsTT. ÄÁ>∑V≤ü + ‘Ó|Œæ kÕÔsTT. nÁ>∑es¡í bÕsƒ≈¡ î£ \≈£î ø√|ü+
‘Ó|æŒ+#˚˝≤, yê]˝À e÷s¡TŒ ‘Ó#˚Ã˝≤ ø£<∏ä\T sêùdyê&˚ ì»yÓTÆq ø£<∏ä≈£î&ÉT.
<ä[‘· sê»ø°j·÷\ dü+øå√uÛÑ düeTj·T$T~. Væ≤+<ä÷‘·« nK+&É yÓTC≤Øº‘√
n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ e∫Ãq dü+<äs¡“¤$T~. e÷qe Vü≤qq sê»ø°j·÷\≈£î dü+|üPs¡í
n~Ûø±s¡+ <äøÏÿq $cÕ<ä dü+<äs¡“¤+˝À Á|ü#·T]düTÔqï ø£<∏ä\$. y˚\dü+e‘·‡sê\T>±
<ä[‘·T\qT ndüŒèX¯ó´\qT #˚dæ, |üsêBÛqT\qT #˚dæ bÕ*düTÔqï eTqTyê<ëìøÏ
nH˚ø£ ‘·\\THêïsTT. yê{Ï˝À ô|<ä‘
› \· ø±+Á¬>dt. ∫qï‘·\ _C…|.” Ä eTqTyê<ëìøÏ
ÁbÕ<˚•ø£ eTTU≤\T #ê˝≤ e⁄HêïsTT. ˇø£ eTTK+ Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸqT bÕ*düTÔ+~.
eTs√eTTK+ ‘Ó\+>±D≤qT bÕ*düT+Ô ~. <ä[‘· sê»ø°j÷· \qT uÛ÷Ñ kÕú|‘æ +· #ù̊d+<äT≈£î
ãôV≤HéJ e÷j·÷e‹øÏ e´‹πsø£+>± á nìï‘·\\÷ nìïeTTU≤\÷ @ø£eTj·÷´sTT.
‘·\\T y˚¬s’Hê, eTTU≤\T mHÓ’ïHê Ä‘·à e÷Á‘·+ ˇø£ÿfÒ.
ì»y˚T, <ä[‘·T\T á ø£<˝ä∏ À¢ ∫Á‹+∫qfÒº mH√ï nee÷Hê\ bÕ˝e⁄‘·THêïs¡T.
ø£<∏ä≈£î\ ∫Á‹ø£≈£î <=s¡ø£q+‘· ∫Á‘·e<ÛäqT nqTuÛÑ$düTÔqïB ì»y˚T! e\dü
bÕ\Hêø±˝≤ìøÏ eTT+<ä÷, nÁ>∑esêí\≈£î n~Ûø±s¡+ ã<ä˝≤sTT+#·ã&çq Äs¡T<äXÊu≤›\
‘·sê«‘· ≈£L&Ü n+‘˚ kÕúsTT˝À n‹uÛj Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ nee÷Hê\≈£î, n‘ê´#êsê\≈£î
>∑Ts¡e⁄‘·THêïs¡T. Á_{°wßü bÕ\q qT+∫ $eTTøÏÔ \_ÛùdÔ n˙ï düe´+>± e÷]b˛‘êj·Tì
>±+BÛ qeTàã*ø±&ÉT >±˙ n+uÒ<äÿsY @ e÷Á‘·+ qeTà˝Ò<äT. n~Ûø±s¡+
Ä~Û|‘ ü ´· ≈£î˝≤\≈£î n|üŒ–ùdÔ <ä[‘·T\≈£î u≤ìdü‘«· + edüT+Ô <äì n+uÒ<ÿä sY nHêï&ÉT.
>±+BÛ ø√s¡T‘·Tqï~ <˚XÊìøÏ dü«‘·+Á‘·e÷ ˝Ò<ë <˚X¯+˝Àì Á|ü»\ dü«‘·+Á‘·e÷
düŒwüº+ #˚j·÷\ì (Á|ò”&É+ Ä|òt ~ ø£+Á{° ÄsY Á|ò”&É+ Ä|òt ~ |”|ü⁄˝Ÿ Ä|òt ~
ø£+Á{°) n+uÒ<äÿsY &çe÷+&é #˚XÊ&ÉT. Äj·Tq n&ç–q Á|üX¯ï≈£î ÄHê&ÉT mes¡÷
ã<äT*e«≈£î+&ÜH˚ <ëfÒXÊs¡T. n~Ûø±s¡+ >±+BÛyês¡dTü \øÏ∫Ã Á_{°wßü yêfi¯ó¢ yÓ[b¢ ˛j·÷s¡T.
n+uÒ<äÿsY Ç∫Ãq sêC≤´+>∑+ $\Te ‘Ó\TdüTø√˝Òø£, Äj·Tq n&ç–q Á|üX¯ï\
˝À‘·T ‘Ó\TdüTø√˝Òø£ <ä[‘·T\T ≈£L&Ü >±+BÛyês¡düT\πø ‘·eT n~Ûø±sêìï
neTTà≈£î+≥THêïs¡T. n+<äTπø, n~Ûø±s¡ ã~*‘√ m˝≤+{Ï kÕ+|òæTø£|ü]es¡Ôq
»s¡>∑˝Ò<äT. eTqTyê<ä+ sê»´‘·‘·«yÓTÆ @\T‘·Tqï #√≥ <ä[‘·T\T á ø£<∏ä˝À¢
e]í+∫q rs¡T>±H˚ Á|ürø±‘·àø£ Væ≤+dü≈î£ >∑Ts¡e⁄‘·T+{≤s¡T. |”suY ÀØ›yé ªdæ+u≤*ø˘
yêsTT˝…Hé‡μ nH˚ uÛ≤eqqT ìs¡÷|æ+#·&ÜìøÏ @y˚y√ ñ<ëVü≤s¡D\T #·÷|æ+#ê&ÉT.
|”suY ÀØ›y≈é î£ ≈£î\ eédüú >∑T]+∫ ‘Ó*dæe⁄+fÒ ≈£î˝≤H˚ï ñ<ëVü≤s¡D>± #Óù|Œyê&˚y÷Ó !
ø±´dtº yêsTT˝…H‡é ≈£î eT÷˝≤\T n~Ûø±s¡ e+#·q˝À e⁄HêïsTT. n~Ûø±s¡+ >∑T]+∫q
ø£˙dü Ä˝À#·q ≈£L&Ü ˝Òì <ä[‘·T˝À¢ e÷qdæø£ |ü]es¡ÔqqT rdüT≈£îsêyê*.
n+uÒ<äÿ]»+ nH˚ Ä˝À#·q ø√dü+ ã‹πøyêfi¯¢qT, dü+|òüT|ü]es¡Ôq nH˚ <Ûäs¡à+
ø√dü+ ã‹πøyêfi¯¢qT ‘·j·÷s¡T #˚j·T&ÜìøÏ eTH√ |ü]es¡Ôq ñ<äéT+ #˚|ü{≤º*.
eTqTyê<ä Ä˝À#·q\ kÕúq+˝À n+uÒ<äÿ¬s’≥T Ä˝À#·q\qT Á|ü‹wæº+#ê*.
$Á|ü$\Te\qT ‘=*–+∫ uÖ<ä<∆ eäÛ Tà $\Te\qT e÷qe Vü≤è<äjT· +˝À Á|ü‹wæ+º #ê*.
n|ü⁄Œ&ÉT e÷Á‘·y˚T Äø£* ø√dü+ ø±ø£ Ä˝À#·q\ ø√dü+ ã‹πø ndü˝…’q e÷qe⁄&ÉT
Ä$s¡“¤$kÕÔ&ÉT. <ä[‘·ø£<∏ä ndü˝…’q \ø£å´+ n<˚!
ñãTdüTb˛ø£ sêùdyêfi¯ó¢ #ê˝≤ eT+~ e⁄+{≤s¡T. eè‹Ôø£<∏ä≈£î\≈£î ø=s¡‘·
˝Ò<äT. ø±˙ <ä[‘·ø£<∏ä≈£î&ÉT sêùd ø±s¡D+ y˚s¡T. <ä[‘·ø£<∏ä≈£î&ç~ Jeqàs¡D
düeTdü´. Ä<ÛTä ìø£ u≤ìdü J$‘·+ |ü≥¢ n‘·ìøÏ rÁeyÓTqÆ e´‹πsø£‘.· y˚\dü+e‘·‡sê\
|üPØ«≈£î\ b˛sê≥ yês¡d‘ ü ê«ìï Á|ü‹‘·s+¡ ˝Àì ø£<≈ä∏ î£ &ÉT ÁbÕDdüe÷q+>± d”«ø£]kÕÔ&TÉ .
eTqTe⁄ yês¡dTü \≈£L C≤+ãe+‘·T&ç yês¡dTü \≈£L eT<Û´ä »s¡T>∑T‘·Tqï dü+Á>±eTy˚T
72  $s¡T<ä∆
á <˚X¯ #·]Á‘· n+{≤&ÉT $XÊs¡<äHé. C≤+ãe+‘·T&ç yês¡düT&ç>± j·TT<ä∆Hê<ëìï
$ì|ædüTÔHêï&ÉT &Ü. |üdüTq÷] s¡M+<äsY. kÕVæ≤rs¡+>∑+˝À <ä[‘·T\ ø£s¡Ôe´+ m˝≤
e⁄+&Ü\qï $wüj·T+ MT<ä ôd’<ë∆+‹ø£ #·s¡Ã˝ÒM Ç|üŒ{Ïes¡≈£î »s¡>∑˝Ò<äT. ø±˙
<ä[‘· s¡#·sTT‘·\T e÷Á‘·+ kÕVæ≤rπøåÁ‘·+˝À #·Ts¡T¬ø’q bÕÁ‘·qT b˛wædüTÔHêïs¡ì
á ø£<∏ä\T ìs¡÷|ædüTÔHêïsTT.
á ø£<∏ä\T Á|ü|ü+Nø£s¡D≤q+‘·s¡ kÕ+|òæTø£ J$‘êìï eTq ø£fi¯¢eTT+<äT
ô|&ÉT‘êsTT. ≈£î\+ ˇø£ |ü⁄sê‘·q C≤„|øü e£ T˙, <ëìï n+<äs÷¡ m|ü⁄Œ&√ eT]∫b˛j·÷s¡˙
#ê˝≤eT+~ nÁ>∑es¡í bÕsƒ¡≈£î\ n_ÛÁbÕj·T+. ≈£î\ uÛ≤eq Ä<ÛäTìø£ düe÷»+˝À
m˝≤+{Ï ÁbÕdü+–ø£‘· ˝Òì $wüj·TeT˙, $yêVü‰ dü+<äs¡“¤+˝À ‘·|üŒ ≈£î˝≤ìøÏ
m≥Te+{Ï $\Tyê dü+|òTü J$‘·+˝À ˝Ò<ìä Ä+Á&ûu‘ Ò s˚ TT˝Ÿ ˝≤+{Ï k˛wæj÷· \õdüT\º T
sêùdXÊs¡T. ≈£î˝≤ìøÏ Ä<ÛTä ìø£ düe÷»+˝À m˝≤+{Ï ÁbÕdü+–ø£‘ê ˝Ò<ìä yê~+∫q
Ä+Á&ûu‘ Ò s˚ TT˝Ÿ _d”\≈£î ]»πs«wüqT¢ Çyê«\ì øπ +Á<ä+ ìs¡sí TT+∫q|ü⁄Œ&ÉT 2004˝À
ãVæ≤s¡+>∑+>± e´‹πsøÏ+#ê&ÉT. düπs, Äj·Tq yê<äqH˚ ø±kÕÔ #·]Ã<ë›+. Ä<ÛäTìø£
düe÷»+ |ü⁄s√>±$T dü«uÛ≤e+ ø£\~. |ü≥ºD≤\ $düÔs¡D, |ü˝…¢\ Ä<ÛäT˙ø£s¡D e\¢
ø±k˛àbÕ*≥Hé dæ{°\T |ü⁄≥Tºø=#êÃsTT. nH˚ø±H˚ø£ ø±s¡D≤\ e\¢ me]
ÇcÕºsTTcÕº\‘√ ì$T‘·+Ô ˝Ò≈î£ +&Ü n+<äs÷¡ |ü≥D º ≤\≈£î e\düb˛e≥+ »s¡T>∑T‘·T+~.
|ü≥ºD°ø£s¡D˝À uÛ≤>∑+>± yÓ*dæq nH˚ø£ Á|üuÛÑT‘·«, Á|üsTTy˚≥T dü+düú\T, yê´bÕs¡
yêDÏ»´ πø+Á<ë\≈£î ≈£î\+ |ü{Ïº+|ü⁄ e⁄+&É<äì á k˛wæj·÷\õdüTº\ uÛ≤eq.
<Ûäìø£, ù|<ä ‘ês¡‘·eTý˚T ‘·|üŒ ≈£î\uÛÒ<ë\≈£î ÄkÕÿs¡+ ˝Ò<ä˙, Ä s¡ø£+>±
≈£î\+ dü+|òTü J$‘·+ qT+∫ ø£qTeTs¡T>¬ ’ b˛sTT+<äì nÁ>∑es¡yí ê<äq. Á|ü|+ü Nø£sD ¡
»]–q ‘·sê«‘· ≈£î\+ eT]+‘· ã\V”≤q|ü&ç+<äì eTs√yê<äq. XÊg kÕ+πø‹ø£
n_Ûeè~∆, eTTK´+>± f…©ø£eT÷´ìπøwüH‡é s¡+>∑+˝À e∫Ãq n_Ûeè~∆ Á|ü»\ Ä˝À#·q˝À¢
e÷s¡TŒ‘Ó∫Ã+<äqï~ yêfi¯¢ |æ&çyê<ä+. ø±˙ s¡M+<äsY ø£<∏ä\T nÁ>∑≈£î˝ yê<äq˝ÒM
|üdü ˝Òìeì ìs¡÷|ædTü HÔ êïsTT. Ä<ÛTä ìø£‘q· T |ü⁄DÏø|Ï ⁄ü #·TÃ≈£îqï nÁ>∑esêí\T eT]+‘·
X¯øÏÔeT+‘·T\j·÷´s¡T. XÊgkÕ+πø‹ø£ $ø±dü+ e\¢ Áu≤Vü≤àD ãìj·÷\T
eTTqTô|qï&É÷ ˝ÒìØ‹˝À _*j·T˙s¡j ¢ ÷· ´s¡T. <ä[‘·T\T, X¯SÁ<äT\T, Ä~yêdüT\T,
<Ûsä à¡ |ü]e]Ô‘· yÓTHÆ êØº\T øπ e\+ Ä<ÛTä ìø£‘≈· L£ <ëì kÕ+πø‹ø£‘≈· L£ $ìjÓ÷>∑<ës¡T¢
e÷Á‘·y˚T nj·÷´s¡T. Ä<ÛäTìø£ j·T»e÷ì nÁ>∑≈£î\düTÔ&ÉT. <ëì u≤~Û‘·T&ÉT
ãVüQ»qT&ÉT.
Ä<ÛäTìø£‘· jÓTTø£ÿ |òü*‘·+ kÕ+πø‹ø£‘·. á ¬s+&É÷ uÛÖ‹ø£ dü+|ü<äqT
düèwæ+º #êj˚T ‘·|Œü eTqTwüß\ Ä˝À#·q˝À¢ e÷s¡TŒ rdüT≈£îsê˝Ò<Tä . ≈£î\ dü+ã+<Ûë\qT
e÷qe dü+ã+<Ûë\T>± e÷s¡Ã˝Òøb£ ˛sTT+~. ≈£î\ dü+ã+<Ûë\qT yê´bÕs¡ s¡+>∑+‘√
eTT&çô|{Ïº+~. yê´bÕs¡+ e\¢ ˝≤uÛÑ+ sêyê* ‘·|üŒ Ä~Û|ü‘·´≈£î\+ jÓTTø£ÿ
kÕ+|òæTø£ ô|‘·Ôq+ e÷Á‘·+ ‘·–Zb˛≈£L&É<äT. ªy˚¬sesY j·TT >√... ø±´dtº bòÕ˝Àdtμ,
ªne⁄{≤|òt ø£eπsCŸ @]j·÷μ ø£<∏ä\T á $wüj·÷H˚ï ‘Ó\T|ü⁄‘êsTT. ÇHébò˛dædt
Áù|yéTJ, dü‘·´+ ø£+|üP´≥sY‡ sêeT*+>∑sêE, $Áb˛ Hêsêj·TD\T n+<äs÷¡
nÁ>∑es¡dí Tü ˝Ô .Ò n+<äT˝À ñ<√´>∑dTü \Ô ÷ nÁ>∑es¡T˝í .Ò ø±˙ bÕj·TU≤q\T ø£&>πç +<äT≈£î,
bò˛¢sY ‘·T&ç#˚+<äT≈£î e÷Á‘·+ <ä[‘·T\qT ìj·T$T+#ês¡T. á yêdüÔyêìï <ä[‘·
Ä]úøy£ ‘˚ \Ô· T ãVæ≤s¡‘
Z +· #˚ùd,Ô <ëìï dü]#˚dTü ø√ø£b˛>± ø=‘·Ô e÷sêZ\qT nH˚«wæ+#ês¡T.
á |üqT\T ≈£L&Ü ˝Ò≈£î+&Ü #˚j·T&ÜìøÏ bò˛¢s¡¢qT ‘·T&ç#˚ j·T+Á‘ê\qT, Á&Ó’yêwt&é
˝…Á{ÏHé f…ø±ï\Jì n&Ü|tº #˚düT≈£îHêïs¡T.
ø£+|üP´≥sY Vü≤yê eTT–dæ+~. Ç|ü⁄Œ&É+‘ê ]j·T˝Ÿ mùdº{Ÿ Vü≤yê q&ÉTdüT+Ô ~.
>π fÒ&é ø£eT÷´ì{°\˙ï nÁ>∑es¡í >π Ø\j·÷´sTT. n‘ê´<ÛTä ìø£ nbÕs¡Tyº TÓ +{Ÿ _õHÓdt
<ä[‘·T\≈£î ˇø£ÿ bÕ¢≥÷ neTà≥+ ˝Ò<äT. ]j·T˝Ÿ mùdº{Ÿ yÓ+#·s¡T¢ <ä[‘·T\≈£î
Á|üyX˚ +¯ ˝Ò<+ä ≥THêïsTT. ª>√es¡+í μ ø£<˝ä∏ À ]j·T˝Ÿ mùd{ º Ÿ ì»dü«uÛ≤yêìï #·÷|æ+∫+~.
<ä[‘· ñ<äéTø±s¡T\ yÓ’|òü˝≤´\qT ª}–..}–..ñj·÷´\μ #·÷|ædüTÔ+~. ªy˚Tsê
HÓ+ãsY ø£uŸ Äj˚T>±...?μ ø£<ä∏ |ü˝d¢… e” T\qT |ü{|ºÏ &” dç Tü qÔ ï ≈£î˝≤~Û|‘ü ê´ìï Á|ü‹|ò*ü düT+Ô ~.
Ä<ÛäTìø£ ≈£î\sê»´+ (yÓ÷&ÉsYï ø±´dtºùdº{Ÿ) <ä[‘·T\qT kÕeT÷Væ≤ø£ qs¡y˚T<Ûä+
#˚düTÔ+~. á kÕeT÷Væ≤ø£ Vü≤qq ÁøÏj·T ø√dü+ n~ ø=‘·ÔÄj·TT<Ûë\qT ñ
|üj÷Ó –düT+Ô ~. ‘ê>∑T&ÉT≈£î u≤ìdüqT #˚dæ <ä[‘·T\qT #·+ù|düT+Ô ~. á Vü≤‘ê´ø±+&É≈î£
ªdü+|ü⁄&ÉT|ü+<Ó+μ ø£<∏ä kÕø£å´+. ø£+|üP´≥sY, ø±´düTº ¬s+&É÷ ø£*dæ C≤„Hêìï ≈£L&Ü
yÓøÏÿ]düTÔHêïj·Tì ªC≤^sYμ ø£<∏ä $e]düTÔ+~. ˇø£ÿfÒ$T{Ï, á dü+ø£\q+˝Àì
Á|ü‹ø£<ä∏ neT÷\ýÓTqÆ ~. Ç˝≤+{Ï ø£<\ä∏ T sêj·÷\ì á ø£<≈ä∏ î£ &çøÏ m˝≤ ‘√∫+~?
‘Ó\+>±D ñ<äéT+˝À ˇfi¯ó¢ ‘Ó*j·Tì |üPqø£+‘√ eP–b˛‘·Tqï ø±\+˝ÀH˚
á ø£<∏ä\˙ï sêXÊ&ÉT. á kÕe÷õø£ ôV’≤Hê´˙ï, HÓ’#ê´˙ï #·÷|æ+#˚ <äèwæº HÓ’•‘·´+
á ø£<∏ä≈£î&çøÏ m˝≤ n_“+<äu≤“! edüTÔe⁄qT <ä]Ù+#˚ <äèwæº dü¬s’+~ nsTTq|ü⁄Œ&˚
dü‘·´+ ãj·T{Ïø=düTÔ+~. #ê˝≤eT+~ ø£<∏ä≈£î\≈£î dü¬s’q <äèwæº˝À|æ+#·&É+ e˝Ò¢
n$ dü+|òüT |ü]es¡Ôq≈£î ñ|üø£]+#·≥+ ˝Ò<äT. dü¬s’q <äèwæºH˚ uÀ~Ûdü‘·T«&ÉT
>ö‘·eTãT<äT∆&ÉT ªdüe÷à <äèwæºμ n+{≤&ÉT. ªªˇø£ìøÏ düe÷à <äèwæº ñqï|ü⁄Œ&ÉT
düe÷àdü+ø£\Œ+ edüTÔ+~. düe÷àdü+ø£\Œ+ ñqïyêìøÏ düe÷àyê≈£îÿ edüTÔ+~.
düe÷àyê≈£îÿ e⁄qïyêì˝À, düe÷àø£sà¡ dü+uÛ÷Ñ ‘·eTe⁄‘·T+~— düe÷àø£sà¡ e⁄qïyêì˝À
dü e ÷àyêj· ÷ eT ñ+≥T+~. dü e ÷àyêj· ÷ eT ñqïyêì˝À dü e ÷àdü ‹
74  $s¡T<ä∆
dü+uÛÑ÷‘·eTe⁄‘·T+~. düe÷àdü‹ e⁄qïyêì˝À düe÷àdüe÷~Û HÓ\ø=+≥T+~.
düe÷àdüe÷~Û ñqïyêìøÏ düe÷àC≤„q+ ø£\T>∑T‘·T+~. düe÷àC≤„q+‘√ düe÷à$eTTøÏÔ
ø£\T>∑T‘·T+~μμ nì _Û≈£îÿ\≈£î uÀ~Û+#ê&ÉT. düe÷à<äèwæº ˝À|æ+∫q yês¡+‘ê
$T<Ûëýê<äT\e⁄‘ês¡ì ãT<äT∆&ÉT n+{≤&ÉT. düe÷C≤(edüTÔe⁄)ìï düe÷à<äèwæº‘√
#·÷dæq|ü⁄Œ&ÉT <ëì dü«uÛ≤e+ ns¡+ú ne⁄‘·T+~. s¡#s· TT‘· J$düTqÔ ï düe÷»+˝Àì
≈£î\+ düŒwü+º >± ø£ì|ædTü +Ô ~. Ä yêdüyÔ êìï bÕsƒ≈¡ î£ \≈£î ‘Ó*|æ <ëìøÏ e´‹πs≈£î\T>±,
<ëìï n~Û>∑$T+#˚˝≤ #˚j·÷\H˚ dü+ø£\Œ+ s¡#·sTT‘·˝À ‘·˝…‘·TÔ‘·T+~. n<˚
düe÷àdü+ø£\Œ+. Ä dü+ø£\Œ+ ˇø£ yê≈£îÿ>± e´ø£eÔ Te⁄‘·T+~. n<˚ ø£<ä∏ ne⁄‘·T+~.
Ä ø£<∏ä <ë«sê dü+|òü÷ìï e÷πsÃ |üìøÏ <ë]rdüTÔ+~. n~ düe÷àø£s¡à. Ä s¡#·Hê
ÁøÏjT· e\¢ ˇø£ düe÷àyêj·÷eT+ »s¡>T∑ ‘·T+~. Ä |üìì ìs¡+‘·s+¡ nuÛ≤´dæ+#·≥y˚T
n+fÒ ø=qkÕ–+#·≥y˚T düe÷àyêj·÷eT+. Ä nuÛ≤´dü+ e\¢ s¡#s· TT‘· düe÷àdü‹ì
bı+<äT‘ê&ÉT. n+fÒ yÓTÆ+&é|òü⁄˝ŸHÓdt. |üP]Ô #Ó’‘·q´+‘√ e⁄+{≤&ÉT. n<˚ n‘·ìï
dü+|üPs¡í C≤„q+ yÓ’|ü⁄ q&ÉT|ü⁄‘·T+~. n~ n‘·ìøÏ nìï eTH√$ø±sê\ qT+∫
$eTTøÏÔ #˚dæ düs¬ q’ J$‘êìï ÇdüT+Ô ~. düs¬ q’ J$‘êìï ø=qkÕ–+#˚ düe÷àyê<äT\
e\¢ dü+|òüT|ü]es¡Ôq »s¡T>∑T‘·T+~. uÛÖ‹ø£ |ü]dæú‘·T\qT e÷]Ãq+‘· e÷Á‘êq
düe÷»+˝Àì e÷qe J$‘·+ e÷s¡<ä˙, yêfi¯¢ Ä˝À#·Hê Á|ü|ü+#êìï e÷s¡Ã≥+
e˝Ò¢ dü+|òüT |ü]es¡Ôq rdüT≈£îsêe#·ÃH˚ n+uÒ<äÿsY ne>±Vü≤q≈£î &Ü. |üdüTq÷]
s¡M+<äsY ø£<∏ä\T ñ|üø£]kÕÔsTT. J$‘êìø°, s¡#·q\≈£L eT<Ûä´ yÓ’s¡T<Ûä´+ ˝Òì
ø£<≈ä∏ î£ &ç‘&· TÉ . nH˚ø£ ø£<˝ä∏ À¢ì Ábı{§>±ìdüTº n‘·&.˚ ø±˙ nìï ø£<˝ä∏ À¢ì Ä+≥>±ìdüTº
e÷Á‘·+ ø±´dtº dædüºyéT.
(ne⁄{≤|òt ø£eπsJ @]j·÷ |ü⁄düÔø±ìøÏ bÕsƒ√´‘·Ôs¡ e÷≥)
>∑<ä›sY j·TT>∑+
ª>∑<ä›sY |òüTsêHêμ nì Á|üeTTK $eTs¡Ù≈£î&ÉT »>∑Hé
¬s&ç¶ ˇø£ ù|s¡T ô|{≤º&ÉT. yêπ>Zj·Tø±s¡ dü+Á|ü<ëj·T+˝À
düwæ+º ∫q ø=‘·Ô |ü+<∏ë≈£î, ‘Ó∫Ãq e÷s¡TŒ≈£î ˇø£ dü+øπ ‘·+>±
ª>∑<ä›sY |òüTsêHêμ nì Äj·Tq HêMTïø£s¡D+ #˚XÊ&ÉT. »>∑Hé
s¬ &ç¶ n_ÛÁbÕj·T+ düs¬ q’ <˚. >∑<s›ä Y s¡V≤æ ‘· Ä<ÛTä ìø£ yêπ>jZ T· +
nq÷Vü≤´+. n∫+‘·´+. >∑<ä›sY sê»ø°j·T $XÊ«kÕ˝ÒyÓ’Hê
düπs, Äj·Tq $|ü¢y√<ä´ e÷q+‘·s¡ |üj·Tq+˝À y˚dæq
n&ÉT>∑T\T n|üdüe´ yÓTÆqeì me¬s+‘· $eT]Ù+∫Hê düπs.
>∑<ä›sY á Á|ü|ü+#·+˝ÀH˚ n‘·´+‘· >=|üŒ u≤˝…&ûsY.
ìs¡T|üe÷qyÓTqÆ |üsêŒ¤sà¡ sY. n+<äTøπ Äj·TDÏí ªÁ|üC≤ j·TT<ä∆
HÍø£μ nì dü>s∑ «¡ +>± |æ\TkÕÔsT¡ . n˝≤+{Ï Á|üC≤ yêπ>j Z T· ø±s¡TDÏí
düwæº+∫q<Óes¡T? Äj·TDÏí á H˚\ MT~ Á|üC≤ b˛sê{≤˝Ò
düwæ+º #êj·Tqï~ jÓT+‘· ì»yÓ÷, nD>±]q ≈£î˝≤˝Ò Äj·Tq
düwæºøÏ eT÷\eTqï~ ≈£L&Ü n+‘˚ ì»+.
ne⁄qT, ≈£î\ ì]à‘· düe÷»+˝À kÕVæ≤‘·´ kÕ+düÿ‹ø£
s¡+>±\T ≈£L&Ü ≈£î\ dü÷Á‘ê\ MT<˚ ìsêàDeTe⁄‘êsTT.
n˝≤ ìsêàD+ ø±ì s¡÷bÕ\÷ ‘Ós¡eTs¡T>∑e⁄‘êsTT.
76  $s¡T<ä∆
s¡÷|üø£s¡Ô\÷ nq‹ ø±\+˝ÀH˚ ø£qTeTs¡T>∑e⁄‘ês¡T. >∑<ä›sY dü«j·T+ Á|üø±X¯yÓTÆq
ˇø£ dü÷s¡T´&ç˝≤ ø£ì|ækÕÔ&ÉT ø±˙ Ä qø£åÁ‘êìï yÓ÷dæ+B yÓ\T>∑T\T á ˝Àø£+
MT<ä $s¡õy˚Tà˝≤ u≤VüQe⁄\T kÕ∫+B e÷Á‘·+ nD>±]q ≈£î˝≤˝Ò. es¡Z e´‹πsø£
b˛sê≥+˝À n+‘·sê“¤>∑+>± Äj·Tq s¡÷bı+~+~ m+‘· ì»yÓ÷ |”&ç‘· ≈£î\
düe÷»+ Äj·TqqT r]Ã~~›+~ ≈£L&Ü n+‘˚ ì»+. bÕ≥qT Äj·Tq
$|ü¢Mø£]+#ê&Éì $eTs¡Ù≈£î\T n+{≤s¡T. ø±˙ bÕfÒ Äj·Tìï $|ü¢eø±s¡T&ç>±
e÷]Ã+~. Ä bÕ≥qT Á|üC≤s¡÷|ü+>± Ä~ qT+&û eT*∫+~ ndüŒX¯´ C≤‘·T˝Ò.
Äj·Tq bÕ≥ ndüŒX¯ó´\~. Äj·Tq d”«ø£]+∫q sê>∑, \j·T, X¯‹ ‘·~s¡‘·
Ä˝≤|üHê kÕe÷Á– ≈£L&Ü á <˚X¯ eT÷\yêdüT\~. Äj·Tq eTTK+ MT<ä
Äø£‹ <ë*Ãq n_Ûqj·TeT÷ Äj·Tq #˚‹˝À z\˝≤&çq s¡Te÷\÷ Äj·Tq
bÕ<ë\ >∑C\®… ÷ n˙ï á <˚X¯ uÛ÷Ñ $T |ü⁄Á‘·T\$. ˇø£ Á|ü|+ü #· kÕúsTT yêπ>j
Z T· ø±s¡TDÏøÏ
»qàì∫Ãq |”&ç‘· ≈£î˝≤\T Äj·TDÏí+∫ @$T ø√s¡T≈£î+≥THêïjÓ÷ Äj·Tq≈£î
‘Ó*ùd+<äT≈£î nH˚ø£ <äXÊu≤›\T |ü{Ïº+~. n~+ø± >∑<ä›sY >∑fi≤ìï ndüŒwüº+>±H˚
ÄeVæ≤+#·Tø=+~.
dü+düÿ‹ <ëìø£~ dü«‘·+Á‘·yÓTÆq~>± ø£q|ü&ÉT‘√+≥T+~. ìsêàDyê<ä+,
$ìsêàDyê<ä+ ¬s+&É÷ dü+düÿ‹˙ <ëì˝À n+‘·sê“¤>∑yÓTÆq düø£\ ø£fi¯\©ï
dü«j·T+Á|ü‹|ü‹Ô ø£*–q eédüú\T>± #·÷XÊsTT. ø£fi≤ s¡+>±ìπø kı+‘·yÓTÆq #·\q
dü÷Á‘ê\T <ëìπø ñ+{≤j·T˙ á ¬s+&ÉT dæ<ë∆+‘ê\T yê~+#êsTT. uÛ≤cÕ
|ü]o\q˝À e∫Ãq qMq dæ<ë∆+‘ê\T kÕVæ≤‘·´ dæ<ë∆+‘ê\q÷ ø£fi≤ dæ<ë∆+‘ê\q÷
Á|üuÛ≤$‘·+ #˚XÊsTT. düpsY Á|ü‹bÕ~+∫q ìsêàDyê<ä uÛ≤cÕXÊÁdüÔ+ |ü⁄Hê<äT\
MT~ qT+&ç Ä$s¡“¤$+∫q s¡÷|üyê<ä+ ø£fi≤s¡+>±ìøÏ $X‚cÕ~Ûø±sê*∫Ã+~.
ø±˙ s¡÷|üyê<ä+˝À kÕe÷õø£ ìsêàD≤\≈£î $\Te ˝Ò<äT. n+fÒ ˇø£ s¡÷|ü+
Äø£‹ <ë\Ã&ÜìøÏ eT÷\yÓTÆq kÕe÷õø£ ìsêàD dü÷Á‘ê\T, yê{Ï |òü*‘·+>±
@s¡Œ&çq n~Ûø±s¡ eédüú\÷ yê{Ïì q&ç|æ+#˚ uÛ≤eC≤\eT÷ $\Te ˝Òì$>±
e÷sêsTT. s¡÷|üyê<ä+˝À e⁄qï |ü]$T‘·T\qT >∑T]Ô+#·≈î£ +&ÜH˚ <ëì |ü≥¢ $eTs¡Ù≈£î\T
kÕqT≈£L\‘·q÷ e´‹πsø£‘·q÷ Á|ü<ä]Ù+#ês¡T. e÷]ÿ‡düTº $eTs¡Ù≈£î\T ≈£L&Ü
yê]øÏ ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH˚ s¡÷|üyê<ä+˝À ≈£Ls¡T≈£îb˛j·÷s¡T. >∑<s›ä Y Á|ükÕúHêìï |üjT· Hê˙ï
Äj·Tq >±HêìøÏ dü+ã+~Û+∫q $X‚wü+>±H√ ˝Ò<ë Äj·Tq Ç+‘·>± m<ä>∑&ÜìøÏ
Äj·Tq m+#·T≈£îqï kÕj·TT<Ûä b˛sê≥yÓ÷ ø±s¡DeTì #˚dæq $eTs¡Ù ≈£L&Ü
s¡÷|üyê<ëìøÏ düMT|ü+>± e⁄+~. qø£‡\“Ø ñ<äéTy˚T >∑<ä›sYqT düwæº+∫+~
ì»yÓTÆ‘˚ πøe\+ ˇπøˇø£ÿ >∑<ä›sY e÷Á‘·y˚T m+<äT≈£î ‘·j·÷s¡j·÷´&Éì |æ.πøX¯yé
≈£îe÷sY ˝ÒeHÓ‹Ôq Á|üX¯ï≈£î Ä ñ<äéTy˚T düe÷<Ûëq+ #ÓbÕŒ*.
es¡Z b˛sê≥ ñ<äé÷\ |ü]$T‹ì >∑T]Ô+#· ìsêø£]+#˚ yês¡T ªyêdüÔyê\μqT
n+^ø£]+#·s¡T. ‘Ó\+>±D kÕj·TT<Ûä b˛sê≥+ yÓTT<ä\Tø=ì Ç|üŒ{Ï es¡≈£î es¡Z
yêdü$Ô ø£‘· ù|s¡T‘√ Á|üC≤ø£fi≤ø±s¡T\ |ü]$T‘·T\qT $düà]dü÷Ô e#êÃs¡T. uÛ÷Ñ kÕ«eT´
e´‹πsø£ b˛sê≥+‘√ ‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘·+˝À ø£eT÷´ìdüTº ñ<äéT+ yÓTT<ä˝…ÿ+~.
‘Ó\+>±D kÕj·TT<Ûä b˛sê≥+˝À Á|üC≤ Hê≥éT+&É* $X‚wü bÕÁ‘· b˛wæ+∫+~.
‘Ó\+>±D ¬s’‘ê+>∑ kÕj·TT<Ûä b˛sê≥+˝À nìï ≈£î˝≤\÷ bÕ˝§ZHêïsTT. n~
≈£î\ e´‹πsø£ b˛sê≥e÷ ˝Ò<ë es¡Z e´‹πsø£ b˛sê≥e÷ nqï dü+X¯j·T+ H˚{Ïø°
e⁄+~.
‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘·+˝À uÛ÷Ñ kÕ«eTT\T>± e⁄qï yÓ\eT, s¬ &ç¶ ≈£î˝≤\ <√|æ&øû Ï
e´‹πsø£+>± |”&ç‘· ≈£î˝≤\T #˚dæq b˛sê≥eT~. yÓ\eT, ¬s&ç¶ uÛÑ÷kÕ«eT´ ≈£î˝≤\
<√|æ&ûøÏ Áu≤Vü≤àD uÛ≤eC≤\+ ‘ê‹«ø£ |ü⁄Hê~. ‘Ó\+>±D kÕj·TT<Ûä b˛sê≥+
Áu≤Vü≤àD uÛ≤eC≤\+ MT<ä >±˙ <ëì neX‚cÕ\ MT<ä >±˙ j·TT<ä+∆ #˚jT· ≈£î+&ÜH˚
uÛ÷Ñ kÕ«eT´ eédüqú T ‘·T<äeTT{Ï+º #ê\ì ÄX¯|&ü ~¶É . n+<äT≈£î ìC≤+ e´‹πsø£‘q· T
πø+Á<ä+>± #˚düT≈£îqï~. kÕj·TT<Ûä b˛s¡T≈£î Hêj·Tø£‘·«+ eVæ≤+∫q yê]øÏ ≈£L&Ü
ÄHê{ÏøÏ Áu≤Vü≤àD uÛ≤eC≤\+‘√ e⁄qï ù|>∑T ã+<Ûä+ |üP]Ô>± ‘Ó–b˛ ˝Ò<äT.
Ä e÷≥ø=ùdÔ H˚{Ïø° n~ ‘Ó–b˛˝Ò<äT. Äs¡´ düe÷» Á|üuÛ≤ey˚T n~Ûø£+>±
ÄHê{Ï kÕj·TT<Ûä b˛sê≥ jÓ÷<ÛäT\qT Á|üuÛ≤$‘·+ #˚dæ+<äì #ÓbıŒ#·TÃ. düT<ë›\
Vü≤qà+‘·T kÕj·TT<Ûä b˛sê{≤ìøÏ ø£fi≤ s¡+>∑+˝À Hêj·T≈£î&ÉT. Äj·Tq bÕ≥\qT
nXÀø˘ ‘˚» Á|ü#T· ]+#ê&ÉT. yê{Ï ì+&Ü Áu≤Vü≤àD uÛ≤eC≤\y˚T ñ+~. nuÛTÑ ´<äjT·
^‘ê\T sêdæq Vü≤qà+‘·T, n˝≤+{Ï düHê‘·q dü+Á|ü<ëj·T ^‘ê\T sêkÕ&Éì
H˚qT qeTà ˝Òø£b˛j·÷qT. Vü≤qà+‘·T bÕ≥\T Ä $<Ûä+>± m+<äT≈£î e⁄Hêïj·Tì
Ä˝À∫+#êqT. Vü≤qà+‘·T MT<ä>±˙ ÄHê{Ï nH˚ø£ eT+~ Hêj·T≈£î\ MT<ä
ø£fi≤ø±s¡T\ MT<ä ø£eT÷´ìdüTº bÕØº @ y˚Ts¡≈£î Á|üuÛ≤$‘·+ #˚j·T >∑*π> M\T+<√
≈£L&Ü Ä˝À∫+#êqT. ìs¡+‘·s¡+ kÕj·TT<Ûä b˛s¡T˝À q*π> #√≥ ôd’<ë∆+‹ø£
•ø£åD≈£î neø±XÊ\T #ê˝≤ ‘·≈£îÿy˚. eTØ eTTK´+>± uÛÑ÷kÕ«eT´ eédüú≈£î
e´‹πsø£+>± Ä ø±\+˝À #˚ùd b˛sê{≤\≈£î |üdæ>∑≥º ˝Òì mH√ï nes√<Ûë\T
‘·|üŒ≈£î+&Ü ñ+{≤sTT. ø±˙ Ç~ ªM\Tμ≈£î dü+ã+~Û+∫q düeTùd´Hê? Á|ü»\
Äy˚XÊìï kÕj·TT<Ûä+ yÓ’|ü⁄ eT[¢+#·&É+ #ê˝≤ ‘˚*ø£. ø±˙ Äy˚XÊìï Ä˝À#·q
~X¯>± eT[¢+#·≥+˝À ÄHê{Ï Hêj·Tø£‘·«+ $|òü\yÓTÆ+<äH˚ #ÓbıŒ#·TÃ. ø£eT÷´ìdüTº
bÕØº Hêj·Tø£‘ê«ìøÏ Áu≤Vü≤àDÏ»+ |ü≥¢ $eTs¡ÙHê‘·àø£ yÓK’ ] ˝Òøb£ ˛e≥+ n+<äT≈£î
78  $s¡T<ä∆
ø±s¡D+. Áu≤Vü≤àDT˝Ò ÄHê{Ï qT+&ç H˚{Ï es¡≈L£ ø£eT÷´ìdüTº bÕØº\≈£î Hêj·Tø£‘«· +
eVæ≤+#·≥+ ≈£L&Ü eTs√ eTTKýÓTÆq ø±s¡D+.
düT<ë›\ Vü≤qà+‘·T ø±\+ eTT–dæ+~. Ç~ >∑<ä›sY j·TT>∑+. Vü≤qà+‘·T≈£î
e⁄qï |ü]$T‘·T\T >∑<ä›s¡T≈£î ˝Òe⁄. Vü≤qà+‘·T |ü⁄{Ïºq ≈£î\+ ≈£L&Ü n+<äT≈£î
ø±s¡D+ ø±e#·TÃ. |ü<äàXÊ© ≈£î\+ #ê˝≤ ‘Ó*yÓ’q~. HÓ’|ü⁄D´+ ø£*–+~. n<˚
≈£î\+ Áu≤Vü≤àDyê<ëìøÏ n‹ düìïVæ≤‘·+>± ≈£L&Ü e⁄+~. Áu≤Vü≤àD uÛ≤eC≤\
‘êøÏ&øç Ï n~Ûø£ kÕúsTT˝Àq÷ m≈£îÿe rÁe‘·‘√q÷ >∑Ts¬ q’ ≈£î\+ n~. #ê]Á‘·ø+£ >±
Áu≤Vü≤àDT\ Ä~Ûø£´‘·qT n+^ø£]+∫q X¯SÁ<ä düeT÷Vü≤+˝À ˇø£ ã+<ä+ n~.
n+<äTøπ Ç‘·s¡ uÛ≤eC≤˝≤\ ø£qï m≈£îÿe Áu≤Vü≤àD uÛ≤eC≤˝≤ìøÏ düMT|ü <ä÷s¡+˝À
n~ ñ+≥T+~.
ø±˙ >∑<ä›sY |ü⁄{Ïº ô|]–q ≈£î\+ n˝≤+{Ï M\T ˝Òì~. ndüŒX¯ó´\T |üPs¡«+
uÖ<äT\∆ T. Áu≤Vü≤àD uÛ≤yêC≤˝≤ìï n+^ø£]+#·ì ø±s¡D+>±H˚ yÓ*y˚‘≈· î£ >∑Ts¡j÷· ´s¡T.
Áu≤Vü≤àDÏ»+ MT<ä y˚\ dü+e‘·‡sê\T>± b˛sê&ÉT‘·Tqï ndüŒX¯´ C≤‘·T˝À¢ e÷\\T
≈£L&Ü ˇø£sT¡ . n+<äTe\¢ Áu≤Vü≤àDÏC≤ìøÏ #ê˝≤ <ä÷s¡+˝Àñ+{≤s¡T. e÷\ e÷~>∑\
J$‘ê˝À¢ Áu≤Vü≤àD $\Te\T á eT<Û´˚ Á|üy•˚ +#êsTT. n+<äT≈£î $<ë´ dü+dü\ú T
ø±s¡D+. ø£eT÷´ìdüTº bÕØº\T ø±s¡D+. ndüŒX¯ó´\qT >∑Tfi¯˝¢ ÀøÏ rdüTø¬ fi‚¢ b˛sê{≤\T
ø£eT÷´ìdüTº\T #˚j·T≥+ e˝Ò¢ Áu≤Vü≤àDÏ»+ |ü≥¢ kÕqT≈£L\‘· e÷\ e÷~>∑˝À¢
@s¡Œ&ÉT‘·T+~. Áu≤Vü≤àD $<ë´ $<Ûëq+ e\¢ ‘·j÷· s¬ q’ yê]øÏ ≈£L&Ü Ä $\Te\T
m≈£îÿe>± nãT“‘êsTT. eTØ ñ<√´>±˝À¢ #˚]q <ä[‘·T\≈£î <ëì Á|üuÛ≤e+
m≈£îÿe e⁄+≥T+~. nD>±]q ≈£î˝≤\qT Áu≤Vü≤àD°ø]£ +#˚ kÕ«MTJ\T, dü+dü\ú T
#·Ts¡T≈£î>± |üì #˚j·T≥+ ≈£L&Ü eTs√ ø±s¡D+. n+uÒ<äÿ]C≤ìï ˇø£ $\Te\
eédü>ú ± eéd”øú £ ‘·+ #˚jT· ˝Òøb£ ˛sTTq dü+|ò÷ü \ yÓ|’ \üò ´+ ≈£L&Ü eTs=ø£ ø±s¡D+.
>∑<ä›s¡T »ìà+∫+~ <ä[‘· ≈£î\+˝À. m~–+~ es¡Z b˛sê≥+˝À. u≤u≤kÕùV≤uŸ
ñ<äéT+˝À m<ä>±*‡q $sƒ˝¡ Ÿ sêe⁄ ª>∑<s›ä μY >± e÷y√sTTdüTº ñ<äéT+˝À ì\Te⁄>±
m~>±&ÉT. es¡Z e´‹πsø£ ø£dæ Äj·Tq bÕ≥˝À¢ m≈£îÿe ø£ì|æ+#˚~. ø±s¡+#˚&ÉT,
#·T+&É÷s¡T dü+|òTü ≥q\ ‘·sê«‘· ≈£î\ e´‹πsø£ ø£dæ Äj·Tq >∑fi+¯ ˝À ø£ì|æ+∫+~.
<ä[‘· |ü⁄\T\e÷à nH˚ bÕ≥ n+<äT≈£î eT÷\yÓTÆ+~. <ä[‘· |ü⁄\T\e÷à nì
Äs¡+uÛÑyÓTÆq #√fÒ >∑<ä›sY $düÔ]+#ê*‡ ñ+&˚. nø£ÿ&ç qT+&ç eT∞¢ es¡Z+ yÓ’|ü⁄
yÓ[b¢ ˛j·÷&ÉT. <ä[‘·T\qT kÕj·TT<Ûä b˛sê≥+ yÓ|’ ⁄ü q&ç|+æ #˚ ôd’ìø£ <äwæº Äj·Tq~.
e÷y√sTT»+ Ä <äwæºøÏ ùV≤‘·Te⁄. e÷]ÿ‡»+, e÷y√sTT»+ Äj·Tq≈£î u≤>±
‘Ó\TdüT. yê{Ï˝Àì nH˚ø£ uÛ≤eq\qT n‘·´+‘· ‘˚*ø£ uÛ≤wü˝Àq÷ Á|ü»\ uÛ≤wü˝Àq÷
»q düeT÷Vü‰\≈£î #˚s¡y˚XÊ&ÉT.
n+uÒ<äÿ]»+ |ü≥¢ Äj·Tq~ $eTs¡ÙHê‘·àø£ <äwæº. e÷]ÿ‡düTº ø£fi¯¢ qT+&ç
n+uÒ<ÿä sYqT #·÷ùd |ü<‹∆ä ì ôdq’ ´+˝Àq÷ sê»ø°jT· s¡+>∑+˝Àq÷ Ä bÕØº H˚sT¡ Œ‘·T+~.
n+<äTπø n+uÒ<äÿ]»+ Äj·Tq eTqdüTqT Äø£]¸+#· ˝Òø£b˛sTT+~. n+uÒ<äÿsY
|ü≥¢ Äj·Tq≈£î >ös¡e+. ø±˙ n+uÒ<äÿ]»y˚T á <˚XÊìøÏ $eTTøÏÔ ø£*ŒdüTÔ+<äH˚
<ëì MT<ä Äj·Tq≈£î $XÊ«dü+ ˝Ò<äT. Äj·TT<Ûä+ MT<ä e÷Á‘·y˚T qeTàø£+ e⁄qï
#√≥ n+uÒ<äÿ]»+ nH˚ C≤„q K&ÉZ+ ø£+{ÏøÏ ø£ì|æ+#·<äT.
>∑<ä›sY ≈£î\ e´‹πsø£ b˛sê≥+˝À $düÔ]+#ê*‡q y˚Ts¡≈£î n+<äTπø $düÔ]+#·
˝Òø£b˛j·÷&ÉT. nD>±]q ≈£î˝≤\ u≤<Ûä\≈£î es¡Z <√|æ&˚ ø±s¡DeT˙ Ä es¡Z
<√|æ&çì ø=qkÕ–düTÔqï ô|≥Tºã&ç<ës¡T\≈£L kÕÁe÷»ýê<äT\≈£L e´‹πsø£+>±
b˛sê&Ü\˙ n+<äT≈£î kÕj·TT<Ûä+ ø±yê\˙ #˚ùd ≈£îs¡T#· yê<äq\˙ï kÕ+düÿ‹ø£
s¡+>∑+˝Àq÷ Á|ü‹|òü*düTÔ+{≤sTT. >∑<ä›s¡T≈£î ≈£L&Ü á |ü]$T‹ m<äT¬s’+~. á
|ü]$T‹ì n~Û>∑$T+#˚ dü+|òüTs¡¸D Äj·Tq m<äTs=ÿHêï&ÉT. Äj·Tq $X¯«dæ+#˚
bÕØº dü÷Á‘ê\≈£î _Ûqï+>± n+uÒ<ÿä s¡TqT yÓ÷j·÷\ì Á|üjT· ‹ï+#ê&ÉT. e÷s¡÷ÿ‡
ø±yê*. n+uÒ<äÿs¡÷ ø±yê\ì Äj·Tq nH˚ø£ y˚~ø£\ MT<ä u≤Vü‰≥+>±H˚
Á|üø£{Ï+#ê&ÉT. Äj·Tq #·T≥÷º e⁄qï n_Ûe÷qT\÷ kÕqTuÛÑ÷‹|üs¡T\÷ á
$wüj·÷ìï n+^ø£]+#ês¡T. ø±˙ >∑<ä›s¡T dü+|üPs¡í n+uÒ<äÿ¬s’≥T nsTT‘˚ @+
»]π>~? kÕ+|òæTø£ $|ü¢e+ kÕ<ÛäéTj˚T´~. n+<äT≈£î nedüs¡yÓTÆq kÕ+düÿ‹ø£
yê‘êes¡D+ ìsêàDeTj˚T´~. ≈£î\ eédüúqT ≈£L˝ÒÃùd ñ<äé÷\T ã\ù|&˚$.
n+uÒ<ÿä ]»+ Á|ü»\≈£î #˚sT¡ ej˚T´~. ˇø£ dæ<ë∆+‘·+>± uÛ≤eC≤\+>± ÁbÕ|ü+∫ø£
<äø£Œ<∏ä+>± n+uÒ<äÿ]»+ kÕe÷q´ ÁXÀ‘·≈£L Áù|ø£å≈£î&çø° uÀ<Ûä|ü&˚~. ‘·q ‘·+Á&ç
Ä•+∫q kÕ+|òæTø£ $|ü¢e Áø£eT+ m|ü⁄Œ&√ Äs¡+uÛÑeTj˚T´~. ø±ì¸sê+≈£î >∑<ä›s¡T
‘√&Óÿ‘˚ øÏ+~ ≈£î˝≤\T <√|æ&û ˝Òì düe÷C≤ìï ì]à+#·Tø=H˚$. >∑<ä›s¡T MT<ä
ø±\TŒ\T »]–q|ü⁄Œ&ÉT ø±ì¸sê+ |ü&çq Äy˚<äq, Äy˚X¯eT÷ n+<ä]ø° ‘Ó*dæ+<˚.
>±j·T|ü&É¶ |ü⁄* ‹]– ‘·q uÀqTqT ‘êH˚ yÓ<äT≈£îÿ+≥÷ yÓ[¢b˛sTT+~. |ü⁄*
sêE e÷Á‘·+ ñ‘·Ôs¡ uÛ≤s¡‘êìï @\T≈£îHêï&ÉT.
>∑<ä›s¡T˝À ˇø£ düT>∑TD+ e⁄+~. n~ düe÷» #·\qo\‘·qT >∑eTì+#˚
>∑TD+. Á|üC≤ b˛sê{≤\˝À edüTqÔ ï e÷s¡TŒ\qT >∑eTìdü÷,Ô bÕ\≈£î\ eP´Vü‰\qT
|üd>æ f
∑ ºÒ >∑TD+ n‘·ì˝À e⁄+~. ‘Ó\+>±D√<äéT+ |ü‘êø£ kÕúsTTøÏ #˚sT¡ ø√e&ÜìøÏ
80  $s¡T<ä∆
>∑<s›ä Y sêdæ bÕ&çq bÕ≥\T, Äj·Tq #˚dqæ Á|üd+ü >±\T ≈£L&Ü eTTKýÓTqÆ ø±s¡D+.
es¡Z b˛sê{≤\≈£î >∑\ ÁbÕ+rj·T dü«uÛ≤yêìï, ÁbÕ+rj·T b˛sê{≤\≈£î >∑\ es¡Z,
≈£î\ dü«uÛ≤yêìï Äj·Tq ì]›w+ºü >±H˚ >∑T]Ô+#ê&ÉT. C≤„q nH˚«wüD Äj·Tq >∑TD+.
bÕ˝Ÿ sêã‡Hé, u≤uŸ e÷πs¢, yÓTÆUÒ˝Ÿ C≤ø£‡Hé\T Á|ü|ü+#· ø£fi≤ #·]Á‘·˝À m≥T
‹]–Hê m<äs¡T|ü&˚ u≤˝…&ûs¡T¢.á eTT>∑TZ]ø£Hêï >∑<ä›s¡T~ >=|üŒkÕúq+. Á|ü|ü+#·
j·Teìø£ MT<ä >∑<ä›s¡T ˇø£ yÓTÆ\T sêsTT. j·÷uÛ…’j˚Tfi¯¢≈£î ô|’>± Á|ü»\ $eTTøÏÔ
ø√dü+, düe÷q‘·« Á|ü|ü+#·+ ø√dü+ bÕ≥\*¢ Á|ü<äs¡Ùq*∫Ãq yêπ>Zj·Tø±s¡T&ÉT
Äj·Tq ˇø£ÿ&˚. Ç˝≤ #Ó|Œü ≥+ n‹X¯j÷Ó øÏÔ nì|ædTü +Ô <˚y÷Ó >±˙, Hê n<Û´ä j·Tq+
y˚Ts¡≈£î >∑<ä›s¡T‘√ kÕ{Ï sê>∑\ ø£fi≤ø±s¡T&ÉT mes¡÷ ‘ês¡dü |ü&É˝Ò<äT. nsTT‘˚
q\¢C≤‹ Á|ü»\ <√|æ&ûøÏ e´‹πsø£+>± bÕ≥˝≤&çq bÕ˝Ÿ sêã‡Hé˝À es¡Z #Óÿ‘·q´+
ñ+~. Äj·Tq~ nyÓT]ø£Hé e÷]ÿ‡»+. nyÓT]ø±˝À ø£eT÷´ìdüTº\T m˝≤
u≤\´<äX˝¯ ÀH˚ $|ò\ü eTj·÷´s√, bÕ˝Ÿ sêã‡Hé ≈£L&Ü yêfi¯‘ ¢ √bÕfÒ $|ò\ü eTj·÷´&ÉT.
sTTø£ yÓTÆπø˝Ÿ C≤ø£‡Hé~ yê´bÕs¡ <Û√s¡DÏ. n‘·ìøÏ <√|æ&û e´‹πsø£ #Óÿ‘·q´+
e⁄+&ç, Á|üC≤ b˛sê{≤\˝À n+‘·sê“¤>∑yÓTÆ‘˚ n‘·&ÉT >∑<ä›s¡T˝≤ ñ+&˚ yê&ÉT. ø±˙
n‘·ìï e÷¬sÿ{Ÿ $T+π>dæ+~. yê´bÕs¡ dü+düÿ‹øÏ |ü]$T‘·+ #˚dæ+~. Ä~Û|ü‘·´
eédüú˝À #√≥T ø√dü+ Á|üj·T‹ï+∫q me¬s’Hê, yê¬s+‘·{Ï Á|ü‹uÛ≤ kÕe÷s¡∆´+
ø£*– e⁄Hêï $|òü\yÓTÆrs¡T‘ês¡T. u≤uŸ e÷πs¢ >=|üŒ yêπ>Zj·Tø±s¡T&ÉT. ø±˙ n‘·&çøÏ
sê»ø°j·T Áø£eT•ø£åD>±˙ ˝Ò<ë ôd’ìø£ Áø£eT•ø£åD>±˙ ˝Òe⁄. nsê#·ø£, neédæú‘·
~q#·s¡´ ‘·q~. πøe\+ n<äT“¤‘·yÓTÆq >±qø£fi≤ HÓ’|ü⁄D´+ e⁄qï+‘· e÷Á‘êH˚ï
>=|üŒ yêπ>jZ T· ø±s¡T\T ø±˝ÒsT¡ . ôd’<ë∆+‹ø£ ne>±Vü≤q, e´øÏ>Ô ‘
∑ · J$‘·+˝À HÓ‹’ ø£‘,·
sê»ø°j·T Á|ües¡Ôq˝À bÕs¡<äs¡Ùø£‘· >∑\yêfi‚¢ Á|ü|ü+#êìï Á|üuÛ≤$‘·+ #˚j·T>∑\
yêπ>Zj·Tø±s¡T\e⁄‘ês¡T. eTTK´+>± ndüe÷q‘·qT, Ä~Û|ü‘·´ eédüúqT ≈£L˝ÒÃ
yêfi¯ó¢ e÷Á‘·y˚T <˚B|üé÷q+>± yÓ\T>∑T‘ês¡T. >∑<ä›sY n˝≤+{Ï ˇø£ ‘êsê.
»qìs¡j í T· +,
28Ä>∑wüßº, 2022
kÕ+düÿ‹ø£ j·TT<ä∆>=+‘·Tø£
ªu≤˝Ò&ûsY $eT\μ
bÕ˝Ÿ sêã‡Hé~ |üP]Ô>± es¡Z<äø£Œ<∏ä+. n‘·&ç bÕ≥\
ì+&Ü ô|≥Tºã&ç<ëØ eédüú ø£*Œ+∫q ù|<ä]ø£+ ‘ê\÷≈£î
y˚<äq, ÁXÊ$T≈£î\ <Ó’q´+ e´ø£ÔeTe⁄‘êsTT. u≤uŸ e÷πs¢~
q\¢C≤‹ <äø£Œ<∏ä+. X‚«‘·C≤‹ <äTs¡Vü≤+ø±sêìøÏ, q\¢C≤‹
u≤ìdü‘ê«ìøÏ eT÷˝≤\T C≤‘ê´Vü≤+ø±s¡+˝À e⁄Hêïj·Tì
‘·q bÕ≥, e÷≥\ <ë«sê e´ø£Ô+ #˚XÊ&ÉT. es¡Z-es¡í
kÕ+düÿ‹ø£ ñ<äé÷\≈£î á Ç<ä›s¡÷ Á|ü‹ì<ÛäT\T.
q\¢C≤‹ m<äTs=ÿ+≥Tqï Á|ü‘´˚ ø£ $eø£,å u≤ìdü‘«· + >∑T]+∫
$&ç>± e÷{≤¢&≥ É + e÷]ÿ‡C≤ìøÏ e´‹πsø£eTì nyÓT]ø£Hé
ø£eT÷´ìdüTº\T uÛ≤$+#ês¡T. ø£eT÷´ìdüTº dæ<ë∆+‘êìï
ã\+>± q$Tàq bÕ˝Ÿ sêã‡Hé nyÓT]ø± ø£eT÷´ìdüTº bÕØº
˝…’qT≈£î ˇø£ÿ n+>∑Tfi¯+ ≈£L&Ü <ä÷s¡+ »s¡>∑˝Ò<äT. u≤uŸ
e÷πs¢ ø£eT÷´ìdüTº ø±<äT. ÄÁ|òøæ q£ ¢ es¡í e´‹πsø£ #Ó‘
’ H· ê´ìï
‘·q yêπ>Zj·T+ <ë«sê yê´|æ+|ü#˚XÊ&ÉT. kÕÁe÷»ýê<ëìï
82  $s¡T<ä∆
u≤uŸ e÷πs¢ rÁe+>± e´‹πsøÏkÕÔ&ÉT >±˙ ø£eT÷´ìdüTº\T #Ó|æŒq≥Tº q\¢C≤‹
düeTdü´qT es¡Z sê»ø°j·÷˝À¢ n+‘·s¡Z‘· $wüj·T+>± #·÷&Éìsêø£]+#ê&ÉT. á
¬s+&ÉT s¡ø±˝…’q <Û√s¡DT\T eTq<˚X¯+˝À ø£ì|ækÕÔsTT. bÕ˝Ÿ sêã‡Hé, u≤uŸ e÷πs¢\
e÷sêZ\qT ˇø£{Ï>±qT ø£*|æ‘˚ ª$eT\μ. kÕ+düÿ‹ø£ j·TT<ä∆>=+‘·Tø£ ªu≤˝Ò&ûsYμ
$eT\. bÕ˝Ÿ sêã‡Hé, u≤uŸ e÷πs¢\ e˝… $eT\ sêdæ bÕ&Éø£b˛y=#·TÃ >±˙ Äy˚T
yêπ>Zj·Tø±s¡T\ kÕúsTTπøMT rdæb˛<äT. ÄyÓT bÕ&çq bÕ≥˝À¢ ô|≥Tºã&ç<ëØ
kÕÁe÷»ýê<ëìøÏ e´‹πsø£+>± bÕ&çqM e⁄HêïsTT. |”&‘ ç ≈· î£ ˝≤\ b˛sê≥+ >∑T]+N,
Ä ≈£î˝≤\ $eTTøÏÔ >∑T]+N bÕ&çqM e⁄HêïsTT. Ä~Û|ü‘·´ dü+düÿ‹ì ãVüQ»q
dü+düÿ‹ì |ü⁄q]ïsêàD+ #˚jT· ≥+ <ë«sê z&ç+#·>\∑ eTì Ç|ü⁄Œ&ÉT ñ<äéTø±s¡T\T
ìs¡ísTT+#·T≈£îHêïs¡T. Ä Áø£eT+˝À $|ü¢e kÕ+düÿ‹ø£ s¡+>∑+˝À |üì#˚dæq >=|üŒ
yêπ>j
Z T· ø±s¡T\T, ø£fi≤ø±s¡T\T n+uÒ<ÿä s¡TqT uÛTÑ C≤\MT<ä yÓ÷j·÷\ì Ä•düTHÔ êïs¡T.
ãVüQ»q kÕ+düÿ‹ø√<äéT+ HÓeTà~>± ã\|ü&TÉ ‘·÷, nìï s¡÷bÕ˝À¢øÏ $dü]Ô düTqÔ ï
es¡Ôe÷q+˝À kÕ+düÿ‹ø£ s¡+>∑+˝À $eT\ #˚dæq ø£wæì e÷{≤¢&ÉTø√yê*.
kÕ+düÿ‹ø£ sê»ø°j·÷\qT $X‚¢wæ+#·≥+˝À >±˙ yê{Ïì ìπs›•düTÔqï
Ä+‘·s¡+–ø£ ìsêàD≤\qT ãVæ≤s¡Z‘·+ #˚j·T≥+˝À>±˙ dü+düÿr $eTs¡Ù≈£î\T
ô|<ä›>± ÁX¯<ä∆ô|≥º˝Ò<äT. nìïs¡+>±˝À¢q÷ »]π> &çk˛ÿ¬s‡dt |ü⁄s¡Twüß\T πø+Á<ä+>±
kÕ–q≥Tº, ø£\ÃsY &çk˛ÿsY‡ ≈£L&Ü n<˚|ü<ä∆‹˝À kÕ–+~. Á|üC≤yêπ>Zj·T+ >∑T]+∫
ø=qkÕ–q #·s¡Ã\T ≈£L&Ü eT>∑yêfi¯flH˚ πø+Á<ä+>± #˚düT≈£î+~. $|ü¢e kÕ+düÿ‹
ø√<äéT+˝À eTVæ≤fi¯\T ìs¡«Væ≤+∫q n<äT“¤‘·yÓTÆq bÕÁ‘· >∑T]+∫ Ä•+∫q
y˚Ts¡≈£î ≈£L&Ü #·s¡Ã »s¡>∑˝Ò<äT. Ç+ø± düŒwüº+>± #ÓbÕŒ\+fÒ, $eT\ ìs¡«Væ≤+∫q
bÕÁ‘· >∑T]+∫ $eTs¡Ù≈£î\T dü]>± dü÷Árø£]+#˚ ø£wæ#˚j·T˝Ò<äT. ns¡TD√<äj·T
kÕ+düÿ‹ø£ düe÷ø£´ $|ü¢e Á|ü#ês¡ s¡+>∑+˝À #˚dæq ø£wæì >∑T]Ô+∫q+‘·>±,
ø±s¡´πøåÁ‘·+˝À $eT\ dü*|æq b˛sê≥+ >∑T]+∫>±˙ ø£fi≤πøåÁ‘·+˝À ÄyÓT ‘Ó∫Ãq
e÷s¡TŒ\ >∑T]+∫>±˙ ôd’<ë∆+‹ø£ #·s¡Ã˝ÒM »s¡>∑˝Ò<äT.
$eT\ n≥T kÕ+düÿ‹ø£ s¡+>∑+˝Àq÷, Ç≥T »qX¯øÏÔ sê»ø°j·÷\qT
Á|üC≤πøÁå ‘·+˝À ìs¡+‘·s+¡ düJe+>± ñ+#·≥+˝Àq÷ ÁøÏj÷· o\ ø±s¡´ø£s>Ô¡ ± |üì#˚XÊs¡T.
»qX¯øÔÏ sê»ø°j÷· \qT, ôd<’ ë∆+‹ø£ <äø£Œ<∏ë\qT ≈£Ls¡ sê»qï, neTs¡T¢ s¡V≤ü dü´J$‘·+˝À
Á|ü#ês¡+ #˚XÊs¡T. yê]MT<ä sê»´ ìs¡“+<Ûeä TT+~. yêfi¯ófl sê»´+ #˚‹øÏ ∫øÏÿq|ü⁄Œ&ÉT
e÷Á‘·yT˚ yê] J$+#˚ Vü≤≈£îÿ dü+øå√uÛ+Ñ ˝À |ü&TÉ ‘·T+~. ø±˙, $eT\~ Á|üC≤J$‘·+.
ìs¡+‘·s+¡ sêC≤´ìøÏ e´‹πsø£+>± M<ÛTä \yÓ+{≤, |ü˝\¢… yÓ+{≤ ‹s¡T>∑T‘·÷, düã“+&É
≈£î˝≤\‘√ eTy˚Tø£eTe⁄‘·÷ #êe⁄‘√ #Ó\>±≥e÷&˚ ø£fi≤J$‘·+ ‘·q~. ìs¡+‘·s+¡
Á|üC≤ j·TT<äøπ∆ Áå ‘·+˝À e⁄qï ôd’ì≈£îsê\T ÄyÓT. sêC≤´ìï ‘·q >±q+‘√ yê#·ø+£ ‘√
m~]+∫q Á|üC≤>±j·Tì.
á Áø£eT+˝ÀH˚ ‘·q≈£î, düe÷C≤ìø° nuÛ<Ò +ä Á|üø{ £ +Ï #·T≈£î+~. ‘·q e´øÏ‘
Ô ê«˙ï,
‘·q ø£fi≤ Á|ü<sä Ù¡ q •˝≤Œ˙ï Á|üC≤sêX¯ó\‘√ eTy˚Tø£eTj˚T´ Áø£eT+˝ÀH˚ r]Ã~<äT≈› î£ +~.
»qX¯øÔÏ sê»ø°j÷· \≈£î kÕ+düÿ‹ø£ yês¡~>Û ±, es¡bZ ˛sê{≤\ e´ø°øÔ s£ D ¡ ≈£î kÕs¡~>Û ±
s¡÷bı+<äT‘·÷ e∫Ã+~. ‘êqT q$Tàq $|üe¢ sê»ø°j÷· \T dü+øå√uÛ+Ñ ˝À |ü&|¶É ⁄ü Œ&ÉT
ôd’‘·+ Ä‘·àìã“s¡+ ø√˝ÀŒì BÛXÊ* ‘·qT. »qX¯øÏÔ <ë<ë|ü⁄ ø£qTeTs¡T>∑j˚T´
dæ‹ú øÏ #˚sT¡ ≈£îHêï, Ç|üŒ{Ïø° »qX¯øÔÏ ˇø£{Ï ã‹πøe⁄+<äì Á|ü»\T nqT≈£î+≥THêïs¡+fÒ
$eT˝Ò n+<äT≈£î ø±s¡D+. »qX¯øìÔÏ ì]à+∫q e´≈£î\Ô T, X¯≈î£ \Ô bı+~ø£qT >∑eTìùdÔ
|”&ç‘·≈£î˝≤\ bÕÁ‘· ns¡úeTe⁄‘·T+~. ≈£Ls¡ sê»qï, neTsY, $eT\, e÷s√E
Ms¡qï, ñ.kÕ. e+{Ï $|ü¢e y˚T<Ûëe⁄\T, H˚‘·\+‘ê _.d” ≈£î˝≤\≈£î #Ó+~q yêfi¯ó
fl. Ä bÕØº ‘·j÷· s¡T#˚dTü ≈£îqï kÕj·TT<Ûä ôd’q´+˝Àq÷, øπ Áå ‘·kÕúsTT Hêj·T≈£î˝À¢q÷
m≈£îÿe>± md”‡, md”º, _d”˝Ò qqï~ ì»+. e÷y√sTTdüTº bÕØº Áu≤Vü≤àD, yÓ\eT
Hêj·Tø£‘«· +˝À e⁄+fÒ, ˇø£ÿ »qX¯øÔÏ e÷Á‘·yT˚ ãVüQ»qT\ Hêj·Tø£‘«· +˝À e⁄+&˚~.
n+<äTπø, neTsY sêdæq bÕ≥˝À¢ düã“+&É ≈£î˝≤\ J$‘·eTT+≥T+~. $eT\
>=+‘·T˝À ãVüQ»q ≈£î˝≤\ b˛sê≥+ ø£fi≤K+&ÉyÓTÆ }|æ]b˛düT≈£î+~. e÷~>√\¢
&É|⁄ü Œ˝§#ÓÃH˚ e÷qe Vü≤≈£îÿ\ <ä+&√πsdæ nH˚ bÕ≥qT e÷~>∑\ Vü≤≈£îÿ\ >∑T]+∫
bÕ&ç‘˚, <ä+dü] bÕ≥˝À ãVüQ»q sêC≤´~Ûø±s¡+ >∑T]+∫ bÕ&ÉT‘·÷ @ ‘=&˚fi¯ó
fl zf…¢‘·TÔø£b˛jÓTqT nì Á|ü•ï+#·≥+ yÓTT<ä\Tø=ì ;Û+Á&ÉyéT bÕ≥ es¡≈£î $eT\
≈£î\/es¡Z <äø£Œ<∏ä+ yÓ\¢&Ée⁄‘·T+~.
ôd+≥sY - ô|]ô|ò] nH˚ <ä«+<ä«+˝Àì Ä~Û|ü‘·´ dü+ã+<Ûëìï $*j·T+
πse÷+&é‡ ‹s¡düÿ]kÕÔ&ÉT. Ä]úø£+/es¡Z+ nH˚~ Ç‘·s¡ kÕ+düÿ‹ø£ $wüj·÷\
Á|ües¡ÔqqT, Á|üuÛ≤yêìï ìj·T+Á‹düTÔ+<äH˚ bÕ‘·ø±\|ü⁄ e÷]ÿ‡düTº ne>±Vü≤qqT
πse÷+&é‡ n+^ø£]+#·&ÉT. ˇø£{Ï ˝À|ü\ , eT]ø=ìï yÓ\T|ü\ e⁄+&É≥eTqï~
kÕ<Ûä´+ ø±<ä˙, nìï $wüj·÷\T ø£*ùdÔH˚ eédüú nì Äj·Tq dæ<ë∆+‘·+. Ä]úø£
$wüj÷· \≈£î m≈£îÿe eø±ÿDÏ+|æì∫Ã, ≈£î\+, eT‘·+, ≈£î≥T+ã+, #·]Á‘·, dü+^‘·+,
kÕVæ≤‘·´+, ø£fi≤s¡÷bÕ\≈£î ‘·≈£îÿe ÁbÕ<Ûëq´‹e«≥+ e÷]ÿ‡»+ ø±<äì Äj·Tq
$eTs¡Ù. e÷]ÿ‡düTº˝À¢ì á Ä]úø£ ìsêíj·Tø£yê<ä+ e˝Ò¢ $|ü¢e+, es¡Zb˛sê≥+
e+{Ï uÛ≤eq\qT eTVü‰ ø£<∏äHê\ì ø={ÏºbÕ&˚XÊs¡T. ]#·sY¶ sêØº˝≤ eTq+ Çø£ÿ&É
$|üØ‘· ÁbÕ>∑à{Ï»+ b˛ø£&É\≈£î b˛yê*‡q |üì˝Ò<äT. b˛düTºe÷&É]ï»+ ≈£L&Ü
$|ò\ü yÓTÆ b˛düT-º b˛düTyº ÷Ó &É]ï»+ <äX˝¯ À eTq+ e⁄Hêï+. ≈£î\y˚T nìï+{Ï˙ ìs¡sí TTdüTqÔ ï
eTq düe÷»+˝À kÕVæ≤‘·´+ dü+^‘·+ Ä Á|üuÛ≤yêìøÏ nr‘·+ø±<äT.
84  $s¡T<ä∆
ˇø£ <äX¯˝À q\¢C≤‹ dü+^‘êìï $ì, #·÷dæ nyÓT]ø± u…~]b˛sTT+~.
eTq <˚X¯+˝À ≈£L&Ü øÏ+~ ≈£î˝≤\ qT+∫ e∫Ãq >±j·T≈£î\qT #·÷dæ #ê˝≤
ø±\+>± u…~]b˛‘·÷H˚ ñ+~. dü|òü›sY Vü≤wæàì <ës¡TD+>± Vü≤‘·´ #˚j·T≥+,
>∑<ä›sY MT<ä Vü≤‘ê´j·T‘·ï+, u…*¢\*‘· <ës¡TD Vü≤‘·´, eTqTyê qTe⁄«eTfi§flø£ÿ
»HÓà‘·sÔ ê nì $s¡T#·Tø£|&ü qç mÁs¡ ñbÕ[ MT<ä <ë&ç e+{Ï dü+|òTü ≥q\‘√bÕ≥T
$eT\qT C…’\TbÕ\T #˚j·T≥+, ÄyÓT ≈£îÁ≥ ô|’ πødüT\T ô|≥º&É+ ≈£L&Ü eTq
bÕ\≈£î\T u…~] b˛‘·THêïs¡q&ÜìøÏ kÕø£å´+. dü+düÿr s¡+>∑+˝À |üì#˚ùd
ø£fi≤ø±s¡T\+fÒ sêC≤´ìøÏ uÛÑj·T+. ø£fi≤ø±s¡T˝Ò+ #˚kÕÔs¡T? nÁ>∑es¡í sêC≤´ìøÏ
e´‹πsø£+>± dü+düÿr πøåÁ‘·+˝À |üì#˚kÕÔs¡T. ˇø£ÿ Ä]úø£ $wüj·÷˝Ò ø±≈£î+&Ü
sêC≤´ìï m~]+#˚ Á|ü‹ ∫qï n+XÊìï ø£fi≤ s¡÷|ü+˝ÀøÏ Á{≤Hé‡bòÕ¤sYà #˚kÕÔs¡T.
bÕØº Hêj·T≈£î\T #˚jT· ˝Òì dü+øÏw¢ yºü TÓ qÆ |üìì ø£fi≤ø±s¡T\T düTHêj·Tdü+>± #˚kÕÔsT¡ .
á ø£wæe˝Ò¢ Á|ü»˝À¢ ø£fi≤ø±s¡T\≈£î ÄyÓ÷<ä+ e⁄+≥T+~. Ä Áø£eT+˝ÀH˚ ø£fi≤ø±s¡T\T
Á|üC≤ ñ<äé÷˝À¢ Hêj·Tø£‘·« kÕúsTTøÏ m<äT>∑T‘ês¡T.
kÕ+düÿ‹ø£ H˚‘· kÕúsTT qT+∫ sê»ø°jT· Hêj·T≈£îsê*>± $eT\ m<ä>&∑ É+
e÷eTT\T $wüjT· y˚TMT ø±<äT. n+<äT≈£î ìs¡+‘·s+¡ #Ó‘’ q· ´+‘√ e⁄+&Ü*. Á|ü»\
|üø£åbÕ‹>± ì\ã&Ü*. ‘·q sê»ø°j·T $XÊ«kÕ\qT Á|üø£{Ïdü÷Ô, m|üŒ{Ïø£|ü⁄Œ&ÉT
Á|ü‘êé÷ïj·T <äø£Œ<∏ë˙ï, $<ÛëHê\q÷ Á|ü‹bÕ~dü÷Ô eTT+<äT≈£î kÕ>±*. Á|ü»\
$XÊ«kÕ˙ï #·÷s¡>=Hê*. ìC≤sTTr, n+øÏ‘u· ≤Û e+ e⁄qï ì‘·´b˛sê≥ jÓ÷<ÛTä sê\ì
Á|ü»\T >∑T]Ô+#ê*. n|ü⁄Œ&ÉT Á|ü»\T >ös¡$kÕÔs¡T. Ä<ä]kÕÔs¡T. $eT\ ìs¡«Væ≤+#˚
düuÛÑ\≈£î ‘·+&√|ü‘·+&Ü\T>± ‘·s¡*e#˚Ã »q+ ÄyÓT #Óù|Œ sê»ø°j·÷\qT
qeTTà‘·THêïs¡T. ‘·eT ‘·s¡|òü⁄q ì\ã&ç ø={≤¢&˚ Ms¡eì‘·>± >ös¡$düTÔHêïs¡T.
n˝≤ n+<ä]#˚‘ê $eT\ø£ÿ nì |æ\eã&ÉT‘·T+~. Á|ü‘êé÷ïj·T sê»ø°j·÷\T
q&çù| @ Ç‘·s¡ Hêj·T≈£î&çø° $eT\≈£îqï kÕúsTT, |ü\T≈£îã&ç ˝Ò<ä+fÒ ÄX¯Ãs¡´+
ø±<äT.
eTTK´+>± ‘Ó\+>±D ñ<äéT+˝À $eT\~ n<äT“¤‘y· TÓ qÆ bÕÁ‘·. n|üŒ{Ï<ëø±
πøe\+ ns¡TD√<äj·T ø£fi≤ø±]DÏ>± e÷Á‘·y˚T >∑T]Ô+#·ã&˚ ÄyÓT ‘Ó\+>±D
ñ<äéT+˝À Á|ü‘êé÷ïj·T Hêj·T≈£îsê*>± >∑T]Ô+|ü⁄bı+~+~. ‘Ó\+>±D
ñ<äéT+ yÓqø£&ÉTπ>dæq dü+<äs¡“¤+˝Àq÷, ˝Ò<ë Á|ü»˝À¢ Ä ñ<˚«>±–ï #·˝≤¢]
Ä‘·àVü≤‘·´\ e÷s¡Z+ |ü{Ïºq Á|ü‹ dü+<äs¡“¤+˝Àq÷ $eT\ $T*f…+≥T dü«uÛ≤e+
Á|ü»˝À¢ q÷‘·ï ñ‘˚ÔC≤ìï ì+|æ+~. ‘·TbÕøÏ sêeTT&ç˝≤+{Ï e÷≥\T e÷{≤¢&˚
Hêj·Tø£‘·«+ Á|ü»\qT ø£s¡Ôe´X¯SqT´\qT #˚dæq|ü⁄Œ&ÉT dü¬s’q ~XÊìπs›X¯+ #˚ùd
u≤<Ûä´‘·qT d”«ø£]+∫+~. Ä+Á<Ûä dü+|üqï es¡Zy˚T ‘Ó\+>±D≤≈£î n&É¶ì Á|ü‘·´ø£å
ø±sê´#·s¡D≈£î |æ\T|ü⁄ì∫Ã+~. Ä+Á<Ûä ô|≥Tºã&ç<ës¡T\ Ä|ò”düT\ MT<ä, ÄdüTÔ\
MT<ä ‘Ó\+>±D C…+&Ü m>∑πsdæ+~. ˇø£yÓ’|ü⁄ ‘Ó\+>±D≤ n+‘·{≤ ‘·q bÕ≥,
e÷≥ <ë«sê #Ó’‘·q´+ #˚dü÷ÔH˚, <=s¡\ Hêj·Tø£‘·«+˝À ˝Òì md”‡, md”º, _d”,
yÓTÆHêØº\qT ˇø£ y˚~ø£ MT~øÏ ‘Ó∫Ã yêfi¯flqT Á|ü»\ eT<Ûä´≈£î q&ç|æ+∫+~.
ø=+&Ü\ø£åàDY, πøX¯sêe⁄ C≤<äyé e+{Ï ô|<ä›eTqTwüß\qT rdüTø=ì }s¡÷sê
ãdüT‡j·÷Á‘· #˚d+æ ~. ìs¡+‘·s+¡ Ä+Á<Ûä bÕ\ø£ esêZìï düyê˝Ÿ #˚d÷ü Ô, øπ +Á<ä+˝Àì
ø±+Á¬>düTqT Á|ü»\ eTT+<äT m+&É>&∑ TÉ ‘·÷ @ eT>∑Hêj·Tø£‘«· + #˚jT· ˝Òì Ms√∫‘·
b˛sê≥+ q&ç|æ+~. ˇø£yÓ’|ü⁄ ‘Ó\+>±D uÛÑ÷kÕ«eT´ ô|‘·Ô+<ës¡T\≈£î e´‹πsø£+>±
b˛sê&ÉT‘·÷, Ä nÁ>∑≈£î\ uÛÑ÷kÕ«eTT\ Hêj·Tø£‘·«+˝À q&ÉTdüTÔqï ñ<äéT+
#˚ùd ‘·|⁄ü Œ\qT, ˝ÀbÕsTTø±] ˇ|üŒ+<ë\qT m|üŒ{Ïø|£ ⁄ü Œ&ÉT Á|ü»\ eTT+<äT+#·T‘·÷
‘Ó\+>±D kÕ<Ûqä ø√dü+ nH˚ø£ m‘·T>Ô &∑ \É qT, eP´Vü‰\qT neT\T #˚d÷ü Ô Á|ü‹ø£D å +
>∑&É|ü&É+ m+‘·>=|üŒ $wüj·T+. ‘Ó\+>±D sêÁwüº+ @s¡Œ&çq yÓ+≥H˚, ø=‘·Ô sêÁwüº+
dæ~+∆ ∫q ‘·sê«‘· ‘·˝‘ … Ô˚ ø=‘·Ô |ü]D≤e÷\qT ≈£L&Ü ÄyÓT m‹Ô#÷· |æ+~. uÛÖ>√[ø£
sêÁwüº+ e÷Á‘·y˚T @s¡Œ&ç+~. Çø£ á ‘Ó\+>±D≤˝Àì düã“+&É ≈£î˝≤\T, |”&ç‘·
esêZ\T #Ó‘ ’ q· é+‘·T˝…’ kÕúìø£ bÕ\ø£esêZìøÏ e´‹πsø£+>± b˛sê&Ü\ì |æ\T|ü⁄ì∫Ã+~.
sêÁwü+º @s¡Œ&É¶ ‘·sê«‘· n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ e∫Ãq Á|üuTÑÛ ‘·«+ Á|üC≤e´‹πsø£ $<ÛëHê\qT
#˚|ü{Ïº+~. $eT\ á bÕ\ø£ es¡Z $<ÛëHê\≈£î e´‹πsø£+>± Á|ü»˝À¢øÏ yÓ[fl+~.
Ä+Á<Ûä bÕ\≈£î\ e÷~]>±H˚, ‘Ó\+>±D bÕ\≈£î\T ≈£L&Ü ÄyÓT MT<ä nH˚ø£
Äs√|üD\qT, nqTe÷Hê\qT Á|ü#ês¡+ #˚XÊs¡T. ∫e]øÏ ã]‘Ó–+∫ ≈£îÁ≥πødüT\T
≈£L&Ü yÓ÷bÕs¡T. Á|üC≤kÕ«eT´ eédüúMT<ä qeTàø£+ ˝Òì bÕ\≈£î\T $eT\
kÕ+düÿ‹ø£ ñ<äé÷ìï #·÷dæ uÛj Ñ T· |ü&TÉ ‘·THêïs¡q&ÜìøÏ á øπ düT˝Ò ‘êsêÿD+.
$eT\, e÷j·÷e‹ <ë<ë|ü⁄ ˇπø ø±\+˝À ñ<äé÷˝À¢øÏ e#êÃs¡˙, e÷j·÷e‹
ñ‘·Ôs¡Á|ü<˚XŸ≈£î eTTKéT+Á‹ nsTT´+~>±˙ $eT\ e÷Á‘·+ ø£fi≤ø±]DÏ>±H˚
$T–*b˛sTT+<äì ˇø£ $TÁ‘·T&É+{≤&ÉT. $|ü¢e sê»ø°j·÷\qT $X¯«dæ+#·≥+
e˝Ò¢ $eT\ ø£fi≤ø±]DÏ>± $T–*b˛sTT+~. $|ü¢y√<äéT+, ‘Ó\+>±D√<äéT+
s¬ +&É÷ eTT–XÊsTT. ø±ì¸sê+ |üì$<Ûëq+‘√ ãVüQ» H√<äéT+ s¬ +&ÉT sêÁcÕº˝À¢q÷
ì]à+#ê*‡q ‘·s¡TDyÓTT∫Ã+~. ‘·q ø£fi≤øöX¯˝≤ìï á eTqTyê<ä sê»ø°j·T
eédüúqT ≈£L˝ÒÃùd ~X¯>± eT[flùdÔ, Ä ãVüQ»q kÕ+düÿ‹ø√<äé÷ìøÏ kÕs¡<Ûä´+
eVæ≤ùdÔ ‘·|üŒ≈£î+&Ü ÄyÓT <äøÏåD uÛ≤s¡‘· e÷j·÷e‹>± ne‘·]+#=#·TÃ.
86  $s¡T<ä∆
>∑<ä›sY >±q•\Œ+ >∑T]+∫ $E„\T ‘·–q+‘· <äwæºì kÕ]+#ês¡T. Äj·Tq
Á|ü<sä Ù¡ Hê XË*’ >∑T]+∫ ≈£L&Ü ˝À‘Óq’ #·sÃ¡ »]–+~. Äj·Tq s¡÷|ü⁄~~›q >∑‘T· \T,
»‘·T˝À¢q÷ Ä˝≤|æ+∫q sê>±˝À¢q÷ yÓ’$<Ûä´+, $q÷‘·ïyÓTÆq >∑TD≤\THêïsTT.
n<˚$<Ûä+>±, $eT\ >±q•\Œ+˝À ˇø£ e÷<ÛäTs¡éTT+~. Áù|ø£å≈£î&çì ø£{Ïº|ü&˚ùd
Á|ü<sä Ù¡ Hê XË*’ e⁄+~. es¡í $s¡T|ü⁄\T, X¯ãy› TÓ s¡T|ü⁄\T, bÕf…‘T· ≈Ô î£ H˚ ˇ&ÉT|ü⁄ ns¡eú +‘·+>±
ñ+{≤sTT. eTT#·Ã≥>=\TŒ‘êsTT. eT÷&ÉT <äXÊu≤›\≈£î ô|’>± ÄyÓT kÕ+düÿ‹ø£
s¡+>∑+˝À e⁄qï~. Ç+‘· düTBs¡ÈyÓTÆq nqTuÛÑe+ ÄyÓT Á|ü<äs¡ÙqqT |ü]|üPs¡í+>±
r]Ã~~›+~. ø=ìï e+<ä\ eT+~ ø£fi≤ø±s¡T\qT r]Ã~~›+~. »qHê≥éT+&É*ì
‘·≥Tºø=ì ns¡TD√<äj·T ì\ã&É>∑*–+<ä+fÒ, n+<äT≈£î $eT\ ø£wæ ø±s¡D+.
>=\¢≈î£ \+˝À |ü⁄{Ïqº $eT\ n<äT“¤‘y· TÓ qÆ yêπ>j Z T· ø±]DÏ>± m~–+~. eTT|üŒsTTj˚Tfi¯ó
fl>± kÕ+düÿ‹ø£ s¡+>±ìï Á|üuÛ≤$‘·+ #˚dü÷ÔH˚e⁄+~. y˚\eT+~ n<äT“¤‘·yÓTÆq
ø£fi≤ø±s¡T\Tqï á ‘Ó\+>±D H˚\ MT<ä nÁ>∑ÁX‚DÏ »q>±j·Tì>± >ös¡$+#·
ã&ÉT‘·T+~. ˝Òøb£ ˛‘˚ ‘Ó\T>∑T kÕ+düÿ‹ø£ ñ<äéT+ eT>±fi¯fl u§+>∑Ts¡T >=+‘·T‘√fÒ
$T–*b˛j˚T~. ˇø£ ndü+|üPs¡í ø£fi≤s¡÷|ü+>± $T–*b˛j˚T~. Ä Á|üe÷<ä+ qT+∫
kÕ+düÿ‹ø£ ñ<äé÷ìï $eT\ ‘·q >±Á‘·+‘√ Ä#·s¡D‘√ ‘·|æŒ+∫+~.
Ç+‘· Á|üC≤yÓ÷<ä+ e⁄qï $eT\ ãVüQ»q sê»ø°j·÷˝À¢, kÕ+düÿ‹ø£
ñ<äé÷˝À¢ ÁøÏj÷· o\ bÕÁ‘· b˛wæùdÔ <äøD
åÏ ≤~ eTTK∫Á‘·yT˚ e÷]bı‘·~. e÷j·÷e‹,
$eT\ ˇπøø±\+˝À ñ<äé÷˝À¢øÏ e#êÃs¡T. ø±ì¸sê+ ì]à+∫q ãVüQ»q
ñ<äéT+ yêfi¯fl e÷j·÷e‹ ñ‘·sÔ Á¡ |ü<X˚ ≈Ÿ î£ nH˚ø£ kÕs¡T¢ eTTKéT+Á‹ ø±>∑*–+~.
$|ü¢e sê»ø°j·÷\qT $X¯«dæ+∫ $eT\ kÕ+düÿ‹ø£ s¡+>∑+˝À $T–*b˛sTT+~.
á dæú‹ ÄyÓT≈£î $#ês¡+ ø£*–+#·ø£b˛e#·TÃ >±˙ ÄyÓT e\¢ »]π> n<äT“¤‘·yÓTÆq
e÷s¡TŒqT }Væ≤+#·>∑\ Á|üC≤Væ≤‘·T\T, ãVüQ»q y˚T<Ûëe⁄\≈£î e÷Á‘·+ rs¡ì
y˚<äqH˚ ø£*–düTÔ+~. $eT\ Á|üC≤kÕ«eT´ bÕs¡¢yÓT+≥Ø |ü+<∏ë˝À |üj·Tì+∫
ãVüQ»q ñ<äé÷˝À¢ ‘·qbÕ≥ <ë«sê Á|ü»\qT #Ó’‘·q´+ #˚ùdÔ ÄyÓT ‘·|üŒ≈£î+&Ü
<äøÏåDuÛ≤s¡‘· e÷j·÷e‹ ø±>∑\<äT. á dü‘ê´ìï ÄyÓTqT n_Ûe÷ì+#˚ yêfi¯ófl,
ÄyÓT sê»ø°j·÷\qT Á|üuÛ≤$‘·+ #˚ùd ìsêàD≤\T Á>∑Væ≤ùdÔ Á|ü»\¬ø+‘√ y˚T\T
»s¡T>∑T‘·T+~.
$$<Ûä, Ä+Á<ÛäCÀ´‹, 2015.
ø±\+, ø£$‘·«+, Á|üø£è‹
y=ø£ »j·TsêE
#·]Á‘·qT dü+|òüT≥q\ düe÷Vü‰s¡+>±H√ ˝Ò<ë ø±\
˝…øÿÏ +|ü⁄>±H√ #·÷ùd yÓ<’ ëÛ ìø£ <äø£Œ<∏ëìøÏ _Ûqï+>±, #·]Á‘·qT
‘ê‹«ø£ ∫+‘·q\ ø=qkÕ–+|ü⁄>± Çe÷àqT´j˚T˝Ÿ ø±+{Ÿ
#·÷kÕÔ&ÉT. Çø£ÿ&˚ C≤¬ø«dt &ÓÁ]&Ü $uÛÒ~kÕÔ&ÉT. ‘ê‹«ø£
∫+‘·q\ eT<Û´ä ‘·˝‹ … qÔ difference e\¢H˚ ‘·‘«· ∫+‘·q
>±y=#·TÃ, sTT‘·s¡ e÷s¡TŒ\T >±y=#·TÃ dü+uÛÑ$+#êsTT
ø±ã{Ïº yÓ_’ qÛ ´‘·\ #·]Á‘·qT ndü˝q’… #·]Á‘·>± #·÷&Ü\ì
&ÓÁ]&Ü Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT. nsTT‘˚, &ÓÁ]&Ü Á|ü‹bÕ~+∫q
ªªyÓ’_Ûq´‘·\μμ uÛ≤eq ø£qï e÷sYÿ‡ #Ó|æŒq ªªyÓ’s¡T<Ûä´+μμ
uÛ≤eq Hê¬ø‘ ’ ˚ |ü]|üPs¡yí TÓ qÆ ~>± ‘√düT+Ô ~. øπ e\+ ‘˚&Ü\T
˝Ò<ë $•wüº‘·\ ø±s¡D+>± düe÷»+˝À ˝Ò<ë uÛ≤eq˝À¢
e÷s¡TŒ sê<äT. Ä $_Ûqï‘·\ eT<Ûä´ kÕs¡uÛÑ÷‘·+>± ‘·˝…‘˚Ô
yÓs’ T¡ <Û´ä + eTÚ*ø£ e÷s¡TŒ\≈£î ø±s¡DeTe⁄‘·T+~. ‘·‘«· XÊÁdüÔ
#·]Á‘·˝À á yÓs’ T¡ <Û´ä y˚T Á|ü<ëÛ q bÕÁ‘· b˛wæ+∫+~. nsTT‘˚
88  $s¡T<ä∆
|òæ˝≤dü|ò”ì Á^≈£î ∫+‘·q≈£î |ü]$T‘·+ #˚dæ, y=ø£s¡ø£+>± <ëìï #·+ù|XÊs¡ì
Çe÷àqT´jÓT˝Ÿ ˝…$Hêdt Äy˚<äq #Ó+<äT‘ê&ÉT. Á^≈£î ∫+‘·q≈£î dü+ã+~Û+∫q
@ $wüj·÷ìï ‘Ó\TdüTø√yê\ì Á|ü•ï+∫Hê düπs, eTq+ Á^≈£î dü+πø‘ê\≈£î ˝Ò<ë
dü+»„\≈£î ˝§+–b˛yê*‡ edüT+Ô <äì ˝…$Hêdt #Ó|Œæ q dü‘ê´ìï &ÓÁ]&Ü n+^ø£]+#ê&ÉT.
‘·‘·«XÊÁdüÔ+˝À Á^≈£î eTq <˚X¯+‘√ b˛*Ã‘˚ n~ ej·TdüT˝À ≈£L&Ü #ê˝≤ ∫qï~.
Á^≈£î ‘·‘·«XÊÁdüÔ+ k˛Áø£{°dt ‘√ yÓTT<ä˝…’‘˚, n‘·&ÉT ãT<äT∆ì ø£qï ¬s+&ÉTe+<ä\
j˚Tfi¯ó¢ ∫qïyê&ÉT. n˝≤π> ù|¢{À, n]kÕº{Ï˝Ÿ ≈£L&Ü n+‘˚. nsTT‘˚ eTq <˚X¯+˝À
˝Ò<ë n‹ ÁbÕNq ø±\+˝À C…’q+, uÖ<ä∆ ∫+‘·q\T ‘·j·÷s¡T #˚dæq uÛ≤eq\T,
dü+»„\T, dü+πø‘ê\T, dü÷Árø£s¡D\qT eTq Ä<ÛäTìø£ ‘·‘·«XÊÁdüÔ |ü]XÀ<Ûäq\T
$düà]+#êsTT. Ä $düàs¡D e\¢ ãT<äT∆ì ‘ê‹«ø£‘·≈£î ‘·–q ÁbÕ<Ûëq´+ \_Û+#·
˝Ò<äT. n˝≤ n+≥THêïq+fÒ, nø£&É$Tø˘ ØôdsYÃ ˝À ãT~∆düTº |òæ˝≤dü|ò” MT<ä ØôdsYÃ
»s¡>∑˝Ò<äì ø±<äT Hê ñ<˚›X¯+. |òæ˝≤dü|ò” nq>±H˚ k˛Áø£{°dt, ù|¢{À, n]kÕº{Ï˝Ÿ nì
eTq düàs¡D≈£î ‘·fÒº˝≤ y=ø£ yê‘êes¡D+ ø£*Œ+#ês¡T >±˙ ãT<äT∆&ÉT ˝Ò<ë
eTVü‰Ms¡T&ÉT >∑Ts¡TÔ sêø£b˛e&É+ u≤<Ûëø£s¡+.
ø±˙ eTq düe÷»+˝À ÁX¯eTDyê<ëìø° Áu≤Vü≤àDyê<ëìø° eT<Û´ä dü+|òTü s¡D ¸
‘·s‘ ¡ s· ê\T>± ø=qkÕ>∑T‘·÷H˚ e⁄+~. á s¬ +&ÉT uÛ≤eC≤˝≤\ q&ÉTeT ø=qkÕ>∑T‘·Tqï
yÓ’s¡T<Ûë´ìøÏ düTBs¡È #·]Á‘· e⁄+~. Ä düTBs¡È |üs¡+|üs¡ Ä<ÛäTìø±q+‘·s¡ ˝Ò<ë
Á|ü|+ü Nø£sD ¡ ≤q+‘·s¡ ø±\+˝À ì]«|òTü ï+>± ø=qkÕ>∑T‘·T+~. n~ eT]+‘· ì]›w‘
ºü q· T,
kÕs¡«»˙ø£‘·qT dü+‘·]+#·T≈£î+~. Ä yÓ’s¡T<Ûä´+ dü+^‘·+, kÕVæ≤‘·´+˝À e´ø£ÔyÓTÆ
Á|üuÛ≤eo\, Á|ü>∑‹ø±eTTø£ |ü]D≤e÷\≈£î ‘√&ÉŒ&ÉT‘·Tqï~. á ne>±Vü≤q
yêπ>j Z T· ø±s¡T&ÉT »j·TsêE kÕVæ≤‘·´ kÕ+düÿ‹ø£ J$‘êìï ne>∑‘+· #˚dTü ø√e&ÜìøÏ
düVü≤ø£]düTÔ+~. »j·TsêE ‘ê‹«ø£ |üs¡+|üs¡qT, kÕVæ≤‘·´ kÕe÷õø£ <äø£Œ<∏ë\qT
#·\qo\‘·qT á ø√D+ qT+∫ $X‚¢wæ+#˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚kÕÔqT.
uÖ<ä∆ |üPs¡« j·TT>∑+ qT+&ç á ÁX¯eTD, Áu≤Vü≤àD ‘ê‹«ø£ dü+|òüTs¡¸D
nqTdü÷´‘·+>± edü÷HÔ ˚ e⁄+~. n‘·´+‘· ÄX¯Ãs¡´ø£s+¡ >± á uÛ≤eC≤\, <äø£Œ<∏ë\
yÓs’ +¡ n<äT“¤‘y· TÓ qÆ dü»Hê‘·àø£‘≈· î£ ø±s¡DyÓT+Æ ~. ÁbÕø£‹ø£ ‘ê‘êÿ*ø£‘,· kÕe÷õø£
yêdüÔ$ø£‘·, e÷qe πø+Á<äø£‘· eTÚ*ø£ dü÷Á‘ê\T>± e⁄qï ÁX¯eTD <äø£Œ<∏ë˝…’q
C…q’ , uÖ<ë∆\T >=|üŒ C≤„q düwæøº Ï <√Vü≤<ä+ #˚XÊsTT. ÁX¯eTDyê<ëìøÏ ø=qkÕ–+|ü⁄>±
y=∫Ãq dü+|òüT+ kÕVæ≤‘·´+ ‘·$Tfi¯+˝À n|ü⁄s¡÷|üyÓTÆqB ndü\T dædü˝…’qB ≈£L&Ü.
uÖ<ä∆ C…’q eT‘ê\ ø°åD‘· qT+&ç Áu≤Vü≤àD°j·T XË’e+ X¯+ø£sê#ês¡´ Á|üy˚X¯+‘√
sê»éT‘·+>± ñìøÏ˝ÀøÏ e∫Ã+~. n~ sê»kÕ«e÷´˙ï ≈£î\kÕ«e÷´˙ï ã\|ü]∫+~.
Ä ìs¡+≈£îX¯ ≈£î\kÕ«e÷´ìøÏ e´‹πsø£+>± ÁX¯eTDyê<ä s¡÷|ü+>± *+>±j·T‘Y
<Ûäs¡à+ ne‘·]+∫+~. ãdüy˚X¯«s¡Tì Ä˝À#·q\‘√ Á|üuÛ≤$‘·T˝…’q m+‘√eT+~
*+>±j·T‘Y <Ûë]àø£ <äø£Œ<∏+ä ‘√ y=ø£ ø=‘·Ô düe÷» ìsêàD≤ìøÏ n+øÏ‘e· Tj·÷´s¡T.
yêfi¯ó¢ düe÷q‘·«+, ùd«#·Ãq¤ T, ã+<ÛTä uÛ≤yêìï, e÷qe‘ê«ìï ÁbÕø£‹ø£ $\Te\T>±
Á|ü#ês¡+ #˚XÊs¡T. y=ø£ kÕe÷õø£ »qkÕ«e÷´ìï eTq düe÷»+˝À düTkÕú|æ‘·+
#˚j·T&ÜìøÏ n+øÏ‘·eTj·÷´s¡T. yêfi¯ó¢ >=|üŒ e#·q kÕVæ≤‘ê´ìï düõ+#ês¡T.
ø£qï&É e#·q kÕVæ≤‘·´+˝Àì ádü{ ú øÏ ‡˘ , k˛wæj÷Ó bı*{Ïø˝£ Ÿ b˛jÓT{Ïø‡˘ n<äT“¤‘y· TÓ qÆ $.
‘Ó\T>∑T˝À y=∫Ãq bÕ\Tÿ]øÏ ~«|ü<ä kÕVæ≤‘·´+ e#·q kÕVæ≤‘ê´ìøÏ ø=qkÕ–+|ü⁄.
‘·<äq+‘·s¡+ ñ‘·Ôsê~˝À ‘·˝…‹Ôq dü+‘·T >±q kÕVæ≤‘·éT+‘ê Ä yês¡dü‘·«
ø=qkÕ–+|üì ns¡ú+ #˚düTø√yê*.
‘Ó\T>∑T˝À e∫Ãq ˙‹X¯‘·ø±\T HÓ’‹ø£, kÕe÷õø£, sê»ø°j·T $\Te\qT
kÕú|æ+#·&É+ <ë«sê kÕ+|òæTø£ Á|üC≤kÕ«eT´+ @s¡Œs¡Ã&ÜìøÏ ñ|üø£]+#êsTT. Ä
˙‘·T˝À¢ |òüP´&É*»+ ≈£L&Ü e⁄+~. nsTT‘˚ Ä |òüP´&É*düTº eédüúqT <ë{Ï
#ê˝≤ $wüj·÷\qT eTq+ #·÷&Ée#·TÃ. á <äX¯qT <ë{Ï Ä<ÛäTìø£ ø±\+˝À
ÁX¯eTDyê<ä+ düŒwüºyÓTÆq sê»ø°j·T s¡÷|ü+ rdüT≈£î+~. es¡Z e´‹πsø£ b˛sê≥+>±,
≈£î\ ìs¡÷à\Hê b˛sê≥+>± n~ s¡÷bÕ+‘·s¡+ #Ó+~+~. á s¡÷bÕ+‘·]‘·
kÕs¡uÛÑ÷‘· ‘ê‹«ø£ ø£fi≤s¡÷|üy˚T »j·TsêE s¡#·Hê>±q+.
Á|üø£‹, düe÷»+, eTìwæ - á eT÷&ÉT |ü<ësêú\qT ns¡ú+ #˚düTø=H˚
Á|üj·T‘·ï+, Ä ne>±Vü≤qqT yêÚ≤´ì+#˚ $<Ûëqy˚T |òæ˝≤dü|ò”. á eT÷&ç{Ï
dü«uÛ≤yêìï, dü«s¡÷bÕìï ns¡ú+ #˚düTø=H˚ $<Ûëq+, yêÚ≤´ì+#˚ $<Ûëq+ ‘ê‹«ø£
∫+‘·q. á ∫+‘·q dü+^‘·+˝À ø£fi¯˝À e´ø£ÔeTj˚T´ Ø‹, rs¡T ádüú{Ïø˘‡ ≈£î
eT÷\+. »j·TsêE á ∫+‘·q˝À >=|üŒ |ü]D‹ kÕ~Û+#ê&ÉT. ‘·q yêπ>Zj·T
kÕVæ≤‘ê´ìï á <äø£Œ<∏+ä qT+∫ |ü]o*ùdÔ, ˝À‘Óq’ $wüj÷· \T ns¡+ú ne⁄‘êsTT.
Væ≤kÕº]ø£˝Ÿ |ò˝æ ≤dü|”ò #·]Á‘·˝À »]–q ‘ê‹«ø£ nH˚«wüD, ‘ê‹«ø£ ∫+‘·q˝À
ø£*–q n_Ûe~∆ >∑T]+∫ $e]düTÔ+~. »j·TsêE á ‘ê‹«ø£ $ø±kÕìï uÖ<ä∆
<äø£Œ<∏+ä qT+∫ ns¡+ú #˚dTü ≈£îHêï&ÉT. uÖ<ë∆ìï J]í+#·T≈£îHêï&ÉT. Á|üø£ ‹øÏ n‘·T´qï‘·
s¡÷|üyT˚ ãT<äTì∆ ‘·‘«· ∫+‘·q nì uÛ≤$+#ê&ÉT. ãT<äTì∆ #·]Á‘·qT n<äT“¤‘y· TÓ qÆ
ø£<∏ë>±q+>± eT*#ê&ÉT.
ªªãT<ä∆+ X¯s¡D+ >∑#êÃ¤$T
<Ûäs¡à+ X¯s¡D+ >∑#êÃ¤$T
90  $s¡T<ä∆
dü+|òüT+ X¯s¡D+ >∑#êÃ¤$Tμμ nH˚ ^‘·+ y=ø£ n<äT“¤‘·+. ‘Ó\T>∑T˝À ãT<äT∆ì
>∑T]+∫ Ç˝≤+{Ï bÕ≥ eTs=ø£{Ï ˝ÒH˚˝Ò<äT. ãT<äT∆ì |ü⁄≥Tºø£ qT+&ç ∫e]
n+ø£+ es¡≈î£ »]–q #·]Á‘·qT y=ø£ Áø£eT |ü<‹∆ä ˝À, n+‘·≈î£ $T+∫q kÂ+<äsê´‘·àø£
<äo´ø£s¡D˝À »j·TsêE Á|ü‘˚´ø£ eTTÁ<äqT eTq+ düŒwüº+>± #·÷&=#·TÃ.
ªªÇ~ ø£|æ\edüTÔ q>∑s¡+
Ç~ X¯ó<√∆<äq sê»´+μμ nì ÁXÀ‘·≈£î ãT<äT∆ì »qàdüú˝≤ìï #·÷|ækÕÔ&ÉT.
Ç~ ÁXÀ‘·qT bÕ≥˝ÀøÏ ø£<∏ä˝ÀøÏ #·]Á‘·˝ÀøÏ rdüT¬øfi‚¢ m‘·TÔ>∑&É. á m‘·TÔ>∑&É
eT+∫ |òü*‘·+ Ç∫Ã+~. Ä m‘·TÔ>∑&ÉqT eT]+‘· eTT+<äT≈£î rdüT≈£îb˛‘·÷
ÁXÀ‘·qT y=ø£ eP´Vü≤+˝À øÏ q&ç|ækÕÔ&ÉT.
ªªe÷j·÷ø£&ÉT|ü⁄q »qq+
Ç~ e÷qeC≤‹øÏ es¡eTTμμ á ¬s+&ÉT yêø±´\‘√ ‘·q eP´Vü≤+˝ÀøÏ
|üø£&É“+B>± rdüT¬øfi≤Ô&ÉT. mes¡T »ìà+#·uÀ‘·THêï&√ ‘Ó\TdüTø√yê\H˚
ñ‘·T‡ø£‘· ô|s¡T>∑T‘·T+~. n|ü⁄Œ&ÉT y=ø£ #ê]Á‘·ø£ |òüT{≤ºìï ]M˝Ÿ #˚kÕÔ&ÉT.
ªªá uÛÑTeq+ ô|’ y√ ãT<äT∆&ÉT
‘·q ù|πs dæ<ë∆sT¡ &› TÉ μμ nH˚ s¬ +&ÉT bÕ<ë\˝À á uÛ÷Ñ MTà<ä ãT<äTì∆ »qq+
»]–+<äì Á|üø£{ÏkÕÔ&ÉT.
Je+, J$>± m˝≤ e÷s¡T‘·T+~? á |ü]D≤eT Áø£eT+˝À eTqdüT‡ m˝≤+{Ï
bÕÁ‘· ìs¡«Væ≤düT+Ô ~? eTìwæ>± s¡÷bÕ+‘·s+¡ #Ó+<äT‘·÷, düe÷C≤ìï m˝≤ |ü]e]Ô+|ü
#˚kÕÔ&√ ãT<äT∆&ÉT m+‘√ >=|üŒ $y˚#·q #˚XÊ&ÉT. ∫‘·Ô, #˚‘·dæø±\qT, $uÛ≤yê\T,
nqTuÛ≤yê\T, dü+#êØ uÛ≤yê\ e\¢ ø£*π> s¡kÕqTuÛÑ÷‘·T\T, n$ eTqdüT‡ MT<ä
y˚ùd eTTÁ<ä\qT >∑T]+∫ ãT<äT&› TÉ #˚dqæ +‘· >±&ÛyÉ TÓ qÆ ∫+‘·q, Ä eTVü≤˙j·TT&ÉT
düwæº+∫q |ü]uÛ≤cÕ nkÕ<Ûës¡D+. ãT<ä∆+ X¯s¡D+ >∑#êÃ¤MT, uÖ<ä∆+ X¯s¡D+
>∑#êÃ¤MT bÕ≥˝À dæ<ë∆s¡T›&ÉT ãT<äT∆ì>± e÷πs Áø£e÷ìï »j·TsêE ø£fi¯¢≈£î ∫Á‹ø£
|ü&ÉT‘ê&ÉT. ;sTT+>¥, _ø£$T+>¥>± e÷s¡≥+ y=ø£ ÁbÕôddt. Ä ÁbÕôddtqT ns¡ú+
#˚düTø√e&Éy˚T ø±<äT, Ä ÁbÕôddt ˝À CÀø£´+ #˚düTø√e&Éy˚T uÖ<ä∆+. uÖ<ä∆
ñbÕdü≈£î&ÉT>± »j·TsêE ‘·q bÕ≥ <ë«sê Ä ÁbÕôddt ˝À #ê˝≤ $y˚ø£+‘√
CÀø£´+ #˚düT≈£î+≥THêï&ÉT. düø£\ ˝Àø±ìøÏ uÖ<ä∆y˚T X¯s¡DéTì #ê{Ï #Ó|ü⁄ÔHêï&ÉT.
eTq düe÷» |ü]D≤eT Áø£e÷ìï #·\qo\ <äèø£Œ<∏+ä qT+∫ ns¡+ú #˚dTü ≈£î+≥÷,
#·]Á‘·qT y=ø£ ‘ê‹«ø£‘·>±, ‘ê‹«ø£‘·qT #·]Á‘·>± ÄyêVü≤q #˚düT≈£î+≥÷ |ü⁄sê
düàè‘·T\qT düeTø±©q düe÷»+‘√ nqTdü+<Ûëq+ #˚d÷ü Ô nìï esêZ\qT C≤>∑Ts¡Tø£+
#˚düTÔHêï&ÉT ‘·qT.
k˛wü˝Ÿ |òæ˝≤dü|ò” dü+|òüT Jeq dü«uÛ≤yêìï, <ëì #·\q dü÷Á‘ê\qT ns¡ú+
#˚sTTdüT+Ô ~. kÕ+|òTæ ø£ eédü\ú Ä$sê“¤e+, n$ dü+|ò÷ü ìï, e´øÏ˙Ô ìj·T+Á‹dü÷qÔ ï
rs¡Tq÷ ns¡+ú #˚sTTdüT+Ô ~. e÷qe düe÷»+, e÷qy˚‘s· ¡ düe÷»+ j˚T |ü⁄Hê<äT\
MT<ä ì\ã&ç e⁄+B? jÓT˝≤ <√|æ&û #˚j·Tã&ÉT‘·T+~? sTT‘ê´~ $wüj·÷\qT
ne>∑‘·+ #˚düTø=H˚ Á|üj·T‘·ï+˝ÀH˚ uÛ≤eC≤\+ s¡÷bı+~+~. »j·TsêE es¡Z
<äèø£Œ<∏ä+ qT+∫ ‘=\T‘· á düe÷C≤ìï ns¡ú+ #˚düT≈£îHêï&ÉT. es¡Z <√|æ&û
s¡÷bÕ\qT ne>∑‘·+ #˚düT≈£îHêï&ÉT. es¡Z s¡Væ≤‘· düe÷»+ ø√dü+ $|ü¢y√<äéT
u≤≥qT jÓT+#·T≈£îHêï&ÉT. Ä Áø£eT+˝À n<äT“¤‘y· TÓ qÆ bÕ≥\T sêXÊ&ÉT. ªªjÓTe«s√
á |æ\¢˝À ì+–˝À HÓ\y=+ø£\Tμμ nH˚ bÕ≥ $|ü¢y√<äé÷ìøÏ jÓT+‘√ >=|üŒ
HÓ’‹ø£ eT<ä∆‘·TqT, e÷qdæø£ dü+|ò”TuÛ≤yêìï düeT≈£L]Ã+~. ªªã‘·Tÿ MT<ä ÄX¯
e⁄+fÒ ‘·eTTà&Ü, ã+<ä÷≈£î jÓT‘·˝Ô eÒ ⁄ ‘·eTTà&Üμμ bÕ≥ $|üe¢ ø±s¡T\ ‘ê´>∑o\‘·qT,
b˛sê≥ |ü{ÏeTqT Á|üø£{ÏdüTÔ+~.
nsTT‘˚, es¡Z <äèø£Œ<∏ä+ Ç+&çj·÷ ≈£î\ düe÷C≤ìï e÷s¡Ã&ÜìøÏ dü]b˛<äH˚
jÓTs¡Tø£ ø£\T>∑&+É ‘√ ‘·q n+uÒ<ÿä ]»+ yÓ|’ ⁄ü ‘·qT Ä˝À∫+#ê&ÉT. n+uÒ<ÿä ]»y˚T
ì»yÓTÆq |ü]cÕÿs¡ e÷s¡ZeTì qe÷à&ÉT. n˝≤ n˙, e÷]ÿ‡»+ |ü≥¢ e´‹πsø£‘·
˝Ò<äT. es¡Z<√|æ&ûì ìs¡÷à*+#·&ÜìøÏ e÷]ÿ‡»+ ñ|üj·TTø£Ô+ ne⁄‘·T+<äì
qeTTà‘·÷H˚, n+uÒ<äÿ]»+˝Àì ùdº{Ÿ k˛wü*C≤ìï Ä#·s¡D≤‘·àø£yÓTÆq e÷s¡Z+>±
n+^ø£]kÕÔ&TÉ . Ç+&çj÷· ≈£î\ düe÷»y˚T es¡Z eédü≈ú î£ eT÷\yÓT+Æ <äH˚ ne>±Vü≤q≈£î
y=#êÃ&ÉT. ø=ìï ≈£î˝≤\πø Ädæ˙Ô , eqs¡T\ MT<ä Vü≤≈£îÿq÷ <äK\T |ü]Ãq eTqTyê<ä
uÛ≤eC≤\+ e\¢ sTTø£ÿ&É n_Ûeè~∆ #Ó+~q ô|≥Tºã&ç<ëØ eédü≈ú î£ ≈£î\ dü«uÛ≤e+
e⁄+<ä˙, n~ j·T÷s¡|⁄ü ˝Ò<ë sTT‘·s¡ Ädæj÷· <˚XÊ\˝Àì ô|≥Tºã&ç<ëØ eédü≈ú î£
|üP]Ô>± _ÛqïyÓTÆq<äH˚ yê<äqqT »j·TsêE n+^ø£]düTÔHêï&ÉT. Ä Áø£eT+˝ÀH˚
n+uÒ<äÿsYqT uÛ≤s¡‘Y≈£î e÷s¡Tÿ‡ nì j˚Tø£ yêø£´+˝À Á|üø£{Ï+#ê&ÉT. sTT~
e÷]ÿ‡düTº •_s¡+˝À ô|qT dü+#·\Hêìï düèwæº+∫+~. n+uÒ<äÿsYqT n+#·Hê
y˚j·T≥+˝À ø£eT÷´ìdüTº •_sê\˙ï bıs¡bÕ≥T n+#êq≈£î e#êÃsTT. eédüú˝À
düeT÷\ e÷s¡TŒqT |òPü ˝Ò, n+uÒ<ÿä s¡T\T ø√s¡˝<Ò ˙ä , øπ e\+ dü+düÿs¡DqT e÷Á‘·yT˚
yêfi¯ófl Ä•+#ês¡T ø±ã{Ïº yêfi¯ó¢ dü+düÿs¡Dyê<äT˝Ò ‘·|üŒ $|ü¢eyê<äT\T ø±˝Òs¡ì
92  $s¡T<ä∆
ø£eT÷´ìdüTº\T yê~düTÔHêïs¡T. n+uÒ<äÿs¡TqT ñ<ës¡yê<ä ã÷s¡T®yê y˚T<Ûë$ nì
nq&É+ nee÷qø£s¡yÓTÆ+<˚MT ø±<äì $s¡dü+ Hêj·T≈£î&ÉT mHé.y˚DT>√bÕ˝Ÿ
n+≥THêï&ÉT. e÷y√sTTdüTº bÕØº n+uÒ<äÿs¡TqT *ãs¡˝Ÿ ã÷s¡T®yê>± >∑T]Ô+∫q
dü+<äs¡“¤+>± »]–q ôd’<ë∆+‹ø£ #·s¡ÃqT mHé.y˚DT>√bÕ˝Ÿ >∑Ts¡TÔ #˚düT≈£î+≥÷ Ä
s¡ø£+>± Ä bÕØº yÓ’K]ì düeT]∆+#ê&ÉT. sTT+#·T$T+#·T>± nìï ø£eT÷´ìdüTº
bÕØº\ n+#·Hê n<˚. mes¡T $|üe¢ ø±s¡T\T? @~ $|üe¢ ø±s¡´Áø£eT+? n+uÒ<ÿä ]»+
dü+düÿs¡Dyê<äe÷? ˝Ò<ë $|ü¢eyê<äe÷? e÷]ÿ‡»+ ì»+>±H˚ $|ü¢eyê<äe÷
˝Ò<ë øπ e\ Ä]úø£ dü+düÿs¡Dyê<äe÷? á $wüj÷· \qT ˝À‘·T>± $X‚w¢ D ü #˚j÷· *.
á ôd’<ë∆+‹ø£ nH˚«wüD˝À n+uÒ<äÿs¡TqT »j·TsêE y=ø£ n<äT“¤‘·yÓTÆq
$|üe¢ ø±s¡T&ç>± Á|üø{ £ kÏ ÕÔ&TÉ . e÷]ÿ‡»+ es¡øπZ +Á<äyê<ä+. n~ Ä]úø£ ndüe÷q‘·\≈£î
eT÷\+ ñ‘·Œ‹Ô X¯≈£îÔ\ MT<ä j·÷»e÷q´+ >∑\ esêZ\ì n+≥T+~. ÁX¯eT<√|æ&û
e\¢ es¡Z düe÷»+ @s¡Œ&ç+~ n+≥T+~. e÷qe dü+ã+<Ûë\˙ï Ä]úø£ dü+ã+<Ûë\ì
e÷]ÿ‡»+ dü÷Árø£]düTÔ+~. nsTT‘˚, Ä]úø£ dü+ã+<Ûë\qT ìs¡ísTT+#˚ C≤‹,
≈£î\ n+XÊ\qT $X‚w¢ +æ #·≥+˝À n~ $|ò\ü yÓT+Æ ~. nyÓT]ø±˝À ÄÁ|òøæ H£ é nyÓT]ø£qT¢
m<äTs=ÿqï ÁX¯eT<√|æ&ûì es¡Z <äèø£Œ<∏ä+ qT+&ç $X‚¢wæùdÔ düeTÁ>∑+>± ns¡ú+ ø±<äT.
ÄÁ|òøæ H£ é nyÓT]ø£qq¢ T ‘Ó\C¢ ≤‹ yêfi¯flø£qï ‘·≈î£ ÿe yêfi¯ì¢ , yêfi¯≈¢ £î ‘·≈î£ ÿe y˚‘q· +
sTTyê«\ì uÛ≤$+#·≥+˝À Ä]úø£ ø√D+ ø£qï C≤‹ $eø£å ø√D+ Á|ü<ÛëqyÓTÆq~.
n˝≤π>, X¯SÁ<äT\T, n‹X¯SÁ<äT\T, Ád”\Ô T, –]»qT\T dües¡T\í ≈£î m˝≤+{Ï Á|ü‹|ò\ü +
Ä•+#·≈£î+&Ü ùde #˚j·÷\ì eTqTdüàè‹ nq&É+˝À es¡Z ø√D+ ˝Ò<äT. n~
|üP]Ô>± ≈£î\ ø√Dy˚T.
ñ‘·Œ‹Ôø,° ≈£î˝≤ìø° m˝≤+{Ï dü+ã+<Û+ä ˝Ò<Tä . @ ñ‘·Œ‹Ô Á|üÁøÏjT· ˝À uÛ≤>∑+
ø±≈£î+&ÜH˚ ≈£î˝≤\T>± ñìøÏ˝À e⁄qï$ jÓTH√ï e⁄HêïsTT. X¯SÁ<ä, ndüŒèX¯´,
Ä~yêdüT\T ì‘·´+ ñ‘·Œ‹Ô˝À ìeT>∑ïyÓTÆHê ≈£L&Ü, Ä ñ‘·Œ‘·TÔ\ $\TeqT
ìs¡ísTT+#˚ n~Ûø±s¡+ yêfi¯¢≈£î ˝Ò<äT. yê´bÕs¡+ y=ø£ yÓ’X¯´, ãìj·÷, e÷sê«&û
≈£î˝≤\ >∑T‘·Ôkı‘·TÔ>± e÷]+~ ì»+. <˚X¯+˝Àì n‹ô|<ä› ô|≥Tºã&ç<ës¡T\+‘ê
yÓ’X¯´, ãìj·÷, e÷sê«&û˝À e⁄+&É≥+ j·÷Á<äT∫Ã¤ø£+ ø±<äT. n~ ≈£î\ eédüú
|òü*‘·+. n+<äTe\¢, <√|æ&û #˚ùd esêZ\˙ï dües¡í≈£î˝≤\≈£î #Ó+~q$. <√|æ&ûøÏ
>∑Ts¡j˚T´ esêZ\˙ï |”&ç‘· ≈£î˝≤\≈£î #Ó+~q$. á ∫qï ‘·s¡ÿ+ ø£eT÷´ìdüTº\≈£î
m+<äT≈£î ns¡ú+ ø±˝Ò<√ HêøÏ|üŒ{Ïø° ns¡ú+ ø±e≥+ ˝Ò<äT.
es¡Z<√|æ&ûøÏ >∑Ts¡j˚T´ ø±]à≈£î\T yêfi¯ó¢ ÁXÊ$T≈£î\T ø±e&É+ e\¢H˚ ø±<äT.
yêfi¯ó¢ X¯SÁ<ä, n‹X¯SÁ<ä, –]»qT\T, Ád”\Ô T ø±e&É+ e\¢H˚ m≈£îÿe>± es¡Z <√|æ&øû Ï
>∑Ts¡e⁄‘·THêïs¡T. Ä]úø£ ndüe÷q‘·\≈£î eT÷˝≤\T ≈£î\ eédüú˝À e⁄HêïsTT.
≈£î\y˚T e´øÏÔ esêZìï ìs¡ísTTdüTÔ+~. es¡Z ìs¡÷à\q≈£î Ä≥+ø£+>± e⁄qï á
≈£î\+ ìs¡÷à\q »]–‘˚ ‘·|üŒ ø±]àø£esêZìøÏ $eTTøÏÔ ˝Ò<äT. Ç+&çj·÷˝À ÁX¯eT
$uÛÑ»H˚ ø±<äT, ÁXÊ$T≈£î\ $uÛÑ»q ≈£L&Ü »]–+<äì &Ü.n+uÒ<äÿsY #˚dæq
dü÷Árø£s¡DqT sTT|üŒ{Ï es¡≈£î @ ø£eT÷´ìdüTº bÕØº ‘·|üŒì ìs¡÷|æ+#· ˝Ò<äT.
ô|≥Tºã&ç<ëØ eédüú≈£î e´‹πsø£+>± b˛sê&˚ ø±]àø£ dü+|òü÷\THêïsTT ø±˙,
≈£î\ eédüú ìs¡÷à\q ø√dü+ b˛sê&˚ ø±]àø£ dü+|òü÷\T ˝Òeì &Ü.n+uÒ<äÿsY
nqï~ ì»+. n+<äTe\¢ |òPü ˝Ò, n+uÒ<ÿä s¡T\T düeT÷\ e÷s¡TŒqT ø√s¡T≈£îHêïs¡T.
>∑TD≤‘·àø£ e÷s¡TŒqT ø√s¡T≈£îHêïs¡T. ãT<äT&∆ TÉ , |òPü ˝Ò, n+uÒ<ÿä s¡T\T ø√s¡T≈£îqï~
düe÷» düeT÷\ dü+|òüT |ü]es¡Ôq. Ä]úø£ ndüe÷q‘·\T, kÕe÷õø£ n+‘·s¡T«\T
˝Òì düe÷q‘·« düe÷»+. düe÷q‘·« dü÷Á‘·y˚T kÕe÷õø£, sê»ø°j·T, Ä]úø£
Á|üC≤kÕ«e÷´ìøÏ |ü⁄Hê~. n+uÒ<ÿä ]»+ MT<ä nø±s¡DyÓTqÆ , n$<ë´‘·àø£ e´‹πsø£‘·
ø£eT÷´ìdüTº\≈£î ‘·–q~ ø±<äT. ªÇ+&çj·THé ◊&çj·÷\Jdtμ Á>∑+<∏ä+˝À ô|ÁØ
Ä+&És¡‡Hé ø£eT÷´ìdüTº\T &Ü.n+uÒ<äÿs¡T, ô|]j·÷sY sêeTkÕ$T\qT dü]>±
ns¡ú+ #˚düTø√˝Ò<äì ø£≥Te⁄>±H˚ $eT]Ù+#ê&ÉT. ø£eT÷´ìdüTº˝Ò ø±<äT, n+<äs¡÷
n+uÒ<äÿs¡TqT m˝≤ ns¡ú+ #˚düTø√yê˝À #ÓbÕÔ&ÉT.
ªª≈£î˝≤ìøÏ X¯S\+ n+uÒ<äÿsY
eT‘êìøÏ eT+<äTsê n+uÒ<äÿsY
eTqTe⁄≈£î eTs¡D+ n+uÒ<äÿsY
e÷qe‘êeT÷]Ô n+uÒ<äÿsYμμ n+{≤&ÉT. n+uÒ<äÿs¡Hêï, |òüP˝Ò nHêï
»j·TsêE≈£î n$T‘·yÓTÆq sTTwüº+. yêfi¯fl ‘ê´>±\qT ø=ìj·÷&ÉT‘ê&ÉT. yêfi¯¢
uÛ≤eC≤˝≤ìï |ü]yê´|ü+Ô #˚jT· &ÜìøÏ ìÁ<ëVü‰sê\T e÷ì dü+#·]kÕÔ&TÉ . eTVü‰‘êà
CÀ´rsêe⁄ |òüP˝ÒqT >√‘·eT ãT<äT∆ì‘√ b˛\TkÕÔ&ÉT.
ªªdüeT‘· eTeT‘·qT |ü+∫ »qT\
Væ≤‘·eTT ø√]q >ö‘·e÷
≈£î\eTT eT‘·eTT\ eT]∫
ã&ÉT>∑T\ ˇø£{Ï #˚dæq uÖ<ä∆e÷
kÕeTýê<ä|ü⁄ ø£\\T>∑qï
düeTdüe÷»|ü⁄ H˚Á‘·e÷
94  $s¡T<ä∆
eTqTwüß\+<äs¡T ˇø£ÿfÒqì
#ê{ÏHê y√ eTVü‰‘êà
CÀ´‹u≤ |òüP˝Ò CÀVü‰s¡T CÀVü‰s¡Tμμ Ç˝≤ y=ø£ÿ »j·TsêE e÷Á‘·y˚T
sêj·T>∑*>±&ÉT. eTVü‰‘·à CÀ´rsêe⁄ |òüP˝Ò, n+uÒ<äÿs¡T\T düeTdüe÷C≤ìï
ø£\>∑Hêïs¡ì #Ó|Œü ≥+ <ë«sê Ä sTT<ä]› ˙ ì»yÓTqÆ $|üe¢ ø±s¡T\ì #ê{Ï #Ó|⁄ü HÔ êï&ÉT.
á ne>±Vü≤q ø£eT÷´ìdüTº\≈£î Js¡í+ ø±ø£b˛e#·TÃ >±˙, n~ ì»+. es¡Z≈£î\
ìs¡÷à\Hê dæ<ë∆+‘·+>± n+uÒ<äÿ]C≤ìï m‹Ô|ü≥º&É+˝À »j·TsêE n+<ä]˝À
nÁ>∑>D∑ T´&ÉT.
»j·TsêE Á|üøè£ ‹ ‘·‘«· + $•wüyº TÓ qÆ ~. n~ s=e÷+{Ïd»æ + ˝Ò<ë uÛ≤eø£e⁄\
ø£$‘ê«ìøÏ @e÷Á‘·+ b˛*ø£˝Òì~. uÛ≤eø£$‘·«+ Á|üø£è‹ì ø±eédüTÔe⁄>±
rdüT≈£îqï|üŒ{Ïø°, n~ yÓ’j·TøÏÔø£yê<ë˙ï, ô|≥Tºã&ç<ëØ eédüú ‘ê\÷≈£î e´øÏÔ
ùd«#·Ãq¤ T Ä‘·à>± ø£*–q~. ø±˙, »j·TsêE ô|≥Tºã&ç<ëØ eédü,ú kÕÁe÷»ýê<ä+
¬s+&É÷ Á|üø£è‹˙ eTìwæ˙ jÓT˝≤ <Ûä«+dü+ #˚düTÔHêïjÓ÷ ms¡Tø£|üπsÃ yêπ>Zj·T+.
»j·TsêE ne>±Vü≤q˝À Á|üø£è‹ düø£\ JesêdæøÏ ‘·*¢. ª‘·*¢ Áù|eTμ nH˚ o]¸ø£‘√
neì |ü⁄düøÔ +£ ˝À sTT˝≤ n+{≤&ÉT. ªªÇ˝≤ neTà‘·q+ nDTeDTe⁄Hê ø£ì|ædTü +Ô ~.
ø±ø£b˛‘˚ ÄkÕ«~+#˚ eTqdüT+&Ü*μμ n+{≤&ÉT.
Á|üøè£ ‹ MT<ä e÷qe⁄&ÉT ô|‘·qÔ + #˚j÷· \ì, Á|üøè£ ‹ X¯≈î£ \Ô qT ‘·q ÄBÛq+˝ÀøÏ
rdüTø√yê\ì #˚dæq Á|üj·T‘êï\ e\¢ m+‘√ qwüº+ »]–+~. Á|üø£è‹ì dü]>±
ns¡ú+ #˚düTø√eTì ‘·q ÁXÀ‘·\≈£î »j·TsêE Væ≤‘·Te⁄ |ü\T≈£î‘ê&ÉT. »j·TsêE~
ìdüs¡Z ÁbÕø£è‹ø£yê<ä+ ø±<äT. sTT‘·s¡ Á|üø£è‹ ø£e⁄\ qT+∫ »j·TsêEqT y˚s¡T
#˚düTÔqï >∑TD+ sTT<˚. »j·TsêE~ uÖ<ä∆ ÁbÕø£è‹ø£yê<ä+. Á|üø£è‹ jÓTTø£ÿ
kÕs¡uÛÑ÷‘·yÓTÆq ‘ê‹«ø£ e´ø°Ôø£s¡DÒ uÖ<ä∆+. sTT<˚ ‘·q ne>±Vü≤qqT $XÊ\+
#˚d+æ ~. n+<äTøπ , ªneìμ˝À |ü+#·u÷ÑÛ ‘ê\qT, eTìwæ˙ j˚Tø£+ #˚ùd C≤„qjÓ÷>∑+qT
eTq+ >∑eTìkÕÔeTT. Á|üø£è‹˝Àì n‹ düTìï‘·yÓTÆq n+XÊ\‘√ bÕ≥T, »qq
eTs¡D≤\ eT<Ûä´ >∑\ ‘ê‹«ø±qTã+<Ûëìï düT\Te⁄>± ns¡ú+ #˚sTTkÕÔ&ÉT. Á|üø£è‹
Áù|$T≈£î&ç>± ‘·qT j˚T >∑T]Ô+|ü⁄\÷ j˚T u≤<Ûä\÷ ˝Òì e÷qe⁄DÏí dü«|æïdüTÔHêï&ÉT.
sTT~ Ä<äsÙ¡ yê<äyT˚ ne⁄‘·T+<äì jÓTe¬sH’ ê ãT>∑\Z T H=≈£îÿø√e#·TÃ >±˙, n˝≤+{Ï
e÷qe⁄DÏí, n˝≤+{Ï dü+|òü÷ìï ì]à+#·≥y˚T ãT<äT∆ì e÷s¡Z+. eTìwæì y=ø£
Á|üøè£ ‹ s¡÷|ü+>± #·÷dæ, Á|üøè£ ‹˝À ˝Òì uÒ<ëÛ \T eTìwæøÏ j˚T˝≤ nì u≤<Û|ä &ü TÉ ‘ê&ÉT.
n+<äTπø, »j·TsêE~ ˝≤´+&é ùdÿ|t ø£$‘·«+ ø±<äT. <äè>√Z#·s¡ edüTÔ Á|ü|ü+#êH√ï
˝Ò<ë <äè>√Z#·s¡ ÁbÕø£è‹ø£ kÂ+<äsê´H√ï ∫Á‹+#˚ ø£$ ø±<äT. e÷qe πø+Á~‘·,
e÷qyê<Ûë]‘·, e÷qe dü+jÓ÷–‘·, e÷qe düVæ≤‘· ÁbÕø£è‹ø£yê<ä+ ‘·q~.
sTT~ #ê˝≤ $•wüºyÓTÆq |ü+<∏ë. ‘·q düeTø±©≈£î˝…’q yêπ>Zj·Tø±s¡T\˝À ø£ì|æ+#·ì
n+X¯+. ªªÁ|üøè£ ‹ eTq+ $C≤„qe+‘·T\+ nsTTHê ø=~› dü+‘√wædTü +Ô ~. $HêX¯HêìøÏ
|üPqT≈£î+fÒ $|üy¢ êìï sêCÒdTü +Ô ~. ì‘·´+ dü‘´· + yÓ|’ ⁄ü q&ç|dæ ÷ü HÔ ˚ ñ+~. n+‹eT+>±
ø±\y˚T >¬ \TdüT+Ô ~μμ neì |ü⁄düøÔ +£ ˝Àì ÄK] yêø±´*$. Çy˚ e÷≥\T »j·TsêE
yêπ>Zj·÷ìøÏ nq«j·T+ ne⁄‘êsTT. ø±\+, ø£$‘·«+, Á|üø£è‹ nuÒ<Ûë\T. n$
|üsê´j·T|ü<ë\T. yê{ÏøÏ y=ø£ Äràj·T dü+πø‘·+ ª»j·TsêEμ. n+‘˚.
»qìs¡íj·T+ ~q|üÁ‹ø£, 2022
96  $s¡T<ä∆
eTqTyê<ä+˝À
e÷j·TyÓTÆb˛sTTq n+<ÓÁo
‘Ó\+>±D kÕ+düÿ‹ø£ kÕVæ≤‘·´ eédüqú T |ü]|ü⁄wü+º

#˚dqæ Ä<ÛTä ìø£ Á|üC≤yêπ>j Z T· ø±s¡T\T nH˚ø£ eT+~ e⁄Hêïs¡T.
düT<ë›\ Vü≤qà+‘·T, ã+&ç j·÷<ä–], >∑<s›ä ,Y >∑÷&É n+»qï,
dü+Jyé, ~yêø£s,Y $eT\, >√¬s{Ï yÓ+ø£qï, »j·TsêE, ô|’\+
dü+‘√wt e+{Ï yêeT|üø£å yêπ>Zj·Tø±s¡T\T, e÷cÕºØ®, mÁs¡
ñbÕ∞H˚H˚, eT#·Ã <˚y˚+<äsY, >∑T&ç|ü*¢ s¡$, @|üP] k˛eTqï
e+{Ï m+‘√eT+~ kÕ+|òæTø£$|ü¢e yêπ>Zj·Tø±s¡T\T
dü+|òTü |ü]es¡HÔ ê yêπ>j
Z T· + düwæ+º #ês¡T. Ç+ø± #ê˝≤eT+~
yêπ>jZ T· s¡+>±ìøÏ ø±yê*‡qìï kı>∑dTü \T ns¡T$#êÃs¡T. Ç+ø±
nH˚ø£ eT+~ Á|üC≤yêπ>j Z T· ø±s¡T\T ‘Ó\+>±D ø£fi≤dü+düÿ‹ì
düTdü+|üqï+ #˚XÊs¡T. á yêπ>Zj·Tø±s¡T\+‘ê kÕe÷õø£
yêdü$Ô ø£‘q· T yê]yê] <äø£Œ<∏ë\T, uÛ≤eC≤˝≤\T nqTdü]+∫
ø±s¡´øπ Áå ‘·+˝À ì*∫ bÕ≥\T, e÷≥\ <ë«sê e´ø°øÔ ]£ +#ês¡T.
Mfi¯+¢ <ä]ø° _ÛqïyÓTqÆ Ø‹˝À ‘Ó\+>±D kÕ+düÿ‹ø£ j·Teìø£ MT~øÏ n+<ÓÁo
<ä÷düTø=#êÃ&ÉT. m˝≤+{Ï ñ<äéT H˚|ü<∏ä´+˝Òì ø£$ sTT‘·&ÉT. ‘·q J$‘·+˝Àì
ãs¡“s¡‘ê«ìï ndüV≤æ +#·Tø=+≥÷ dü‘ê´H˚«wüD #˚dqæ düHê´dæ. kÕ<äT\T düHê´düT\‘√
ø£*dæ Äj·Tq dü+|òüTJ$‘·+ qT+∫ |ü˝≤j·Tq+ ∫‘·Ô–+#ê\qT≈£îHêï&ÉT, ø±˙
dü+|òüT+ Äj·Tìï ã\e+‘·+>± ‘·q u≤VüQe⁄˝À¢øÏ ˝≤≈£îÿ+~. ñ<äé÷\‘√
Äj·Tq¬ø˝≤+{Ï #·T≥º]ø£+ ˝Ò<äT. ø£eT÷´ìdüTº ñ<äé÷\‘√ >±˙ ˝Ò<ë ≈£î\
e´‹πsø£ ñ<äé÷\‘√ >±˙ Äj·Tq≈£î m˝≤+{Ï nqTã+<Ûä+ ˝Ò<äT. ∫qïHê{Ï
qT+∫ Äj·Tìï yÓ’~ø£ <Ûës¡ Äø£≥Tº≈£î+~. bòÕs¡à˝Ÿ m&ÉT´πøwüHé ˝Ò<äqï e÷fÒ
>±˙ J$‘êìï u≤>±H˚ #·~yê&ÉT. ‘·q~ yÓ’~ø£ Áu≤Vü≤àD°j·T $X¯«$<ë´\j·T+.
Ä dü+Á|ü<ëj·÷ìøÏ Äj·Tq eTT>∑T&∆ j É ÷· ´&ÉT. ‘·qqT ‘êqT yÓ~’ ø£ <Û«ä »dü+Ô uÛ≤ìøÏ
ø£fÒºdüT≈£îHêï&ÉT. Ä >∑T&ç yÓT≥¢MT<˚ C≤„H√bÕdüq #˚dü÷Ô ˝Àø±ìï $T<Ûëýê<ä
qj·THê\‘√ MøÏådüTÔHêï&ÉT. ìC≤ìø°, Ä $T<Ûëýê<ä+ ≈£L&Ü dü]>± ˇ+≥
ã≥º˝Ò<ëj·Tq≈£î. yêdüÔ$ø£‘·qT $T<Ûëýê<ä dæ<ë∆+‘·+‘√ ns¡ú+ #˚düTø√e≥+,
<ëìï yêÚ≤´ì+#·≥+ n+‘· düT\TyÓ’q $wüj·Ty˚TMT ø±<äT. n+<äT≈£î ‘·–q
C≤„qã\+ e⁄+&Ü*. n+<ÓÁo n˝≤+{Ï ã˝≤&ÛTÉ ´&˚MT ø±<˚y÷Ó nì|ædTü +Ô ~. Äj·Tq˝À
ÄX¯Ãs¡´ø£sy¡ TÓ qÆ yÓs’ T¡ <Û´ä + ˇø£{Ï Á|ü<]ä Ù‘·eTe⁄‘·T+~. Äj·Tq uÛ≤eC≤\ $wüjT· +˝À,
bÕ≥˝À¢ ø£ì|æ+#˚ uÛ≤wü$wüjT· +˝À Äj·Tq m+‘· dü+Á|ü<ëj·Tyê<√ dü+düÿ‘·yê<√,
á ‘·T#·ÃyÓTqÆ ˝Àø±ìøÏ ‘·qqT ‘êqT Á|ü<]ä Ù+#·Tø=H˚ rs¡T˝À e÷Á‘·+ n+‘·øq£ ï
m≈£îÿe Ä<ÛäTìø£yê~. á yÓ’s¡T<Ûë´ìï ns¡ú+ #˚düTø√{≤ìøÏ ô|<ä› ø£wüº|ü&Ü*‡q
|üì˝Ò<äT. Væ≤+<ä÷‘·« ø√dü+ |üì#˚ùd nÁ˝≤ºyÓ÷Á&ÉHé j·TTe≈£î\qT m+‘· eT+~ì
#·÷&É˝<Ò Tä #Ó|Œü +&ç? n+<ÓÁo≈£L&Ü n+‘˚. Äj·Tq ÄVü≤s¡´+˝Àì n‘ê´<ÛTä ìø£‘·
eTq*ï Äø£]¸düTÔ+~. Äj·Tq kÕVæ≤‘·´+˝Àì düHê‘·q‘·«+ eTq*ï n+‘·
ìsêX¯|üs¡TdüTÔ+~.
n+<ÓÁoøÏ düe÷C≤ìï <ä]Ù+#˚ Á|ü‘˚´ø£ <äwæº n+≥÷ ˝Ò<äT. |üs¡+|üs¡>±
$Á|üesêZ\ qT+∫ edüTÔqï kÕVæ≤‘·´, kÕ+|òæTø£ <äwæºH˚ Äj·Tq d”«ø£]+#ês¡T.
‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´ kÕ+düÿ‹ø£ eédüú˝À es¡í, ≈£î\ ndüe÷q‘·\qT düeT]∆+#˚
dü+Á|ü<ëj·T ø£e⁄\T #ê˝≤eT+~ e⁄Hêïs¡T. ø±˙ <ä[‘·ø£e⁄\T e÷Á‘·+ ndüeT
düe÷C≤ìï ìs¡d+æ #ês¡T. Äs¡´düe÷»+ Á|üu≤Û e+‘√ yÓ~’ ø£ <Ûsä êàìï ø°]+Ô ∫q|üŒ{Ïø,°
n+<äT˝À n+‘·É\qT nD∫y˚düTÔqï ≈£î\ $<ÛëHêìï ~Ûø£ÿ]dü÷Ô uÀsTT;ÛeTqï
s¡#·q\T #˚XÊ&ÉT. á yÓ’K]øÏ $s¡T<ä∆+>±, ≈£î\ eédüúqT, <ëì eT÷\‘·‘ê«ìï
98  $s¡T<ä∆
düeT÷\+>± e´‹πsøÏdü÷Ô eTVü‰ø£$ >∑TÁs¡+ C≤wüßyê s¡#·q\T #˚XÊ&ÉT. á Ç<ä›s¡T
ø£e⁄\T m+‘√ >=|üŒ kÕVæ≤‘ê´ìï düwæº+#ês¡T. uÀsTT ;ÛeTqï~ yÓ’~ø£ <äø£Œ<∏äy˚T
nsTTq|üŒ{Ïø° Äj·Tq ≈£î˝≤˙ï, n~ düwæº+∫q ne÷qMj·T kÕ+|òæTø£ ∫Á‘ê˙ï
>∑T]Ô+#· ìsêø£]+#· ˝Ò<äT. ‘·q kÕe÷õø£ esêZìï >∑T¬sÔ]–q e´øÏÔ. e´≈£îÔ\
sTTcÕºsTTcÕº\‘√ ì$T‘·+Ô ˝Ò≈î£ +&Ü ≈£î\+ eTq düe÷»+˝À eTìwæì ìs¡sí TTdüTqÔ ï
dü‘ê´ìï uÀsTT ;ÛeTqï >∑T]Ô+#ê&ÉT. eTVü‰ø£$ C≤wüßyê eédüú dü«uÛ≤yêìï
ø£∫Ã‘·‘·«+‘√ Á>∑Væ≤+∫, <ëì ìs¡÷à\q ø√dü+ ‘·|æ+∫q C≤„ì. yêπ>Zj·Tø±s¡T&ÉT
nqïeTj·T´ es¡,í ≈£î\ n+‘·sT¡ «\qT ìs¡d+æ #ê&ÉT. øπ Áå ‘·jT· ´, ‘ê´>∑jT· ´ es¡<í säÛ êàìï
n+^ø£]+#ês¡T. ø£;s¡T, >∑Ts¡T s¡$<ëdüT, Hêqø˘, dü+‘·T ‘·Tø±sê+, y˚eTq, b˛‘·T\÷]
Ms¡ÁãVü≤à+, dæ<ä∆j·T´, ø£ø£ÿj·T´, <äTqïÇ<ë›düT\T es¡í, ≈£î\ <Ûäsêàìï e´‹πsøÏ+∫
b˛sê&É≥+ ‘·eT <Ûäs¡àeTì Á>∑Væ≤+∫q eTVü‰qTuÛ≤e⁄\T. >∑<ä›sY, >∑÷&É n+»qï,
>=s¡{Ï yÓ+ø£qï, e÷cÕºØ®, mÁs¡ ñbÕ∞ e+{Ï eTVü‰yêπ>Zj·T ø±s¡T\T ì#ÓÃqyÓT≥¢
≈£î\ kÕe÷õø£ ìsêàD≤ìï ≈£L\<√j·÷\ì Ä&çbÕ&çq yêfi¯ó¢. Mfi¯¢‘√ n+<ÓÁoì
b˛\Ã˝Ò+. n+‘˚ø±<äT, Mfi¯+¢ <ä]ø° _Ûqï+>±, ≈£î\ eédüqú T>±˙, ‘·q≈£î »qàì∫Ãq
e÷~>∑ C≤‹ì>±˙ >∑T]Ô+#ê\+fÒ n+<ÓÁoøÏ eTVü‰∫sê≈£î. ô|’>± m˝≤+{Ï dü+ø√#·+
˝Ò≈£î+&Ü yÓ’~ø£<Ûäs¡à+ Á|üe∫+∫q es¡í<Ûäsêàìï n+<ÓÁo düeT]∆kÕÔ&ÉT. ìC≤ìøÏ
düHê‘·q yÓ’~ø£<Ûäs¡à+ n+≥÷ ˇø£{Ï Ç|ü⁄Œ&ÉT ñìøÏ˝À e⁄+<ë?
düHê‘·qyÓ’~ø£ <Ûäs¡à+ eTqTyê<ä+>± |ü]D≤eT+ #Ó+~, Ä<ÛäTìø£ ø±\+˝À
n<˚ Væ≤+<ä÷sTT»+, Væ≤+<ä÷‘·«>± s¡÷bÕ+‘·s+¡ #Ó+~+~. ñìøÏ˝À˝Òì yÓ~’ ø£<säÛ êàìï
‘·q≈£î eT<ä‘ › T· >± ‘Ó#T· Ãø√e≥+˝À n+<ÓÁo Ä+‘·s´¡ + @$T{Ï? dü<Tä sZ T¡ dü∫Ã<ëq+<ä
dü+ø°sqÔ¡ \T bÕ&ÉTø=+≥÷ dü«s¡øí +£ ø£D≤\T kÕ«eTT\yê] #˚‘T· \ MT<äT>± d”«ø£]+#˚
Ä<Ûë´‹àø£ ^‘ê\|ü≈î£ ìï eP´Vü‰‘·àø£+>± kÕe÷õø£ kÕ+düÿ‹ø£ ø£fi≤s¡÷|ü+˝ÀøÏ
nÁ>∑≈£î\X¯≈£îÔ\T Äs¡+π>Á≥+ #˚sTT+#êsTT. XÊ´+Á|ükÕ<é eTTKØ®, >√˝≤«\ÿsY,
ôV≤π > ¶ y ês¡ T ¢ es¡ í , ≈£ î \ eédü ú q T >∑ T ]Ô + ∫ dü e T]∆ + #ês¡ T . ∫e]ø° á
Væ≤+<ä÷‘·«yê<äT\qT ≈£L&Ü eT]|æ+#˚Ø‹˝À ≈£î\ yêdü$Ô ø£‘q· T n+<ÓÁo >∑T]Ô+#·
ìsêø£]düTÔHêï&ÉT. ‘·q≈£î ≈£î\+ ˝Ò<ä˙, ‘êqT <ä[‘·TDÏí ø±<ä˙ Äj·Tq
#Ó|ü⁄Œ≈£î+≥THêï&ÉT. ‘·qqT <ä[‘·T\T HÓ‹Ô¬ø‘·TÔø√≈£L&É<ä˙, ‘·q≈£î nÁ>∑esêí\qT
yÓ÷j·÷\qT+<äì Äj·TH˚ düŒwü+º #˚dTü qÔ ï|ü⁄Œ&ÉT <ä[‘·T\T e÷Á‘·+ ns¡+ú #˚dTü ø√˝Òsê?
<ä[‘·esêZ\ qT+∫ e∫Ã eTqTyê<äT\ |ü+#·q #˚]q m+‘√eT+~ì <ä[‘·T\T
&çCŸy√Hé #˚düT≈£îHêïs¡T. á nÁ>∑es¡í Äq+<ä dü«s¡yê´bÕ]ì ≈£L&Ü n˝≤π>
e<äT\T≈£î+≥THêïs¡T.
n+<ÓÁo Ç|üŒ{Ï es¡≈£î sêdæbÕ&çq bÕ≥˝ÒyÓTÆq Á|ü>∑‹o\yÓTÆqyê? ny˚yÓTÆHê
qMq $\Te\qT Á|ü‹bÕ~+#êj·÷ n+fÒ düe÷<Ûëq+ X¯Sqý˚T. á yÓ’~ø£
bÕ<ä<ëdüT&ÉT Ç|üŒ{Ï<ëø± j·T<Ûë‘·<∏äyê<ä kÕVæ≤‘·ý˚T düwæº+#ê&ÉT. n+<ÓÁo
sêdæ bÕ&çq bÕ≥\˙ï nÁ>∑es¡í dü+|üqï, eT<Ûä´‘·s¡>∑‹ì dü+‘·|æÔ|üs¡TkÕÔsTT.
ªe÷j·TyÓTÆ b˛‘·Tqï&Ée÷à eTìwüqïyê&ÉTμ bÕ≥ #·÷&É+&ç. á bÕ≥qT ˇø£
j·T÷ìe]Ù{°˝À bÕsƒê´+X¯+>± ≈£L&Ü ô|{≤ºs¡T. ndü\T eTìwüH˚ yê&ÉTHêï&Ü?
yÓ’~ø£<Ûäs¡à+ esêíìï, eTqTyê<ä+ ≈£î˝≤ìï m|ü⁄Œ&Ó’‘˚ ‘·j·÷s¡T #˚XÊjÓ÷ n|ü⁄Œ&˚
á <˚X¯+˝À eTìwæ e÷j·TyÓTÆb˛j·÷&ÉT. Á|ü‹ e´øÏÔ @<√ˇø£ ≈£î˝≤ìøÏ, eT‘êìøÏ
#Ó+<äT‘ê&ÉT ‘·|üŒ ìdüs¡Z e÷qe⁄&Óø£ÿ&ÉTHêï&ÉT. eTìwæì e÷j·T+#˚dæ ¬s+&ÉTy˚\
j˚Tfi¯ó¢ <ë{Ï+~. n+<ÓÁo ã\+>± $X¯«dæ+#˚ Áu≤Vü≤àDyê<äy˚T eTìwæì e÷j·T+
#˚dæ+~. ø±˙ á dü‘ê´ìï yÓ\¢&ç+#·≈£î+&Ü e´≈£îÔ\T n‘ê´X¯‘√ ù|sêX¯‘√ ≈£î\,
eT‘· ≈£îeTTà˝≤≥\‘√ e÷j·TyÓTÆb˛‘·THêï&Éì ÁXÀ‘·*ï q$Tà+#·≥&É+ e+#·q
ø±ø£jT˚ $T{Ï? bÕeTT\≈£î bÕ\T, NeT\≈£î |ü+#·<ës¡, ‘√&ÉãT{Ïyº êDÏï ePs¡e‘·\øÏ
$dæ] ≈£î\eT+≥T –]^dæ nH˚ kÕº+C≤ |üP]Ô>± eTVü‰ø£$ C≤wüßyê >∑_“\+
ø±e´+˝Àì |ü<ë´ìøÏ qK\T. >√¬s{Ï yÓ+ø£qï sêdæq ªHê |ü˝…¢ n+<ë\T #·÷dæ‘Ó
ø£qT$+<äTs√μμ nH˚ bÕ≥qT nqTdü]dü÷Ô nqTø£]dü÷,Ô n+<ÓÁo ª|ü˝˙¢… ≈£î e+<äHê\yÓ÷àμ
nH˚ bÕ≥ sêXÊ&ÉT. Ç+<äT˝Àì ÁbÕø£‹ø£ es¡íq, |ü˝…¢˝À¢ì J$‘·eT+‘ê >√¬s{Ï
yÓ+ø£qï bÕ≥H˚ düTŒ¤]+|ü #˚dTü +Ô ~. Ä e÷≥ø=ùdÔ, n+<ÓÁo bÕ≥\ì+&Ü n˝≤+{Ï
yê{ÏHÓH√ï kÕø£å´+>± #·÷|æ+#=#·TÃ. |ü˝…¢\T e÷qe‘ê«ìøÏ πø+Á<ë\H˚ ‘·|ü⁄Œ&ÉT
ne>±Vü≤q n+<ÓÁoì |ü{Ïº|”&çdüTÔ+~. ≈£î\$<˚«cÕ\ø°, nVü≤+ø±sêìø°,
ásê¸´<˚«cÕ\≈£î |ü˝…¢\T |ü≥Tº>=eTà\T. <ä[‘·T\≈£î ã‘·T≈£î ˝Ò≈£î+&Ü #˚dæ,
XÊX¯«‘· u≤ìdü‘·«+˝ÀøÏ HÓfÒºdæq Á>±e÷\T n+≥sêì yê]|ü≥¢ ã+BÛU≤Hê\T.
eTqTyê<ä ô|‘·ÔHêìøÏ Á>±e÷˝Ò πø+Á<ä_+<äTe⁄\T. ‘Ó\+>±D |ü˝…¢\T n+<äT≈£î
$TqVü‰sTT+|ü⁄˝ÒMT ø±e⁄. Á>±MTDe÷qe‘·«+ ù|s¡T‘√ n+<ÓÁo e>∑düTÔqï<ä+‘ê
yÓø*Ï eTqTyê<ä+ (e\ZsY Áu≤Vü≤àDÏ»+). ª»j·T»j·TôV≤ ‘Ó\+>±D »q˙ »j·Tøπ ‘·q+μ
nH˚ bÕ≥ ˇø£{Ï n+<Ól sêdæ+&ÉT. n~ »q>∑DeTq n~ÛHêj·Tø£ »j·TùV≤
nH˚ C≤rj·T^‘êìøÏ nqTdüs¡D˝≤ e⁄+~ ‘·|üŒ dü«‘·+Á‘· dü«sê˙ï ñìøÏ˙
Á|ü<]ä Ù+#·˝øÒ b£ ˛‘·T+~. ô|’>±, nÁ>∑es¡í ‘Ó\+>±D≤qT ∫Á‹+#˚ ôV≤&=ìdæøº ˘ *]ø£˝Ÿ
kÕ+>¥ ‘·|üŒ n~ ãVüQ»q #ê]Á‘·ø£ yês¡dü‘ê«ìøÏ ÁbÕ‹ì<Ûä´+ eVæ≤+#˚ bÕ≥
ø±<äT. kÕe÷õø£, sê»ø°j·T $wüj·÷˝À¢ Äj·Tq <äwæº yÓ’ø£\´+ m+‘· rÁe+>±
e⁄+<√, kÕVæ≤‘·´ $wüj·÷˝À¢ Äj·Tq düwæº+∫q qMq>∑yêøå±\T ≈£L&Ü n+‘˚
100  $s¡T<ä∆
n+<Ûä‘·«+‘√ e⁄HêïsTT. n+<ÓÁo sêdæq bÕ≥˝À¢ ˇø£ÿ≥+fÒ ˇø£ÿ{Ï ≈£L&Ü
eT#·Ã <˚y˚+<äsY sêdæq j˚T ˇø£ÿbÕ≥˝Àì ˇø£ÿ #·s¡D≤ì¬ø’Hê kÕ{Ïsê>∑\
kÕúsTT˝À ˝Ò<ä+fÒ ÄX¯Ãs¡´+ø±<äT.
X¯ã›>±+;Ûsê´ìøÏ n+<ÓÁo ô|<ä›|”≥ y˚kÕÔ&ÉT. Ä X¯ã›|ü{≤{À|ü+ øÏ+<ä
ns¡úkÂ+<äsê´ìï ‘=øÏÿô|&ÉT‘ê&ÉT. ‘·q >=+‘·T˝Àì |òæõø£˝Ÿ |òæf…HÓk˛Ô ÁXÀ‘·*ï
yÓTdüàs¬ C’ Ÿ #˚kÕÔ&TÉ . Á|ü‹ dü«s¡ø\£ ŒHê dües¡í dü+^‘ê\|üq e˝… e⁄+≥T+~. <ä[‘·d+ü ^‘·
e÷<ÛäTs¡´+ Äj·Tq >±q+#˚ùd $<Ûëq+˝À>±˙, Äj·Tq dü«s¡, es¡í $s¡T|ü⁄˝À¢>±˙
mø£ÿ&Ü ø£ì|æ+#·<äT. <ä[‘· ø£fi≤ø±s¡T˝À¢ me]˝Àq÷ á ˝À|ü+ ø£ì|æ+#·<äT.
‘·qqT ‘êqT <ä[‘· düe÷»+ qT+N, <ä[‘· kÕ+düÿ‹ø£ nqTã+<Ûä+ qT+N
y˚sT¡ |üsT¡ Ãø=H˚ Áu≤Vü≤àD°øs£ D ¡ Áø£eT+ e˝Ò¢ Ç~ »]–+<˚y÷Ó ! ‘Ó\+>±D≤˝À |ü˝b¢… Õ≥˝Ò
e⁄+{≤sTT ‘·|üŒ <ä[‘·bÕ≥ nH˚~ ˇø£{Ï˝Ò<äì Á|üø£{Ï+#˚ kÕúsTTøÏ Äj·Tq
Áu≤Vü≤àD°ø£s¡D #˚]+~. Ç˝≤+{Ï Á|üø£≥qqT >∑<ä›sY @Hê&É÷ #˚j·T˝Ò<äT. Äj·Tq
$X¯«dæ+#˚ $|üe¢ sê»ø°j÷· \ e÷f…˝≤e⁄Hêï, >∑<s›ä Y n*¢q sê>±\eT÷˝≤\T ∫+<äT,
&Éøÿ£ *, u…+’ &É¢ ø£fi≤ø±s¡T\ dü+^‘·+˝À e⁄HêïsTT. <ä[‘·T˝Ò Ä≥bÕ≥˝…’ <Û÷ä +<Ûë+˝…’
m–]q düeTø±©q #·]Á‘·qT ≈£L&Ü Äj·Tq ìsêø£]düTÔHêï&ÉT.
@ <ä[‘·T&É÷ ‹s¡>∑q+‘·>± Á|ü|ü+#·+˝Àì dü>∑+ <˚XÊ\˝À n+<ÓÁo
|üs´¡ {Ï+#ê&ÉT. nÁ>∑es¡í ÁbÕjÓ÷õ‘· |üs´¡ ≥q˝À H˚sT¡ Ã≈£îqï<˚$T{À Äj·Tq ˝Àø±ìøÏ
‘Ó\TbÕ*‡ e⁄+~. nH˚ø£eT+~ q\¢C≤‹ yêπ>Zj·Tø±s¡T\T ‘·eT ‘·*¢<ä+Á&ÉT\
ìdü‡Vü‰j·Tdæ‹ú ì >∑T]+∫ #Ó|⁄ü Œ≈£îHêïs¡T. ø£qï‘·*¢ ˇfi¯e¢ TTàø=ì eTeTà*ï kÕøÏ+<ä˙,
ô|+∫ô|<ä› #˚dæ+<ä˙ >∑s¡«+>± #Ó|ü⁄Œ≈£îqï yêπ>Zj·Tø±s¡T˝…+‘√ eT+~ e⁄Hêïs¡T.
eTVü‰sêÁwü˝º Àì ø±e÷{Ï|⁄ü s¡˝Àì y˚XÊýê{Ïø˝£ À |ü⁄{Ïôº |]– <ä[‘· ø£$‘ê«ìï s¡–*+∫q
Hê+<˚yé <Ûkä Õ‡˝Ÿ ‘·q‘·*¢ y˚XÊé‹Ô #˚ùd<äì #Ó|⁄ü Œ≈£îHêï&ÉT. e÷]®+>√]ÿ ªneTàμ
qe\ <ë«sê ‘·*¢ì $|ü¢Mø£]+#ê&ÉT. ø±˙, n+<ÓÁoøÏ ø£qï‘·*¢ |ü≥¢ @e–+|ü⁄.
‘·*¢nH˚ uÛ≤eqH˚ Äj·Tq n|üVü‰dü´+ #˚düTÔHêï&ÉT. ‘·q‘·*¢ e´_Û#ês¡ì Äj·Tq
n_ÛjÓ÷>∑+. á eTVü‰_ÛjÓ÷>±ìøÏ düe÷<Ûëq+ #Óù|Œ+<äT≈£î Äj·Tìï ø£qï
‘·*¢ ã‹øÏ˝<Ò Tä . @ |ü]dæ‘
ú T· \T ÄyÓTqT Á|üu≤Û $‘·+ #˚XÊjÓ÷ ˝Ò<ë @ nÁ>∑es¡ôí |‘·+Ô <ë]
e\¢ ÄyÓT e÷q+, Ä‘êà_Ûe÷q+ ø√˝ÀŒsTT+<√ Bq+>± $e]+#·&ÜìøÏ Ä
‘·*˝¢ <Ò Tä . ø±˙ Á|ü‹<ä[‘· |ü˝˝¢… Àì Ád”Ô n+<ÓÁo e\¢ nee÷q|ü&TÉ ‘·T+~. ne⁄qT
<=s¡\T sê»´+ j˚T*q ‘Ó\+>±D≤˝À <ä[‘· Ád”\Ô qT ñ+|ü⁄&ÉT>∑‘\ÔÓ T>± e÷sêÃs¡T.
Ç|üŒ{Ïø° s¡+>±¬s&ç¶, eTVü≤ã÷uŸ q>∑sY, ìC≤e÷u≤<é õ˝≤¢˝À <ä[‘· j·TTe‘·T\H˚
<˚e<ëd”\T>± e÷s¡TdüTHÔ êïs¡T. Mfi¯+¢ ‘ê n+<ÓÁo <äwæ˝º À m˝≤+{ÏyêfiÀ¢ ‘Ó*j·T<äT.
‘·qqT nÁ>∑es¡í düe÷C≤ìøÏ düìïVæ≤‘·+ #˚dTü ø√e&ÜìøÏ ø£qï‘·*˙¢ , kı+‘· düe÷C≤˙ï
nee÷ìdü÷Ô Äj·Tq e÷{≤¢&É≥+ Hêdæs¡ø£+ bı*{Ïø£˝Ÿ e÷¬sÿ{Ï+>¥ ÁkÕº≥J.
nyÓT]ø±˝À |ü⁄{Ïºô|]–q bÕÁ˝≤ã‡Hé, yÓTÆUÒ˝Ÿ C≤ø£‡Hé, u≤uŸ e÷πs¢\T yêπ>Zj·T+‘√
q\¢C≤‹ düe÷C≤ìï Á|üuÛ≤$‘·+ #˚XÊs¡T. H˚qT u≤¢ø˘nyÓT]ø£Hé>± |ü⁄{Ïºq+<äT≈£î
>∑]«düTÔHêïqì #ê{Ï#Ó|æŒq Á|ü|ü+#· yêπ>Zj·TsêsêE yÓTÆUÒ˝≤ C≤ø£‡Hé ‘·q C≤‹ì
m‹Ô|ü{Ïºq|ü⁄Œ&ÉT, ‘·q kÕVæ≤‘·´ø£fi≤ yês¡dü‘ê«ìï #Ó|ü⁄Œø√e&ÜìøÏ n+<ÓÁoøÏ
uÛj
Ñ T· yÓT+<äT≈£î? n~ Äj·Tq eTH√<Ís¡“\´+. Ç+‘·{Ï ã\V”≤qyÓTqÆ yêπ>j Z T· ø±s¡T&ÉT
#·]Á‘·˝À mø£ÿ&Ü ø£ì|æ+#·&ÉT eT]!
102  $s¡T<ä∆
ìC≤+ düπs, ns¡dü+
ìs¡+≈£îX¯‘·«+ e÷fÒ$T{Ï?
ìC≤+ ìs¡+≈£îX¯‘·«+ >∑T]+∫ #·s¡Ã m+‘√ ø±\+>±
kÕ>∑T‘·THêï, ø£eT÷´ìdüT\º T e÷Á‘·+ Ç|üŒ{Ïø° |üPs¡« yÓK’ ]H˚
|ü⁄qs¡T<ëÈ{dÏ Tü HÔ êïs¡T. ‘Ó\+>±D sêÁwüº &çe÷+&ÉTqT <ë<ë|ü⁄
Äs¡T <äXÊu≤›\ bÕ≥T e´‹πsøÏ+∫q ªø£eT÷´ìdüTbº ÕØºμ ∫es¡≈î£
ªz≥¢ sê»ø°j·÷\μ H˚|ü<∏ä´+˝À n+^ø£]+#·ø£ ‘·|üŒ˝Ò<äT.
B+‘√ nuÛTÑ ´<äjT· s¡#s· TT‘· dü+|òTü + yÓK’ ] ≈£L&Ü ‘·<qä T
>∑TD+>± e÷]+~.
ns¡d+ü ø=‘·Ô yÓK’ ]ì ô|ø’ Ï Á|ü<]ä ÙdüTqÔ ï|üŒ{Ïø° ‘Ó\+>±D
#·]Á‘· $wüjT· +˝À md”« dü‘´· Hêsêj·TD, y˚\TŒ\ Hêsêj·TD
yê´kÕ\T bÕ‘· yÓK’ ]H˚ düŒwü+º #˚dTü HÔ êïsTT. Á|ü‘´˚ ø£- düyTÓ øÆ ´£
yê<ë\˝À <˚ìø° #Ó+<äì yêì>± $TÁ‘·T\ yê´kÕìøÏ
düŒ+~kÕÔqì ~$≈£îe÷sY nqï|üŒ{Ïø° Á_{Ïwt kÕÁe÷»´

yê<äT\T <äøÏåD uÛ≤s¡‘· <˚X¯+˝À ì\<=≈£îÿø√e&ÜìøÏ ‘Ó\T>∑Tyês¡T eTTø£ÿ\T
ø±e&ÜìøÏ ø±s¡≈£î&ÉT ìC≤+ nì düyÓTÆø£ýê<ä+ $ì|æ+#ês¡T.
á ‘·≥düú yê<ä+ n+‹eT+>± Á|üC≤ e´‹πsø£yê<ä+˝À n+‘·sê“¤>∑+
ne⁄‘·T+<äq&ÜìøÏ ~$≈£îe÷sY yê´düy˚T ñ<ëVü≤s¡D. ‘Ó\+>±D #·]Á‘· ù|s¡T‘√
Ç|üŒ{Ï es¡≈£î ø£eT÷´ìdüTº <äø£Œ<∏ä+ qT+#˚ Á|ü<Ûëq+>± s¡#·q\T yÓ\Te&Ü¶sTT.
ìC≤+ e´‹πsø£‘· πø+Á<ä+>± ñqï kÕVæ≤‘·éT+‘ê $<˚«wü+‘√, #ê]Á‘·ø£ n+XÊ\
|ü≥¢ ‘·–q+‘· ms¡Tø£˝ìÒ nC≤„q+‘√, d”«j·T ‘·|Œæ <ë\qT Ç‘·sT¡ \ô|’ HÓfºÒ Ä~Û|‘
ü ´·
uÛ≤eC≤\+‘√ ì+&ç ñ+~.
Ç+‘·{Ï nXÊÁd”Ôj·TyÓTÆq, Á|üC≤ e´‹πsø£ <äø£Œ<∏ä+ Á|üã\ X¯øÏÔ>± e÷s¡&É+˝À
ns¡dü+ bÕÁ‘· ≈£L&Ü ñ+~. #·]Á‘·qT »&ÉyÓTÆ+~>± ns¡dü+ uÛ≤$düTÔqï<äì M]
yê´kÕ\T ‘Ó\T|ü⁄‘·THêïsTT. ìs¡+‘·s+¡ ì]à+#·T≈£îH˚<˚ #·]Á‘·. Ç+<äT≈£î nedüsy¡ TÓ qÆ
Äø£sê\T ùdø£]+∫, e÷]q dü+<äs¡“¤+˝À |ü⁄qsY yêÚ≤´ì+#·T ø√yê*. |üPs¡«
n_ÛÁbÕj·÷\qT $X‚¢wæ+#·T≈£îì ø=‘·Ô |òü*‘ê\ Ä<Ûës¡+>± ì•Ã‘ê _ÛÁbÕj·÷\qT
ìC≤sTTr>± e÷s¡TÃø√>∑\>±*. Ç<=ø£ ìs¡+‘·s¡ Á|üÁøÏj˚T ‘·|üŒ ìX¯Ã\yÓTÆq~
ø±<äT. ø±˙ e÷]ÿdüTº kÕVæ≤‘·´ø±s¡T\T>± #Ó|ü⁄Œ≈£î+≥Tqï yês¡T e÷]ÿ‡düTº
eT÷\ dü÷Á‘ê\≈£î $s¡T<ä∆+>± eéVü≤]düTÔHêïs¡T.
‘Ó\+>±D ãVüQ»q <äø£Œ<∏ëìï #·]Á‘·qT ìÁsê“Vü≤àD°ø]£ +#˚ dü+<äs“¡ ¤$T~.
‘Ó\+>±D #·]Á‘· n+fÒ ìC≤+ e´‹πsø£ b˛sê≥eTH˚ eT÷&ÛyÉ ê<ä+ e\¢ ãVüQ»qT\
dü>s∑ «¡ yÓTqÆ #·]Á‘· eTs¡T>∑Tq |ü&+ç ~. ø=ìï \ø£\å @fi¯¢ #·]Á‘·qT @&˚fifl¯ ≈£î ≈£î~+#˚
≈£îÁ≥ ìdæ‡>∑T>Z ± Ç+‘·ø±\+ »]–+~. ‘Ó\+>±D ‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘·+˝À Äs¡T´\
<äTsêÁø£eTD≈£î Äs¡T e+<ä\ @fi¯¢ |üPs¡«y˚T eékÕsTTø£ ø√≥ Hê>∑]ø£‘·, |ü≥ºD
Hê>∑]ø£‘· ìsêàDyÓTÆ ñHêïj·Tì |ü⁄sêedüTÔ Ä<Ûësê\T ìs¡÷|ædüTÔHêïsTT.
HêD≤\ <ë«sê ø£qT>=qï ‘Ó\+>±D C≤‹ düeTTqï‘· #·]Á‘·qT Ä+Á<Ûä
dü+|üqï bÕ\ø£ ≈£î\ uÛ≤eC≤\+ ‘Ó*j·T≈£î+&Ü #˚dæ+~. n<˚ uÛ≤eC≤˝≤ìï
e÷]ÿ‡»+ ù|s¡T‘√ md”«, y˚\TŒ\ Á|ü#ês¡+ #˚düTÔHêïs¡T. ìC≤+qT ø°]Ô+#˚ yê]ì
$eT]ÙdüTÔqï yê] nC≤„q+ ø=+&É+‘·. C≤‹|æ‘· eTVü‰‘êà CÀ´‹u≤ |üP˝Ò ìC≤+
sêEqT XÊ¢|òæT+#ês¡T. 1880˝ÀH˚ CÀ´‹u≤ |üP˝Ò ôV’≤<äsêu≤<é sê»´+˝À ìC≤+
neT\T #˚dæq ˙{ÏbÕs¡T<ä\ $<Ûëq+ e\¢ Çø£ÿ&ç ¬s’‘·T\ |ü]dæú‹ >∑D˙j·T+>±
e÷]b˛sTT+<äHêïs¡T. Á_{Ïwt yês¡T neT\T #˚düTÔqï ˙{Ï bÕs¡T<ä\ $<Ûëq+
104  $s¡T<ä∆
e\¢ πøe\+ uÛÑ{Ÿ Áu≤Vü≤àDT\T, ≈£î\ø£Øí\T, |üfÒ˝Ÿ, |ü{≤«Ø\T e÷Á‘·y˚T \_›
bı+<äT‘·THêïs¡ì Äj·Tq $eT]Ù+#ês¡T.
ø£eT÷´ìdüTº\T Á|ü#ês¡+ #˚düTÔqï ìC≤+ sê»´+ •˝≤ dü<äX¯yÓTÆq~. ø±˙
ìC≤+ Á|ü‘´· ø£å bÕ\q˝À ñqï ‘Ó\+>±D y˚sT¡ . <˚Xó¯ àKT\T, C≤–sê›sT¡ \ nBÛq+˝À
ñqï ‘Ó\+>±D y˚s¡T. ìC≤+ Á|ü‘·´ø£å bÕ\q˝Àñqï ‘Ó\+>±D˝À md”‡, md”º,
_dæ\≈£î <˚X¯+˝À mø£ÿ&Ü ˝Òì ÁbÕ<Ûëq´+ ñ+&˚~. Ä~ Væ≤+<ä÷ ñ<äéT ìsêà‘·
uÛ≤>∑´¬s&ç¶ es¡à, n]¬> sêeTkÕ«$T e+{Ï eTVü≤˙j·TT\T Ä<ä]+∫q ìC≤+
md”‡, md”º, _dæ\ $<ë´_Ûe~∆øÏ ø√{≤¢~ s¡÷bÕj·T\T πø{≤sTT+#ês¡T. uÛ≤>∑´¬s&ç¶
es¡àqT $<ë´XÊKeT+Á‹>± ìj·T$T+∫q ìC≤+ md”‡, md”º, _dæ\≈£î >=|üŒyê&˚.
ìC≤+ 1910 Hê{Ïπø yÓ{Ïº#êøÏ]ì s¡<äT› #˚dü÷Ô #·≥º+ #˚kÕs¡T. düTs¡es¡+
Á|ü‘ê|ü ¬s&ç¶ sêdæq ªdü+|òü÷\ |ü+‘·T\Tμ ø£<∏ä Ç+<äT≈£î ì<äs¡Ùq+. ìC≤+ Á|ü‘·´ø£å
bÕ\q˝À ñqï ôV’≤<äsêu≤<é sê»´+˝À yÓ{Ïº#êøÏØ ˝Ò<äT. <˚e<ëd” eédüúqT
s¡<Tä › #˚kÕs¡T. eT<ä´bÕq ìùw<Û+ä ø√dü+ nH˚ø£ #Ó‘
’ q· ´ ø±s¡´Áø£e÷\T #˚|{
ü ≤ºsT¡ .»>∑Hé
$TÁ‘· eT+&É*>± bÕs¡+uÛyÑ TÓ qÆ n+≥sêìyê] ñ<äéT+ Ä~Væ≤+<ä÷ ñ<äéT+>±,
Ä~ Ä+Á<Ûä ñ<äéT+>± |ü]D≤eT+ #Ó+~+~. md”‡, md”º, _dæ\ $<ë´_Ûe~∆øÏ
1930 Hê{Ïπø ‘Ó\T>∑T e÷<ÛäéT+˝À ñ∫‘· bÕsƒ¡XÊ\\T ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.
≈£î\+, eT‘·+, *+>∑+ Ä<Ûës¡+>± $<ë´s¡Tú\≈£î Á|üy˚X¯+ ìsêø£]ùdÔ •ø£å
|ü&TÉ ‘·T+<äì ìC≤+ ôV≤#·Ã]+#ê&ÉT. ìC≤+qT md”‡, md”,º _dæ dü+|ò÷ü \ Hêj·T≈£î\T
düHêàì+#ês¡T. ìC≤+ ôd’q´+˝Àì »+ãqï e+{Ï Ms¡T˝…’q e÷~>∑˝…+‘√ eT+~
|ü<eä ⁄\T, >ös¡yê\T bı+<ës¡H~˚ ø£eT÷´ìdüT\º T @Hê&É÷ #Ó|Œü ˝Ò<Tä . s√\T |üqTï,
s√ø£* |üqTï... e+{Ï$ edü÷\T #˚dæ ì»+ KC≤Hê ì+|ü⁄≈£îHêï&ÉH˚~ md”«
Äs√|üD. Çìï s¡ø±\ |üqTï\T @ ñ‘·Ôs¡T«˝À ìC≤+ ù|s=ÿHêï&√ ˇø£ÿ õ.y=.
HÓ+ã¬sH’ ê ù|s=ÿq˝Ò<Tä . nÁ>∑es¡í »MT+<ës¡T¢ #˚dqæ <√|æ&øû Ï ìC≤+qT u≤<ÛTä ´&çì
#˚j·T&É+ m+‘·es¡≈£î Hê´j·T+. bÕ\≈£îì>± ìC≤+ u≤<ÛäT´&˚ nsTTq|üŒ{Ïø°,
Äj·Tq ˇø£ÿ&˚ u≤<ÛäT´&ÉT ø±<äT. ìC≤+ bÕ\q ∫e] <äX¯˝À sê»ø°j·T |ü]dæú‹
<ës¡TD+>± e÷]+~.
á »MT+<ës¡T,¢ U≤d”+ s¡J«‘√ ≈£îeTTà¬øÿ’ ìC≤+qT ã\V”≤qT&çì #˚XÊs¡ì
#·]Á‘· #ÓãT‘·T+fÒ md”«, y˚\TŒ\ e÷Á‘·+ ø±<äì ãTø±sTTdüTÔHêïs¡T. kÕj·TT<Ûä
s¬ ‘
’ ê+>∑ b˛sê≥+˝À 4,500 eT+~ ã˝…+’ ~ ìC≤+ ìs¡+≈£îX¯‘ê«ìπø nì >∑T]Ô+#ê\ì
y˚\TŒ\ <äu≤sTTdüTHÔ êïs¡T. s¡C≤ø±s¡‘
¢ √ »]–q b˛sê≥+˝À 400 eT+~ eTs¡DùÏ dÔ,
b˛©dt j·÷ø£åHé ‘·s¡Tyê‘· Hê\T>∑T y˚\ eT+~ eTs¡DÏ+#ês¡ì dü+–XË{Ïº Áoìyêdt
‘Ó*bÕs¡T.y˚\TŒ\ e÷Á‘·+ <ëìì n+^ø£]+#˚~ ˝Ò<äì ìC≤+ ìs¡+≈£îX¯‘·«y˚T
ø±s¡DeTì yê~düTÔHêïs¡T.
b˛©düT j·÷ø£Hå é ‘·sT¡ yê‘· Hê\T>∑T y˚\ eT+~ eTs¡D+Ï #·&ÜìøÏ ø£eT÷´ìdüT\º T
≈£L&Ü u≤<Ûä´‘· eVæ≤+#ê*. b˛©dt j·÷ø£åHé ‘·s¡Tyê‘· kÕj·TT<Ûä b˛sê≥+
kÕ–+#·≈L£ &É<ìä ‘Ó\+>±D sê$ Hêsêj·TD s¬ &ç¶ e+{Ï Hêj·T≈£î\T yê~+#ês¡T.
s¡C≤ø±s¡¢ ù|s¡T‘√ ne÷j·Tø£ eTTdæ¢+\qT }#·ø√‘· ø√j·T&Üìï sê$Hêsêj·TD
s¬ &ç¶ bòÕdæ»+>± ù|s=ÿHêïs¡T. b˛©düT j·÷ø£Hå é ‘·sT¡ yê‘· kÕj·TT<Ûä b˛sê≥ $s¡eTD
#˚j·÷*‡ ñ+~. ø±˙ Ä+Á<Ûä Hêj·Tø£‘·«+ ô|‘·Ôq+ #˚dæ ‘·|ü⁄Œ<√e |ü{Ïº+#·&É+
e\¢ á |òüTÀs¡+ »]–+~. Á|ü»\T kÕj·TT<Ûä b˛sê{≤ìøÏ dæ<ä∆+>± ñHêïs¡ì,
s¡cÕ´ e÷s¡Z+˝À b˛sê≥+ kÕ–+#ê\ì s¡DByÓ, #Ó’Hê e÷s¡Z+˝À kÕ–+#ê\ì
e÷øÏH˚ì ãdüe |ü⁄qïj·T´ yê~+#ês¡T. &Ü≈£îýÓT+≥T¢ sêdüT≈£îHêïs¡T.
Bì e\¢ y˚˝≤~ eT+~ ne÷j·Tø£ md”‡, md”º,_dæ yÓTÆHê]{° Á|ü»\T
ÁbÕD≤s¡ŒD #˚kÕs¡T. ø£eT÷´ìdüT\º T Ç+<äT≈£î u≤<Û´ä ‘· eVæ≤+∫ ‘Ó\+>±D Á|ü»\≈£î
ø£åe÷|üD #Ó|üŒ&ÜìøÏ ã<äT\T ìC≤+qT u≤<ÛäT´&çì #˚düTÔHêïs¡T. ñ<äéT ~X¯
ìs¡ísTT+#·Tø√˝Òì ø£eT÷´ìdüTº\T, <ëì ‘√ø£ dü+düú\ yês¡T ‘Ó\+>±D Á|ü»\≈£î
düT<äT›\T #ÓãT‘êsê?
Ä~Û|ü‘·´ eédüú≈£î e´‹πsø£+>± b˛sê&˚ Á|ü‹dü+<äs¡“¤+˝À Äj·÷ C≤‘·T\T,
esêZ\T, ÁbÕ+‘ê\T yê{Ï #·]Á‘·qT |ü⁄q]ï]à+#·T≈£î+{≤sTT. ‘Ó\+>±D Á|ü»\T
#˚dTü qÔ ï~ n<˚. u≤ìdü #·]Á‘· e÷Á‘·yT˚ ‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘êìøÏ ñ+<äì ø£eT÷´ìdüT\º T
#˚dqæ ‘·|⁄ü Œ&ÉT Á|ü#ês¡+ e\¢ Ä+Á<Ûeä \dü yê<äT\T y˚Ty˚T MT≈£î $eTTøÏÔ ø£*–+#ê+,
MT]+ø± <=s¡\ u≤ìdü˝Ò nì yê~düTÔHêïs¡+fÒ n+<äT≈£î ns¡dü+ e+{Ï dü+düú\T
u≤<Ûä´‘· eVæ≤+#ê*.
dü«‘·+Á‘· sêÁwü+º >± ñqï ‘Ó\+>±DqT Ä+Á<Û˝ä À $©q+ #˚j÷· \ì ÄHê{Ï
ø£eT÷´ìdüTº bÕØº Hêj·Tø£‘«· + ô|s’ M¡ \T#˚d+æ ~. ns¡d+ü ≈£L&Ü <ëìøÏ e‘êÔdTü |ü*øÏ+~.
Ä $<Û+ä >± ‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘êìøÏ Á<√Vü≤+ #˚dqæ dü+dü≈ú î£ Hêj·Tø£‘«· + eVæ≤düTqÔ ï
<√|æ&û nqT≈£L\ X¯≈£îÔ\T ìC≤+qT $eT]Ùdü÷Ô ‘Ó\+>±D Á|ü»\ Ä‘·à>ös¡yêìï
<Óã“rdüTHÔ êïsTT. ãVüQ»qT\T á <äTs¡V≤ü +ø±sêìï Ç+¬ø+‘· e÷Á‘·+ düV≤æ +#·sT¡ .
$$<Ûä, Ä+Á<ÛäCÀ´‹,
11@Á|æ˝Ÿ, 2010.
106  $s¡T<ä∆
õHêï≈£î eTT+<˚ ~«C≤‹
dæ<ë∆+‘·+
dü+düÿ‹ ìs¡«ø£\ŒyÓTÆq~ ø±<ä˙, n~ Äj·÷
düe÷C≤˝À¢ì $$<Ûä düeT÷Vü‰\ Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq, HÓ’s¡÷|üýÓTÆq
n+XÊ\‘√ bÕ≥T Ä~Û|ü‘·´ X¯≈£îÔ\ n;ÛcÕºqTkÕs¡+
ì]à+#·ã&ÉT‘√+<ä˙, <ëìøÏ düe÷+‘·s+¡ >± e´ø°øÔ ]£ +#·ã&˚
Á|ü‹yê<ä+ ≈£L&Ü dü+düÿ‹˝À n$uÛ≤»ýÓTÆq n+X¯eTì
>∑T]Ô+#ê*. kÕVæ≤‘·´+ kÕ+düÿ‹ø£ ìsêàDeTì uÛ≤$ùdÔ
n~ ‘·|üŒìdü]>± sê»ø°j·T dü«uÛ≤yêìï ø£*– ñ+≥T+~.
n+<äTe\¢ |”&ç‘· ≈£î˝≤\T, eT‘ê\T #˚ùd kÕVæ≤‘·´
e´ø°øÔ s£ D
¡ \T HÓs’ ÷¡ |üýÓTqÆ $ ø±e⁄. yê{ÏøÏ ì]›wyºü TÓ qÆ #ê]Á‘·ø£
H˚|ü<∏ä´+, sê»ø°j·T |ü⁄HêB ñ+{≤sTT. eTTdæ¢+ ø£<∏ä\qT
ns¡+ú #˚dTü ø√yê\+fÒ á <äwæìº n\es¡TÃ ø√yê*. ôdÿ’ u≤ã
nH˚ø£ eTTdæ¢+ sê»ø°j·T ø£<∏ä\T sêXÊs¡T. n˝≤+{Ï eTTdæ¢+
dü+düÿ‹ì e´ø°Ôø£]+∫q sê»ø°j·T ø£<∏ä\ dü+ø£\qy˚T
ªn<Û÷ä s¬ μ.
ø£˙CŸ bòÕ‹e÷ eTT+<äTe÷≥˝À ù|s=ÿqï≥Tº eTTdæ¢+ J$‘ê\qT ns¡ú+
#˚dTü ø√e≥+ eTTdæy¢ T˚ ‘·sT¡ \≈£î düT\Ty˚MT ø±<äT. ø±ì, Ä J$‘ê\qT ìj·T+Á‹düTqÔ ï,
ìπs›•düTÔqï bÕ\ø£ ≈£î˝≤\ sê»ø°j·÷\T ns¡ú+ #˚düTø√˝Òì neT÷s¡Ô |ü<ës¡úy˚TMT
ø±<äT. eTTdæ¢+\qT |ü⁄qsêyêdü •_sê˝À¢øÏ HÓfÒºdæq düeTø±©q <äTdæú‹øÏ >∑‘·
sê»ø°j·T ø±s¡D≤\qT #ê]Á‘·ø£ <äwæº‘√ $X‚¢wæ+#· T≈£î+fÒH˚ yêdüÔ$ø£‘·
uÀ<Ûä|ü&ÉT‘·T+~. kÕVæ≤‘·´+˝À yêdüÔ$ø£‘· |”&ç‘· ≈£î˝≤\T s¡#·q\T #˚ùd es¡≈£î
s¡÷bı+<ä˝Ò<äH˚~ $eTs¡Ù≈£î\T n+^ø£]düTÔqï<˚.
n+<äTe\¢ yêdüÔ$ø£‘· nH˚~ <ëìø£<˚ Äø£‹ <ë˝ÒÃ~ ø±<äT. n~ ˇø£
ìsêàD+. s¡#·sTT‘· nqTuÛÑe+‘√q÷ Á>∑Væ≤+∫q C≤„q+‘√q÷ ø=ìï kÕe÷õø£
Á|ü‹|òü\Hê\qT e´ø°Ôø£]kÕÔ&ÉT. n$ Ä s¡#·sTT‘· ≈£î\, eT‘·, ÁbÕ+‘·, *+>∑,
C≤‹ e+{Ï ì]›w‘ ºü \· MT<ä Ä<Ûës¡|&ü ç Á|ü‹|ò*ü kÕÔsTT. n+<äTøπ Áu≤Vü≤àD ø£<≈ä∏ î£ \T
sêdæq nH˚ø£ ø£<∏ä\T Ä ≈£î\+˝Àì |ü]dæú‘·T\qT, Ä ≈£î\düTÔ\ e÷qdæø£ es¡ÔqqT
Á|ü‹_+_+#êsTT. ø±ì, $XÊ\yÓTÆq Áu≤Vü≤àDÒ‘·s¡ düe÷C≤ìï n$ Á|ü<ä]Ù+#·
˝Òøb£ ˛j·÷sTT. X¯SÁ<äT\T, n‹X¯SÁ<äT\T, eTTdæ+¢ \T s¡#q· \T #˚jT· ≥+ ÁbÕs¡+_Û+#·>±H˚
n|üŒ{Ï<ëø± yêdüÔ$ø£‘· nì ÁuÛÑ$T+∫q~ ø±kÕÔ ø±\Œìø£yÓTÆq<äì s¡TEyÓ’+~.
n+<äTøπ düe÷» yêdü$Ô ø£‘q· T ns¡+ú #˚dTü ≈£îH˚+<äT≈£î kÕVæ≤‘˚´‘·s¡ n+XÊ\qT
|ü]Á>∑Væ≤+#ê*. ªn<Ûä÷¬sμ dü+ø£\q+˝Àì eTT+<äTe÷≥\T ôd’ÿu≤ã ø£<∏ä\qT
ns¡ú+ #˚düTø=H˚+<äT≈£î nedüs¡yÓTÆq kÕVæ≤‘·´, #ê]Á‘·ø£, sê»ø°j·T H˚|ü<∏ë´ìï
$_Ûqï s¡÷bÕ˝À¢ Ä$wüÿ]+#êsTT. n|òü‡sY, ¬ø.Áoìyêdt, ø£˙CŸ bòÕ‹e÷ sêdæq
eTT+<äTe÷≥\T bÕsƒ¡≈£î\˝À ÄdüøÏÔ πs¬ø‹ÔkÕÔsTT. yê#·ø±ìøÏ eTT+<äTe÷≥\T
nedüs+¡ ˝Ò<˙ä , Ä s¬ +&ç+{Ï eT<Û´ä e⁄qï |æ‘· bÂÁ‘· dü+ã+<Ûëìï ‘Ó+∫ |æ‘· Vü≤‘·´≈£î
bÕ\Œ&Ü\ì &Ó]&Ü |ò”T+ø£]+#ê&ÉT. ø±˙, |”&ç‘· düe÷C≤\ e´ø°Ôø£s¡D\qT
$y˚∫+#˚+<äT≈£î &Ó]&Ü dü÷Árø£s¡D dü]b˛<äT.
ø±˝≤ìï |ü⁄q]ï]à+#·Tø=H˚+<äT≈£î s¡#s· TT‘· Ä<ÛTä ìø£‘· MT<ä Ä<Ûës¡ |ü&‘
É ê&É˙,
Ä Áø£eT+˝À es¡Ôe÷q+˝À ì\ã&ç >∑‘êìï, n~ düwæº+∫q $T<Ûë´ yêdüÔ$ø£‘·qT
>∑T∫Ã >∑T∫Ã Á|ü•ïkÕÔ&ÉT á #ê]Á‘·ø£ düŒVü≤ e⁄qï s¡#·sTT‘· n+{≤s¡T, n|òü‡sY.
kÕúìø£ ndæÔ‘·« |ü⁄q]ïsêàD+˝À Ç~ #ê˝≤ nedüs¡yÓTÆq ôd’<ë∆+‹ø£ kÕ<Ûäq+ nì
≈£L&Ü Äj·Tq n+{≤s¡T. yêdüÔyêìøÏ Ä<ÛäTìø£‘· ù|s¡T‘√ eTq düe÷»+˝À
#·˝≤eTDÏ˝À ñqï<ä+‘ê ≈£î˝≤<ÛTä ìø£‘.˚ Áu≤Vü≤àD´+ Ä<ÛTä ìø£‘· eTTdüT>∑T <Û]ä +∫
y˚dæq m‘·TÔ>∑&É\T, sêdæq sê‘·\T ø±˝≤ìï, <ëìøÏ dü+ã+~Û+∫q ne>±Vü≤qqT
ôdπøº]j·THé |ü]$T‘·T\˝À ã+~Û+∫+~.
108  $s¡T<ä∆
Ä<ÛTä ìø£‘· >∑Ts¡C≤&É‘√ yÓTT<ä˝H’… ê –&ÉT>∑T‘√ e]∆*H¢ ê n+‘ê Áu≤Vü≤àDý˚T.
e\dü bÕ\q˝À Ä<ÛäTìø£ #·]Á‘· s¡#·q ù|s¡T‘√ »]–q |ü⁄øÏÿ{Ï |ü⁄sêD≤\ n*¢ø£
eTTdæ¢+ e´‹πsø£‘·q÷ Áu≤Vü≤àD ø±\Œìø£ dü«s¡í j·TT>±\q÷ düwæºùdÔ, Ä düwæºøÏ
eTqTyê<äT˝Ò u≤<Ûä´‘· eVæ≤+#ê*. ø±ì, Á|ü|ü+#·+˝À @ e÷qe düeT÷Vü‰ìø°
˝Òì kÂ\uÛÑ´+ Áu≤Vü≤àDT\πø ñ+~.
nìï bıs¡bÕ≥¢≈£L #ê]Á‘·ø£ ñ‘êúq |ü‘·Hê\≈£î ‘Ó\¢<=s¡\qT u≤<ÛäT´\qT
#˚dæ #˚‘·T\T <äT\T|ü⁄ø=H˚ Ä#êsêìï H˚{Ïø° ø=qkÕ–düTÔHêïs¡T. ¬ø.Áoìyêdt ≈£L&Ü
Væ≤+<ä÷ eTTdæ¢+\ eT<Ûä´ $uÛÑ»q≈£L eTTdæ¢+\ |ü≥¢ e´‹πsø£‘·≈£L ‘Ó\¢<=s¡\H˚
u≤<ÛäT´*ï #˚düTÔHêïs¡T. ø±ì, ø£˙CŸ bòÕ‹e÷ e÷Á‘·+ ≈£î\ eédüú˝Àì $uÛÑ»q
dü÷Á‘·y˚T eT‘·|üs¡yÓTÆq $uÛÑ»q≈£L sê»ø°j·T $uÛÑ»q≈£L bÕ<äT\T y˚dæ+<ä˙, Ä
$uÛÑ»q dü÷Á‘êìï ‘Ó\¢<=s¡\T ‘Ó*$>± ñ|üjÓ÷–+#·T≈£îHêïs¡ì #Ó|ü⁄ÔHêïs¡T.
#·]Á‘·qT ¬ø.Áoìyêdt yêÚ≤´ì+#˚ rs¡T Á|ü<Ûëq Ádüe+‹ yÓ’<Ûëìø£ |ü<ä∆‹˝À
ñ+≥T+~. |òPü ˝Ò >∑T]+∫ Äj·Tq ne>±Vü≤q BìøÏ n<ä+› |ü&TÉ ‘·T+~. ª<˚X+¯ ˝Àì
_Ûqï ≈£î˝≤\ n+‘·dTü \Ô dü+ã+<Û+ä MT<ä ø±ø£, kı+‘· ≈£î˝≤ìï Ä<ÛTä ˙ø£]+#·Tø√e&É+
MT<äH˚ dü+düÿs¡Ô\ <äwæº. <=+‘·s¡\ kÕe÷õø£ eédüú MT<ä ‘·øÏÿq düeTø±©q
dü+düÿs¡\Ô +<ä] ø£+f… ˝À‘Óq’ ne>±Vü≤q, $eTs¡Ù ñqï|üŒ{Ïø° |òPü ˝Ò ≈£L&Ü Ä#·sD¡
s¡+>∑+˝À $<ëéø±XÊ\qT n+<ä]ø° n+~+#·≥+ e+{Ï dü+kÕÿs¡ #·s´¡ \ MT<äH˚
<äwæº ì*bÕs¡Tμ nì dü÷Árø£]+#ês¡T.
kÕe÷õø£ $|üy¢ êìøÏ ôd’<ë∆+‹ø£ |ü⁄Hê<äT\T y˚dqæ |òPü ˝Ò <ës¡Ùìø£‘,· ôd’<ë∆+‹ø£
$y˚#·q |ü≥¢ nH˚ø£ eÁø°ø£s¡D\T »]>±sTT. |òüP˝Ò πøe\+ $<ë´s¡+>∑+˝À ø£wæ
#˚dqæ ñ<äéTø±s¡T&Éì |ü]$T‘·+ #˚jT· ≥+ dü+≈£î∫‘·yê<ä+. Áu≤Vü≤àD≤~Û|‘ ü ´· +
qT+&ç eT÷\yêdüT\qT $eTTøÏÔ #˚dæ ã*sê»´+ kÕú|+æ #ê\qï ÄX¯jT· y˚T Äj·TqTï
Á|ü»\qT $C≤„qe+‘·T\qT #˚j·÷\ì dü+ø£*Œ+∫+~. Bì ns¡ú+ n+<ä]ø°
Áu≤Vü≤àD°j·T ˝Ò<ë e\düyê<ä $<ä´qT n+~+#·≥+ Äj·Tq ñ<˚›X¯´+ ø±<äT.
≈£î\ e´‹πsø£, Áu≤Vü≤àD uÛ≤eC≤˝≤ìøÏ e´‹πsø£yÓTÆq eT÷\yêd” ‘·‘·«
∫+‘·qqT Á|ü#ês¡+ #˚jT· ≥+. Ä uÛ≤eC≤\+‘√ m~–q ‘·sê\qT ‘·q b˛sê{≤ìøÏ
dü+dæ<ä∆+ #˚ùd s¡D˙‹ Äj·Tq nqTdü]+#ês¡T. 1848˝À Á|üD≤[ø±ã<ä∆+>±
Äj·Tq q&ç|æq ñ<äéT+ 1873˝À eéd”úø£‘· ìsêàD+ bı+~+~. dü‘·´XÀ<Ûäø˘
düe÷CŸ Ä<Û«ä s¡´+˝À X¯SÁ<ä s¬ ‘
’ ê+>∑ ñ<äéT+, ø±]àø√<äéT+, eékÕj·T ø±]àø£
b˛sê≥+, eTVæ≤fi≤ ñ<äéT+ Äj·Tq q&çbÕs¡T. $<Ûäe Ád”Ô\≈£î •s√eTT+&Éq+
#˚ùd+<äT≈£î ìsêø£]dü÷Ô eT+>∑* ≈£î\düTÔ\‘√ |ü⁄D≤|ü≥ºD+˝À ‘=≥º‘=*kÕ]
kÕs¡«»˙q ìs¡e~Ûø£ düyÓTà #˚sTT+∫q $|ü¢eø±s¡T&ÉT |òüP˝Ò.
‘·q ñ<äéT+˝À eTTdæ¢+\T, dæ≈£îÿ\T, ÁøÏwæºj·Tq¢qT uÛ≤>∑kÕ«eTT\qT #˚dæ
kÕe÷õø£ |ü]es¡Ôq≈£î n+≈£îsês¡ŒD #˚XÊ&ÉT. n+<äTe\¢ |òüP˝Ò Ä#·s¡D s¡+>∑+
ãVüQ $XÊ\yÓTÆ+~. n~ á <˚X¯ ≈£î\ n+‘·s¡T«\qT, yê{Ï eT<Ûä´ e⁄qï ì#ÓÃq
yÓT≥¢ n~Ûø±s¡ dü+ã+<Ûë\qT ìs¡÷à*+#˚~. ø±ì, |òPü ˝Òì eT]+‘· ≈£îs¡T#·yê<ä+˝À
Ç]øÏ+#˚ Á|üjT· ‘·ï+ ø¬ .Áoìyêdt #˚jT· ≥+ $#ês¡øs£ +¡ . |òPü ˝Ò‘√ õHêïqT b˛\Ã≥+
nùV≤‘·Tø£yÓTÆ+~.
eTVü≤à<é n©õHêï yêdüÔyêìøÏ yÓ’X¯ó´&ÉT. ÇkÕ¢+ d”«ø£]+∫q yÓ’X¯´ ≈£î≥T+ã
düuÛÑT´&ÉT. ø±oàØ Áu≤Vü≤àDT&Ó’q yÓ÷‹˝≤˝Ÿ HÓÁVüA e´øÏÔ>∑‘· ø±s¡´<ä]Ù>± nH˚ø£
dü+e‘·‡sê\T |üì#˚XÊ&ÉT. ø±+Á¬>dt bÕØº Hêj·T≈£î&ÉT. @ $<Ûä+>±q÷ ÇkÕ¢MTj·T
Jeq+ kÕ–+#·ìyê&ÉT. Äj·Tìï ˝ÖøÏø£yê~ n+{≤s¡T. ø±ì yêdüÔyêìøÏ Äj·Tq
Áu≤Vü≤àDyê~. ≈£î˝≤~Û|‘ ü ´· kÕe÷õø£ n+‘·sT¡ «\Tqï á düe÷C≤ìï dü«‘·+Á‘·+,
düe÷q‘·«+, ã+<ÛäT‘·«+, Hê´j·T+ nH˚ $\Te\ Ä<Ûës¡+>± |ü⁄q]ïsêàD+
#˚j·÷\H˚ dü+ø£\Œ+ @ ø√XÊHê ˝Òìyê&ÉT.
n+<äTøπ ø±+Á¬>dt bÕØº Äj·Tìï Ä˝Ÿ Ç+&çj÷· eTTdæ+¢ ©>√¢ Á|üyX˚ ô¯ |{Ï+º ~.
eTTdæ¢+ düe÷C≤ìøÏ Hêj·Tø£‘·«+ eVæ≤düTÔqï düsY düj·T´<é Ä>±U≤Hé e+{Ï yê]ì
<Óã“rj·T&Üìø°, ø±+Á¬>dt sê»ø°j·T Á|üjÓ÷»Hê\T HÓs¡y˚s¡TÃø=H˚+<äT≈£î n©
õHêïqT ø±+Á¬>dt Á|üyÓ÷{Ÿ #˚dæ+~. sö+&é fÒãT˝Ÿ düe÷y˚XÊ\T »]π> es¡≈£î
n© õHêï≈£î >±+BÛ ô|<ä› >∑T]Ô+|ü⁄ Çe«˝Ò<äT.
Ä>±U≤Hé e+{Ï eTTdæ+¢ H˚‘\· T &Ü.n+uÒ<ÿä s¡TqT sö+&é fÒãT˝Ÿ düe÷y˚XÊ˝À¢
ã\|üsêÃs¡T. eTTdæ+¢ \ düV≤ü ø±s¡+ e˝Ò¢ Hê C≤‹ Á|ü»\≈£î Á|üC≤kÕ«$Tø£ Vü≤≈£îÿ\qT
kÕ~Û+#êqT nì n+uÒ<ÿä sY nHêïs¡T. eTTdæ+¢ , nD>±]q esêZ\ yÓTÁÆ ‹ Áu≤Vü≤àD°jT·
nÁ>∑≈£î˝≤\ Ä~Û|ü‘ê´ìøÏ >∑+&ç ø=&ÉT‘·T+<äì Á>∑Væ≤+∫q >±+BÛ, HÓÁVüA\T
n© õHêïqT eTTdæ¢+ ©>¥ H˚‘·>± m~π>˝≤ #˚XÊs¡T. n© õHêï eTTdæ¢+ H˚‘·>±
m~–q Hê{ÏqT+&ç nD>±]q esêZ\≈£î <ä÷s¡yÓTÆ nÁ>∑≈£î˝≤\≈£î #˚s¡Tej·÷´&ÉT.
yêdüÔyêìøÏ õHêï sê»ø°j·÷˝À¢øÏ sêe&Üìø£qï eTT+<˚ ~«C≤‹ dæ<ë∆+‘·+
ñìøÏ˝À ñ+~. 1857 ‹s¡T>∑Tu≤≥T ø£qï eTT+<˚ Áu≤Vü≤àDT\T, Á_{°wüß
yêfi¯ó¢ C≤‹◊ø£´‘· dæ<ë∆+‘êìï Ä#·sD
¡ ˝À ô|{≤ºsT¡ . 1875˝À Ä$s¡“$¤ +∫q Äs¡´
110  $s¡T<ä∆
düe÷»+ Äs¡Ć≤‹ dæ<ë∆+‘·+‘√ s¡÷bı+~+~. eTTdæ+¢ \qT ˇø£ C≤‹>± ∫Á‹dü÷Ô
eTTdæ¢y˚T‘·s¡T\qT Áu≤Vü≤àD°ø£]+#˚ Áø£eT+ n|üŒ{Ïπø yÓTT<ä˝…’+~. ã+øÏ+#·+Á<ä
#·≥Ø® Äq+<é eTsƒY qe\˝Àq÷ $y˚ø±q+<ä, ‹\ø˘ s¡#q· ˝À¢q÷ Äs¡Ć≤‹ dæ<ë∆+‘·+
düŒwüºeTe⁄‘√+~.
n~ eTTdæ+¢ e´‹πsø£‘q· T øπ +Á<ä+>± #˚dTü ø=ì Á|ü#ês¡yTÓ +Æ ~. |”&‘
ç · ≈£î˝≤\qT
Áu≤Vü≤àD°ø£]+#˚+<äT≈£î ‘·j·÷s¡T #˚dæq<˚ ~«C≤‹ dæ<ë∆+‘·+. BìøÏ ~«E˝Ò
»qàÁ|ü<ë‘·\T. n+<äTe\¢ eTTdæ¢+ C≤‹ nH˚ uÛ≤eq n© õHêï‘√ ñìøÏ˝ÀøÏ
e∫Ã+~ ø±<äT. Áu≤Vü≤àD°ø£]+#˚ (Væ≤+<ä÷Mø£s¡D) Áø£eT+ dü«‘·+Á‘·+ ‘·sê«‘·
yÓTT<ä˝+’… ~ ø±<äT. ø£eT÷´q˝Ÿ ]Á|üC+… fÒwHü é nH˚ Á|üC≤kÕ«$Tø£ dü÷Á‘êìï Á_{°wßü yêfi¯ó
¢ Á|üy˚X¯ ô|≥º&Üì ø£qï eTT+<˚ n~ yÓTT<ä˝…’+~. Ä Áø£eT+˝ÀH˚ n~ #·≥ºdüuÛÑ\
|ü]#·j·T+‘√ rÁeyÓTÆ+~.
dæ.sê»>√bÕ˝≤#ê] ø±+Á¬>dt bÕØº˝À Á|ü‹bÕ~+∫q <˚X¯ $uÛÑ»q |ü<∏äø±ìï
dæ.ÄsY bòÕs¡Tà˝≤ n+{≤s¡T. <˚X¯ $uÛÑ»q≈£î mes¡T ø±s¡≈£î\H˚ <ëì MT<ä H˚{Ïø°
$düÔ ‘· #·sÃ¡ »s¡T>∑T‘√+~. n© õHêïqT u≤<ÛTä ´ìï #˚dqæ yês¡T dæ.ÄsY bòÕs¡Tà˝≤
>∑T]+∫ >±˙, >±+BÛ H˚‘·‘·«+˝À _sê¢ Vü≤ÖCÀ¢ ø±+Á¬>dt bÕØº e]ÿ+>¥ ø£$T{°
düe÷y˚X¯+˝À <˚X¯ $uÛÑ»q≈£î düeTà‹ ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ rsêàq+ #˚dæq dü+>∑‹ì >±˙
ndü‡˝Ò Á|ükÕÔ$+#·s¡T. ø±˙ ø£˙CŸ bòÕ‹e÷ $uÛÑ»q sê»ø°j·÷\qT $|ü⁄©ø£]+∫q
rs¡T eTT<ëeVü≤+.
Áu≤Vü≤àD°jT· X¯≈î£ \Ô T <˚XÊìï Vü≤dü>Ô ‘
∑ +· #˚dTü ø=H˚+<äT≈£î #˚dqæ <äTsêàs¡yZ TÓ qÆ
sê»ø°j·Ty˚T <˚X¯ $uÛÑ»q. eTTdæ¢+\T, md”‡, md”º, _d”\T n~Ûø±s¡ e+∫‘·T\T
ø±e&Üìø°, n~Ûø±s¡ ã<ä˝≤sTT+|ü⁄ ‘·sê«‘· u≤ìdü\T>± e÷s¡&ÜìøÏ ø±s¡DyÓT+Æ ~.
‘Ó\+>±D eTTdæ¢+\T Ä+Á<Ûä e\düyê<ä+˝À eT–Zb˛e&Üìø°, ôV’≤<äsêu≤B ‘ÓV”≤®uŸ
HêX¯q+ ø±e&Üìø° <˚X¯ $uÛÑ»q ù|s¡T‘√ Áu≤Vü≤àDyê<äT\T n~Ûø±s¡+ Vü≤düÔ>∑‘·+
#˚düTø√e≥y˚T ø±s¡D+.
n+<äTe\¢ eTTdæ+¢ \ |ü‘H· êìø°, <äTs¡edü≈ú L£ , nD∫y˚‘≈· L£ kÕúìø£ eT÷˝≤\T
yÓ‹øÏ‘˚ düe÷<Ûëq+ <=s¡ø<£ Tä . C≤rj·T sê»ø°jT· |ü]D≤e÷\T, Ä~Û|‘ ü ´· uÛ≤eC≤\
|ü⁄Hê<äT\qT |ü≥Tº≈î£ +fÒH˚ ‘Ó\+>±D eTTdæ+¢ \ <ÓH’ ê´ìøÏ ø±s¡D≤\T uÀ<Û|ä &ü TÉ ‘êsTT.
n+<äTπø ø±uÀ\T ø£˙CŸ bòÕ‹e÷ Vü≤≈£îÿ\ ø±s¡´ø£s¡Ô>± eTTdæ¢+ nD∫y˚‘·qT
Á|ü‘êé÷ïj·T <äø£Œ<∏+ä qT+&ç $X‚w¢ +æ ∫+~. yêdüyÔ êìøÏ ø£˙CŸ bòÕ‹e÷ eTT+<äTe÷≥
$wüjT· ne>±Vü≤qπø ø±<äT, kÕVæ≤‘·´ øπ Áå ‘·+˝À $XÊ\+ ø±yê*‡q qMq <äø£Œ<∏ëìøÏ
e÷s¡Z+ #·÷|ü⁄‘·T+~. #·]Á‘·qT eTTdæ¢+ <äø£Œ<∏ä+ qT+&ç #·÷&Ü\H˚ düŒVü≤qT
ø£*–düTÔ+~.
eTTdæ+¢ ø£<ë∏ #·]Á‘·qT ìsêàD+ #˚dTü ø√yê*‡q ‘·øD å£ ø£seÔ¡ ´+ eTq eTT+<äT
ñ+~. kÕVæ≤‘·´ #·]Á‘· s¡#q· ˝À <˚X¯ $uÛ»Ñ q ø±\+ $düà]+#·ã&ç+~. dü«‘·+Á‘êìøÏ
|üPs¡«+, kÕ«‘·+Á‘√´‘·sÔ ¡ ‘Ó\T>∑T ø£<ä∏ e+{Ï uÛ≤eq˝Ò kÕVæ≤‘·´ø±s¡T\T qeTTà‘·÷
e#êÃs¡T. ø±˙ <˚X¯ $uÛÑ»q dü+<äs¡“¤+>± eTTdæ¢+ s¡#·sTT‘·\T sêdæq ø£<∏ä˝Ò$T{Ï?
yê{Ï˝À e´ø£yÔ TÓ qÆ Á|ü‹düŒ+<äq˝Ò$T{°? yê{Ïì bÕsƒ≈¡ î£ \T @ s¡ø+£ >± d”«ø£]+#ês¡T?
<˚X¯ $uÛÑ»q düeTj·T+˝À eTTdæ¢y˚T‘·s¡ s¡#·sTT‘·˝Ò$T sêXÊs¡T?
nuÛÑT´<äj·T ø£<∏ä≈£î\T, dü+Á|ü<ëj·T ø£<∏ä≈£î\T Ä düeTdü´qT @ $<Ûä+>±
ns¡ú+ #˚düT≈£îHêïs¡T? ˇø£y˚fi¯ Ä eTTKýÓTÆq dü+|òüT≥q |ü≥¢ s¡#·sTT‘·\T eTÚq+
eVæ≤ùdÔ, <ëìøÏ >∑\ ø±s¡D≤˝Ò$T{Ï? e+{Ï nH˚ø£ n+XÊ\qT |ü]o*+#ê*. <˚X¯
$uÛÑ»q e\¢ ‘·˝…‹Ôq kÕe÷õø£ nXÊ+‹, eTTdæ¢+\ MT<ä »]–q <äeTqø±+&É
ÄHê{Ï Á|ü»\ eTqdüT\qT yÓ+{≤&ÉT‘·÷H˚ ñ+≥T+~. <˚X¯ $uÛÑ»q düeTj·T+˝À
ôV’≤<äsêu≤<äT sê»´+˝À dü+uÛÑ$+∫q sê»ø°j·T e÷s¡TŒ\T eTTdæ¢+\H˚ ø±<äT
Ç‘·s¡ ≈£î˝≤\qT ≈£L&Ü rÁe+>± Á|üuÛ≤$‘·+ #˚XÊsTT.
Ä C≤rj·T düeTdü´≈£î ôV’≤<äsêu≤B s¡#·sTT‘·\T @ $<Ûä+>± düŒ+~+#ês√
|ü]XÀ~Û+#ê*‡ ñ+~. ø√kÕÔ+Á<Ûä s¡#s· TT‘·˝Ò ø±<äT, eTÁ<ëdüT øπ +Á<ä+>± |üì#˚dqæ
s¡#·sTT‘·\ ne>±Vü≤q @$T{À ≈£L&Ü qyÓ÷<äT ø±˝Ò<äT. n$ qyÓ÷<äT nsTT ñ
+fÒ, Ä s¡#·q\T n+<äTu≤≥T˝À ñ+&ç ñ+fÒ eTTdæ¢+ kÕVæ≤‘·´ >∑eTq+, >∑eT´+
eTs√$<Ûä+>± ñ+&˚~. eTTdæ¢+ kÕVæ≤‘·´+ u≤Á; eTd”<äT $<Ûä«+dü+ ‘·sê«‘·
Äs¡+uÛÑeTj˚T´~ ø±<äT. ôd’ÿu≤ã ø£<∏ä\T eTs√ $<Ûä+>± ñ+&˚$.
ª$$<Ûäμ, Ä+Á<ÛäCÀ´‹,
23 »qe], 2012.
112  $s¡T<ä∆
ø£≥º&ç #˚j·T˝Òì
$|ü¢e uÛ≤eq!
es¡es¡ sêe⁄ n_ÛÁbÕj·÷\‘√ @ø°uÛ≤e+ ˝Òì
yêfi¯ófl ≈£L&Ü n‘·ì ùd«#·Ã¤ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É≥+,
nHê´j·TyÓTÆq C…’\T ìs¡“+<Ûä+ qT+∫ ‘·q≈£î $eTTøÏÔ
ø£*–+#ê\ì Á|üuTÑÛ ‘ê«ìï &çe÷+&é #˚jT· ≥+ Á|üC≤kÕ«$Tø£
\ø£åD+. sê»´+ |ü≥¢, <√|æ&û qT+∫ $eTTøÏÔ bı+<˚
sê»ø° j · ÷ \ |ü ≥ ¢ ‘· q ≈£ î ø=ìï dæ < ë∆ + ‘· | ü s ¡ y Ó T Æ q
sê»ø°jT· yÓTqÆ n_ÛÁbÕj·÷\÷ e⁄HêïsTT. yê{Ïì Äj·Tq
s¡Vü≤dü´+>± <ë#·Tø√˝Ò<äT. Á|ü»\ eT<Ûä´ m|üŒ{Ïø£|ü⁄Œ&ÉT
düŒwüº+ #˚dü÷ÔH˚ ñHêï&ÉT. yê{Ï eT+∫ #Ó&É¶\T, Hê´j·÷
Hê´j·÷\T @$T≥H˚ dü+>∑‹ |üøÿ£ ≈£î ô|&ç‘,˚ n˝≤ ‘·q≈£î
Ä˝À∫+#˚ ùd«#·Ã¤ ˝Ò<Hä ˚ $<Û+ä >± _C…|æ Á|üuTÑÛ ‘·«+ ìs¡“+<Û+ä
Á|üj÷Ó –+#·&+É mes¡÷ n+^ø£]+#·˝ìÒ ~. qπs+Á<ä yÓ÷&û
Vü≤‘·´≈£î ≈£îÁ≥|üHêï&ÉH˚ n_Ûj÷Ó >∑+ m+‘· Vü‰kÕ´düŒ<äy÷Ó
Á|ü»\+‘ê >∑T]Ôd÷ü HÔ ˚ e⁄Hêïs¡T. düTBs¡ÈyTÓ qÆ nj·Tq $|üe¢

kÕVæ≤‘·´, sê»ø°jT· J$‘·+˝À ≈£îÁ≥ øπ düT\T ø=‘·Ô ø±e⁄. sê»´+ n˝≤+{Ï nÁø£eT
πødüT\T yÓ÷|ü&É+ e\¢ es¡es¡ sêe⁄ e´øÏÔ‘·«+ eT]+‘· ã\|ü&É¶~. Á|ü»˝À¢ Äj·Tq
Á|üu≤Û e+ eT]+‘· ÇqTeT&ç+∫+~ ì»+. ˇø£ $|üe¢ dæ<ë∆+‘êìï eTs=ø£ ã\yÓTqÆ
dæ<ë∆+‘·+ <ë«sê m<äTs√ÿ>∑\eTH˚ Ç+–‘· C≤„q+ ˝À|æ+#·&É+ e˝Ò¢ sê»´+ ≈£îÁ≥
øπ düT\ j·Teìø£ MT<ä u…~]+|ü⁄\ #·\q ∫Á‘êìï Á|ü<]ä Ù+#ê\ì Á|üjT· ‹ïdüT+Ô ~.
k˛$j·T{Ÿ s¡cÕ´ |ü‘q· + ‘·sê«‘· ø£eT÷´ìdtº nq+‘·s¡ #·sÃ¡ uÖ~∆ø£ πøÁå ‘·+˝À
»s¡T>∑T‘·Tqï dü+>∑‹ ‘Ó*dæ+<˚. #ÓH’ ê, $j·÷‘·ï+, ñ‘·sÔ ¡ ø=]j·÷ ˝≤+{Ï <˚XÊ˝À¢
k˛wü*dtº düe÷»+ ìsêàD eTe⁄‘·T+<ë ˝Ò<ë ø£eT÷´ìdtº bÕØº\ @\Tã&ç˝À
ø±´|æ≥*»+ neT\e⁄‘·THêï<ë nH˚ dü+X¯j·T+ #ê\ eT+~˝À ñqï~ ø±˙
es¡es¡sêe⁄˝À ˝Ò<äT. Äj·÷ <˚XÊ\|ü≥¢ ‘·qø√ ne>±Vü≤q ñqï~. ne˙ï
ø±´|æ≥*C≤ìï ì]àdüTÔqï <˚XÊ\H˚ ne>±Vü≤q ‘·q~. ãVüQXÊ e÷y√sTTdüTº
bÕØº ne>±Vü≤Hê ≈£L&Ü n<˚ ø±y=#·TÃ. nsTT‘˚, ns¡ú uÛ÷Ñ kÕ«eT´, ns¡ú ô|≥Tºã&ç<ëØ
eédüú >∑\ Ä <˚XÊ˝À¢ ø±´|æ≥*»+ nH˚ <äX¯ ‘·|üŒ≈£î+&Ü y=ø£ ñqï‘· <äX¯≈£î
#˚s¡e\dæ+<˚. n+fÒ ø£eT÷´ìdtº bÕØº ˝Ò<ë e÷y√sTTdüTº bÕØº ô|≥Tºã&ç<ëØ
eédü≈ú î£ Á|ü»\qT q&çù| y=ø£ @C…˙‡˝≤>∑ |üì#˚dTü +Ô ~. á dü+~Û <äX˝¯ À m˝≤+{Ï
C≤Á>∑‘·Ô\T rdüTø√yê\H˚ <ä>∑Zπs bıs¡bÕ≥T¢ »]– ø£eT÷´ìdüTº Á|üuÛÑT‘ê«\ |ü≥¢,
sê»ø°j·÷\ |ü≥¢ $eTTK‘· HÓ\ø=+~. eTVü‰ ø£<∏äHê\≈£î ø±\+ #Ó*¢+<äì b˛dtº
yÓ÷&É]ïdüTº\T m<˚›yê #˚dæHê, Ä eTVü‰ ø£<∏äHêìï ì»+ #˚j·T&ÜìøÏ n+øÏ‘·
uÛ≤e+‘√ ÁX¯$TdüTÔqï yêfi¯ófl #ê\ eT+~ ñHêïs¡T. n˝≤¢+{Ï yêfi¯fl˝À $$ y=ø£s¡T.
≈£î\ <√|æ&û Væ≤+kÕ |”&Éq≈£î e´‹πsø£+>± n+uÒ&ÉÿsY <äø£Œ<∏ä+ qT+∫ yÓ\T¢e˝≤
y=∫Ãq <ä[‘· kÕVæ≤‘ê´ìï •yê¬s&ç¶ y√˝… es¡Z $∫Ãqïyê<ä+ nì $$ nq˝Ò<äT.
<ä[‘· kÕVæ≤‘ê´ìï $|üe¢ kÕVæ≤‘·´+˝À n+‘·sê“¤>+∑ >±H˚ nj·Tq #·÷kÕs¡T.
á #·÷|ü⁄ |ü≥¢ Hê≈£î ≈£L&Ü $uÛÒ<ä+ ñqï~ ø±˙ ãs¡“s¡ es¡Zyê<ä+ ø£Hêï Ç~
ø=~›>± qj·T+. nsTT‘˚ Ç+&çj·÷ düe÷» dü«uÛ≤yêìï Äj·Tq e÷]ÿ‡dtº <äwæº
qT+&ç #·÷&Ü¶ìøπ Çwü|º &ü TÉ ‘·THêï&ÉT. ≈£î\ ìs¡÷à\q dæ<ë∆+‘· kÕs¡«Á‹ø£ nq«j·T+
|ü≥¢ ‘·q≈£î >∑\ dü+<˚Vü‰\qT #ê\ ôdì‡ãT˝Ÿ >± #·s¡Ã≈£î ô|&ÉT‘ê&ÉT. ≈£î\
düeTdü´≈£î es¡Z ìs¡÷à\q ˝ÀH˚ |ü]cÕÿs¡+ ñqï<äH˚ <äwæº $$~. e÷y√sTTdüTº
dæ<ë∆+‘·+ |ü≥¢, Ä bÕØº sê»ø°j·÷\ |ü≥¢ ôVA[dæºø˘ ˇ|”ìj·THé ‘·q≈£î ñ
qï|üŒ{Ïø,° Ä bÕØº ì]à+#·uÀj˚T~ ≈£L&Ü $|üe¢ + ‘·sê«‘· ô|≥Tºã&ç<ëØ eédüHú .˚
Ä<ÛäTìø£ |üPs¡« <äX¯˝À ñqï düe÷»+˝À Ä bÕØº Ä<ÛäTìø£‘·qT, <ëì Á|üuÛ≤yêìï
|ü]#·j·T+ #˚düTÔqï~. á |üì n‘·T´qï‘· ô|≥Tºã&ç<ëØ <äX¯˝À ñqï düe÷C≤ìøÏ
114  $s¡T<ä∆
m˝≤ e÷s¡Z<ä]Ù ne⁄‘·T+~ ˝Ò<ë nqTdü]+#· <ä–q e÷s¡Z+ ne⁄‘·T+<äH˚ Á|üX¯ï≈£î
dü¬s’q düe÷<Ûëq+ Ç+ø± #Ó|üŒ˝Òø£ b˛‘·THêïs¡T. e÷s¡T‘·Tqï |ü]dæú‘·T\qT ns¡ú+
#˚dTü ø=ì ‘·<qä T>∑TD+>± ø±s¡´Áø£+ ‘·j÷· s¡T #˚dTü ø=H˚ Áø£eT+˝À nH˚ø£ u≤˝≤]cÕº\qT
m<äTs=ÿ+≥Tqï e÷y√sTTdüTº bÕØºì #·÷dæ n‹ô|<ä› sê»´+ uÛj Ñ T· |ü&≥
É + $+‘·>±
ñqï~.
eTq <˚X¯ sêC≤´+>∑+ m+‘√ ã\yÓTÆ+~. ø±˙ <ëìï neT\T#˚ùd sê»´+
#ê\ ã\V”≤qyÓTÆq<äì nì|ædüTÔ+~. ˝Òø£b˛‘Ó @$T{Ï? &Óã“j˚Tfi¯fl ˇø£ ø£$,
‘=+uÛ…’ XÊ‘·+ n${Ïyê&Ó’q eTs√ e´øÏÔ ≈£îÁ≥ #˚ùdÔ ≈£L*b˛j˚T sê»é÷ eTq~?
qπs+Á<ä yÓ÷&û e´øÏÔ>∑‘· uÛÑÁ<ä‘ê eédüú n+‘· ã\V”≤qyÓTÆ+<ë nH˚ nqTe÷Hê\T
‘·|Œü ≈£î+&Ü ‘·˝‘
… T· ‘
Ô T· HêïsTT. ìC≤ìøÏ bòÕdædºt bÕØºøÏ ã\V”≤qyÓTqÆ X¯Á‘·Ty˚ ø±yê*.
n‘·ìï Væ≤+dæ+#·≥+ <ë«sê yÓTT‘·Ô+ düe÷C≤ìï ‘·q n<äT|ü⁄˝À ñ+#·Tø√yê\ì
#·÷düTÔ+~. yÓ÷&û n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ e∫Ãq Hê{Ï qT+∫ <ä[‘·T\÷, yÓTÆHêØº\T,
Ád”Ô\T, –]»qT\T, |æ\¢\ MT<ä »s¡T>∑T‘·Tqï Væ≤+düqT #·÷ùdÔ á dü+>∑‹ ns¡ú+
ne⁄‘·T+~. $|üe¢ sê»ø°j÷· \qT ã\|ü]#˚ y˚T<Ûëe⁄\ MT<ä ìs¡“+<Û+ä Á|üj÷Ó –+#·&+É
<ë«sê ãVüQ»q sê»ø°j·÷\T ã\|ü&É≈£î+&Ü eP´Vü≤+ |üqTï‘·THêïs¡ì yÓTT<ä{Ï
qT+∫ Hê nqTe÷q+. á Hê nqTe÷Hêìï Hê $TÁ‘·T\T ‘√dæ|ü⁄#·Ãy√#·TÃ.
yÓø*Ï >± qe⁄«ø√e#·TÃ ≈£L&Ü. ø±˙ á ø√D+ #·sÃ¡ qT+∫ C≤]b˛e&É+ dü]ø±<äì
Hê uÛ≤eq.
$$, kÕsTTu≤u≤ sTT<ä›] Äs√>∑´+ |ü≥¢ Á|ü»˝À¢ Ä+<√fi¯q HÓ\ø=qï~.
ø£ s √Hê y˚ > ∑ + >± yê´|æ k ˛Ô + ~. ø£ s √Hê k˛øÏ H ê U… ’ B \ eT<Û ä ´ yêfi¯ fl qT
ñ+#·T‘·THêïs¡ì nqTe÷Hê\T e⁄HêïsTT. bÕ+&É$Tø˘ |ü]dæú‹ì sê»´+ ‘·q≈£î
nqT≈£L\+>± e÷s¡TÃø=ì, ‘·q n~Ûø±sêìï nìï #√≥¢≈£î, nìï kÕúsTT\≈£î
$düÔ]+|ü #˚dæ n~ eT]+‘· eéd”úø£‘·+ ne&ÜìøÏ Á|üj·T‹ïdüTÔ+<äì $Tôw˝Ÿ
|òü⁄ø√ ‘Ó*bÕ&ÉT. Ç|ü⁄Œ&ÉT Á|ü|ü+#·eT+‘ê nqTdü]düTÔqï |ü<ä∆‘·T\˙ï |ü<Ó›ì$T<√
X¯‘êã›+ Hê{Ï$. n|ü⁄Œ&ÉT Á|ü|ü+#êìï y=DÏøÏ+∫q ø£\sê >∑T]+∫, sê»´+,
n~Ûø±s¡+ m˝≤ Á|üe]Ô+#êj·TH˚ $wüj·T+ MT<ä |òüPø√ ˝À‘·T>± $e]+#ês¡T.
Ç|ü⁄Œ&ÉT qπs+Á<ä yÓ÷&û #˚dTü qÔ ï~ ≈£L&Ü n<˚. n+‘˚ ø±<äT, ndüeTà‹ì @e÷Á‘·+
düVæ≤+#·˝Òì bòÕdædtº dü«uÛ≤e+ ≈£L&Ü e´ø£Ô+ ne⁄‘·T+~.
eTq≈£î q#·Ãì uÛ≤yê\qT ≈£L&Ü m<äT{Ï e´øÏÔ e÷{≤¢&˚ ùd«#·Ã¤qT eTq
dü+$<Ûëq+ Ç∫Ã+~. u≤u≤kÕôV≤uŸ n+uÒ<ÿä sY uÛ≤e Á|üø≥ £ q ùd«#·Ã ÁbÕeTTK´‘·qT
H=øÏÿ #ÓbÕŒs¡T. Ç|ü⁄Œ&ÉT $|ü¢e+ >∑T]+∫ e÷{≤¢&=<ä›qï bòÕdædüTº Á|üuÛÑT‘·«+,
sπ |ü⁄ nÁ>∑ ≈£î˝≤\T, <ä[‘·T\÷, Áu≤Vü≤àDyê<ä+, eTqTyê<ä+ nH˚ uÛ≤yê\ >∑T]+∫
e÷{≤¢&É ≈£L&É<äT n+fÒ |ü]dæú‹ @$T{Ï? Á|üC≤kÕ«eT´+ |ü≥¢ n+^ø±s¡+ ˝Òì
e´øÏìÔ ≈£L&Ü Á|üC≤kÕ«eT´ ã<ä+∆ >±H˚ $#ê]+#ê*. n‘·ì e÷qe, bÂs¡ Vü≤≈£îÿ\qT
Vü≤]+∫ y˚j·Tsê<äT. e´≈£îÔ\qT ìs¡“+~Û+#·≥+ <ë«sê ˝Ò<ë e´≈£îÔ\qT
ìs¡÷à*+#·≥+ <ë«sê $|üe¢ + yÓ|’ ⁄ü yÓfi¢‚ yêfi¯flqT Ä|ü˝<Ò Tä sê»´+. $$ #Ó|Œæ q≥Tº,
Áoø±≈£îfi¯+˝À bÕDÏ, dü‘·´+qT #·+|æHê nH˚ø£ eT+~ kÕj·TT<Ûä $|ü¢eø±s¡T\qT
#·+|æHê qø£‡˝…’{Ÿ ñ<äj·T+ eTs√#√≥ yÓTT<ä\e⁄‘·÷H˚ y=∫Ã+~. düeTdü´\qT
|ü]wüÿ]+∫q+‘· e÷Á‘êq ≈£L&Ü $|üe¢ uÛ≤yê\ Á|üu≤Û e+ ‘=*–b˛<äT. dü+øå√uÛ≤\qT
düwæºk˛Ô b˛j˚T ô|≥Tºã&ç<ëØ eédüú ø=eTTàø±ùd $<Ûä+>± sê»´+ Á|üe]Ô+∫q+‘·
ø±\+, Ä dü+øå√uÛ≤\≈£î ø±s¡DyÓTÆq esêZ\≈£î e´‹πsø£+>± m<√ ˇø£ s¡÷|ü+˝À
Á|ü»\T b˛sê&ÉT‘·÷H˚ e⁄+{≤s¡T. n˝≤ nì Ç~ X¯ó<ä∆ Ä]úø£ ø±s¡´ø±s¡D $wüj·T+
≈£L&Ü ø±<äT.
Ç~ n+‹eT+>± uÛ≤eC≤\ dü+|òüTs¡¸D. ôd’<ë∆+‹ø£ b˛sê≥+. bÕ\ø£ esêZ\T
uÛ≤eC≤\ b˛sê≥+˝À #˚j·÷*‡q |üì #˚j·T˝Òø£, $$ ˝≤+{Ï y˚T<Ûëe⁄\ uÛÖ‹ø£
ìs¡“+<Ûä+ MT<ä <äwæº ô|&ÉT‘·THêïsTT. $$ ˇø£ e´øÏÔø±<äT. n‘·&=ø£ ø£$‘·«+.
ˇø£ ˝À‘Ó’q Ä˝À#·Hê s¡#·q. n‘·&=ø£ $|ü¢e uÛ≤eq. Ä uÛ≤eqqT ìs¡“+~+#·
˝Òe⁄. n+<äTπø $$ì kÕsTTu≤u≤qT y=~˝Òj·T&É+ ñ‘·ÔeT+.
116  $s¡T<ä∆
|æ‘·, <˚e Vü≤‘·´ nìyês¡´+!
ª‘·+Á&û˝Ò˙, <˚e⁄&ÉT ˝Ò˙ nHê<∏ä ˝Àø£+μ nH˚~ ˇø£
nHé|òæ¤\kÕ|òæø£˝Ÿ yÓT{≤|òæõø£˝Ÿ ø±πøºsTT˝Ÿ mÁ¬ø‡ŒwüHé. >±&é
áCŸ &Ó&é nì ˙ùwÃ Á|üø£{Ï+∫q H˚|ü<∏ä´+ $düà]+∫
sêDÏ•eX¯+ø£s¡ X¯sà¡ ‘·+Á&û, <˚e⁄&û nedüsêìï eø±ÿDÏ+#·≥+
Ä˝À∫+#ê*.
k˛Áø£{°düT ÄdæÔø£‘ê«˙ï, <˚e⁄&ç ñìøÏ˙ Á|ü•ï+∫+~
yÓTT<ä\T ôV≤¬>˝Ÿ es¡≈£î |òæ˝≤dü|ò”˝À <˚e⁄&ÉT, eT‘êì<˚
πø+Á<äkÕúq+. yÓT{≤|òæõø£˝Ÿ |òæ˝≤dü|ò”ì uÛÖ‹ø£yê<ä+ yÓ’|ü⁄
e÷sYÿ‡ q&ç|æ+#·&ÜìøÏ ø±+{Ÿ, ôV≤¬>˝Ÿ ‘·‘·«+ ñ|üjÓ÷>∑
|ü&É¶~ ì»y˚T. ø±˙, >±&é áCŸ &Ó&é nì ˙ùwÃ Á|üø£{Ï+#·
{≤ìøÏ e÷Á‘·+ ø±+{Ÿ, ôV≤¬>˝Ÿ ‘ê‹«ø£ nH˚«wüD ø±s¡D+
ø±<äT. ˙ùwÃqT Ä e÷≥ nH˚˝≤ eTqTdüà‹ Áù|πs|æ+∫+~.
Áu≤Vü≤àDÏ»+ #êø£#êø£´+>± <˚e⁄DÏí ‘·|Œæ +∫ Áu≤Vü≤àDTìï
π ø +Á<ä kÕú q +˝À ì*|æ + ~. Áu≤Vü ≤ àDT&˚ <˚ e ⁄&É ì

eTqT<Ûäs¡à+ Á|üø£{Ï+∫+~. eTeT <˚e', nVü≤+ ÁãVü≤àdæà nqï~ n+<äTπø.
n‘·&ç dü+πøåeTy˚T sê»´ dü+πøåeTeT+, n<˚ sê»´+ jÓTTø£ÿ u≤<Ûä´‘·˙, n‘·&çì
s¡ø+åÏ #·≥y˚T sê»<Ûsä à¡ eTì eTqT<Ûsä à¡ + Á|üø{
£ +Ï ∫+~. á Á|ü|+ü #ê~Û|‹ü $Á|ü⁄&Éì
n~ #˚dæq Á|üø£≥q ˙ùwÃì nãT“s¡|ü]Ã+~.
eTqTdüà‹˝Àì n~Ûe÷qe⁄&ÉT (dü÷|üsY VüAeTHé ;sTT+>¥) ‘·q≈£î Ä<äsÙ¡ eTì
n‘·&ÉT uÛ≤$+#˚˝≤ Áù|s¡DÏ∫Ã+<ä~. n+<äTπø <˚e⁄&ÉT eTs¡DÏ+#ê&É˙, Çø£ á
˝Àø±ìï n~Ûe÷qe⁄&ÉT Äs¡T´&˚ @* s¡økåÏ ÕÔ&ìÉ bÕs¡eX¯´+‘√ @&˚Ã ˇø£ dü+ÁuÛeÑ ÷X¯Ãs¡´
<äT'Kdæú‹øÏ n‘·&ÉT #˚s¡T≈£îHêï&ÉT. Ç+#·T$T+#·T $y˚ø±q+<äT&çB n<˚ eTH√dæú‹.
n‘·&ç #˚w\ºü T, yê´K´\T, ÁuÛ≤+‹|üP]‘· Á|üø≥£ q\÷ Ä n~Ûe÷qe⁄&çì ‘·+Á&ç>±
n+^ø£]+∫q |òü*‘·y˚T! ø±ãfÒº ˙ùwÃ, $y˚ø±q+<äT\ eT<Ûä´ e⁄+&˚ &çdüÿ]‡yé
dæ$T˝≤]{°dTü ï &Ü. n+uÒ<ÿä sY $e]+#ê&ÉT. ˙ùwÃ ‘êr«ø£]+∫q Ä n~Ûe÷qTe⁄&ÉT
Äs¡T´&ÉT. ˙ùwÃ Á|üe∫+∫q πsdædüTº |òæ˝≤dü|ò” Væ≤≥¢sY (X¯s¡à>±s¡T #Ó|æŒq ª‘·+Á&çμ)
HêJsTTC≤ìøÏ, ‘·<ë«sê ¬s+&ÉT ø√≥¢eT+~ e÷qe Vü≤qHêìø° ø±s¡DyÓTÆ+~.
˙ùwÃ á ˝Àø±ìøÏ n~Ûe÷qe⁄ìï ‘·+Á&ç>± Çyê«qT\ø=ì <˚e⁄&ÉH˚ uÛ≤eq≈£î
|òæ˝≤dü|ò”˝À ÁbÕ<Ûëq´‘· ‘·–Z+#ê&ÉT. nsTT‘˚, eTqTe⁄ #Ó|æŒq n~Ûe÷qe⁄&˚
Á|ü|ü+#êìøÏ ‘·+Á&ç>±, <˚e⁄&ÉT (uÛÑ÷düTs¡T&ÉT)>± m+‘· $<Ûä«+dü+ düwæº+#ê&√
#·]Á‘· kÕø£å´+ #Ó|üPÔH˚ e⁄+~. ‘·+Á&ç ‘·q |æ\¢\qT ‘·|üŒ Ç‘·s¡T\ |æ\¢\ |ü≥¢
u≤<Û´ä ‘êj·TT‘·+>± Á|üe]ÔkÕÔ&qÉ ï Vü‰MT @MT ˝Ò<Tä . Væ≤≥¢sY nH˚ ‘·+Á&ç j·T÷<äT\qT
X¯Á‘·Te⁄>± uÛ≤$+#ê&ÉT ø±ãfÒº ø±HÓ‡+ÁfÒwüHé ø±´+|ü⁄˝À¢ ô|{Ïº <ës¡TDyÓTÆq C≤‹
Vü≤qHêìøÏ ˇ&ç>{ ∑ ≤º&TÉ . ˇø£ #Ó&¶É ‘·+Á&ç e\¢ dü+uÛ$Ñ +∫q Á¬ø+’ n>∑HdÓ ºt VüQe÷ì{°ì
•øÏå+#˚ ù|s¡T‘√ ]˝Ò{ÏM¢ eT+∫ ‘·+Á&ç nsTTq kÕº*Hé |ü⁄≥Tºø=#êÃ&ÉT. á
kÕù|ø£å dü<äTZD ‘·+Á&ç #˚‹˝À s¡cÕ´˝Àì ‘·q kı+‘·_&É¶\T m+‘· Væ≤+düqT
nqTuÛÑ$+#ês√ ‘Ó*dæ+<˚. á ‘·+Á&ç #˚‹˝ÀH˚ s√C≤ \>∑®+ãsYZ Vü≤‘·yÓTÆ+~.
Ç+~sê>±+BÛ ìj·T+‘·‘·«+˝Àì Á≈£Ls¡‘ê«ìï #·$#·÷dæq yêfi‚¢ Äy˚T˝Àì <Óe’ ‘ê«ìï
ms¡T>∑T<äTs¡T. ìj·T+‘·\ ìC≤sTTr Ä<Ûës¡+>± |æ‘· , bÂÁ‘· dü+ã+<Ûë\qT n+#·Hê
y˚j·T≥+ qj·÷ eTqTyê<ä+.
$Tùw˝Ÿ |òü⁄ø√, &Ó]&Ü, sêØº e+{Ï ñ‘·Ôsê<ÛäTìø£yê<äT\T, ÁbÕ>±à{ÏdüTº\T
nìï s¡ø±\ Ä~Û|‘ ü ´· øπ +Á<ë\qT ‹s¡dÿü ]+#ês¡T. ‘·+Á&ç, ø=&ÉT≈£î nH˚ <Ó«’ BÛø£ ‘·
dü+ã+<Ûä+˝Àì Ä~Û|ü‘ê´ìï e´‹πsøÏ+#ê&ÉT &Ó]&Ü. ‘·+Á&çøÏ ˝Àã&ç ø=&ÉT≈£î
118  $s¡T<ä∆
˝Ò<ë ≈£L‘·Ts¡T e⁄+&Ü\qï~ Ä~Û|ü‘·´ dü+ã+<Ûäy˚T ‘·|üŒ düe÷q‘ê«ìï kÕú|æ+#˚
Á|üC≤kÕ«$Tø£ dü+ã+<Û+ä ø±<äì Äj·Tq n_ÛÁbÕj·T+. BH˚ï yê#·ø±ìøÏ e]Ô+|ü#d˚ æ
eTT+<äTe÷≥qT yê#·ø£+ nÁ|ü<Ûëq+ #˚j·T≥yÓ÷ ˝Ò<ë eTT+<äTe÷fÒ ‘·qqT
‘êqT Á|ü<Ûëq yê#·ø±ìøÏ ˝Àã&ç, ≈£î~+#·T≈£î b˛e≥yÓ÷ #˚düTÔ+<äì $e]kÕÔ&ÉT.
n+<äTøπ |æ‘· Vü≤‘·´≈£î &Ó]&Ü |æ\T|ü⁄ìkÕÔ&TÉ . ‘·+Á&ç bÕÁ‘· |üP]Ô>± Ä~Û|‘
ü ê´ìø°,
|æ‘·kÕ«eT´ Ä~Û|ü‘ê´ìøÏ HÓ\eì ôd’eTHé &çuÀyê n_ÛÁbÕj·T+.
øö≥T+_ø£ eédüú˝À ‘·+Á&ç b˛wæ+#˚ u≤<Ûä´‘êj·TT‘·yÓTÆq bÕÁ‘·qT es¡í,
≈£î\ düe÷»+ >√¢]ô|’ò #˚dTü +Ô <˚y÷Ó >±˙, j·T÷s¡|⁄ü düe÷C≤\T e÷Á‘·+ ‹s¡dÿü ]kÕÔsTT.
es¡í, ≈£î\ eédüú˝Àì Ä~Û|ü‘·´+ e\¢ nH˚ø£ Á|üjÓ÷»Hê\T bı+<äT‘·Tqï dües¡í
|æ‘·kÕ«eTýê<äT\T düeT]∆kÕÔπsyÓ÷ >±˙ Ä~Û|ü‘·´ eédüúqT ‹s¡düÿ]düTÔqï
Á|üC≤kÕ«$Tø£yê<äT\T ˝Ò<ë m>±*fÒ]j·THé, j·÷+{° bòÕdædTü º X¯≈î£ \Ô T düT‘ês¡eT÷
n+^ø£]+#·e⁄. m+‘√ bÕ‘·ã&çqB, ‹s¡düÿ]+#·ã&çqB, e´‹πsøÏ+#·ã&çqB,
ndæ‘ Ô «· yê<äT\ #˚‘ê, Á|ü>‹∑ o yê<äT\ #˚‘ê, n+uÒ<ÿä sê«<äT\ #˚‘ê K+&ç+#·ã&û,
‹s¡düÿ]+#·ã&çq |æ‘·yê<ä+, <Ó’eyê<ë\qT ‹]– u≤~Û‘·T\ •s¡düT‡ MT<ä
s¡T<ä›&É+ nq+^ø±s¡+. |æ‘·/<Ó’e πø+Á<ä dæ<ë∆+‘·y˚T >=|üŒ<ä˙, nedüs¡yÓTÆq<ä˙
ˇ|ü⁄Œø=+fÒ, X¯s¡à ‘·s¡ÿ+ e\¢ ñ‘·Œ¤qïeTj˚T´ |òü*‘ê\qT uÛÑ]+#ê*. ‘·+Á&ç
bÕÁ‘· b˛wæ+#ê&Éì #Ó|æŒq sêeTT&ç #˚‹˝À á <˚X¯ eT÷\yêdüT\ •s¡düT‡
K+&ç‘y· TÓ ,Æ C≤„Hês¡H® ê øπ Áå ‘ê\≈£î <ä÷s¡+>± ≈£î[¢q ø£fiã‚ sê˝…’ ∫‹øÏb˛yê*. sêeTT&ç
<Ûäs¡à+ ÁbÕdü+–ø£‘· m+‘· ndü+<äs¡“¤yÓTÆq<Ó’Hê düπs, Ä sêeTT&ç <ÛäsêàH˚ï ‘·+Á&ç
u≤<Û´ä ‘·>±, <Óe’ ø±s¡´+>± á <˚X¯ sê»´+ jÓTTø£ÿ kÕs¡u÷ÑÛ ‘· ‘·‘«· + (Ä+≥˝≤õø£˝Ÿ
|òæ˝≤dü|ò”) >± kÕú|æ+#ê\ì Væ≤+<ä÷ C≤rj·Tyê<ä+ ‘·|ædüTÔqï~.
ìC≤ìø°, ‘·+Á&ç ˝Ò<ë <Ûsä à¡ ø£sÔ¡ bÕÁ‘· b˛wæ+#ê\ì #Ó|Œæ q >±+BÛ Væ≤‘·yê<ëìï
n+uÒ<äÿsY ‹s¡düÿ]+∫, sêC≤´ìï s¡ø£å≈£î&ç kÕúq+˝À ì\u…≥º&É+ e˝Ò¢ u≤~Û‘·
düeT÷Vü‰\≈£î ªnHê<∏äμ dæú‹ì+∫ ªbÂs¡μ ôVA<ë <äøÏÿ+~. sêC≤´+>∑+˝À
ìs¡«∫+#·Tø=qï≥Tº>± bÂs¡T\qT sê»ý˚T s¡øÏå+#·T ø√yê* ‘·|üŒ @ <˚e⁄&É÷
˝Ò<ë @ n~Ûe÷qe⁄&É÷ s¡øÏå+#·sê<äT. •øÏå+#·sê<äT ≈£L&Ü. ø±˙, |æ‘·kÕúq+˝À
e⁄qï sêC≤´+>±ìï ‘√dæsê»ì ‘·+Á&çù|s¡T‘√ Áu≤Vü≤àDT˙ï, <˚e⁄&ç ù|s¡T‘√
Áu≤Vü≤àD≤´˙ï sê»´+>± Á|ü‹cÕº|+æ #˚ ø£wæì HÓÁVüA yÓTT<ä\Tø=ì qπs+Á<ä yÓ÷&û
es¡≈£î ø=qkÕ–dü÷ÔH˚ e⁄Hêïs¡T.
X¯s¡à e>∑düTÔqï≥Tº á <˚XÊìø° ˝Ò<ë á ˝Àø±ìø° ‘·+Á&ç, <˚e⁄&ÉT ˝Ò&Éì
me¬sH’ ê ÁuÛ$Ñ TùdÔ n~ yêfi¯¢ EyÓq’ *»y˚T ne⁄‘·T+~. sêC≤´+>∑ $s¡T<ä+∆ >± eTqTe⁄
Äø£‹ì∫Ãq ‘·+Á&ç˙, <˚eTT&ç˙ á düe÷»+˝À ã\+>± ì\u…&TÉ ‘·÷H˚ e⁄Hêïs¡T.
yê{ÏøH£ é dæ{° <˚e⁄&É÷, nyÓT]ø± ‘·+Á&ç ø£*dæ ‘·j÷· s¡T #˚dqæ Væ≤+dü≈î£ Á|ü‹Væ≤+dü>±
ãj·T˝Ò]› q rÁeyê<ä+ HÓ‘T· { Ô Ï yêqqT ≈£î]|æd÷ü HÔ ˚ e⁄qï~. <˚e⁄&˚ ˝Òì yÓ*yê&É˝À¢øÏ
‘·+Á&ç nsTTq j˚TdüTqT |üs¡˝Àø£ Á|üy˚XÊìøÏ ø£∫Ã‘·yÓTÆq Vü‰MT Çdü÷Ô Á|üy˚X¯ô|{Ïº
#ê˝≤ø±\yÓTÆ+~. |üs¡˝Àø£+ ‘·|üŒ ÇVü≤˝Àø£+ |ü≥ºì ˇø£ ñqà‘·Ô dæú‹øÏ rdüT¬øfi¯ó
Ôqï~ |ü∫Ã ì»+. @~ ndü˝…’q ÇkÕ¢yÓ÷ #Ó|üŒ˝Òq+‘·>± e÷]b˛sTTq ø±\+˝À
‘·_¢ø˘ ˝≤+{Ï »e÷‘·T\T eTTdæ¢+ düe÷C≤ìï ‹s√>∑$T+|ü #˚düTÔqïB ì»y˚T.
‘·+Á&ÉT\ eT<Ûä´, <˚e⁄fi¯¢ eT<Ûä´ »s¡T>∑T‘·Tqï düeTs¡+˝À kÕe÷qT´&ÉT ã+BÛ>±
e÷s¡T‘·THêï&Éì ˇø£yÓ’|ü⁄ y˚<äq|ü&ÉT‘·T+fÒ X¯s¡à eT∞¢ bÕ‘·bÕfÒ bÕ&É≥+ @
kÕ+düÿ‹ø£ #êDø£´ ˙‹?
eTq~ C≤‹ sê»´+ ø±<äqï ìC≤ìï y˚T<Ûë\e⁄+‘ê m+<äT≈£î >∑T]Ô+#·
ìsêø£]düTÔHêïs√ ns¡ú+ ø±<äT. j·T÷s¡|ü⁄˝Àì C≤‹ sêC≤´\ ˝≤+{Ï~ ø±<äT eTq
sê»´+. C≤‹ uÛ≤eH˚ ˝Òì düe÷»+ eTq~. ≈£î\+ ‘·|üŒ C≤‹øÏ |ü⁄≥º>∑‘·T˝Ò¢ì
neédüú Ç~. C≤‹ nH˚ neT÷s¡Ô uÛ≤eqqT ì»+ #˚jT· ˝ÒeTì Á>∑V≤æ +∫q sêC≤´+>∑
ìsêà‘· >∑D‘·+Á‘· sê»´+>± ìsê∆]+#ê&ÉT. >∑D‘·+Á‘· $<Ûëq+˝ÀH˚ $$<Ûä C≤‘·T\,
≈£î˝≤\, ‘Ó>∑\, eT‘· ã+<ë\, uÛ≤cÕ düeT÷Vü‰\, *+>∑ düe÷C≤\≈£î »HêuÛ≤
ÁbÕ‹|ü~ø£q ÁbÕ‹ì<Ûä´+ \_ÛdüTÔ+~. C≤‹ sêC≤´˝À¢ Ç~ ndü+uÛÑe+. bÕ*‘·
C≤‹øÏ #Ó+<äì düeT÷Vü‰\≈£î, ã+<ë\≈£î, >∑D≤\≈£î, ‘Ó>\∑ ≈£î, C≤‘·T\≈£î sê»´+
ø£*Œ+#˚ Vü≤≈£îÿ\T, s¡ø£åD\T, ÁbÕ‹ì<Ûä´+ ‘·|üŒìdü]>± <äπøÿ neø±X¯+ ˝Ò<äT.
n$ C≤‹ sê»´+ jÓTTø£ÿ <äj·÷<ëøÏåD≤´\ MT<ä Ä<Ûës¡|ü&ç J$+#ê*. ø±˙,
eTq~ >∑D‘·+Á‘· sê»´+ ø±e≥+ e\¢ n˝≤+{Ï ìs¡+≈£îX¯ C≤‹ <äTs¡V≤ü +ø±sêìøÏ
u≤~Û‘·T\T>± $T>∑\ø£b˛>±, ùdºø˘ ôVA\¶s¡T¢ ø±>∑*>±s¡T. X¯s¡à eTq sêC≤´ìï
C≤‹ sêC≤´\ düs¡düq ìu…{Ïº uÀHÓøÏÿ+#·≥+ düeTs¡∆˙j·T+ ø±<äT.
øö≥T+_ø£yê<ä+ eTs√ ø±\Œìø£yê<ä+. n~ ‘·+Á&ç˙, |æ\¢\ $ø±kÕ˙ï,
‘·+Á&ç |ü&˚ ø£cÕº\q÷ s=e÷+{Ïôd’CŸ #˚düTÔ+~. |æ\¢\ m<äT>∑T<ä\≈£î ‘·+Á&ç, ‘·*¢
eT<Ûä´ kÕeTs¡dü´ dü+ã+<Ûë\T <√Vü≤<ä+ #˚kÕÔj·T˙, |æ\¢\qT ô|+#˚ u≤<Ûä´‘·qT
‘·+Á&ç uÛÑTC≤\MT<ä yÓ÷|æ, ‘·*¢ì yê]ì kÕπø j·T+Á‘·+>± e÷πsÃdüTÔ+<ä˙ á
120  $s¡T<ä∆
ø±\Œìø£yê<ä+ >∑T]Ô+#·˙<äT. ‘·+Á&çì ˇø£ ≈£î˝≤ìø°, ˇø£ esêZìø° ã+BÛì #˚dæq
<˚e⁄&ÉT Ä |æ\¢\ XÊØs¡ø£, e÷qdæø£ Á|ü>∑‹øÏ ‘·+Á&ç jÓTTø£ÿ Ä]úø£ dæú‹˙ ˝Ò<ë
Ä]úøã£ ˝≤ìï bı+<˚ Á|ü‹uÛ≤ kÕeTsê∆´\qT ùV≤‘·Te⁄>± #·÷|æ ‘·|Œæ +#·T≈£î+≥THêï&ÉT.
á ≈£î\ düe÷»+˝Àì q\uÛ’… ø√≥¢ |”&‘ ç T· \T s√E≈£î ˇø£ÿ |üP≥ ‹+&ç e÷Á‘·yT˚
‹+≥THêïs¡+fÒ, mquÛX’… Ê‘·+≈£î ô|>’ ± ã&û&TÉ |æ\\¢ T dü÷ÿ\T Á&Ü|üe⁄≥e⁄‘·THêïs¡+fÒ,
‘·*¢<ä+Á&ÉT\ nC≤„q+, ù|<ä]ø£+, ndüeTs¡∆‘· e\¢ ì‘·´+ øö≥T+_ø£ Væ≤+dü≈£î
>∑T¬s’ u≤˝≤´ìï b˛>=≥Tº≈£î+≥THêïs¡+fÒ ‘·+Á&ç πø+Á<ä eéùdú ø±s¡D+. ø±˙,
j·T÷s¡|⁄ü ˝Àì nH˚ø£ <˚XÊ\T >∑s“¡ d¤ úü •X¯óe⁄ qT+&ç {°HJ˚ es¡≈î£ b˛wüD, $<ë´ãT<äT\∆ T,
u≤˝≤´ìï nqTuÛÑ$+#˚ Vü≤≈£îÿqT >±´s¡+{° #˚j·T≥y˚T ø±<äT, eTq ≈£î\ düe÷»+
Ç∫Ãq ô|‘·Ôq|ü⁄ Vü≤≈£îÿ dü«uÛ≤e+‘√ ø£qï|æ\¢\ |ü≥¢ ne÷qTwü+>± Á|üe]Ô+∫q
yê]ì n¬sdüTº #˚dæ U…’<äT #˚dæq dü+|òüT≥q\THêïsTT. ‘·+Á&ç e⁄qï+‘· e÷Á‘êH˚
_&É¶≈£L, ‘·\T¢\≈£L ùd«#·Ã¤ e⁄+≥T+<äqTø√e≥+ ô|<ä› <ä>±. ìC≤ìø°, ùd«#·Ã¤≈£î
‘·+Á&û, <˚e⁄&ÉT ô|<ä› n&É¶+ø£ì mìï kÕe÷õø£ |ü]D≤eT <äX¯\T #·÷|æ+#êjÓ÷
eT]Ãb˛‘˚ m{≤¢?
X¯s¡à Ä]úø£yê<ëìï ìs¡dæ+∫q+‘·H˚ ‘·q yê<äq ÄyÓ÷<ä˙j·TyÓTÆq<äì
ìs¡÷|æ+#·˝sÒ T¡ . ùd«#êÃ¤ e÷¬sÿ{Ÿ e\¢ <ä[‘·T\ J$‘ê˝À¢ ô|<ä› e÷s¡TŒ˝§ kÕÔjT· ì
mes¡÷ Ä•+#·˝Ò<äT. ø±˙, ≈£î\ dü+ã+<Ûë˝À¢ dü«\ŒyÓTÆq e÷s¡TŒ˝…’Hê y=kÕÔj·T˙,
eTTK´+>± C…\’ T>∑~>± e÷]q Á>±eTsê»´+ $∫Ã¤qyÓT,Æ düTBs¡Èø±\+ ø£≥Tºu≤ìdü\T>±
ã+~Û‘T· ˝…q’ <ä[‘·T\≈£î kÕù|ø£yå TÓ qÆ ùd«#·Ãì¤ #˚Ã k˛wü˝Ÿ yÓTT_*{° <=s¡T≈£î‘·T+<äì
e÷Á‘·y˚T Äø±+øÏå+#ês¡T. nìï <äX¯˝À¢ neT˝…’q Ä]úø£ ˇ|üŒ+<ë\ e\¢, y˚>∑+>±
$dü]Ô +∫q ≥#YÁd”ÿHé f…ø√ïsTT»+ e˝≤¢, m\Áø√º ø£eT÷´ìπøwüHé Á|ü>‹∑ e\¢ Áu≤Vü≤àD,
yÓX’ ´¯ e÷¬sÿ{Ÿ ˝≤uÛ|Ñ &ü ~¶É . ø±dædº ºt e÷¬sÿ{Ÿ dü«uÛ≤e+, Á|ües¡qÔ |”&‘
ç · düeT÷Vü‰\qT
ø£˙dü+ $ìjÓ÷>∑<ës¡Tì>± ≈£L&Ü |ü]>∑DÏ+#·<ä˙, n~ nH˚ø£ e÷j·÷C≤\
|ü<‘ ∆ä T· \‘√ CÒãT<=+>∑øq£ ï V”≤q+>± Á|üe]ÔdTü +Ô <äqï ms¡Tø£ n+uÒ<ÿä s¬ {
’ Ÿ y˚T<Ûëe⁄\≈£î
e⁄+~.
dües¡í düs¡T≈£î\ dü+‘·qT $düÔ]+|ü #˚j·T{≤ìø°, <˚X¯ düVü≤» eqs¡T\qT
dües¡í dü+|üqTï\≈£î ø£≥uº ≥
… &º +É <ë«sê Á|ü|+ü #· ≈£îuÒsT¡ \qT #˚d,æ Á|ü|+ü #· e÷¬sÿ≥TqT
>∑T|æŒ{À¢øÏ ‘Ó#·TÃø√e≥+ <ë«sê yÓ’wüíe, yÓ’~ø£, düHê‘·q <Ûäs¡à |üs¡+|üsê>∑‘·yÓTÆq
Væ≤+<ä÷‘·« C≤rj·Tyê<ëìï Äs¡Ć≤‹ ◊ø£´‘· ù|s¡T‘√ Á|ü|+ü #·eT+‘ê eékÕú|‘ æ +·
#˚j÷· \ì ‘·|dæ Tü qÔ ï dü‘´· + ø£ì|æd÷ü HÔ ˚ e⁄qï~. dü+|òTü |ü]yêsY dü+dü\ú T yÓTT<ä\Tø=ì
Vü≤πsø£èwüí $TwüHé, sêeTÁøÏwüí $TwüHé es¡≈£î mH√ï dü+düú\T Ä ~X¯>± |üì#˚dü÷ÔH˚
e⁄HêïsTT. Ä \ø£å´+ ø√düy˚T ù|<ä (Væ≤+<ä÷ ù|<ä\) |æ‘·s¡>± Á|üø£{Ï+#·Tø=qï
qπs+Á<ä yÓ÷&Ûû ìÁ<ëVü‰sê\Te÷ì |üì#˚düTÔHêï&ÉT. Ä \ø£å´+ ø√düy˚T eTTdæ¢+\qT,
<ä[‘·T\qT kÕeT÷Væ≤ø£ Vü≤qq øπ +Á<ë\≈£î dü«j·T+>± ‘·s*¡ b˛sTT ≈£L´˝À ì\ã&˚
ã*y˚Tø£\T>± ‘·j÷· s¡T #˚ùd e÷qdæø£ Á|ü|+ü #êìï ì]àdüTHÔ êï&ÉT. Ä kÕeT÷Væ≤ø£
Vü≤qqÁøÏjT· ≈£î nedüsy¡ TÓ qÆ ‘·˝≤s¡T\qT X¯SÁ<ä, X¯SÁ<änÁ>∑≈î£ ˝≤\ qT+∫ ‘·j÷· s¡T
#˚dæ •ø£åDÏdüTÔHêï&ÉT.
Ç+<äTeT÷\+>± ìsê∆]+#·Hq’Ó ~ @eTq>±, á ˝Àø±˙ï, |”&‘ ç · düeT÷Vü‰\qT
düs¡«HêX¯q+ #˚dæq, #˚düTÔqï, uÛÑ$wü´‘·TÔ˝À #˚j·TuÀj˚T ‘·+Á&ç ` n‘·&ÉT m+‘·{Ï
ñ<ë‘·TÔ&ÉT, o\e+‘·T&ÉT, dü<äTZDT&ÉT, ìs¡TZDT&ÉT nsTTq|üŒ{Ïø° ‘ê‹«ø£+>±
>±˙, ø£˙dü Ç+–‘·C≤„q+‘√ >±˙ n+^ø£]+#˚~ ˝Ò<ìä Á|üø{ £ dÏ Tü HÔ êï+. y˚\ j˚Tfi¯ó
>¢ ± á Á|ü|+ü #ê˙ï, á <˚XÊ˙ï düs«¡ HêX¯q+ #˚dqæ <˚e⁄&ÉT m+‘·{Ï <äj÷· eTj·TT&ÓH’ ê,
m+‘·{Ï ã\yÓTÆq <˚Vü≤ <ës¡T&ÛÉéT÷, Äj·TT<Ûä dü+|ü‹Ôì #˚ã÷ìyê&Ó’qq÷,
m+‘·{Ï <Ûäs¡à ìs¡ù|ø£åyÓT Æqyê&Ó’qq÷, m+‘·{Ï ø£s¡TD≤eT‘· Vü≤<äj·TT&Ó’qq÷,
n‘·&Ó+‘· ìs¡TZDT&Ó’qq÷, dü<äTZDT&Ó’qq÷, ìsêø±s¡T&Ó’qq÷, kÕø±s¡T&Ó’qq÷
düπs, ‘ê‹«ø£+>±>±˙, kÕ<Ûës¡D ãT~∆‘√>±˙, nkÕ<Ûës¡D ãT~∆V”≤q‘·‘√ >±˙
n+^ø£]+#˚~ ˝Ò<äì Á|üø£{Ï+#·HÓ’q~.
kÕs¡+>∑ yÓuŸ e÷´>∑C…’Hé,

15 ôdô|º+ãs¡T, 2016
122  $s¡T<ä∆
ñ<äj·Tø±+‘·T\ K&ÉZ<ÛëØ
ø£‹Ô eTùV≤wt
ªªm+‘· ø±\+ ã‹ø±eTqï~ eTTK´+ ø±<äT. m+‘·
eTôVAqï‘· + >± ã‹ø±eTqï~ eTTK´+μμ nì
u≤u≤kÕôV≤uŸ n+uÒ<äÿsY yêÚ≤´ì+#ê&ÉT. á yê´K´
ø£‹Ô eTùV≤wt≈£î #·ø£ÿ>± e]ÔdüTÔ+~. Hê\T>∑T |ü<äT\
ej·TdüT˝À ‘·qT eTq*ï $&ç∫ yÓ[¢b˛j·÷&ÉT. ø±˙
‘·qT J$+∫q ø±\eT+‘ê #ê˝≤ >=|üŒ>± ã‹ø±&ÉT.
Äj·TqTï nø±\ eT‘·T´ X¯ø£≥+ q*|æ y˚j·Tø£b˛‘˚,
‘·qT eTqTyê<ä eédüqú T ô|øÏ*+#˚ |üìì ø=qkÕ–dü÷HÔ ˚
e⁄+&˚yê&ÉT. ñ<äj·TøÏs¡D K&ÉZ<ÛëØ ø£‹Ô eTùV≤wt
ndüÔeTj·T+ nq÷Vü≤ýÓTÆq dü‘·´+.
kÕs¡«»˙qyÓTÆq eTôVAqï‘· $\Te\ |ü]yê´|æÔ
ø√dü+ ø£wæ #˚XÊ&ÉT. ñìøÏ ø√˝ÀŒ‘·Tqï ùd«#·Ã,¤ düe÷q‘·«+,
Hê´j·T+, k˛<äs¡uÛ≤yê\qT ø±bÕ&ÉTø√e&ÜìøÏ ‘·qT
n\Tô|s¡T>∑ì b˛sê≥+ #˚XÊ&ÉT. Á|üC≤kÕ«eT´ uÛ≤eqqT

ˇø£ sêC≤´+>∑ ìj·TeT+>±H˚ ø±≈£î+&Ü, ˇø£ Jeq $<Ûëq+>± Ä#·]+#ê\ì
‘·qT Äsê≥|ü&Ü¶&ÉT. ‘·q yÓ’]|üøå±\‘√ dü+yê~+#˚ düeTj·T+˝À ≈£L&Ü ‘êqT
Ä $<ÛëHêìï Ä#·]+#ê&ÉT. á >∑TDy˚T ‘·q≈£î ndü+U≤´ø£yÓTÆq n_Ûe÷qT\qT,
X¯Á‘·Te⁄\qT düeT≈£L]Ã+~. Á^≈£î bÂsêDÏø£ Hêj·T≈£î&ÉT ˇ&çd”‡ e÷~], n‘·qT
nH˚ø£ ø£cÕº\T, uÛ≤s¡eT÷ yÓ÷XÊ&ÉT. uÛ≤s¡‘· Ç‹Vü‰dü Hêj·T≈£î&Ó’q X¯+ã÷≈£î&ÉT,
X¯+ãs¡T\ e÷~]>± qø£åÁ‘· <Ûä÷[˝À neTs¡T&ç˝≤ Á|üø±•düTÔHêï&ÉT.
∫‘·÷sÔ T¡ õ˝≤¢˝Àì ˇø£ n‹ kÕe÷qýÓTqÆ <ä[‘· ≈£î≥T+ã+˝À ø£‹Ô eTùV≤wt
»ìà+#ê&ÉT. |æJ, |æôV≤∫¶ j·T÷ìe]‡{° Ä|òt ôV’≤<äsêu≤<äT˝À |üP]Ô #˚XÊ&ÉT.
dæìe÷ s¡+>∑+ MT<ä ‘·qT $•wüºyÓTÆq |ü]XÀ<Ûäq #˚XÊ&ÉT. Ä ‘·sê«‘· dæìe÷
s¡+>∑+˝À eT+∫ $eTs¡Ù≈£î&ç>± eTqïq\T bı+<ë&ÉT. dæ˙ $eTs¡Ù˝À ‘·qT e´ø£Ô+
#˚dæq n_ÛÁbÕj·÷\T $yê<ëìøÏ ø±s¡DeTj·÷´sTT. |üeHé ø£fi≤´DY n_Ûe÷qT\T
e´øÏÔ>∑‘· <ä÷wüD\≈£î ~>∑&Éy˚T ø±≈£î+&Ü e÷qdæø£+>± u≤>± y˚~+#ês¡T. yê{Ïì
Á|üC≤kÕ«$Tø£ #·Á≥+˝ÀH˚ ø£‹Ô eTùV≤wt m<äTs=ÿHêï&ÉT. Ä dü+<äs¡“¤+˝À ‘·qT
#·÷|æq düV≤æ wüß‘ í ,· dü+j·TeTq+, |ü]DÏ‹ n+<ä]˙ ÄX¯Ãs¡´|ü]∫+~. nìï esêZ\
Á|ü»\T ‘·qqT kı+‘·+ #˚düTø=H˚˝≤ #˚dæ+~. Ä Áø£eT+˝ÀH˚ ‘·qT d”«j·T s¡ø£åD
ø√dü+ yÓ’mdtÄsY bÕØº ‘·s¡|òü⁄q ˇø£ yê]j·TsY˝≤ e÷]b˛j·÷&ÉT. »>∑H√àVü≤Hé
s¬ &ç¶ bÕ\q˝À kÕqT≈£L\ n+XÊ\qT kÕ«>∑‹dü÷HÔ ,˚ Á|ü‹≈£L\ n+XÊ\qT düTìï‘·yTÓ qÆ
dü«s¡+‘√ ‹s¡dÿü ]dü÷Ô e#êÃ&ÉT. nsTT‘˚ Äj·Tq n~Ûø±]ø£+>± Ä bÕØº düuTÑÛ ´&ÉT
ø±<äT.
kÕVæ≤‘·´+, düe÷»+, dü+düÿ‹, sê»ø°jT· + ‘·q n_Ûe÷q øπ Áå ‘ê\T. ‘Ó\T>∑T,
Ç+^¢wüß, Væ≤+B kÕVæ≤‘ê´\qT #ê˝≤ Áù|eT>± #·<äTe⁄≈£îHêï&ÉT. düHê‘·q yÓ’~ø£
kÕVæ≤‘·´+‘√ ≈£L&Ü ‘·q≈£î eT+∫ Á|üy˚X¯+ e⁄+~. Ä<ÛäTìø£ kÕVæ≤‘·´+˝Àì
ø±¢dæø˘‡ MT<ä düŒwüºyÓTÆq n_ÛÁbÕj·÷\T ‘·q≈£îHêïsTT. kÕVæ≤‘·´+ MT<ä düŒwüºyÓTÆq
n_ÛÁbÕj·÷\T e⁄HêïsTT ø£‹Ô eTùV≤wt≈î£ . |ü⁄düøÔ ±\qT, dæìe÷\qT, sê»ø°j÷· \qT
n$T‘·+>± Áù|$T+∫q ‘·qT Ç‘·s¡T\ yÓTVü≤sê“˙ ø√dü+ e÷{≤¢&É&ÉT. @<Ó’Hê
düsπ , ˇø£ ‘ê]ÿø£ $y˚#q· ‘√ Ç‘·sT¡ \ $y˚ø±ìï yÓ*–+#˚˝≤ #Ó|Œü &É+ ‘·q e´øÏ‘
Ô «· +.
uÛ≤eC≤˝≤ìï m+‘· ø£∫Ã‘·+>± e´ø£Ô+ #˚kÕÔ&√, eTqTwüß\‘√ n+‘˚ Áù|eT>±
eéVü≤]kÕÔ&ÉT. ‘·q≈£î e´≈£îÔ\ MT<ä yÓ>∑≥T ˝Ò<äT. e´‹πsø£‘· ˝Ò<äT. ‘·qqT
<ä÷wæ+∫q yêfi¯¢qT, ‘·q MT<ä <ë&ç #˚dæ #·+bÕ\ì #·÷dæq yêfi¯¢qT ≈£L&Ü
124  $s¡T<ä∆
Áù|$T+#˚ Vü≤<äjT· + ‘·q~. düeTø±©q ø£e⁄\T, s¡#s· TT‘·\ s¡#q· \qT #·<eä &ÉyT˚
ø±<äT, yêfi¯q¢ T Áb˛‘·‡Væ≤+#˚ yê&ÉT. |ü⁄düøÔ ±$wüÿs¡D düu\ÑÛ ˝À ‘·|Œü ≈£î+&Ü ø£ì|æ+#˚yê&ÉT.
{Ï$ #Ûêq˝Ÿ‡˝À ‘·sT¡ #·T>± ø£ì|æ+∫qfÒ,º kÕVæ≤‘·´ düu\ÑÛ ˝À ‘·|Œü ≈£î+&Ü ø£ì|æ+#˚yê&ÉT.
kÕVæ≤‘ê´ìï dü+|üqï esêZ\ $H√<ä ø±s¡´ø£˝≤|ü+>± #·÷ùd <äø£Œ<∏ëìï ø£‹Ô eTùV≤wt
düŒwüº+>± ‹s¡düÿ]+#ê&ÉT.
ªªkÕVæ≤‘ê´ìï ªm©{Ïdtºμ (>=b˛Œfi¯fløÏ e÷Á‘·y˚T dü+uÛÑ+~+∫q $wüj·T+)
#Ój·T´&ÉeT+‘· ‹s√>∑eTq+ eTs=ø£{Ï ˝Ò<äT. eTq ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤r #·]Á‘· n+‘ê
n<˚ <Û√s¡DÏ!μμ (ø£‹Ô eTùV≤wt, 15 pHé, 2021). ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´ #·]Á‘·qT á
$<Û+ä >± ns¡+ú #˚dTü ø√e&É+ düV≤ü »y˚T. á eT<Û´ä ø±\+˝À á <Û√s¡DøÏ Ï kÕqT≈£L\
ÄyÓ÷<ä+ u≤>± ô|s¡T>∑T‘·T+~. |ü⁄düÔø±\T Á|ü#·T]+#˚ ø=ìï dü+düú\ <Û√s¡D°,
u≤>± ù|s¡Tqï s¡#s· TT‘·\ Á|ües¡HÔ ê Ç˝≤ uÛ≤$+#·&ÜìøÏ ñ|üø]£ düT+Ô ~. nuÛTÑ ´<äjT· ,
$|ü¢e, <ä[‘·, Ád”Ô yê<ä, _dæyê<ä, yÓTÆHêØº yê<ä, ‘Ó\+>±D yê<ä kÕVæ≤‘·´ Áø£eT+
n+‘ê ≈£L&Ü kÕVæ≤‘ê´ìï Á|üC≤kÕ«MTø£]+#·&É+, kÕe÷Jø£]+#·&É+ nH˚ ~X¯>±
kÕ–+~. ø±˙ ñ<äé÷\T ã\V”≤q|ü&,ç qj·÷ñ<ës¡yê<ä uÛ≤eC≤\+ ã\|ü&TÉ ‘·÷,
‘·‘Y dü+ã+<Ûä dü+düÿ‹ ñìøÏ eéd”øú £ ‘·+ ne⁄‘·Tqï ˇø£ qj·÷<äX¯´+ Ä$wüÿ‘·+
nsTT´+~. á Á|üe÷<ëìï |üdæ>∑{Ïºq y˚T<Ûë$ ø±ã{Ïº n˝≤+{Ï ˝À‘Ó’q yê´K´
#˚XÊ&Éì uÀ<Ûä|ü&ÉT‘·T+~.
<ä[‘· <äø£Œ<∏+ä qT+∫ düHê‘·q bòÕdæC≤ìï $eT]Ù+#ê&ÉT. Væ≤+<ä÷ düe÷õø£
eédü˝ú À dü+düÿ‹ ù|s¡T‘√, ndüŒX¯´‘· ù|s¡T‘√ <ä[‘·T\qT <ä÷s¡+ ô|fÒº $<ÛëHêìï
ã\+>± Á|ü‹|òTü {Ï+#ê&ÉT. n~ $<ëé+‘·T&Óq’ <ä[‘·T&ç>± ‘·q u≤<Û´ä ‘· n+{≤&ÉT.
ªªãT<äT›qï me]ø° ≈£î\+ ñ+&É<äTμμ n+{≤&ÉT ªªe÷ $TÁ‘·T&ÉT ns¡$+<é
C≤wüßyê. eTØ eTTK´+>± Á¬ød’ eÔü ⁄&Óq’ ‘·qøÏ ≈£î\+ ˝Ò<Tä nì dü>s∑ «¡ +>± #ê≥T≈£îHêï&ÉT.
Äj·TqøÏ Hê n_Ûq+<äq\T. <äTs¡<äwüºeXÊ‘·TÔ Hê≈£î n˝≤ ≈£î˝≤ìï ‘·D°ø£]+#˚
kÂ\uÛÑ´+ ˝Ò<äT. ø±s¡D+ ø=ìïy˚\ dü+e‘·‡sê\ nD∫y˚‘· Hê ≈£î˝≤ìøÏ H˚|ü<Ûä´+.
Ç|üŒ{ÏøÏ ø=qkÕ>∑T‘·Tqï $eø£å Hê es¡Ôe÷q+. Á|ü‹s√p b˛sê≥+ Hê ì‘·´
>∑eTq+. Hê≈£î ≈£î\+ ñ+~. <ëìô|’q kÕ>∑T‘·Tqï Äsê#·ø±ìï b˛sê&É{≤ìøÏ
≈£L&Ü ≈£î\y˚T Hê≈£î ÁbÕ‹|ü~ø£. ≈£î\+ ù|s¡T‘√ Hê MT<ä <Ís¡®Hê´\T #˚dæq
n~Ûø±s¡ ≈£î˝≤\qT #Ûê˝…+CŸ #Ój÷· ´*. Hê ndæ‘ Ô ê«ìï ì\T|ü⁄ø√yê*. Ä‘·à>ös¡e+
#ê≥Tø√yê*. Hê ãT~∆ì, C≤„Hêìï n+<äTπø yê&É‘êqT. Hê ã˝≤ìï n+<äTπø
ñ|üjÓ÷–kÕÔqT. ø£˙dü+ sêuÀj˚T ‘·sê\˝À nsTTHê á $eø£å ñ+&É<äH˚ ÄX¯‘√
ø=qkÕ>∑T‘êqT. >=+‘·Tø£ìkÕÔqT. H˚qT bı+~q neø±XÊ\T. Hê≈£î n+~q düTU≤\T
m+<äs√ #˚dæq ‘ê´>±\ |òü\+ nì nqTì‘·´+ >∑Ts¡TÔô|≥Tº≈£î+{≤qT. yêfi¯flì
düà]kÕÔqT. yêfi¯flqT Ä<äsÙ¡ +>± rdüT≈£îì b˛sê&É‘êqT. |ò˝ü ≤j·Tqyê<ëìï |ü]+ƒ #·qT.
n<˚ Hê≈£î ñqï ≈£î\düŒVü≤. Hê≈£î nedüs¡yÓTÆq ≈£î\‘·‘·«+. Ç<˚ H˚qT ø√s¡T≈£îH˚
e÷s¡TŒ. H˚qT Hê düVü≤#·s¡ ≈£î˝≤\ eTqTwüß\ qT+N Ä•+#˚ e÷s¡TŒ. ndæÔ‘ê«ìï
e<äT\T≈£îì. nHê´j·÷ìï #·÷d” #·÷&Éq≥Tº ˝Öø£´+>± Áã‘·øπ yêfi¯fløÏ Hê n_Ûq+<äq\T.
ø±˙ Hê b˛sê≥+ ≈£î\+ #·Á{≤ìï dü>∑s¡«eTT>± #˚~Û+#·&Üìπø kÕ>∑T‘·T+~.
@s¡T<ë{Ï ‘Ó|üŒ ‘·>∑˝…≥º≈£î+&Ü n~ Hê u≤<Ûä´‘· nqT≈£î+{≤qT. nø£ÿ&˚ Hê≈£î
ns¡$+<é C≤wüßyêøÏ ‘˚&Ü nqT≈£î+{≤qTμμ ( 8 pHé).
ÇB ø£‹Ô eTùV≤wt ìã<ä∆‘·. ≈£î\ ìs¡÷à\q ø√düy˚T ‘·q Ä˝À#·q\T,
Ä#·s¡D nì ãVæ≤s¡+>∑+>± Á|üø£{Ï+#ê&ÉT. Ä Áø£eT+˝À ‹s¡TeT\ ‹s¡T|ü‹
<˚ekÕúq+ yês¡T #˚|ü{Ïºq <ä[‘· >√$+<ä+ ø±s¡´Áø£e÷ìï $eTs¡ÙHê‘·àø£+>±
yêÚ≤´ì+#ê&ÉT.
ªªˇø£|ü⁄Œ&ÉT >∑T&ç˝À Á|üy˚X¯+ ìùw<Ûä+ nHêïs¡T. Ç|üŒ{ÏøÏ n&ÉbÕ<ä&ÉbÕ n<˚
>√\. eT<Û´ä ˝À <ä[‘· >√$+<ä+ nì <˚e⁄DÏí <ä[‘·yê&É˝À¢ ‹bÕŒs¡T. Ä $Á>∑V‰ü ìøÏ
‹]– n\j·TÁ|üy˚X¯+ »]–+<√ ˝Ò<√ ‘Ó©<äT. Ç|ü⁄Œ&ÉT y˚+ø£fÒX¯«s¡T&ç Ä\j·÷\T
yê&É˝À¢H˚ ø£&É‘ê+ n+≥THêïs¡T. eT] |üPC≤s¡T\T>± me]ï ô|&É‘ês¡T. eT‘·+˝À
e÷s¡TŒ nedüs+¡ . $eø£ìå e÷ù| dü+düÿs¡D\T n‘·édüs+¡ . ô|ô’ |’ |üP‘·\T yÓTs¡T>∑T\T
ø±<äT. n+‘·s¡Z‘· dü+düÿs¡D\T ø±yê*. {Ï{Ï&ç yÓT+ãsY‡ ˝À <ä[‘·T\T m+‘·
eT+~? |üP»s¡T˝À¢ <ä[‘·T\ XÊ‘·+ m+‘·? (ÄÁ˝…&û y˚<ä bÕsƒ¡XÊ\˝À <ä[‘·T\T
#·<äTe⁄ ≈£î+≥THêïs¡T). ≈£î\$eø£å b˛>=≥º&ÜìøÏ {Ï{Ï&ç #˚düTÔqï Á|üj·T‘êï\T
@$T{Ï? >∑Tfi¯fl‘√bÕ≥T ø£fi≤´D eT+≥bÕ\T. |ò+ü ø£Hå é Vü‰fi¯ó.¢ ø£eT÷´ì{° ôd+≥s¡T≈¢ L£ &Ü
{Ï{Ï&ç @sêŒ≥T #˚düTÔ+~. eT] <ä[‘·T\ø√dü+ yê&É˝À¢ Ç˝≤+{Ïyê{Ï @sêŒ≥T
#˚dTü +Ô <ë?μμ ( pHé 13, 2021). á Á|üXï¯ ≈£î {Ï{&Ï ç »yê_e« >∑\<ë? <ä[‘·T\qT
Ç‘·s¡ eT‘ê\qT d”«ø£]+#·≈î£ +&Ü ÄbÕ\H˚ Ä˝À#·q‘√ ôV≤’ +<äMø£sD ¡ (Áo yÓw’ Míü ø£sD
¡ )
ÁbÕC…≈î£ qº T yÓTT<ä\T ô|{≤ºsT¡ . Ç‘·s¡ eT‘ê\qT d”«ø£]+∫q <ä[‘·T\≈£î ]»πs«wüHé
rôdj·÷´\ì yê~+#˚ yêfi¯¢≈£î #·ø£ÿì »yêãT Ç#êÃ&ÉT.
126  $s¡T<ä∆
ªª]»πs«wüq¢ eT÷\ ñ<˚X› +¯ kÕe÷õø£ Hê´j·T+. nD>±]q, nD∫y˚jT· ã&É,¶
ñ<˚›X¯|üP]‘·+>± neø±XÊ\≈£î <ä÷s¡+ #˚j·Tã&É¶ ≈£î˝≤\≈£î neø±XÊ\T bı+<˚
kÂ\uÛ≤´ìï ø£*Œ+#·&É+. eT‘·+ e÷]‘˚ ≈£î\+ e÷s¡ì düe÷»+˝À, ≈£î\|üs¡yÓTÆq
]»πs«wüq¢≈£î eT‘êìï ÄbÕ~+#·&É+ ne>±Vü≤Hê sêVæ≤‘·´+μμ (10 pHé, 2021).
eT‘·+ e÷]‘˚ md”‡ ]»πs«wüHé e]Ô+#·<äì, ñ<√´>∑+ e∫Ãq ‘·sê«‘·
eT‘·+ e÷]Hê ≈£L&Ü ]»πs«wüHé e]Ô+#·<ìä eTÁ<ëdüT ôV≤’ ø√s¡Tº rs¡TŒ yÓ\Te]+∫+~.
Ä düeTj·T+˝À #ê˝≤ ô|<ä› #·s¡Ã »]–+~. Á¬ø’düÔe+ d”«ø£]+∫q <ä[‘·T\T md”‡
]»πs«wüHé bı+<ä&Üìï ø£‹Ô eTùV≤wt ˇ|ü⁄Œø√˝Ò<äT. nsTT‘˚ eT‘·+ e÷]Hê ≈£î\+
e÷s¡&+É ˝Ò<Tä ø±ã{Ïº ≈£î\|üsy¡ TÓ qÆ ]»πs«wüq≈¢ î£ eT‘êìï ÄbÕ~+#·&Üìï Äj·Tq
‹s¡düÿ]+#ê&ÉT.
ø£‹Ô eTùV≤wt≈£î sêC≤´+>∑+ |ü≥¢ n$T‘·yÓTÆq $XÊ«dü+ ñ+~. u≤u≤kÕôV≤uŸ
n+uÒ<äÿsY dæ<ë∆+‘·+ |ü≥¢ ÄdüøÏÔ e⁄+~. ãVüQ»q <äø£Œ<∏ä+‘√ sê»ø°j·÷\qT
$X‚¢wæ+#·&É+ #·÷kÕÔ+. eTTK´+>± _C…|æ n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ y=∫Ãq ‘·sê«‘· >√s¡ø£åø£
<äfi≤\T #˚dæq <äTsêàs¡ZyÓTÆq <ë&ÉT\‘√ Á|ü|ü+#· eT+‘ê Ä+<√fi¯q #Ó+~+~.
n˝≤π> $<ë´ πø+Á<ë\˝À ÄsYmdtmdt, _C…|æ uÛ≤eC≤\+‘√ $uÒ~Û+#˚ $<ë´s¡Tú\T,
Ábıô|dò sü q¢¡ T n¬sdüTº #˚dæ C…\’ T˝À ô|≥º&+É m≈£îÿe nsTT´+~. eTTK´+>± j·T÷ìe]‡{°
Ä|òt ôV’≤<äsêu≤<äT˝À s√Væ≤‘Y y˚eTT\ Vü≤‘·´ »]–q|ü⁄Œ&ÉT ø£‹Ô eTùV≤wt
#·*+∫b˛j·÷&ÉT. s√Væ≤‘Y y˚eTT\ Ä˝À#·q\qT ˝Àø±ìøÏ ns¡ú+ #˚sTT+#·&ÜìøÏ
‘·qT Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊ&ÉT. n˝≤π> es¡es¡sêe⁄, kÕsTTu≤ã, Vü≤˙u≤ãT, kÕºHé
kÕ«$T, Äq+<é ‘˚˝Ÿ ‘·T+uÒ¶ e+{Ï yêfi¯¢qT ;Ûe÷ ø=πs>±e⁄ ≈£îÁ≥ πødüT˝À, Ç‘·s¡
ø£*Œ‘· πødüT\˝À ìs¡“+~Û+∫, C…’\T˝À j˚Tfi¯¢ ‘·s¡ã&ç ô|{Ïºq|ü⁄Œ&ÉT ‘·qT ˇø£
Á|üC≤kÕ«eT´ $XÊ«dæ>± sê»´ ìs¡“+<Ûëìï ìs¡dæ+#ê&ÉT.
_C…|æ, <ëìøÏ eT<ä›‘·T Ç#˚Ã nH˚ø£ dü+düú\T #˚ùd |ü\T s¡ø±\ #·s¡Ã\≈£î
‘êqT ôd’<ë∆+‹ø£ düe÷<Ûëq+ Ç#êÃ&ÉT. Ä Áø£eT+˝À ‘·qT ôV’≤<äsêu≤<äT q>∑s¡
ãVæ≤wüÿs¡D≈£î >∑Ts¡j÷· ´&ÉT. n<˚ düeTj·T+˝À $yê<ëdüŒ<ä kÕ«$T |ü]|üPsêíq+<ä
≈£L&Ü q>∑s¡ ãVæ≤wüÿs¡D≈£î >∑Ts¡j·÷´&ÉT. eTTK´+>± <˚X¯yê´|üÔ+>± dæ{Ï»ì¸|t
nyÓT+&Óà+{Ÿ j·÷≈£îº≈£î e´‹πsø£+>± ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·T+˝À ãVüQ»q
ø£e⁄\T, s¡#·sTT‘·\T, y˚T<Ûëe⁄\T ìs¡«Væ≤+∫q dü<ädüT‡˝À sêeTT&çøÏ HÓeT*
≈£Ls¡ n+fÒ sTTwüºeTì, sêe÷j·TD+˝À nH˚ø£ bÕsƒê´\T e⁄Hêïj·Tì nHêï&ÉT.
Á|ü»\T ãVüQeTTU≤\T>± #Ó|⁄ü Œø=H˚ sêe÷j·÷D≤ìï ø±<äì, ÄsYmdtmdt es¡q¸ Tï
e÷Á‘·yT˚ n+‘ê ˇ|ü⁄Œø√yê\ì yê~+#·&+É dü]ø±<äì Ä dü<dä Tü ‡˝À e÷{≤¢&Ü&ÉT.
eT‘· $<˚«cÕ\qT ¬s#·Ã>=&ÉT‘·THêï&Éì n_ÛjÓ÷>∑+ yÓ÷|æ, eT÷&ÉT HÓ\\T ø£‹Ô
eTùV≤wtqT C…’\T˝À ìs¡“+~Û+#ês¡T ‘Ó\+>±D b˛©düT\T. Ä düeTj·T+˝À H˚qT
#=s¡e rdüTø=ì m|òt◊ÄsY ø±|” ‘Ó|æŒ+∫ ‘·q k˛<ä]øÏ n+<˚˝≤ #˚XÊqT. Ä
‘·sê«‘· u…sTT˝Ÿ MT<ä ãsTT{ÏøÏ y=#êÃø£ ø£*dæ e÷{≤¢&ÜqT.
ãVüQ»q sêC≤´~Ûø±s¡+ nH˚ uÛ≤eq ø±s¡´s¡÷|ü+ <ë\Ã&ÜìøÏ @$T #˚j÷· ˝À
#·]Ã+#ê\ì H˚qT Á|üjT· ‘êï\T yÓTT<ä\T ô|{≤ºqT. y˚T<Ûëe⁄\‘√ ˇø£ Ä+‘·s+¡ –ø£
düe÷y˚X¯+ @sêŒ≥T #˚XÊqT. #ê˝≤eT+~ Á|üeTTKT\T Ä düe÷y˚XÊìøÏ Vü‰»s¡T
nj·÷´s¡T. ø£‹Ô eTùV≤wt ‘·q n_ÛÁbÕj·÷\qT ≈£î+&Éã<ä›\T ø={Ïºq≥T¢ #ÓbÕŒ&ÉT.
≈£î\+, <Ûäq+ sê»ø°j·÷\qT q&ç|ædüTÔHêïj·Tì, <Ûäqã\+ ˝Ò≈£î+&Ü ãVüQ»q
sê»ø°j·÷\T #˚j·T˝ÒeTì nHêï&ÉT. Ä ‘·sê«‘· H˚qT Á<ä$&É ãVüQ»q dü$T‹
@sêŒ≥T #˚dæ |üì #˚j·T&É+ yÓTT<ä\T ô|{≤ºqT. <ä[‘· |ü+#êj·Tr &çe÷+&é≈£î
‘·qT eT<ä›‘·T ‘Ó*bÕ&ÉT. Hê Á|üj·÷D+ dü¬ø‡dt ø±yê\ì n_Û\wæ+#ê&ÉT.
ø£‹Ô eTùV≤wt ˇø£ ìU≤s¡‡sTTq e´øÏÔ. me] kÕj·T+ ø√dü+ m<äTs¡T #·÷&Éì
b˛sê≥ BÛs¡T&ÉT. Ä˝À#·q\T düe÷C≤ìï q&ç|ædüTÔHêïsTT ø±ã{Ïº, ‹s√>∑eTq
Ä˝À#·q\T düe÷C≤ìøÏ Vü‰˙ #˚kÕÔj·Tì uÛ≤$+∫q y˚T<Ûë$. ã‹øÏqìï s√E\T
düe÷» Væ≤‘·+ ø√]q ø£s¡TD≤o*. á ‘Ó\T>∑T düe÷» ∫‘·Ô+ MT<ä #Ó]–b˛ì
dü+‘·ø+£ ø£‹Ô eTùV≤wt. düHê‘·q HêJ\T á <˚XÊìï HêX¯q+ #˚dTü qÔ ï düeTj·T+˝À,
ø£‹Ô eTùV≤wt˝≤>± b˛sê&˚ y˚T<Ûëe⁄\≈£î ø=s¡‘· e⁄+≥T+<ë?
kÕs¡+>∑ yÓuŸ e÷´>∑C…’Hé,

15p˝…’, 2021.
128  $s¡T<ä∆
Ä+‘·s¡+>±ìø° <˚Vü‰ìø°
\+>∑πsdæq ø£<∏ä*$
nq«sY eTÚ*ø£+>± ø£$. Äj·Tìï n˝≤π> >∑Ts¡TÔ
|ü&ÉT‘ês¡T. ø±˙ Äj·Tq ø£<∏ä\÷ sêkÕÔ&ÉT. >∑‘· |ü<˚fi¯fl≈£î
ô|’ã&ç ø£<∏ä\T sêdü÷ÔH˚ e⁄Hêï&ÉT. bÕsƒ¡≈£î\T #·~$
Äq+~dü÷HÔ ˚ e⁄Hêïs¡T. Á|üu≤Û $‘·T\e⁄‘·÷H˚ e⁄Hêïs¡T. ø£<ë∏
kÕVæ≤‘ê´ìøÏ Äj·Tq #Ó|æŒq ø£<∏ä\T ˇø£ #˚s¡TŒ. Äj·Tq
ø£<˝ä∏ À¢ì ì>∑÷&Û‘
É ê«˙ï, e÷qe ìdüsZ¡ dü«uÛ≤yê˙ï, Á|ües¡qÔ q÷
eTq+ ns¡ú+ #˚düTø√yê\ì Á|üj·T‹ï+#·≥+ ø£qï yê{Ïì
nqTuÛ$Ñ ùdHÔ ˚ u≤e⁄+≥T+~. n|ü⁄Œ&˚ á ø£<˝ä∏ À¢ì $\ø£D å ‘·,
yÓ’•wü˜´+ ms¡Tø£|ü&ÉT‘êsTT.
uÛ≤e Á|üø£≥Hê ùd«#·Ã¤q÷ sêC≤´+>∑ Vü≤≈£îÿ\q÷
ìj·T+Á‹+#·≥eTH˚ bÕ‘·|ü<ä∆‹øÏ _Ûqï+>± ø±\sêdüTÔqï
$wüeT |ü]dæú‹ <ë|ü⁄]+∫q dü+<äs¡“¤+˝À á dü+ø£\q+
yÓ\Te&ÉT‘·T+~. kÕVæ≤ry˚‘·Ô\qT u…~]+#·≥yÓ÷ C…’˝À¢
ã+~Û+#·≥yÓ÷ #˚ùd >∑‘· bÕ\≈£î\ ø£qï _Ûqï+>± bÕX¯$ø£+>±
Vü≤‘·e÷s¡Tdü÷Ô uÛj Ñ T· ÁuÛ≤+‘·T\≈£î >∑T]#˚dTü qÔ ï <äTdæ‘ ú T· qï düeTj·T+˝À MT eTT+<äT≈£î
á ø£<∏ä ˝§düTÔHêïsTT. eTìwæ ÁbÕD+ ø£qï Äe⁄ ÁbÕD+ >=|üŒ<äH˚ eTqTyê<ä
rÁeyê<ä+ eTTdæ+¢ \q÷ ndüŒèX¯ó´\qT <ës¡TD+>± Vü≤‘·e÷s¡TdüTqÔ ï düeTj·T$T~.
#·≥+º ‘·q|üì ‘êqT #˚j÷· \ì ø√]q+<äT≈£î <ä[‘·Ád”\Ô qT, |ü⁄s¡Twüß\qT $eÁdü\Ô qT
#˚dæ Væ≤+dæ+∫q b˛©düT\T, Ä b˛©düT\ #·s´¡ qT düeT]∆d÷ü Ô u≤~Û‘T· ˝Ò ã≥º\÷&ÉBdüT
ø=Hêïs¡ì <äu≤sTTdüTÔqï eTTKéT+Á‘·T\Tqï ø±\$T~. eT‘·yÓTÆHêØº\ MT<ä >∑‘·
j˚T&Ü~qs¡+ú >± <ë&ÉT\T ô|]>±j·T˙, Væ≤+<ä÷‘·« dü+dü\ú e\¢ düe÷»+˝À ndüV≤ü q+
ô|s¡T–b˛sTT Væ≤+dü ô|#·Ã]\T¢‘T· +<äì j·TTHÓf ’ &Ò é ùdº{‡Ÿ ø£MTwüHé ÄHé Ç+≥πsïwüq˝Ÿ
]©õj·Tdt Á|ò&” +É ìy˚~ø£ uÛj Ñ T· + e´ø£+Ô #˚d+æ ~. n<˚ düeTj·T+˝À nyÓT]ø±˝Àì
nÁ>∑≈î£ \ uÛ≤s¡‘· ôd{Ï\s¡q¢ T |ü⁄Hê~>± #˚dTü ø=ì qπs+Á<ä yÓ÷&ç Á|ü|+ü #· Hêj·T≈£î&ç>±
m<ä>±\ì ‘ê|üÁ‘·jT· |ü&TÉ ‘·Tqï uÛj Ñ T· +ø£s¡ düìïy˚X+¯ ˝À ‘Ó\T>∑T ø£<ë∏ kÕVæ≤‘·´+˝ÀøÏ
nq«sY ø£<\ä∏ T ˇø£ Á>∑+<∏+ä >± Á|üy•˚ düTHÔ êïsTT. ‘Ó\+>±D, Ä+Á<Ûä s¬ +&ÉT sêÁcÕº˝À¢ìï
bÕ\≈£î\T Á|ü‘·´ø£å, |üs√ø£å |ü<ä∆‘·T˝À¢ ø±cÕsT÷ø£s¡D sê»ø°j·÷\≈£î e‘êÔdüT
|ü\T≈£î‘·Tqï dü+<äs“¡ +¤ ˝À, ø£\T“]Z <ës¡TD Vü≤‘·´ ‘·sê«‘· <˚X¯ yê´|ü+Ô >± kÕVæ≤r˝Àø£+
ø±cÕj·Tyê<äT\ MT<ä ‹s¡>ã∑ &ÉT‘·Tqï dü+<äs“¡ +¤ ˝ÀH˚ á ø£<\ä∏ T sêe&É+ dü+‘√wü+.
1
ùd«#·Ã¤, düe÷q‘·«+, ã+<ÛäT‘·«+, Hê´j·T+ $\Te\‘√bÕ≥T e÷qe
dü+y˚<äq\T, dü‘ê´dü‘·´ Á|üy˚Tj·÷\ eT<Ûä´ dü>∑≥T Ád”Ô,|ü⁄s¡Twüß\ dü+ã+<Ûë\T,
eT‘· sê»ø°j÷· \ Á|üu≤Û e+ ˇø£ÿfÒ$T{° nH˚ø£ Ä+‘·s,¡ u≤Vü≤´ Á|ü<ëÛ q nqTwü+–ø£
$wüj÷· \˙ï á ø£<˝ä∏ À¢ ø£ì|ækÕÔsTT. eTTK´+>± Ád”Ô øπ +Á<ä sê»ø°j÷· \T ã\V”≤qyÓTqÆ
düeTj·T+˝À Ád”Ô dü+ã+<Ûä edüTÔ yÓ’$<Ûä´+ á ø£<∏ä˝À¢ ø£ìŒ+#˚ $•wü˜‘·. ˝…’+–ø£‘·,
ÁbÕ+rj·T‘·, eTTdæ¢+ Ád”Ô\ düeTdü´ á ø£<∏ä˝À¢ ø£ìŒ+#˚ eTTKýÓTÆq n+XÊ\T.
á $wüj·÷\qT ˇø£ Ä#ês¡+>± ø±≈£î+&Ü ø=‘·Ô |ü<ä∆‘·T˝À¢ #·]Ã+#ê*. nsTT‘˚,
á ø£<\ä∏ T á $wüj÷· \qT bÕ‘· |ü<‘ ∆ä T· ˝À¢ #·]Ã+#·˝<Ò Tä . ˝…+’ –ø£‘≈· L£ HÓ‹’ ø£‘≈· L£
eT<Ûä´ e⁄+&˚ n+‘· dü‡+ã+<Ûä+˝Àì &=\¢‘·Hê˙ï, ˝…’+–ø£ Á|ües¡Ôq˝Àì ãVüQfi¯
dü«uÛ≤yê\qT eTq+ >∑‘·+ ø£qï _Ûqï+>± ns¡ú+ #˚düTø√yê*. ÄVü‰s¡+, ìÁ<ë,
yÓT<Æ TäÛ q+ nH˚ eT÷&ç+{Ï˝À ˝…+’ –ø£‘~· eT÷&√ kÕúqy˚T. ÄVü‰s¡+, ÁX¯eT, |ü⁄qs¡T‘·Œ‹Ô
nH˚ e÷]ÿ‡düTº ne>±Vü≤q˝À ≈£L&Ü |ü⁄qs¡T‘·Œ‹Ôì ÄqTwü+–ø£ nedüs¡+>±
#·÷&É≥y˚T ø£ìŒdüTÔ+~. n+fÒ, ‘·sê«‹ ‘·sêìï düèwæº+#·&ÜìøÏ #˚ùd ˇø£ ˝…’+–ø£
#·s¡´>± e÷Á‘·y˚T #·÷≥º+. Ç~ bÕøÏåø£ dü‘·´+. πøe\+ |ü⁄qs¡T‘·Œ‹Ôø√dü+ ˝…’+–ø£
#·s¡´˝À bÕ˝§Zqs¡T. n~ e÷qdæø£, XÊØs¡ø£ C…’$ø£ nedüs¡+>±q÷ n+‘·≈£î$T+∫
130  $s¡T<ä∆
düTU≤ìøÏ dü+ã+~Û+∫q $wüj·T+>±q÷ Ád”Ô, |ü⁄s¡Twüß\T uÛ≤$kÕÔs¡T. n+<äTe\¢
Ád”Ô, |ü⁄s¡Twüß\ ˝…’+–ø£ Á|ües¡ÔqMT<ä, dü«uÛ≤e+ MT<ä eTH√yÓ’C≤„ìø£ XÊg+˝À
m+‘√ #·s¡Ã»]–+~. nsTT‘˚, ˝…’+–ø£ #·s¡´, uÛ≤eÁbÕ|æÔ, dü+‘·è|æÔ |ü⁄s¡Twüß&ÉT
πø+Á<ä+>± e⁄+&É≥y˚T <ës¡TDeTì ôd’eTHé &çuÀyê |òæsê´<äT. |ü⁄s¡Twü Á|ü|ü+#·+˝À
Ád”Ô ¬s+&Ée ÁX‚DÏ bÂs¡Tsê\ì ÄyÓT $eTs¡Ù. Ç+&çj·÷˝≤+{Ï ≈£î\ düe÷»+˝À
Ád”ÔøÏ n˝≤+{Ï bÂs¡ kÕúsTT ≈£L&Ü e⁄+&É<äT. sêC≤´+>∑+ >∑T]Ô+∫q+‘· e÷Á‘êq
düe÷»+ ÄyÓTqT bÂs¡Tsê*>± >∑T]Ô+#·<äT. eT‘·+ sê»´+#˚ùd #√≥ ≈£L&Ü Ád”ÔøÏ
bÂs¡ ôVA<ë yêdüÔe+˝À ˝Ò<äT. n+<äTe\¢ @<√ˇø£ eT‘êìø°, Ä~Û|ü‘·´ ≈£î˝≤ìø°
#Ó+~q |ü⁄s¡Twüß\T ì]à+∫q düe÷»+˝À Ád”Ô ÁbÕø£è‹ø£+>±q÷ kÕe÷õø£+>±q÷
u≤ìdü. nsTT‘˚, eTq düe÷»+˝À n\Œdü+U≤´ø£ eT‘·düTÔ\T, ãVüQ»q≈£î˝≤\÷
u≤ìdü\qï~ ì»+. u≤ìdü˝…’q+‘· e÷Á‘êq ˇπø$<ÛäyÓTÆq eTqdüÔ‘·«+, Á|ües¡Ôq,
e´øÏ‘ Ô «· + e⁄+≥T+<äqTø√qø£ÿsπ <¢ Tä . ø=ìï düV≤ü C≤‘ê\T e´øÏÔ Á|ües¡qÔ qT nuŸHês¡à˝Ÿ>±
≈£L&Ü s¡÷bı+~kÕÔsTT. ã\V”≤qTsê\qTø=H˚ Ád”Ô Á|ües¡qÔ ˝À ≈£L&Ü nkÕ<Ûës¡D‘·«+
ø£ìŒdü÷Ô+≥T+~. ø£<∏ä≈£L e÷qdæø£XÊÁkÕÔìø° n$uÛ≤»ýÓTÆq ã+<ÛäeTT+~.
e÷qdæø£XÊÁkÕÔìø° kÕe÷õø£XÊÁkÕÔìø° eT<Ûä´ kÕs¡uÛÑ÷‘·yÓTÆq nqTã+<ÛäeTT+~.
2
ì»y˚T, ãÁø° ø£<∏äqT á ø√D+˝À ns¡ú+ #˚düTø√yê*. uÛÑs¡Ô ‘·q düTK+
ø√dü+ »]ù| ˝…’+–ø£ #·s¡´qT uÛ≤s¡´ Äq+~+#· ˝Òø£b˛‘·T+~. ø±˙ ‘·q≈£î y˚πs
e÷s¡Z+ ˝Ò<äT. ‘·q Á|üy˚Tj·T+ ˝Ò≈£î+&ÜH˚ »]π> á #·s¡´ e\¢ n|üŒ{Ïπø Äs¡T>∑Ts¡T
|æ\¢\T ø£*>±s¡T. Áù|eTsêVæ≤‘·´ ˝…’+–ø£ J$‘·+ @ Ád”Ôø° düTU≤ìïe«<äT. eT>±&ç˝À
Áù|eTqT yÓ‹πø Á|üj·T‘·ï+ #˚dæ z&çb˛sTTq Ád”Ô\ e˝Ò á ø£<∏ä˝Àì ø£<∏ëHêsTTø±
ø£ìŒdüTÔ+~. ø±˙, uÛÑs¡Ô y˚Tø£qT Áù|eT>± #·÷&É≥+, <ëì Ä\HêbÕ\qqT ÁX¯<ä∆>±
|ü{Ïº+#·Tø√e≥+ e\¢ á eTìwæ˝À Áù|eT nH˚~ e⁄+~. eTìwæ MT<ä ˝Òì Áù|eT
»+‘·Te⁄MT<ä e⁄+&É{≤ìøÏ ø±s¡Dy˚T+≥ì ÄyÓT≈£î ns¡ú+ø±˝Ò<äT. m+‘√ Áù|eT>±
#·÷düT≈£îqï ãÁø°ì ø√düTø=ì ‹Hê\ì eT‘·ô|<ä\› T ø√]q|ü⁄Œ&ÉT #ê˝≤ dæ+|ü⁄˝Ÿ>±
<ëìï ø√dæ ≈£î|üŒ\T ô|&ÉT‘ê&ÉT. á $+‘· Á|ües¡ÔqqT ÄyÓT m|üŒ{Ïø° ns¡ú+
#˚düTø√˝Òø£ b˛‘·T+~. ˇø£<ëìï m+‘√ Áù|eT>± uÛ≤$+#˚ eTìwæ˝À <ëìï n+‘˚
‘˚*>±Z eT]Ãb˛j˚T e÷qdæø£ dæú‹≈£L&Ü e⁄+≥T+~. dü+Á|ü<ësTTø£+>± ø£<∏ë
Hêj·T≈£îì˝À Ç˝≤+{Ï >∑TD+ ø£ìŒ+#·<äT. n˙ï ñ‘·ÔeT >∑TD≤˝Ò e⁄qï e´øÏÔì
ø£<∏ä˝À¢ ∫Á‹+#·≥+ #·÷kÕÔeTT. eTH√ yÓ’C≤„ìø£ <äèwæº‘√ sêdæq ø£<∏ä˝À¢ ø=+‘·

es¡≈î£ eTìwæ˝Àì $X¯è+K˝‘ê«˙ï uÒ\‘·Hê˙ï Ä‘·à q÷´q‘· dæ‹ú ˙ ∫Á‹+#·≥+
ø£ìŒdüTÔ+~. nsTT‘˚, kÕe÷õø£ <äèwæº‘√ e∫Ãq ø£<∏ä˝À¢ eTH√ $+‘·\qT, e´øÏÔ‘·«
yÓ_’ HÛ ê´©ï ∫Á‹+∫q ø£<\ä∏ T #ê˝≤ ø=~›>± e÷Á‘·yT˚ ø£ìŒkÕÔsTT. nsTT‘˚, ãÁø°ø<£ ˝ä∏ Àì
»V”≤sê; bÕÁ‘· ø£qï c˛Vü≤sY bÕÁ‘˚ #ê˝≤ ÄdüøÏÔø£s¡+. n‘·&ç Á|ües¡ÔqqT πøe\+
ª|üsêsT÷ø£s¡Dμ nH˚ ø√D+ qT+∫ #·÷&É˝Ò+. n‘·&çø°, Ä<ÛäTìø£ e÷¬sÿ{Ÿ≈£L
ô|<ä› dü+ã+<Ûä+˝Ò<äT. yÓTT‘·Ô+ eédüú˝À edüTÔqï ô|≥Tºã&ç<ëØ eédüú ‘ê\÷≈£î
Á|üu≤Û e+ |üs√ø£+å >± e⁄+&É≥+ e\¢ n˝≤ ≈£î≥T+u≤˙ï <˚˙ï |ü{+ºÏ #·Tø√ì dæ‹ú ˝ÀøÏ
HÓ{Ïºy˚j·Tã&Ü¶&É˙ #Ó|üŒ˝Ò+. ø±˙ n‘·&çøÏ eT‘· ô|<ä›\+fÒ >ös¡eeTT+~. ‘·q
dü+Á|ü<ëj·÷\+fÒ ÄdüøÔÏ uÛøÑ ÔÏ e⁄+~. n+<äTe\¢ Ä<ÛTä ìø£‘· e\¢ ‘·˝‹… qÔ $∫Á‘·yTÓ qÆ
e´øÏÔ‘·«+ ø±H˚ø±~~. nìï ø±˝≤˝À¢ nìï eédüú˝À¢ e⁄+&˚ n‹kÕ<Ûës¡DyÓTÆq
e´øÏÔ‘·«+. ø±˙ nq«sY á edüTÔe⁄qT ∫Á‹+#·≥+˝À #·÷|æq HÓ’|ü⁄D´+ e\¢
c˛Vü≤sY˝Àì ìsê∆øD åÏ ´‘·, ì]¢|‘
Ôü ,· n‹Á|ües¡qÔ eTq≈£î cÕø˘ ø=&É‘êsTT. @ e÷Á‘·+
ns¡ú+ø±ì e´øÏÔ‘√ ø£*‡ J$‘·eT+‘ê ã‘·ø±*‡ sêe≥y˚T Ád”Ô <äTdæú‹. á ø£<∏ä
Ád”Ôø√D+ qT+∫ q&ÉTdüTÔ+~.
3
e÷qe J$‘·+˝À #Ó’‘·Hê´ìï ø£fi¯ ô|+bı+~düTÔ+<äì ô|¢Vü≤H√yé n+{≤&ÉT.
Ç~ ì»+. eTìwæ|ü≥¢ ˇø£ ms¡T≈£qT ø£<∏ä\T ø£*ZkÕÔsTT. e÷qe J$‘·+˝Àì
ne÷qMj·TyÓTqÆ $\Te\q÷, Ä~Û|‘ ü ´· + ‘ê\÷≈£î y˚<qä q÷ ø£fi≤‘·àø£ s¡#·q\T
∫Á‹kÕÔsTT. n$ #·~$q bÕsƒ¡≈£î&ÉT Ç˝≤ e⁄+&É≈£î+fÒ u≤e⁄+&ÉT nqT≈£î+{≤&ÉT.
Ä ø£<∏ä Á|ü‹bÕ~+∫q $\Te >∑T]+N ˝Ò<ë Ä ø£<∏ä ìs¡dædüTÔqï ø£<∏ ä>∑T]+N
$y˚∫kÕÔ&ÉT. Ä Áø£eT+˝À ‘·q e´øÏÔ‘ê«ìï Ä $\Te\‘√ dü]‘·÷\TÃ≈£î+{≤&ÉT.
Ä ‘·sê«‘· ‘·q e´øÏ‘ Ô «· +˝Àì ne>∑TD≤\q÷ e~*+#·Tø√e&ÜìøÏ Á|üjT· ‹ïkÕÔ&TÉ .
n+‘·≈£î$T+∫ ‘êqT ì»eT˙ ˝Ò<ë dü¬s’+<äì q$Tàq$ yêdüÔe+˝À ì»+ø±e˙
düs¬ q’ $ ø±e˙ ‘Ó\TdüTø=+{≤&ÉT. ˇø£ ø=‘·Ô e÷qdæø£ Á|ü|+ü #êìï ì]à+#·Tø√e&ÜìøÏ
dæ<|∆ä &ü TÉ ‘ê&ÉT. Ç<ä+‘ê ˇø£ ÁbÕôddt. á ÁbÕôddt˝À @ kÕúsTTøÏ eTìwæ #˚sT¡ ≈£îHêï
n~ ø£fi¯ kÕ~Û+∫q $»j·Ty˚T.
kÕVæ≤‘·´s¡+>∑+ düe÷» #Ó’‘·q´ kÕúsTTì $T+∫ Á|üe]Ôdü÷Ô e⁄+≥T+~.
düe÷» ª‘·‘·«+μ m]–q s¡#·sTT‘· <ëìï e÷sêÃ\ì, yêÚ≤´ì+#ê\ì #˚ùd
düè»Hê‘·àø£ Á|üjT· ‘·ï+ e\¢ kÕVæ≤‘·´+ düe÷C+ jÓTTø£ÿ #Ó‘
’ q· ´ kÕúsTTì <ëfÒdæ
132  $s¡T<ä∆
e⁄+≥T+~. n+<äTπø, Á|ü|ü+#·+˝Àì nH˚ø£ ñ<äé÷\≈£î kÕVæ≤‘·ý˚T Áù|s¡D>±
e⁄+≥T+~. Ä ø±s¡D+ e˝Ò¢ ˝…ìHé≈£î {≤˝ŸkÕºjYT s¡#·q\+fÒ n$T‘·yÓTÆq Áù|eT.
>√Øÿ s¡#·q\ø£qï {≤˝ŸkÕºjYTH˚ m≈£îÿe sTTwüº|ü&˚yê&ÉT. >√Øÿ ø£eT÷´ìdüTº
bÕØº Á|üuÛ≤e+‘√ ‘·j·÷¬s’q s¡#·sTT‘·. {≤˝ŸkÕºjYT ø£eT÷´ìdüTºbÕØº @s¡Œ&Ü¶ìøÏ
eTT+<äTqT+N s¡#q· \T#˚dTü qÔ ï s¡#s· TT‘·. düe÷»‘·‘ê«ìï {≤˝ŸkÕºjTY |ü≥Tº≈î£ Hêï&ÉT.
>√Øÿ bÕØº ‘·‘ê«ìï e÷Á‘·yT˚ |ü≥Tº≈î£ Hêï&ÉT. n+‘·e÷Á‘êq >√Øÿ kÕVæ≤‘ê´ìï
∫qï#·÷|ü⁄ #·÷&É˝Ò<äT.
4
Hê≈£î {≤˝ŸkÕºjYT s¡#·q˝≤¢π> ¬>’&û yÓTTbÕkÕ ø£<∏ä\+fÒ #ê˝≤#ê˝≤ sTTwüº+.
‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+˝À yÓTTbÕkÕ kÕúsTTøÏ #˚sT¡ ø√<ä>Z∑ ø£<≈ä∏ î£ &ÉT |ü‘+· »*. yêdü$Ô ø£‘q· ÷
n+‘· q>∑ï+>± ìs¡T›wüº+>± ìsê›øÏåD´+>± ∫Á‹+∫q s¡#·sTT‘· eTs=ø£s¡T ˝Òs¡T.
<ä[‘· ø£<∏ä≈£î\T e÷Á‘·y˚T n˝≤+{Ï s¡#·q\T #˚XÊs¡T. nsTT‘˚, n+‘· e´+>∑´+>±
s¡#·q\T ˇø£ÿ dürwt#·+<äsY e÷Á‘·y˚T sêj·T>∑\&ÉT. Äq+<äT&ÉT #Ó|æŒq <Ûä«ì
dü÷Á‘êìï ø£<∏ä˝À¢ |ü]yê´|üÔ+ #˚j·T≥+ |ü‘·+»*πø kÕ<ÛäýÓTÆ+~. yÓTTbÕkÕqT
ns¡+ú #˚dTü ø√e&ÜìøÏ Á|ü|+ü #·+ Á|üjT· ‹ï+∫ Ç|üŒ{Ïø° $|ò\ü eTe⁄‘√qïfÒ,º |ü‘+· »*ì
ns¡ú+ #˚düTø√e{≤ìøÏ ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+ ‹|üŒ\T |ü&ÉT‘·÷H˚ e⁄+~. ñ<äéT
ø£<∏äqT ns¡ú+ #˚düTø√e&ÜìøÏ dæ<ä∆+>± e⁄qï |ü]ø£sê\T, uÛ≤eq\T, yÓT<∏ä&Ü\J
‘√&ÉŒ&ÉT‘êsTT. ø±˙, yÓTTbÕdü, |ü‘+· »* s¡#q· \qT $y˚∫+#·&ÜìøÏ ny˚M dü]b˛e⁄.
n˝≤π>, nq«sY ø£<∏ä\T ≈£L&Ü bÕ‘· |ü]o\Hê |ü<ä∆‘·T\≈£L, yêÚ≤´q Ø‘·T\≈£L
<=s¡ø£e⁄ ∫ø£ÿe⁄. á dü+ø£\q+˝Àì ˇø£{°¬s+&ÉT ø£<∏ä\T ‘·|üŒ $T>∑‘êe˙ï
n\yê≥T|ü&qç Ä˝À#·q\≈£L, <äèø£Œ<∏ë\≈£L ∫ø£ÿì$. e´≈£î\Ô e÷qdæø£ Á|ües¡qÔ ≈£î
dü+ã+~Û+∫q$. n‘·´+‘· <äj·T˙j·T dæú‹˝Àe⁄qï Ád”Ô\$. n‘·´+‘· ‘Ó*$>±
yÓ÷dü+ #˚j·T>∑\ Ád”Ô$ ≈£L&Ü. Ä+‘·s¡+>±ìø° <˚Vü‰ìø° \+>∑πsdæq ø£‘·*$.
5
kÕeTs¡dü´+ ˇø£ Ä<äs¡Ù+. $_Ûqï eT‘ê\T, ≈£î˝≤\T, C≤‘·T\T düVü≤Jeq+
#˚düTÔHêïsTTø£ÿ&É. nsTT‘˚, düVü≤q+, kÕeTs¡dü´+, ˝ÖøÏø£‘· nH˚ $\Te\≈£î
e´‹πsø£yTÓ qÆ uÛ≤eC≤\+ á <˚XÊìï bÕ*düTqÔ ï~. XÊdædTü qÔ ï~. nsTT‘˚, n\yê≥T>±
eTq+ #ê˝≤ $wüj÷· \qT ÄyÓ÷~dü÷Ô e⁄+{≤+. n˝≤+{Ï<˚ ªndüV≤ü q+μ. >√e÷+dü+
ù|s¡T‘√ »]Zq <ë&ÉT\T ndüVü≤q |ü]dæú‘·T\qT dü÷∫düTÔHêïj·T˙, ø£\T“]Ze+{Ï
ùV≤‘·Tyê<äT\qT eTqTyê<ä rÁeyê<äT\T Vü≤‘·e÷s¡Ã≥+ |ü≥¢ <˚X¯, $<˚XÊ˝À¢ì
ãT~∆Je⁄\qT, Á|üC≤kÕ«$Tø£yê<äT\qT ø£\es¡|ü]Ã+~. ndüVü≤q+ nH˚ e÷≥qT
#ê˝≤ $düÔè‘·+>± yê&ÉT‘·THêïs¡T. Ç~ ìC≤ìøÏ ndüVü≤q+ ø±<äT. ndüVü≤q+
nH˚~ nqTø√≈£î+&Ü »]π>~. ø±˙ Ç|üŒ{Ï es¡≈£î »]–q |òüT≥q˝Ò$ n˝≤
nqTø√≈£î+&Ü »]–q$ ø±e⁄. n$ |üP]Ô>± Äs¡HZ C’Ó &Ÿ é Çì‡&Ó+{Ÿ‡. Äs¡HZ C’Ó ¶Ÿ ùV≤ÁfÒ&é
ø±´+ô|sTTHé e\¢ Äs¡HZ C’Ó ¶Ÿ yêsTT˝…H‡é »]Z+~. >∑‘· ‘=+uÛj ’… T˚ fi¯ó>¢ ± dü+|òTü |ü]yêsY
á <˚X¯+˝À ˝…ø£ÿ˝Òqìï Äs¡ZHÓ’CŸ¶ Á¬ø’yéT‡≈£î bÕ\Œ&ç+~. á Äs¡ZHÓ’CŸ¶ Á¬ø’yéTqT
bÕ\≈£î\T ‘·\TÃ≈£î+fÒ düT\Te⁄>± n]ø£{§º#T· Ã. ø±˙, øπ e\+ Äs¡HZ C’Ó ¶Ÿ yêsTT˝…H‡é qT
qeTTàø=H˚ yÓ÷&Ûû á <˚XÊìøÏ Á|ü<ëÛ qj·÷´&ÉT. Ç~ øπ e\+ dü+|òTü |ü]yêsY e÷Á‘·yT˚
#˚düTÔ+<ä+fÒ qyÓTTà<äT›. Áu≤Vü≤àDÏ»+ ‘·˝…‘·TÔ≈£îqï ôd+Á≥˝Ÿ Ç+{Ï*C…Hé‡
&çbÕs¡TºyÓT+≥T bÕÁ‘·≈£L&Ü n+‘˚ e⁄+~. Ç|üŒ{Ï es¡≈£î á <˚X¯+˝À »]Zq
u≤+ãTù|\Tfi¯fl yÓqø£ ôd+Á≥˝Ÿ Ç+{Ï*C…Hé‡ Vü≤düÔ+ ≈£L&Ü e⁄+<äH˚ Äs√|üD\qT
sêVüQ˝Ÿ >±+BÛ ôd’‘+· #˚d+æ ~ eT]Ãb˛e<äT.› ÄsYjT· dtjT· dtqT nyÓT]ø± reÁyê<ä
dü+dü\ú C≤_‘ê˝À #˚]Ãq dü+>∑r ‘Ó*‡+<˚. ø±˙, Çø£ÿ&É >∑eTì+#ê*‡q $wüjT· +
ˇø£≥T+~. >∑&∫ç q ns¡y‘ ’Ó =$Tà<˚fió¯ fl>± Áu≤Vü≤àD°jT· ≈£î˝düT\Ô T e÷Á‘·yT˚ øπ +Á<ä
ôVA+XÊK ôdÁø£≥Ø>± e⁄Hêïs¡T. ÄsYj·Tdtj·Tdt‘√ ìs¡+‘·s¡+ dü+ã+<Ûë\T
ø=qkÕ–+#·≥+ <ë«sê yêfi¯ófl me]ì n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ rdüT≈£îsêyê\qT≈£î+fÒ
yê]ø√dü+ mH√ï≈£îÁ≥\qT ôd+Á≥˝Ÿ Ç+{Ï*C…Hé‡ #˚düTÔqï<äqï~ ì»+. qπs+Á<ä
yÓ÷&ç <˚X¯ Á|ü<Ûëì ø±e≥+ yÓqø£ yÓTT‘·Ô+ Á|üD≤[ø£, Ä Á|üD≤[ø£ neT\T
yêfi¯fl<˚. n<˚ düeTj·T+˝À ø±+Á¬>dt bÕØº ‘·q z≥T u≤´+≈£îqT |üP]Ô>± _C…|”øÏ
Á{≤Hé‡|òüsY #˚dæ+~. ÁbÕ+rj·T bÕØº\T ≈£L&Ü _C…|”øÏ z≥T¢ y˚sTT+#·≥+ e\¢
dü+|üPs¡í yÓTC≤Øº _CÒ|”øÏ dæ~∆+∫+~. e÷j·÷e‹ì z&ç+∫ <˚X¯+˝À ãVüQ»q
sê»ø°j·÷\T ˝Ò≈£î+&Ü #˚j·T\H˚ ñ<˚›X¯+‘√ ø±+Á¬>dt, _C…|”, Ç‘·s¡ ÁbÕ+rj·T
bÕØº\˙ï ≈£*‡ qπs+Á<ä yÓ÷&Ûçì <˚X¯ dæ+Vü‰düq+ MT<ä ≈£Ls¡TÃ+&É u…{≤ºsTT.
Ç|ü⁄Œ&ÉT ø±+Á¬>dt düHêïsTT H=≈£îÿ\T H=≈£îÿ‘·T+&=#·TÃ. ∫e]øÏ sêh|ü‹ nyês¡T\¶
‹s¡düÿs¡D MT<ä ndüVü≤q+ e´ø£Ô+ #˚jÓTT#·TÃ. ø±˙, á Äs¡ZHÓ’CŸ¶ yêsTT˝…Hé‡≈£î
ø±+Á¬>dt‘√ bÕ≥T sêh|ü‹ ≈£L&Ü u≤<ÛäT´˝Ò.
nsTT‘˚, ndüVü≤q+ á <˚X¯ eTÚ*ø£ \ø£åD+. ≈£î\ eédüú ìsêàDyÓTÆ+<˚
<˚«wü+, ndü÷j·T |ü⁄Hê<äT\MT<ä. ø±ã{Ïº, á <˚X¯+˝À @Hê&É÷ düVü≤q+ ˝Ò<äT.
ndüVü≤q+ πøe\+ eTTdæ¢+\ |ü≥¢ »]π> Væ≤+dü≈£î e÷Á‘·y˚T |ü]$T‘·+ #˚ùdÔ <ëì
$ø£è‘· s¡÷|ü+ ns¡ú+ø±<äT. øÏ+~ ≈£î˝≤\ |ü≥¢ nÁ>∑≈£î˝≤\T neT\T #˚dæq Væ≤+dü,
<˚«wü+‘√ b˛*ùdÔ eTTdæ¢+ düe÷»+ MT<ä »s¡TZ‘·Tqï <ë&ÉT\T #ê˝≤ ∫qï$.
134  $s¡T<ä∆
n+‘·e÷Á‘êq, eTTdæ+¢ düe÷»+ #·$#·÷düTqÔ ï Væ≤+dü, $eø£qå T Ç‘·sT¡ \‘√ b˛\Ã˝Ò+.
á <˚X¯+˝Àì Áu≤Vü≤àDÏ»+ <˚«wü+, Væ≤+düqT ‘·|üŒ e÷qe $\Te\qT m|ü⁄Œ&É÷
düVæ≤+#·<äT. n+<äTπø, eTTdæ¢+\T, øÏ+~≈£î˝≤\T Äs¡ZHÓ’CŸ¶ yêsTT˝…Hé‡ u≤]q
|ü&ÉT‘·THêïs¡T. BìøÏ |ü]cÕÿs¡+ ãVüQ»q sêC≤´~Ûø±s¡+˝ÀH˚ e⁄+~. n+uÒ<äÿsY
‘·‘·«XÊg+ á <˚XÊìï bÕ*+∫q|ü⁄Œ&˚ md”‡, md”º, _d” yÓTÆHêØº\T düTKyÓTÆq,
uÛÁÑ <äyTÓ qÆ J$‘·+ bı+<ä>\∑ s¡T. á nq«sY ø£‘˝· À¢ $dü]Ô düTqÔ ï Äs¡ZHC’Ó ¶Ÿ yêsTT˝…H‡é ,
ôV≤ÁfÒ&é |ü≥¢ ndü+‘·è|æÔ ø£ìŒdüTÔ+~. eTTdæ¢+j˚T‘·s¡ düe÷»+‘√ ‘êqT Áù|eT
|üPs¡«ø£yÓTÆq, e÷qMj·TyÓTÆq dü+ã+<Ûë\qT Äø±+øÏådüTÔHêï&ÉT. ø£‘·˝À¢ eTTdæ¢+
yê‘êes¡D+ düèwæ+º #·≥+ <ë«sê ˇø£ kÕ+düÿè‹ø£ ìsêàD≤ìï eTq˝ÀøÏ ˇ+|ü⁄‘ê&ÉT.
düVü≤» ø£$‘ê|ü]eTfi¯+ nq«sY s¡#·HêØ‹. ‘Ó\+>±D ì]›wüº‘· Á|ü‘˚´ø£‘·. Á|ü»\
|üø£åbÕ‹>± ø£$‘·«+ sêùd á ø£<∏ä≈£î&ÉT ˇø£ ø=‘·Ô ˝Àø£Ø‹ì eTqeTT+<äT≈£î
‘ÓdüTÔHêï&ÉT. #·~$ Ä˝À∫<ë›+, s¡+&ç.
(nq«sY ªãÁø°μ ø£<∏ä\ dü+ø£\HêìøÏ eTT+<äTe÷≥)

Áu≤Vü≤àDÏø£˝Ÿ ]©õj·Tdt m~∏ïø˘
*≥s¡Ø |òü+&ÉyÓT+≥*»+
Ä~Û|‘ ü ´· +, n~Ûø±s¡+, <√|æ&û ø=qkÕ–+ #ê\qTø=H˚
esêZ\T H˚sT¡ >± Ä |üìøÏ ~>∑e⁄. Ä \øå±´ìï HÓsy¡ s˚ T¡ Ãø√e&ÜìøÏ
nedüs¡yÓTÆq kÕe÷õø£ e÷qdæø£ dæú‹ (k˛wü˝Ÿ ôd’ø±\J)
ì eTT+<äT>± ì]à+#·T≈£î≥T+~. ‘·qT bÕ*+#˚ C≤‘·T\
>∑‘,· es¡eÔ ÷Hê\qT ‘Ó*$>± |üøÿ£ ≈£î ô|&ÉT‘·÷, ‘·q #·]Á‘·qT
e÷Á‘·yT˚ yÓTT‘·+Ô düeT÷Vü‰\ #·]Á‘·>± n~ *œ‘· s¡÷|ü+˝ÀøÏ
rdüTø=düTÔ+~. eTÚœø£ s¡÷|ü+˝À nH˚ø£ ø£<∏äHê\qT n~
Á|üy˚X¯ô|&ÉT‘·T+~. n+‘˚ø±<äT, nH˚ø±H˚ø£ >∑Ts¡TÔ\qT,
Á|ürø£\qT, dü+øπ ‘ê\qT, dü+»„\qT n~ bÕ*‘· düe÷»+
jÓTTø£ÿ e÷qdæø£ C≤„|üø£ dü+#·T˝À¢ ≈£Ls¡T‘·T+~. C≤„|üø±\
dü+#·T˝À¢ nH˚ø£ j˚Tfi¯b¢ Õ≥T n$ eT–Z ny˚ ì»yÓTqÆ C≤„q+>±
ˇ|ü⁄Œø=ì, ìs¡+‘·s¡+ eTqq+ #˚düTø=H˚ ˇø£ Ä#ês¡+>±
e÷]b˛‘·T+~. n+<äTøπ , #·]Á‘·qT mes¡T ì]àdüTHÔ êïs¡qï<˚
eTTK´+. @ es¡Z+ <ëìï ‘·j·÷s¡T #˚düTÔ+<äqï~ ns¡úyÓTÆ‘˚,
<ëì dü«uÛ≤e+ ‘˚*>±Z uÀ<Ûä|ü&ÉT‘·T+~.
136  $s¡T<ä∆
ˇø£ <˚X¯ kÕVæ≤‘·´ kÕ+düÿè‹ø£ sê»ø°jT· #·]Á‘·qT ì]à+#˚ ñ|üøs£ D ¡ ≤˝qT
m+|æø£ #˚dTü ≈£îH˚≥|ü⁄Œ&˚ bÕ\ø£ es¡+Z #ê˝≤ H˚sT¡ Œ>± eéVü≤]k˛Ô+~. ‘·q yÓu’ yÑÛ êìï
e÷Á‘·y˚T #ê{Ï#Óù|Œ Äø£sê\qT n~ bÕ*‘· düe÷C≤ìøÏ ‘Ó*j·T #˚düTÔ+~.
bÕ*‘·T\ #·]Á‘·qT, yÓ’uÛÑyêìï ‘Ó*j·T #˚ùd Äø£sê\T \uÛÑýÓTÆq|ü⁄Œ&ÉT, yê{Ïì
ìs¡¢ø£å´+ #˚j·T≥+, >∑T]Ô+#· ìsêø£]+#·≥yÓ÷ ˝Òø£ Ä Äø£sê\qT <Ûä«+dü+ #˚dæ
me]ø° ‘Ó*j·T≈£î+&Ü #˚j·T≥yÓ÷ #˚düTÔ+~. ˇø£y˚fi¯ nìï ˇ&ç<=&ÉT≈£î\qT
‘·≥Tºø=ì Ä Äø£s+¡ ì\ã&ç‘,˚ <ëìøÏ m˝≤+{Ï n~Ûø±s¡ ÁbÕeTTK´‘·q÷ ˝Ò≈î£ +&Ü
#˚d,æ ‘·q bÕ*‘·T\ #˚‘˚ <ëìï ùV≤fi¯q #˚ùd m‘·T>Ô &∑ qÉ T n~ neT\T #˚k˛Ô+≥T+~.
Ç~ nìï ø±˝≤˝À¢, nìï düú˝≤˝À¢ »]–q, »s¡T>∑T‘·Tqï ˇø£ ÁbÕôddt.
á bı*{Ïø£˝Ÿ ÁbÕôddtqT ~Ûø£ÿ]k˛Ô bÕ*‘· C≤‘·T\T ‘·eT ñìøÏ˝Àø°,
‘·eT #ê]Á‘·ø£ yês¡dü‘·«+˝Àø°, ‘·eT Á|ü|ü+#êìï |ü⁄q]à+#·Tø=H˚ ˇø£ ÁøÏj·÷o\
ø±s¡ ´ +˝ÀøÏ Á|ü y ˚ • +∫q|ü ⁄ Œ&É T , bÕ\ø£ C≤‘· T \ #ê]Á‘· ø £ Ä~Û | ü ‘ ê´ìï
ì]à+#·Tø=q&ÜìøÏ nqTdü]+∫q yÓ<’ ëÛ ìø£ |ü<‘ ∆ä T· \MT<ä, Á|üÁøÏjT· MT<ä, Äø£sê\
MT<ä ì•‘· Á|üX¯ï\qT dü+~ÛkÕÔsTT. n˝≤+{Ï ˇø£ ñ~«>∑ï dü+<äs¡“¤+ e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT
bÕ\ø£ C≤‘·T\T ø£\es¡|ü&ÉT‘êsTT. n|üŒ{Ï<ëø± @$ #·]Á‘· ìsêàD≤ìøÏ
Á|üe÷D≤\T>±, Äø£sê\T>± uÛ≤$+#ês√ n$ n|üVü‰dü´+ bÕ\e⁄‘êsTT. ø=‘·Ô
Á|üy˚Tj·T+, Á|ües¡Ôq dü+~Û+#˚ kÕs¡uÛÑ÷‘· düyêfi¯¢≈£î bÕ\ø£ C≤‘·T\T düe÷<Ûëq+
#Ó|Œü ˝Òì dæ‹ú ˝À, bÕ*‘· C≤‘·T\T ‘·eT ì»yÓTqÆ #·]Á‘·qT e´ø°øÔ ]£ +#·T≈£î+{≤sTT.
Á_{°wüßyêfi¯¢ qT+∫ nÁ>∑≈£î˝≤\T ùd«#·Ã¤qT ø√s¡T≈£îqï|ü⁄Œ&ÉT, ‘·$Tfi¯Hê&ÉT qT+∫
Ä+Á<Ûä y˚s¡Œ&Ü\qT≈£îqï|ü⁄Œ&ÉT, ‘Ó\+>±D sêh+ Á|ü‘˚´ø£+>± @s¡Œ&Ü\ì
uÛ≤$+∫q|ü⁄Œ&ÉT ‘·eT Á|ü‘´˚ ø£ #·]Á‘·qT, yês¡d‘
ü ê«ìï ã\+>± Á|üø{ £ +Ï #·T≈£îHêïsTT.
nsTT‘˚, uÛÖ>√[ø£ ùd«#·Ã¤ø√dü+ »]–q dü+|òüTs¡¸D\T uÛ≤yê\ eT<Ûä´ yÓ’s¡T<Ûë´\≈£î
<ë]rXÊsTT. ø±˙, Ä uÛ≤yê˝ÒM Ä~Û|ü‘·´ uÛ≤eC≤˝≤ìï dü+|üPs¡í+>±
~Ûø£ÿ]+#˚$>±q÷ ˝Ò<ë |üPs¡ø£+>±q÷ >±˙ sê˝Ò<äT. ô|’>± Ä~Û|ü‘·´ uÛ≤yê˝À¢
n$ dü+©q+ #Ó+<ësTT. Ç~ düVü≤»yÓTÆq $wüj·T+.
á |ü]D≤eT+ C≤„qs¡+>∑+˝Àì nìï XÊK\≈£L e]Ôk˛Ô+~. á ne>±q‘√
‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´ eédüúqT |ü]o*+#ê*. Çø£ÿ&É ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+ n+fÒ ˇø£
uÛ≤cÕ kÕVæ≤‘·´+>± e÷Á‘·y˚T H˚qT uÛ≤$+#·≥+ ˝Ò<äT. ‘Ó\T>∑T ÁbÕ+‘ê\T>±
#Ó|üŒã&ÉT‘·Tqï yê{Ï˝À ìe•k˛Ôqï Á|ü»\ kÕVæ≤‘·´ #·]Á‘·qT Á|ükÕÔ$k˛ÔHêï. á
ÁbÕ+‘· Á|ü»\ #·]Á‘·qT ìsêàD+ #˚j·T≥+˝ÀH˚ bÕ\ø£ es¡Z+ ePVæ≤+#·˝Òqìï
≈£îÁ≥\≈£î bÕ\Œ&É~¶ . á ÁbÕ+‘· kÕVæ≤‘·´, kÕ+düÿè‹ø£ #·]Á‘· (Væ≤k˛º]jÓ÷Á>∑|)æò ì
‘·j·÷s¡T #˚j·T&ÜìøÏ ‘Ó\T>∑T, dü+düÿè‘· uÛ≤wü\qT e÷Á‘·y˚T Á|üe÷D+>±
rdüTø√e&É+ ˇø£ ≈£îÁ≥. yÓTT‘·Ô+ #·]Á‘·qT Væ≤+<ä÷ (Áu≤Vü≤àD) #·]Á‘·>±
#ê{Ï#|Ó Œü ≥+. ‘Ó\T>∑T Áu≤Vü≤àD°jT· Væ≤+<ä÷ #·]Á‘·qT n~Ûø±]ø£+>± Á|ü‹cÕº|+æ |ü
#˚j·T&ÜìøÏ bÕ\ø£es¡Z y˚T<Û√ø£èwæ m+‘· <ëw”ºø±ìøÏ bÕ\Œ&Ü˝À n+‘·ø£ ø£qï
m≈£îÿy˚ bÕ\Œ&É¶~.
á ÁbÕ<˚•ø£ kÕVæ≤‘·´ #·]Á‘·≈£î ‘Ó\T>∑T e÷Á‘·y˚T ÁbÕe÷DÏø£e÷? á
ÁbÕ<˚•ø£ Á|ü»\T y˚\ j˚T+&ÉT¢ e÷{≤¢&ç, sêdæ, #·~$, bÕ&çq Ç‘·s¡ uÛ≤wü˝À¢ì
Äø£sê\qT ÁbÕe÷DÏø£+>± m+<äT≈£î rdüTø√˝Ò<äT? Á|ü<Ûëq Äø£sê\T>± ø±≈£îHêï
~«rj·T ÁX‚DÏ Äø£sê\T>±HÓ’Hê @ ø±s¡D+ e\¢ d”«ø£]+#·˝Ò<äT? y˚\j˚Tfi¯¢ #·]Á‘·
>∑\ á ÁbÕ<˚•ø£ yês¡dü‘·«+ ‘Ó\T>∑T nH˚ n‹∫qï ej·TdüT‡ >∑\ uÛ≤wüπø
m+<äT≈£î |ü]$T‘·+ #˚jT· ã&É~¶ ? e\dü bÕ\q ø±\+˝À ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´ #·]Á‘·
ìsêàD ø£èwæ yÓTT<ä˝+’… ~. u≤>∑T+~. dæ|æ ÁuÖHé Ä<Û«ä s¡´+˝À nH˚øe£ T+~ Áu≤Vü≤àD
|ü+&ç‘T· \T y˚˝≤~ ‘êfi¯|Áü ‘· Á>∑+<∏ë\qT ùdø£]+#ês¡T. yêfi¯¢ ≈£î\+ e\¢, Ä#êsê\
e\¢ X¯SÁ<äT\T, n‹X¯SÁ<äT\ e<ä› e⁄+&˚ ‘êfi¯|Áü ‘ê\qT ùdø£]+#·>*∑ >±sê? X¯SÁ<ä,
n‹X¯SÁ<ä, –]»q, Ä~yêd”\ <ä>∑Zs¡ e⁄qï Á>∑+<∏ë\qT ùdø£]+∫ e⁄+fÒ, yê{ÏøÏ
dü+ã+~Û+∫q ]ø±s¡T¶˝ÒyÓTÆHê e⁄Hêïj·÷? ÁbÕNq ‘êfi¯|üÁ‘· uÛ≤+&Ü>±s¡+˝À
eTTøÏÿeT÷\T>∑T‘·Tqï yê{Ï˝À Áu≤Vü≤àDÒ‘·s¡T\T sêdæqyÓìï e⁄HêïsTT? ˇø£
≈£îeTà] yÓTT\¢, b˛‘·T\÷] Ms¡ÁãVü≤à+, y˚e÷¬s&ç¶˝≤+{Ï ˇø£]<ä›] >∑T]+∫ ‘·|üŒ
Áu≤Vü≤àDÒ‘s· ¡ ≈£î˝≤\ ø£e⁄\T sêdæq ø±yê´˝ÒM ˝Òyê? ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´ #·]Á‘·qT
ì]à+#˚ ù|s¡T‘√ πøe\+ Áu≤Vü≤àDT\ s¡#·q\T e÷Á‘·y˚T m+<äT≈£î m+|æø£
#˚düT≈£îHêïs¡T? Á>∑+<∏ä bÕsƒê´\ |ü]cÕÿs¡+˝À e⁄+&˚ dü+øÏ¢wüº‘·\qT, düeTdü´\qT
n~Û>$∑ T+∫ #·]Á‘· s¡#q· \T #˚dqæ yêfi¯≈¢ î£ Ç‘·s¡ ≈£î˝≤\ s¡#q· ˝…+<äT≈£î ø£ì|æ+#·˝<Ò Tä ?
n$ ndü˝Ò ˝Òyê? ˝Òøb£ ˛‘˚ m+<äT≈£î ˝Òe⁄? ùdø£]+∫q ÁbÕ+‘ê˝À¢ mìï Áu≤Vü≤àDÒ‘s· ¡
≈£î˝≤\ sTT+&Éq¢ T $#ê]+#ês¡T? eTs√ n&ÉT>∑T eTT+<äTøπ dæ n&É>±*‡q$ sTT$.
‘Ó\+>±D, Ä+Á<Ûä, sêj·T\d”eT ÁbÕ+‘ê˝À¢ ñs¡÷›, bÕØÙ uÛ≤wü\THêïsTT. HÓ’C≤+
bÕ\q˝À |ü]¸j·THé, ñs¡÷› sê»uÛ≤wü\T. Ä uÛ≤wü˝À¢ m+‘√eT+~ n<äT“¤‘·yÓTÆq
ø±yê´\T sêXÊs¡T. yê{Ïì á ÁbÕ<˚•ø£ kÕVæ≤‘·´ #·]Á‘· ìsêàD≤ìøÏ m+<äT≈£î
d”«ø£]+#·˝Ò<äT? n˝≤π>, Á¬ø’düÔe s¡#·q\qT m+<äT≈£î ñù|øÏå+#ês¡T. ñs¡÷›, bÕØÙ,
<äø£ÿ˙ ñs¡÷›˝À sêùdÔ kÕVæ≤‘·´+ ø±<ë? uÖ<ä∆+, C…’q+ >∑T]+∫ sêdæq ø±yê´\T
kÕVæ≤‘·´ #·Á≥+˝ÀøÏ sêyê? ndü\T uÖ<äT∆\T, C…’qT\T, eTTdæ¢+\T, dæ≈£îÿ\T,
Á¬ød’ eÔü ⁄\T sêdæq$ kÕVæ≤‘·´ #·]Á‘· ìsêàD≤ìøÏ m+<äT≈£î |üìøÏsê≈£î+&Ü b˛j·÷sTT?
kÕVæ≤‘·´ #·]Á‘· eT‘êr‘·+>± »s¡>±\H˚ X¯ó<ä∆ #ê]Á‘·øy£ ê<äT\T ≈£L&Ü e⁄Hêïs¡T.
138  $s¡T<ä∆
yêfi¯¢ yê<äq ì»y˚T nqT≈£î+<ë+. eT], ø±oàs¡ XË’e+, XË’e+, yÓ’wüí+, <Ó’«‘·+,
n<Ó«’ ‘·+, $•cÕº<«’Ó ‘·+ e+{Ï ñ|üXÊK\qT ≈£L&Ü $düà]+#·≈î£ +&Ü mH√ï ø±yê´\qT
yÓ*øÏrdæ ˝Àø±ìøÏ #ê{≤s¡T ø£<ë? Ç~ eT‘·yê<ä <äèø£Œ<∏ä+ n+fÒ düe÷<Ûëq+
m˝≤ #ÓbÕÔs¡T?
m<∏√ï]©õj·Tdt Væ≤k˛º]jÓ÷Á>∑|”ò e\¢ »]–q nqs¡+ú n+‘ê sTT+‘ê ø±<äT.
Áu≤Vü≤àDÏø˝£ Ÿ m~∏ïø˘ |ò+ü &ÉyTÓ +≥*»+ e\¢ á ÁbÕ<˚•ø£ Á|ü»\T m+‘√ ø√˝ÀŒj·÷s¡T.
‘·eT ÁbÕø£qÔ #ê]Á‘·ø£ C≤„Hêìø°, ÁbÕø£qÔ uÛ≤wü\≈£L <ä÷s¡eTj·÷´s¡T. Áu≤Vü≤àDÏø˝£ Ÿ
m<∏√ï |ò+ü &ÉyTÓ +≥*»+ XÊX¯«‘·+>± bÕ*‘·T\qT uÛ≤e u≤ìdü‘«· +˝À e⁄+#·&ÜìøÏ
eP´Vü≤+ |üìï+~. n+<äTπø, ‘Ó\T>∑T uÛ≤wüqT ˇø£ÿ<ëìï e÷Á‘·y˚T kÕVæ≤‘·´,
kÕ+düÿè‹ø£ yês¡dü‘·« Äø£s¡+>± d”«ø£]+∫+~. düπs, Ä ìs¡íj·÷ì¬ø’Hê n~
≈£≥Tºã&çe⁄+<ë n+fÒ nB ˝Ò<äT. dü+düÿè‘· uÛ≤wüqT düø£\ uÛ≤wü\≈£î ‘·*¢ì
#˚dæ, ‘Ó\T>∑T ø£qï <ëH˚ï Á|ü<Ûëq+ #˚dæ+~. dü+düÿè‘·+˝À e⁄qï ø±yê´\ø£qï,
s¡#·q\ ø£qï y˚\ ¬s≥T¢ bÕ∞ uÛ≤wü˝À e⁄HêïsTT. ÁbÕø£è‘· uÛ≤wü˝À e⁄qï yê´ø£s¡D
Á>∑+<∏ë\qT Á|ükÕÔ$+#·≥+ ‘·|üŒ n+<äT˝Àì ø±e´ kÕs¡kÕ´ìï H˚\bÕ\T #˚XÊs¡T.
düHê‘·q yÓ~’ ø£ (Væ≤+<ä÷) #·]Á‘·qT ‘=* kÕVæ≤‘·´+>± ì\u…{≤º\qï dü+ø£\Œ+
ø√dü+ eTVü‰uÛ≤s¡‘· Ä+ÁBÛøs£ D ¡ qT ‘=* Äø£s+¡ >± d”«ø£]+∫+~. ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´
#·]Á‘·qT ‘·<ë«sê y˚sTTj˚Tfi¯¢ ∫qï<ëì>± e÷πsÃXÊs¡T. á ÁbÕ+‘·+˝À ÁbÕø£Ôq
ø±\+ qT+N e÷qe⁄&ÉTHêï&ÉT. #·]Á‘·|üPs¡« j·TT>∑+˝Àì y˚˝≤~ dü+e‘·‡sê\
ÁøÏ‘y· T˚ á HÓd’ ]ü øZ £ yê‘êes¡D+˝À Ä~e÷qe⁄&ÉT yÓTT<ä\Tø=ì ãèVü≤‘Y •˝≤j·TT>∑+
ø±\+ Hê{ÏøÏ e÷qe C≤‘·T\T J$+#êsTT. ˇø£ Hê>∑]ø£‘· Ä Áø£eT+˝ÀH˚
sTTø£ÿ&É s¡÷bı+~+~. Ä #·]Á‘· |üPs¡« j·TT>±ìï ø±düÔ |üøÿ£ ≈£î ô|{ÏHº ê, s¬ +&ÉTy˚\
j˚Tfi¯¢ ÁøÏ‘·y˚T sTTø£ÿ&É |ü≥ºD≤\T, sêC≤´\T @s¡Œ&Ü¶sTT. »+ã÷B«bÕìï @*q
#·Áø£es¡TÔ\≈£î kÕeT+‘·T\T>±, ‘·sê«‘· düe÷+‘·s¡ bÕ\≈£î\T>± ≈£L&Ü m~–q
sêE\THêïs¡T. ãT<äT∆&ÉT yÓTT<ä\Tø=ì Ä#ês¡´ Hê>±s¡T®qT&ç ø±\+ Hê{ÏøÏ m+‘√
C≤„q+ m\¢\T <ë{Ï $X¯«yê´|üÔyÓTÆ+~. bÕ∞, ÁbÕø£è‘·+, ô|’XÊN, eT>∑~Û˝≤+{Ï
mH√ï uÛ≤wü\T á <˚X¯+˝À e÷{≤¢&Üs¡T. bÕ[, ÁbÕø£è‘·, ô|’XÊN, eT>∑~Û uÛ≤wü\
Ä<Ûësê\T eTq ÁbÕ+‘·+˝À ≈£L&Ü <=]ø±sTT. á ÁbÕ+‘· kÕ+düÿè‹ø£, kÕVæ≤‘·´
#·]Á‘·qT ì]à+#˚yêfi¯ó¢ á uÛ≤wü\qT m+<äT≈£î ‹s¡düÿ]+#ês¡T? á uÛ≤wü˝À¢
e∫Ãq Á>∑+<∏ë\qT m+<äT≈£î #·]Á‘· ìsêàD≤ìøÏ ñ|üjÓ÷–+#·˝Ò<äT. |üø£ÿH˚ ñ
qï ‘·$Tfi≤˙ï, ø£qï&Ü˙ï Á|ükÕÔ$+#˚ #·]Á‘·ø±s¡T\T Hê>±s¡T®q ø=+&É\ MT<ä
düèõ+#·ã&É¶ bÕ[Á>∑+<∏ë\qT m+<äT≈£î á ÁbÕ+‘· ‘=* Á>∑+<∏ë\T>± ù|s=ÿq˝Ò<Tä ?
‘=\ø±ÿ|æj·T+ ø£qï ÁbÕø£ÔqyÓTÆq düTVü≤è˝Ò¢K, •wü´˝ÒK\qT á ÁbÕ+‘· ‘=*
Á>∑+<∏ë\T>± n+^ø£]+#·ø£ b˛e&ÜìøÏ ø±s¡D+ uÖ<ä∆e´‹πsø£ <äèø£Œ<∏ä+ n+fÒ
nùV≤‘·Tø£eTe⁄‘·T+<ë? C…’q eT‘· kÕVæ≤‘·´+˝Àì nH˚ø£ s¡#·q\T eTq¬ø+<äT≈£î
‘Ó*j·T˝Ò<Tä ? ‘êfi¯|Áü ‘ê\T ùdø£]+#˚yêfi¢̄≈î£ C…q’ Á>∑+<∏ë\T ø£ì|æ+#·˝<Ò +ä fÒ m˝≤
qeTà>∑\+? ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘ê´ìï Áu≤Vü≤àD°j·T Ä~Û|ü‘ê´ìøÏ \+¬øy˚dæ, Ç‘·s¡
eT‘ê\ kÕVæ≤‘ê´ìï uÛÑ÷kÕú|æ‘·+ #˚dæ Çø£ÿ&É eéd”úø£è‘·+ #˚j·÷\qT≈£îqï~
Væ≤+<ä÷ bòÕdæC≤H˚ï ø£<ë?
ÁbÕ<˚•ø£ sê»ø°j·÷\T eT]+‘· ì]∆wüº‘·qT bı+~ ‘Ó\+>±D≤ kÕVæ≤‘·´
#·]Á‘· ‘·j·÷ØøÏ Áù|s¡DÏ∫Ã+~. ∫e]øÏ ‘Ó\+>±D≤ kÕVæ≤‘·´ #·]Á‘·qT ≈£L&Ü
‘Ó\T>∑T uÛ≤wü≈£î e÷Á‘·y˚T |ü]$T‘·+ #˚j·T≥+ <˚ìøÏ ì<äs¡Ùq+. Áu≤Vü≤àDÏø£˝Ÿ
]©õj·Tdt m<∏√ï yÓT<∏ë&Ü\J Á|üu≤Û e+ qT+∫ ‘Ó\+>±D kÕVæ≤‘·´ #·]Á‘·ø±s¡T\T
ãj·T≥|ü&É˝Ò<äì ìs¡÷|æk˛Ô+~~. uÖ<ä∆, C…’q, Ms¡XË’e, |ü]¸j·THé, ÇkÕ¢$Tø˘ dü÷|ò”
eT‘ê\ dü+düÿè‘·T\ dü$TàÁX¯D+ ‘Ó\+>±D. á ø£+b˛õ{Ÿ H˚#s· qY T >∑T]Ô+#ê*.
>ös¡$+#ê*. ø±˙, #·]Á‘· s¡#q· #˚ùdyêfi¯¢ uÛ≤e<ë]Á<ä´+ á $•wü‘
˜ q· T ìsêø£]+#˚˝≤
ñdæ>=\TŒ‘√+~.
Á|ü‘êé÷ïj·T kÕ+düÿè‹ø£ eédüúqT ì]à+#ê\ì Ä•+#˚ ñ<äé÷\T
‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´ #·]Á‘·˝Àì ˝§düT>∑T\qT >∑T]Ô+#ê*. Áu≤Vü≤àDÒ‘s· ¡ yÓ~’ ø£ kÕVæ≤‘·´
Ä~Û|ü‘·´+‘√ ì+&çb˛sTTq á #·]Á‘·qT ‘√dæ|ü⁄∫Ã ì»yÓTÆq yêdüÔ$ø£ #·]Á‘·qT
‘·j·÷s¡T #˚düTø√yê*. ÁbÕNq ‘êfi¯|üÁ‘· Á>∑+<∏ë˝À¢ ñù|øÏå+#·ã&çqM,
ìsê<ä]+#·ã&çqM, ìX¯Ùã›+>± Vü≤‘·´ø±$+#· ã&çqM @yÓH’ ê ñ+&=#·TÃ. eTÁ<ëdüT,
\+&ÉH˝é Àì Ä]ÿj·÷\õø£˝Ÿ ˝…Á’ ãØ˝À¢ |ü]XÀ~Û+∫ ø=‘·>Ô ± #·]Á‘·qT *œ+#·Tø√yê*.
sêVüQ˝Ÿ kÕ+ø£è‘ê´j·THé ùdø£]+∫q bÕ∞, ÁbÕø£è‘·, ô|’XÊN Á>∑+<∏ë\qT |ü]o*+∫
‘Ó\+>±D, Ä+Á<Ûä dü˝ú ≤\˝À |ü⁄{Ï,º Á|ü|+ü #·yê´|üyÔ TÓ qÆ s¡#q· \qT $düèÔ ‘·+>± yê´|æ˝Ô ÀøÏ
‘˚yê*. Ç+‘· ãèVü≤<ëÿs¡´+ ‘·\ø¬ ‘·TøÔ =H˚ |ü]XÀ<Û≈ä î£ \T <=]øÏ‘˚ uÛ$Ñ wü´‘·TÔ eT]+‘·
n+<ä+>± e÷]b˛‘·~.
»qìs¡íj·T+ ~q|üÁ‹ø£, 2022
140  $s¡T<ä∆
Hê>∑C≤‹ ø±e´ ` XÊdüq uÛ≤wü
ªÁbÕø£è‘·+μ
Ç+&çj·÷ ãVüQuÛ≤cÕ <˚X¯+. ÁbÕNq ø±\+ qT+N
á ãVüQfi¯‘·«+ e]∆\T¢‘·T+~. nsTT‘˚, dü+düÿè‘·+,
bÕ]¸j·THé, ñs¡÷› uÛ≤wü\T ‘·|üŒ <ë<ë|ü⁄ n˙ï á <˚X¯
uÛÑ÷$T|ü⁄Á‘·T\T ì]à+∫q$ ø±e≥+ $X‚wü+. ÁbÕNq
ø±\+ qT+N eT<Ûä´ j·TT>±\ es¡≈£î á <˚X¯+˝Àì
eT÷\yêdüT\ uÛ≤wü\ >∑T]+∫ sêC≤kÕúHê˝À¢q÷ n~Ûø±s¡
eédü˝ú À¢q÷ @<√y˚Ts¡≈î£ #·sÃ¡ »s¡T>∑T‘·÷H˚ e⁄+~. 1674˝À
MTsê®U≤Hé á $wüj·T+ >∑T]+∫ sêdæq≥Tº Ä+Á&É÷´
ˇ˝…{¢ Ÿ ‘·q |ü]XÀ<Ûqä Á>∑+<∏+ä ˝À ù|s=ÿ+~. ÄyÓT sTT+ø±
düŒwüº+>± Ç˝≤ sêdæ+~. ªªbÕ‘ê\ ˝Àø±\qT bÕ*+#˚
Hê>∑C≤‹ sêE\T, sêDT\T, ùdHêqT\qT, <ä+&ÉbÕDT\qT
ø°]Ô+#˚ uÛ≤wü ÁbÕø£è‘·+. bÕ‘ê\+˝À J$+#˚ Á|ü»\T
e÷{≤¢&˚ uÛ≤wü ø±ã{Ïº bÕ‘ê\yêDÏ ˝Ò<ë Hê>∑yêD° nì
≈£L&Ü á uÛ≤wüqT |æ\TkÕÔs¡T. ndüe÷q‘·\ eédüú˝À
n≥º&É>∑T Á|ü»\T e÷{≤¢&˚ uÛ≤wüμμ nì sêdæ+~. ø±ã{Ïº
ÁbÕø£è‘·+ ªHê>∑ C≤‹ uÛ≤wüμ nì ÄyÓT ‘·q |ü]XÀ<Ûqä ˝À ìs¡÷|æ+#ês¡T. eTÚ*ø£+>±
á <˚X¯ eT{Ïeº TqTwüß˝…q’ Hê>∑C≤‹ Á|ü»\T ˇø£ C≤„q eédü>ú ±, kÕVæ≤r e´ø°øÔ s£ D
¡
kÕ<Ûqä +>±, sê»´bÕ\Hê uÛ≤wü>±, XÊdüq *œ‘· uÛ≤wü>± $ìjÓ÷–+#ês¡T. Áu≤Vü≤àDÒ‘s· ¡
sêE\ |ü]bÕ\q˝À J$+∫q #ê˝≤eT+~ Áu≤Vü≤àDT\T ≈£L&Ü ÁbÕø£è‘·+˝À
s¡#q· \T #˚dqæ ≥Tº <ëK˝≤\THêïsTT. nsTT‘˚, n~ ˇø£ nìyês¡´‘· e\¢ Áu≤Vü≤àD
esêZ\T s¡#H· ê uÛ≤wü>± d”«ø£]+∫q≥Tº eTq+ ns¡+ú #˚dTü ø√yê*. n‘·´~Ûø£ Á|ü»\T
ÁbÕø£è‘·+ yê&É≥+ e\¢, n~ ì‘·ééVü‰s¡+˝À e⁄+&É≥+ e\¢, kÂ+<äsê´_Ûe´øÏøÔ ,°
ø±e´ n*¢ø£≈£L X¯øÏÔeT+‘·yÓTÆq kÕ<ÛäqeTì n+<äs¡÷ >∑T]Ô+#·≥+ e\¢ $Á|ües¡Z+
‘·eT Ä<Ûë´‹àø£, uÛ≤eC≤\ Á|ü#êsêìøÏ ÁbÕø£è‘êìï ñ|üj÷Ó –+#ês¡ì |ü]XÀ<Û≈ä î£ \
ìsê∆s¡D. ÁbÕø£è‘· uÛ≤cÕ, kÕVæ≤‘ê´\ >∑T]+∫ πsU≤e÷Á‘·+>± ø=ìï $wüj·÷\T
Çø£ÿ&É #·]ÃkÕÔqT.
dü+düÿè‘·+ <˚euÛ≤wü. ÁbÕø£è‘·+, bÕ[ uÛ≤wü\T Á|ü»\ uÛ≤wü\T. dü+düÿè‘êìï
uÛ÷Ñ düTs¡T˝…q’ Áu≤Vü≤àDT\T ‘·eT Ä<Ûë´‹àø£ |üPC≤ eéVü‰s¡+>± $ìjÓ÷–+#ês¡T.
s¡Tπ>«<ä+ s¡Twüß\T yÓTT<ä\Tø=ì Ç|üŒ{Ï yÓ’wüíe, XË’e |”sƒê~Û|ü‘·T\ es¡≈£L n+‘ê
Áu≤Vü≤àD°j·T |üPC≤s¡T\T, Ä<Ûë´‘·à Á|ü#ês¡≈£î\T, kÕVæ≤ry˚‘·Ô\T dü+düÿè‘êìï
<˚euÛ≤wü>±q÷ ‘·eT yês¡dü‘·« dü+|ü<ä>±q÷ Äsê~ÛdüTÔHêïs¡T. Hê>∑C≤‹ Á|ü»\T
ÁbÕø£è‘·+˝À e÷{≤¢&ÉT≈£îHêïs¡T. XÊdüHê\T y˚sTT+#ês¡T. ø±yê´\T sêXÊs¡T. ‘·eT
Ä<Ûë´‹àø£ dü+uÛ≤wüD\qT, ∫+‘·q\qT e´ø°Ôø£]+#ês¡T. C…’qeT‘·+˝À ÄK]
rs¡ú+ø£s¡T&Ó’q eTVü‰Ms¡T&ÉT ÁbÕø£è‘·+˝À uÀ~Û+#ê&ÉT. n‘·ìøÏ eTT+<äTqï
rs¡ú+ø£s¡T\+‘ê ÁbÕø£è‘·+˝ÀH˚ Á|ü»\≈£î ‘·eT <Ûäsêàìï $e]+#ês¡T. ÁbÕø£è‘·+
C…q’ eT‘· uÛ≤wü>± e]∆*+¢ ~. C…H’ êìï Ä<ä]+∫q nH˚øe£ T+~ sêE\T |ü]bÕ\qq÷,
bÕ\Hê|üs¡yÓTÆq XÊdüHê\q÷ ÁbÕø£è‘·+˝ÀH˚ y˚sTT+#ês¡T. Ç+ø± eTT+<äT¬ø[¢,
Á|üU≤´‹>±+∫q sêE\÷ #·Áø£es¡TÔ\÷ ÁbÕø£è‘·+˝À ø±yê´\qT sêXÊs¡T.
<äøDåÏ uÛ≤s¡‘+· øπ +Á<ä+>± bÕ*+∫q XÊ‘·yêVü≤qT\T, áøå±«≈£î\T, |ü\e¢ ⁄\T,
bÕ+&ÉT´\T ≈£L&Ü ÁbÕø£è‘êìï Ä<ä]+#ês¡T. ãT<äT∆&ÉT ≈£L&Ü ÁbÕø£è‘·+, bÕ∞
uÛ≤wü˝À¢ uÀ~Û+#ê&ÉT. uÖ<ä∆ kÕVæ≤‘·éT+‘ê m≈£îÿe>± bÕ∞uÛ≤wü˝À ìøÏ|å yÔü TÓ eÆ ⁄+~.
bÕ∞ Á|ü»\ uÛ≤wü. ‘·q <Ûsä êàìï $düèÔ ‘·+>± Á|ü»\≈£î n+~+#·&ÜìøÏ Ä eTVü≤˙j·TT&ÉT
bÕ∞ uÛ≤wüqT kÕ<Ûäq+ #˚düT≈£îHêï&ÉT. Ä ‘·sê«‘· nH˚ø£eT+~ uÖ<ä∆‘ê‹«≈£î\T,
˝≤ø£åDÏ≈£î\T, yÓ’j·÷´ø£s¡DT\T, yêÚ≤´‘·\÷ bÕ∞ uÛ≤wü˝À s¡#·q\T #˚XÊs¡T.
uÖ<ä∆+ d”«ø£]+∫q m+‘√ sêE\T bÕ∞˝À XÊdüHê\T y˚sTT+#ês¡T. Ä|òüÈìkÕÔHé
qT+∫ l\+ø£ es¡≈£î >∑T»sê‘·T qT+∫ ã+>±¢<˚XŸ es¡≈£î ÁbÕø£è‘·+, bÕ∞\T
142  $s¡T<ä∆
sê#·u≤Û wü\T>±, ø±eúÛ≤wü\T>± ø=qkÕ–q≥Tº, ø±+uÀ&çj÷· , C≤yê, H˚bÕ˝Ÿ, {Ïu{
… ,Ÿ
#Ó’Hê <˚XÊ\ es¡≈£î á uÛ≤wü\qT ˝À‘·T>± n<Ûä´j·Tq+ #˚dæq≥Tº nH˚ø£ Äø£sê\
e\¢ ‘Ó\Tk˛Ô+~.
uÖ<ä∆+ ø£qï C…’q+ ÁbÕNqyÓTÆ+<äì #ê]Á‘·ø£ |ü]XÀ<Ûä≈£î\ uÛ≤eq. á
uÛ≤eqqT uÖ<ä∆ |ü]XÀ<Ûä≈£î\T Á|ü•ï+#ês¡T. C…’q+˝À ÄK] rs¡ú+ø£s¡T&ÉTqïfÒº,
uÖ<ä∆+˝À ≈£L&Ü ÄK] uÀ~Ûdü‘·T«&ÉT ãT<äT∆&Éì yês¡+{≤s¡T. n+fÒ ãT<äT∆&ç
ø£qï eTT+<äT #ê˝≤eT+~ ãT<äT∆\THêïs¡ì yês¡T ìs¡÷|æ+#ês¡T. nsTT‘˚,
uÀ~Ûd‘ ü T· «&ÉT >√‘·eTT&˚ ÄK] ãT<äT&∆ >ç ± düs«¡ düeTÁ>∑yTÓ qÆ <Ûsä êàìï uÀ~Û+#ê&ÉT
ø£qTø£ n‘·&ç ù|s¡TMT<˚ á <Ûäs¡à+ #·˝≤eTDÏ˝À e⁄+<äì yê~+#˚ yês¡THêïs¡T.
nsTT‘˚, ej·TdüT Ø‘ê´ eTVü‰Ms¡T&ÉT ô|<ä›yê&ÉT. ãT<äT∆&ÉT ∫qïyê&ÉT. á
Ç<ä›s¡T eTVü≤˙j·TT\T düeTø±©≈£î\T. ‘·eT <Ûäsêà\qT Á|ü»\≈£î #˚s¡Te#˚dæ,
e÷qe düe÷C≤ìøÏ e´‹πsø£yÓTÆq eTqT<Ûäs¡à+ u≤]q |ü&É≈£î+&Ü ø±bÕ&Üs¡T.
ÁbÕø£è‘·+ ø±¢døæ ˝£ Ÿ ˝≤+π>«CŸ. e+<ä\, y˚\j˚Tfi¯b¢ Õ≥T J$+∫ s¡#H· ê uÛ≤wü>±,
eéVü‰s¡ uÛ≤wü>±, bÕ\Hê uÛ≤wü>± ø=qkÕ–+~ ø±ã{Ïº n~ ø±¢dæø£˝Ÿ. C…’q+ ‘·q
eT‘· uÛ≤wü>± ÁbÕø£è‘êìï d”«ø£]+∫, |üì#˚dæ+~. <äøÏåD≤~ n+‘ê ˇø£|ü⁄Œ&ÉT
ÁbÕø£è‘·+ e÷{≤¢&+ç ~. ‘Ó\+>±D H˚\+‘ê XÊ‘·yêVü≤qT\ @\Tã&ç˝À e⁄qï|ü⁄Œ&ÉT
ÁbÕø£è‘·y˚T Çø£ÿ&É sê#·uÛ≤wü>± e⁄+~. s¡#·Hê uÛ≤wü>± e⁄+~. ø±˙, ‘Ó\T>∑T
kÕVæ≤‘·´ kÕ+düÿè‹ø£ #·]Á‘· ìsêàD+˝À ÁbÕø£è‘·+ >∑T]+∫ ˝À‘·T>± #·]Ã+∫q
<ëK˝≤\T ˝Òe⁄. ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü ÁbÕNq‘·qT ìsê∆]+#·&ÜìøÏ mH√ï XÊdüHê\qT
ñ≥+øÏ#·≥+, Áø√&ûø£]+#·≥+ #˚XÊs¡T. ø±˙, ‘Ó\T>∑T ø£qï ÁbÕNqyÓTÆq ÁbÕø£è‘·+
>∑T]+∫ e÷Á‘·+ ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´ #·]Á‘·ø±s¡T\T ÁX¯<∆ä #·÷|æ+#·˝<Ò Tä . eTÚs¡´sêE\
kÕeT+‘·T\T>± e⁄qï ø±\+ qT+N XÊ‘·yêVü≤qT\T Çø£ÿ&É bÕ\≈£î\T>± e⁄Hêïs¡T.
Ä ø±\+qT+N yêfi¯ó¢ ÁbÕø£è‘·+˝À XÊdüHê\T y˚sTT+#ês¡T. n$ H˚{Ï eTVü‰sêh,
ø£sêí≥ø£, ‘Ó\+>±D, Ä+Á<Û,ä ‘·$Tfi¯Hê&ÉT, ˇ]kÕ‡, #·rdÔ >t &∑ ,éÛ eT<Û´ä Á|ü<X˚ Ÿ ÁbÕ+‘ê˝À¢
$]$>± \_Û+#êj·Tì |ü⁄sê‘·‘·« XÊgy˚‘·Ô\T dü+ø£\q+ #˚dæq XÊdüq Á>∑+<∏ë\T
‘Ó\T|ü⁄‘·THêïsTT. Hêdæø˘˝À >ö‘·MT|ü⁄Á‘· XÊ‘·ø£]í y˚sTT+∫q XÊdüq+ #ê˝≤
eT+~ ñ<äVü≤]+|ü⁄˝À #·÷&=#·TÃ. ÁbÕø£è‘·+ πøe\+ XÊdüq n~Ûø±s¡ uÛ≤wü>±H˚
ø±≈£î+&Ü m+‘√ n+<äyTÓ qÆ uÛ≤wü>± ÄHê{Ï bÕ\≈£î\T uÛ≤$+#ês√ á XÊdüq+˝À
yê&çq Ä\+ø±]ø£‘· e\¢ ‘Ó\TdüTÔ+~. Áø°.X¯. 900 dü+e‘·‡s¡+˝À n+ø√sYqT
bÕ*+∫q j·TXÀes¡à y˚sTT+∫q XÊdüq+˝À Á|ües¡ùdq ÁbÕø£è‘· uÛ≤wü≈£î #˚dæq
ùde >∑T]+∫ $X‚wü+>± #Ó|üŒ≥+ #·÷&=#·TÃ. ªªj˚Tq Á|ües¡ùdq <Ûäs¡àùd‘·TyéT
$es¡eí ‘ê|üs:¡ Á|ües¡ùdH√|æ õ‘ê:ÁbÕø£è‘·ùd‘·Tø£è‘Y...μμ nì XÊdüq+ ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~.
Ç~ ø±+uÀ&çj÷· ˝À <=]øÏ+~. n<äT“¤‘y· TÓ qÆ ôd’q´+‘√ kÕe÷qT´\T e÷{≤¢&TÉ ø=H˚
ÁbÕø£è‘· uÛ≤wüqT, ø±eúÛ≤wü\qT s¬ +&ç{˙° ø£*|æ ª<Ûsä à¡ ùd‘·Tμ (Á_&é® Ä|òt <Ûsä à¡ )qT
ì]à+∫q Á|ües¡ùdqTìï j·TXÀes¡à >∑Ts¡TÔ #˚düT≈£î+≥THêï&ÉT.
ÁbÕø£è‘·+ ø±eúÛ≤wü>± mìï e>∑\T b˛yê˝À nìï b˛sTT+~. ÄHê{Ï Á|ü»\
>±<∏ë dü+Á|ü<ëj·÷ìï ÁbÕø£è‘·y˚T ]ø±s¡T¶ #˚dæ+~. Áø°.|üP. ˇø£{À X¯‘êã›+ Hê{Ï
Vü‰\Tì ª>±<∏ëdü|XÔü ‹¯ μ ÁbÕø£è‘·+˝Àì kÂ+<äsê´˙ï, e´ø°øÔ s£ D
¡ kÕeTsê∆´ìï ‘Ó\T|ü⁄‘·~.
>∑TD≤´&ÛÉT´ì ªãèVü≤<äÿ<∏äμ eTs√ >=|üŒ ñ<ëVü≤s¡D. n˝≤π> ª‘·s¡+–D°μ eTs=ø£
n<äT“¤‘· ñ<ëVü≤s¡D. Ç$ ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´ kÕ+düÿè‹ø£ #·]Á‘· s¡#q· ˝À nø£ÿ&Éøÿ£ &Ü
Á|ükÕÔ$+∫q s¡#·q\T. yê{Ï˝Àì kÂ+<äs¡´+, edüTÔ qe´‘·, XË’©•\Œ $y˚#·q,
yê{Ï yêÚ≤´q+˝À e∫Ãq yÓ’$<Ûä´+, ãVüQfi¯‘·«+ eTq #·]Á‘·ø±s¡T\T
|ü{+ºÏ #·Tø√˝Ò<qä ï~ ì»+. Áø°.X¯. ◊<√ X¯‘êã›+ Hê{Ï yêø±{Ï sêE s¬ +&√ Á|ües¡ùdqT&ÉT
ªsêeDe<Ûμä nH˚ ø±e´+˝À n<äT“¤‘y· TÓ qÆ es¡qí \T, ø±e´•\Œ+ ÄHê{Ï sêC≤kÕúHê˝À¢ì
ÁbÕø£è‘·+ Á|üu≤Û yêìï ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. Ç~ |üP]Ô>± ÁbÕø£è‘·+˝À sêj·Tã&çq ø±e´+.
n˝≤π>, Áø°.X¯.‘=$Tà<√ X¯‘êã›+˝À ªdüeTsê~Û‘´· μ, ª©˝≤e‹μ ø±yê´\T yÓ\Te&Ü¶sTT.
n˝≤π>, Áø°.X¯. ‘=$Tà<√ X¯‘êu›+˝ÀH˚ Äq+<äes¡qú T&ÉT ª<Û«ä ìμ dæ<ë∆+rø£]+#ê&ÉT.
‘·q dü÷Á‘ê\qT ìs¡÷|æ+#·{≤ìøÏ Äj·Tq nH˚ø£ ÁbÕø£è‘· ø±e´ bÕ<ë\qT
Á|ükÕÔ$+#ê&ÉT. n˝≤π>, n_Ûqe>∑T|ü⁄Ô&ÉT ≈£L&Ü mH√ï ÁbÕø£è‘· ø±yê´\ qT+∫
ø£$‘ê bÕ<ë\qT ñ<äVü≤]+#ê&ÉT. n+‘Ó+<äT≈£î <ä+&ç ‘·q ªø±e´<äs¡ŒD+μ˝À
|ü<ë\T, yêø±´\T, dü+»„\qT ø=\¢\T>± ÁbÕø£è‘·+ qT+∫ rdüTø=ì $e]+#ê&ÉT.
n<˚$<Ûä+>± Hê≥ø£ s¡#·q≈£î ≈£L&Ü á uÛ≤wüqT yê&çq≥Tº uÛÀE&ÉT sêdæq
düs¡dü«r ªø£+sƒêuÛÑs¡D+μ ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. Ç~ |ü<äø=+&√ X¯‘êã›+˝À e∫Ã+~.
ªª‘·T»®:D C≤DÒVæ≤j·÷yéT eTVü≤ ñD e÷D√ ~yê $ s¡‹ÔyéT yê
ì–ÈD≤ ‘·yÓ’ ã*HêyéT ‘·TsTT E‘·ÔeTH√s¡Vü‰sTT n+>±sTTyéTμμ
ªª˙ Vü≤è<äj·T+ ‘Ó\«&É+ ˝Ò Hê≈£î
ø±˙, Hê¬ø’‘˚ n~ Á≈£Ls¡yÓTÆ+~
Áù|eT Hê ø±j·÷ìï <äVæ≤düTÔ+~
πssTT|ü>∑\T eTTqTô|qï&É÷ ˝Òq+‘· ã\+>±
˙¬ø’ y˚∫ $dæ–y˚kÕ]b˛j·÷μμ.
m+‘· n<äT“¤‘·yÓTÆq ø£$‘ê kÂ+<äs¡ýÓ÷ #·÷&É+&ç. Ç+‘· X¯øÏÔeT+‘·yÓTÆq~
ø±ãfÒº uÛÀE&ÉT Hê≥ø£ uÛ≤wü>± d”«ø£]+#ê&ÉT. Áù|eT uÛ≤eqqT ã\+>±
144  $s¡T<ä∆
e´ø°øÔ ]£ +#·&ÜìøÏ ø±[<ëdüT ≈£L&Ü ÁbÕø£è‘êìï Á|üj÷Ó –+#ê&ÉT. ªn_ÛC≤„q XÊ≈£î+‘·\+μ
˝À <äwü´+‘·TìøÏ ‘·q Áù|eTqT ‘Ó\T|ü&ÜìøÏ X¯≈£î+‘·\ ÁbÕø£è‘·+˝À ˇø£ ª^‹μì
sêdüTÔ+~. ø±[<ëdüT dü+düÿè‘·+˝À ø±yê´\T sêXÊ&ÉT. ø±˙, bÕÁ‘√∫‘· uÛ≤wü
nH˚ dü÷Á‘·+ nqTdü]+#ê&ÉT. Äπs´‘·s¡ ˝Ò<ë Áu≤Vü≤àDÒ‘·s¡ bÕÁ‘·\T e÷{≤¢&˚
dü+<äs¡“¤+ e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT dü+düÿè‘˚‘·s¡ uÛ≤wü\qT yê&É≥+ ~«» dü+Á|ü<ëj·T+.
ÁbÕø£è‘·+, bÕ∞, ô|’XÊN, e÷>∑~Û, eTsê]ƒ, n#·Ã‘Ó\T>∑T, ø£qï&É, ‘·$Tfi¯ ˝≤+{Ï
uÛ≤wü\qT ñ|üjÓ÷–+#·≥+ ø±e´ dü+Á|ü<ëj·T+˝À e⁄qï dü+>∑‹ ‘Ó*dæ+<˚.
n+fÒ Áu≤Vü≤àDÒ‘·s¡ Hê>∑C≤‹ ≈£î˝≤\T e÷{≤¢&˚ uÛ≤wü\qT ∫qï#·÷|ü⁄ #·÷&É≥+
Ç+<äT˝À n+‘·Ø¢q+>± bÕs¡T‘·Tqï ≈£î\ <äèø£Œ<∏ëìï ‘Ó*j·T #˚düTÔ+~.
ø±e´ uÛ≤wü>±H˚ ø±≈£î+&Ü Ä\+ø±]ø£ dæ<ë∆+‘ê\qT sêj·T≥+˝Àq÷ ø±yê´\
#Û+· <ädTü ‡, yê´ø£sD ¡ ≤\qT $&ÉeT]Ã #·÷&É≥+˝Àq÷ ÁbÕø£è‘·+˝À >=|üŒ Á>∑+<∏ë\T
e#êÃsTT. nH˚ø£ yê´ø£s¡D Á>∑+<∏ë\T e#êÃsTT. ùV≤eT#·+Á<äTì ªÁbÕø£è‘·
yê´ø£sD ¡ e÷\μ Á|üd<æ +∆ä . |òTü qXÊéT sêdæq ªÁbÕø£è‘· #·+Á~ø£μ #ê˝≤ eTTKýÓT+Æ ~.
ªÁbÕø£è‘· \ø°åàμ nH˚ Á>∑+<∏ëìï 972˝À <ÛäqbÕ\ nH˚ C…’q >∑Ts¡Te⁄ sêXÊ&ÉT. Ç‘·&˚
ª‹\ø£eT+»]μ nH˚ Á>∑+<∏ëìï ≈£L&Ü sêXÊ&ÉT. Vü≤]uÛÁÑ <ä nH˚ C…q’ >∑Ts¡Te⁄ ªuÛ≤e$Vü‰s¡μ
nH˚ Á>∑+<∏ëìï sêXÊ&ÉT. n˝≤π>, |üs¡Tdüy˚~, Äj·TTπs«<ä+, s¡düyê<ä+, eÁ»XÊg+
e+{Ïyê{ÏøÏ á uÛ≤wüqT $ìjÓ÷–+#ês¡T. |ü<√X¯‘êã›+˝À e÷<ÛäT≈£ sêdæq
ªVü≤s¡yT˚ K\μ Á>∑+<∏+ä jÓ÷>∑e÷\ >∑T]+∫ $|ü⁄\+>± #·]Ãk˛Ô+<äì ÁbÕø£è‘· |ü]XÀ<Û≈ä î£ \
|ü]o\q.
kÕVæ≤‘·´, XÊÁd”jÔ T· s¡+>±˝À¢H˚ ø±≈£î+&Ü eT‘·, <Ûë]àø£ s¡+>∑+˝À á uÛ≤wüqT
m≈£îÿe>± yê&Üs¡T. eTTK´+>± C…’q+ ÁbÕø£è‘êìï m≈£îÿe>± yê&ç+<äì Ç+‘·≈£î
eTT+<˚ ù|s=ÿHêïqT, ø£<ë! C…’q Á>∑+<∏ë\ s¡#·q, yê{Ï yêÚ≤´q+, {°ø± ‘ê‘·Œs¡´
s¡#·q, C…’qø£<∏ë s¡#·q, C…’q n\+ø±s¡+, C…’q #·]Á‘·qT ‘Ó*ù|$ #ê˝≤ e⁄HêïsTT.
ne˙ï ÁbÕø£è‘·+˝ÀH˚ e⁄HêïsTT. C…’q >∑Ts¡Te⁄ bÕ<ä*|üÔ Áø°.X¯. ˇø£{Ï ˝Ò<ë ¬s+&√
X¯‘êã›+˝À sêdæq ª‘·s+¡ >∑e‹μ >∑T]+∫ ô|<ä>› ± me]ø° ‘Ó*j·T<äT. C…q’ |ü+&ç‘T· \≈£î
e÷Á‘·y˚T á Á>∑+<∏ä+ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT. ìC≤ìøÏ #ê˝≤ >=|üŒ ÁbÕø£è‘· Á>∑+<∏ë\T
ø£ì|æ+#·≈£î+&Ü b˛j·÷sTT. C…’q, uÖ<ä∆ eT‘ê\ MT<ä Áu≤Vü≤àD°j·T bÕ\≈£î\T
<ä+&Ó‹Ôq|ü⁄Œ&ÉT Ä eT‘ê\ kÕVæ≤‘ê´ìï ≈£L&Ü HêX¯q+ #˚XÊs¡T. Ä<ÛäTìø£ |üPs¡«
ø±\+ Hê{ÏøÏ ôd’‘·+ n+<äTu≤≥T˝À e⁄qï #ê˝≤ Á>∑+<∏ë\T ø£ì|æ+#·≈£î+&Ü
b˛j·÷j·Tì m+‘√ eT+~ |ü]XÀ<Ûä≈£î\T u≤<Ûä|ü&Ü¶s¡T. eTTK´+>± e\dü Ä<ÛäTìø£
ø±\+˝À á $<Ûä«+dü+ ˇø£ |ü<ä∆‹ Á|üø±s¡+ »]–+~. ÁuÖHé, yÓTø£+J\ ø±\+˝À
‘Ó\T>∑T, dü+düÿè‘· uÛ≤wü\ MT<ä #ê˝≤ <äèwæº ô|{≤ºs¡T. ø±˙, ÁbÕø£è‘·+, bÕ∞,
ô|’XÊN, eT>∑~Û e+{Ï uÛ≤wü\qT uÛÑ÷kÕú|æ‘·+ #˚ùd ≈£îÁ≥ »]–+<äì|ædüTÔ+~.
e\dü bÕ\Hê ø±\+˝ÀH˚ Áu≤Vü≤àDÏ»+ Væ≤+<ä÷sTT»+ s¡÷|ü+ <Ûä]+∫+~.
Áu≤Vü≤àDT\ Ä~Ûø£´‘· nìï s¡+>±˝À¢ ô|]–+~. uÛ≤cÕ kÕVæ≤‘ê´\qT ‘·eT
Ä~Û|ü‘ê´ìøÏ eT÷\<Ûäq+>± yê&ÉT≈£îHêïs¡T. Áu≤Vü≤àDÒ‘·s¡ ≈£î˝≤\T, eT‘ê\T
e÷{≤¢&ÉTø=H˚, y˚\j˚Tfi¯ó¢>± ø±bÕ&ÉT≈£î+≥÷ e∫Ãq yê{Ïì e\dü bÕ\≈£î\
Ä<äsD ¡ ≈£î H√#·Tø√≈£î+&Ü #˚jT· ≥+˝À dü|\üò eTj·÷´s¡T. yê{ÏøÏ m˝≤+{Ï $\Tyê
˝Ò≈£î+&Ü #˚dæ, me]ø° <=s¡≈£îÿ+&Ü HêX¯q+ #˚XÊs¡T.
dü+düÿè‘· kÕVæ≤‘·´+˝À yê©àøÏ ‘=* eTVü‰ø£$ nì n+^ø£]ùdÔ, ÁbÕø£è‘·+˝À
‘=* eTVü‰ø£$ Vü‰\T&ÉT.
ªªÁbÕø£è‘êeTè‘·+
düàs¡D+ ‘Ó*j·Tì, $qì
Ä XÊÁkÕÔìï Áù|$T+#·ì yêfi¯¢≈£î
\C≤®s¡Væ≤‘·T˝≤?μμ nì Vü‰\T&ÉT Á|ü•ïkÕÔ&ÉT. >±<∏ëdü|üÔX¯‹ Áù|eTqT
Á|üuÛÀ~Ûdü÷Ô+fÒ, yê‘ê‡j·Tq ø±eTdü÷Á‘· ôdø˘‡qT uÀ~ÛdüTÔ+<äì $eTs¡Ù≈£î\T
n+{≤s¡T.
ªn&ÉT>∑Tμ , yÓuŸ e÷´>∑C…’Hé, 2017.
146  $s¡T<ä∆
C≤„qeédüú>± ªbÕ∞μuÛ≤wü
ˇø£ $wüjT· + C≤„q+>± e÷sê\+fÒ n~ uÀ<ÛHä ê+X¯+>±
e⁄+&Ü*. eTTK´+>± bÕsƒ¡XÊ\ $<ä´ qT+∫ yÓTT<ä\Tø=ì
j·T÷ìe]Ù{° $<ä´ es¡≈£î @<√ ˇø£s¡÷|ü+˝À Ä $wüj·T+
uÀ~Û+#·ã&ÉT‘·÷ e⁄+&Ü*. Ä s¡ø+£ >± n~ |ü<|˚ <ü ˚ q÷‘·q
‘·s+¡ eTdæwÔ ÿü +˝ÀøÏ, eTqdüT˝Àì C≤„q>∑<Tä ˝À¢øÏ yÓ[¢ dæsú |¡ &ü Ü*.
bÕ\ø£ esêZ\ #·]Á‘·, kÕVæ≤‘·´+, eT‘·+ e÷Á‘·yT˚ bÕsƒê´+XÊ\
s¡÷|ü+˝À uÀ~Û+|ü ã&ÉT‘·÷+&É≥+ e\¢ bÕ∞, ÁbÕø£è‘·+
uÛ≤cÕkÕVæ≤‘ê´\≈£î nHê´j·T+ »]–+<äqï~ ì»+.
eTTK´+>± bÕ∞ uÛ≤wüqT uÖ<ä∆<Ûäs¡à uÛ≤wü>± uÛ≤$+∫q
Áu≤Vü≤àD°jT· bÕ\≈£î\T Ä eT‘êìï HêX¯q+ #˚ùd Áø£eT+˝À
Ä uÛ≤wüqT ≈£L&Ü HêX¯q+ #˚XÊs¡T. <˚X¯ Á|ü»\≈£î Ä uÛ≤cıø£{Ï
e⁄+<äqï $wüj·Ty˚T ‘Ó\«≈£î+&Ü #˚XÊs¡T. ˇø£|ü⁄Œ&ÉT Á|ü»\
eéVü‰s¡ uÛ≤wü>±, #·Áø£es¡TÔ\ XÊdüquÛ≤wü>±, m\¢\T<ë{Ï
$düÔ]+∫q <ÛäeTàuÀ<ÛäHê uÛ≤wü>± $\dæ*¢q uÛ≤wü bÕ∞.
ø±˙, Ä uÛ≤wüqT eTè‘·uÛ≤wü>± e÷πsÃXÊs¡T. Ä uÛ≤cÕ
kÕVæ≤‘ê´ìï |üsêsTTuÛ≤wü>± #˚XÊs¡T. X¯àXÊq+˝À bÕ&Óø£f…º
MT<äTqï dü+düÿè‘êìï rdüTø=∫Ã, <˚Xy¯ ê´|ü+Ô >± j·T÷ìe]Ù{°\T, dü«‘·+Á‘· XÊK\÷
@sêŒ≥T #˚dæ ã‹øÏdTü HÔ êïs¡T. bÕ∞uÛ≤cÕ kÕVæ≤‘ê´\qT e÷Á‘·+ me]ø° ‘Ó\«≈£î+&Ü
bÕ‹ô|{≤º\ì #·÷düTÔHêïs¡T. q\+<ë $X¯«$<ë´\j·÷ìï |ü⁄q]ï]à+#·&ÜìøÏ
Ädæj·÷˝Àì uÖ<ë∆_Ûe÷q <˚XÊ\˙ï y˚\ø√≥¢ s¡÷bÕj·÷*ùdÔ, Ä &ÉãT“ì
nqTuÛ$Ñ +#·&Üìø°, Ä j·T÷ìe]Ù{°˝Àì n~Ûø±s¡ |ü<eä ⁄\qT, Ä#ês¡´ ñ<√´>±\qT
nqTuÛ$Ñ +#·&ÜìøÏ eT∞¢ Áu≤Vü≤àD°jT· X¯≈î£ ˝Ô Ò yÓ[¢ nø£ÿ&É ‹wüyº X˚ ÊsTT. ôV≤’ <äsêu≤<äT˝Àì
Ç+^¢wüß n+&é bòÕ]Hé ˝≤´+π>«CÒdt j·T÷ìe]Ù{°˝À $yê<ädüŒ<ä yÓ’Ks¡T\≈£î, nH˚ø£
eT+~ $<ë´s¡Tú\ e´‹πsø£‘·≈£î ø±s¡DyÓTÆq düTqj·THê dæ+>¥qT q\+<ä
$X¯«$<ë´\j·÷ìøÏ yÓ’dt #ÛêHé‡\sY>± ìj·T$T+#·≥+ yÓqø£ s¡Vü≤dü´+ Ç<˚ nH˚
nqTe÷Hê\T Á|ü#ês¡+˝À e⁄HêïsTT. nedüs+¡ ˝Ò≈î£ Hêï dü+düÿè‘· bÕsƒê´+XÊ\qT
ô|{Ïº yê{Ïì uÀ~Û+#·&ÜìøÏ ‘Ó\T>∑TXÊK˝À¢ ≈£L&Ü dü+düÿè‘· Ä#ês¡T´\qT ìj·T$T+#˚
Ä#ês¡+ n+<ä]ø° ‘Ó*dæ+<˚. n˝≤ ô|≥º≥+ |ü≥¢ nuÛÑ´+‘·s¡+ e⁄+&=#·TÃ. n<˚
düeTj·T+˝À dü+düÿè‘·+ m+‘· ÁbÕNqyÓT+Æ <√, m+‘· $•wüyº TÓ +Æ <√ n+‘˚ ÁbÕNqeT÷,
$•wüºeT÷ nsTTq bÕ∞ uÛ≤cÕ kÕVæ≤‘ê´\qT bÕsƒê´+XÊ\T>± ô|≥ºø£b˛e&ÜìøÏ
ø±s¡Dy˚T$T{Ï? Áu≤Vü≤àD°j·T eT‘·yê<ä+ ‘·|üŒ eTs=ø£ ø±s¡Dy˚TB ø£ìŒ+#·<äT.
bÕ∞ eTÚ*ø£+>± uÖ<ä∆<Ûäs¡àuÛ≤wü ø±e&Éy˚T ø±s¡D+.
bÕ∞ >∑T]+∫ sêVüQ˝Ÿ kÕ+ø£è‘ê´j·THé >=|üŒ ø£èwæ #˚XÊs¡T. Äj·TH˚ {Ïu…{Ÿ,
$Tj·THêàsY, #Ó’Hê, Áo\+ø£ ‘·~‘·s¡ <˚XÊ\T dü+#·]+∫ y˚˝≤~ ÁbÕNq Á>∑+<∏ë\T
ùdø£]+#ês¡T. ns¡T<Ó’q Á>∑+<∏ë\≈£î e÷s¡Tø±|”\T ‘·j·÷s¡T #˚düTø=#êÃs¡T. <äøÏåD
uÛ≤s¡<X›˚ +¯ ˝Àì uÖ<ä+∆ >∑T]+N, uÖ<ä∆ kÕVæ≤‘·´+ >∑T]+N $|ü⁄\+>± $e]+#ês¡T.
<äøÏåD≤~˝Àì Hê>±s¡T®qø=+&É qT+&ç {Ïu…{Ÿ, #Ó’Hê, <∏ësTT˝≤+&é, Áo\+ø£, s√yéT
<˚XÊ\≈£î eTVü‰j·÷q+ (eT*<äX¯ uÖ<ä∆+) yÓ[¢+<äì Äj·TH˚ k˛<ëVü≤s¡D+>±
$e]+#ês¡T. ‘=*uÖ<ä∆+ ñ‘·Ôsê~ qT+∫ $Tj·THêàsY, Ä|òüÈìkÕÔHé MT<äT>±
#ê˝≤ <˚XÊ\≈£î $düÔ]+∫+<äì ≈£L&Ü Äj·Tq $e]+#ês¡T. uÖ<ä∆ kÕVæ≤‘·´+
MT<ä $<˚oj·TT\T #˚dqæ |ü]XÀ<Ûqä >∑T]+∫ eT\¢+|ü*¢ k˛eTX‚Ks¡ X¯s¡à 1930˝ÀH˚
eT+∫ $C≤„q<ëj·Tø£yÓTÆq yê´dü+ Á|üø£{Ï+#ês¡T.
#Ó’Hê <˚X¯+˝À uÖ<ä∆+ $düÔs¡D≈£î eTq <˚X¯+ qT+∫ yÓ[¢q uÖ<ä∆ÁX¯eTDT\T
ø±s¡DeTì Äj·Tq ªuÖ<ä∆j·TT>∑eTTμ Á>∑+<∏ä+˝À $e]+#ês¡T. ªªeT<Ûä´ Ädæj·÷
qT+∫ ø£≥\º ≈£î ø£≥\º T uÖ<äÁ∆ >∑+<∏eä TT\qT, ‘êeTT |üPõ+#·T uÖ<ä$∆ Á>∑V≤ü eTT\qT
>∑Ti¿eTT\ MT<ä y˚dæø=ì Vü‰Hé #·Áø£e]Ô $T+–º ø±\eTT˝À Áø°düTÔX¯ø£eTT 67
ÁbÕ+‘·eTTq NHê sê»<Ûëìì #˚]qyês¡T ø±X¯´|üe÷‘·+>∑T&ÉT, <Ûäs¡às¡‘·Tï&ÉT
148  $s¡T<ä∆
nqT ìs¡Te⁄s¡T uÖ<äÁ∆ X¯eTDT\T, #·Áø£e]Ô M]s¡Te⁄]øÏ kÕ<äse¡ TsTTq kÕ«>∑‘$· T#ÓÃqT.
M] ì$T‘·ÔyÓTTø£ ∫qï $Vü‰s¡eTT >∑{Ïº+#ÓqT. Äj·TeT÷\´ ìπøå|üeTT\T..
uÖ<ä∆Á>∑+<∏äeTT\qT, $Á>∑Vü≤eTT\qT yÓ÷düTø=ì e∫Ãq >∑Ti¿eTT C≤„|üø±s¡∆eTT
Ä $Vü‰s¡eTTq≈£î X‚«‘êX¯« $Vü‰s¡eTì HêeTø£s¡DeTT #˚ôdqT. NHê #·Áø£e]Ô
j·÷<äsê_Ûe÷qeTT\qT bı+~ Ä uÖ<ä∆Á>∑+<∏äeTT\qT NHê uÛ≤wü˝ÀìøÏ
nqTe~+#·T≥≈£î yÓTT<ä\Tô|{Ïº].
ø±X¯´|üe÷‘·+>∑T&ÉT s¡∫sTT+∫q ªªãT<äT∆ì q\Te~ ¬s+&ÉT dü÷Á‘·eTT\Tμμ
nqT Á>∑+<∏äy˚T NHê <˚oj·TT\ j·TT‘·Ôs√‘·Ôs¡ uÖ<ä∆$C≤„qeTTq≈£î |ü⁄Hê~. n≥T
‘·sT¡ yê‘· s¬ +&Ée eT÷&Ée X¯‘êãT›\qT+&ç uÛ≤s¡rj·T uÖ<ä_∆ ≈Û îå£ \T NHê <˚Xe¯ TTq≈£î
yÓfi¯ó¢#·Te∫Ã]. mes¡T yÓ[¢qqT NHê <˚oj·TT\qT uÖ<ä∆eT‘ê e\+ã≈£î\qT
CÒj·TT≥≈£î e÷Á‘·eTT Á|üj·T‹ï+∫ j·TT+&É˝Ò<äT. uÖ<ä∆<Ûäs¡à Á|üX¯dæÔì NHê
<˚oj·TT\≈£î <Ó\T|ü⁄≥, eè‹Ô>± ô|≥Tºø=ì |üì#˚dæHês¡T yês¡T. Vü‰Hé e+X¯eTT
(Áø°.|üP. 206 yÓTT<ä\T Áø°.X¯. 214 es¡≈£î) |ü‘·qeTT H=+<äT≥Hê{ÏøÏ uÖ<ä∆
Á>∑+<∏äeTT\T NHê uÛ≤wü˝ÀìøÏ eT÷&ÉT e+<ä\j˚Tã~ø£+fÒ HÓ≈£îÿe>∑H˚
nqTe~+|üã&çq$μμ nì eT\¢+|ü*¢ k˛eTX‚Ks¡X¯s¡à ‘Ó*bÕs¡T.
n˝≤π>, ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘T· \T #ê˝≤ ø£èwæ #˚XÊs¡T. uÖ<äk∆ ÕVæ≤‘ê´ìï |ü]#·jT· +
#˚ùd eTVü≤<ëÿs¡´+ ‘·\¬ø‘·TÔ≈£îHêïs¡T. yê]˝À eT\¢+|ü*¢ k˛eTX‚Ks¡ X¯s¡à,
&Ü._j·Tdt.j·T˝Ÿ. Vü≤qTeT+‘·sêe⁄, NeT≈£î]Ô X‚wü–]sêe⁄ ˝≤+{Ï bÕ‘·‘·s¡+
yêfi¯ó¢ ø±>±, nqï|ü¬s&ç¶ yÓ+ø£fÒX¯«sY ¬s&ç¶, &Ü. áeTì •eHê–¬s&ç¶, yÓ÷øå±q+<ä
kÕ«$T, &ç. #·+Á<äX‚KsY, yê$˝≤\ düTu≤“sêe⁄, ¬ø.õ‘˚+<äsY u≤ãT, bıqT>√{Ï
ÁøÏcÕí¬s&ç¶, ‹j·T´>∑÷s¡ d”‘êsê+¬s&ç¶, jÓT+&É÷¢] #Óqïj·T´, C….\øÏåà¬s&ç¶, ¬>ìXË{Ïº
˝≤+{Ï yê¬s+‘√eT+<äTHêïs¡T. bÕ|æHì˚ kÕsTT sêdæq ªÄ+Á<Ûä q>∑]μ, ªÄ+Á<Û|ä <ü +ä∏ μ
¬s+&É÷ Á|üuÛ≤eo\yÓTÆq$. ªãT<ä∆uÛÑ÷$Tμ |üÁ‹ø£ #˚düTÔqï ùde #ê˝≤ >=|üŒ~.
j˚TfÒ{≤ n+uÒ<äÿ]»+ nqTdü]+#˚yêfi¯¢ dü+K´ ô|s¡T>∑T‘·T+~. n+‘˚ kÕúsTT˝À
uÖ<ä∆+ |ü≥¢ n_Ûe÷q+, Ä<äs¡D #·÷|ü⁄‘·Tqï yê] dü+K´ ≈£L&Ü ô|s¡T>∑T‘·T+~.
uÖ<ä∆ kÕVæ≤‘·´ eTTÁ<äD ô|]–+~. bÕ∞uÛ≤wü qT+∫ nqTyê<ë\T ô|]>±sTT.
dü+düÿè‘·+˝À e⁄qï uÖ<ä∆Á>∑+<∏ë\qT n<äT“¤‘·yÓTÆq |ü<ä∆‹˝À nqTyê<ä+ #˚dæq
Á>∑+<∏ë˝…H√ï e#êÃsTT. B+‘√ uÖ<ä∆‘ê‹«ø£ ∫+‘·q |ü≥¢ ÄdüøÏÔ ô|]–+~. á
ÄdüøÏÔ bÕ∞uÛ≤wü >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=H˚˝≤ |ü⁄]>=\TŒ‘·T+~.
nsTT‘˚, bÕ∞uÛ≤wü n+≥÷ ˇø£{Ï ˝Ò<˙ä , ãT<äT&∆ TÉ Ä uÛ≤wü˝À e÷{≤¢&˝É <Ò ˙ä
ø=+‘·eT+~ yê~+#ês¡T. ãT<äT∆&ÉT e÷>∑~Û uÛ≤wü˝À uÀ~Û+#ê&É˙, n~ Á|ü»\
uÛ≤wü˙ nqïyêfi¯óH¢ êïs¡T. e÷>∑~Û uÛ≤wüH˚ bÕ∞ nqï ø£˙dü dü+>∑‹ì yêfi¯ó¢ eT]#ês¡T.
á $wüj·T+ >∑T]+∫ nqTe÷qT\Tqï yêfi¯ó¢ NeT≈£î]Ô X‚wü–]sêe⁄ yêø±´\qT
>∑Ts¡TÔ #˚düTø√e≥+ eT+∫~. Äj·Tì˝≤ n+{≤s¡T.
ªªbÕ∞ ÁbÕø£è‘·eTT\˝À ˇø£{Ï e÷Á‘·y˚T, ø±ì ªbÕ∞μ nqTq~ ì»eTT>∑
uÛ≤cÕ HêeTy˚T ø±<äT. ªbÕ∞μ nqT<ëìøÏ bÕ∞uÛ≤wü˝À ª<ÛäsêàqTXÊdüqeTμ nìj˚T
ns¡úeTT. uÖ<ä∆eT‘· Á>∑+<∏äeTT\>∑T |æ≥ø£eTT\≈£î dü$Twæº>± ª|æ≥ø£bÕ[μ nqT
eéVü‰s¡eTT <äøD åÏ uÛ≤s¡‘e· TTq ‘=\T‘· @s¡Œ&çq~. n+<äTe\q n+<ä* uÛ≤wü≈î£
ªbÕ∞μ nqT ù|s¡T ø£*–, Áø£eTeTT>∑ uÖ<ä∆eT‘· <Ûäs¡àÁ>∑+<∏äeTT\ìï+{Ï uÛ≤wü≈£î
Ä ù|πs <äøD åÏ uÛ≤s¡‘e· TTq s¡÷&ÛyÉ TÓ qÆ ~. Ä Á>∑+<∏eä TT\+<ä* uÛ≤wüqT |ü+&ç‘T· \T
ªeT÷\ e÷>∑~Ûμ nHÓ&ÉT yês¡ì ãT<ä∆|òüTÀwüß&ÉT ÁyêôdqT. n~ ªeT÷\ e÷>∑~Ûμ
nqT≥qT ø=+<äs¡T |ü+&ç‘·T\T dü]ø±<äqïqT, n~ ˇø£s¡ø£|ü⁄ ªe÷>∑~Ûμ nqT≥˝À
dü+~j·TeTT ˝Ò<äT. Çø£ ÄHê{Ï Ä+Á<Ûä<˚X¯eTTq, ñ‘·Ôs¡ uÛ≤s¡‘·eTTqT+&ç e∫Ãq
C…q’ T\ e\q ns¡eú ÷>∑~j Û T· T, Ç‘·sT¡ \ e\q ô|’XÊ∫, eTVü‰sêÁw”º yÓTT<ä\>∑Tq$j·TT
#=s¡ã&Ü¶sTT. n+<äTe\q bÕ∞‘√ dü+ã+<Ûeä TT˝Òì ÁbÕø£è‘· |ü<eä TT\qT nH˚øe£ TT\T
‘Ó\T>∑Tq kÕúqeTT\qT Ä]®+∫q$. ªB«|üμeTTq≈£î |üsê´j·T|ü<eä TT\T>∑ ‘Ó\T>∑Tq
ø£qŒ≥Tº ~$, B$ |ü<äeTT\T Ç{Ïº$j˚T bÕ∞˝À ªB|üμ nqT|ü<äy˚T n+<äT\≈£î
düe÷Hês¡øú e£ TT>∑ ø£\<äT. ø±e⁄q Ä+Á<Ûuä ≤Û cÕ dü«s¡÷|üeTTqT #·øÿ£ >∑ Á>∑V≤æ +#·T≥≈£î
ÁbÕø£è‘· uÛ≤wü\ nìï+{Ï düeTÁ>∑ |ü]o\q n‘·´+‘êeX¯´ø£eTT. <ëìì ˇø£ÿô|≥Tºq
ìs¡«Væ≤+#·T≥≈£î $düÔè‘· kÕ<Ûäq kÕe÷Á–j·TT ‘·>∑T eqs¡T\TqT ñ+&Ée˝…qT.μμ
Ç$ NeT≈£î]Ô X‚w–ü ]sêe⁄ e÷≥\T. ªbÕ∞˝À ‘Ó\T>∑T |ü<ë\Tμ Á>∑+<∏+ä ˝À bÕ∞uÛ≤wü
|ü<ë\T ‘Ó\T>∑T˝À m˝≤ eéVü‰s¡+˝À e⁄HêïjÓ÷ nH˚ø£ Á>∑+<∏ë\qT ñ≥+øÏ+|ü⁄\‘√
ù|s=ÿHêïs¡T. nH˚ø£ |ü<ë\ <Ûë‘·TeT÷˝≤\T Á<ä$&É eT÷\+‘√ ìs¡÷|æ+#·˝Òì$
e⁄HêïsTT. yê{Ïì dü÷s¡´sêj·÷+Á<Ûä ì|òüT+≥Tø£s¡Ô\T ≈£L&Ü Á<ä$&É uÛ≤c˛<äéT
Á|üu≤Û e+˝À eTTì– e⁄qï+<äTq Á<ä$&É uÛ≤wü\ eT÷˝≤˝À¢ yÓ‹øÏ $|ò\ü eTj·÷´s¡ì
X‚wü–]sêe⁄ Äy˚<äq #Ó+<ës¡T. nH˚ø£ ‘Ó\T>∑T|ü<ë\T ìC≤ìøÏ bÕ∞uÛ≤wü |ü<ë\ì
Äj·Tq ìs¡÷|æ+#ês¡T.
‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+, Hê≥ø£+, Ç‘·s¡ ø£fi¯\qT n<Ûä´j·Tq+ #˚j·T&ÜìøÏ,
$eTs¡Ù m<ä>&∑ ÜìøÏ ø±s¡D+ n\+ø±s¡XÊÁdüÔ Á>∑+<∏ë\T. m+‘√eT+~ Ä\+ø±]≈£î\T
ø±eúÛ≤wüqT, ø±e´$eTs¡ÙqT |ü‘êø£kÕúsTTøÏ rdüTø¬ fi≤¢sT¡ . nsTT‘˚, n\+ø±s¡XÊÁkÕÔìøÏ
>=|üŒ ùde #˚dqæ m+‘√eT+~ uÖ<äT\∆ THêïs¡T. uÖ<ä+∆ ˝Àì ∫‘·$Ô ø±sê\ eØZøs£ D ¡ ,
∫‘·Ô dü+kÕÿsê\ |ü]uÛ≤wü, ‘·~‘·s¡ kÕ+πø‹ø£ |ü]o\H˚ s¡düdæ<ë∆+‘êìøÏ |ü⁄Hê~
150  $s¡T<ä∆
nì Hê }Vü≤. #·+Á<äø]° Ô ‘·sÿ¡ +, ~C≤„>T∑ ì n\+ø±s¡+, Äq+<äTì <Û«ä ìdæ<ë∆+‘·+
n˙ï uÖ<ä∆+ qT+#˚ |ü⁄s¡T&ÉT b˛düT≈£îHêïsTT. n\+ø±s¡XÊÁdüÔ+˝Àì neT÷\ýÓTÆq
Á>∑+<∏ë\qT nqTyê<ä+ #˚dqæ eTVü‰|ü+&ç‘T· \T |ü⁄˝…\¢ ÁosêeT#·+Á<ä n\+ø±s¡XÊÁkÕÔìøÏ
uÖ<äT∆\T, C…’qT\T #˚dæq ùdeqT ‘·q eTT+<äTe÷≥˝À¢ ø=ìj·÷&Üs¡T. n˝≤π>,
|ü‘·+»*, bÕDÏ˙ yê´ø£s¡D≤\ ø£qï ÁbÕNqyÓTÆq yê´ø£s¡D Á>∑+<Ûë\T bÕ∞˝À
e⁄+&˚ e⁄+{≤sTT. m+<äTø£+fÒ ãT<äTì∆ •wüß´˝À¢ ˇø£&q’Ó ø±‘ê´j·TqT&ÉT (ø±#êÃ¤jT· q)
uÛ≤wü´ø±s¡T&Éì, n‘·&ç yê´ø£s¡D eTÚ*ø£‘· |ü⁄Hê~>±H˚ Áø°.X¯. 12, 13e X¯‘ê_›øÏ
#Ó+~q _≈£îÿ n>∑Ze+X¯ nH˚ s¡#·sTT‘· ªdü<ë›˙‹μ nH˚ yê´ø£s¡D Á>∑+<∏ä+ sêXÊ&ÉT.
$Tj·THêàsY˝Àì u≤>∑H˝é À J$+∫q á s¡#s· TT‘· bÕ∞uÛ≤wü≈î£ sêdæq yê´ø£sD ¡ +
ÁX‚wy˜ü TÓ qÆ <äì uÛ≤cÕy˚‘\Ô· n_ÛÁbÕj·T+. Ç<˚ Á>∑+<Ûëìï Áo\+ø£˝À ÁbÕe÷DÏøy£ TÓ qÆ <äì
n+^ø£]+#·≥y˚T ø±<äT, $~Û>± uÀ~ÛkÕÔsT¡ . dü<ë›˙‹˝À |ü<eä T÷\+, <Ûë‘·TeT÷\+,
düT‘·ÔeT÷\+ nH˚ n<Ûä´j·÷\T uÖ<ä∆<Ûäs¡à bÕ∞ Á>∑+<∏ë\≈£î nq«]Ô+|ü #˚dæ
$|ü⁄©ø£]+#ê&ÉT. bÕDÏ˙ dü+düÿè‘êìøÏ m+‘· ø£∫Ã‘·yÓTÆq dü÷Á‘· s¡#·q #˚XÊ&√,
n+‘˚ ø£∫Ã‘·yÓTÆq dü÷Á‘· s¡#·q n>∑Ze+X¯ #˚XÊ&Éì bÕ∞|ü+&ç‘·T\ n+^ø±s¡+.
Çø£ XÊdüHê\ $wüjT· +. Ä+Á<Û,ä ø£[+>±+Á<Û,ä ‘Ó\+>±D, sêj·T\d”eT ÁbÕ+‘ê˝À¢
bÕ∞uÛ≤wü˝À y˚dqæ XÊdüHê\T ◊<äTe+<ä\≈£î ô|’>± <=]ø±j·Tì áeTì •eHê–¬s&ç¶
‘Ó*bÕs¡T. yê{Ïì >∑‘+· ˝ÀH˚ |ü⁄sêedüTXÔ ÊK Á|ü#T· ]+∫+~. |ü⁄qs¡TàÁ<äD≈£î ≈£L&Ü
dæ<ä∆eTe⁄‘·T+<äì Äj·TH˚ #ÓbÕŒs¡T. Ç~ dü+‘√wæ+#ê*‡q dü+>∑‹. bÕ∞uÛ≤wü
mø£ÿ&ÉT+~? n~ eTq <ä>sZ∑ ¡ ˝Ò<Tä ø£<ë, ˝Òì~ eTq dü+düÿè‹ #·]Á‘·˝À uÛ≤>∑yTÓ ˝≤
ne⁄‘·T+<äH˚ yêfi¯¢øÏ Ä XÊdüHê\T düe÷<Ûëq+ #ÓbÕÔsTT. eTTK´+>± q+<ä,
eTÚs¡´sêE\T y˚sTT+∫q XÊdüHê\T, yê{Ï˝Àì Ä\+ø±]ø£‘q· T kÕVæ≤‘·´ <äèwæ‘ º √
nqTo*+#ê*. n+‘˚ø±<äT, uÖ<ä∆+‘√ á ÁbÕ+‘êì≈£îqï nqTã+<Ûë˙ï, á
H˚\ uÖ<ä|∆ ]ü yê´|æøÔ Ï #˚dqæ ‘√&ÜŒ≥TqT dü$es¡+>± |ü]o*+#˚ ø£èwæì #ê˝≤eT+~
ô|’q ù|s=ÿqï |ü+&ç‘·T\T #˚dü÷ÔH˚ e⁄Hêïs¡T. nsTT‘˚, kÕVæ≤‘·´, kÕ+düÿè‹ø£
#·]Á‘·˝À yê{Ïì eéd”úø£è‘·+ #˚ùd $<Ûëq+ ˇø£{Ï ‘·j·÷s¡T #˚düTø√yê*. n~
Ç|ü⁄Œ&ÉTqï bÕ\≈£î\e\¢ M\j˚T´˝≤ ˝Ò<äT. ˇø£ ø=‘·Ô Á|ü‘·é÷ïj·T sê»ø°j·T
eédüú dü+Á|ü<ëj·Tyê<äT\ MT<ä $»j·T+ kÕ~ÛùdÔ ‘·|Œü bÕ∞uÛ≤wüqT |ü⁄qs¡T<ä]∆ +#˚
\ø£å´+ HÓs¡y˚s¡<äT.
ªn&ÉT>∑Tμ
yÓuŸ e÷´>∑C…’Hé, 2017.

<ä[‘· ø£$‘ê«ìøÏ
‹≥Tº n+‹eT \ø£å´+ ø±<äT !
ªã÷‘·Tμ ø£$‘·«+ ne⁄‘·T+<ë? Äy˚X¯+ ø£$‘·«yÓTÆ
bÕsƒ¡≈£îìï }ù|düTÔ+<äì $eTs¡Ù≈£î\+‘ê n+^ø£]+∫q
dü‘·´+. Äy˚X¯+ Vü≤<äT›\T <ë{Ïq|ü⁄Œ&ÉT n~ <ÛäsêàÁ>∑Vü≤+
nì düeT]ú+∫q <ëK˝≤˝…H√ï e⁄HêïsTT. <ÛäsêàÁ>∑Vü≤+
n+fÒ @$T{°? @ ≈£î\düT\Ô T e´ø£+Ô #˚ùdÔ n~ <Ûsä êàÁ>∑V≤ü +
ne⁄‘·T+~. ª<=+>∑\+C≤ø=&ÉT≈£î\dü˝Ò yÓTdæ˝.Ò .μμ nì ÁoÁo
sêùdÔ <ÛäsêàÁ>∑Vü≤+ nHêïs¡T. ny˚ e÷≥*ï <ä[‘· ø£$
sêùdÔ ã÷‘·T\T sêj·T≥+ @+≥ì ì\BXÊs¡T.
ÄÁ>∑Vü‰ìï e´ø°Ôø£]+#˚ |ü<ä›‘·T˝…H√ï e⁄+{≤sTT,
ø√bÕìï Væ≤+kÕ‘·àø£+>± e´ø°øÔ ]£ +#·&+É ˇø£ s¡÷|ü+ ø±˙
n<˚ ø√bÕìï ‹≥Tº s¡÷|ü+˝À e´ø°øÔ ]£ +#·&+É eTs√ s¡÷|ü+
ˇø£ eTìwæøÏ ø√|ü+ m+<äTø=düTÔ+~, ‘·q≈£î nHê´j·T+
»]–+<äì ms¡Tø£ ø£*–q|ü⁄Œ&ÉT. Ä ms¡Tø£ ˝Òì dæú‹˝À
≈£L&Ü ø√|ü+ edüTÔ+~. n~ düVü≤C≤‘·+. ø±˙ ‘·q≈£î
152  $s¡T<ä∆
˝Ò<ë ‘·q düe÷C≤ìøÏ nHê´j·T+ »]–+<äì Á>∑V≤æ +#˚ #Ó‘ ’ q· ´+ e´øÏ˝Ô À e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT,
Ä #Ó’‘·Hê´ìï eø£Ô+ #˚ùd düeTj·T+ dü+<äs¡“¤+ (düú\ ø±˝≤\T) nqTdü]+∫ Ä
ø√|ü+ jÓTTø£ÿ rÁe‘· Ä<Ûës¡|ü&ç e⁄+≥T+~. Ä rÁe‘· ô|]–q|ü⁄Œ&ÉT <ëì
e´ø£Ô+ #˚ùd |ü<ë\qT ˝Ò<ë dü+»„\qT eø£Ô ˝Ò<ë ø£$ yÓ‘·T≈£îÿ+{≤&ÉT. Ä ÄÁ>∑Vü≤
rÁe‘·qT ãs¡Te⁄qT yÓ÷j·T>∑*π> dü+kÕÿs¡e+‘·yÓTÆq |ü<ë\T ˝Ò<ë dü+»„\T
kÕ<Ûës¡D+>± <=s¡øe£ ⁄. n˝≤+{Ï dæ‹ú ˝À ‘·q kÕ+düÿè‹ø£ H˚|<ü ´ä∏ + qT+&ç ã÷‘·T\qT
m+|æø£ #˚düT≈£î+{≤&ÉT.
dü+»„\T kÕ+düÿè‹ø£ ìsêàD≤\ì ô|ò]¶Hê+&é &ç düpsY dü÷Árø£]+#ê&ÉT.
<ä[‘· MT<ä Ä~Û|ü‘·´ dü+düÿè‹ nH˚ø£ dü+»„\qT s¡T~›+~. n$ #ê˝≤ es¡≈£î
X¯Øsê\qT øπ +Á<ä+>± #˚dTü ø=ì ìsêàD+ ne⁄‘êsTT. ã÷‘·T\T ≈£L&Ü kÕ+düÿè‹ø£
ìsêàD≤\T ø±ã{Ïº n$ eTìwæ X¯Øs¡+˝Àì eTØ eTTK´+>± Ád”Ô <˚Vü≤+˝Àì
nej·Tyê\qT Ä<Ûës¡+ #˚dTü ø=ì ìsêàDeTe⁄‘êsTT. Ád”Ô X¯Øsêìï e]íùdÔ Á|üã+<Ûä
ø±eéTsTT´+~. n<˚ Ád”Ô |ü⁄s¡Twü nej·Tyê\qT ‹≥Tº>± e⁄|üjÓ÷–ùdÔ <ä[‘·
ø£$‘·«+ ì+&Ü ã÷‘·T\ì ádü&ç+#ês¡T. dü+kÕÿs¡e+‘·T\T sêùd uÛ≤wü y=ø£{Ï
e⁄+≥T+<äì, n˝≤+{Ï uÛ≤wü e÷Á‘·y˚T ø£$‘·« uÛ≤wü˝À yê&Ü\ì ìπs›wæ+#ês¡T.
ø±e´ uÛ≤wü>± nÁ>∑≈£î˝≤\ uÛ≤wüqT e⁄|üjÓ÷–+#ê\ì y=ø£ s¡ø£+>± u…~]+#ês¡T.
ø±˙ <ä[‘· uÛ≤wü˝Àì ìs¡T|üe÷q kÂ+<äsê´ìï ø£$‘·«+˝ÀøÏ m˝≤ ‘˚e#√Ã nH˚ø£
eT+~ <ä[‘· ø£e⁄\T #·÷|æ+#ês¡T. ìXÊ˙ ø£e⁄\T eT<ä÷›] qπ>XŸ u≤ãT, ô|’&ç
‘˚sπ wt u≤ãT, U≤C≤ <ä[‘· ø£$‘·«+ MT<ä nÁ>∑esêí\T #˚dTü qÔ ï $eTs¡Ù\≈£î düe÷<Ûëq+
#ÓbÕŒs¡T. Ä |üs¡+|üs¡qT ø=qkÕ–dü÷Ô ‘Ó\+>±D e÷~>∑ ø£$ s¡#·sTT‘· y˚eTT\
m\¢j·T´ ‘·q ø£ø£ÿ, dæ~› qe\˝À¢ ‹≥TºqT n<äT“¤‘· Ø‹˝À Á|üjÓ÷–+#ê&ÉT.
q\¢C≤‹ MT<ä ‘Ó\¢yê\T¢ nH˚ø£ |òüTÀsê\≈£î bÕ\Œ&Ü¶s¡T, yê\¢≈£î y=ø£
dü+düÿè‘·+≥÷ ˝Ò≈£î+&Ü #˚XÊs¡T. dü+düÿè‹ì uÛ≤ùw Á|ü<ä]ÙdüTÔ+~. Hê>∑]ø£‘·≈£î
uÛ≤wü ∫Vü≤ï+. nHê>∑]ø£‘·qT q\¢C≤‹ MT<ä ã\e+‘·+>± s¡T<ä›≥+ e\¢ Ä
C≤‹ Á|ü»\ uÛ≤wü ‘Ó\¢yê\¢ eéVü‰sêìøÏ _Ûqï+>± ñ+≥T+<äì q‹Ô q‹Ô>±
e÷{≤¢&É≥+, ‘Ó\¢yê\¢ eTT+<äT $qj·T$<Û˚j·T\‘√ >=+‘·T˝À uÛÑj·T+, >ös¡e+
‘=DÏøÏdü˝≤&ÉT‘·÷ e÷{≤¢&É≥+ dü«s¡+ ‘·–Z+∫ e÷{≤¢&É≥+ e+{Ï \ø£åD≤\qT
ÁbòÕ+CŸ bòÕqHé ‘Ó*bÕs¡T. ø±˙ n<˚ q\¢ C≤rj·TT&ÉT ‘·q C≤‹ e´øÏÔ‘√ e÷{≤¢&˚
rs¡T˝À m+‘√ ‘˚&Ü ñ+≥T+<äì n+<äT˝À ã÷‘·T Á|ü<Ûëq bÕÁ‘· b˛wædüTÔ+<äì
n+{≤&ÉT. q\¢ C≤‹ ø£e⁄\T sêdæq nH˚ø£ ø±yê´˝À¢ ã÷‘·T düs¡«kÕ<Ûës¡D≤+X¯+.
ã÷‘·T\T e÷{≤¢&Éì q\¢ C≤‹ bÕÁ‘· sTT+^¢wüß dæìe÷˝À¢ mø£ÿ&Ü ø£ì|æ+#·<äT,
n<˚ ‘Ó\¢ V”≤s√\T e÷Á‘·+ #ê˝≤ dü+kÕÿs¡e+‘·yÓTÆq ø£Héôd|ü⁄Ãe˝Ÿ ˝≤+π>«CŸì
e÷{≤¢&ÉT‘·T+{≤s¡T. q\¢yê\T¢ >∑{Ïº>∑{Ïº>± e÷{≤¢&ÉTø√e≥+, ‘Ó\¢yêfi¯ó¢ eT÷&√
e´øÏÔøÏ $q|ü&Éq+‘· X¯ã∆+‘√ e÷{≤¢&ÉTø√e&É+ #·÷&Ée#·TÃ. Ç˝≤+{Ï <äèXÊ´*ï
eTq+ nÁ>∑esêí˝À¢q÷, nD>±]q esêí˝À¢q÷ #·÷&=#·TÃ.
<ä[‘·yê<ä+ dü+Á|ü<ëj·Tø£ kÕVæ≤‘·´ dü÷Á‘ê\qT ø£$‘ê |ü]ø£sê\ (b˛jÓT{Ïø˘
&çyÓ’ôddt) qT ‹s¡düÿ]+∫+~. n\+ø±s¡XÊÁdüÔ |ü]$T‹˝À sTTeT&Éì ñ<äéT+
sTT~. eTqTyê<ä ø£$ düeTj·÷\‘√ <ä[‘·ø£$ \ø£å´+ HÓs¡y˚s¡<äT. Áu≤Vü≤àD°j·T
uÛ≤wü˝À <ä[‘· J$‘·+ dü+|üPs¡í+>± e´ø£Ô+ ø±˝Ò<äT. J$‘êqTuÛÑyê˝Ò uÛ≤wüqT
ìs¡ísTTkÕÔsTT. ø±ã{Ïº <ä[‘· J$‘êqTuÛÑyêìï <ä[‘·uÛ≤wü e÷Á‘·y˚T dü]>±Z
e´ø°øÔ ]£ +#·>\∑ <äT. n+<äTøπ <ä[‘·T\T ‘·eT<Óq’ uÛ≤wüqT, dü«sêìï m+#·T≈£îHêïs¡T.
á dü«‘·+Á‘·, dü«j·T+ìs¡íj·÷~Ûø±s¡ ø±+ø£å, ùd«#ÛêÃ|üP]‘· <ä[‘· b˛jÓT{Ïø˘‡
kÕ+Á|ü<ëj·Tø£ kÕVæ≤‘·´ Á|üe÷D |ü]<ÛäT\qT <ë{Ï b˛sTT+~. á e÷s¡TŒqT
$eTs¡Ù≈£î\T ns¡ú+ #˚düTø√˝Òø£ b˛j·÷s¡T. ø£$‘·«uÛ≤wü ˝Ò<ë ø±e´ uÛ≤wü˝À ‹≥T¢
yê&=#êÃ? ‹≥T¢ bÕsƒ≈¡ î£ \ Vü≤è<äjT· dü+kÕÿsêìøÏ, dü+|òTü |ü]es¡qÔ ≈£î ñ|üø]£ kÕÔj÷·
nqï MTe÷dü+qT eTT+<äT≈£î ‘Ó#êÃs¡T. ø±eúÛ≤wü @~? eT<Û´ä j·TT>±\ ø±\+˝À
dü+düÿè‘·+ ø±eúÛ≤wü. n~ Áu≤Vü≤àD es¡Z+ jÓTTø£ÿ n~Ûø±s¡ uÛ≤wü, n~
dü+kÕÿs¡e+‘·T\ e´ø°Ôø£s¡D kÕ<Ûäq+. |ü+&ç‘· es¡Z+ e÷Á‘·y˚T <ëìï yê&˚~.
‘Ó\T>∑T ù|s¡T‘√ #Ó˝≤eTDÏ nsTT´+<ä+‘ê Áu≤Vü≤àD esêZ\T düèwæ+º ∫q dü+düÿè‘·+.
Ä+Á<Ûeä TVü‰uÛ≤s¡‘+· yÓTT<ä\Tø=ì Ä<ÛTä ìø£ ø±\+ es¡≈î£ ø±eúÛ≤wü>± $Á|üesêZ\
qT&çø±s¡yT˚ ô|‘·qÔ + eVæ≤+∫+~. eTTK´+>± Á|üã+<Ûä j·TT>∑+˝À e∫Ãq s¡#q· \˙ï
|ü∫Ã ã÷‘·TqT X¯è+>±s¡+>± e]í+∫q Áu≤Vü≤àD°j·T uÛ≤wü˝À e∫Ãqy˚. Á|üã+<Ûä
HêsTTø± es¡íq˝À <ës¡TDyÓTÆq ã÷‘·T\T yê&Üs¡T. $eTs¡Ù≈£î\T yê{Ïì m+‘√
düVü≤è<äj·T‘·‘√ ns¡ú+ #˚düT≈£îHêïs¡T. ø±˙ C≤qT ‘ÓqT>∑TqT n#·Ã ‘ÓqT>∑TqT
$eTs¡Ù≈£î\T ∫qï #·÷|ü⁄ #·÷XÊs¡T. ~«|ü<ä˝À e∫Ãq bÕ\Tÿ]øÏ k˛eTHê<∏äTì
s¡#·q\qT ≈£L&Ü ¬s+&√ ÁX‚DÏ s¡#·q\T>±H˚ |ü]>∑DÏ+#ês¡T. mes¡T e÷{≤¢&˚
uÛ≤wü, e÷s¡-Z <˚o ‘˚&ÜqT ã{Ïº Äj·÷ s¡#q· \≈£î >ös¡e+ nee÷Hê\T <äø±ÿsTT.
ˇø£ÿ uÛ≤wü $wüj·Ty˚T ø±<äT, ø±e´ edüTÔeP, HêsTTø± Hêj·T≈£î\ es¡í, ≈£î\
ôVA<ë\qT nqTdü]+∫ s¡#·Hê ÁbÕe÷D≤´ìï ˝…øÏÿ+#˚ y=ø£ |ü]dæú‹ e⁄+&˚~.
s¡#·sTT‘· ≈£î˝≤ìï ã{Ïº >ös¡e+ \_Û+#˚~. ‘Ó\T>∑T ø±e´ Á|ü|ü+#êìï eTqTyê<ä
n\+ø±s¡ XÊÁdüÔ+ ìj·T+Á‹+∫+~, ìπs›•+∫+~. Ä ìs¡+≈£îX¯ ø±e´ XÊÁkÕÔìï
~Ûø£ÿ]+∫ <ä[‘·yê<ä+ ø=‘·Ô n\+ø±s¡ dü÷Á‘ê\qT ‘·q ø£$‘·«+‘√ Ä<ÛäTìø£
154  $s¡T<ä∆
ø±˝≤ìøÏ n+~+∫+~. Áu≤Vü≤àD°j·T ø±e´ uÛ≤wüqT ø±\<äìï <ä[‘·uÛ≤wü‘√
ñ|üe÷, s¡÷|üø£, uÛ≤e∫Á‘·, Á|ürø£\qT ñB›|æ+|üCÒdæ+~.
<ä[‘·T\T sêdæq ø£$‘·«+˝À X¯Á‘·Te⁄ MT<ä <ë&ç #˚j·T&Éy˚T ‘=*<äX¯.
bÕsƒ¡≈£î&ÉT nÁ>∑es¡ídüTÔ&ÉT. n‘·&ç‘√ düs¡<ë\T, düjÓ÷<Ûä´\T ˝Òeì <ä[‘· ø£$
ìs¡ísTT+#·T≈£îHêï&ÉT. nÁ>∑≈£î\düTú\T ø£+∫ø£#Ós¡¢ ø√fÒwüßqT Vü≤‘·´ #˚dæq|ü⁄Œ&ÉT,
eTVü≤<˚eeTàqT q>∑ï+>± nsTT<äT s¡÷bÕj·T\ ø√dü+ }πs–+∫ Væ≤+dæ+∫q|ü⁄Œ&ÉT,
ø±s¡+#˚&TÉ ˝À }#·ø√‘· ø√dæq|ü⁄Œ&ÉT #·T+&É÷s¡T˝À e÷s¡DôVAeT+ düèwæ+º ∫q|ü⁄Œ&ÉT
eTsê´<ädüTú\ uÛ≤wü˝À, sTT+ø± #ÓbÕŒ\+fÒ ˙ |æ+&Ü≈£L&ÉT ˝≤+{Ï Áu≤Vü≤àD°ø£|ü⁄
uÛ≤wü˝À ø£$‘·«+ sêj·÷\ì ø√s¡Tø√e≥y˚T ô|<ä› ‘·|ü⁄Œ. <ä[‘·T\ J$‘ê\ ì+&Ü
Væ≤+düqT, ã÷‘·TqT ì+|æ Äq+~+∫q nÁ>∑es¡í düe÷»+, ny˚ ã÷‘·T\qT
X¯øÏÔeT+‘·+>± nÁ>∑es¡í düe÷»+ MT~øÏ Äj·TT<Ûä+>± $dæ]‘˚ _‘·Ôs¡b˛sTT+~.
n+‘·˝ÀH˚ ‘˚s¡Tø=ì m<äTs¡T<ë&ç yÓTT<ä\Tô|{Ïº+~. ‹fÒº ø£$‘·«+ ø±<äT. nÁ>∑es¡í
düe÷C≤ìï ‹≥º&Éy˚T <ä[‘· ø£$ n+‹eT \ø£åýÓTÆq≥Tº Á|ü#ês¡+ #˚XÊs¡T.
‹≥º&É+ e\¢H˚ dü+|òüT+ e÷s¡T‘·T+<äì @ <ä[‘· ø£M #Ó|üŒ˝Ò<äT. <ä[‘·
ø£$‘·«+ Ä<äXq¯ T <ë{Ï |ü]D‘· <äèø£Œ<∏ëìï Á|ü<]ä Ù+∫+~. nH˚ø£ q÷‘·ï $\Te\qT
kÕVæ≤‘·´ düe÷C≤ìøÏ n+~+∫+~. <ä[‘· ø£$‘·«+ Á|ü‹bÕ~+∫q uÛ≤eC≤\
|üs¡yÓTÆq ôd’<ë∆+‹ø£ n+XÊ\qT #·]Ã+#·≈£î+&Ü, n\+ø±s¡ XÊÁdüÔ dü+¬øfi¯¢qT ‘Ó+∫
ø=‘·>Ô ± ì]à+∫q ø£$‘ê ìsêàD eTsêà\qT kÂ+<äs´¡ XÊÁdüÔ $ø±kÕìøÏ <ä[‘·yê<ä+
n+~+∫+q áôdú{Ïø˘ ø±+Á{Ïã÷wüHéqT #·]Ã+#·≈£î+&Ü ˇø£ ≈£îÁ≥|üP]‘·+>±
eTqTyê<ä $eTs¡Ù≈£î\T eéVü≤]+#·&+É <ës¡TD+. sTT˝≤+{Ï <äèø£Œ<∏+ä kÕVæ≤‘·´
Á|üC≤kÕ«e÷´ìøÏ @e÷Á‘·+ ‘√&ÉŒ&É<äT.
ªnH˚«wæ Áu≤&éw”{Ÿμ, 2014.

s¡#·q-s¡#·sTT‘·-bÕsƒ¡≈£î&ÉT:
ø=ìï uÛ≤eq\T
Ç+^¢wüß kÕVæ≤‘·´ dæ<ë∆+‘êìï n<Ûä´j·Tq+ #˚düTÔqï
ø£e⁄\T eTq≈£îHêïs¡T. ‘Ó\T>∑T ø£$‘·«+˝À yê{ÏøÏ
dü+ã+~Û+∫q Á|üjÓ÷>±\÷ ø£ìŒkÕÔsTT. nsTT‘˚ n+‘·
d”]j·TdtHÓdt ø£ìŒ+#·<äT. ø=+‘· eT+~øÏ yê{Ïì ‘Ó\T>∑T
ø£$‘·« yê‘êes¡D+˝À Ç$T&˚Ã X¯øÏÔ e⁄+&É<äT. n+<äTe\¢
n$ ‘ê‘êÿ*ø£+>± yÓ|’ \üò ´+ #Ó+<äT‘êsTT. Bì |ò*ü ‘·+>±
Ä+>∑¢ kÕVæ≤‘·´ dæ<ë∆+‘ê\T, dü÷Á‘ê\T Ä<Ûës¡+>±
eTqø£$‘ê«ìï $X‚w¢ +æ #ê*‡ e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT, $\Te\ ìs¡jí T· +
Á|üø£{Ï+#ê*‡q|ü⁄Œ&ÉT $eTs¡Ù≈£î&ÉT #ê˝≤ Çã“+~
|ü&ÉT‘·THêï&ÉT.
ø±˙ á eT<Û´ä Disclose, conceal, repeated
ness, novelty nH˚ uÛ≤eq\ MT<ä ø=+‘· #·sÃ¡ »]–+~.
ªeTø±ÿ #·+Á<äT&ÉTμ ø£<ôä∏ |’ »]–q #·sÃ¡ ø=+‘· n|üs¢ TT&é>±
»]–+~. á dü+<äs“¡ +¤ >±H˚ eTø±ÿ#·+Á<äT&ÉT s¡#s· TT‘·ô|’
156  $s¡T<ä∆
ø=+‘·eT+~ yêÚ≤´Hê\T #˚XÊs¡T! $eT]Ù+#ês¡T! dü+Á|ü<ësTTø£ eT÷dü
Ä˝À#·Hê|üs¡T\T H√s¡T #˚düT≈£îHêïs¡T. Ç+ø=+‘· eT+~ s¡#·sTT‘·≈£î n+&É>±
ì\ã&Ü¶s¡T. @yÓTÆHê Äs√>∑´ø£s¡yÓTÆq #·s¡Ã »]–+~.
yêdüyÔ êìøÏ s¡#s· TT‘· n+fÒ mes¡T? n‘·ì kÕúq+ @$T{Ï? s¡#q· n‘·ìe\¢
J$düTÔ+<ë? n‘·&ÉT s¡#·qe\¢ J$düTÔHêï&Ü? s¡#·q - s¡#·sTT‘·-bÕsƒ¡≈£î&ÉT M{Ï
eT<Ûä´ dü+ã+<Ûä+ @$T{Ï? á eTTKýÓTÆq n+XÊ\ìï{Ï MT<ä Ç*jÓT{Ÿ qT+&ç
Hês¡àdt ôVA˝≤+&é es¡≈î£ s¡deü ‘·sÔ y¡ TÓ qÆ ôd<’ ë∆+‹ø£ #·sÃ¡ »]–+~. nH˚ø£ Á|ü‹bÕ<äq\T
e#êÃsTT.
Ç*jÓT{Ÿ qT+&ç s√˝≤+&é u≤sYÔ‡ es¡≈£î »]–q ne>±Vü≤q |ü]D≤eT+˝À
ø°\ø£yÓTÆq <äX¯ e∫Ã+~. u≤sYÔ‡ The death of the Author nH˚ yê´dü+˝À
s¡#·sTT‘·≈£î eTs¡D+ Á|üø£{Ï+#ê&ÉT. s¡#·q≈£î ÁbÕ<Ûëq´$T#êÃs¡T. Ä ‘·sê«‹
dæ<ë∆+‘·y˚‘·Ô\T $eTs¡Ù≈£î*ï ‘√dæ|ü⁄∫Ã bÕsƒ¡≈£î&ç düŒ+<äq≈£î $\Teì#êÃs¡T.
n<˚ Reader Response Criticism >± s¡÷bÕ+‘·s+¡ #Ó+~+~. ‘Ó\T>∑T ø£$‘·«+˝À
á Á|ü‹bÕ<äq #˚dæ+~ yÓTT<ä≥>± d”‘êsê+ ‘S/o e÷DÏø£´+μ˝À s¡#·q ∫es¡
$eTs¡Ù≈£î\≈£î eTs¡D+ Á|üø{ £ +Ï ∫ bÕsƒ≈¡ î£ \ $eTs¡ÙqT ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. Ä $<Û+ä >±H˚
‘·q s¡#·q˝À Ç<ä›] #˚‘· düŒ+<äq*ï sêsTT+∫ bı+<äT|üsêÃ&ÉT. Ä ‘·sê«‘·
#ê˝≤ ø±˝≤ìøÏ ªns√es¡í+μ˝À Çø±“˝Ÿ #·+<é n<˚ Á|ü‹bÕ<äq #˚XÊ&ÉT. ø±˙
|ü{Ïº+#·T≈£îqï yês¡T ˝Òs¡T. ø±˙ d”‘êsê+, Á|üùdHé, j·÷≈£LuŸ e+{Ï yê]ì nH˚ø£
eT+~ <ä[‘·, Ád”Ôyê<ä ø£e⁄*ï |ü]#·j·T+ #˚dæ ª#˚sê‘·\Tμ <ë«sê bÕsƒ¡ø£ düŒ+<äq
$eTs¡Ù |ü<ä∆‹ì ‘Ó\T>∑T˝À yÓTT<ä≥>± |ü]#·j·T+ #˚dæ+~ ª#˚sêμ >±s¡H˚ #ÓbÕŒ*.
á ùdºf…à+≥T≈£î ø=ìï |ü]$T‘·T\THêïsTT. ø±ì n~ #˚sê bÕsƒ¡≈£î&ç>± ‘·q
düŒ+<äq*ï ]ø±s¡T¶ #˚dæq ø±\yéT nì eTq+ C≤Á>∑‘·Ô>± |ü]o*ùdÔ ‘Ó\TdüTÔ+~.
ndü˝…’q $eTs¡Ù≈£î&ç>± #˚sê n+<äT˝À |üP]ÔkÕúsTT˝À ø£ìŒ+#·&ÉT.
d”‘êsê+, n|òü‡sY, Á|üùdHé, e+oø£wüßí\T ªø£$‘·«+μ nH˚ ø£$‘·\ dü+|ü⁄{Ïì
Á|üø£{Ï+#ês¡T. düMTø£å≈£î\T $eTs¡«≈£î\+<äs¡÷ n$ >√¢ã˝…’CÒwüHé d”ÿ+˝À e∫Ãq
s¡#·q>± ù|s=ÿHêïs¡T. ø±ì yêfi¯ófl s¡#·q qT+&ç ø£$ì conceal #˚dæq ˇø£
rÁeÁøÏjT· qT mes¡÷ >∑T]Ô+#·˝<Ò Tä . n≥ºMT<ä ‘·|Œü @ ø£$‘· øÏ+<ë ø£$ ù|s¡T+&É<Tä .
mes¡T @~ sêXÊs√ >∑T]Ô+#˚ Äqyê\T (ôd’Hé)ì yêfi¯ófl s¡<äT› #˚XÊs¡T. yê] ø£$‘ê
XË’*‘√ |ü]#·j·T+ e⁄qï yês¡T @~ mes¡T sêXÊs√ >∑T]Ô+#·e#·TÃ ø±ì n+<äs¡÷
>∑T]Ô+#·˝sÒ T¡ .

Çø£ÿ&˚ eTq+ s√˝≤+&é u≤sY‡Ô , |ò⁄ü ø√\qT >∑Ts¡TÔ #˚dTü ø√yê*. yêπs+ #ÓbÕŒs√
‘Ó*ùdÔ Ms¡T #˚dæq Á|ü‹bÕ<äqqT ne>±Vü≤q #˚düTø√e&É+ düT\uÛÑeTe⁄‘·T+~.
s√˝≤+&é u≤sY‡Ô ªªThe author is a modern figure, a product of our
society in so far as emerging from the Midele Ages and English
empiricism, French rationalism and the personal Faith of the
Reformation. It discovered the prestige of individual of, as it is more
nobly put, the human person. It is thus logical that in literature it
should be this positivism, the epitoma and culmination of capitalism
ideology, which has attached the greatest importance to the person
of the author” n+{≤&ÉT. ô|≥Tºã&ç<ëØ eédüú˝À ø£$øÏ ÁbÕ<Ûëq´‘· ô|]–
dæús¡|ü&çq rs¡Tì eTq≈£î ms¡Tø£ |üs¡TÃ‘ê&ÉT. ô|≥Tºã&ç<ëØ uÛ≤eC≤\ ñqï‘·
<äX¯ s¡#s· TT‘·≈î£ ªe´øÏμÔ >± n~Ûø£ ÁbÕ<Ûëq´‘·ì∫Ã+<ä+{≤&ÉT. s¡#q· øÏ∫Ãq $\TeqT
ø£søÔ¡ eÏ « ìsêø£]+#ê&ÉT. s¡#q· |ü⁄≥Tºø‘£ √ s¡#q· qT+∫ s¡#s· TT‘· n<äX¯éTe⁄‘ê&Éì,
nyê«\˙ yê~+∫ nø£&É eTs¡D≤ìï <ÛäMø£]kÕÔ&ÉT.
|òü⁄ø√ ‘ê‹«ø£y˚‘·Ô ªsê»´+μô|’ ì•‘· |ü]o\q #˚XÊ&ÉT. n˝≤π> kÕVæ≤‘·´+
MT<ä ≈£L&Ü ø=ìï Á|ü‹bÕ<äq\T #˚XÊ&ÉT. |üPs¡«+ s¡#q· *ï s¡#s· TT‘·\ <äø£Œ<∏ë*ï
|ü]o*+∫, s¡#q· s¡#s· TT‘·\ n+‘·d‡ü +ã+<Û+ä ô|’ yêÚ≤´ì+#ê&ÉT. The Order
of Things ˝À ˝ÒKq+ s¡#·sTT‘· neTs¡‘ê«ìï >±´s¡+{° #˚j·T≥+>±ø£,
Writing kill the author n+{≤&ÉT. á e÷≥ samuel backet ì ñ<˚•› dü÷Ô
n˝≤ nHêï&ÉT. n+<äT≈£î Á^≈£î Á>∑+<∏ë*ï ñ<äVü≤]+#ê&ÉT.
uÛ≤cÕqTes¡qÔ +˝À s¡#s· TT‘· ˇø£ n+X¯+. n+<äTe\¢ s¡#q· qT+&ç s¡#s· TT‘·
Á|ü‘´˚ ø£ e´øÏ>Ô ‘
∑ +· s¡<Tä › ne⁄‘·T+~ nì Á|üø{
£ +Ï #ê&ÉT. s¡#q· -s¡#s· TT‘·-bÕsƒ≈¡ î£ \
eT<Ûä´ dü+ã+<Ûä+ uÛ≤wü (eédüú/ìsêàD+) Ä<Ûë]‘ê\T>± ns¡∆+ #˚düTø=+{≤s¡T.
Ä<Ûë]‘ê\T uÛ≤cÕ ìsêàD+˝À dæús¡|ü&çq kÕúHê\T. nsTT‘˚ |òü⁄ø√ s¡#·sTT‘·
eTs¡D≤ìï m+<äT≈£î Á|üø£{Ï+#ê&ÉT? s¡#·sTT‘· πø+Á<äø£+>± ø±ø£ ìsêàD+˝Àì
ˇø£ n+X¯+>±, position >± #·÷kÕÔ&ÉT. nsTT‘˚ |òü⁄ø√ ‘ê‹«ø£+>± ˙ùwqT
nqTdü]kÕÔ&ÉT. |ü+<=$Tà<√ X¯‘êã›+˝À ˙ùw God is dead nì ‹s¡T>∑T˝Òì
Á|üø£≥q #˚XÊ&ÉT. á Á|üø£≥qqT &Ó]&Ü (Derrida) |òæ˝≤dü|ò”˝À <˚e⁄&ÉT πø+Á<ä
kÕúq+ qT+&ç ìsêø£]+#·ã&É≥+>± ns¡∆+ #˚düT≈£îHêï&ÉT.
n<˚ $<Ûä+>± |òü⁄ø√ s¡#·sTT‘· s¡#·q≈£î πø+Á<äeTH˚ uÛ≤yêìï $ìsêàD+
#˚XÊ&ÉT. n+‘˚ø±ø£ s¡#·sTT‘· nH˚yê&ÉT s¡#·q jÓTTø£ÿ ˝ÒKHê Á|ües¡Ôq e\¢
158  $s¡T<ä∆
ñ‘·Œ‹Ô ø±ã&É¶ yê&Éì n+{≤&ÉT. BìøÏ n‘·&ÉT s√˝≤+&é u≤sYÔ‡ The death
of the author nH˚ yê´dü+˝Àì uÛ≤eqì ns¡Te⁄ ‘Ó#·TÃø=Hêï&ÉT.
s¡#·sTT‘· πøe\+ s¡#·q ˝Ò<ë ˝ÒKHê\ ñ‘·Œ‹Ô>±H˚ ã‘·T≈£î‘ê&ÉT. |òü⁄ø√
s¡#·q\T Ä $wüj·÷ìï $X¯Bø£]kÕÔsTT.
nsTT‘˚ s¡#·sTT‘· ù|s¡TqT >∑T]Ô+#˚<Ó˝≤? BìøÏ |ü⁄ø√ meTHêï&É+fÒ ù|s¡T
Designation, Description \ eT<Ûä´ }>∑T˝≤&ÉT‘·T+≥T+~ n+{≤&ÉT.
Designation nH˚~ e´øÏìÔ , Description nH˚~ Ideas s¡#q· \qT ù|s¡T‘√
(Name) »‘· #˚kÕÔsTT. nsTT‘˚ ¬s+&É÷ ˇø£fÒ ø±e⁄, |üsê´j·T|ü<ë\+‘·ø£Hêï
ø±e⁄, ù|s¡T dü÷s¡´+ (signified), e´øÏÔ>±ì, dü+ã+<Ûä+ dü+πø‘·+ (signifier),
dü+øπ ‹‘·+ (signified) \ dü+ã+<Û+ä >± ns¡+∆ #˚dTü ø√yê*. Ç$ $&ÉBj·T<ä–q$,
ìsê«´»yÓTÆq$>± uÛ≤$+#ê*. ªø£$‘·«+μ |ü⁄düÔø£+ô|’ n|ü‡sY, Á|üùdHé, d”‘êsê+
e+oø£wüí\ ù|s¡T¢ Ç˝≤ ns¡∆+ #˚düTø√yê*‡q$. n+<äTπø yês¡T ˝ÒKHêq+‘·s¡+
cancel #˚j·Tã&Ü¶s¡T. yê¬s+‘· e÷Á‘·eT÷ ªø£$‘·«+μ düwæºø£s¡Ô\T ø±s¡T. Ä
s¡#·H˚ yê]ì ø£s¡Ô\T>± ñ‘·Œ‹Ô #˚dæ+~.
s√˝≤+&é u≤sYÔ‡, |òü⁄ø√\ Á|ü‹bÕ<äq bÕsƒ¡ø£ düŒ+<äq $eTs¡ÙøÏ <ë] rdæ+~.
David Bleich, Norman Holland, stanly Fish, Radway e+{Ï yês¡T
s¡#·q (Text) dü«j·T+ Á|ü‹|ü‹Ôì ìsêø£]+#ês¡T. s¡#·q qT+&ç bÕsƒ¡≈£î&ç kÕúq+,
$\Te, n‘·ì ÁbÕ<Ûëq´‘· >∑T]+∫ $#ê]+#ês¡T. bÕsƒ≈¡ î£ &Óes¡T? ns¡∆ (meaning)
kÕúq+ mø£ÿ&É? yêU≤´q n~Ûø±s¡+ mø£ÿ&ÉT+~? |üsq¡ƒ ÁøÏjT· @ s¡øy£ TÓ qÆ nqTuÛeÑ +?
nH˚ Á|üXï¯ \≈£î düe÷<Ûëq+ ‘Ó\TŒø=H˚ Á|üjT· ‘·ï+˝À Reader Response Criticism
n_Ûe~∆ #Ó+~+~. s¡#·qqT πø+Á<äø£ kÕúq+ qT+&ç ‘·|æŒ+#·&Éy˚T ø±ø£ <ëì
düs«¡ dü«‘·+Á‘·‘q· T, Uniqueness qT Ä~Û|‘ ü ê´ìï ‹s¡dÿü ]+#ês¡T. bÕsƒ≈¡ î£ ì
ne>±Vü≤q (perception) yêÚ≤´q+ (Interpretation) \ô|’ e÷Á‘·y˚T s¡#·q
$\Te, ndæ‘ Ô «· + Ä<Ûës¡|&ü ç e⁄+{≤j·THêïs¡T. bÕsƒ≈¡ î£ DÏí øπ +Á<äø£ kÕúq+˝À ì*bÕs¡T.
‘Ó\T>∑T˝À edüTÔqï düMTø£å\˙ï bÕsƒ¡ø£ düŒ+<äq $eTs¡Ù\T>± ˇø£ kÕúsTT
es¡≈£î |ü]>∑DÏ+#·e#·TÃ. d”‘êsê+ Ä•+∫q e÷s¡TŒ $eTs¡Ù˝À ‘·«s¡>± »]–‘˚
#ê˝≤ y˚T\T »s¡T>∑T‘·T+~. $eTs¡Ù Á|üC≤kÕ«MTø£]+#·ã&ÉT‘·T+~.
Á|ükÕúq+,
p˝…’-ôdô|º+ãsY 2003

C≤rj·Tyê<äT\≈£î
‘·–q yês¡düT\T
‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+˝À kÕ+düÿ‹ø£ C≤rj·Tyê<ä+
düs¡«<ë ã\V”≤q kÕúq+˝À ñ+~. ‘Ó\T>∑T ø£e⁄\˝À
Væ≤+<äT‘·«yê<äT\ì <ÛÓ’s¡´+>±q÷ rÁe dü«s¡+‘√q÷
ìs¡dæ+∫q yês¡THêïs¡T. nedüs¡yÓTÆ‘˚ u≤~Û‘· •_s¡+
$\|æk˛Ôqï <äT'œ‘· dü+<äs¡“¤+˝À yê]øÏ eT<ä›‘·T>± $XÊ\
Á|üC≤sêX¯ó*ï ø£~*+#·&Üìø°, dü+|òT” uÛ≤e+ ≈£L&É>≥
∑ &º Üìø°
M<ÛäT˝À¢øÏ e#êÃs¡T. ø£e⁄\T, s¡#·sTT‘·\T, $eTs¡Ù≈£î\T
C≤rj·Tyê<ä+ e\¢ Á|ü|ü+#·+˝À »]–q yÓ’|üØ‘ê´\T,
C≤‹Vü≤qHê\T m]–qyês¡T ø±e&É+ e\¢ C≤rj·Tyê<ä+
@ s¡÷|ü+˝À ñHêï <ëì |ü≥¢ ‘·–q+‘· nÁ|üeT‘·Ô‘·qT
Á|ü<ä]Ùdü÷ÔH˚ ñHêïs¡T. nsTT‘˚, Çø£ÿ&˚ eTs√ bÕs¡Ù«+
ñ+~.
yÓTC≤]{° n<∏ë]fÒ]j·Tì»+ C≤rj·Tyê<ä+ s¡÷|ü+˝À
eTT|ü⁄Œ>± |ü]D$T+#·&É+ |ü≥¢ ø£qã]∫q+‘· yÓT\≈£îe
160  $s¡T<ä∆
yÓTÆHê]{° C≤rj·Tyê<ä+ $wüj·T+˝À ø£qãs¡#·ø£b˛e&É+ ø£\es¡|üs¡TdüTÔ+~.
ÇkÕ¢+yê<ä+ nH˚<ëìï ì•‘·+>± |ü]o*ùdÔ n~ C≤rj·Tyê<äeTì $E„\T
Á>∑Væ≤+#·>∑\s¡T. ÇkÕ¢$Tø˘ C≤rj·Tyê<ä+ $$<Ûä »e÷‘˚ dü+düú\ s¡÷|ü+˝À Ä~
qT+∫ ñ+~. nsTT‘˚ »e÷‘˚ dü+dü\ú T kÕVæ≤‘·´ øπ Áå ‘·+˝À ÇkÕ¢$Tø˘ C≤rj·Tyê<ëìï
$ì|æ+#·&ÜìøÏ ‘·–q dü+<äs“¡ e¤ T÷ kÕ<Ûqä eT÷ <=s¡ø˝£ <Ò Tä . Äj·÷ dü+dü\ú ÄX¯j÷· \T
e÷]q |ü]dæú‘·T˝À¢ ñ<ä›+&ÉT˝…’q kÕVæ≤ry˚‘·Ô*ï Äø£]¸+#·&É+ ˇø£
ÄdüøÏÔø£s¡yÓTÆq eT\T|ü⁄. \ã›Á|ü‹wüß˜&Ó’q U≤<äsY, |ü<äTHÓ’q $eTs¡Ù #˚j·T>∑\
&Ü˙ e+{Ï yê]ì ≈£L&Ü C≤rj·Tyê<ä+ Á|üu≤Û $‘·+ #˚jT· >∑*–+~. @ C≤rj·Tyê<ä+
Á|üe÷<äø£s¡eTì >∑T]Ô+∫ U≤<äsY |ü⁄≥TºeT#·Ã˝À sêXÊ&√ n<˚ C≤rj·Tyê<ä+
e\˝À Äj·Tq |ü&çb˛e&É+ á X¯‘êã›|ü⁄ n‘·´+‘· $cÕ<ä+. eTTdæ¢+yê<ä+
Á|ü‹bÕ~+∫q nH˚ø£ n+XÊ\T ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´ kÕe÷õø£ ˝Àø£+˝À ÄyÓ÷<ëìï
bı+~ <äXÊã›+ >∑&ç∫q ‘·s¡Tyê‘· ≈£L&Ü ‹]– ny˚ n+XÊ\ MT<ä #·s¡Ã »s¡>∑&É+
Ä˝À∫+#ê*‡q $wüj·T+. ª»˝Ÿ»˝≤μ‘√ yÓTT<ä˝…’q eTTdæ¢+ kÕVæ≤‘·´+ ¬s+&ÉT
$wüj·÷\qT Á|ü<Ûëq+>± ‘Ó\T>∑T uÛ≤cÕdüe÷»+ eTT+<äT ñ+∫+~. ˇø£{Ï,
Væ≤+<ä÷‘·«qT m<äTs√ÿe&É+, ¬s+&ÉT eTTdæ¢+ kÕe÷õø£ J$‘·+˝À dü+düÿs¡D.
Væ≤+<ä÷‘·« e´‹πsø£ b˛sê≥+˝À <ä[‘· kÕVæ≤‘·´+, yêeT|üøå£ kÕVæ≤‘·´+ ìs¡«Væ≤+∫q
bÕÁ‘·≈£î ø=qkÕ–+|ü⁄>± u≤~Û‘· •_s¡+ qT+∫ eTTdæ¢+ ø£e⁄\T b˛sê≥ dü÷Œ¤]Ô
ø£qãs¡#ês¡T. B+‘√ eTTdæ+¢ \ |ü≥¢ Ä~ qT+∫ kÕqTuÛ÷Ñ ‹‘√q÷ dü+|òT” uÛ≤e+‘√q÷
ñqï eTTdæ¢y˚T‘·s¡ y˚T<Ûëe⁄\T, s¡#·sTT‘·\T Äq+~+#ês¡T. yêeT|üø£å •_s¡+‘√
nH˚ø£ <äXÊu≤›\T>± nqTã+<Û+ä ñqï eTTdæ+¢ s¡#s· TT‘·\T ≈£L&Ü eTTdæ+¢ yê<ä+‘√
ø£*dæ ‘·eT >∑T]Ô+|ü⁄ s¡TEe⁄ |üs¡#·T≈£îHêïs¡T. eTTdæ¢+yê<ä+ ˇø£ kÕVæ≤‘·´ ñ
<äéT s¡÷|ü+ rdüT≈£îì ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘ê´ìï düTdü+|üqï+ #˚dæ+~.
$$<Ûä n+XÊ\ MT<ä e´ø£+Ô #˚dqæ n_ÛÁbÕj·÷\T, #·sÃ¡ e\¢ bÕsƒø¡ £ ˝Àø£+˝À
|ü\T≈£îã&ç, kÕ~Ûø±]ø£‘· eTTdæ+¢ yê<ä+ kÕ~Û+∫+~. ÄyÓ÷<ä+, Ä<äsD
¡ bı+~+~.
<ëì‘√bÕ≥T eTTdæ¢+ düeT÷Vü≤+˝Àq÷, eTTdæ¢y˚T‘·s¡ düe÷»+˝Àq÷ |ü⁄sê
$XÊ«kÕ\‘√ ñqï ø=+‘· eT+~˝À n\»&ç, n+‘·ø£Hêï Ä+<√fi¯q πs|æ+~.
ÇkÕ¢+ düe÷»+˝À Ä+<√fi¯q #Ó+~q e´≈£îÔ\T eTTdæ¢+ kÕVæ≤‘ê´ìøÏ
Á|ü‘êé÷ïj·T+ yÓ~øπ Á|üjT· ‘·ï+ #˚XÊs¡T. »e÷‘˚ ÇkÕ¢$T e+{Ï dü+dü\ú T ª^≥TsêsTTμ
|üÁ‹ø£qT πø+Á<ä+>± #˚düT≈£îì eTTdæ¢+yê<ä+ #˚düTÔqï dü+düÿs¡D Á|ü‹bÕ<äq\qT
ìs¡dæ+#·&Üìø°, eTTdæ¢+yê<ä+‘√ $uÛÒ~+#˚ s¡#·sTT‘·\qT ≈£L&É>∑≥º&Üìø° ø£wæ

#˚XÊsTT. ÇkÕ¢+ #Ûê+<ädüyê<äT\T, ˝Ò<ë dü+düÿs¡D e´‹πsø£yê<äT\T ‘·\ô|{Ïºq
kÕVæ≤r düeTs¡+ #˚j·T&ÜìøÏ ˇø£s¡T nedüs¡+. Ä ˇø£ÿ&˚ ø£ØeTT˝≤¢. Äj·Tq
ÇkÕ¢+ #Ûê+<ädüT\ sê»ø°j·÷\T, »e÷‘˚ ÇkÕ¢$T e+{Ï dü+düú\ ì»s¡÷bÕ\T
‘Ó*j·Tì ne÷j·T≈£î&ÉT ø±&ÉT. Äj·Tq |üPsê«ÁX¯eT+˝À yêeT|üø£åyê~. n<˚
$wüj÷· ìï Ç|üŒ{Ïø° yêeT|üøå£ $TÁ‘·T\≈£î >∑s«¡ +>± #ÓãT‘·T+{≤&ÉT. Ä ø±s¡D+>±H˚
»qkÕVæ≤r $TÁ‘·T\‘√bÕ≥T, Á|üU≤´‘· $eTs¡Ù≈£î&ÉT, sê»ø°j÷· \ qT+∫, kÕVæ≤‘·´+
qT+∫ eT‘êìï <ä÷s¡+>± ñ+#ê\ì nH˚ø£ <äXÊu≤›\T>± yê~+∫, Á|ü#ês¡+
#˚dæq n<˚›|ü*¢ sêeTyÓ÷Vü≤qsêe⁄ e+{Ï yês¡T kÕqT≈£L\+>± düŒ+~+#ês¡T.
düVü≤ø±s¡+ n+~+#ês¡T. yês¡T kÕqT≈£L\+>± e÷s¡&ÜìøÏ n<=ø£ÿfÒ ø±s¡D+
ø±<äT. Çsêø˘, Ä|òüÈìkÕÔHé <˚XÊ\ MT<ä nyÓT]ø± <äTsêàs¡ZyÓTÆq <ë&ç #˚j·T&É+,
<ëìï Äj·÷ <˚XÊ\ Á|ü»\T Ms√∫‘·+>± Á|ü‹|òüT{Ï+#·&É+ ≈£L&Ü ÇkÕ¢+yê<ä+
|ü≥¢ kÕqT≈£L\ uÛ≤e+ @s¡Œ&É&ÜìøÏ ø±s¡D+. n+<äT≈£î ‘·–q uÛ≤wüqT ÇkÕ¢+yê<ä+
ñ|üjÓ÷–+#·&É+ eTs√ n<äq|ü⁄ Äø£s¡¸D. ÇkÕ¢+≈£î e÷]ÿ‡C≤ìï eTT&çô|fÒº
$eTTøÏÔ |ü]uÛ≤wüqT ˝ÒKq+˝Àq÷ eTÚœø£ dü+uÛ≤wüD˝À¢q÷ ø£ØeTT˝≤¢
ñ|üjÓ÷–+#ê&ÉT. »e÷‘˚ ÇkÕ¢$T e+{Ï dü+düú\ y˚~ø£\ MT<ä ÇkÕ¢+ |ü]uÛ≤wü,
yêeT|üø£å y˚~ø£\ MT<ä e÷]ÿ‡düTº ˝Ò<ë $|ü¢e kÕ+πø‹ø£ uÛ≤wü yê&ÉT‘·THêï&ÉT.
yêeT|üøå£ ø£$>±, <ä[‘· e´<Û\ä ≈£î kÕqTuÛ÷Ñ ‹|üsT¡ &ÉT, |ü⁄≥TºeT#·Ã eTsêà\T
‘Ó*dæq ø£$, eTTdæ¢+ #Ó’‘·q´+ Á|ü<ä]Ù+∫q Ä~ø£$ U≤<äsY, »s¡ï*düTº ñcÕ mdt.
<ë˙ ø£ØeTT˝≤¢ yê<äq\≈£î Äø£]¸‘·T\j·÷´s¡T. »e÷‘˚ ÇkÕ¢$T dü+düú ˝Ò<ë
ÇkÕ¢+ #Ûê+<ädüyê<äT\ yê<ëìøÏ Äø£]¸‘·T\j·÷´s¡q&É+ u≤>∑T+≥T+~. nsTT‘˚
U≤<äs√¢ ø=+‘· düŒwü‘ º · ñ+~. ÇkÕ¢+ eT‘êìï ˇø£ kÕVæ≤‘·ýê<ä+>± rdüT≈£îsêe&É+
@ s¡ø£+>± #·÷dæHê eT+∫ |ü]D≤eT+ ø±<äì ªn˝≤yêμ eTT+<äTe÷≥˝À U≤<äsY
nq&É+ ø£ØeTT˝≤¢≈£î ô|<ä› <Óã“. u≤Á; eTd”<äT $<Ûä«+dü+, >∑T»sê‘Y eTTdæ¢+\
kÕeT÷Væ≤ø£ }#·ø√‘· nq+‘·s¡+ »]–q #·s¡Ã #ê˝≤ ø°\ø£+. u≤Á; eTd”<äT
$<Û«ä +dü+ ‘·sT¡ yê‘· Væ≤+<ä÷‘·«qT m<äTs√ÿe&ÜìøÏ ì]à+#·e\dæq ◊ø£´ dü+|òTü ≥q,
dü+|ò”TuÛ≤e+ >∑T]+∫ rÁe #·s¡Ã »]–+~. eTTdæ¢+\T |üsêsTT <˚X¯düTÔ\ì
Væ≤+<ä÷‘·«yê<äT\T #˚dTü qÔ ï Á|ü#êsêìøÏ á <˚X¯ eT÷\yêdüT\+ y˚TeTì eTTdæ+¢ yê<ä+
düe÷<Ûëq+ #Ó|æŒ+~. md”‡, md”º, ;d”\eTì ˇø£ Ä+Á‘√bÕ\õø£˝Ÿ ◊&Ó+{Ï{°ì
ã\+>± Á|ü‹bÕ~+∫+~. kÕVæ≤‘·´+˝À <ä[‘·, eTTdæ¢+ yÓTÆHê]{° ◊ø£´‘· Ä~
qT+∫ ø=qkÕ>∑T‘√+~. ∫ø£ÿqe⁄‘·Tqï bÕ≥, ãVüQe#·q+, |ü<äTHÓøÏÿq bÕ≥
dü+ø£\Hê\˝Àì nH˚ø£ eT+~ ø£e⁄\˝À eTTdæ¢+ ø£e⁄\T #ê˝≤ eT+~ ñHêïs¡T.
162  $s¡T<ä∆
>∑T]Ô+|ü⁄ kÕù|ø£åeTqï ms¡Tø£ ø±s¡D+>±q÷ eTTdæ¢+ >∑T]Ô+|ü⁄qT <ä[‘· ãVüQ»q
>∑T]Ô+|ü⁄‘√bÕ≥T e´ø£Ô+ #˚dü÷Ô e#êÃs¡T.
Çø£ÿ&É #ê˝≤ eTTKýÓTqÆ $wüjT· + #·]Ã+#·Tø√yê*. ÇkÕ¢+qT <˚X¯ eT‘·+>±
e÷]Ã+~ dü÷|ò”sTT»+. Á|üeø£Ô eTVü≤eTà<é eTs¡D≤q+‘·s¡+ »]–q >=|üŒ
|ü]D≤e÷\˝À dü÷|ò” ne‘·s¡D ˇø£{Ï. Á|üeø£Ô Ä•+∫q Ä<äs¡Ù sê»´ ìsêàD+
bÕ\≈£î\ e\¢ nkÕ<ÛäýÓTÆ b˛sTT+<äì Á>∑Væ≤+∫q ÇkÕ¢+ $XÊ«düT\T <˚e⁄&çøÏ,
$XÊ«dæøÏ eT<Ûä´ n&ÉT¶>± ñqï eTT˝≤¢ eédüúqT ìsêø£]+#ês¡T. n+‘˚ø±<äT,
ÇkÕ¢+qT ÁbÕ<˚•ø£ dü«uÛ≤yê\≈£î nqT>∑TD+>± $_Ûqï dü+düÿ‘·T\T, Jyêes¡D≤ìøÏ
nqT≈£L\+>± ñ+&Ü\ì Äø±+øÏ+å #ês¡T. <äsêZ dü+düÿ‹ ø°D å +Ï ∫‘˚ ‘·|Œü Á|ü»˝À¢
Væ≤+<ä÷‘·« ã\|ü&<É ìä Á>∑V≤æ +∫q dü+|òTü |ü]yêsY >∑T»sê‘√¢ <äsêZ $<Û«ä +dü ø±s¡´Áø£eT+
#˚|{ü +ºÏ ~. eTs√yÓ|’ ⁄ü Væ≤+<ä÷‘·« uÛ≤eC≤\+ ñ<Ûä ‘·+ #˚d+æ ~. |ò*ü ‘·+>± >∑T»sê‘√¢
<äsêZ dü+düÿ‹ ø°åDÏ+∫+~. ãVüQ»q Á|ü»*ï Væ≤+<ä÷‘·« #·Á≥+˝ÀøÏ rdüT≈£î
sêe&É+˝À dü|\üò yÓT+Æ ~. <ëì |ò*ü ‘·yT˚ >∑T»sê‘Y qs¡yT˚ <Û+ä , Væ≤+<ä÷‘·« e´‹πsøÏdTü qÔ ï
<äsêZ dü+düÿ‹ì ÇkÕ¢+yê<ä+ ≈£L&Ü e´‹πsøÏdüTÔ+~. (»e÷‘Ó ÇkÕ¢$T e+{Ï
dü+düú\T eTT+<äT qT+#˚ e´‹πsøÏdüTÔHêïsTT) eTTdæ¢+\qT $XÊ\ Á|üC≤sêX¯ó\
qT+∫ y˚s¡T #˚j·T\qï Væ≤+<ä÷‘·« mC…+&ÜqT ÇkÕ¢+yê<ä+ eTs√ s¡÷|ü+˝À
eTT+<äT≈£î rdüT≈£îb˛‘·T+~. <äsêZ dü+düÿ‹øÏ <ä÷s¡+>± eTTdæ¢+\qT eTd”<äT
πø+Á<ä+>± düMTø£]+#ê\ì #·÷düTÔ+~. B+‘√ Væ≤+<äT‘·« yê<äT\≈£î, ÇkÕ¢+
yê<äT\≈£L nÁ|üø£{Ï‘· ne>±Vü≤q @<√ ñ+<äqï nqTe÷q+ ø£\T>∑ø£ e÷q<äT.
C≤rj·Tyê<ä+ @<ÓH’ ê n~ C≤‹ <äTs¡V≤ü +ø±s¡+ Á|üã\+ ø±e&ÜìøÏ nedüsy¡ TÓ qÆ
ø=ìï &çe÷+&É¢˙ Á|ü#ês¡+ #˚düTÔ+~. ø=ìï <√|æ&û |ü<ä∆‘·T©ï |ü‘êø£ kÕúsTT˝À
ìs¡ddæ Tü +Ô ~. Væ≤+<äT‘·«yê<äT\T ≈£L&Ü Væ≤+<äTe⁄\T <ë]Á<ä´sπ K øÏ+<ä J$+#·&+É
>∑T]+N, ìs¡T<√´>∑ düeTdü´ >∑T]+N, ìs¡øså£ êdü´‘· >∑T]+∫ $|üØ‘·+>± Ä+<√fi¯q
e´ø£+Ô #˚kÕÔsT¡ . yÓ÷&û ≈£L&Ü eTTdæ+¢ \T ≈£î≥T+ã ìj·T+Á‘·D bÕ{Ï+#·ø£ b˛e&ÉyT˚
n_Ûe~∆ ≈£î+≥T|ü&É&ÜìøÏ ø±s¡D+ n+{≤&ÉT. n+‘·e÷Á‘êq Væ≤+<ä÷‘·«
Á|ü>∑‹o\eT÷, |ü⁄s√>±$T nì ãT~∆ Je⁄˝…e«s¡÷ nqs¡T. n˝≤π> eTTdæ¢+\˝Àì
ù|<ä]ø£+, n$<ä´, nC≤„Hêìï ìs¡dæ+∫, dü+düÿs¡D*ï y˚TeT÷ ÄVü‰«ìkÕÔeTì
nqï+‘·H˚ ÇkÕ¢+yê<ä+ Á|ü>∑‹o\+ ø±˝Ò<äT. ˇø£ eT‘êìï uÛÑ÷$Tø£>±q÷,
uÛ≤eC≤\+>±q÷ d”«ø£]+∫q @ yê<äyÓTÆq düπs n~ eT‘·yê<ä+ ne⁄‘·T+~.
eTTdæ¢+ düeT÷Vü‰\T $$<Ûä ÁbÕ+‘ê\˝À Äj·÷ |ü]dæú‘·T\≈£î nqT>∑TD+>±
yÓ’$<ÛäúÛÑ]‘·yÓTÆq J$‘êìï ø=qkÕ–düTÔHêïs¡T. nsTT‘˚, Ä yÓ’$<Ûë´ìï ‘√dæ|ü⁄∫Ã
ˇø£ •˝≤ dü<ä X¯ýÓTqÆ ÇkÕ¢+ düeT÷Vü≤+ ì]à+#ê\ì Á|üjT· ‹ïdüTqÔ ï dü+dü\ú THêïsTT.
yê{ÏøÏ kÕVæ≤r e´ø°Ôø£s¡DÒ ÇkÕ¢+yê<ä+. ˇø£ÿe÷≥˝À #ÓbÕŒ\+fÒ, ÇkÕ¢$Tø˘
C≤rj·Tyê<äyT˚ ÇkÕ¢+yê<ä+. ‘·sÿ¡ sêVæ≤‘·´+ e\¢ »ì+#˚ ndüV≤ü q+, m<äT{Ïyê]
yê<äqqT ùV≤fi¯q, π>* #˚j·T&É+, e´øÏÔ>∑‘· kÕúsTTøÏ dæ<ë∆+‘· #·s¡ÃqT ~>∑C≤s¡Ã&É+
$T‘·yê<ä, C≤rj·Tyê<ä+ eP´Vü≤+. ‘·d”¢e÷qT n|üVü‰dü´+ #˚dü÷Ô, yêeT|üø£å
y˚T<Ûëe⁄\T sê‘·*ï yÓøÿÏ ]dü÷Ô ÇkÕ¢+yê<äT\T #˚dqæ yê´K´\‘√ C≤rj·Tyê<äT\≈£î
‘·–q yês¡düT\ì ìs¡÷|æ+#·T≈£îHêïs¡T.
Ä+Á<ÛäCÀ´‹, 2008
164  $s¡T<ä∆
¬s+&ÉT yê´K´\T
<ä«+<ä« Á|üe÷D≤\T
dü+düÿ‹ |ü]ÁX¯eTqT Ä~Û|ü‘·´ ≈£î\ eédüú˝À ˇø£
uÛ≤>∑+>±H˚ eTq+ ns¡ú+ #˚düTø√yê*. ø£eT˝Ÿ Vü‰düHé |ü≥¢
kÕqTuÛÑ÷‹ì #·÷|æ, cÕs¡TUŸU≤Hé |ü≥¢ ñ<ë d”q‘·qT
#·÷|æ+#˚ düŒ+<äq\T m˝≤+{Ï e÷q Mj·TyÓTqÆ $\Te\q÷
bÕ<äTø=\Œ˝Òe⁄.
dües¡í ô|≥Tºã&ç<ëØ eédüú ì]à+#˚ kÕ+düÿ‹ø£
|ü]ÁX¯eT ñ‘·Œ‘·TÔ\≈£î |”&ç‘·≈£î\ ÁXÊ$Tø£ esêZ\T πøe\+
$ìjÓ÷>∑<ës¡T\T>± e÷Á‘·y˚T ñ+{≤sTT. bÕXÊÃ‘·´
kÕ+düÿ‹ø£ |ü]ÁX¯eT >∑T]+∫ n&Üs√ï ‘·sê«‘· $*j·T+
πse÷+&é‡, Áô|òÁ&çø˘ CÒeT‡Hé, õC…ø˘ e+{Ï ‘·‘·«y˚‘·Ô\T
nH˚ø£ s¡#q· \T #˚XÊs¡T. ø±˙ eTq <˚X¯ dü+düÿ‹ |ü]ÁX¯eT
$_ÛqïyÓTÆ+~. <ëì sê»ø°j·T ‘ê‹«ø£ |ü⁄Hê~ n+<äT≈£î
ø±s¡D+. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À e\dü bÕ\q ø±\+ qT+N

s¡÷bı+<äT‘·÷ e∫Ã, Ç|ü⁄Œ&ÉT ˇø£ ô|<ä› Ä]úø£ eédüú>± ‘·j·÷¬s’q kÕ+düÿ‹ø£
|ü]ÁX¯eT dü«uÛ≤e+ >∑T]+N <ëì |ü]D≤e÷\ >∑T]+N ‘·–q+‘· #·sÃ¡ »s¡>˝∑ <Ò qä ï~
$eTs¡Ù≈£î\ n_ÛÁbÕj·T+. bÕXÊÃ‘·´ düe÷»+˝Àì kÕ+düÿ‹ø£ |ü]ÁX¯eT≈£î
ô|≥Tºã&ç<ëØ eédüúqT eT]+‘· ã\|üπsÃ ø±s¡´Áø£eT+ ñqïfÒº, eTq <˚X¯+˝Àì
|ü]ÁX¯eT≈£î ø=ìï kÕe÷õø£ esêZ\ Ä~Ûø±´ìï eT]+‘· X¯øÏÔeT+‘·+ #˚ùd mC…+&Ü
ñ+~. Ä Áø£eT+˝ÀH˚ n~ nH˚ø£ düeTdü´\qT #ê˝≤ ‘Ó*$>± #·s¡Ã≈£î ô|&ÉT‘·÷
ñ+≥T+~.
ª$X¯«s¡÷|ü+μ ∫Á‘·+ $yê<ä+ ÄdüøÏÔø£s¡yÓTÆq n+XÊ\qT #·s¡Ã≈£î ‘Ó∫Ã+~.
ø£eT˝Ÿ Vü‰düHé >=|üŒ ø£fi≤ø±s¡T&ÉT. ‘·q ∫Á‘êìï eTTdæ+¢ e´‹πsø£yÓT+Æ ~>± ∫Á‹dü÷Ô
ìùw~Û+#·&Üìï Äj·Tq ‘·|⁄ü Œ |ü&TÉ ‘·THêïs¡T. Ç˝≤+{Ï eT‘·‘‘ · «· yê<äT\Tqï #√≥
J$+#·˝Òq˙, ˝ÖøÏø£yê<ä+ ñqï eT¬sø£ÿ&ç¬ø’Hê yÓ[¢ ã‘·ø±\ì ñ+<äì ø£eT˝Ÿ
nHêïs¡T. Äj·Tq H√{ÏyÓ+≥ n˝≤+{Ï e÷≥\T $qï nH˚ø£ eT+~ n_Ûe÷qT\T
u≤<Ûä|ü&Ü¶s¡T. Äj·Tq≈£î ø£wüº+ ø£*–düTÔqï yê]MT<ä, yê] eT‘·+MT<ä rÁeyÓTÆq
ndü+‘·|æÔì Á|üø£{ÏdüTÔHêïs¡T. eTTdæ¢+ düe÷»+ n+fÒH˚ ˇø£ düeTdü´>± uÛ≤$+#˚
eT‘·‘·‘·«yê<äT\≈£î Ç<=ø£ eT+∫ neø±X¯+>± \_Û+∫+~. ø£eT˝Ÿ Vü‰düHé |ü≥¢
kÕqTuÛÑ÷‹ì Á|ü<ä]Ù+#˚ yê] dü+K´ #ê˝≤ m≈£îÿe. ø£fi¯qT ø£fi¯>±H˚ #·÷&Ü\ì
Væ≤‘·uÀ<Ûä #˚ùd <Ûë]àø£ |ü+&ç‘·T\≈£L Ç<=ø£ #·ø£ÿì neø±X¯+. ø£eT˝Ÿ Vü‰düqT≈£î
n˝≤+{Ï nuÛÁÑ <ä‘ê uÛ≤e+ ø£\>∑&ÜìøÏ ø±s¡≈î£ ˝…es¬ H’ ê #·≥|º sü y¡ TÓ qÆ #·s´¡ rdüTø√e#·TÃ.
Äj·Tq Äy˚<qä |ü≥¢ Ç+‘·>± #·*+∫b˛‘·Tqï yê]øÏ cÕs¡TUŸU≤Hé y˚<qä m+<äT≈£î
|ü≥º&É+ ˝Ò<√ Á|ü•ï+#ê*.
cÕs¡TUŸU≤Hé >=|üŒ ø£fi≤ø±s¡T&Éì me] Á<ÛäTMø£s¡D |üÁ‘·+ nedüs¡+ ˝Ò<äT.
Äj·Tq q≥Hê yÓ<’ Tä wü´+ $eTs¡Ù≈£î\H˚ ø±<äT ø√{≤qTø√≥¢ eT+~ n_Ûe÷qT\qT
yÓT|æŒ+∫+~. ø±˙, eTq <˚X¯+˝Àì eT‘· $eø£å, n+‘·sê® rj·T+>± eTTdæ¢+
e´‹πsø£‘· e\¢ Äj·Tq #·$#·÷dæq nee÷Hê\ >∑T]+∫ ˇø£ yê´dü+˝À #ê˝≤
Vü≤<äj·T $<ës¡ø£+>± sêdüT≈£îHêïs¡T.
Äj·Tq eTH√ y˚<äqqT ns¡ú+ #˚düT≈£îqï #·\q ∫Á‘· Á|üeTTKT˝…es¡÷
ø£ì|æ+#·˝Ò<äT. Äj·Tq≈£î dü+|ò”TuÛ≤e+ ‘Ó*|æqyêfi¯S¢ ˝Òs¡T. Çìï nee÷Hê\T
»]–Hê düπs, H˚qT uÛ≤s¡rj·TT&çì, á <˚X¯+˝ÀH˚ J$kÕÔqT, eTs¡DÏkÕÔqT nì
cÕs¡÷UŸU≤Hé Ä yê´dü+˝À sêXÊs¡T. Ç˝≤+{Ï yêø±´\T sêdæq+<äT≈£î Äj·Tìï
166  $s¡T<ä∆
Á|üX¯+dæ+∫qyês¡÷ ˝Òs¡T. »]–q nee÷Hê\≈£î á <˚X¯+ $&ç∫ yÓ[¢b˛‘êqì
cÕs¡÷UŸU≤Hé ˇø£ y˚fi¯ n+fÒ m˝≤ ñ+&˚~? ø£eT˝Ÿ Vü‰düHé |ü≥¢ kÕqTuÛÑ÷‹
#·÷|æq rs¡T>±H˚ cÕs¡TUŸ |ü≥¢ kÕqTuÛÑ÷‹˙ dü+|ò”TuÛ≤yêìï Á|ü<ä]Ù+#˚yêsê?
ˇø£ y˚fi¯ Äj·Tq ø£eT˝Ÿ Vü‰düHé ˝≤π> e÷{≤¢&ç ñ+fÒ <˚X¯ yê´|üÔ+>± eTTdæ¢+\
MT<ä n|üs¡ <˚X¯uÛÑ≈£îÔ\T <ë&ÉT\≈£î ‘Ó>∑ã&˚yês¡T ø±<ë? <˚X¯Á<√Vü≤+ n_ÛjÓ÷>∑+
yÓ÷|æ C…’˝À¢ ô|fÒºyês¡T ø±<ë? Ç<ä›s¡÷ ø£fi≤ø±s¡T˝Ò. ø±˙ ˇø£] |ü≥¢ kÕqTuÛÑ÷‹.
eTs=ø£] |ü≥¢ ìsêdüø£Ô‘·. á <ä«+<ä« yÓ’K] <˚ìï #·÷|ædüTÔ+~? düe÷»+˝À
eTTdæ¢+ e´‹πsø£‘· Áø£eT+>± $düÔ]+#·≥y˚T ø±<äT, kÕe÷õø£ ÄyÓ÷<ä+
bı+<äT‘·T+<äqï~ ìs¡÷|üD ne⁄‘·T+~.
$X¯«s¡÷|ü+ H˚|<ü ´ä∏ +˝ÀH˚ bÕ‘· $yê<ë\qT ≈£L&Ü >∑Ts¡TÔ #˚dTü ø√yê*. Ç{°e\
ˇø£ j·TTe ø£<∏ëHêj·T≈£î&ÉT V”≤s√>± ˇø£ ∫Á‘·+ $&ÉT<ä˝…’+~. n+<äT˝À
Áu≤Vü≤àDT\qT nee÷ì+#˚˝≤ <äXÊ´\THêïj·Tì ø=ìï dü+|òü÷\T Ä+<√fi¯q≈£î
~>±sTT. n<˚ $<Û+ä >±, @ e⁄yÓTHé ÇHé Áu≤Vü≤àDÏ»+ nH˚ dæìe÷qT ìùw~Û+#ê\ì
Ä dæìe÷ #·÷&É≈£î+&ÜH˚ &çe÷+&é #˚XÊs¡T. eTTqTô|qï&É÷ sêkÕÔs√ø√, <Ûäsêï,
eTT≥º&ç e+{Ï ø±s¡´Áø£e÷\T #˚dæ ms¡T>∑ì Áu≤Vü≤àD dü+|òü÷\T Ä+<√fi¯q
e÷s¡Z+ |ü{≤ºsTT. #ê˝≤ $∫Á‘·+>± Áu≤Vü≤àD°j·T dü+düÿ‹ì $eT]Ù+#˚ ø=ìï
<ä[‘· dü+|òü÷\T ≈£L&Ü á Ä+<√fi¯q\≈£î eT<ä›‘·T |ü*ø±sTT. Áu≤Vü≤àDT\
‘·s|¡ ⁄üò q e÷~>∑\T b˛sê&ÉT‘ês¡ì eT+<äø£ wüí u≤Vü‰≥+>±H˚ Á|üø{ £ +Ï #ês¡T. $X¯«s¡÷|ü+
∫Á‘·+ e\¢ eTTdæ+¢ \ eTH√uÛ≤yê\T <Óã“ ‹+≥THêïsTT ø±ã{Ï,º eTTdæ+¢ \ ‘·s|¡ ⁄üò q
b˛sê&ÉT‘êeTì Äj·Tq ãVæ≤s¡+>∑ Á|üø≥ £ q #˚jT· ˝Òøb£ ˛‘·THêï&Ó+<äT≈£î? dæìe÷qT
dæìe÷>±H˚ #·÷&Ü\ì Ç|ü⁄Œ&ÉT Væ≤‘·e⁄ |ü*πø Á|üuÀ<Ûä≈£î\T, eT‘ê~Û|ü‘·T\T
n|ü⁄Œ&ÉT e÷Á‘·+ Væ≤+<ä÷ <Ûäs¡à+MT<ä <ë&ç>±, uÛ≤s¡rj·T dü+düÿ‹MT<ä <ë&ç>±
>∑>√Z\T ô|{≤ºsT¡ . $X¯« s¡÷|ü+ dæìe÷qT e÷Á‘·+ dæìe÷>±H˚ #·÷dæ Äq+~+#ê\ì
ôd\$düTÔHêïs¡T. eTTdæ¢+\ø√ ˙‹, Ç‘·s¡T\ø√ ˙‘˚+≥ì n&ç–‘˚ düe÷<Ûëq+ @+
#ÓãT‘ês¡T?
eTTdæ¢+\qT <˚X¯Á<√VüQ\T>±, rÁeyê<äT\T>± ∫Á‹dü÷Ô nH˚ø£ dæìe÷\T
e#êÃsTT. nD>±]q esêZ\ düe÷C≤ìï neùV≤fi¯q #˚d÷ü Ô mH√ï ∫Á‘ê\T e#êÃsTT.
M{Ïì ‘=* <äX¯˝À yÓøÏ* dæìe÷\T>± Áù|ø£å≈£î\T ‘√dæ|ü⁄#êÃs¡T. nsTTHê düπs,
n˝≤+{Ï dæìe÷\H˚ <äsÙ¡ ø£, ìsêà‘·\T m+<äT≈£î rdüTHÔ êïs¡T? eT‘·‘‘
· «· + ‘·\ø¬ øÏÿq
nH˚ø£ eT+~ ∫Á‘· |ü]ÁX¯eT˝ÀøÏ Á|üy˚•+#ês¡T. Ç+‘·≈£î eTT+<äT ≈£L&Ü Ç˝≤+{Ï
|ü]dæú‘˚ ñ+&˚~. ø±ø£b˛‘˚, n|ü⁄Œ&ÉT Ä~Û|ü‘·´ ≈£î\dü+düÿ‹ì kÕs¡«»˙q+
#˚ùd mC…+&Ü e÷Á‘·yT˚ ñ+&˚~. s¬ +&ÉT Ä~Û|‘
ü ´· ≈£î˝≤\ eTTsƒê ø£øå\£ qT Á|ürø±s¡
ø£<∏äHê\‘√ ∫Á‹+#ês¡T.
dæìe÷s¡+>∑+ jÓTTø£ÿ sê»ø°jT· ‘·‘«· XÊÁdü+Ô eTqTyê<ä+. ‘Ó\T>∑T dü+düÿ‹,
uÛ≤s¡rj·T dü+düÿ‹ ù|s¡T‘√ dæìe÷\ ì+&Ü Áu≤Vü≤àD°jT· dü+düÿ‹H˚ ≈£Ls¡TÃ‘·÷
e#êÃs¡T. e+<ä @fi¯¢ øÏ+<ä{Ï ø£Hêï m≈£îÿe Áu≤Vü≤àD°j·T ndüe÷q uÛ≤eC≤\+
dü+düÿ‹ |ü]ÁX¯eT $dü]Ô +#êπø »]–+~. Ä uÛ≤eC≤˝≤ìøÏ ÄyÓ÷<ä+ <=s¡T≈£î‘·T+~.
n~ Á|üC≤kÕ«$Tø£ eédüúqT ì]à+#ê\ì Ä•+∫q sêC≤´+>∑ø£s¡Ô Ä˝À#·q≈£î
Á|ü‹≈£L\yÓT+Æ ~. Áu≤Vü≤àD°jT· eTqTyê<ä eédü≈ú î£ e´‹πsø£+>± Ç|ü⁄Œ&ÉT nD>±]q
≈£î˝≤˝À¢ #Ó‘’ q· ´+ ô|]–+~. á #Ó‘’ H· ê´ìï ìØ«s¡´+ #˚ùd+<äT≈£î eT‘· yÓTHÆ êØº\qT
X¯Á‘·Te⁄\T>± #·÷ù| ∫Á‘ê\T ì]àdüTHÔ êïs¡T. eT‘ê\ yêØ>± dü+düÿ‹ì ìsêàD+
#˚düTÔHêïs¡T. Ç˝≤+{Ï Á|üj·T‘·ïy˚T »s¡à˙˝À ≈£L&Ü »]–+~.
Væ≤+<ä÷‘·« rÁeyê<ä Væ≤+kÕø±+&É |ü≥¢ ∫Á‘· |ü]ÁX¯eT @Hê&É÷ düŒ+~+#·˝<Ò Tä .
¬s+&ÉT y˚\ eT+~ eTTdæ¢+\qT }#·ø√‘· ø√dæq >∑T»sê‘Y e÷s¡Dø±+&É MT<ä
ˇø£ÿ dæìe÷ ≈£L&Ü sê˝Ò<äT. y˚\ dü+e‘·‡sê\ qT+∫ <ä[‘·T\qT n+≥sêì
yê]>± #·÷dü÷Ô, ì‘·´+ yê] MT<ä <ë&ÉT\T, <Ís¡®Hê´\T »s¡T>∑T‘·÷H˚ ñ+fÒ
yê{ÏøÏ e´‹πsø£+>± dæìe÷\T sê˝Ò<Tä . ø±s¡+#˚&TÉ , #·T+&É÷s¡T, \øÏåà+ù|≥ e+{Ï
<ä[‘·T\ kÕeT÷Væ≤ø£ Vü≤qHê\ >∑T]+N @ ˇø£ÿ dæ˙ V”≤s√, &Ó’¬sø£ºs¡÷ dæìe÷
rj·T˝Ò<äT. ªX¯SÁ<äμ nH˚ ˇø£ Væ≤+B dæìe÷qT C…’kÕ«˝Ÿ nH˚ <äs¡Ù≈£î&ÉT ‘Ós¡¬øøÏÿùdÔ
<ëìï $&ÉT<ä\ ø±˙j·T≈£î+&Ü nH˚ø£ nyê+‘·sê\qT ø£*Œ+#ês¡T.
eTTdæ+¢ , <ä[‘· düe÷»+ ì‘·´+ y˚~+Û |ü⁄\≈£L nee÷Hê\≈£L >∑Ts¡e⁄‘·Tqï~.
eT‘· $eø£å, eT‘· Væ≤+dü≈£î eTTdæ¢+\T >∑Ts¡e⁄‘·÷H˚ ñHêïs¡T. nsTTq|üŒ{Ïø°
yês¡T á <˚X¯+˝ÀH˚ J$kÕÔ+ n+≥THêïs¡T. πøe\+ düe÷q‘ê«ìï e÷Á‘·y˚T
n+^ø£]kÕÔeTqï+<äT≈£î ¬s+&ÉT y˚\ dü+e‘·‡sê\ qT+N n+≥sêìyêfi¯ó¢>±
yÓ˝j
Ò T· ã&çq á <˚X¯ eT÷\yêdüT\T @Hê&É÷ á <˚X+¯ $&ç∫b˛‘êeTì nq˝Ò<Tä .
md”‡, md”,º ;d”, eTTdæ+¢ , Ç‘·s¡ yÓTHÆ êØº\T >=|üŒ <˚Xu¯ ≈ÑÛ î£ \Ô T. Ç~ yêfi¯≈¢ î£ e÷‘·uÛ÷Ñ $T.
ø£eT˝Ÿ Vü‰düHé á <˚X¯+ $&ç∫ yÓ[¢b˛‘êqì ñ<˚«>∑+˝À nHêï&˚yÓ÷. ø±˙ Ä
e÷≥\ e\¢ ñ‘·ŒqïeTj˚T´ |ü]D≤e÷\T uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq$. eTTdæ¢+ düe÷»+
|ü≥¢ e´‹πsø£‘q· ÷ $<˚«cÕìï ô|+#·T‘êsTT. nìï Vü≤≈£îÿ\÷ n~Ûø±sê\÷ ôVA<ë
168  $s¡T<ä∆
kÕe÷õø£ >ös¡e+ nqTuÛ$Ñ +∫q esêZ\T ‘˚*>±Z n\Œ dü+U≤´≈£î\qT eTT<ë›sTT\qT
#˚kÕÔsTT. n˝≤ #˚ùd+<äT≈£î nedüs¡yÓTÆq |ü]dæú‘·T\qT bÕ\ø£es¡Zy˚T ø£*ŒdüTÔ+~.
dü+düÿ‹ |ü]ÁX¯eTqT Ä~Û|ü‘·´ ≈£î\ eédüú˝À ˇø£ uÛ≤>∑+>±H˚ eTq+
ns¡ú+ #˚düTø√yê*. ø£eT˝Ÿ Vü‰düHé |ü≥¢ kÕqTuÛÑ÷‹ì #·÷|æ, cÕs¡TUŸ U≤Hé |ü≥¢
ñ<ëd”q‘·qT #·÷|æ+#˚ düŒ+<äq\T m˝≤+{Ï e÷qMj·TyÓTÆq $\Te\qT á
düe÷»+˝À bÕ<äTø=\Œ˝Òe⁄. ãVüQfi¯ dü+düÿ‘·T\Tqï eTq <˚X¯+˝À ˇπøˇø£ÿ
Ä~Û|ü‘·´ dü+düÿ‹ì ì\u…{≤º\ì #·÷ùdÔ n~ ≈£L*b˛ø£ ‘·|üŒ<äT. n|ü⁄Œ&ÉT
ì»+>±H˚ ø£eT˝Ÿ Vü‰düHé, cÕs¡TUŸ U≤Hé ˝≤+{Ï eT+∫ ø£fi≤ø±s¡T\T á <˚X¯+˝À
J$+#˚ ˝ÖøÏø£ |ü]dæú‘·T˝ÒM ñ+&Ée⁄.
Ä+Á<ÛäCÀ´‹,
13 |òæÁãe], 2013

ìsêàDyê<ä kÕVæ≤‘·´
dæ<ë∆+‘·+-eTTU≤´+XÊ\T
uÛ≤wüqT e´øÏÔ düwæ+º #·&TÉ . uÛ≤cÕ eédü˝ú Àì ìsêàD≤˝Ò
e´øÏìÔ ì]àkÕÔsTT nì ìsêàDyê<ä+ Á|üø{ £ kÏ ˛Ô+~. Bìï
s¡#H· ê s¡+>±ìøÏ nq«sTTùd,Ô s¡#q· qT eTq+ düwækº ÕÔeTH˚~
‘·|Œü ì Ç|üŒ{Ïøπ sêdæ ñqï<ëìï eT∞fl sêkÕÔeTì ìsêàD
yê<ä+ #Ób˛Ô+~. kÕVæ≤‘·´ dü+Á|ü<ëj·T+˝À dæús¡|ü&çq
|ü<ä∆‘·T\T, ìj·Te÷\T, s¡÷&Ûç e\¢ kÕVæ≤r Á|ürø£ e\¢
(eéVü‰s¡+˝À ø£ì|æ+#·≈£î+&Ü) sêj·Tã&ç ñqï s¡#·qH˚
s¡#s· TT‘· ‹]– sêkÕÔ&TÉ . n+<äTe\¢ s¡#q· ˇø£ dü+øπ ‘·+
˝Ò<ë dü+»„.
uÛ≤wü≈£î kÕVæ≤‘ê´ìøÏ eT<Ûä´ dü+ã+<Ûëìï dæ<ë∆+‘·
kÕúsTT˝À #·]Ã+#·&+É e\¢ XÊÁd”j
Ô T· ‘· nH˚~ VüQéT˙{°dt
˝ÀøÏ e∫Ã+~. kÕVæ≤‘ê´ìï ns¡ú+ #˚düTø√e&ÜìøÏ ˝Ò<ë
eT÷˝≤´+ø£HêìøÏ yê&çq ‘·÷ìø£ sêfi¯ófl Ç|üŒ{Ï es¡≈£î
170  $s¡T<ä∆
uÛ≤eC≤˝≤\≈£î dü+ã+~Û+∫q$. n+<äTe\¢ kÕVæ≤‘·´ $X‚w¢ D
ü ˝À yÓTTHê≥˙ e∫Ã+~.
Ç˝≤+{Ï<˚ ‘·‘·«XÊÁdüÔ+˝À »]–+~.
nsTT‘˚ |òæ˝≤dü|ò”˝À uÛ≤wü≈£î dü+ã+~Û+∫q XÀ<Ûäq Ä~ qT+&ç ñ+&É≥+
e\¢ nH˚ø£ Ä$wüÿs¡D\T »]>±sTT. uÛ≤wü-düe÷»+-e´øÏÔ M{Ï eT<Ûä´ dü+ã+<Ûä+
m|ü⁄Œ&É÷ #·]Ã+#˚$>±H˚ ñ+{≤sTT. düe÷»+˝À ñ+&É≥+ nH˚ neø±X¯+ e\¢H˚
e´øÏÔ <ëìï ns¡∆+ #˚düTø√&Éì, uÛ≤wü <ë«sê e÷Á‘·y˚T düe÷C≤ìï ne>∑‘·+
#˚düT≈£î+{≤&Éì |òæ˝≤dü|ò”˝À e∫Ãq ø°\ø£ uÛ≤eq, <˚e⁄&ÉT πø+Á<ä+>± kÕπ> ‘·‘·Ô«
nH˚«wüD kÕúq+˝À eTìwæ ˝Ò<ë e´øÏÔ πø+Á<ä+>± e÷]+~. Bì‘√ ˙ùw <˚e⁄&ÉT
eTs¡DÏ+#ê&Éì Á|üø£{Ï+#ê&ÉT. Ç<˚ uÛ≤eq uÛ≤cÕXÊÁdüÔ+˝À e´øÏÔ uÛ≤wüqT ñ‘·Œ‹Ô
#˚ùdyê&ÉH˚ e´øÏÔ πø+Á<ä uÛ≤eq dæú‹qT+&ç uÛ≤ùw e´øÏÔì ñ‘·Œ‹Ô #˚k˛Ô+<äì uÛ≤cÕ
‘·‘·Ô«XÊÁdüÔ+ (|òæ˝≤dü|ò” Ä|òt ˝≤+π>«CŸ) Á|ü‹bÕ~k˛Ô+~. Ç<˚ uÛ≤eq kÕVæ≤‘·´+˝À
s√˝≤+&é u≤sY‡Ô s¡#s· TT‘· eTs¡D+Ï #ê&ÉT (~ &Ó‘Y Ä|òt ~ Ä<∏sä )Y nì Á|üø{
£ +Ï #˚˝≤
#˚dæ+~. nsTT‘˚, uÛ≤wü≈£î kÕVæ≤‘ê´ìøÏ ñqï dü+ã+<Ûä+ πøe\yÓTÆq~ ø±<äH˚
ms¡Tø£ kÕVæ≤rø±s¡T\≈£î ˝Òø£b˛e&É+ yê] bıs¡bÕ≥T ø±<äT. uÛ≤cÕXÊÁdüÔ+ m+‘√
eTT+<äT≈£î yÓ[flq|üŒ{ÏøÏ Ç+ø± uÛ≤cÕ #·]Á‘·H˚ uÛ≤cÕXÊÁdüÔ+>± uÀ~ÛdüTÔqï
j·T÷ìe]‡{°\THÓ’ï.
uÛ≤cÕXÊÁdüÔ+ ù|s¡T‘√ Ç|üŒ{ÏøÏ eTq j·T÷ìe]‡{°˝À¢ uÀ~Û+#˚~ uÛ≤cÕ
#·]Á‘· e÷Á‘·yT˚ . øπ +ÁBj·T j·T÷ìe]‡{Ï˝À¢ es¡D
í ≤‘·àø£ uÛ≤cÕXÊÁdü+Ô uÀ~ÛdTü HÔ êïs¡T.
Ç~ ø±düÔ qj·T+. uÛÑÁ~sêE, #˚sê, |æj·Tdt ˝≤+{Ï yês¡T es¡íD≤‘·àø£ uÛ≤cÕXÊÁdüÔ
n_Ûe~∆øÏ ø£wæ #˚XÊs¡T. j·T÷s√|t ˝À ≈£L&Ü es¡íD≤‘·àø£ XÊÁkÕÔH˚ï uÀ~Û+#˚yês¡T.
nsTT‘˚, düd÷ü sY @ø£ø±*ø£ uÛ≤cÕ XÊÁkÕÔìï Á|üj÷Ó >±‘·àø£+>± uÀ~Û+#ês¡T. 1960
Hê{ÏøÏ kÕVæ≤‘·´+˝À uÛ≤cÕ |ü]o\q Á|ü<Ûëq+>± e∫Ã+~. bòÕs¡à*»+ s¡÷bÕìï
|ü]o*+#˚ ù|s¡T‘√ uÛ≤wü kÕVæ≤‘·´‘·«+ (*≥s¡ØHÓïdt)≈£î m˝≤ ùV≤‘·Te⁄ ne⁄‘·Tqï<√
nH˚ <ëì‘√ yÓTT<ä˝q’… |ü]D≤eT+ ô|ò]H¶ ê+&é &ç düd÷ü sY Á|ü‹bÕ<äq*ï kÕVæ≤‘ê´ìøÏ
nq«sTT+#ês¡T. uÛ≤cÕ ìsêàD≤*ï n<Ûä´j·Tq+ #˚j·T&ÉeTH˚ yÓT<∏ä&Ü\Jì
kÕVæ≤‘ê´ìøÏ n|ü¢sTT #˚XÊs¡T.
uÛ≤cÕ XÊÁdüÔ+˝À e∫Ãq q÷‘·q |ü<ä∆‹ e\¢ Ç‘·s¡ n<Ûä´j·Tq s¡+>±˝À¢
nH˚ø£ e÷s¡TŒ\T e∫ÃHÓ’. uÛ≤cÕ eédüú˝Àì ìsêàD≤*ï n<Ûä´j·Tq+ #˚ùd<˚
ìsêàDyê<ä+. á yÓT<∏&ä Ü\Jì düpsY ø£qT>=Hêïs¡T. nsTT‘˚ >¬ HÓï{Ÿ n_ÛÁbÕj·T+˝À
Ç~ øπ e\+ dæ<ë∆+‘·+ø±<äT, Ä˝À#·Hê $<Ûëq+. uÛ≤cÕ+XÊ\T kÕ<Ûës¡D dü÷Á‘ê\T>±

Ç‘·s¡ &çdæ|æ¢q¢≈£î ≈£L&Ü nq«sTT+#ês¡T. kÕVæ≤‘ê´ìøÏ uÛ≤wüøÏ ñqï dü+ã+<Ûä+
e\¢ uÛ≤cÕ ìsêàD n<Ûä´j·Tq+ kÕVæ≤‘·´ s¡+>±ìï ≈£L&Ü rÁe+>± Á|üuÛ≤$‘·+
#˚dæ+~. Bì‘√ ø±\Œìø£ e÷qe‘êyê<äT\T K+>∑T‹Hêïs¡T.
ìsêàDyê<ä+, s¡#q· qT+∫ s¡#s· TT‘·ì y˚sT¡ #˚k˛Ô+~. s¡#q· dü«‘·+Á‘·yTÓ qÆ <äì,
n~ ˇø£ |òü+ø£åHé>± uÛ≤$k˛Ô+~. ø±\Œìø£ e÷qe‘êyê<ä+ s¡#·sTT‘·ì ø£s¡Ô>±,
<ëìøÏ n‘·&˚ eT÷\+>± uÛ≤$k˛Ô+~. s¡#·qqT s¡#·sTT‘· kı+‘· Á|ü‹uÛÑ #˚‘·
düwæºkÕÔ&Éì qeTTà‘·T+~. n+<äTe\¢ s¡#·qqT s¡#·sTT‘·qT y˚s¡T>± #·÷&Éì
ø±s¡D+>± s¡#·sTT‘· #·T≥÷º Äsê<ÛäHê uÛ≤e+ ˝Ò<ë eT÷\+ nH˚ uÛ≤e+ e\¢
$X‚¢wüD, $eTs¡Ù n‘·&ÉT ˝Ò<ë ÄyÓT #·T≥÷º ‹]–+~.
ø±ì ìsêàDyê<ä+ <ëìï ‹s¡düÿ]+#·&Éy˚T>±ø£ j˚T s¡#·q¬ø’Hê, dü+πø‘ê\
eT÷\+ n|üŒ{Ïπø ñìøÏ˝À ñqï ìsêàD≤\ì, s¡#·sTT‘· ñìøÏ˝À ñqï yê{Ï
e\¢H˚ ˇø£ÿ yêø£ýÓTÆHê sêj·T>∑\T>∑T‘·THêï&Éì ìs¡÷|æk˛Ô+~. n+fÒ düe÷»+
@sêŒ≥T ˝Ò<ë ÄyÓ÷~+∫q |ü<‹∆ä ˝À, ìj·Te÷˝À¢, dü+Á|ü<ëj·÷˝À¢ ÇcÕºsTTcÕº\‘√
dü+ã+<Ûä+ ˝Ò≈£î+&Ü uÛ≤cÕ eéVü‰s¡+˝ÀøÏ Á|üy˚•kÕÔ+. n+<äTe\¢ uÛ≤wüqT
e÷{≤¢&ÉT‘ê+ nq&É+ q&ÉTk˛Ô+<äì, ø£qïuÛ≤ùw eTq*ï e÷{≤¢&ÉT‘√+~ nq&É+
dü¬s’+~. ñ<ës¡ e÷qe‘êyê<ä+ Á|üø±s¡+ - e´øÏÔ Á|ü|ü+#·+˝À ñ+&É≥+ e\¢
˝Àø£+ >∑T]+∫ H˚s¡TÃø=+{≤&ÉT. ø±ì ìsêàDyê<ä+ Á|üø±s¡+ uÛ≤wü <ë«sêH˚
Á|ü|+ü #êìï ‘Ó\TdüT≈£î+{≤&ÉT. düe÷»+ Ç˝≤ <ëì˝À n~ $~Û+∫q ìj·Te÷\≈£î
nqT>∑TD+>± q&Ée&ÜìøÏ ˝Ò<ë <ëìøÏ _Ûqï+>± q&Ée&ÜìøÏ ø±yê*‡q ‘Ó*$&ç
uÛ≤wü e\¢H˚ n+<äT‘√+~.
ø±ã{Ïº uÛ≤wüqT e´øÏÔ düwæº+#·&ÉT. uÛ≤cÕ eédüú˝Àì ìsêàD≤˝Ò e´øÏÔì
ì]àkÕÔsTT nì ìsêàDyê<ä+ Á|üø£{Ïk˛Ô+~. Bìï s¡#·Hê s¡+>±ìøÏ nq«sTTùdÔ,
s¡#·qqT eTq+ düwæºkÕÔeTH˚~ ‘·|üŒì Ç|üŒ{Ïπø sêdæ ñqï<ëìï eT∞fl sêkÕÔeTì
ìsêàD yê<ä+ #Ób˛Ô+~. kÕVæ≤‘·´ dü+Á|ü<ëj·T+˝À dæsú |¡ &ü qç |ü<‘
∆ä T· \T, ìj·Te÷\T,
s¡÷&Ûç e\¢ kÕVæ≤r Á|ü‹uÛÑ e\¢ (eéVü‰s¡+˝À ø£ì|æ+#·≈£î+&Ü) sêj·Tã&ç ñqï
s¡#·qH˚ s¡#·sTT‘· ‹]– sêkÕÔ&ÉT. n+<äTe\¢ s¡#·q ˇø£ dü+πø‘·+ ˝Ò<ë dü+»„.
dü+πø‘ê\T kÕ+düÿ‹ø£ ìsêàD≤\T, n+<äTe\¢ dü+C≤„XÊÁdüÔ+ <äwæº˝À s¡#·q ˇø£
kÕ+düÿ‹ø£ ìsêàD ø£fi≤ s¡÷|ü+.
e÷qe‘ê yê<ëìøÏ ìsêàDyê<ëìøÏ >∑\ ‘˚&ÜqT ‘Ó\TdüTø√e&É+ e\¢
»]–q e÷s¡TŒ ne>∑‘+· ne⁄‘√+~. n+<äTe\¢ e÷qe‘êyê<ä+ @eTqT≈£î+≥T+<√
#·÷&Ü*. e÷qe‘êyê<ä+ Ç˝≤ nqTø=+≥T+~.
172  $s¡T<ä∆
1. yêdüÔ$ø£ Á|ü|ü+#·+ ñqï~. <ëìï eTq+ düùV≤‘·Tø£yÓTÆq eTqdüT‘√
ns¡∆+ #˚düTø√e#·TÃ.
2. yêdüeÔ Á|ü|+ü #êìï n+~+#·&ÜìøÏ uÛ≤wü (n≥T Ç≥T>±) düeTs¡eú +‘·yTÓ qÆ ~.
3. uÛ≤wü ˇø£ s¡#·sTT‘· e÷qdæø£ ñ‘·Œ‹Ô ˝Ò<ë ùd«#êÃ Ä‹àø£ ñ‘·Œ‹Ô.
nsêúìï eTqy˚T ìs¡ísTTkÕÔ+. eTq+ nqT≈£îqï<ëìï ns¡úe+‘·+>±
n+~+#·&É+ e\¢ uÛ≤wü e´≈£îÔ\ Ä‹àø£ kÕs¡+>± uÛ≤$k˛Ô+~.
4. Ä‘·à (ôd˝ŸŒ¤)- ø£s¡Ô>± eTq≈£î ‘Ó\TdüT. H˚qT nì nq&É+ e\¢ nìï
nsê∆\≈£î dü‘ê´ìøÏ e´øÏÔ øπ +Á<ä+>± e÷s¡T‘·THêï&ÉT. H˚qT @eTqT≈£î+≥T
HêïH√ n<˚ ns¡∆+, @~ dü‘·´+>± Á>∑Væ≤düTÔHêïH√ n<˚ dü‘·´+. H˚qT Hê
kı+‘· nqTuÛÑe+ qT+∫ e´ø°Ôø£s¡D nedüsê\˝À+∫ kı+‘· yêø±´*ï
düwæº+#·T≈£îHêï.
düe÷»+˝Àì e´≈£îÔ\T nedüsê\ e\¢ |üs¡düŒs¡+ e´ø°Ôø£]+#·Tø√e&ÜìøÏ
kÕ<Ûäq+>± uÛ≤wü |üì #˚düTÔ+~ nì>±ì ˝Ò<ë ì]›wüº düe÷»+˝Àì düuÛÑT´\T
e´ø°øÔ s£ D
¡ ø√dü+ @s¡Œs¡TÃ≈£îqï ìsê«´» dü+øπ ‘ê\ eédüú uÛ≤wü nì ìs¡«∫+#·&+É
ñ<ës¡+ e÷qe‘êyê<ä ne>±Vü≤q e\¢H˚ »]–+~.
nsTT‘˚ ìsêàDyê<ä+ BìøÏ |üP]Ô _Ûqï+>± Ä˝À∫k˛Ô+~. ìsêàDyê<ä+
Ç˝≤ yê~k˛Ô+~.
1. uÛ≤cÕ ìsêàDy˚T yêdüÔ$ø£‘·ì ñ‘·Œ‹Ô #˚k˛Ô+~ - <ëìï uÛ≤wü <ë«sê
e÷Á‘·y˚T ns¡ú+ #˚düTø=+{≤+. n+<äTe\¢ yêdüÔ$ø£‘·ì Á>∑Væ≤+#·&ÉeTH˚
<ëìï uÛ≤cÕ ìsêàDy˚T ìs¡ísTTdüTÔ+~.
2. uÛ≤ùw eTq*ï e÷{≤¢&ÉT‘√+~. ns¡ú+ nH˚~ yÓ’j·TøÏÔø£ nqTuÛÑe+˝À+∫
e#˚Ã~ ø±<äT. nsêú*ï uÛ≤cÕ eédüú ìs¡ísTTk˛Ô+~. nH˚ø£ $s¡T<ä∆‘·\T,
dü+πø‘ê\T, yê´ø£s¡D+ e+{Ï nH˚ø£ n+XÊ\T uÛ≤wüqT ìs¡ísTTkÕÔsTT.
j˚T e´øÏÔ nsTTHê eédüú ìs¡ísTT+∫q |ü]$T‘·T˝À¢H˚ eéVü≤]+#ê*.
>∑qTø£ j˚T ˇø£ÿs¡÷ nsêúìï düwæº+#·˝Òs¡T.
3. e´øÏÔì πø+Á<ä+>± >±ø£ ìsêàD≤ìï πø+Á<ä+>± Á|ü‹cÕº|æk˛Ô+~. e´øÏÔ
nsêúìï düwæº+#·˝Ò&ÉT. ìsêàDy˚T nsêúìï ñ‘·Œ‹Ô #˚k˛Ô+~. πøe\+
uÛ≤cÕ ìsêàDy˚T <ëìï ìs¡ísTT+#·&É+ e\¢ πø+Á<ä kÕúHêìøÏ ìsêàD+
e∫Ã+~. uÛ≤cÕ eédüú˝À n\e&çq H˚qT nH˚ yêø£´+˝Àì ø£s¡Ô ≈£L&Ü,
n+<äTe\¢ Hê ndæ‘ Ô «· + nH˚~ ≈£L&Ü uÛ≤cÕ eédüú ñ‘·Œ‹Ô>± uÛ≤$k˛Ô+~.
|ü<ëìøÏ ns¡ú+ yêø£´+˝À <ëìøÏ >∑\ dü+ã+<Ûëìï ã{Ïº, kÕúHêìï ã{Ïº
ñ+≥T+~.
n+<äTe\¢ ìsêàDyê<ä kÕVæ≤‘·´ dæ<ë∆+‘·+˝Àì eTTKýÓTÆq yê{Ïì˝≤
düŒwüº|üs¡#·e#·TÃ.
1. s¡#·q ˇø£ dü«‘·+Á‘· eédüú. kÕVæ≤‘·´ eédüú n+‘ê ˇø£ eédüú
(˝≤+>¥), s¡#·q ˇø£ uÛ≤wüD+ (ô|s√˝Ÿ).
2. s¡#·q ns¡ú+, <ëìøÏ Ç‘·s¡ s¡#·q\‘√ >∑\ dü+ã+<Ûä+ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç
ñ+≥T+~.
3. s¡#·q nH˚~ dü+πø‘ê\ eédüú. dü+πø‘ê\T kÕ+düÿ‹ø£ ìsêàD≤\T
ø±e&É+ e\¢ s¡#·q˝À yê{Ï |òü+ø£åqTï |ü]o*+#ê*.
4. s¡#q· ìsêàD≤*ï yê{Ï eT<Û´ä n+‘·d‡ü +ã+<Ûëìï yÓTT‘·+Ô ˝À uÛ≤>∑+>±
|ü]o*k˛Ô+~.
kÕVæ≤‘ê´ìï ~«rj·T ÁX‚DÏ uÛ≤cÕ s¡÷|ü+>± ìsêàDyê<ä+ ìs¡«∫k˛Ô+~.
uÛ≤wü kÕVæ≤‘·´+ ø±<äT. eéVü‰sêìøÏ _ÛqïyÓTÆq ¬s+&Ée uÛ≤cÕ s¡÷|ü+ kÕVæ≤‘·´+
ne⁄‘·T+~. á s¡ø£+ uÛ≤wü˝À dü+πø‘ê\T, dü+πø‹‘ê\ eT<Ûä´ ñ+&˚ ndüŒwüº
dü+ã+<Ûä+ e\¢ U≤∞\T ñ+{≤sTT. n+fÒ ìsêàD≤\ eT<Ûä´ U≤∞\T yê#·ø£+˝À
ñ+{≤sTT. nsêú\T sêe&ÜìøÏ ø±s¡D+ ne⁄‘·Tqï~: s¡#q· ˝Àì ìsêàD≤\ eT<Û´ä
U≤∞\T ñ+&É\+ e\¢ ˝Ò<ë $sêeT+ ñ+&É≥+ e\¢ kÂ+<äs¡´+ nqTuÛÑe+˝ÀøÏ
e∫Ã kÕVæ≤‘·´+ ne⁄‘·T+~. sTTkÕàsTT˝Ÿ sêdæq kÕVæ≤‘·´+˝À ìX¯Ùã›+ nH˚
yê´dü+, yÓ˝ÃÒ s¡T ø£$‘·˝À¢ U≤∞\ >∑T]+∫ sêdæ+~ Bìï >∑T]Ô+#·&+É e\¢H˚ »]–+~.
yê#·ø+£ ˝Àì dü+øπ ‘ê\ >∑T]+∫, ìsêàDyê<ä $eTs¡Ù≈£î&ÉT @eT+{≤&ÉT nH˚<ëìøÏ,
dü+øπ ‘ê\ nsê∆˝|… ⁄ü Œ&É÷ ndü+|üPs¡+í >± ndü+‘·|æ>Ô ± ñ+&É≥+ e\¢ Ä ndü+‘·|æÔ
˝À+∫ kÕVæ≤‘·´+ ek˛Ô+~ n+{≤&ÉT. Gerard Gennette, (This) frustration
of meaning, which frozen and constituted in an object of aesthetic
consumption is no doubt the movement (or rather than halt that
constitutes all literature (Figures of Literary Discourse, p.4) ìsêàDyê<ä+,
ø£$‘·« uÛ≤wüqT kÕVæ≤‘·´ e´ø°øÔ s£ D
¡ s¡÷bÕ\T>±, dü+øπ ‘·+-dü+<˚X+¯ \ dü+ã+<Û+ä >±
$X‚¢wæk˛Ô+~. $*j·T+ m+|ü‡Hé ndüŒwüº‘· (n+_–«{°) nH˚~ á ¬s+&ç{Ï ìsê«´»
>∑TD+ e\¢ ek˛Ô+~, n<˚ ø£$‘·« <Ûë‘·Te⁄ n+{≤&ÉT. ìsêàD≤*ï düŒwüº|üs¡#·&É+
e\¢ ndüŒwüº‘·ì ‘=\–+#·e#·Ãì ìsêàDyê<ä+ uÛ≤$k˛Ô+~. nsTT‘˚, ¬>HÓï{Ÿ
ìsêàD≤*ï, <Ûä«qT\ |ü⁄qsêe‹Ôì |ü]o*+#˚ Ä<äs¡Ù+ es¡≈£î Ä>∑≈£L&É<äì,
174  $s¡T<ä∆
eT˝≤πsà #Ó|æŒq≥Tº, ø£$‘·« uÛ≤cÕ kÕsêìï @s¡ŒπsÃ, kÕVæ≤‘·´ dü+»„XÊÁdüÔ+
(ôd$Tj·÷\J) düeTdü´*ï @s¡Œsπ Ã ns¡n∆ +XÊ*ï |ü{+ºÏ #·Tø√yê*. n+<äTe\¢ &çk˛ÿs¡T‡˝À
ñ+&˚ $XÊ\ @ø£‘· (˝≤sY¶ j·T÷ì{°dt)\ jÓTTø£ÿ ìsêàD≤\ n<Ûä´j·Tq+ nH˚
|ü<ä∆‹ì nqTdü]+#ê*. n|ü⁄Œ&ÉT, yêø£´>∑‘·, bÕs¡&ç>±à{Ïø˘ dü+ã+<Ûë\ |ü]o\q
nedüs¡eTe⁄‘√+~. n|ü⁄Œ&ÉT s¡÷bÕ+‘·s¡ uÛ≤wü (Á{≤ì¢ *+–«dæºø˘‡) &çk˛ÿs¡T‡
nìyês¡´+>± #√≥T #˚düTø=+≥T+~.
kÕVæ≤‘·´+ s¡#·qqT ìsêàDyê<ä+ u≤Vü≤´ n+XÊ\‘√ dü+ã+<Ûä+ ˝Ò≈£î+&Ü
s¡#·q˝Àì ìsêàD≤*ï e÷Á‘·y˚T |ü]o*+#·&ÜìøÏ |ü]$T‘·+ ne⁄‘·T+~. Ç~
düdü÷sY uÛ≤cÕXÊÁdüÔ ìsêàD≤ìøÏ uÛ≤cÕeédüú≈£î yÓ\T|ü\ ñqï sê»ø°j·T, Ä]úø£,
Hê´j·T ‘·~‘·s¡ n+XÊ\ì <ä÷s¡+>± ñ+#ê\ì #Ó|æŒq <ëìï bıs¡bÕ≥T>± ns¡∆+
#˚dTü ø√e&É+ s¡#q· qT X¯ó<ä› ø£fi≤+X¯+>± $X‚w¢ +æ #˚ |ü<‹∆ä ìsêàDyê<ä ø°\ø£ \ø£D
å +>±
e∫Ã+~. nsTT‘˚ dü+πø‘ê\T kÕ+düÿ‹ø£ ìsêàD≤\ì, dü+düÿ‹ e÷Á‘·y˚T
yê#·ø±ìï s¡∫k˛Ô dü+C≤„XÊÁdüÔ+ Á|ü‹bÕ~+#·&É+ e\¢ u≤Vü≤´ n+XÊ*ï ‘·|üŒø£
|ü]o*+#ê*‡+<˚. Ä<Ûësê*ï Áù|s¡D*ï |ü]>∑D+Ï #·≈î£ +&Ü øπ e\+ s¡#q· (es¡Tÿ)πø
|ü]$T‘·+ ø±e&É+ düs¬ +’ ~ ø±<äT. düùV≤‘·Tø£+>± ns¡+∆ #˚dTü ø√e&É+, düùV≤‘·Tø£+>±
yêÚ≤´ì+#·&É+ nH˚ n+XÊ\˝À CÀø£´+ #˚düTø√yê* n+{≤&ÉT ¬>HÓï{Ÿ.
u≤sYÔ‡ s¡#·sTT‘·qT ìs¡«∫k˛Ô s¡#·q˝Àì |ü<ë\ n*¢ø£ n~ dæús¡yÓTÆq
nsêú*ï#˚Ã$>± bı+<äT|üs∫¡ ñ+≥T+~ n+{≤&ÉT. What is a text, for current
opinion? It is the phenomenal surface of the literary work: it is the
fabric of words which make up the work and which are arranged in
such a way as to impose a meaning which is stable and as far as
possible unique (Theory of the text, p. 32)... the text is, in the work,
what secures the guarantee of the written object, bringing to gather
its safe-guarding function: p.32).
u≤sYÔ‡ Á|üø±s¡+ yê#·ø£+, s¡#·q ˇø£{Ï ø±<äT. yê#·ø±*ï (f…ø˘º‡) ø£*–

ñ+&˚ <ëìï s¡#·q n+≥÷ s¡#·q yê#·ø±ìøÏ >±´s¡+{°ì, s¡ø£åDìk˛Ô+~. yê#·ø£+
yÓTT‘·Ô+ s¡#·q˝À ˇø£ uÛ≤>∑+. p© ÁøÏdüÔyê s¡#·q (f…ø˘‡º) ì Ç˝≤ ìs¡«∫k˛Ô+~.
we define the Text as translinguistic apparatus which redistributes
the order of the language by putting a communicative utterence,
anterior, aiming inform directly, in relation with different utterances,
anterior to or synchronic with it (semanalyse, p.334) C≤* ÁøÏdüÔyê

<äwæº˝À f…ø˘‡º n+fÒ uÛ≤cÕ s¡÷bÕ+‘·s¡ #·s¡´. n~ uÛ≤cÕ Áø£e÷ìï e÷≥\
<ë«sê nsêúìï dü÷{Ï>± n+~+#·&+É <ë«sê ‹]– |ü+#·T‘·T+~. _Ûqï dü+ã+<Û+ä
ø£*–ñ+≥T+~.
ÄyÓT Ç∫Ãq ìs¡«#·q+˝À ø°\ø£yÓTÆq ôd’<ë∆+‹ø£ uÛ≤eq\THÓ’ï. n$
1. dü+øπ ‹+#˚ #·s´¡ (dæ–ï|òsü TT+>¥ ÁbÕø°ôº ddt) yê#·ø+£ edüTeÔ ⁄qT dü÷∫k˛Ô+~.
n+fÒ n~ n+~+#˚ ns¡ú+ ˇπø ˇø£ÿ≥ì ø±~ø£ÿ&É uÛ≤e+. dü+<äs¡“¤+,
kÕe÷õø£ sê»ø°j·T n+XÊ*ï n~ s¡∫+∫q H˚|ü<∏ë´ìï ã{Ïº nH˚ø£
nsêú*ï dü÷∫k˛Ô+~.
2. ñ‘êŒ<äø£‘· (Ábı&ÉøÏº${Ï) nH˚~ ÁX¯eTqT ñ‘·Œ‹Ô #˚j·T&É+ ø±<äT.
˝Ò<ë s¡#·sTT‘· XË’*, s¡#·Hê f…øÏïø˘ ≈£L&Ü ø±<äT. ñ‘êŒ<äø£‘· n+fÒ
yê#·ø£ s¡#·sTT‘·-bÕsƒ¡≈£î&ÉT Ç<ä›s¡÷ ø£*ùd y˚~ø£. s¡#·q |üP]ÔnsTTq
‘·s¡Tyê‘· uÛ≤wüqT, e´ø°Ôø£s¡DqT $ìsêàD+ #˚dæ eTs√ uÛ≤wüqT
|ü⁄q]ï]àk˛Ô+~. bÕsƒ¡≈£î&ÉT s¡#·sTT‘· s¡#·q˝Àì dü+πø‘ê\‘√ ≈£îd”Ô
|ü&ÉT‘ês¡T. bÕsƒ¡≈£î&ÉT s¡#·sTT‘· m|ü⁄Œ&É÷ }Væ≤+#·˝Òì nH˚ø£ nsêú*ï
ø£ìô|&ÉT‘·÷ ñ+{≤s¡T.. n+<äTe\¢ yê#·ø£+ m|ü⁄Œ&É÷ n*dæb˛≈£î+&Ü
|ü<ë\‘√ Ä&ÉT‘·÷ ñ+≥T+~.
ø±ã{Ïº dü+øπ ‹‘·+ (dæ–ï|òj æ T· Hé‡) nH˚~ ø°\ø£yTÓ qÆ ~. Bìï nsêúìï dü÷∫+#˚~
˝Ò<ë e´ø°øÔ ]£ +#˚~, yê#·ø+£ ˝ÀøÏ düu≈®… î£ qº T rdüT≈£îe#˚Ã~ e+{Ï yê{ÏøÏ ≈£î~+#·e<äT.›
m+<äTø£+fÒ, Ç~ nq+‘· nsêú*ï dü÷∫düTÔ+~. dü+πø‘ês¡ú+ ø±<äT, dü+πø‹‘·+>±
>∑T]Ô+#ê*.
4. bòı{À f…ø˘‡º ` õH√f…ø˘‡º: M{Ïì ÁøÏdüÔyê düŒwüº|ü]∫+~. bò˛H√ f…ø˘‡º
nH˚~ <Ûä«ìøÏ dü+ã+~Û+∫+~. Bìï $e]+#·&ÜìøÏ <Ûä«ì ìsêàD+,
ns¡∆ ìsêàD+, ìsêàD $X‚¢wüD dü]b˛‘·T+~. n+<äTe\¢ Ç~ dü+»„
ns¡+∆ nH˚ XÊÁdüÔ dæ<ë∆+‘· |ü]~Û˝ÀøÏ edüT+Ô ~. õH=f…ø‡º˘ nH˚~ bòıH√f…ø‡º˘
uÛÑ÷$Tø£. Ç~ nsêú*ï nH˚ø£+>± düTŒ¤]düTÔ+~. Ç~ dæ–ï|òæj·THé‡ |ò”\T¶.
5. n+‘·sê«#·ø£+ (Ç+≥sY f…ø˘‡º): ∫e]~ n+‘·sê«#·ø£+ (Ç+≥sY f…ø˘‡º)
qT dü÷ú\+>± #ÓbÕÔqT. Á|ü‹ f…ø˘‡º |üPs¡« s¡#·q\ ø=qkÕ–+|ü⁄. @
s¡#q· ø¬ H’ ê n+‘·sê«#·øy£ T˚ . |üPs¡« ˝Ò<ë #·T≥÷º ñqï s¡#q· \ $ìsêàD+‘√
|ü⁄q]ïsêàD eTe⁄‘·T+~. n+<äTe\¢ @ s¡#·HÓ’Hê >∑‘· ñ<ëVü≤s¡D\
jÓTTø£ÿ ø=‘·Ô {ÏwüO´ nHêï&ÉT u≤sYÔ‡.
176  $s¡T<ä∆
u≤sYÔ‡ s¡#·q ø£eT÷´ìπøwüHé, ÁbÕ‹ì<Ûä´+ ˝Ò<ë n_Ûe´øÏÔ (mø£ÿ&É ˇø£ e´øÏÔ
<˚ìH√ nqTø£]k˛Ôqï≥T¢ ˝Ò<ë ‘·q≈£î ‘êH˚ e´ø£+Ô #˚k˛Ôqï≥T¢ ÁuÛeÑ T |ü&TÉ ‘√+{≤&ÉT)
ì $ìsêàD+ #˚dæ eTs√ uÛ≤wüqT |ü⁄q]ïsêàD+ #˚k˛Ô+~ n+{≤&ÉT. ˝≤≥àdt
Á|üø±s¡+ kÕVæ≤‘·´ s¡#·q nH˚~ eédüú\ jÓTTø£ÿ eédüú, dü+ã+<Ûë\ dü+ã+<Ûä+.
Á|ür kÕVæ≤r s¡#·q nH˚ø£ eédüú\ (HÓ’|òüT+{Ïø£, yê´ø£s¡D≤‘·àø£, <Ûä«Hê´‘·àø£
‘·~‘·s)¡ ‘√ ‘·j÷· s¡sTTq~. dæsú y¡ TÓ qÆ dü+|òTü s¡D
¸ , f…qH¸ é M{Ï eT<Û´ä ø=qkÕ>∑T‘·÷
ñ+&É≥+ e\¢ X¯øÏÔe+‘·+>± ‘·j·÷s¡e⁄‘·Tqï~. nqT≈£îqï≥Tº »s¡ø£ÿb˛e&É+,
<ëìøÏ _Ûqï+>± »s¡>&∑ +É , Hê≥ø°jT· n|ü]∫‘·‘«· + @s¡Œ&É≥+ n˙ï ø£*dæ kÕVæ≤‘·´
s¡#·q ne⁄‘·T+~. kÕVæ≤‘·´+, ìsêàDyê<ä+ Á|üø±s¡+, uÛ≤cÕìsêàD≤\ MT<ä
Ä<Ûës¡|ü&çq kÕ+düÿ‹ø£ ø£fi≤ s¡÷|ü+, Ç~ ¬s+&ÉT eTTKýÓTÆq |ü]D≤e÷\øÏ
<ë] rk˛Ô+~. yÓTT<ä{Ï~, kÕVæ≤‘·´ s¡#·q @$<Ûä+>± ìsêàDyÓTÆ+<√ n+fÒ uÛ≤wü-
<ëì yê´ø£s¡D+ yÓTT<ä˝…’q$, Ç~ s¡#·q m˝≤ e⁄+<√ |ü]o*+#˚ dü+C≤„XÊÁdüÔ
n+XÊ\øÏ #√{ÏdTü +Ô ~. s¬ +&Ée~, s¡#q· ˝Àì uÛ≤cÕ $<Ûëq+˝À #·÷&Ée#·TÃ nq&É+e\¢
uÛ≤wü e÷qe ns¡úÁ>∑Vü≤D≈£î, #·s¡´\≈£î <ë] ø£*Œk˛Ô+<äq&É+ e\¢ kÕVæ≤‘ê´ìï
Á|ü‘´˚ ø£ dü+düÿ‹˝À $T>∑‘ê yê{Ï‘√ >∑\ dü+ã+<Û+ä ˝À ˇø£ eédü>ú ± |ü]o*+#·e#·TÃ.
ìsêàDyê<ä+ n+<äTøπ s¡#s· TT‘· nH˚ kÕ<Ûqä + <ë«sê kÕVæ≤r s¡#q· qT s¡∫k˛Ô+~
n+{À+~.
ìsêàDyê<ä+˝À ~«ø£‘· dü+ã+<Ûë\ $uÛÑ»q ø°\ø£yÓTÆ+~. n+fÒ Bì
ns¡∆+ ñ<ëVü≤s¡D\ e\¢ ne>∑‘·+ ne⁄‘·T+~. |ü>∑\T πssTT, n‘·&ÉT-ÄyÓT,
X¯Á‘·Te⁄- $TÁ‘·T&ÉT e+{Ï $uÛÑ»qì ~«ø£‘· dü+ã+<Ûë\+{≤s¡T. Ç˝≤ s¡#·q˝Àì
bÕÁ‘·*ï dü+|òüT≥q*ï $&ÉBdæ $X‚¢wæ+#ê*. Ç~ s¡#·qqT n+‘·]«uÛÑ»q #˚k˛Ô+~.
M{Ï eT<Û´ä $s¡T<ä‘
∆ ,· e´‹πsø£‘· nH˚ dü+ã+<Û+ä ñ+≥T+~. Ç˝≤ yê#·ø+£ n+~+#˚
˝Ò<ë dü+øπ ‹+#˚ yê{Ïì bÕsƒ≈¡ î£ &ÉT }Væ≤+#·&+É e\¢ n‹ yêÚ≤´Hê\T e#êÃsTT.
ìsêàDyê<ä+˝À ns¡∆ düŒwüº‘· ø√dü+ »]–q MTe÷+dü (ôV≤s¡àHê{Ïø˘‡)
yêÚ≤´qyê<ëìøÏ <ë] rdæ+~. πøe\+ ø£ì|æ+#˚ yê{Ï >∑T]+#˚ #·]Ã+#·&É+,
ñ#êÃ¤s¡D≈£î n~Ûø£ ÁbÕ<Ûëq´‘· Çe«≥+ e\¢ &Ó]&Ü ìsêàDyê<ëìï ‹s¡düÿ]+∫
$ìsêàDyê<ëìï Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT.
kÕVæ≤‘·´ Á|ükÕúq+, pHé 2004

es¡í ìs¡÷à\q dæ<ë∆+‘·+
ˇø£ ≈£îÁ≥ s¡÷|ü+
kÕe÷õø£ s¡+>∑d\úü + $ø£dkæ ˛Ôqï es¡eÔ ÷q+˝À nH˚ø£
Á|ü j Ó ÷ >±\T »s¡ > ∑ T ‘· T HêïsTT. Hê≥ø£ + kÕe÷õø£
#·\qÁø£eT+˝À ø°\ø£ bÕÁ‘· b˛wæ+#ê\H˚~ ˇø£ Ä<äs¡Ù+.
nsTT‘˚ n<˚ Hê≥ø£+‘√ kÕe÷õø£ #·\q Áø£e÷ìï
>∑+<äs>¡ √fi¯|]ü #˚ Á|üjT· ‘·ïeT÷ $»j·Te+‘·+>± #˚jTÓ T#·TÃ.
kÂ<ë ns¡TD sêdæ Á|ü<ä]ÙdüTÔqï ªes¡í ìs¡÷à\qμ n<˚
ø√e≈£î #Ó+~+~. kÕe÷õø£ $|üe¢ ‘·‘«· y˚‘Ô· u≤u≤kÕôV≤uŸ
n+uÒ<ÿä sY sêdæq ª≈£î\ ìs¡÷à\qμ Á>∑+<∏ëìï ªes¡í ìs¡÷à\qμ
nH˚ ù|s¡T‘√ nqTyê<ä+ #˚dæq kÂ<ë ns¡TD\T, Ä
Á>∑+<∏ä+˝Àì kÕsêìï Á|ü»\≈£î eT]+‘· $düÔ‘·+>±
n+~+#ê\H˚ ˝Öø£´+‘√ ˇø£ Hê≥ø£+ ≈£L&Ü n<˚ ù|s¡T‘√
ì]à+#ês¡T. es¡í ìs¡÷à\q dæ<ë∆+‘· Á|ü#ês¡≈î£ \T>± yê[¢<s›ä T¡
e÷sês¡T. kÕe÷õø£XÊÁdüÔ |ü]uÛ≤wü˝Àq÷ yÓ<’ ëÛ ìø£ |ü<‹∆ä ˝Àq÷
#·]Ã+#ê*‡q ≈£î\ ìs¡÷à\q n+XÊìï kÕVæ≤‘·´ |ü]uÛ≤wü˝ÀøÏ
yêfi¯ó¢ ‘Ó#êÃs¡T. es¡í ìs¡÷à\q Á>∑+<∏ä+ eT+∫ qe\
178  $s¡T<ä∆
#·<Tä e⁄‘·Tqï uÛ≤eqqT ø£*–k˛Ô+~.nqTyê<ä+˝À ñ|üj÷Ó –+∫q uÛ≤wü kÕe÷õø£XÊÁdüÔ
|ü]uÛ≤wü ø±ø£b˛e&Éy˚T n+<äT≈£î ø±s¡D+. n+uÒ<äÿsY sêdæq ª≈£î\μ ªìs¡÷à\qμ
Á>∑+<∏ëìï kÕVæ≤‘·´ |ü]uÛ≤wü˝À nqTe~ùdÔ n+<ä]ø° düT\uÛ+Ñ >± ns¡e∆ Te⁄‘√+<äì
uÛ≤$+#˚ bÕsƒ≈¡ î£ \T ≈£L&Ü ñ+{≤s¡T. n+uÒ<ÿä sY eTqø£qï m≈£îÿe Ä+>∑,¢ dü+düÿ‘·,
Ç‘·s¡ kÕVæ≤‘ê´\qT #·<Tä e⁄≈£îHêïs¡T. ø±ì Äj·Tq ≈£î\ eédüqú T $X‚w¢ +æ #˚+<äT≈£î
dü÷Árø£]+#˚+<äT≈£î kÕVæ≤‘·´ |ü]uÛ≤wüqT ñ|üjÓ÷–+#·˝Ò<äT. πøe\+ kÕe÷õø£
XÊÁkÕÔ\ |ü]uÛ≤wüqT e÷Á‘·yT˚ Á|üj÷Ó –+#ês¡T. n+<äTøπ n$ XÊÁdüÔ düeTà‘·+>±q÷
<√wü s¡V≤æ ‘·+>±q÷ e]∆\T¢‘T· HêïsTT. düø\£ ‘·‘«· XÊÁdüÔ Á>∑+<∏ë\T kÕVæ≤‘·´ s¡÷bÕ˝Ò
nqï &Ó]&Ü, kÕVæ≤‘·´ yê#·ø±\qT ‘·‘·«XÊÁdüÔ |ü]uÛ≤wü‘√H˚ |ü]o*+#ês¡T.μ
es¡í ìs¡÷à\q >∑T]+∫ #·]Ã+#˚ eTT+<äT kÂ<ë kÕVæ≤‘·´ H˚|ü<∏ä´+ ≈£L&Ü
#·]Ã+#ê*. ªn|üPs¡« |ü⁄sêD ø£<∏ä\Tμ s¡#·sTT‘·>± kÂ<ë Á|üdæ<äT∆&ÉT. yêdüÔyêìøÏ
á ø£<∏ä\≈£î e÷‘·ø£ Á|üfi¯j·THé ‘·$Tfi¯+˝À sêdæq ªñ|üø£<∏ä\Tμ, yê{Ïì #ê˝≤
dü»Hê‘·àø£+>± ø±|”ø={≤º&ÉT kÂ<ë, Ä $wüj·T+ eTs√kÕ] #·]Ã<ë›+.
n+uÒ<äÿsY sêdæq ≈£î\ ìs¡÷à\q Á>∑+<∏ëìï m˝≤ ns¡∆+ #˚düTø√yê* nH˚
n+X¯+ MT<ä <˚Xy¯ ê´|ü+Ô >± eT÷\yêd” dü+|òTü + Ä<Û«ä s¡´+˝À 2008 dü+e‘·‡s¡eT+‘ê
düuÛÑ\T ìs¡«Væ≤+#ê+. C≤rj·T n<Ûä´≈£åî\T yêeTHé y˚TÁXÊyéT á $wüj·T+ MT<ä
˝À‘Ó’q $X‚¢wüD #˚XÊs¡T. ≈£î\ ìs¡÷à\q≈£î ≈£î˝≤+‘·s¡ $yêVü‰\T, uÛÀ»Hê\T
|ü]cÕÿs¡+ ø±<äì n+uÒ<ÿä sY #˚dqæ dü÷Árø£sD ¡ qT Äj·Tq $X‚w¢ +æ #ês¡T. Äj·Tq
$düÔ ‘· ñ|üHê´kÕìï ªC≤‘Y|<ü é∏ ‘√&˚ïø± yêdü$Ô ø˘ ‘·ØU≤μ nH˚ |ü⁄düøÔ +£ >± eT÷\yêd”
|ü_¢πøwüHé Á≥dtº 2009˝À n#˚Ãdæ+~. Bìï &Ü.õ.$. s¡‘êïø£sY ‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ #˚XÊs¡T.
‘·«s¡˝À n~ bÕsƒ¡≈£î\ eTT+<äT≈£î sêuÀ‘·T+~. Ä ‘·sê«‘· kÂ<ë m˝≤+{Ï
$X¯j·÷HÓ’ïHê dü»Hê‘·àø£+>± m˝≤ #Ís¡´+ #˚j·T>∑\s√ uÀ<Ûä|ü&ÉT‘·T+~.
kÂ<ë ns¡TD\T ªnìVæ≤˝ÒwHü é n|òt ø±´dtμº Á>∑+<∏ëìï nqTe~+∫ düe÷+‘·s¡
Á|ü#T· s¡D\‘√ ø£*dæ <ëìï Á|ü#T· ]+#ês¡T. eT]ø=+‘·eT+~ sêC≤´~Ûø±s¡yê<äT\‘√
<ëìï $düÔ‘·+>± Á|ü#ês¡+ #˚sTTdüTÔHêïs¡T. n<˚ düeTj·T+˝À >∑‘· ø=H˚ïfi¯ó¢>±
Áu≤Vü≤àDyê<ä+ MT<ä b˛sê&ÉT‘·Tqï yê]ì rÁe+>± $eT]Ùdü÷Ô düe÷+‘·s¡,
u≤dü |üÁ‹ø£˝À¢ yê´kÕ\T ≈£L&Ü sêkÕs¡T. nìVæ≤˝ÒwüHé Ä|òt ø±´dtº |ü⁄düÔø±ìï
‘êeTT e÷Á‘·y˚T ns¡∆+ #˚düT≈£îHêïeTH˚~ kÂ<ë ns¡TD\ ã\yÓTÆq $XÊ«dü+.
es¡í ìs¡÷à\q Á>∑+<∏ä+˝À ø=‘·Ô $X‚wüy˚TB ø£ì|æ+#· ˝Ò<äT. n+uÒ<äÿs¡T ªC≤‘YbÕsƒY
‘√&Éø˘ eT+&É*μ Á|ü‹ì<ÛäT\≈£î eT<Ûä´ »]–q ñ‘·Ôs¡ Á|ü‘·T´‘·Ôsê\qT Á|ü<Ûëq
Á>∑+<∏ëìøÏ eTT+<äT ô|{≤ºs¡T. <ëìe\¢ Á>∑+<∏ä+ jÓTTø£ÿ H˚|ü<∏ä´+ bÕsƒ¡≈£î\≈£î
düT\uÛ+Ñ >± ns¡+∆ ne⁄‘·T+<äì. n+<äT˝À ≈£î\ ìs¡÷à\q≈£î ≈£î˝≤+‘·s¡ $yêVü‰\T,
uÛÀ»Hê\T |ü]cÕÿs¡+ nH˚ C≤‘YbÕ<∏é ‘√&Éø˘ eT+&É* ne>±Vü≤qqT dü÷ø£àå kÕúsTT˝À
n+uÒ<äÿsY $eT]Ù+#ês¡T. ≈£î\+ |ü⁄Hê<äT\T Væ≤+<ä÷ eT‘·+˝À e⁄HêïsTT. Ä
eT‘êìøÏ #·≥ºã<ä∆‘·qT ø£*ŒdüTÔqï XÊÁkÕÔ\ ÁbÕe÷DÏø£‘·qT, $X¯«dü˙j·T‘·qT
<Ûä«dü+ #˚j·÷\ì Äj·Tq ‘Ó*bÕs¡T. ≈£î˝≤ìï qeTTà‘·Tqï yê]~ ‘·|ü⁄Œ ø±<ä˙,
≈£î˝≤ìï ‘·j÷· s¡T#˚dqæ eT‘êì~ ‘·|Œü ì yê~+#ês¡T. n+<äTe\¢ ≈£î\ ìs¡÷à\q≈£î
Áu≤Vü≤àD uÛ≤eC≤\ ìs¡÷à\H˚ |ü]cÕÿs¡eTì Äj·Tq ns¡∆uÀ<Ûä #˚XÊs¡T.
n+uÒ<äÿsY nìVæ≤˝ÒwüHé Ä|òt ø±´dtº nì e÷Á‘·y˚T nHêïs¡T. nìVæ≤˝ÒwüHé
Ä|òt es¡í nq˝Ò<Tä . es¡+í , ≈£î\+ nH˚ yê{Ï ìsêàD+ ‘Ó*dæq ‘·‘«· y˚‘Ô· n+uÒ<ÿä sY.
>±+BÛøÏ sêdæq ˇø£ ñ‘·sÔ +¡ ˝À es¡+í >∑TD ÁbÕ<Ûqä yÓT+Æ <äì, ≈£î\+ |ü⁄≥Tºø£ Á|ü<ëÛ qyÓT+Æ <äì
n+uÒ<äÿsY nHêïs¡T. es¡í eédüú˝À Áu≤Vü≤àDT&ÉT ‘·q ø£qï øÏ+~ es¡í+˝ÀøÏ
~>∑C≤s=#·TÃ. Hê\Ze, eT÷&Ée, s¬ +&Ée es¡+í yês¡T ≈£L&Ü Áu≤Vü≤àDT&ÉT ø±y=#·TÃ.
n+fÒ es¡í eédüú˝À Á|üyÓ÷wüHé‡, &çyÓ÷wüHé‡ ñ+{≤sTT. ø±ì ≈£î\ eédüú˝À
n˝≤+{Ï kÂø£s´¡ + ˝Ò<Tä . |ü⁄≥Tºø£ e\¢ e÷Á‘·yT˚ ˇø£] ≈£î\+ ìs¡sí TT+#·ã&ÉT‘√+~.
n~ eTs¡D+Ï ∫q ‘·sê«‘· ≈£L&Ü e]Ôk˛Ô+~. es¡+í ≈£î\+>± |ü]D≤eT+ #Ó+~q<äì
n+uÒ<ÿä sY >∑T]Ô+#ês¡T. ãVü≤Á<Û<ä Tä ì Vü≤‘·´ ‘·sê«‘· |ü⁄wü´$TÁ‘·T&ÉT nH˚ Áu≤Vü≤àD
sêE uÖ<ë∆ìï düs¡«HêX¯q+ #˚ùd+<äT≈£î, Áu≤Vü≤àD sê»´+ ì]à+#˚+<äT≈£î $|ü¢e
Á|ü‹|òü÷‘·ø£ eédüúqT ìsêàD+ #˚XÊ&ÉT. es¡í eédüúqT ìsêø£]+∫ uÖ<ë∆ìï
nqTdü]+∫q \ø£å˝≤~ eT+~ì }#·ø√‘· ø√sTT+#ê&ÉT. |ü⁄wü´$TÁ‘·Tì
e÷s¡DôVAe÷ìøÏ uÛÑj·T|ü&ç ˝§+–b˛sTTq yê]ì X¯SÁ<äT\T>± #˚XÊs¡T. yê]ì
ˇø£ es¡+í >± ñ+&É˙≈£î+&Ü y˚˝≤~ ≈£î˝≤\T>± N˝≤Ãs¡T. ≈£î\+ ˇø£ $|üe¢ Á|ü‹|ò÷ü ‘·ø£
ìsêàD+. ì#ÓÃq yÓT≥¢ ≈£î\ eédüúqT |ü⁄X¯´$TÁ‘·Tì ø±\+˝Àq÷ Ä ‘·sê«‘·
ø±\+˝Àq÷ dæØú ø£]dü÷Ô e#êÃs¡T. ‘·\ ø√düTø√e&Üì¬øH’ ê dæ<+∆ä , Áu≤Vü≤àD <Ûsä êàìï
n+^ø£]+#˚~ ˝Ò<äqï uÖ<äT∆\qT n+≥sêìyê]>± #˚XÊs¡T. >∑TD+ Á|ü<ÛëqeTì
#Ó|æŒq es¡í eédüú, |ü⁄≥Tºø£ Á|ü<ÛëqeTH˚ ≈£î\eédüú>± |ü]D≤eT+ #Ó+~+~.
kÂ<ë Á|üø±s¡+ Áu≤Vü≤àDT\T, ø£åÁ‹j·TT\T øÏ+~ esêí\T>± &çyÓ÷wüHé bı+<ë*.
ø±ì, Ç|ü⁄Œ&ÉT n˝≤+{Ï e÷s¡TŒ »s¡>∑≥+ ˝Ò<äT. Áu≤Vü≤àD, ø£åÁ‹j·T, yÓ’X¯´ esêí\T
≈£î˝≤\T>± |ü]D≤eT+ #Ó+<ëj·Tì n+uÒ<ÿä sY #ÓbÕŒs¡T. ≈£î\ eédüqú T ìs¡÷à*+∫,
es¡í eédüqú T ì]à+#ê\H˚ Äs¡´ düe÷»+ jÓTTø£ÿ ÄX¯jT· + HÓsy¡ s˚ <¡ ìä , n+<äT≈£î
|ü⁄≥Tºø£ øπ +Á<ä ≈£î\eédüú ø±s¡DeTì n+uÒ<ÿä sY nHêïs¡T. n+<äTe\¢ ªnìVæ≤˝ÒwHü é
Ä|òt ø±´dtºμ nH˚ ù|s¡TqT ªes¡í ìs¡÷à\qμ nì nqTe~+#·≥+ #ê˝≤ ô|<ä›
‘·|ü⁄Œ. n<˚$<Ûä+>± kÂ<ë ns¡TD Á|üjÓ÷–+∫q ªÁ‹esêí\Tμ nH˚ bÕ]uÛ≤wæø£
|ü<ä+ dü¬s’+~ ø±<äT. ªø±´dtº Væ≤+<ä÷dtμ nì n+uÒ<äÿsY ñ|üjÓ÷–+∫q Ä+>∑¢
180  $s¡T<ä∆
Ä~Û|ü‘ê´\qT
ø=qkÕ–+#˚ ◊‹Vü‰´\T
ªªkÂ<ë |ü⁄sêD ø£<∏ä\T... n|üPs¡«+μμ nH˚ yê´dü+˝À
qπswt qTHêï kÂ<ëqT eTT+<äT j·TT>∑+ <ä÷‘· nì
n_Ûe]í+#ês¡T. kÂ<ë sêdæq n|üPs¡« |ü⁄sêD ø£<∏ä\ |ü≥¢
H˚qT <ëK\T #˚dæq #ê]®w”≥TqT qπswt qTHêï nÁ|üPyé
#˚XÊs¡T. sê»ø°jT· +>± Á|üfij ¯ T· Héø,Ï kÂ<ëø° eT<Û´ä kÕs¡÷|ü´+
ñ+~ nì qπswt n+^ø£]düTÔHêïs¡T. dü‘ê´ìï dü‘·´+>±
ndü‘ê´ìï ndü‘´· +>± #Ó|Œü ≥y˚T n+uÒ<ÿä ]»+. n+<äT≈£î
_ÛqïyÓTÆq yê<äq\T #˚j·T≥+ Áu≤Vü≤àDyê<ä+. kÂ<ë,
qTHêï qπswt Ç<äs› ÷¡ n+uÒ<ÿä ]C≤ìøÏ $s¡T<äy∆ TÓ qÆ yê<äq\T
#˚dTü HÔ êïs¡T. ªªsê»ø°jT· +>±μμ e÷Á‘·yT˚ Á|üfij ¯ T· Héø° kÂ<ëø°
eT<Ûä´ kÕs¡÷|ü´‘·\THêïj·Tì qπswt nq≥+ n+<äT˝À
uÛ≤>∑y˚T. Á|üfi¯j·THé sêdæq ø£<∏ä\≈£î kÂ<ë sêdæq yê{ÏøÏ
kÕMT|ü´‘·\THêïj·Tì qπswt n+^ø£]+∫ ñ+fÒ u≤e⁄+&˚~.
ø±ì kÂ<ëqT s¡øÏå+#˚+<äT≈£î sê»ø°j·T H˚|ü<∏ë´\qT

eTT+<äT≈£î ‘˚e≥+ Vü≤kÕ´düŒ<ä+. kÂ<ë Á|ü‹uÛ≤ kÕeTsê∆´\qT Á|ü<]ä Ù+#˚ ÁbÕjÓ÷õ‘·
ø±s¡´Áø£e÷ìï qπswt ø=qkÕ–+#ê&ÉT ‘·|üŒ kÂ<ë ìs√›wæ‘ê«ìï ìs¡÷|æ+#·
˝Òø£b˛j·÷&ÉT. ô|’>± H˚H˚ ìwüOŒ∫>± Äs√|üD #˚XÊqì qH˚ï ‘·|ü⁄Œ |ü{≤º&ÉT. es¡í
ìs¡÷à\q ù|s¡T‘√ nìVæ≤˝ÒwüHé Ä|òt ø±´dtº Á>∑+<∏ëìï nqTe~+#·e#êÃ? es¡í+,
≈£î\+ s¬ +{Ï+{Ï eT<Û´ä e⁄qï uÛ≤eHê‘·àø£ yÓ_’ qÛ ´‘· @$T{Ï? bÕ]uÛ≤wæø£ Á|üj÷Ó >∑+˝À
nqTdü]+#·<ä–q dü+uÛ≤e´‘·˝Ò$T{Ï e+{Ï ø°\ø£ n+XÊ\qT #·]Ã+#˚ kÕVü≤dü+
#˚jT· ˝Òø£ kÂ<ë kÕVæ≤‘·´ ìC≤sTTrì, dü»qo\‘·qT eTT+<äT≈£î rdüT≈£îsêe≥+
$#ês¡øs£ +¡ . á #·sÃ¡ <ë«sê kÂ<ë kÕe÷õø£ s¡+>∑+˝À n+uÒ<ÿä ]C≤ìï eÁø°ø]£ +#˚
|üìì qπswt bÕsƒ¡≈£î\≈£î ø£ì|æ+#·≈£î+&Ü #˚XÊ&ÉT.
C≤q|ü<ä kÕVæ≤‘·´ dü«uÛ≤e+ >∑T]+∫ ns¡úe+‘·yÓTÆq #·s¡Ã H˚{Ïø° »s¡>∑≥+
˝Ò<äT. Ä~Û|ü‘·´ kÕVæ≤‘·´+ ø£Hêï C≤q|ü<ä kÕVæ≤‘·´+ Á|üC≤qT≈£L\yÓTÆq<äH˚
bıs¡bÕ≥T ne>±Vü≤q ã\+>± Hê≥Tø=ì ñ+~. C≤q|ü<ä kÕVæ≤‘·´+ Ä~Û|ü‘·´
uÛ≤eC≤˝≤ìï düJe+>± ñ+#˚<˚ >±˙ <ëìï |üsêdü+Ô #˚ùd~ ø±<äT. ≈£î\ düe÷»+˝À
≈£î\ e´‹πsø£ ◊‹Vü‰´\T ≈£L&Ü n+‹eT+>± Ä~Û|ü‘·´ #·Á≥+˝ÀH˚ dü+©q+
#Ó+~q <ëK˝≤\T nH˚ø£+ ñHêïsTT. ˇø£ düe÷»+ jÓTTø£ÿ dü$Twæº dü«bÕï˝Ò
|ü⁄sêD≤\˙, Ç‹Vü‰kÕ\˙ uÛ≤$+#˚ ñ<ës¡yê<ä+ Á|üã\+>±H˚ ñ+~. @<Ó’Hê
düe÷»+˝À ñìøÏ˝À ◊‹Vü‰´\q÷ $eTs¡ÙHê‘·àø£+>± #·÷&É≥y˚T ø±<äT yê{Ï
|ü≥¢ nqTe÷q <äwæ‘ º √ #·÷&É≥+ ≈£L&Ü nedüs+¡ . sêe÷j·TD, eTVü‰uÛ≤s¡‘ê\qT
Ä<Ûës¡+>± #˚düTø=ì nH˚ø£ C≤q|ü<ä ø£<∏ä\T Á|ü#ês¡+˝À e⁄HêïsTT. uÛÑ>∑eBZ‘·,
eTqT<Ûäs¡à+, sêe÷j·TD+, eTVü‰uÛ≤s¡‘·+, ncÕº<äX¯ |ü⁄sêD≤\qT n+uÒ<äÿsY,
ô|]j·÷sY n˝≤+{Ï $eTs¡ÙHê‘·àø£ <äwæ‘ º √ #·÷XÊs¡T. n+‘˚ø±<äT yê{Ï |ü⁄≥Tºø≈£ î£
ÁbÕ‹|ü~ø£ ø£*Œ+∫q eTÚ*ø£ ø±s¡D≤\q÷ yê]<äs› ÷¡ $X‚w¢ +æ #ês¡T. uÖ<ä+∆ |ü⁄Hê<äT\
MT<ä ìsêàDyÓTqÆ eT÷\yêd” sêC≤´ìï |ü⁄wü´$TÁ‘· X¯ó+>∑T&ÉT Vü≤dü>Ô ‘ ∑ +· #˚dTü ø=qï
‘·sê«‘· Á|ü‹$|ü¢yêìï ì]à+#˚+<äT≈£î kÕ+düÿ‹ø£, kÕVæ≤‘·´ eédüú\T
nedüse¡ Tj·÷´sTT. Ç‹Vü‰kÕ\T, |ü⁄sêD≤\T, Áu≤Vü≤àD <Ûsä à¡ XÊÁkÕÔ\T Ä Áø£eT+˝ÀH˚
ìsêàDyÓTHÆ êsTT. eT÷\yêd” düe÷C≤ìï uÛ≤eu≤ìdü‘«· +˝À ã+BÛ\qT #˚ùd+<äT≈£î
‘·j·÷s¡T #˚dæq kÕVæ≤‘·ý˚T Ç‹Vü‰kÕ\T, |ü⁄sêD≤\T. yê{Ïì ø±\Áø£eT+˝À
Á|ü»\≈£î eT]+‘· #˚s¡Te #˚XÊs¡T. ≈£î\ |ü⁄sêD≤\T, C≤q|ü<ä ø£<∏ä\T n+<äT≈£î
ñ|üø]£ +#êsTT. uÖ<ä∆ düe÷C≤ìï ìs¡÷à*+∫q eTqTyê<äT\T eT÷\yêd” Á|ü»\
yÓT<äfifl¯ MT<ä <äTsêÁø£eTD #˚XÊsTT. nH˚ø£ C≤q|ü<ä ø£<\ä∏ qT Ä Áø£eT+˝À ‘·j÷· s¡T
#˚XÊsTT. n˝≤+{Ï |ü]D≤eT+ @ e÷Á‘·+ Á|ü>∑‹o\yÓTÆ+~ ø±<äT. sêeTT&ÉT,
ø£wüßí&ÉT #ê]Á‘·ø£ |ü⁄s¡Twüß\T>± n*¢q ø£≥Tºø£<∏ä\T, yê{ÏøÏ nH˚ø£ dües¡D\‘√
eT÷\yêd” Á|ü»\T #Ó|ü⁄Œ≈£î+≥Tqï |ü⁄øÏÿ{Ï |ü⁄sêD≤\˙ï eTqTyê<ä eédüúqT
182  $s¡T<ä∆
ì\u…fÒºy˚ ‘·|üŒ ≈£L˝ÒÃ$ ø±e⁄. Á|üfi¯j·THé, kÂ<ë Ç<ä›s¡÷ Á|ü‹$|ü¢e ø£<∏ä\qT
$|ü¢e ø£<∏ä\T>± e÷πsÃ |üì #˚dæ $|òü\eTj·÷´s¡T.
ø£wüßí&çì eT÷\yêd” Á|üC≤˙ø±ìøÏ ùdïVæ≤‘·T&Éì kÂ<ë n*¢q ãs¡“Ø≈£îì
ø£<ä∏ n+uÒ<ÿä ]C≤ìøÏ e´‹πsø£yTÓ +Æ ~. eTVü‰uÛ≤s¡‘+· , sêe÷j·TD≤\qT ÁbÕ‹|ü~ø£
#˚dTü ≈£îì n˝Ò¢ @ ø£<H’Ó∏ ê ø£fi≤ s¡÷|üyTÓ HÆ ê n+‹eT+>± n~ ndü‘ê´\H˚ n+~düT+Ô ~.
eTVü‰uÛ≤s¡‘y· T˚ á <˚X¯ eT÷\yêd” Á|ü»\≈£î e´‹πsø£yTÓ +Æ ~. <ëì˝Àì ø£<ë∏ Hêj·T≈£î&ÉT
eTqT<Ûäsêàìï Á|üe∫+∫ Ä eédüúqT #Ó≈£îÿ #Ó<äs¡≈£î+&Ü ì\u…fÒº+<äT≈£î nìï
s¡ø±\T>± ø£wæ #˚XÊ&ÉT. n˝≤+{Ï ø£wüßíìï ˇø£ yêdüÔe+>±q÷ eT÷\yêd” Á|ü»\
Væ≤‘·T&ÉT>±q÷ kÂ<ë ∫Á‹+#ê&ÉT. Hê≥ø£+ Á|ü<ä]Ù+#ê&ÉT. ªªÄ~Û|ü‘·´ Áoø£wüßí&ç
bÕÁ‘·qT nD>±]q esêZ\≈£î ø£seÔ¡ ´ uÀ<Ûä #˚dqæ bÕÁ‘·>± mH√ï s¬ ≥T¢ $•wüyº TÓ qÆ ~,
ìcÕŒøÏåø£yÓTÆq~μμ nì qπswt qTHêï ø°]ÔdüTÔHêï&ÉT. @ s¡÷|ü+˝À Áoø£wüßí&ç bÕÁ‘·qT
∫Á‹+∫Hê n~ n+‹eT+>± n+uÒ<ÿä sY Ä˝À#·q≈£î e´‹πsø£+>±H˚ ì\ã&ÉT‘·T+~.
◊‹Vü‰´\qT es¡eÔ ÷q nedüsê\≈£î nqT≈£L\+>± d”«ø£]+#·≥+˝À ‘·ù|Œ+
ñ+<äì uÛ≤$+#=#·TÃ. $|ü¢e Á|ü‹|òü÷‘· eédüú ìsêàD+ ø√dü+ n*¢q ø£<∏ä\T
Ä eédüúqT ≈£L\<√ùd+<äT≈£î ñ|üjÓ÷>∑|ü&Ée⁄. kÂ<ë ãs¡“Ø≈£î&ÉT ø£<∏ä, Hê≥ø£+
kÕ~Û+∫q Á|üj÷Ó »q+ ˇø£{Ï ñ+~. Ä Hê≥ø£+ e\¢ j·T<Ûë‘·<yä∏ ê<äT\ yê<äq\≈£î
eT]+‘· ã\+ ô|s¡>∑≥+. n|üPs¡« |ü⁄sêD ø£<∏ä\T eédüú |ü]es¡Ôq ø√πs$ ø±e⁄.
eédü˝ú À ˇø£ yÓTs¡T|ü⁄ ˝≤+{Ï$ e÷Á‘·yT˚ . }Vü≤ y˚sT¡ . ne>±Vü≤q y˚sT¡ . ªªne>±Vü≤q˝À
kÂ<ë m+‘· eTT+<äT j·TT>∑+<ä÷‘√ n|üPs¡« |ü⁄sêD ø£<∏ä\T ìs¡÷|ækÕÔsTTμμ
nì qπswt qTHêï n+≥THêï&ÉT. Á|ü‹Hêj·T≈£îìï Hêj·T≈£îì>± #˚j·T≥+˝À
Äj·Tq }Vü‰X¯øÏÔ e´ø£ÔeTe⁄‘√+~. ø±ì, ◊‹Vü‰´\qT eT÷\yêd” eédüú˝À
n+‘·sê“¤>+∑ #˚j÷· \H˚ Äj·Tq ne>±Vü≤q ˝À|üu÷ÑÛ sTTwüyº TÓ +Æ ~. á ne>±Vü≤q
ªªÄ~Û|‘ ü ´· kÕ+düÿ‹ø£ eédüμú μ eT÷˝≤\qT ô|fi¯–¢ +#·ø£ b˛>± eT]+‘· eéd”øú £ ‘·+
#˚düTÔ+~. n+<äTπø Äj·Tq yÓqø£ j·TT>∑+ <ä÷‘·.
Á|ü‘êé÷ïj·T dü+düÿ‘·T\T n+fÒ$T{Ï? Ä~Û|‘ ü ´· dü+düÿ‹øÏ düe÷+‘·s+¡ >±
e]∆\T¢‘·÷ eTs√ $eTTøÏÔ e÷s¡Z+ #·÷|æ+#˚ Á|ü»\ Jeq $<Ûëqy˚T Á|ü‘êé÷ïj·T
dü+düÿ‹. sêe÷j·TD, eTVü‰uÛ≤s¡‘ê\ qT+&ç n˝≤+{Ï Á|ü‘êé÷ïj·T dü+düÿ‹
M\e⁄‘·T+<ë? Ä~Û|ü‘·´ dü+düÿ‹˝À ø£ì|æ+#˚ |ü\Ãì yÓdüT\Tu≤≥T¢, ˝Ò<ë
<ëìøÏ |üPs¡ø+£ >± ‘·j÷· s¡T #˚dTü ø=H˚ e´ø°øÔ s£ D
¡ \T Ä~Û|‘ü ´· dü+düÿ‹˝À n+‘·sê“¤>+∑
ne⁄‘êsTT >±˙ Á|ü‘êé÷ïj·T+ ø±˝Òe⁄. n|üPs¡« |ü⁄sêD ø£<∏ä\T Ä~Û|ü‘·´
dü+düÿ‹ì ≈£L\>=fÒº$ ø±e⁄. Ä dü+düÿ‹øÏ ø£fi≤‘·àø£ |üPs¡ø±\T e÷Á‘·y˚T.

ø±ã{Ïº qπswt qTHêï ªªn|üPs¡«+μμ nì ø°]+Ô #·≥+ n‹X¯j÷Ó øÏ,Ô yê{Ïì ø£fi≤K+&Ü\ì
qπswt d”«ø£]+#=#·TÃ >±˙ n+uÒ<äÿsYyê<äT\T e÷Á‘·+ ‹s¡düÿ]kÕÔs¡T.
Á|üfi¯j·THé sêdæq ñ|üø£<∏ä\T #·~$q yê]øÏ kÂ<ë ø=\¢>={Ïºq Á|ü‘êé÷ïj·T
kÕ+düÿ‹ø£ dü+|ü<Ó+‘√ ‘Ó\TdüTÔ+~. Á|üfi¯j·THé ∫Á‹+∫q @ø£\e⁄´&ç u§≥q
y˚\T q]øÏq Á<√DT&ç ≈£î{Ï\‘·«+, X¯+uÛÑ÷≈£î&ç •s¡#˚Ã¤<ä+ #˚dæq sêeTT&ÉT,
πsDTø£ •s¡düT‡qT q]øÏq es¡X¯ósêeTT&ÉT ˝≤+{Ï nìï ø£<∏ä\T kÂ<ë kÕVæ≤‘·´
dæúØø£s¡D≈£î ñ|üjÓ÷>∑|ü&Ü¶sTT. Á|üfi¯j·THé Hê≥ø£+ |ü⁄düÔø£ s¡÷|ü+˝ÀøÏ sêe{≤ìøÏ
eTT+<˚ ‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝À ô|qTdü+#·\q+ düwæº+#êsTT. Äj·Tq eT¬sH√ï ø£<∏ä\T
|ü⁄sêD ◊‹Vü‰´\ qT+&ç d”«ø£]+∫ nqTdüõ+#ês¡T. yê{Ïì kÂ<ë ø£fi≤‘·àø£+>±
m‹Ôb˛XÊ&ÉT. mes¡÷ >∑Ts¡TÔ |ü≥º˝Òq+‘· dü»Hê‘·àø£+>± sêdüT≈£îHêï&ÉT. yê{Ï
e÷s¡Z+˝À nH˚ø£ ø=‘·Ô ø£\Œq\T #˚XÊ&ÉT. Á|üfi¯j·TH√¢ì ˇ]õHê*{°, kÂ<ë˝Àì
nqTø£s¡D ¬s+&É÷ b˛\Ã ˝Òì$.
(Ä+Á<ÛäCÀ´‹, 2011)
184  $s¡T<ä∆
‘Ó\+>±D ø£<∏ä
ôd’<ë∆+‹ø£ $y˚#·q
‘Ó\+>±D ø£<∏äqT Á|ü‘˚´ø£+>± $y˚∫+#·&ÜìøÏ,
yêÚ≤´ì+#·&ÜìøÏ ˇø£ Á|ü‘˚´ø£ dæ<ë∆+‘·+ ‘Ó\+>±D
kÕVæ≤‘·´ $eTs¡Ù\≈£î n+<äTu≤≥T˝À ñ+<ë? á eTÚ*ø£
nH˚«wüD »s¡>±*.
‘Ó\+>±D ø£<∏ë |üsƒ¡q+ ˇø£ sê»ø°j·T Á|üÁøÏj·T.
bÕsƒ¡≈£î\T, düVü≤<äj·TT\T Äq+<ä+ ø√dü+ ‘Ó\+>±D
ø£<∏ä |ü]ƒkÕÔs¡ì nqTø√s¡T. Ä s¡ø£yÓTÆq bÕsƒ¡≈£î\÷
ñ+{≤s¡T. ø±ì, ‘Ó\+>±D ãVüQfi¯ Ä~Û|ü‘·´ s¡÷bÕ\
qT+∫ $eTTøÏÔ ø±yê\ì ô|qT>∑T˝≤&ÉT‘·Tqï düeTj·T+˝À
Á|ü‹ |üsƒ¡q+ ˇø£ sê»ø°j·T |üsƒ¡qy˚T ne⁄‘·T+~. |üsƒ¡q
sê»ø°j·÷\T, <ëì #·T≥÷º ìsêàDyÓTÆq $wüj·÷\T
#·s¡Ã˙j·÷+X¯eTì $eTs¡Ù≈£î\T >∑T]Ô+#ês¡T. nsTT‘˚,
‘Ó\+>±D kÕVæ≤‘·´ dæ<ë∆+‘· ìsêàD+ »s¡>≈∑ î£ +&Ü dü«j·T+
Á|ü‹|ü‹Ô, kÕ«e\+uÛÑq kÕ<Ûäq M\Tø±<äT, kÕVæ≤r
kÕs¡«uÛÖe÷~Ûø±s¡+ ø√dü+ ‘Ó\+>±D dü»qø±s¡T\T Äsê≥|ü&TÉ ‘·Tqï~ yêdüeÔ +.
‘Ó\+>±D kÕVæ≤‘ê´ìï dæ<ë∆+rø£]+#˚ ø£wæ »s¡>±*‡ ñ+~. e÷]ÿ‡düTº, <ä[‘·,
Ád”Ô yÓTÆHêØºyê<ë\ ø√D+ qT+∫ ‘Ó\+>±D ø£<∏ä $y˚#·q, yêÚ≤´q+ »]–+~.
ø±ì, ‘Ó\+>±D ø£</ä∏ kÕVæ≤‘·´+ M{ÏøÏ _ÛqïyÓTqÆ ñ<äéT+, $düÔ ‘·yTÓ qÆ kÕVæ≤‘·´
ñ‘·Œ‹Ô »]–q|üŒ{Ïø°, <ëì eT÷˝≤´+ø£q+˝À Ç|üŒ{Ïø° |üPs¡« |ü<ä›‘·T˝Ò
nqTdü]düTHÔ êï+. |ò*ü ‘·+>± ‘Ó\+>±D ø£<ä∏ $eTs¡Ù dü÷Árø£sD
¡ kÕúsTTøÏ sê˝Ò<qä ï~
dü‘´· +.
Á|üø£ ‹, e÷qe⁄&ÉT, ñ‘·Œ‹Ô, n~Ûø±s¡+ nqï eTÚ*ø£ uÛ≤eq\qT ‘Ó\+>±D
ñ+~. qT+∫ ns¡+∆ #˚dTü ø√yê*. ø=ìï kÕs¡«»˙q dü÷Á‘ê\qT ìsêàD+ #˚dTü ø=ì,
yê{Ïì düe÷C≤ìøÏ nq«sTT+#ê*. n~ ÁbÕ|ü+∫ø£ <äwæº>± uÛ≤$+|üã&ÉT‘·T+~.
Ç|üŒ{Ïø° düe÷C≤ìï es¡Z+ ˝Ò<ë eT‘·+ ˝Ò<ë ≈£î\+ ø√D+ qT+∫ e÷Á‘·y˚T
|ü]o*+#ês¡T. ‘Ó\+>±D <äwæº qT+∫ Ä $<ÛäyÓTÆq ø£wæ »s¡>∑˝Ò<äT.
‘Ó\+>±D Ç+&çj÷· ñ|üK+&É+˝À ˇø£ ì]›wºü uÛÖ>√[ø£ ÁbÕ+‘·+. ‘Ó\+>±D
ˇø£ ÁbÕ<˚•ø£ n+X¯y˚T ø±<äT n<=ø£ kÕ+düÿ‹ø£, sê»ø°j·÷]úø£ ôd’<ë›+‹ø£
$wüj·T+. n<˚ $<Ûä+>± n<Ûä´j·Tq+, n<Ûë´|üq πøåÁ‘·+˝À ªÁbÕ+‘·+μ πøe\+ ˇø£
uÛ≤eq e÷Á‘·y˚T ø±<äT. n~ ˇø£ ôd’<ë›+‹ø£ n+X¯eTì, <ëìï dü]>± ns¡∆+
#˚dTü ø=+fÒH˚ $T>∑‘ê $wüj÷· \T uÀ<Û|ä &ü TÉ ‘êj·TH˚ ms¡Tø£ H˚&TÉ ô|]–+~. nH˚øe£ T+~
|ü+&ç‘·T\T á $wüj·TyÓTÆ |ü]XÀ<Ûäq #˚dæ eT÷&ÉT eTTKýÓTÆq n+XÊ\T ˇø£
ÁbÕ+‘êìøÏ ñ+{≤j·Tì nHêïs¡T. n$: 1. dü+düÿ‹ 2. C≤„q+ 3. n~Ûø±s¡+.
á eT÷&ç+{Ï˝À @ ˇø£ÿ{Ï ˝Òø£b˛sTTHê n~ ÁbÕ+‘·+ ø±˝Ò<äT.
1. dü+düÿ‹: ø£<∏ä ˇø£ düe÷»+ e´ø°Ôø£]+#˚ kÕ+düÿ‹ø£ s¡÷|ü+. ø£<∏äqT
ns¡∆+ #˚düTø√yê\+fÒ Ä düe÷»+˝Àì kÕ+düÿ‹ø£ ìsêàD≤\qT, <ëì #·\q
dü÷Á‘ê\qT ns¡+ú #˚dTü ø√yê\ì ìπs•› düT+Ô ~ dü+C≤„XÊÁdü+Ô (ôd$Tj·÷{Ïø‡˘ ). ø£\Ãs¡˝Ÿ
düº&ûdt ≈£L&Ü ø£<∏äqT düe÷»+ jÓTTø£ÿ dü+düÿ‹ Á|üø£{Ï+∫q ø£fi≤‘·àø£ n*¢ø£>±H˚
|ü]D$TdüT+Ô ~. ˇø£ düe÷»+˝Àì ø£fi\¯ T, Ä#ês¡ dü+Á|ü<ëj·÷\T, Jeq $<Ûëq+,
ÄVü‰s¡|⁄ü n\yê≥T¢, ø£≥Tºu≤≥T¢ e+{Ï$ dü+düÿ‹>± |ü]>∑D+Ï #˚ ˇø£ dü+≈£î∫‘·yê<ä+
ñ+~. Ç~ |ü⁄qØ®eq j·TT>∑+ Hê{Ï ne>±Vü≤q. Ä<ÛTä ìø£ ne>±Vü≤q˝À dü+düÿ‹øÏ
u≤Vü≤ýÓTÆq<˚MT ˝Ò<äT. sê»ø°j·T+, Ä]úø£+, kÕe÷õø£+, ø£fi¯\T ˇø£ÿfÒ$T{Ï
nìï+{Ï ìsêàDy˚T dü+düÿ‹. n+<äTe\¢ kÕVæ≤‘·´+, uÛ≤wü ¬s+&É÷ dü+düÿ‹
n<Ûä´j·Tq+˝À n$uÛ≤»ýÓTÆq$. ‘Ó\+>±D dü+düÿ‹ nì Á|üø£{Ï+∫q Á|ü‹kÕ]
186  $s¡T<ä∆
ÄVü‰s¡+, uÛ≤wü j·÷dü, |ü+&É>∑\T e+{Ïyê{Ïì e÷Á‘·y˚T ñ<˚›•düTÔHêïs¡T. ø±ì
‘Ó\+>±D dü+düÿ‹ n+fÒ ø=ìï y˚\ dü+e‘·‡sê\ #·]Á‘·, Hê>∑]ø£‘·, Ä]úø£
$wüj·÷\T, sê»ø°j·T eédüú nì ns¡∆+ #˚düTø√yê*.
‘Ó\+>±D ø£<∏ä ˇø£ dü+düÿ‹ s¡÷|ü+. <ëìï ns¡∆+ #˚düTø√e&ÜìøÏ ˇø£
dæ<ë∆+‘· <äwæº nedüs+¡ . kÕVæ≤‘·´ dæ<ë∆+‘·+ ˝Ò≈î£ +&Ü n~ M\Tø±<äT. Ä Áø£eT+˝À
kÕVæ≤‘·´ dæ<ë∆+‘·+ n+fÒ @$T{Ï? nqï eTÚ*ø£ Á|üX¯ï≈£î düe÷<Ûëq+ nH˚«wædü÷Ô
f…ÁØ á>∑\ºHé ns¡∆e+‘·yÓTÆq $y˚#·q #˚XÊ&ÉT. ªkÕVæ≤‘·´ dæ<ë∆+‘·eTH˚~ ˇø£{Ï
ñ+≥T+<äì nqT≈£î+<ë+. n|ü⁄Œ&ÉT ‘·|Œü ≈£î+&Ü kÕVæ≤‘·´+ ñ+&ç rsê*. n|ü⁄Œ&ÉT
ndü\T kÕVæ≤‘·´+ n+fÒ$T{Ï? nqï Á|üX¯ï‘√ eTq+ yÓTT<ä\e⁄‘ê+μ (*≥s¡Ø
B∏j·TØ 2005:01) nì á>∑\ºHé dü‘ê´H˚«wüD ÁbÕs¡+_ÛkÕÔ&ÉT.
ø£$‘·«eT+fÒ$T{Ï? nqï Á|üXï¯ ≈£î düe÷<Ûëq+ ÁbÕNq ø±yê´\+ø±s¡ XÊÁdü+Ô ˝À
\uÛÑ´+ ø±<äT. ø±ì ø£fi≤‘·‘·« $y˚#·q˝À ªø±e´+μ≈£î e⁄qï ÁbÕ<Ûëq´+ ‘Ó*dæ+<˚.
Hê≥´XÊÁdü+Ô ‘√ Äs¡+uÛyÑ TÓ qÆ á nH˚«wüD n\+ø±s¡XÊÁdüÔ s¡÷|ü+˝À dæØú ø£‘·yTÓ +Æ ~.
n~ ‘·‘·Ô« nH˚«wüD kÕúsTT qT+∫ yê´K´ kÕúsTTøÏ •~∏\yÓTÆq |ü]D≤eTeT÷
$eTs¡Ù≈£î\T m]–q<˚. nsTT‘˚, ø±e´ >∑TD Ø‘·T\T, ø±e´ X¯Øs¡+, ø±yê´‘·à
e+{Ï nH˚ø£ n+XÊ\T n~ÛyêdüÔ$ø£ #·s¡Ã≈£î ˝ÀHÓ’q|üŒ{Ïø°, yêø£´|üBj·T+ e÷Á‘·+
ø±e´ $y˚#·qqT uÛ≤cÕ+X¯ $y˚#·q, yêÚ≤´q kÕúsTTøÏ ñB›|æ+|ü#˚dæ+~.
n\+ø±s¡XÊÁdüÔ+ ìs¡«#·Hê\˙ï Çø£ÿ&É ñ˝Ò¢œ+#·˝ÒqT. ø±ì, yê{Ï˝À ø£ìcÕº+X¯+
uÛ≤wü, n_Û<ës¡+∆ , \ø£D
å ≤s¡+∆ , e´+>±´s¡+ú , <Û«ä Hê´s¡+ú e+{Ïe˙ï kÕVæ≤‘·´+/ ø±e´+
ªuÛ≤wü ìsêàDeTμì ìsê∆]düTHÔ êïsTT. uÛ≤cÕ $X‚w¢ D ü ˝Ò<Tä uÛ≤wü e÷Á‘·yT˚ kÕVæ≤‘·´
ìsêàDeTH˚ uÛ≤cÕXÊÁdüÔ ‘·s¡ÿ+ Çø£ÿ&ç |ü+&ç‘·T\T ÄyÓ÷~+#·s¡ì ‘Ó\TdüT.
ø±ì, ‘Ó\+>±D kÕVæ≤‘·´+/ø£<ä∏ $y˚#q· ≈£î ˇø£ dæ<ë∆+‘·+ s¡÷bı+~+#·Tø√yê\+fÒ,
uÛ≤wü jÓTTø£ÿ ìsêàDy˚T kÕVæ≤‘·éTì n+^ø£]+#ê*. uÛ≤wü ˝Ò≈£î+&Ü kÕVæ≤‘·´+
˝Ò<äT. á $wüj·T+ >∑T]+∫ Á|ü|ü+#· yê´|æ‘·+>± nH˚ø£ #·s¡Ã\T »]>±sTT.
ôd’<ë∆+‹ø£ nH˚«wüD »]– ìsê∆s¡D\T dæús¡|ü&Ü¶sTT.
ªkÕe÷q´ eéVü‰s¡+ (uÛ≤wü) MT<ä »]π> eéd”úø£‘· Væ≤+düμ kÕVæ≤‘·éTì
s√eTHé j·÷ø£ã‡Hé n+{≤&ÉT. >öD uÛ≤wü (ôdø£+&ÉØ ˝≤+π>«CŸ) kÕVæ≤‘·éTì
Ä ‘·s¡Tyê‘· ìsêàDyê<äT\T ìs¡«∫+#ês¡T. n+fÒ eéVü‰s¡ uÛ≤wü≈£î yÓ’_ÛqýÓTÆq
uÛ≤cÕ ìsêàDy˚T kÕVæ≤‘·éTì ns¡ú+. n+fÒ kÕVæ≤‘·´ ìs¡«#·q+ n~ÛuÛÖ‹ø£yê<ä
$wüj·T+ ø±<äT. n~ düŒwüº+>± ˝ÖøÏø£ eéVü‰s¡yÓTÆq uÛ≤cÕ|üs¡yÓTÆq dü+>∑‹.

uÛ≤wü n+fÒ @$T{À ìs¡«∫ùdHÔ ˚ ‘Ó\+>±D ø£</ä∏ kÕVæ≤‘·´ $y˚#q· M\e⁄‘·T+~.
uÛ≤wü n+fÒ ø=ìï <Ûä«qT\ düeTT<ëj·T+ ø±<äT. ˝Ò<ë ø=ìï ñ#êÃs¡D\ ìsê∆s¡D
ø±<äT. n~ ˇø£ dü+düÿ‹. ˇø£ ì]›wüº uÛÖ>√[ø£ ÁbÕ+‘·+˝À Á|ü»\T e÷{≤¢&ÉTø=H˚
ìsê«´» dü+πø‘ê\ eédüú uÛ≤wü nì ìsêàDyê<ä uÛ≤cÕy˚‘·Ô ô|ò]¶Hê+&é &ç.
düpsY ìs¡«∫+#ê&ÉT. dü+πø‘ê\ eédüú uÛ≤wü nì Á|üø£{Ï+∫q Äj·TH˚ dü+πø‘·+
dü+düÿ‹ ì]à‘·eTì ìsê∆]+#ê&ÉT. dü+πø‘·+, dü+πø‹‘·+ ¬s+&É÷ ~«<Ûëø£‘·
dü+ã+<Û+ä ø£*– ñ+≥T+<äì, n~ |üP]Ô>± dü+düÿ‹ ì]à+#·Tø=qï<äì n+{≤&ÉT.
Ä dü+düÿ‹ ns¡úyÓTÆ‘˚ uÛ≤wü ns¡∆+ ne⁄‘·T+~. uÛ≤wü kÕ+düÿ‹ø£ ìsêàDeTì
n+^ø£]ùdÔ kÕVæ≤‘·´+ <ëì ìsêàDeTH˚ >∑T]Ô+#ê*. uÛ≤wü ˇø£ kÕ+düÿ‹ø£
eédü>ú ± nH˚ø£ dü+Á|ü<ëj·÷\T, ìj·Te÷\T, Ä#êsê\T, eéVü‰sê\T, s¡÷&Û\û ‘√
n~ s¡÷bı+<äT‘·T+~. ne˙ï ne>±Vü≤q #˚düTø=qï|ü⁄Œ&˚ Ä uÛ≤cÕ kÕVæ≤‘ê´\T
ns¡úeTe⁄‘êsTT. dü+düÿ‹ ì]à+#·T≈£îqï eéVü‰s¡ s¡÷|ü+ ‘Ó\+>±D uÛ≤wü,
ø±ã{Ïº ‘Ó\+>±DqT ÁbÕ<˚•ø£ uÛ≤wü nHêïqT. ªìπsX› Ê‘·àø£ yê´ø£sD ¡ ≤\T - ÁbÕ<˚•ø£
uÛ≤wü\Tμ nH˚ |üÁ‘·+˝À ‘Ó\+>±D eéVü‰sêìï e÷+&É*ø£eTH˚ uÛ≤cÕy˚‘\Ô· yê<äqqT
H˚qT n+^ø£]+#·˝Ò<äT. ‘Ó\+>±D uÛ≤wü˝À sêdæq qe\\T, ø£<∏ä\T, ø£$‘·«+
Ä+Á<Û,ä sêj·T\d”eT ÁbÕ+‘·yêdüT\≈£î ns¡+∆ ø±e&É+ ˝Ò<Tä ø±ã{Ïº n~ Á|ü‘´˚ ø£yTÓ qÆ
uÛ≤wü. nqTyê<ä≈î£ &ÉT nedüsy¡ TÓ qÆ Á|ü‹ eéVü‰s¡+ uÛ≤wü ne⁄‘·T+~ ‘·|Œü e÷+&É*ø£+
ø±˝Ò<äì Hê yê<äq. j·÷dü ≈£L&Ü uÛ≤ùw ø±fiÀJ ìs¡«#·q+ Ä+Á<ÛäuÛ≤cÕy˚‘·Ô\
n_ÛÁbÕj·÷ìøÏ $s¡T<ä∆+.
ˇø£ ÁbÕ+‘· ndæÔ‘·«+ <ëì uÛ≤wü MT<ä Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+≥T+~. ‘Ó\T>∑T˝Àì
j·÷dü, ñ#êÃ¤sD
¡ uÛ<Ò ë\T e÷+&É*ø±\ì #˚dqæ ìsê∆sD
¡ \T n‹yê´|æøÔ Ï >∑Ts¡j÷· ´sTT.
yê{Ï sê»ø°j·T |ü]D≤e÷\ |òü*‘·+ Ä+Á<ÛäsêÁwüº ne‘·s¡D. uÛ≤cÕ Á|üj·TTø£Ô
sêÁcÕº\ Á|ü‹yê<äq <ëìøÏ |ü⁄Hê<äT˝Òdæ+~.
n<Û´ä j·Tq, n<Ûë´|üq ÁbÕe÷DÏø£ uÛ≤wü>± s¬ +&ÉT õ˝≤¢\ eéVü‰s¡+ Ä~Û|‘ ü ´· +
#·˝≤sTT+∫+~. n<˚ Ä+Á<Ûä MT&çjT· +. ‘Ó\+>±D uÛ≤wü |üsêsT÷ø£sD ¡ #Ó+~+~.
j·÷dü ø£qTeTs¡T>¬ +’ ~. ñ#êÃ¤sD ¡ , sê‘·, Ä˝À#·q n˙ï Ä~Û|‘ ü ´· ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü˝À
»]>±sTT. ◊<äT <äXÊu≤›\ á uÛ≤cÕ sê»ø°j·÷\ |ü]D≤eT+˝À e÷‘·uÛ≤wü
ø√˝ÀŒsTTq ‘·sê\T m<äT>∑T‘·÷ e#êÃsTT. ‘Ó\+>±D ø£<∏ä #ê˝≤ es¡≈£î ‘Ó\T>∑T
uÛ≤wü˝À e∫Ã+~. ‘Ó\+>±D uÛ≤wü˝À e∫Ãq ø£<∏ä\T Ç‘·s¡ ÁbÕ+‘ê\ yê]øÏ
uÀ<Û|ä &ü ˝É <Ò Tä . n+<äTøπ ‘Ó\+>±D dü«‘·+Á‘· uÛ≤cÕ eédüqú T |ü⁄qs¡T<ä]∆ +#·Tø√yê*.
188  $s¡T<ä∆
‘Ó\+>±D uÛ≤wü˝À sêj·T&ÉeTqï~ yÓTT<ä{Ï wüsT¡ ‘·T>± e÷s¡T‘·T+~. ‘Ó\+>±D
ø£<∏ä @ uÛ≤wü˝À ìsêàDeTe⁄‘·T+~? Ç|üŒ{Ï es¡≈£î @ uÛ≤wü˝À ìsêàDyÓTÆ ñ
+<äì |ü]XÀ~Û+#ê*. Ä s¡ø£+>± ne˝ÀøÏ+∫q|ü⁄Œ&ÉT Ä+Á<Û√<äéT+ Á|üuÛ≤e+‘√
kÕ–q s¡#q· ˝À¢ n~Ûø£ uÛ≤>∑+ Ä+Á<Ûuä ≤Û wü˝À sêdæqy˚. @y√ ø=ìï ø£$‘ê K+&çø\£ T
Á|üjÓ÷>∑+ ø=s¡≈£î düTs¡es¡+ Á|ü‘ê|ü¬s&ç¶ ‘Ó\+>±D uÛ≤wü˝À >√˝§ÿ+&É uÛ≤wü˝À
sêXÊ&ÉT. n<˚ $<Ûä+>± ‘=*Hêfi¯fl˝À e∫Ãq ø£<∏ä\T Ä+Á<ÛäuÛ≤wü˝À e∫Ãq|üŒ{Ïø°
ø=ìï |ü\T≈£îã&ÉT\T, qT&çø±sê\T nø£ÿ&Éø£ÿ&Ü ø£ì|ækÕÔsTT. ø±ì, ‘Ó\+>±D
düŒVü≤ ô|]–q ‘·s¡Tyê‘· nH˚ø£ ø£<∏ä\T e#êÃsTT. ‘Ó\+>±D ø£<∏ä\T @ uÛ≤wü˝À
sêXÊs¡H˚~ ‘Ó\+>±D kÕVæ≤‘·´ dæ<ë∆+‘·+˝À eTÚ*ø±+X¯eTe⁄‘·T+~.
‘Ó\+>±D≈£î ø=ìï y˚\ dü+e‘·‡sê\ #·]Á‘· ñ+<äì &Ü. düT+øÏs¬ &ç¶ Hêsêj·TD¬s&ç¶
ªeTT+–*μ˝À ìs¡÷|æ+#ê&ÉT. n+‘·ø£Hêï eTT+<˚ ø=ìï y˚\ j˚Tfi¯fl Hê>∑]ø£‘· ñ
+<äì ø£+uÛÑ+bÕ{Ï dü‘·´Hêsêj·TD ªÄ+Á<ÛäT\ dü+düÿ‹, #·]Á‘·μ Á>∑+<∏ä+˝À
ù|s=ÿHêïs¡T. nqT´\T eTq <˚XÊìøÏ sêe&ÜìøÏ |üPs¡«y˚T Çø£ÿ&É |ü≥D º Hê>∑]ø£‘·
ñ+<ä˙, ÇqTeTT, sê– ø£qT>=Hêïs¡˙, yÓ’C≤„ìø£ <äwæº $ø£dæ+∫+<ä˙, Ä]úø£ eédüú
|ü]|ü⁄wüyº TÓ Æ HêD≤\ <ë«sê $ìeTj·T+ »]π><ä˙ #·]Á‘· ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. n+<äTe\¢
Çø£ÿ&É Ä~Û|ü‘·´ sê»´ eédüú Ä$s¡“¤$+#·ø£ |üPs¡«y˚T ùd«#·Ã¤, düe÷q‘·«+,
k˛<äs¡uÛ≤e+, ã+<ÛäT‘·«+, Hê´j·T+ nH˚ ‘ê‹«ø£ |ü⁄Hê<äT\ MT<ä ÁbÕ|ü+∫ø£
<äø£Œ<∏ä+ Á|ü»*ï q&É|æ+#˚<äì #·]Á‘· ìs¡÷|ædüTÔ+~. uÖ<ä∆+, C…’q+, ¬s+&É÷
yÓ~’ ø£, Äs¡´Hé Áu≤Vü≤àD eT‘êìøÏ e´‹πsø£+>± $|ü$¢ +#êj·Tì, ‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘·+˝À
n$ $\dæ˝≤¢jT· ì ìs¡÷|üD »]–+~. Ä~Û|‘ ü ê´ìøÏ e´‹πsø£+>± b˛sê&çq Ä~yêd”
Ád”Ô\T düeTàø£ÿ, kÕs¡ø£ÿ ø±ø£rj·T Á|ü‘ê|üs¡TÁ<äTì <äTsêÁø£eTDqT m~]+∫q
e÷~>∑ Ád”Ô˝…’q πsDTø£, e÷‘·+–, yÓTT>∑\T sêE\ô|’ <ä+&Ó‹Ôq düsê«sTT bÕ|üqï
e+{Ï yês¡+‘ê Çø£ÿ&ç dü+düÿ‹ì düTdü+|üqï+ #˚XÊs¡T.
n+<ä]˙ ø£\T|ü⁄≈£îH˚ eT÷\yêd” dü+düÿ‹ Çø£ÿ&É HÓ\ø=ì ñ+~. n~
y˚\ j˚Tfi¯ófl>± nqTdü÷´‘·+>± edüT+Ô ~. Äs¡T´\T, yÓTT>∑\T\T, ≥Øÿ\T, >∑Jï\T,
bÕØÙ\T e+{Ï $<˚oj·TT\qT á dü+düÿ‹ ‘·q˝À ÇeTT&ÉTÃø=+~. nsTT‘˚
á $<˚o ‘Ó>∑\˙ï yê{Ï Á|ü‘˚´ø£‘·qT Ç|üŒ{Ïø° #ê≥T‘·÷H˚ ñHêïsTT. n+fÒ
‘Ó\+>±D dü+düÿ‹˝À Ç$T&çb˛e&ÜìøÏ düTeTTK+>± ˝Òe⁄. Ç<˚ e\düyê<ä+
$•wü‘ º .· ‘Ó\+>±D dü+düÿ‹˝À ø£\dæb˛˝Òì Ä+Á<Ûeä \dü dü+düÿ‹ì ‘Ó\+>±D
ø£<∏ë kÕVæ≤‘·´ dæ<ë∆+‘·+ $eTs¡Ù #˚dæqfÒº, ø=ìï e+<ä\ dü+e‘·‡sê\ düVü≤Jeq+
‘·s¡Tyê‘· ≈£L&Ü Ä~Û|ü‘·´+ eVæ≤düTÔqï Äs¡´ Áu≤Vü≤àD uÛ≤eC≤˝≤ìï ≈£L&Ü
$eTs¡Ù #˚j·÷*. ‘Ó\+>±D dü+düÿ‹ì ø£<∏ä Á|ü‹_+_+#ê*. Ç‘·s¡ ÁbÕ+‘ê\
dü+düÿ‹ Á|üu≤Û e+‘√ ø£<ä∏ sêùdÔ n~ ‘Ó\+>±D ø±˝Ò<Tä . ‘Ó\+>±D kÕ+düÿ‹ø£
#Ó’‘·q´+ qT+&ç Ç‘·s¡ ÁbÕ+‘· dü+düÿ‹, Jeq $<ÛëHê\qT ø£<∏ä ∫Á‹+∫+<ë
˝Ò<ë nH˚~ dæ<ë∆+‘· $y˚#·q˝À ø°\ø£+.
2. C≤„q+: Á|ü‹ ÁbÕ+‘êìøÏ ˇø£ C≤„q eédüú ñ+≥T+~. n~ Ä ÁbÕ+‘·
uÛÖ>√[ø£ eqs¡T\T, |ü]düsê\T, yê‘êes¡D+ MT<ä Ä<Ûës¡|ü&ç s¡÷bı+<äT‘·T+~.
Á|üø£‹˝À eTT&ç|ü&çq e÷qe eqs¡T\ dü+jÓ÷»q+, e÷qe dü+ã+<Ûë\T,
n~Ûø±s¡ dü+ã+<Ûë\T n˙ï C≤„q eédüú˝À n+‘·sê“¤>∑yÓTÆ ñ+{≤sTT. Á|üø£‹,
e÷qe⁄\T nH˚ ¬s+&ÉT dü+ã+<Ûë\ qT+∫ ‘Ó\+>±D C≤„q+ s¡÷bı+<äT‘·T+~.
$X¯«+ |ü⁄≥Tºø£ e÷qeC≤‹ |ü]D≤eT+, Ç‘·s¡ Jyêes¡D+‘√ >∑\ nqTã+<Ûä+,
e÷qe dü+ã+<Ûë\˝Àì düe÷q‘·«+, ùd«#·Ã,¤ kÂÁuÛ≤‘·‘·«+, ã+<ÛTä ‘·«+, Hê´j·T+
e+{Ï $wüj·÷\˝À Ä~eT ‘Ó>∑\ ‘ê‹«ø£ ∫+‘·q≈£î düMT|ü+>± ñ+{≤sTT.
ãT<äT∆&ÉT n_Ûe~∆ #˚dæ ˝Àø±ìøÏ uÀ~Û+∫q á <Ûäsêà\T á <˚X¯ eT÷\yêd”
Á|ü»\ Jeq $<Ûëq+ qT+&ç d”«ø£]+∫qy˚ n+fÒ ÄX¯Ãs¡´ b˛e<äT›. ‘Ó\+>±D
Á|ü»\ C≤„q eédüú á dü÷Á‘ê\ MT<ä Ä<Ûës¡|&ü ç ìsêàDyÓT+Æ ~. n~ Á|ü|+ü #·+˝Àì
Ç‘·s¡ ÁbÕ+‘· Á|ü»\ Jeq $<Ûëq+ |ü≥¢ >ös¡yêìï Á|üø£{ÏdüTÔ+~. uÛÑ÷$T, >±*,
˙s¡T, n&É$ e+{Ï ÁbÕø£‹ø£ dü+|ü<äqT ø±bÕ&ÉT≈£î+≥T+~. yê{Ï |ü≥¢ uÛÑøÏÔ
Á|ü|ü‘·TÔ\T Á|ü<ä]ÙdüTÔ+~.
C≤„q+ n_Ûe~∆ kÕ<ÛäqeTH˚ uÛ≤eq C≤„q+ Ä~Û|ü‘·´ kÕ<ÛäqeTH˚ n+‘·eTì
Äs¡´Hé <äTsêÁø£eTD dæús¡|ü]∫+~. dü+düÿ‘·+˝À ñqï<˚ C≤„qeTì $X¯«dæ+∫q
ø±\+ ˇø£{Ï ñ+&˚~. y˚<ä+ ‘·|üŒ eTs√{Ï C≤„q+ ø±˝Ò<äì yê~+∫q
<ëK˝≤\THêïsTT. Ç~ ‘Ó\+>±D ‘ê‹«ø£ <Ûës¡˝À nqTq÷´‘·+>± edüTÔqï C≤„q
eédüú≈£î $s¡T<ä∆yÓTÆ+~. Äs¡´Hé C≤„qÄ~Û|ü‘·ýê<ä+ nìï s¡÷bÕ˝À¢øÏ $düÔ]+∫q
|ò*ü ‘·+>± kÕúìø£ Äπs´‘·s¡ düe÷C≤\ C≤„q+ ìs¡ø¢ ±å ´ìøÏ >∑Ts¬ +’ ~. Ä~Û|‘ ü ´· yê<äT\
ô|‘·Ôq+˝À J$‘·+ HÓ>∑TZ≈£î sêyê\+fÒ ˝Àø£C≤„q+ nedüs¡+ ne⁄‘·T+~. ø±ì,
Á|ü|ü+#êìï ns¡∆+ #˚düTø=H˚ Áø£eT+˝À ‘·|üŒ≈£î+&Ü kÕúìø£ C≤„q |ü<ä∆‘·T\T
eTT+<äTø=kÕÔsTT. C≤rj·T n+‘·sê®rj·T eéVü≤sê\qT ôd’‘+· #ê˝≤ düT\Te⁄>±
yêÚ≤´ì+#˚ ˇø£ ÁbÕ<˚•ø£ <äø£Œ<∏ä+ ñ+≥T+~. <ëìï >∑T]Ô+∫ dü÷Árø£]+#ê*.
Ä ø£wæ »s¡øÿ£ b˛e&É+ e\¢ dæ<+∆ä >± e⁄qï C≤„q e÷sêZ\qT, |ü<‘∆ä T· \qT nqTdü]+#ê*‡
edüTÔ+~. kÕúìø£, kÕúìπø‘·s¡ düeTdü´\qT ‘Ó\+>±D C≤„q eédüú @ $<Ûä+>±
ns¡ú+ #˚düT≈£î+≥T+<√ ø£<∏ä\T dü+πø‹kÕÔsTT. dü+πø‘· e÷Á‘·+>± e⁄qï n+XÊ\T
190  $s¡T<ä∆
eT÷˝≤\qT yêÚ≤´ì+#ê*. n+<äT≈£î ‘Ó\+>±D düe÷», kÕ+düÿ‹ø£, e÷qMj·T,
n~Ûø±s¡ dü+ã+<Ûë\T @ s¡÷|ü+˝À Á|ü<ä]Ù+#· ã&ÉT‘·THêïjÓ÷, Äj·÷ bÕÁ‘·\T
$$<Ûä düeTdü´\≈£î @ s¡ø£+>± düŒ+~+#êjÓ÷, |ü]wü‘· e÷sêZ\T nH˚«wæ+#êjÓ÷
‘Ó\+>±D ø£<∏ë kÕVæ≤‘·´ dæ<ë∆+‘·+ >∑T]Ô+#ê*.
‘Ó\+>±D ø£<˝ä∏ À á kÕúìø£ C≤„q+ @ $<Û+ä >± Á|ü‹|ò*ü düT+Ô <√ dü÷Árø£]+#ê*.
nqïes¡+ <˚y˚+<äsY sêdæq ãÁ¬s ø£<∏ä Ä~Û|ü‘·´ eédüú ì]à+#˚ Á|ürø£\qT ns¡ú+
#˚düT≈£îqï rs¡T ‘Ó\+>±D C≤„q |ü<ä∆‹øÏ n<ä›+ |ü&ÉT‘·T+~. pbÕø£ düTuÛÑÁ<ä,
C≤E\ >ö], >√>∑T XÊéT\, ôd’ÿu≤ã, cÕ»Vü‰q, nqïes¡+, ô|~›+{Ï nXÀø˘
≈£îe÷sY e+{Ï nH˚ø£ eT+~ ø£<≈ä∏ î£ \T ‘Ó\+>±D C≤„q |ü<‘ ∆ä T· ˝À¢ e÷qe dü+ã+<Ûë\T
ns¡ú+ #˚düTø=Hêïs¡T. e÷qe dü+ã+<Ûë\T nH˚$ ì]«ø£\Œ uÛ≤yê\˙, e÷qe
dü+ã+<Ûë\˙ï ≈£î\eédü˝ú À ñ+{≤j·Tì eT÷\yêd” Ä˝À#·q\qT ø£fi≤‘·àø£+>±
e´ø°øÔ ]£ +#ês¡T. ‘Ó\+>±D C≤„q eédü˝ú À Ç~ eTs=ø£ <äø£Œ<∏+ä . Ä+Á<Ûä e\düyê<ä
C≤„q eédü≈ú î£ Á|ü‘êé÷ïj·TyÓTqÆ Ä˝À#·q Ádüe+‹ì ‘Ó\+>±D ø£<ä∏ Á|üjT· Tø£yÔ TÓ qÆ
rs¡TqT ø£<∏ë kÕVæ≤‘·´ dæ<ë∆+‘·+ |ü≥Tºø√>∑\>±*.
3. n~Ûø±s¡+: dü+düÿ‹, C≤„q+ s¬ +&É÷ ˇø£ ÁbÕ+‘êìøÏ ñ+{≤sTT. nsTT‘˚,
n~Ûø±s¡+ @ ÁbÕ+‘·+ #˚‹˝À πø+ÁBø£‘·yÓTÆ ñ+≥T+<√ Ä ÁbÕ+‘· dü+düÿ‹,
C≤„q+ n_Ûe~∆ #Ó+<äT‘êsTT. ny˚ Ä~Û|ü‘·´ kÕúq+˝À ñ+{≤sTT. n~Ûø±s¡+
nqTdü]+∫ ÁbÕ+‘·+ ìs¡íj·T+ ne⁄‘·T+<äqïe÷≥. ‘Ó\+>±D 1947 qT+&ç
1956 es¡≈£î dü«‘·+Á‘· dü+kÕúq+>± sêÁwüº+>± ñ+~. n+‘·≈£î eTT+<äT ø=ìï
e+<ä\ dü+e‘·‡sê\T n~ ˇø£ sê»´+>± ñìøÏ˝À ñ+~. ø±ì, Á_{°wüß e\dü
bÕ\q˝À n~ Á|ü‘˚´ø£ dü+kÕúq+>± ñ+~. nsTT‘˚, ˇø£ sêC≤´ìøÏ ñ+&˚ nìï
\ø£åD≤\T ñ+&˚$. sêE, Á|ü<Ûëì, eT+Á‹eT+&É*, n~Ûø±s¡ j·T+Á‘ê+>∑+,
Hê´j·Teédüú, ôd’q´+ e+{Ï$ 1948 es¡≈£î ñ+&˚$. Ç+&çj·THé j·T÷ìj·THé
ôd’ìø£ #·s´¡ ‘√ ‘Ó\+>±D ôV’≤<äsêu≤<äT sêÁwü+º j·T÷ìj·TH√¢ $©qyÓT+Æ ~. n|üŒ{Ï
qT+&ç 1956 es¡≈£î dü«‘·+Á‘· sêÁwüº+>± ñìøÏ˝À ñ+&˚~. ‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘·+
yê] #˚‹˝À n~Ûø±s¡+ ñqï+<äTq <ëìï ôV≤’ <äsêu≤<äT sêÁwü+º nì eéVü≤]+#˚yês¡T.
uÛ≤cÕÁ|üjT· Tø£Ô sêÁcÕº\ ù|s¡T‘√ 1956˝À ‘Ó\+>±D sêÁwü+º Ä+Á<Ûsä êÁwü+º ˝À
$©qyÓTÆ Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ >± @s¡Œ&ç+~. n~Ûø±s¡+ Ä+Á<ÛäÁbÕ+‘·+ yê] #˚‹˝À
πø+ÁBø£‘·yÓTÆ+~. ø±ã{Ïº ñeTà&ç sêÁwüº+ ù|s¡T Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ nsTT+~. á
|ü]D≤eT+ yÓqTø£ <ë>∑Tqï #ê]Á‘·ø£ n+XÊ\qT düMTøÏå+#·Tø√yê*‡q nedüs¡+

ñ+~. Ä+Á<ÛäÁbÕ+‘·+ Á_{°wüß bÕ\q˝À eTÁ<ëdüT ÁbÕ$qT‡˝À n+‘·sê“¤>∑+>±
ñ+&˚~. Ä+Á<Ûä, ‘·$Tfi¯+, ø£qï&É uÛ≤wü\T e÷{≤¢&ÉT‘·Tqï ÁbÕ+‘ê\T eTÁ<ëdüT
ÁbÕ$qT‡˝À ñ+&˚$. 1911˝ÀH˚ Á|ü‘˚´ø£ Ä+Á<Ûä ÁbÕ$qT‡˝À @sêŒ≥T #˚j·÷\ì
eTÁ<ëdüT nôd+;¢˝À C…. sêeTj·T´ |ü+‘·T\T rsêàq+ Á|üy˚X¯ô|{≤ºs¡ì 1928˝À
@sêŒf…Æq ôd’eTHé ø£MTwüHé ]ø±s¡T¶\T ‘Ó\T|ü⁄‘·THêïsTT. 1925 Hê{ÏøÏ Ä+Á<Ûä,
ø£qï&É, ‘·$Tfi¯ uÛ≤cÕ ÁbÕ$qT‡˝À &çe÷+&é ñ<Ûä‘·yÓTÆ+<äì ôd’eTHé ø£MTwüHé
ù|s=ÿ+~. ‘·$Tfi¯ó\ Ä~Û|‘ ü ´· +˝À Ç‘·s¡ uÛ≤cÕ Á|ü»\T qwübº ˛‘·THêïs¡˙, Hê´j·T
eédüú˝À ‘·$Tfi¯ó\<˚ Ä~Ûø£´‘·˙ ÄHê{Ï Ä+Á<Û√<äéTø±s¡T\T BìøÏ ø±s¡D≤\ì
yÓ\¢&ç+#ês¡T. 1910 Hê{ÏøÏ ‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝À
|ü+&ç‘· nr<ëdt Hêj·Tø£‘·«+˝À nD>±]q ≈£î˝≤\ #Ó’‘·q´+ yê´|ædüTÔ+~.
‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝À ≈£î\ eédüú düùV≤‘·Tø£‘·˙, Áu≤Vü≤àD≤~Û|ü‘ê´ìï Äj·Tq uÖ<ä∆+
yÓ\T>∑T˝À ì\BXÊs¡T. uÖ<ë∆ìï njÓ÷r<ëdt X¯øeÔÏ T+‘·yTÓ qÆ dæ<ë∆+‘·+>± eTT+<äT≈£î
‘Ó#êÃs¡T. Áu≤Vü≤àD Ä~Û|ü‘·´ esêZ\T yê{ÏøÏ düe÷<Ûëq+ #Ó|ü⁄Œø√yê*‡ e∫Ã+~.
Á_{°wüß yês¡T n+~+∫q $<ë´, ñ<√´>∑ neø±XÊ\qT n+~|ü⁄#·TÃø=ì øÏ+~
≈£î˝≤\T Áu≤Vü≤àD e´‹πsø£ ñ<äé÷ìï ÁbÕs¡+_Û+#êsTT. e\dü bÕ\Hê
j·T+Á‘ê+>∑+, Hê´j·Teédüú, #·≥ºdüuÛÑ˝À Áu≤Vü≤àDT\ Ä~Ûø£´‘· øÏ+~ ≈£î˝≤\
ìs¡düq≈£î ø±s¡DyÓTÆ+~. 1916 Hê{ÏøÏ n~ sê»ø°j·T s¡÷|ü+ rdüTø=ì »dæºdt
bÕØº>± |ü]D≤eT+ #Ó+~+~. 1916 qT+&ç X¯SÁ<ä n‹X¯SÁ<ä ≈£î˝≤\T #·≥ºdüuÛÑ˝À
»HêuÛ≤ ÁbÕ‹|ü~ø£q ÁbÕ‹ì<Ûä´+ ø√s¡&É+. ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. 1918˝À e∫Ãq
e÷+f…+>¥ #ÓyéT‡|òüsY¶ dü+düÿs¡D\T eT‘ê\ ÁbÕ‹|ü~ø£q #·≥ºdüuÛÑ˝À¢ ÁbÕ‹ì<Ûä´+
Çe«&ÜìøÏ, ≈£î\|üsy¡ TÓ qÆ ÁbÕ‹ì<Û´ä + Çe«&ÜìøÏ n+^ø£]+#êsTT. á dæbÕò s¡dTü qT
Áu≤Vü≤àD esêZ\T e´‹πsøÏ+#êsTT. Ç+&çjT· q¢ düyTÓ øÆ ´£ ‘·qT N\TdüTHÔ êïs¡H˚ |ü\$¢
n+<äT≈£îHêïsTT. uÛ≤s¡‘· C≤rj·T ø±+Á¬>dt øÏ+~ ≈£î˝≤\≈£î #·≥dº uü ˝ÑÛ À¢ ÁbÕ‹ì<Û´ä +
Çe«sê<äì Á|üø£{Ï+∫+~. Væ≤+<äTe⁄\ ù|s¡T‘√ Áu≤Vü≤àDT˝Ò nìï n~Ûø±sê\T
bı+<ä&ÜìøÏ ø±+Á¬>dt ≈£îÁ≥ |üìï+~. ø±+Á¬>dt bÕØº Hêj·T≈£î&ç>± ñqï ô|]j·÷sY
sêeTkÕ«$T øÏ+~ ≈£î˝≤\≈£î ÁbÕ‹ì<∏´ä + Çe«&ÜìøÏ Ä bÕØºì ˇ|æŒ+#˚ Á|üjT· ‘·ï+
#˚kÕs¡T. Äj·Tq ø±+Á¬>dt bÕØº ÁbÕ+rj·T, C≤rj·T eTVü‰düuÛÑ˝À¢ Á|üy˚X¯ô|{Ïºq
rsêàHê\qT n~ÛHêj·Tø£‘«· + ‹s¡dÿü ]+∫+~. 1920˝À ‘=*kÕ]>± Áu≤Vü≤àDÒ‘s· ¡
X¯SÁ<ä Á|üuÛÑT‘·«+ eTÁ<ëdüT˝À @s¡Œ&ç+~. 1925˝À ô|]j·÷sY ø±+Á¬>dt bÕØºøÏ
sêJHêeT#˚dæ »dædº t bÕØº n<Û´ä ø£å u≤<Û´ä ‘·\T #˚|{
ü ≤º&TÉ . n|üŒ{Ï qT+&ç ≈£î\eédüú
e´‹πsø£ ñ<äéT+ ô|\T¢_øÏ+~. eTÁ<ëdüT Áô|dæ&˙Ó ‡˝À sê»ø°jT· , yê´bÕs¡ yêDÏ»´
192  $s¡T<ä∆
s¡+>±\qT XÊdædüTÔqï Áu≤Vü≤àD, yÓ’X¯´ esêZ\T rÁeyÓTÆq nuÛÑÁ<ä‘·≈£î ˝ÀHÓ’HêsTT.
n˝≤+{Ï sê»ø°jT· dü+øå√uÛ+Ñ ˝À Ä+Á<Ûä ÁbÕ+‘· Áu≤Vü≤àD, yÓX’ ´¯ esêZ\T Ä+Á<Ûsä êÁwü+º
nH˚ &çe÷+&ÉTqT eTT+<äT≈£î ‘Ó#êÃsTT. Ä+Á<ÛäsêÁwüº+ @s¡Œ&ç‘˚ á ¬s+&ÉT
kÕe÷õø£ esêZ\ Ä~Û|‘ ü ´· + ø=qkÕ>∑T‘·T+<äH~˚ Ä˝À#·q. Ä+Á<Û√<äéT+ q&ç|qæ
≥+>∑T≥÷] Á|üø±X¯+ |ü+‘·T\T Áu≤Vü≤àDT&ÉT. Ä+Á<ÛäsêÁwüº+ ø√s¡T‘·÷ ÄeTs¡D
ìsêVü‰s¡Bø£å #˚dæ ndüTe⁄\T u≤dæq bı{Ïº ÁosêeTT\T yÓ’X¯ó´&ÉT. øÏ+~ ≈£î\düTú\≈£î
ejÓ÷»q z≥T Vü≤≈£îÿ, Á|ü‘˚´ø£ ìjÓ÷»ø£esêZ\T, ‘·–q ÁbÕ‹ì<∏ä´+ Çe«&ÜìøÏ
ñ<˚›•+∫q ôd’eTHé ø£MTwüHé sêø£qT Á|üø±X¯+ n&ÉT¶≈£îHêï&ÉT. ôd’eTHé >√u≤ø˘ nì
Á|üø±X¯+ |ü+‘·T\T ìq~ùd,Ô ôde’ THé ø£MTwüqT eTÁ<ëdüT˝ÀøÏ ÄVü‰«ì+∫+~ ô|]j·÷sY
sêeTkÕ$T. n+<äTe\¢ ø√˝ÀŒ‘·Tqï Á|üuÛ≤e+ ì\u…≥Tºø√e&ÜìøÏ ø=‘·Ô ÁbÕ<˚•ø£
&çe÷+&ÉTqT Ä+Á<Ûä bÕ\ø£ ≈£î˝≤\T eTT+<äT≈£î ‘Ó#êÃsTT. 1953˝À uÛ≤cÕ
Á|üj·TTø£Ô sêÁcÕº\ ù|s¡T‘√ Ä+Á<ÛäuÛ≤wü e÷{≤¢&ÉT‘·Tqï Á|ü»\≈£î ˇø£ sêÁwüº+
@s¡Œ&ç+~. n<˚ Ä+Á<Ûä sêÁwü+º ø£s÷¡ ï\T sê»<Ûëì>± @s¡Œ&çq Ä+Á<Ûsä êÁwüº eTTKéT+Á‹
≥+>∑T≥÷] Á|üø±X¯+ |ü+‘·T\T. 1956˝À @s¡Œ&çq Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ sêÁwüº+˝À ≈£L&Ü
Ä~Û|‘ ü ´· + eVæ≤+∫+~ á s¬ +&ÉT kÕe÷õø£ esêZ˝.Ò n+fÒ ‘·$Tfi¯Hê≥ $düÔ]*¢q
Áu≤Vü≤àD, yÓ’X¯´ e´‹πsø£ #Ó’‘·q´+ qT+&ç n~Ûø±s¡+ Vü≤düÔ>∑‘·+ #˚düTø√e&ÜìøÏ
Ä+Á<ÛäbÕ\ø£ ≈£î˝≤\T ˝ÒeHÓ‹Ôq &çe÷+&é Áø£eT+>± ‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘· Á|ü»\
dü«‘·+Á‘· sêÁwüº+ ø√˝ÀŒj˚T+<äT≈£î ø±s¡DyÓTÆ+~. Ç~ Ç|üŒ{Ï es¡≈£î Ä$wüÿ‘·+
ø±ì <äø√ÿD+,
¬s+&ÉT ÁbÕ+‘ê\ Á|ü»\ eT<Ûä´ n~Ûø±s¡ dü+ã+<Ûë\T @ $<Ûä+>± ø£<∏ä\T
∫Á‹+#êjÓ÷ ‘Ó\+>±D ø£<∏ë kÕVæ≤‘·´ dæ<ë∆+‘·+ dü÷Árø£]+#ê*. n~Ûø±s¡+‘√
‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘·˝À #=s¡ã&çq Ä+Á<ÛäT\T n~Û|ü‘·´+ @ $<Ûä+>± Á|ü<ä]Ù+#ês√
$eTs¡Ù≈£î\T >∑T]Ô+#ê*. ≈£î\ dü+ã+<Ûë\T, Ä+Á<Ûä Ä~Û|ü‘·´ dü+ã+<Ûë\T @
s¡ø£+>± ø£\>∑*dæ b˛‘·THêïjÓ÷ $y˚∫+#ê*. ‘Ó\+>±D Á|ü»\T düeTdü´\T
m<äTs√ÿe&ÜìøÏ, ø£cÕº\T nqTuÛÑ$+#·&ÜìøÏ n~Ûø±s¡+ m˝≤ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ç+<√
#·÷&Ü*. bÕ\q e\düyê<äT\≈£î düV≤ü ø£]+∫q rs¡T, Á|üuTÑÛ ‘·« $<ÛëHê\T ‘Ó\+>±D
Á|ü»\ Vü≤≈£îÿ\T Vü≤]+∫q |ü<‹›ä ‘Ó\+>±D ø£<ä∏ ∫Á‹ø£ |ü{+ºÏ <√ ˝Ò<√ $y˚∫+#ê*.
‘Ó\+>±D yÓqTø£u≤≥T‘·q+, e\dü\T, ù|<ä]ø£+, Ä‘·àVü≤‘·´\≈£î Ä+Á<Ûbä Õ\≈£î\
n~Ûø±s¡ <ëVü≤+ ø±s¡DyÓTÆ+<ë ˝Ò<ë nH˚ düŒVü≤qT ‘Ó\+>±D ø£<∏ä ø£qã]∫+<ë
˝Ò<ë nì $eTs¡Ù >∑T]Ô+#ê*. kÕ«s¡ú Á|üjÓ÷»Hê\ ø=s¡≈£î Ä+Á<Ûä e\düyê<äT\≈£î
eT<ä›‘·T>± ì*∫q ‘Ó\+>±D Hêj·Tø£‘·«+ jÓTTø£ÿ HÓ’C≤ìï, øÏ+~ kÕúsTT˝À

ø=qkÕπ> neø±X¯yê<ä sê»ø°j·÷\ e\¢ |ü˝…¢ ÁbÕ+‘·+˝À $düÔ]+∫q Ä+Á<Ûä
Ä~Û|ü‘·´+ >∑T]+∫ ‘Ó\+>±D ø£<∏ä |ü{Ïº+#·T≈£î+<ë ˝Ò<ë nH˚~ #·÷&Ü*. Ä+Á<Ûä
e\dü\ e\¢ ‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘·+˝À @s¡Œ&çq >∑T+≥÷s¡T |ü˝…¢\ dü+düÿ‹ Çø£ÿ&ç
uÛ≤cÕ dü+düÿ‘·T\qT @ e÷]Ãq $<Ûä+ ø£<∏ä˝À |üdæ>∑{≤ºs√ ˝Ò<√ >∑T]Ô+#ê*.
‘Ó\+>±D ì]›wüº‘·‘√, ‘Ó\+>±D ‘ê‹«ø£ <äø£Œ<∏ä+‘√ ìsêàDyÓTÆq ø£<∏ä
kÕVæ≤‘·´ dæ<ë∆+‘·+ e÷Á‘·yT˚ ˇø£ |ü]cÕÿs¡+ n+~+#·>\∑ T>∑T‘·T+~. ‘Ó\+>±D
ø£‘q· T $eTs¡Ù #˚jT· &ÜìøÏ, $y˚∫+#·&Üìø°, yêÚ≤´ì+#·&Üìø° bÕ‘· ø£<ë∏ $eTs¡Ù
dæ<ë∆+‘ê\T dü]b˛e⁄. düeTÁ>∑yÓTÆq ‘Ó\+>±D kÕVæ≤‘·´ dæ<ë∆+‘·+ ìsêàD+
#˚düTø√yê*‡q ø£s¡Ôe´+ $eTs¡Ù≈£î\~.
‘Ó\+>±D ‘Ó\T>∑T ø£<∏ä, 2011
194  $s¡T<ä∆
|ü⁄sêD Á|ürø£ -
<ä[‘· bÕsƒ¡≈£î&ÉT
1
ìsêø£]+#·≥eT÷ ‘√dæ|⁄ü #·Ã≥eT÷ düs«¡ ø± ˝≤\˝À
dü+uÛÑ$dü÷ÔH˚e⁄+~. #·]Á‘·qT eÁø°ø£]+#·&É+ >∑‘êqT
>∑‹ø£+>± »s¡T>∑T‘·÷H˚e⁄+~. #·]Á‘·qT ìsêø£]+#·&ÜìøÏ,
n+^ø£]+#·&ÜìøÏ Ä<Ûës¡yTÓ qÆ ~ ùV≤‘·T‘·sÿ¡ + nq&É+ø£qï,
Ä~Û|‘ ü ´· düeT÷Vü‰\ düŒwüyº TÓ qÆ |ü<Cä ≤\+˝À #Ó_‘˚ Ä~Û|‘ü ´·
≈£î˝≤\ ªÁ|üj÷Ó »Hê\ ‘ê]ÿø£‘μ· ø°\ø£ Ä<Ûës¡u÷ÑÛ $Tø£>±
>∑T]Ô+#·&É+ es¡Ôe÷q nedüs¡+. düe÷#ês¡+. uÛÖ‹ø£
Ä<Ûësê\T, (<äkÕÔyE ˚ \T, XÊdüHê\T e+{Ï$) e+{Ï kÕøå±´\
$X¯«dü˙j·T‘· ‘·D°ø±sêìøÏ >∑Ts¬ q’ |ü⁄Œ&É˝≤¢ uÛ≤wü ‹s¡T>∑T˝Òì
Ä<Ûës¡+ ne⁄‘·T+~. uÛ≤wü ˇø£ eédüú, <ëì n+‘·s¡Z‘·
ìj·Te÷\T, dü÷Á‘ê\T, |ü<ä∆‘·T\T, eéVü‰s¡ s¡÷&Ûû ø±\
|ü]D≤e÷ìøÏ s¡TEe⁄\T, #·]Á‘· düe÷#ês¡+ e÷Á‘·y˚T
ø±<äT. ˇø£ uÛ≤cÕ dü+πø‘·+≈£L&Ü. #·]Á‘· ˇø£ Á|ürø£.
>∑‘·+˝À »]–q düeTdüÔ <Ís¡®Hê´\ø° nD∫y˚‘·\ø° yêÚ≤´q+ #·]Á‘· nsTT‘˚
Á|ürø£ yê{Ïì Á|ü<ä]Ù+#˚ ø±\dü÷∫. |ü⁄sêD >±<∏ä ˝Ò<ë |ü⁄sêD Á|ürø£ #ê]Á‘·ø£
dü+<äsê“¤˝À¢ »]–q |ü]D≤e÷\ ˝Ò<ë n~Ûø±s¡ ìsêàD≤\ |òü*‘ê\qT dü÷∫+#˚
dü+»„.
2
<ä[‘· kÕVæ≤‘·´+ ì]úwüº ≈£î˝≤\ ˝Ò<äT düeT÷Vü‰\qT qyÓ÷<äT #˚dæq
≈£î~+|ü⁄yê<ä+ ø±<äT. düs¡« Jeq yÓ’$<Ûë´\≈£L düø£\ e÷qe dü+y˚<äq\≈£L
ìC≤sTTr>± e÷sêZH˚«wüD #˚dæq $X¯«»˙q |ü]y˚<äq. y˚<äq\ ìy˚~ø£ ndü˝Ò
ø±<äT. düeTdüÔ e÷qe C≤‹ nqTuÛÑ$düTÔqï ne÷qMj·T‘·qT, ≈£î\ düe÷»
y˚~ø£MT<ä ì\ã&ç $\Bdæq $#ês¡D <ä[‘· kÕVæ≤‘·´+. n~ ˇø£ e´ø°Ôø£s¡D
e÷Á‘·y˚T ø±<äT. ˇø±H=ø£ <äX¯ e÷Á‘·y˚Tø±<äT.. Çs¡T≈£î C≤„q |ü+<Ûë\qT
y˚T<Û√yê´bÕsê\qT $eTTø£Ô+ #˚dæ, n~Ûø±s¡ ìsêàD≤\ yÓqTø£e⁄qï eTÚ*ø£ ≈£î\
s¡÷bÕ\ #·\Hêìï n~ #·÷|æ+~. n<=ø£ ≈£î~+|ü⁄ yê<ä+ nsTT‘˚ –&Éduü ≤]b˛j˚T~.
Áu≤Vü≤àD kÕVæ≤‘·´+e˝… ≈£î\‘·‘«Ô· kÕeT÷Væ≤ø£ yê<äyTÓ ‘
Æ ˚ n~ $q÷‘·q >∑yêøå±*ï
‘Ó]|æ+#˚~ø±<äT. $s¡düyê<ä, e\kÕq+‘·s¡ yê<ä kÕVæ≤‘·´+ ˝≤+{Ï<˚ nsTT‘˚
C≤„q X¯Sq´ yê<ä+>± #·\eV”≤qeTj˚T´~. ø±˙, <ä[‘· kÕVæ≤‘·´+ á düe÷»+
MT<ä #·\qo\yÓTÆq yêÚ≤´q+. á düe÷» #·\q dü÷Á‘ê\qT düŒwüº|ü]∫, Ä
j·T<Ûëdæ‹ú yê<ä+ qT+∫ e÷πsÃ Ä˝À#·q\qT n+~+#˚ C≤„qXÊÁdü+Ô . <ä[‘·<ës¡Ùìø£‘·
Á|üdü]+∫q ø±+‹πsK <ä[‘· kÕVæ≤‘·´+..
3
<ä[‘· kÕVæ≤‘·´+ dü+y˚<äq*ï e÷Á‘·y˚T qyÓ÷<äT #˚j·T˝Ò<äT. øÏ+~ ≈£î˝≤\
ø£&>É +∑ &Éì¢ ˝Àø±ìø£+‘·{øÏ ° >√&ÉT>± e÷Á‘·yT˚ ìy˚~+#·˝<Ò Tä . #ê]Á‘·ø£ |ü]D≤eT+
MT<ä ˝À‘Ó’q yê´K´ #˚dæ+~. kÕe÷õø£ XÊÁdüÔy˚‘·Ô e˝… $X‚¢wüD≈£î |üPqT≈£î+~.
e÷qe XÊÁdüyÔ ‘ ˚ \Ô· e˝… |ü⁄sêD >±<∏\ä qT $s¡÷|ü+ #˚d+æ ~. Ç‹Vü‰kÕ\ >∑s“¡ +¤ ˝Àì
nHê´j·T+>± Vü≤‘·´≈£î >∑Ts¬ q’ eT‘·<V˚ ‰ü \qT, dü+|òTü ≥q\qT Á|ürø£\T>± qT*∫+~.
eT‘· Á|ürø£\≈£î Je+ b˛dæ+~. ≈£î\eédüú ‘=*<äX¯ Hê{Ï ñìøÏì nqTe÷qdüŒ<ä+>±
MøÏå+∫, |ü]Vü≤dæ+∫, e\düyê<äT\ ìsêàD+>± ãTø±sTT+#˚ ÁãVü≤àD
e\kÕq+‘·s¡yê<äT\≈£î Á|ürø£ yÓ÷düTø=düTÔqï kÕøå±´ìï $ì|æ+∫+~. <ä[‘·
|ü]XÀ<Ûä≈£î&ÉT ˝Ò<ä÷ $eTs¡Ù≈£î&ÉT @+ #˚kÕÔ&ÉT? uÛ≤wüqT $ìsêàD+ #˚kÕÔ&ÉT.
düe÷»+ n&ÉT>∑T‘·Tqï Á|üX¯ï\˙ï{Ïø° düe÷<ÛëHê*ï n+~kÕÔ&ÉT. Á|ürø£qT $&ç
196  $s¡T<ä∆
n+X¯+>± ø±≈£î+&Ü, kÕe÷õø£ Á|üø£s¡D+˝À, <ëì dü+ã+<Ûëìï, nsêúìï $düŒwüº+
#˚kÕÔ&ÉT. Á|ürø£ <ëì \_Û<ësêúìï |ü]‘·´õ+∫ <Ûä«Hê´sêúìï ˝Ò<ä÷ $q÷‘·q
kÕe÷õø£ nsêúìï n+~düTÔqï ø=‘·Ôø±*ø£ dü«uÛ≤yêìï |üdæ>∑&ÉT‘ê&ÉT.
4
Ç|üŒ{Ï es¡≈£î s¡TEyÓ’q #·]Á‘·qT ã{Ïº Á|ü|ü+#· yê´|æ‘·+>± ñìøÏ˝Àe⁄qï
|ü⁄sêD ø£<\ä∏ T $s¡÷|ü+ ne⁄‘·÷H˚e⁄HÓï’ . ª|ü⁄sêD ø£<ë∏ Á|ü|+ü #ê\T ‹]– $<Û«ä +dü+
ø±e&É+ ø√düy˚T ì]à+#· ã&É‘êj·Tqï≥T¢+~. Ä X¯ø£˝≤\Tï+#˚ ø=‘·Ô Á|ü|ü+#ê\T
ì]à‘·eTe⁄‘êsTTμ nì ÁbòÕ+CŸ uÀyêdt yêÚ≤´ì+#ê&ÉT. eTq düe÷»+˝À
‘·s¡‘·sê\T>± eTq‘√ bÕfÒ yÓ÷düTø=düTÔqï |ü⁄sêD Á|ürø£\T <ä[‘· <ë]Ùìø£‘·
e\¢ $<Û«ä +dü+ nj·÷´sTT. #ê]Á‘·ø£ nHê´j·÷\qT, |ü⁄sêD ø£<\ä∏ qT $ìsêàD+
#˚j·T≥+ <ë«sê <ä[‘·yê<ä+ ãVæ≤s¡+>∑ |ü]∫+~. ø=‘·Ô s¡ø£|ü⁄ |ü⁄sêD Á|ürø£
‹]– ìsêàD+ nsTT´+~. X¯+ãT≈£î&ÉT <ä[‘· #Ó‘ ’ H· ê´ìøÏ Á|ürø£>± |ü⁄qs¡T<ë∆q+
#Ó+<ë&ÉT.
Äø˘‡|òsü ¶Y ÁbÕjÓ÷õ‘· Á>∑+<∏ë\T ÁbÕNq Á>∑+<∏ë\˝À ˝Ò<ë eT<Û´ä j·TT>±\Hê{Ï
s¡#·q˝À¢ Á|ürø£\ kÕsêìï |æ+&ç Äj·÷ ø±˝≤˝À¢ H˚{Ï Ä<ÛäTìø£‘·qT yÓ*øÏrùd
ø£wæ #˚XÊsTT. dü+|üPs¡í+>± yÓ’|òü\´+ #Ó+<ësTT. ø±ì, <ä[‘· $eTs¡Ù á düe÷»
<äTwü‘º ê«ìï ìs¡÷|æ+#·&ÜìøÏ Á|ürø£\ n<∏´ä j·Tq+ #˚d+æ ~. bıqT>√{Ï s¡$≈£îe÷sY
#˚dæq ø£wæ |üPs¡« <ä[‘· $eTs¡Ù≈£î\ nH˚«wüDqT eTT+<äT≈£î rdüT≈£îb˛sTT+~.
|ü]|üPs¡í+ #˚ùd Á|üj·T‘·ï+ ø£ì|æ+∫+~.
5
yê#·ø£ |üsƒ¡q+ ˇø£ Á|üÁøÏj·T. ˇø£ #·s¡´. s¡#·q yÓ÷ùd nsêú\H˚ ø±ø£
bÕsƒ¡≈£î&ÉT Ä•+#˚ nsêú\≈£L ‘êe⁄ ñ+≥T+~. ÁøÏj·÷o\ø£ ˝Ò<ë dü»Hê‘·àø£
bÕsƒ≈¡ î£ &ÉT s¡#q· ˝Ò<÷ä yê#·ø+£ MT<ä nsêú*ï Äs√|ækÕÔ&TÉ . nsêúìï yêÚ≤´ìkÕÔ&TÉ .
á #·s¡´ bÕsƒ¡≈£î&ç y˚T<Û√kÕeTs¡ú´+ MT<ä Á|ü>∑‹o\ #˚‘·qMT<ä Ä<Ûës¡|ü&ç ñ
+≥T+~. s¡#·q˝Àì |ü<ë\T, yêø±´\T Ç#˚Ã dü+<˚XÊìï e÷Á‘·y˚T yêÚ≤´‘·
|ü]>∑DÏ+#ê\H˚ |üsƒ¡q dæ<ë∆+‘êìï <ä[‘· ne>±Vü≤q n+^ø£]+#·<äT. |ü]X¯ó<ä∆
eTqdüT ˝Ò<ë ìwüÿ\àX¯ eTqdüT‡‘√ m˝≤+{Ï ñ<˚›XÊ\T ˝Ò≈£î+&Ü yê#·ø±ìï
#·<yä ê\H˚ ÁãVü≤àD°jT· ne>±Vü≤qqT n+^ø£]+#·˝+Ò . yê#·ø±ìï ì]∆wºü Á|üøs£ D ¡ +
ñ‘·Œ‹Ô #˚dæq kÕ+düÿ‹ø£ ø£fi≤ø£‹>±H˚ #·÷&Ü*. bÕsƒ¡≈£î&ÉT ‘êeTT Ä•düTÔqï

yê{Ïì Ä yê#·ø+£ ˝À nH˚«wæ+#ê*. <ä[‘· $eTs¡Ù #˚d+æ ~<˚! $düà‹øÏ, yÓ*y˚‘≈· î£
>∑Ts¬ q’ ªn+≥sêìμ nsêú*ï |ü≥Tº≈î£ Hêï&ÉT. dü+|üPs¡í kÕe÷õø£ düŒVü≤‘√, nìï$<Ûë˝…q’
nqTe÷Hê\‘√ |ü]ƒ+#·&Éy˚T H˚{Ï kÕVæ≤‘·´ $eTs¡Ù nedüs¡+. eT]+‘· düs¡fi¯+>±
#Ó_‘˚ bÕsƒ¡≈£î&˚ yê#·ø£+˝Àì nsêúìï ìs¡ísTTkÕÔ&ÉT. <ä[‘· bÕsƒ¡≈£î&ÉT ˝Ò<ä÷
$eTs¡Ù≈£î&ÉT ªdü+<äs¡“¤+μ nH˚ ndüŒwüº uÛ≤eqqT kÕù|ø£å dü+ã+<Ûä+˝ÀH˚ ns¡ú+
#˚düT≈£î+{≤&ÉT. dü+<äs¡“¤+ ªns¡ú ìs¡íj·T+μ˝À bÕøÏåø£ bÕÁ‘·e÷Á‘·y˚T b˛wædüTÔ+~.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î X¯+ãT≈£î&ç •s¡#˚Ã¤<äq ªdü+<äs¡“¤+μ (Á|üø£s¡D+) e\¢ Áu≤Vü≤àD
bÕsƒ¡≈£î&çøÏ ˝Ò<ä÷ $eTs¡Ù≈£î&çøÏ Hê´j·TyÓTÆ+~>± ø£qã&ÉT‘·T+~. ø±˙ <ä[‘·T&çøÏ
≈£î\ nD∫y˚‘·>± ø£ì|ædüTÔ+~. n+<äTe\¢ ªdü+<äs¡“¤yê<äT\μ &=\¢‘·q+
$dü]+® #·‘–· +~. Á|ürø£ n<Û´ä j·Tq+ $T>∑‘ê |ü<‘ ∆ä T· \ø£Hêï, e÷sêZ\ø£Hêï $_Ûqï+>±
»s¡|ü&Éy˚T á s¡#·q $\ø£åD‘·.
(eTT+<äT e÷≥, bıqT>√{Ï s¡M+<äsY |ü⁄düÔø£? ªª<ä[‘· ø£$‘·«+˝À |ü⁄sêD Á|ürø£\Tμμ)
198  $s¡T<ä∆
ªø£ø£ÿμ qe\ : |ü~ <ä[‘·
e÷]ÿ‡düTº dü÷Árø£s¡D\T
2000˝À ªø£ø£ÿμ qe\ e∫Ã+~. Ä @&ÉT ˇø£
düVü≤ÁkÕ_›øÏ ˇø£ X¯‘êu≤›ìø° eTT–+|ü⁄. á qe\, Ä
yÓj˚T´fi¯¢ Jeq b˛sê{≤\ MT<ä ˇø£ ‘Ó\+>±D≤ rs¡TŒ.
sêqTqï X¯‘êã›|ü⁄ uÛÑ$wü´‘·TÔ≈£î ˇø£ sê»ø°j·T ø±s¡´Áø£eT+
(bı*{Ïø˝£ Ÿ Áb˛Á>±yéT). eTqøÏ sê»ø°jT· ø±s¡´Áø£e÷\ e+{Ï
qe\\T e⁄HêïsTT. ø±\Œìø£yTÓ qÆ sê»ø°jT· ø±s¡´Áø£e÷\T
ñHêïsTT. yÓTT<ä{Ï s¡ø+£ ˝À J$‘·+ ñ+&É<Tä . s¬ +&√ s¡ø+£ ˝À
Je+ e⁄+&É<äT. á ¬s+&É÷ e⁄qï <äeTTàqï qe\ ø£ø£ÿ.
1. Ç~ <ä [ ‘· kÕVæ ≤ ‘· ´ + Ä–b˛sTTq≥Tº > ±
ø£ì|ædTü qÔ ï<äqï Äs√|üD }|ü⁄ n+<äT≈£î+≥Tqï ‘·sT¡ D+.
dü]>±Z Ä düeTj·T+˝ÀH˚ ªø£ø£ÿμ, ªn+≥sêì edü+‘·+μ
yÓ\Te&çHêsTT. Ç$ s¬ +&É÷ e+<˚fi¢¯ kÕVæ≤‘ê´ìøÏ yÓjT˚ ´fi¯fl
‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘ê´ìøÏ |ü]|üø£« |òü˝≤\T. >∑&ç∫q X¯‘êã›+

Hê´j·T+>±H˚ ll~. ø±ø£b˛‘˚ n~ »]–b˛sTTq ø£<∏ä ø±<äT. Ç+ø± »s¡>±*‡q
ø£<∏ä! nsTT‘˚, ákÕ] á X¯‘êã›+ @ ˇø£ÿ]ø√ #Ó+<ä<äT. n+<äT˝À n+<ä]ø°
C≤>± ñ+≥T+~. ll eTVü≤<ëq+<ä+>± n<˚ ø£¬s≈£îº n+≥÷ H˚qT ôd’‘·+
n+≥÷ e+‘·bÕ&ÉT‘ê&ÉT. Ä nHêeTø£ X¯‘êu≤›ìï #êfÒ e÷~>∑ &É|ü⁄Œ ªø£ø£ÿμ
qe\.
2. ª>∑T]Ô+|ü⁄μ ˇø£ e´øÏÔøÏ >±˙ düeT÷Vü‰ìøÏ >±˙ ªñ+&˚μ ˇø£ <Ûäs¡à+ ø±<äT.
>∑T]Ô+|ü⁄ ˇø£ dü+ã+<Ûä+. n+<äTe\¢H˚, n~ e´øÏÔ>∑‘· ˝Ò<ë Ä ãè+<ä|ü⁄ kı+‘·
ÇcÕºsTTcÕº\øÏ ˝Àã&˚ $wüj·T+ ø±<äT. e´≈£îÔ\÷ ãè+<ë\÷ ‘·eTì ‘êeTT
|ò˝ü ≤Hê nì ìs¡«∫+#·T≈£îqï+‘· e÷Á‘êq n~ yê] >∑T]Ô+|ü⁄ nsTTb˛<äT. dü+ã+~Û‘·
e´≈£îÔ\H√ düeT÷Vü‰\H√ dü+Á|ü~+#·≈£î+&Ü n+≥>∑fÒº ˝Ò_fi¯ófl ≈£L&Ü >∑T]Ô+|ü⁄\T
ø±uÀe⁄. n˝≤>∑ì >∑T]Ô+|ü⁄\T kÕ«uÛ≤$ø£yÓTÆq$ ø±e⁄. dæús¡yÓTÆq$ ndü˝Ò ø±e⁄.
n$ dü+ã+<Ûë\ |òü*‘ê\T. ø±ãfÒº dü+|òüTs¡¸D\ b˛sê{≤\ y˚~ø£\T ≈£L&Ü.
ª>∑T]Ô+|ü⁄μøÏ ì]›wüº‘·ì Á|ü‘˚´ø£ \ø£åD+>±, Á|ü<Ûëq \ø£åD+>± #·÷|ü&É+ eTq≈£î
u≤>± n\yê≥T nsTTb˛sTT+~. ø±˙, uÛ≤Ø >∑T]Ô+|ü⁄\ì (n+fÒ m≈£îÿe eT+~ì
m≈£îÿe s¡ø±\˙ ÇeTT&ÉTÃø√>∑*–q) ª◊ø£´‘·μ n˙, ∫qïyê{Ïì ã\V”≤qyÓTqÆ yê{Ï˙
>∑T]Ô+|ü⁄\˙ dü÷∫+#·&É+ Á|üã\+>± ñ+~. >∑T]Ô+|ü⁄\T ìX¯Ã\yÓTÆq$ ø±eH˚
$wüjT· + #ê˝≤eT+~ >∑T]Ô+∫q $wüjT· y˚T. ˇπø e´øÏøÔ Ï @ø£ø±\+˝À nH˚ø£ >∑T]Ô+|ü⁄\T
ñ+{≤j·Tqï~ ≈£L&Ü n+<ä]ø° nqTuÛÑey˚T. ø±ø£b˛‘˚ >∑T]Ô+|ü⁄ sê»ø°j·÷\
‘·s¡|òü⁄q >±˙ e´‹πsø£+>± ø±˙ #˚ùd #ê˝≤ yê<äq\T ≈£î~+|ü⁄yê<ë\T. n$,
J$‘êes¡D˝À ˇø£ ãè+<ä+ eTs=ø£ ãè+<ä+‘√ eéVü≤]+#˚≥|ü⁄Œ&ÉT @s¡Œ&˚
ãVüQeTTK n*¢ø£\ dü+øÏ¢wüº‘·\ì ns¡ú+ #˚düTø√˝Òe⁄. y˚eTT\ m\¢j·T´ qe\˝À
ø£ì|æ+#˚ ãVüQfi¯‘·«+, yÓ’$<Ûä´+, nH˚ø£‘· e+{Ï$ Ç+Á<ä<ÛäqdüT‡˝≤+{Ï n+<ä+
ø±<äT. rÁee´øÏÔyê<ä|ü⁄ ª|üs¡düŒs¡ |ü≥ºì‘·q+μ ≈£L&Ü ø±<äT. Äj·Tq~ düe÷+‘·s¡
düVü≤JeHê\ dü«|üï+ ø±<äT. J$‘· nìyês¡´ eTqT>∑&É e÷s¡Z+.
3. ‘Ó\+>±D C≤rjÓ÷<äé÷ìï ªÁbÕ+rj·T #Ó’‘·q´+μ nì |æ*#˚
nVü≤+ø±s¡T\T, <ëìì u≤+#ÓqT nì ì]«eTs¡Ù>± d”«ø£]+#˚ eT+<äãT<äT∆\T
eTqøÏ #ê˝≤ eT+<˚ e⁄Hêïs¡T. <˚Xe¯ T+fÒ eTqTwüß˝Ò>±ì, ‘Ó\+>±D n+fÒ eTfÒqº ì
M] uÛ≤e+. y˚eTT\ m\¢j·T´øÏ e÷Á‘·+ ‘Ó\+>±D n+fÒ ìs¡+‘·s¡ #·\q+˝À
e⁄+&˚ eTqTwüß\T. yê] eT<Û´ä e÷s¡T‘·÷ e⁄+&˚ dü+ã+<Ûë\T, yê{ÏøÏ s¡÷bÕìï#˚Ã
dü+dü\ú , kÕ+Á|ü<ëj·÷\, #Ó‘
’ H· ê´\ ÄdædÔ +ü ã+<Ûë\, b˛sê{≤\ eT÷dü\T. n+‘˚ø±<äT,
200  $s¡T<ä∆
m\¢j·T´≈£î eT{Ïº≈£L&Ü. ø±ø£b˛‘˚ n~ nì]›wüºyÓTÆq ªÁbÕ+‘·+μ ø±<äT. n\ŒyÓTÆq
eT{°º ø±<äT, uÛÑ÷$T.
dæsú ‘
¡ ê«ìø°, dü+Á|ü<ëj·÷ìøÏ, ø£sT¡ &ÉT>∑≥Tºø£ b˛e&Üìø°, e÷s¡TŒ˝Òì ‘·HêìøÏ,
–]^dæq ‘·Hêìø°, ù|s¡TyÓ÷dæq ªÁ>±eT+μ˝À ìs¡+‘·s¡ ÁbÕj·TyÓTÆq #·\Hê\ì
á qe\ #·÷|ædüTÔ+~. >∑‘·+ >∑eTTàq ì\TÃ+&ç b˛<ä˙, <ëìì n˝≤
ì\u…≥Tºø√e&ÜìøÏ m+‘√ X¯øÏÔ yÓ∫Ã+∫ edüTÔ+<äì m\¢j·T´øÏ u≤>± ‘Ó\TdüT.
ø£<ä\ì H˚\j˚T á düeTdüÔ dü+#·\Hê\≈£î, ≈£î<äT|ü⁄\ø° πø+Á<ä+>±, kÕ<Ûäq+>±,
ÄK]øÏ \ø£å´+>± ≈£L&Ü y˚eTT\ m\¢j·T´ #·÷ô|&É‘ê&ÉT.
4. eTqøÏ $|ü¢e kÕVæ≤‘·´+ ù|]≥ #ê˝≤ ôd’ìø£ kÕVæ≤‘·´+ e∫Ã+~. ø±˙
$|üe¢ + n+fÒ nìï{Ïøq£ ï eTTK´+>± ñ‘·Œ‹Ô kÕ<ÛHä ê\ø°, n~Ûø±sêìø° dü+ã+~Û+∫q
$wüjT· +. á s¡ø+£ >± ªø£øÿ£ μ qe\ì ‘=* $|üe¢ qe\>± #Ó|⁄ü Œø√e#·TÃ. ø£<ë∏ +‘·+˝À
u≤~Û‘· bÕÁ‘·\ #˚‘T· ˝À¢ Äj·TT<Ûë\ì #=|æŒ+#·&yÉ T˚ $|üe¢ eTH˚ $s¡dyü ê<ä |ü]$T‹ì
n~Û>∑$T+#·&É+ ªø£ø£ÿμ qe\ |ü]DÏ‹.
5. >∑‘·+˝À ≈£L&Ü ˇø£{Ï ¬s+&ÉT <äbòÕ\T ‘Ó\+>±D ñ<äéT+ e∫Ã+~.
Ç|üŒ{Ï ñ<äéT+˝À ÄHê{Ï kÕúsTT ñ<˚«>∑+ ˝Ò<Tä . Ç+‘·≈î£ eTT+<äT y˚sT¡ ‘Ó\+>±D
nedüse¡ ÷ nqedüse¡ ÷ nH˚$ e÷Á‘·yT˚ Á|üXï¯ \T. ø±˙ Ç|ü⁄Œ&ÉT n~ nbÕj·Tø£se¡ ÷
ø±<ë nH˚ Á|üX¯ï ≈£L&Ü y˚düTø√yê*‡q nedüs¡+ <ë|ü⁄]+∫+~.
‘Ó\+>±D >∑T]Ô+|ü⁄ì ìC≤+ e´‹πsø£ >∑T]Ô+|ü⁄>± @ø£|øü +å£ >± ìs¡«∫düTHÔ êïs¡T.
Bì e\q n~ eTTdæ+¢ e´‹πsø£ >∑T]Ô+|ü⁄>± ~>∑C≤πs+<äT≈£î nqTe⁄>± e÷s¡T‘·Tqï~.
J$‘ê#·sD ¡ øÏ nsêúìï, yêÚ≤´Hêìï ø£*Œ+#·Tø=H˚ düV≤ü `Ä#·sD ¡ Ò dü+düÿè‹ nqT≈£î+fÒ
‘Ó\+>±D ÁbÕ‹ì<Ûä´+˝À nH˚ø£ Á|üe÷<ë\T düŒwüº+>± ø£ì|ædüTÔHêïsTT. ù|<ä]ø£+,
yÓqTø£u≤≥T‘·q+, uÛ÷Ñ kÕ«eT´ $<Ûj ˚ T· ‘·, Á≈£Ls¡‘«· +, ôd+{ÏyTÓ +{Ÿ e+{Ï n+XÊ\qT
|ü ] Vü ≤ ]+#· T ø=H˚ eqs¡ T \T, dü « j· T + Á|ü ‹ |ü ‹ Ô kÕ<Û ä H ê\T, dü e Tj· T +,
dü+düÿs¡D√<äé÷\T, Á|üjÓ÷>±\øÏ M\T e+{Ïy˚M ‘Ó\+>±D C≤‹j·÷yê<ëìøÏ
düeT≈£Ls¡˝Ò<äT. ø±˙ Ä+Á<Ûë~Û|ü‘ê´ìøÏ ìs¡+≈£îX¯ ◊ø£´‘êyê<ëìøÏ e´‹πsø£+>±
kı+‘· >∑T]Ô+|ü⁄ì nôdsYº #˚dTü ø√yê*‡q dæ‹ú ˝ÀøÏ HÓ≥ãº &ç+~. Ç+ø± ì]à+#·Tø√yê*‡q
mìï{ÏH√ Ç|üŒ{Ïøπ ‘·j÷· s¡T>± ñHêïsTTì yê~+#ê*‡q ∫≈£îÿdæ‹ú ˝À ‘Ó\+>±D
ñ<äéT kÕ+düÿè‹ø£ $uÛ≤>∑+ ∫≈£îÿ≈£îqï~.

6. á Çs¡T¬ø’q |ü]dæú‹˝À ‘Ó\+>±D≤ C≤rj·T qe\ ø£ø£ÿ |ü⁄{Ïº+~.
ø£øÿ£ qe\ ‘Ó\+>±D J$‘êqTuÛeÑ ãVüQfi¯‘ê«ìï dü+|òTü {Ï‘· |ü]#˚ ìsêàD≤‘êàø£
qe\. n+‘˚ø±<äT, ‘Ó\+>±D >±j·÷\øÏ |ü{Ïºq ôd|æºø˘ qj·T+ #˚ùd eT+<äT
≈£L&Ü. Á|ü|ü+#·eT+‘ê C≤rj·Tyê<ä kÕVæ≤‘·éT+‘ê |òüTqyÓTÆq >∑‘ê\ Á|üX¯+dü˝Ò.
˝Ò<ë $˝≤|ü^‘ê˝Ò. Á|ü|ü+#· C≤rj·Tyê<ä kÕVæ≤‘·´+˝À y˚eTT\ m\¢j·T´ ø£ø£ÿ
nqq´‘· @eT+fÒ ‘·q C≤rj·Tyê<ëìï >∑‘·ø°]Ô MT<ä ø±ø£ uÛÑ$wü´‘·TÔ MT<ä \>∑ï
|üs¡#·&É+. n˝≤>∑ì ªø£ø£ÿμ ñ{À|æj·÷ ø±<äT. kÕVæ≤‘·´+˝À }Vü‰ dü«sêZ\T ø±<äT.
ø±˙, n$ yêdüÔyêìøÏ es¡íq\T ø±e⁄. Äø±+ø£å\ <äèo´ø£s¡D\T. á qe\˝À
J$‘· yêdüÔyê\ì ‘·´õ+#·ì ñ{À|æj·÷ ñqï~. BìøÏ ‘√&ÉT >∑‘êìï |ü≥Tº≈£î
y˚fi≤¢&Éì C≤rj·Tyê<ä+ ñ+~. Ç$ ¬s+&É÷ ø£*dæ sêe&É+‘√ bÕ≥T mø£ÿ&Ü
e÷]àø£‘·øÏ dü+<äT Çe«ø£b˛e&ÉeTH˚ $X‚wü+ ≈£L&Ü n$T]+~. á \ø£åD≤\T
n˙ï ø£*|æ ø£øÿ£ qe\ì Á|ü|+ü #· eTVü‰kÕVæ≤‘·´ ÁX‚D˝Ï À dü>s∑ «¡ +>± ì\T|ü⁄‘êsTT.
kÕe÷õø£ ñ<äé÷\ì ìs¡«Væ≤+#˚ dü+düú\÷ ø£~*+#˚ ñ<˚«>±\÷ yê{Ï
\ø£´å kÕ<Ûqä øÏ kÕ<ÛHä ê\÷ yê{Ïì nDÏ∫y˚ùd j·T+Á‘ê+>±\÷ eÁø°ø]£ +#˚ Á|ü#êsê\÷
m|ü⁄Œ&É÷ ñ+{≤sTT. ø±˙ ªø=*#˚μ |ü]ø£sê\T düeTø±\+˝À <=s¡ø£e⁄. <äXÊu≤›\÷
ø=ìïkÕs¡T¢ X¯‘êu≤›\÷ Ä>±*. á $wüjT· +˝À ‘Ó\+>±D≤ ñ<äé÷ì~ n<äèwüyº T˚ .
<ëìøÏ ˇø£ ø=\e÷q+, ^≥TsêsTT <=]øÏ+~. nìï >=+‘·T\øÏ kÕúq+ ñqï
nìï kÕúHê\ø° #·\q+ ñqï düeTÁ>∑ dæ\ãdt á qe\. Bìì Ç|üŒ{Ïø° ‘Ó\+>±D
ñ<äéT+ ‘·q C≤rj·T qe\>± Á|üø{ £ +Ï #·ø£ b˛e&É+ nqTe÷ì+#·<>ä Z∑ $wüjT· +.
7. ªqe\μ uÛÖ‹ø£ dü«s¡÷|ü dü«uÛ≤yê\T ôd’‘·+ Á|üC≤kÕ«$Tø£yÓTÆq$. qe\ì
ø=~›eT+~ ø√dü+ (yêsêÔø<£ qä∏ +˝À e˝…) ã‘·T≈£î˝Àì ãVüQfi¯ dü«sê\ì @ø£d÷ü Á‘·+˝ÀøÏ
Ç]øÏ+#˚ nedüse¡ T÷ neø±X¯eT÷ qe˝≤ Á|üÁøÏjT· dü«uÛ≤e+˝ÀH˚ ˝Ò<ìä e÷]ÿ‡düTº
kÕVæ≤‘·´ dæ<ë∆+‘·y˚‘·Ô $TVü≤sTT˝Ÿ uÛÑøÏÔHé #ÓbÕŒ&ÉT. Ä Á|üÁøÏj·÷ Á|ü‘˚´ø£‘·ì
dü+<äs√“¤∫‘·+>± dü~«ìjÓ÷>∑+ #˚düT≈£îqï qe\ ø£ø£ÿ.
8. <ä[‘·yê<ä+˝Àì ¬s+&ÉT Á|ü<Ûëq Ádüe+‘·T\ |ü]$T‘·T\ì ø£ø£ÿ
n~Û>∑$TdüTÔ+~. ˇø£{Ï, _md”Œ Áù|]‘· dü«\Œø±*ø£ n~Ûø±s¡ uÛ≤>∑kÕ«eTýê<ä+.
¬s+&√~ yêdüÔe yÓ’s¡T<Ûë´\ düŒèVü≤˝Àì (ˇø£s¡ø£+) n+uÒ<äÿØj·T Ä<äs¡Ùyê<ä+.
yÓTT<ä{~Ï yÓTHÆ ê]{°\ì >±*øÏ e~* _d”\øÏ Ä~Û|‘ ü ´· X¯SÁ<ä ≈£î˝≤\øÏ e´‹πsø£+>±
Áu≤Vü≤àDãìj·÷ esêZ\‘√ »+≥ø£{≤º\ì n+≥T+~. ¬s+&√~ $<ëé+‘·T\,
202  $s¡T<ä∆
y˚T<Ûëe⁄\, Á|ü<ëÛ q Ádüe+‹ sê»ø°j÷· \˝À ˝Òì <ä[‘· ø±s¡´ø£s\Ô¡ ø±s¡´Áø£eTs¡V≤æ ‘·
≈£î\ìs¡÷à\Hêyê<ä+. á ¬s+&ÉT Ádüe+‘·T\˝Àq÷ ñeTà&ç>± ñqï eTs=ø£
ô|&É<Û√s¡DÏ ñ+~. <ëìøÏ $s¡T>∑T&ÉT ø£ø£ÿ qe\˝À <=s¡T≈£î‘·T+~. Ä <Û√s¡DÏ
<ä[‘·T\øÏ m<äTs¡j˚T´ nee÷Hê\ nDÏ∫y˚‘·\ dü÷{Ï s¡÷bÕ\ì e÷Á‘·y˚T
|ü{+ºÏ #·T≈£î+≥÷ yê{Ï #·T≥÷ºsê e÷Á‘·yT˚ <ä[‘· >∑T]Ô+|ü⁄ì ì]à+#˚ u≤~Û‘y· ê<ä+.
á yê<ë\˝À ˝À|æ+∫q Bs¡Èø±*ø£ kÕqT≈£L\ ø±s¡´Áø£e÷‘·àø£ dü«uÛ≤e+ ø£øÿ£ ˝À
|ü⁄wüÿ\+>± ñ+~. ø£øÿ£ qe\ nqTuÛeÑ +˝À ≈£Ls¡T≈£îb˛<äT. Äø±+ø£˝å Àq÷ ‘˚*b˛<äT.
J$‘·+˝ÀH˚ J$‘· düeTdü´\øÏ düe÷<Ûëq+ yÓ‘·T≈£î‘·T+~. |ü]cÕÿsê\qT
ªø£*Œ+#·<äTμ. n˝≤>∑ì j·T<∏ëdæú‹yê<ä ìÁwæÿj·T˝ÀøÏ ìÁwüÿ$T+#·<äT.
9. #·T+&É÷s¡T˝À ¬s&É÷¢ ø±s¡+#˚&ÉT˝À ø£eTà\÷ <ä[‘·y˚T<Ûë\øÏ bÕ\Œ&ç‘˚
Áu≤Vü≤àDÏC≤ìï $eT]Ù+∫ ˝≤uÛÑ+˝Ò<äì >∑T]Ô+∫q <ä[‘· ÁX‚DT˝À¢ ˇø£ uÛ≤>∑+
_jÓTd”Œ $»j·÷\‘√ #ê˝≤ dü÷Œ¤]Ô bı+~+~. Ç|ü⁄Œ&ÉT Ä~Û|ü‘·´ X¯SÁ<ä≈£î˝≤\÷
yÓqTø£ã&çq ≈£î˝≤\yêπs ‘·eTì Á|ü‘·´ø£å+>± n&ÉT>∑&ÉT>∑THê nD∫y˚düTÔHêïs¡H˚
ìwüß˜s¡ ìC≤ìï n~ ìwüÿs¡¸>± eTT+<äT ô|{Ïº+~. n+<äTe\¢ ø£eT÷´ìdüTº\˙
yÓTÆHê]{°\˙ _d”\˙ e~˝Òdæ ªnÁ>∑μ esêí\‘√ #˚‘·T\T ø£\T|ü⁄<ëeTì nqï~.
eT] ≈£î\ ìs¡÷à\q >∑T]+N Áu≤Vü≤àD°j·T $\Te\ e´‹πsø£ b˛sê≥+ dü+>∑r
@$T≥ì n&ç–‘˚, <ëìøÏ n~Ûø±s¡+ ø±yê* eTT+<äT nì »yê_∫Ã+~. <ä[‘·
ãVüQ»q ◊ø£´‘·≈£î |ü⁄Hê~ ˝Ò<äì ‘Óπ>dæ #Ó|æŒ+~. eTs√ <ä[‘·yê<ëìøÏ $<˚´
düs¡«dü«+. n~Ûø±s¡+ >∑T]+∫ eqs¡T\ >∑T]+∫ ø±s¡´Áø£eT+ ø±<äT ø£<ë ø£˙dü
<Ûë´düsTTHê ñ+&É<äT. á $<ë´s¡®Hêyê<ä+ qT+∫ <ä[‘·yê<ëìï m\¢j·T´
uÛ÷Ñ MTà<ä≈î£ ~+#·T‘ê&ÉT. $<ë´~Ûø£ <ä[‘· ÁX‚DT\ qT+∫ <äfi≤Ø\T ‘·|Œü b˛sê≥
j˚T<ÛäT\T |ü⁄≥º&É+ ˝Ò<äH˚ #˚<äTì #·÷ùd ø±uÀ\T m\¢j·T´ qe\˝À #·<äTe⁄≈£îqï
<ä[‘·T\øÏ kÕúqy˚T ˝Ò<äT. á ¬s+&ÉT s¡ø±\ X¯Á‘·Te⁄\ eTs√ dü+<äs¡“¤+˝À ø£*dæ
sêe&ÜìøÏ ÄkÕÿs¡y˚T ˝Ò<äT. y˚eTT\ m\¢j·T´ #·÷|æq J$‘·+ á ¬s+&ÉT n‹
(|ü]$T‘·) yê<ë\˝À ñqï ñeTà&ç ˝ÀbÕìï ãj·T≥ ô|&ÉT‘·T+~. ˇø£ n+≥sêì‘·q+,
nee÷q+ e+{Ï <ä[‘· J$‘·|ü⁄ ì‘·´ yêdüÔyê\qT ≈£L&Ü |üø£ÿ≈£î ô|{Ïº n~Ûø±s¡
b˛sê≥+, eqs¡T\ ø√dü+ Äsê{≤\ì eTT+<äT≈£î rdüT≈£î e#êÃ&ÉT. sêdæq
$wüj·÷\˝À ø±<äT e~˝Òdæq $wüj·÷\˝À ôd’‘·+ m\¢j·T´ $y˚#·q düŒwüº+>±
ø£qã&ÉT‘·T+~. Ç~ nqï\T ˝Òì ‘Ó\+>±D≤ qe\. Áu≤Vü≤àDT\T ˝Òì <ä[‘·
qe\. ø±˙ á ªÁbÕ+rj·Tμ qe\˝À Ä+Á<Ûä e\düyê<äT\T e÷Á‘·+ Á|üeTTK
bÕÁ‘·H˚ b˛wækÕÔs¡T.
10. y˚eTT\ m\¢j·T~ ]˝ÒwüHé <äèwæº. Äj·Tq J$‘êìï #·÷ùd rs¡T <ä[‘·
e÷]ÿ‡C≤ìøÏ dü ì ïVæ ≤ ‘· y Ó T Æ q ~. $T>∑ ‘ êyê<ë\˝Àì ˝ÀbÕ\ì m\¢ j · T ´
n~Û>∑$T+#ê&É+fÒq÷ yê{Ï˝À˝Òì düT>∑TD≤\˙ ˝À#·÷|ü⁄˙ Á|ü<ä]Ù+#ê&É+fÒq÷
Äj·TH˚<√ ªdüs¬ q’ μ düe÷C≤ìøÏ ã÷¢Á|æ+{Ÿì @<√ s¡÷bı+~+#ê&Éì yê~düTqÔ ï≥Tº>±
me¬s’Hê bıs¡ã&Ée#·TÃ. J$‘· yêdüÔyê\ qT+∫ <ëìøÏ nqT>∑TDyÓTÆq \øå±´\ì
@s¡Œs¡#·Tø√≈£î+&Ü Ä<äsêÙ\ Ä<Ûës¡+>± yêdüÔyê\ì e÷ì|ü⁄´˝Ò{Ÿ #˚ùdyê]ì
e÷sYÿ‡ ˇø£kÕ] kÂÿ+Á&É˝‡Ÿ nì nHêï&ÉT. |üP]Ô>± J$‘·+ Ä<Ûës¡+>±H˚ \øå±´\ì
s¡÷bı+~kÕÔ&ÉT m\¢j·T´. nsTTHê Ä \øå±´\T ìsêX¯»qø£+>± >±˙ n‘ê´X¯\T>±
>±˙ ø£ì|æ+#·ø£b˛e&É+ Äj·Tq Á|ü‹uÛÑ ø±<äT. |ü]dæú‘·T\˝À m<äTs¡T #·÷düTÔqï
ÄXÊ»qø£ eqs¡T\ düT_ÛøÏå‘·.
` $$<Ûä, Ä+Á<ÛäCÀ´‹, 2004
204  $s¡T<ä∆
Á>±e÷\T <Ûä«+dü+ ø±≈£î+&Ü
e÷s¡TŒ kÕ<Ûäé÷?
ªùd«#êÃ¤ yêDÏ » ´+ $|ü ¢ y êìøÏ <ë]rj· T >∑ \
<äqT≈£î+fÒ, ô|<ä› eTqTwüß˝≤sê, H˚qT <ëìì ÄVü‰«ìkÕÔqTμ
` ø±sY¢ e÷sYÿ‡ 1848
eTq }s¡T ø£$‘ê dü+ø£\q+˝À q÷≥ ns¡yÓ’
ø£$‘·\THêïsTT. M{Ïì sêdæqyês¡T mquÛ…’eT+~ ø£e⁄\T.
á dü+ø£\q+ kı+‘·ePs¡T MT<ä sêdæq ø£$‘·\ dü+ø£\q+.
m≈£îÿe eT+~ ø£e⁄\ kı+‘·ePfi¯ó¢ |ü˝…¢\T. ø±ã{Ïº ‘·eT
>∑‘êìï HÓeTs¡T y˚dTü ≈£î+≥÷ yê{ÏøÏ uÀ˝…&+É ‘· ø±\Œìø£‘ì·
CÀ&ç+#ês¡T. ø£e⁄\ }Vü≤\øÏ n&ÉT¶ y˚j·÷\ì mes¡÷
yê~+#·s¡T>±˙ eTT+<äTe÷≥ rs¡T #·÷ùdÔ ø£e⁄\
HÓeTs¡Ty˚‘ø· Ï @<√ n<∏+Ó {Ïd{
æ ì° ÄbÕ~+#·≥+ ø£ì|ædTü +Ô ~.
ˇø£ÿ{Ï e÷Á‘·+ ì»+. M]˝À Á|ü‹ ˇø£ÿs¡÷ eTVü‰
}Vü‰XÊ\T\T. ø£e⁄˝À¢ }Vü‰X¯øÔÏ #ê˝≤kÕs¡T¢ düT>∑TDy˚T>±˙

nìï kÕs¡T¢ e÷Á‘·+ ø±<äT. Ms¡+<äs÷¡ e>∑dTü qÔ ï $wüjT· + #ê˝≤ es¡≈î£ ø£*Œ‘·yTÓ qÆ ~.
ì»yÓTÆq dü+<äsê“¤\˝À nuÛÑ´+‘·s¡ø£s¡yÓTÆq~. <ë<ë|ü⁄>± (<ës¡¢ yÓ+ø£fÒX¯«s¡sêe⁄
ø£$‘· ªe÷ePs¡T q$«+~μ ‘·|æŒùdÔ) á ø£e⁄\+<ä]˝À ˇø£ qeTàø£+ ã\+>±
e⁄+~. <ëì‘√ bÕfÒ n+‘·ø£Hêï nbÕj·Tø£s¡yÓTÆq ˇø£ eT÷&ÛÉqeTàø£+ ≈£L&Ü
e⁄+~. á ¬s+&ç{Ï˙ $T+∫q |ü⁄wüÿ\yÓTÆq nC≤„q+>±˙, dæ>∑TZ˝Òì‘·q+>±˙ ñ
+~. n~ eTØ $T‹MTs¡&É+ e\¢ <ä[‘· e÷]ÿ‡»+ ø=+‘· eTè<ÛäTe⁄>±H˚ nsTTHê
ø£\>∑CÒdüTø√ø£ ‘·|üŒ<äT.
eTT+<äT qeTàø£+: Ms¡+<äs¡÷ qeTTà‘·Tqï $wüj·T+ Á>±e÷\T q•+∫
b˛‘·THêïj·Tì, ˝Ò<ë e÷qe dü+ã+<Ûë\T q•+∫b˛‘·THêïj·Tì. Á>±e÷\˝À
e÷qe dü+ã+<Ûë\T m≈£îÿeì.
eT÷&ÛÉqeTàø£+: |ü≥ºD≤\˝À, q>∑sê\˝À e÷qe dü+ã+<Ûë\T ñ+&Ée˙
˝Ò<ë yê{Ï˝À e÷qe‘·«+ ‘·≈î£ ÿeì. <ä[‘· e÷]ÿ‡»+ Á>±e÷\T q•+∫ b˛yê\ì
ø√s¡T‘·Tqï<äqï $wüj·T+ ˇø£ÿkÕ] >∑Ts¡TÔ #˚j·T&É+ nedüs¡+. n+fÒ uÛÖ‹ø£+>±
yê{ÏøÏ ì|ü⁄Œ ô|{≤º\ì ø±<äT. e÷]ÿ‡»+ #Óù|Œ uÛÖ‹ø£yê<ëìøÏ ns¡ú+ n~
ø±<äT. Á>±e÷\˝Àì e÷qe dü+ã+<Ûë\T e÷]b˛yê*. n+<äT≈£î Ä<Ûës¡yÓTÆq ñ
‘·Œ‹Ô dü+ã+<Ûë\÷ yê{Ï˝À n+‘·sê“¤>∑yÓTÆq dü+düÿèr <Ûä«+dü+ ø±yê*. y˚TeTT
á ø£e⁄\T e÷qe dü+ã+<Ûë\ì Áù|eT>± #Ó|⁄ü Œø=H˚ dü+ã+<Ûë\T ≈£î\ dü+ã+<Ûë\ì
eT]∫b˛e<ä›ì ø√s¡T‘·THêïeTT. ≈£î\+ e÷qe‘ê«ìøÏ ÁbÕ‹|ü~ø£ ø±C≤\<äì
ô|’>± e´‹πsø£yÓTÆq<äì #Ó|üŒ<ä\T#·T≈£îHêïeTT. á dü+ø£\q+ ì+&Ü ø£ì|æ+#˚
ñ<ës¡yê<ä H√kÕº*®j·÷ ˇø£ e÷qdæø£ yê´~Û e÷Á‘·y˚T ø±<äT, ˇø£ kÕ+|òæTø£
Ä~Û|ü‘·´ <Û√s¡DÏ nì #·÷|ü<ä\#·T≈£îHêïeTT. d”«j·T dü+düÿs¡D <ë«sê ø±ø£b˛‘˚
ø£˙dü+ Á|üC≤kÕ«$Tø£ ñ<äé÷\ e\¢HÓ’Hê Ä >∑T]Ô+|ü⁄ sêe\dæ+~ sê˝Ò<äT.
ø£˙dü+ Ç|ü⁄Œ&ÉT eTqì dü+Á|ü~+#·ì Á|ü|+ü #· X¯≈î£ ˝Ô yÒ √ Ä |üì #˚dæ ô|&ÉT‘·Tqï|ü⁄Œ&ÓH’ ê
ÄVü‰«ì+#·&+É e÷ì @&ÉT|ü⁄>=≥Tº ø£$‘·«+ sêj·T&É+ eTq kÕ+düÿè‹ø£ n&Üdæ{.°
ô|¢V‰ü H√yé ˇø£kÕ] ˇø£ |ædìæ >=≥Tº &ÉãT“ø√˝ÀŒsTT e>∑dTü +Ô fÒ kÕquÛ÷Ñ ‹>±
ø±yê´ìï n\¢&+É M\Tø±<äì sêXÊ&ÉT. |ædìæ >=≥Tº‘q· + ø£Hêï rÁeyÓTqÆ , Á≈£Ls¡yTÓ qÆ
≈£î\ eédüú uÛÖ‹ø£ uÛÖ>√[ø£ kÕ+düÿè‹ø£ Ä<Ûësê\T q•+∫b˛‘·T+fÒ á
dü+ø£\q+˝Àì ø£e⁄\T ø£˙dü+ ñ‘ê‡Vü‰˙ï, ÄVü‰«Hê˙ï, Äq+<ë˙ï eTπs Ç‘·s¡
kÕqT≈£L\ uÛ≤yê˙ï ø£qãs¡#·˝Ò<äT. ô|’>± ~Á>±“¤+‹ø£s¡yÓTÆq $wüj·T+ @eT+fÒ
206  $s¡T<ä∆
yê{Ïì |ü⁄qs¡T<ä∆]+#ê\ì yê~düTÔHêïs¡T. Ç~ ≈£î\ eédüú ìs¡÷à\q ø√πsyê]
yê<äq≈£î $s¡T<ä∆+. n+‘˚ø±<äT düe÷» |ü⁄s√>∑eTHêìøÏ Ä≥+ø£+. Á>±e÷\T
e÷s¡TŒ˝Ò≈î£ +&Ü ø=qkÕ>∑T‘êj·÷ nH˚~ ne÷j·Tø£yTÓ qÆ Á|üXï¯ . kÕe÷õø£ XÊÁdüyÔ ‘
˚ \Ô·
Á|üø±s¡+ ô|≥Tºã&ç<ë] eédüú˝À Á>±e÷\T ø=‘·Ô s¡÷bÕìï bı+<äT‘êsTT. yê{Ï
ñ‘·Œ‹Ô $<Ûëq+˝À Ä<ÛäTìø£ |ü<ä∆‘·T\T ekÕÔsTT. bÕ‘· uÛÑ÷ dü+ã+<Ûë\ kÕúq+˝À
ô|≥Tºã&ç<ëØ uÛÑ÷ dü+ã+<Ûë\T @s¡Œ&ÉT‘êsTT. sê»´+ nH˚ø£ s¡÷bÕ˝À¢ ‘·q
Ä~Û|ü‘ê´ìï ø=qkÕ–k˛Ô+~. Á>±eT+ nH˚~ sê»´+ Ä~Û|ü‘ê´ìï |üP]ÔkÕúsTT˝À
neT\T #˚ùd ÁbÕ<∏ä$Tø£ j·T÷ì{Ÿ. n+fÒ sê»´+ πøe\+ kÕúìø£ j·T÷ì{Ÿ>±
e÷Á‘·y˚T |üì #˚düTÔ+<äì nqTø√qedüs¡+ ˝Ò<äT. ìC≤ìøÏ ôd’Hê´ìï $TqVü‰sTTùdÔ
Á>±eT+, sê»´+ neT\T #˚ùd nD∫y˚‘·\ ø£Hêï m≈£îÿe nD∫y˚‘·qT, m≈£îÿe
s¡ø±\ nD∫y˚‘˙· neT\T »s¡T|ü⁄‘·+~. eTq #·]Á‘· bı&ÉT>∑THê Á>±e÷\ <Ís¡H® ê´ìøÏ
ne÷qTwü‘ê«ìø° dü+≈£î∫‘·‘ê«ìø° e´‹πsø£+>± sê»ý˚T CÀø£´+ #˚dTü ø=ì e÷qe
Vü≤≈£îÿ\ì ø±bÕ&˚ Á|üjT· ‘·ï+ #˚j÷· *‡ e∫Ã+~. sê»´+ eT]+‘· CÀø£´+ #˚dTü ø=ì
Hê´j·T+ #˚j·÷\ì u≤~Û‘·T\÷ ñ<äéTø±s¡T\÷ dü+düÿs¡Ô\÷ Á|üuÛÑT‘ê«ìï
y˚&ÉTø√e&É+, ˇ‹Ô&ç #˚j·T&É+ »]–+~. Á>±eT+ ì»+>± á dü+ø£\q+˝Àì
ø£e⁄\÷ eTTK´+>± dü+ø£\qø£s¡Ô\÷ nqT≈£î+≥Tqï+‘· ne÷j·Tø£yÓTÆq<˚Hê,
n+<äyÓTÆq<˚Hê, ø±bÕ&ÉTø√e\dæ+<˚Hê, ì\u…≥Tºø√e≥+ M\Tø±ø£b˛‘˚ ø£˙dü+
Áù|eT>± >∑Ts¡TÔ ô|≥Tºø√<ä–q<˚Hê nH˚ Á|üX¯ï\T y˚düTø=ì <ëì >∑T]+∫ <ä[‘·
e÷]ÿ‡»+ #Óù|Œ<˚eTT+<√ #·÷&Ée\dæ+~>± ø√s¡T‘·THêï+.
Á>±eTdüTÔ\ eéd”úø£s¡D (k˛wü˝Ÿ Äs¡ZHÓ’CÒwüHé Ä|òt ùdŒdt) yÓTT<ä\Tø=ì
kÕ+düÿè‹ø£ Äes¡D<ëø± nìï{≤ e<äT\Tø√yê*‡q nH˚ø£ ne÷qTwü n+XÊ\‘√
ì+&ç ñ+≥T+~. Á>±eT+ eTTK´+>± <ä[‘·T\ø°, eTVæ≤fi¯\ø°, $ø£˝≤+>∑T\ø°,
|æ\¢\ø°, kı+‘·e´øÏÔ‘·«+ e⁄qïyê]ø° X¯Á‘·Te⁄. Á>±eT+ Ms¡+<ä]ø° ã+BÛU≤Hê.
ø±ø£b˛‘˚ á ∫Á‘·yÓTÆq nHê>∑]ø£ ne÷qTwü ã+BÛU≤Hê Á|ü‘˚´ø£‘· @$T≥+fÒ
nD–b˛j˚T yêfi¯¢‘√bÕ≥T nD∫y˚ùdyêfi¯ó¢ ≈£L&Ü Ç+<äT˝À ã+BÛ\T. Á>±eT\øÏ
e÷qe dü+ã+<Ûë\ MT<ä >∑T‘êÔ~Û|ü‘ê´ìï n|üŒC…ù|Œ <Û√s¡DÏ á dü+ø£\q+
Á|ü‘˚´ø£‘˚MT ø±<äT. á nHê˝À∫‘· <Û√s¡DÏ |ü\T≈£îã&ç á dü+ø£\q+ yÓ\T|ü\
≈£ L &Ü #ê˝≤ ã\+>± e⁄+~. e÷qe dü + ã+<Û ë \T |ü ˝ … ¢ \ øÏ yÓ \ T|ü \
ñ+&Éeqï≥Tº sêj·T&É+ bòÕ´wüHÓ’b˛sTT+~. ø±˙ >∑T]Ô+#ê*‡q eTTKýÓTÆq
$wüj·Ty˚TeT+fÒ ndü\T Á>±e÷\˝À eTqTwüß˝Ò ñ+&És¡T. πøe\+ ª≈£î\düTÔ˝Òμ ñ

+{≤s¡T. e÷qe dü+ã+<Ûë\T nì eTqyêfi¯ófl Äø±XÊì¬ø‘·T‘ Ô T· qï$ ≈£î\ dü+ã+<Ûë\T.
≈£î\ dü+ã+<Ûë\T dü«uÛ≤e‘êH˚ ne÷qTwüyÓTÆq$. Á>±e÷\˝À e´≈£îÔ\T ≈£L&Ü ñ
+&És¡T. Á|ü‹ e´øÏÔ ˇø£ ≈£î˝≤ìøÏ ˝Ò<ë ˇø£ ≈£î≥T+u≤ìø° ˇø£ e+X¯eèøå±ìøÏ
Á|ü‹ì~Û>± ‘·|üŒ ‘·q≈£î ‘êqT>± #·÷&Éã&˚ neø±X¯+ H˚s¡+ #˚dæq|ü⁄Œ&ÉT ‘·|üŒ
ø£\>∑<äT. H˚s¡+ #˚dæq+‘· e÷Á‘êq e´øÏÔ‘·«+ ˇq>∑÷s¡T‘·T+<äì Ä•+#·&É+
≈£î<äs<¡ Tä . e´≈£î\Ô H˚sê\≈£î (@$ H˚sê\ì Á>±eT+ ìs¡«∫düT+Ô B, mes¡T ìs¡«∫kÕÔs÷¡
nH˚ $wüj·÷ìï $düà]+∫Hê) ãè+<ë\ì •øÏå+#˚ ne÷qTwü Ä#ês¡+ >∑T]+∫
eTqøÏ ‘Ó*j·Tì~ ø±<äT. Ç|ü⁄Œ&ÉT á ne÷qTwü‘«· + |ü≥D º ≤\øÏ ≈£L&Ü k˛≈£î‘·qï~
ø±˙ <ëì |ü⁄{Ïºq÷s¡T }πs. e´≈£îÔ\T @s¡Œ&É{≤ìøÏ ≈£L&Ü Á>±e÷\ ìs¡÷à\q
nedüs¡+. ≈£î\ ìs¡÷à\q nH˚ nX¯j·÷ìï kÕ~Û+#·&ÜìøÏ mH√ï ñ<äé÷\T
e#êÃsTT. Á|üj·T‘êï\÷ »]>±sTT. ø±˙ n˙ï yÓ’|òü˝≤´\T>± $T–*b˛e&ÜìøÏ
#ê˝≤es¡≈£î Á>±e÷ìï ˇø£ eéd”úø£è‘· <äTsê#ês¡+>± #·÷&Éø£b˛e&É+, <ëìì
e÷s¡Ãø£b˛e&Éy˚T ø±s¡DeTH˚~ e÷ Á|ü‹bÕ<äq. ≈£î\ ìs¡÷à\q nH˚ ÄX¯j·T+
n\dæb˛sTT ≈£î˝≤\ eT<Ûä´ düe÷q‘·«+ e∫ÃHê dü]b˛‘·T+<äH˚ yê<äqøÏ ≈£î\
e´‘·sπ ø£yê<äT\T ~–e#êÃs¡+fÒ <ëìøÏ ø±s¡D+ Á>±e÷\T ø=+‘·es¡÷ ã\V”≤q+
ø±e&É+ ø±s¡DyÓTÆ‘˚ |üP]Ô>± <Ûä«+dü+ ø±ø£b˛e&É+ $T–*q ø±s¡D+.
Á>±e÷\ì dü«#·Ã‘ ¤ ø· ,° ne÷j·Tø£‘ê«ìø° nqTã+<Ûë\ø° Ä\yê\+>± #·÷&É&+É ,
ÄK]øÏ |ü#·Ãì Á|üø£è‹øÏ ì\j·÷\T>± ≈£L&Ü #·÷&É&É+ n\yê≥T. eT+∫˙s¡T,
eT+∫ ÄVü‰s¡+ e+{Ï dü<äTbÕj·÷\øÏ ≈£L&Ü Á>±eT+ |üsê´j·T|ü<äyÓTÆ ≈£L#·T+~.
Çe˙ï ø£\Œq\ì <ä[‘· e÷]ÿ‡»+ yê~düTÔ+~. ì»+>± Á>±e÷\T dü«sêZ\T
ø±eì #·÷|ü&&É ÜìøÏ ô|<ä>› ± Ä<Ûësê˝ÒMT #·÷|üqø£ÿs¡ ˝Ò<Tä . Á>±e÷\qT Ç+‘·>±
bı–&˚yê]˝À m≈£îÿe eT+~ |ü≥D º ≤\˝À ìe•dü÷+Ô {≤s¡T. ˝Ò<ë neø±X¯+ ∫øÏÿq
yÓ+≥H˚ |ü≥D
º ≤ìøÏ eTø±+ e÷πsÃ+<äT≈£î dæ<+∆ä >± ñ+{≤s¡T. ‘·|Œü ìdüs¬ ’ ñ+≥THêïeTì
yê~+#·&ÜìøÏ ≈£L&Ü á ≈£îVü‰Hê Á>±eTyê<äT\ø° M\T ≈£î<äs¡<äT. m+<äTø£+fÒ
e\dü bÕ\q˝Àì uÛ≤s¡‘· <˚X+¯ ˝ÀqT, ◊s√bÕ˝ÀqT »]–q≥Tº>± dü«‘·+Á‘· uÛ≤s¡‘·
<˚X¯+˝À (ÁbÕC…≈£îº\T e+{Ï yê{Ï ìsêàD+ ø√dü+ »]|æq ã\e+‘· ‘·s¡*+|ü⁄\T
BìøÏ ˇø£ eTTKýÓ T Æ q $TqVü ‰ sTT+|ü ⁄ ) ã\e+‘· + >± bò Õ ´ø£ º Ø ˝À
|üì#˚sTT+#·T≈£îH˚+<äT≈£î |ü˝\¢… qT <Û«ä +dü+ #˚dæ »Hê\qT ‘·s*¡ +#·˝<Ò Tä . øπ e\+
|ü≥ºD≤\˝À e÷Á‘·y˚T n+~|ü⁄#·TÃø√>∑\ neø±XÊ\qT yê&ÉTø=ì |ü˝…¢˝À¢ ˝Òì
Äø£s¡¸D˙, >=|üŒ<äHê˙ï }Væ≤+#·T≈£î+≥÷ sêùd á ø£$‘·\qT ˇø£ e÷qdæø£
208  $s¡T<ä∆
n|üdüe´ <Û√s¡DÏ>± ‘·bÕŒ, >∑‘êìï eT+∫ s¡+>∑T˝À¢ }Væ≤+#·T≈£îH˚ ‘·≈£îÿe
kÕúsTT y˚T<Û√yê´bÕs¡+>± ‘·bÕŒ, e÷qe dü+ã+<Ûë\ |ü⁄qs¡T<äs∆ D ¡ Á|üjT· ‘·ï+>±H√
Á|ü|ü+Nø£s¡D <äTwüŒ]D≤e÷\øÏ düŒ+<äq>±H√ #·÷&É&É+ ‘·|ü⁄Œ. |ü≥ºD≤\≈£î
#˚s¡Tø√yê\ì ‘·|üq|ü&ç, Á>±eT+ qT+∫ ãj·T≥|ü&Ü\ì ô|qT>∑T˝≤&ç ˝Ò<ë
ã‘·ø£˝Òø£ ãj·T≥|ü&ç, ∫e]øÏ |ü≥ºD≤\˝À dæús¡|ü&çq ø£e⁄\T Á>±e÷\T eTVü‰
ñ<ë‘· Ô y Ó T Æ q eH˚ ÁuÛ Ñ e TqT ‘· e T≈£ î ‘êeTT ø£ * Œ+#· T ø=ì bÕsƒ ¡ ≈ £ î \qT
eTuÛ´Ñ ô|&ÉT‘·T+{≤s¡T. Bì˝Àì ø£*Œ‘· n+XÊìï n˝≤ e⁄+∫, Bì uÛÖ‹ø£ |ü⁄Hê~ì
ˇø£kÕ] |ü]o*+#·T≈£î+<ë+.
Çwü|º Pü s¡«ø£+>±H˚ Á>±e÷\qT $&ç∫e∫Ãq yês¡T≈£L&Ü ø√˝ÀŒj˚T $wüj÷· \T
ø=ìï e⁄HêïsTT. Ä~Û|ü‘·´ ≈£î˝≤ìøÏ #Ó+~qyêfi¯ó¢ |ü≥ºD≤\˝À #ê˝≤kÕs¡T¢ ‘·eT
Ä~Û|ü‘·´+ |ü⁄≥Tºø£ e\¢ sê<äì ‘Ó\TdüT≈£î+{≤s¡T. |ü⁄≥Tº≈£ kÕj·T|ü&ÉT‘·T+~
>±˙ dü]b˛<äT. ô|’>± #ê˝≤kÕs¡T¢ ‘·eT >=|üŒ |ü⁄≥Tº≈£qT ÇHéy√ø˘ #˚düTø√≈£î+&Ü
dü+ã+~Û‘· <äsê®\ì nqTuÛ$Ñ +#·&+É ≈£î<äs<¡ Tä . Çe˙ï |ü≥D
º ≤\˝À ã‘·T≈£î‘·Tqï
e÷J Á>±eT Ä~Û|ü‘·´ ≈£î˝≤\ e´≈£îÔ\ eTqdüT‡˝˝À ˇø£ Ä<äTsê›˙ ndü+‘·è|æÔ˙,
@<√ ø√˝ÀŒj·÷eTqï yê´≈£î\‘·˙ ø£*–kÕÔsTT. |ü⁄≥Tºø£‘√ e∫Ã|ü&˚ <äsê®\˙,
ôVA<ë\˙, >ös¡yê˙ï nìï+{Ïø£Hêï $T+∫ ‘·eT ø£Hêï |ü⁄≥Tºø£‘√H˚ ˙#·dæú‹˝À
|ü&çe⁄+&˚ ãè+<ë\‘√ ìs¡+‘·s¡ b˛*ø£˝À bı+<˚ >∑sê«ìï ø√˝ÀŒsTTq ~>∑T\T
qT+∫ Á>±e÷\T eTVü‰<äT“¤‘ê\T>± ø£ì|æ+#·&É+, ∫e]øÏ e÷qe‘ê«ìøÏ kÕºsY
Vü≤ÖCŸ\T>± ≈£L&Ü ‘√düTÔ+{≤sTT. n˝≤>∑ì <äsê®\T ‘·øÏÿq ‘·≈£îÿe |ü⁄≥Tºø£
|ü⁄{Ïºq ãè+<ë\ ø£+fÒ ‘˚s¡>± Ä~Û|ü‘·´+˝À e⁄+&É≥+ e+{Ï$ Á>±e÷\qT
|ü⁄qs¡T<ä∆]+#·˝Òe⁄. Á|üsTTy˚≥T nH˚ uÛ≤eq, Á|üsTTed” nH˚ neø±X¯+, eTqøÏ
dü+ã+~Û+∫q Á|ü‹ $wüjT· +˝Àq÷ @ ˇø£ÿs¬ H’ ê m|ü⁄Œ&ÓH’ ê CÀø£´+ #˚dTü ø√≈£î+&Ü
e⁄+&˚ ùd«#·Ã¤ nHêeTø£‘·, e´≈£îÔ\T>± >∑T]Ô+|ü⁄, sTT+ø± Á>±e÷\˝À M\Tø±ì
mH√ï e÷qe ôVA<ë\ s¡T∫ #·÷dæq ‘·sê«‘· Çø£ |ü≥ºD≤\qT $&ç∫ Á>±e÷\≈£î
‹]– #˚s&¡ +É M]øÏ M\T ø±<äT. Á>±e÷\˝À ‘êeTT ‘˚s>¡ ± nqTuÛ$Ñ +∫q ôVA<ë\T,
Ä~Û|ü‘ê´\ì ªø√˝ÀŒj·÷eTqT≈£îH˚μ yÓqø£u≤≥T‘·HêìøÏ, n˝≤>∑ì |ü≥ºD≤\˝À
M\j˚T´ nH˚ø£ e÷qe Vü≤≈£îÿ\ì, e<äT\Tø√˝Òq+‘·>± y=+≥ã{Ïºq Hê>∑]ø£‘·øÏ
eT<Ûä´ ø£*π> |òüTs¡¸D˝À+#˚ |ü˝…¢\ >∑T]+∫q |üs¡eX¯>±Hê\T ãj·T˝Ò›s¡T‘êsTT.
n+fÒ kı+‘· ePs¡T >∑T]+∫, <ëì |ü#·Ã<äq+ >∑T]+∫ sêùd ø£$‘·\˙ï n˝≤+{Ï
|òüTs¡¸D˝ qT+∫, eTH√yÓ’Ks¡T\ qT+#˚ |ü⁄≥Tºø=düTÔHêïj·Tì ø±<äT. X¯Øsêø£è‘·\qT

ã{Ïº ø±ø£, bòÕ´wüqq¢ T ã{Ïº ã≥º\T rdüT≈£îqïfÒ,º nqTø£qï<ëìï ã{Ïº, nqTuÛ$Ñ +∫q
<ëìì ã{Ïº ø±ø£, s¡#·Hê kÕ+Á|ü<ëj·÷\qT ã{Ïº bòÕ´wüHé ø=B› sêùd ø£$‘·«y˚T
sê•˝À m≈£îÿe. kÕº+&ÉsY¶ yÓT<∏ä&é≈£î dü]|ü&˚˝≤ <ä{Ïº+∫ ‘·eT Á>±e÷ìøÏ ˝Òì
düT>∑TD≤\qT n+≥>∑{,ºÏ sêj·T&É+ ìC≤ìøÏ ∫qï ˝À|üyT˚ . eTVü‰ nsTT‘˚ eTìï+#·>\∑
dü«\Œ H˚s¡y˚T. ø±˙ ‘êeTT y=<äT\Tø√yê*‡ e∫Ãq n|üŒqyÓTÆq Ä~Û|ü‘ê´\
>∑T]+N u…+>∑˙ Ç˝≤ <=+>∑‘·q+>± rs¡TÃø√e&Üìï y=~˝…j·÷´*‡q nedüs¡+
˝Ò<äT. e÷ yê<ä+ >∑‘êìï |ü≥Tºø=ì y˚˝≤&É&Üìï $eT]Ù+#·&É+ ø±<ä˙, ‘·sê«‹
ø±˝≤ìï eTT+<ä{Ï ø±˝≤\ ø£Hêï eT+∫$ ø±eH˚ düŒèVü≤ <ä[‘· e÷]ÿ‡»+˝À
n‹ø°\ø£yÓTÆq<äì >∑T]Ô+#ê*.
ª$$<Ûäμ Ä+Á<ÛäCÀ´‹,
21 pHé 2004
210  $s¡T<ä∆
#·\+ ªyÓTÆ<ëq+μ
bÕsƒ¡ø£ |ü]o\q
s¡#q· ì m+‘· ˝À‘·T>± #·÷ùdÔ n+‘· >±&ÛyÉ TÓ qÆ n+XÊ\T
ãj·T≥ |ü&ÉT‘êsTT. BìøÏ ø±yê*‡+~ ‘·$«b˛ùd z|æø£.
n&É÷]¢ s¡|Tüò TsêeTsêE ªªyÓT<Æ ëq+ ˝À‘·T˝À¢ø.Ï . b˛dtº yÓ÷&ÉsïY
|ü]o\qμμ (myÓTk˛ÿ |ü_øπ¢ wüH‡é , $»j·Tyê&É, 2003) nì
ˇø£ ‘·$«b˛ùd |üì #˚XÊ&ÉT. b˛dtº yÓ÷&ÉsïY <äèø£Œ<∏+ä qT+&ç
#· \ + ªyÓ T Æ < ëq+μ˝Àì ø=ìï ˝À‘Ó ’ q n+XÊ\qT
Ä$wüÿ]+#ê&ÉT. s¡#·q qT+∫ s¡#·sTT‘·qT y˚s¡T #˚dæ
|ü]+ƒ #˚ $<Ûëq+ e\¢ e#˚Ã |ò*ü ‘ê\T _Ûqï+>± ñ+{≤sTT.
yê#·ø+£ <ëìø£<˚ ˇø£ dü«‘·+Á‘· eédüú nì ìsêàDyê<ä+
Á|üø{£ +Ï ∫+~. yê#·ø+£ dü+øπ ‘ê\ eédüú nì $X‚w¢ +æ ∫+~.
n+<äTøπ s√˝≤ u≤sY‡Ô ªs¡#j · T· ‘· eTs¡D+μ Á|üø{£ +Ï ∫ q÷‘·q
n<Û´ä j·÷ìøÏ Hê+~ |ü*ø±&ÉT. nsTT‘˚ Ä ‘·sT¡ yê‘· e∫Ãq
ìs¡àDyê<ëq+‘·sy¡ ê<äT\T s¡#q· ndæ‘ Ô ê«ìï, Ä~Û|‘ ü ê´ìï
‹s¡düÿ]+∫ bÕsƒ¡≈£î&çøÏ ÁbÕ<Ûëq´‘·ì#êÃs¡T. n<˚ bÕsƒ¡ø£

düŒ+<äq $eTs¡Ù (Ø&ÉsY ¬skÕŒHé‡ ÁøÏ{Ïdæ»+). á |ü<ä∆‹ bÕsƒ¡≈£î\qT ≈£L&Ü
$uÛÑõ+∫+~. yê#·ø±ìï }πsÿ #·<äTe⁄‘·÷ yÓfi‚fl bÕsƒ¡≈£î&ÉT s¡#·q˝Àì U≤∞\qT
|üP]+#· ˝Ò&ÉT. yê#·ø±ìï XÀ~Ûdü÷Ô U≤∞\qT |üP]dü÷Ô |ü⁄q]ï]à+#˚yê&ÉT ñ
‘·eÔ T bÕsƒ≈¡ î£ &ÉT. n+<äTøπ s¡#s· TT‘· ndü+|üPs¡+í >± e~˝Òdqæ yê#·ø±ìï bÕsƒ≈¡ î£ &ÉT
|üP]Ô #˚kÕÔ&Éì á $eTsêÙ dæ<ë∆+‘·+ qeTTà‘·T+~.
n&É÷¢] s¡|òüTTsêeTsêE n˝≤ yÓTÆ<ëq+ s¡#·q˝Àì U≤∞\qT |üP]+#˚
n<Ûä´j·Tq+ #˚XÊ&ÉT. s¡#·sTT‘·ì |üP]Ô>± ìsêø£]+#·&É+ s¡|òüTTsêeTsêE øÏwüº+
˝Ò<äT. ªªnB ø±ø£, eTq≈£î yêfi¯fl˝≤>± ˇø£ yê#·ø£+ ˇπø ns¡ú+ nH˚ Ä#ês¡+ ˝Ò<äT.
ø±ã{Ïº, n˝≤+{Ï ìã<ä∆‘·, ì]›wüº‘· ñ+~. ø±ã{Ïº yêfi¯ó¢ ~Ûø£ÿ]+∫, <ëìøÏ
Á|ürø±s¡+>± s¡#·sTT‘·ô|’, s¡#·qô|’ $<Ûä«+kÕìøÏ |üPqTø=ì, bÕsƒ¡≈£îDÏí, uÛ≤cÕ´ìï
Á|ü‹wæº+#˚ rÁe #·s¡´≈£î |üPqTø√yê*‡ e∫Ã+~. eTq≈£î Çø£ÿ&É sTT˝≤+{Ï
#·]Á‘· ˝Ò<äT ø±ã{Ïº ˇø£ yê#·ø£+ qT+∫ s¡ø£s¡ø±\ uÛ≤cÕ´\T rùd dü+Á|ü<ëj·T+
eTq≈£î+~ ø±ã{Ïº eTq+ s¡#·sTT‘·qT ~Ûø£ÿ]+#·e\düì nedüs¡+ yê#·ø±ìï
‘·>\∑ u…{≤º*‡q nedüse¡ T÷ ˝Ò<Tä . s¡øs£ ø¡ ±\ $_ÛqïyÓTqÆ ns¡eú +‘·yTÓ qÆ , uÛ≤cÕ´\qT
Á|ü‹bÕ~+#·e#·TÃμμ nì ù|.92˝À $e]+#ê&ÉT. á ñ<ës¡yê<ä <Û√s¡DÒ Äj·TDÏí
#·˝≤ìï sêCÒX¯«]‘√, s¡eTD eTVü≤]¸ì nMTsY‘√ b˛\Ã&ÜìøÏ Áb˛‘·‡Væ≤+∫+~.
ªªyÓTÆ<ëq+˝À nMTsY #·÷|ü⁄\≈£î, s¡eTD eTVü≤]¸ #·÷|ü⁄\≈£î #ê˝≤
b˛*ø£\THêïsTT. nMTsY #·÷|ü⁄\T sêCÒX¯«] J$‘·+˝À ‘·TbòÕqT πs|æ n\»&ç
düèwæº+∫ ø√‘·Ô J$‘êìøÏ Hê+~ |ü*ø±sTT. s¡eTD eTVü≤]¸ #·÷|ü⁄\T #·˝≤ìï
J$‘ê+‘·+ ø£fÒºXÊsTT ø±˙ á ¬s+&ÉT dü+|òüT≥q\˝Àì #·÷|ü⁄\ rÁe‘·˝À,
˝À‘·T˝À ‘˚&Ü\T+&Ée#·TÃ. ø±˙, á ¬s+&ÉT dü+|òüT≥q\T sêCÒX¯«] J$‘êìï,
#·\+ J$‘êìï ô|<ä› eT\T|ü⁄\T ‹bÕŒsTTμμ (ù|.21) n+{≤&ÉT. #·˝≤ìï s¡#·q
qT+∫ y˚s¡T #˚j·Tø£b˛e≥+ e\¢ e∫Ãq |òü*‘·$T~.
ì»y˚T, nMTsY e÷s¡TŒ #Ó+<ä˝ìÒ düe÷» Á|üeè‹øÏ dü+øπ ‘·+. s¡eTD eTVü≤]¸,
e÷qe⁄˝À¢ e÷s¡TŒ #Ó+<äì <Ó’$ø£ Á|üeè‹ÔøÏ dü+πø‘·+. ø±˙ sêCÒX¯«] e÷πs Á|üeè‹
ø£\~. n+<äTøπ nMTsY ‘·q nÁ|üeè‹Ô ì+∫ ãj·T≥|ü&˝É øÒ £ Ä‘·àVü≤‘·´ #˚dTü ≈£îHêï&ÉT.
s¡eTD eTVü≤]¸ ˝Àø£+ qT+∫ ø£qTeTs¡T>∑j·÷´&ÉT. qeTTà≈£îqï sêCÒX¯«], #·\+
<ë]‘·bÕŒs¡T.
n&É÷¢] s¡|òüTTsêeTsêEqT ≈£L&Ü á yê#·ø£ |üsƒ¡q+ qT+∫ ‘·|æŒùdÔ ø=ìï
yêdü$Ô ø£ n+XÊ\qT ìwüÿs¡>¸ ± |ü]o*+#·e#·TÃ. b˛dtº yÓ÷&É]ï»+ <˚ìï |ü]o*düT+Ô <äH˚
212  $s¡T<ä∆
n+XÊìï Linda Hutcheon ‚ “it questions the very bases of any certainty
nìï
(history, subjectivity, reference) and of any standards of judgment”.
ì]›wüº ìs¡íj·T Á|üø£≥q*ï b˛dtº yÓ÷&ÉsYï |ü]o\q Á|ü•ïdüTÔ+~. n+<äTe\¢ á
s¡#·q rs¡TŒ*ï |ü]o*+#ê*‡ e⁄+~.
á s¡#·q yÓTÆ<ëq+ qe\ì |ü]o*+∫q yÓT<∏ä&Ü\J dü>∑+ ìsêàDyê<ä+,
dü>+∑ $ìsêàDyê<ëì~. ìsêàDyê<ä+ Presence (ñ|üd‹úæ ) >∑T]+#˚ #·]ÃdüT+Ô ~.
n+fÒ, s¡#·q˝À #Ó|æŒq n+XÊ˝≤<Ûës¡+>± Á|üeè‘·TÔ\ eT<Ûä´ $s¡T<ä∆ dü+ã+<Ûë\ìï
s¡#q· ìj·Te÷\T, kÕVæ≤‘·´ Ä#êsê\ H˚|<ü ´ä∏ +˝À $X‚w¢ dæ Tü +Ô ~. n+<äT≈£î ~«<ÛëÁ≈£î‘·
dü+ã+<Ûë\ (u…’qØ ]˝ÒwüHé‡) MT<ä Á<äTwæº ì\T|ü⁄‘·T+~. Nø£{Ï - yÓ\T>∑T, Ád”Ô -
|ü⁄s¡Twüß&ÉT, e÷≥ - *|æ, eT+∫-#Ó&TÉ , ˙‹-n$˙‹ Ç˝≤ dü+ã+<Ûë*ï $X‚w¢ dæ Tü +Ô ~.
á s¡#q· ≈£L&Ü s¡eTD eTVü≤]¸-#·\+, #·\+-yÓT<Æ ëq+, nMTsY-sêCÒX«¯ ], u≤\´+
- j·Te«q+ e+{Ï ~«<ÛëÁ≈£î‘· dü+ã+<Ûë˝À¢+∫ |ü]o*düTÔ+~. nsTT‘˚ á
|ü<ä∆‹ e\¢ ‘·–q |òü*‘·+ sê<äì $ìsêàDyê<ä+ #Ó|æŒ+~. $ìsêàDyê<ä+
ø£ìŒ+#˚<ëì ø£qï ø£ìŒ+#·ì<ëìï (nqT|üdæú‹) nH˚«wædüTÔ+~. n+fÒ ñ|üdæú‹
ø£qï nqT|üd‹úæ MT<ä ÁX¯<∆ä ô|&ÉT‘·T+~. ñ|üd‹úæ ì e÷Á‘·yT˚ #·÷&É¶+ e\¢ nqT|üd‹úæ
ø£qTeTs¡T>∑e⁄‘·T+<äì &Ó]&Ü n+{≤&ÉT. dü‘´· yÓT|ü⁄Œ&É÷ s¡V≤ü dü´+>± e⁄+≥T+<äì
n+{≤&ÉT. *+&Ü Vü≤Nj·THé ≈£L&Ü Ç˝≤ n+~. The modernist concept of
single and alienated otherness is challenged by the postmodern questioning
of binaries that conceal hierarchies (self/other) n+≥T+~.
n+<äTøπ á s¡#q· qT yÓT<Æ ëq+˝À #Ó|Œü ì u≤\´+ >∑T]+∫, nMTsY eTs¡D+
>∑T]+∫ #·]ÃdüTÔ+~. s¡#·q˝À #Ó|üŒì nH˚ø£ ì>∑÷&ÛÉ n+XÊ*ï yÓ*øÏrùd |üì
#˚dæ+~. u≤\´+ >∑T]+∫ ÄdüøÏÔø£s¡yÓTÆq #·s¡Ã #˚dæ+~. sêCÒX¯«]øÏ ‘·*¢ ˝Ò<äì,
ô|+|ü⁄&ÉT ‘·*¢ dü÷s¡eTà <ä>∑Zs¡ ô|]–+<äì dü÷∫+#·ã&ç+~. ªb˛˙, neTàì
‘·\T#·Tø√. ìqTï ô|+∫ ô|<ä›<ëìï #˚dæ, j˚T<√ e÷ n+<ä]øÏ Á|ü‹wüº ‘ÓkÕÔeìμ
(ù|. 35) nH˚ yêø±´ìï s¡|òüTTsêeTsêE Á|ükÕÔ$kÕÔ&ÉT.
Çø£ÿ&É >∑eTì+#ê*‡q $wüj·T+, ô|+∫ ô|<ä›<ëìï #˚dæ+<ä+{≤&˚ ø±˙
ªø£˙, ô|+∫+~μ nq&ÉT. n+fÒ sêCÒX¯«]øÏ ø£qï‘·*¢ y˚s¡T. ô|+∫q ‘·*¢ y˚s¡T.
Ç+ø± Bìï düeT]∆+#·&ÜìøÏ ªªÄj·Tìï Áù|$Tk˛Ô H˚qT Äj·Tq sTT+{À¢ e⁄qï|ü⁄Œ&ÉT
ˇø£kÕ] sTT+>∑¢+&ÉT yÓ[¢e∫Ãq Äj·Tq ùdïVæ≤‘·TDÏí rdüTø=∫Ã ‘·q‘√ uÛÀ»q+
e&ç¶+#·eTHêïs¡T. düùdMTsê M˝Ò¢<äHêïqT. ø±s¡D+ - e÷ ô|‘·Ô*¢ dü÷s¡eTà>±]øÏ
Hê MT<ä ø√|ü+ edüTÔ+~ (ù|. 14) nì Ä yêø±´ìï sTTø£ÿ&É $]#˚kÕÔ&ÉT.
ìC≤ìøÏ sêCÒX¯«] ø£qï‘·*¢ <ä>∑Zπs ô|]–+~. ô|’q ñ<äVü≤]+∫q e÷≥\T
sêCÒX¯«] >∑‘·+˝À ‘·qT m+‘· ÁbÕ‹e‘·´+ bÕ{Ï+#˚<√ #Óù|Œ dü+<äs¡“¤+˝Àì$.
‘·q ÁbÕ‹e‘ê´ìï ô|‘·Ô*¢ dü÷s¡eTà, ‘√&ç ø√&É\T X¯+øÏkÕÔs¡ì #ê˝≤ |ü≥Tº<ä\
Á|ü<ä]Ù+∫+~. ªª‘√&ç ø√&É\T qqTï yÓ˝ÒkÕÔqì u…~]düTÔ+~. qe⁄«˝≤≥≈£î˝≤>∑Tμμ
(ù|.14) nH˚~ BìøÏ s¡TEe⁄. n+‘˚ø±<äT. nMTsY sêCÒX¯«] ìedæ+#˚ >∑T&çôd
|üø£ÿq bÕπs ôd\j˚T{Ïì ‘·q ‘·*¢ Ç+{À¢ |üì MT<ä _õ>± ‹]π> <ëì‘√
b˛\TdüTÔ+~. ªªe÷ >∑T&çôd |üø£ÿq ∫qï j˚Ts¡T. m|ü⁄Œ&É÷ ‘=s¡>± |ü]¬>‘·TÔ‘√
e⁄+≥T+~. <ëìï #·÷ùdÔ, me«]‘√ e÷{≤¢&Éø£ Ç+{À¢ |üì MT<ä jÓT|ü⁄Œ&É÷
‹]π> e÷ neTà C≤„|øü +£ e#˚Ã~ (yÓT<Æ ëq+, ù|.13). Çø£ÿ&É e÷ ô|‘·*Ô ¢ nq˝Ò<Tä .
düŒwüº+>± e÷ neTà n+~. n+<äTe\¢ ÄyÓT≈£î ‘·*¢ ñ+<äì uÛ≤$+#=#·TÃ.
ìC≤ìøÏ sêCÒX¯«]øÏ ‘·+Á&ç ˝Ò&ÉT. neTà, nqïj·T´‘√ ø£*‡ y˚Tqe÷eT
Ç+{À¢ ô|]–+<äì uÛ≤$+#=#·TÃ. sêCÒX¯«], ÄyÓT e÷eTj·T´ *<ä›s¡÷ mø£ÿ&Ü
‘·+Á&ç >∑T]+∫ Á|ükÕÔ$+#· ˝Ò<äT. neTà >∑T]+∫ Ä˝À∫+#·eTqï e÷eTj·T´
Hêqï >∑T]+∫ m+<äT≈£î Ä˝À∫+#·eTq˝Ò<äT? yêfi¯¢eTà Ä sTT+{À¢ me«]‘√
e÷{≤¢&˝É <Ò Tä . m+<äT≈£î? ãVüQXÊ sêCÒX«¯ ] Hêqï #·ìb˛sTT e⁄+{≤&ÉT. n‘·ì‘√
ÄyÓT≈£î m˝≤+{Ï rj·Tì ˝Ò<ë #˚<äT C≤„|üø±\T ˝Òø£b˛sTT e⁄+&=#·TÃ. ˝Ò<ë
‘·qT |ü⁄≥º>±H˚ ˝Ò<ë |ü⁄≥ºø£ eTT+<√ #·ìb˛sTT e⁄+&=#·TÃ.
sêCÒX¯«] u≤˝≤´ìï ÄyÓT ‘·*¢ ø√D+ qT+∫ |ü]o*ùdÔ ‘·q≈£î ‘·+Á&ç ˝Òì
˝À≥T yÓTT<ä{Ï qT+∫ ø£\es¡ ô|&ÉT‘·T+~. n~ ˇø£ nuÛÁÑ <ä‘ê uÛ≤yêìï ø£*+Z ∫+~.
e÷eTj·T´ nqïj·T´, es¡dü≈£î ‘Ó*dæq n‹ düMT|ü eT>±fi¯ófl, M]˝À ‘·+Á&ç
ø£ì|æ+#˚ neø±X¯+ ˝Ò<Tä . ‘·*¢ nqTuÛ$Ñ +#˚ ˇ+≥] J$‘·+ ã\yÓTqÆ eTTÁ<äyd˚ +æ ~.
nìï ø√˝ÀŒsTTq ‘·*¢ dæú‹ì ‘·qT @Hê&É÷ nqTuÛÑ$+#·≈£L&É<äH˚ eTTÁ<äqTy˚dæ
ñ+&Ée#·TÃ. nsTT‘˚ ‘·qT Ä•+∫q nqTuÛÑe+, uÛÑÁ<ä‘· uÛÑs¡Ô ì+∫ \_Û+#·&É+
˝Ò<äqï~ nMTsY ø£ì|æ+#êø£ ‘√∫+~. eTqdüÔ‘·« n<Ûä´j·Tq+˝À ÁbòÕsTT&é #Ó|æŒq
‘·+Á&ç πø+Á<ä+>± #˚dæ |ü]o\q≈£î _Ûqï+>± \ø±Hé ‘·*¢ ø√D+ qT+∫ |ü]o\q
»s¡>±\ì Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT. n˝≤ »]– e⁄+fÒ á s¡#q· #˚dqæ |ü]o\q |ò*ü ‘·+
eTs√ $<Ûä+>± ñ+&˚~.
nMTsY sêCÒX«¯ ]ì e~* mø£ÿ&çø¬ [flq≥Tº? nìï s√E\T sêCÒX«¯ ] ˝Ò≈î£ +&Ü
m˝≤ ã‘·>∑Z*>±&ÉH˚~ #·]Ã+#·≥+ eTT+<äT eTT+<äT »s¡>±*‡q n<Ûä´j·Tq+.
nMTsY sêCÒX«¯ ]ì e~˝Òùd~ eTT+<äT>±H˚ dü÷∫kÕÔ&TÉ . uÛÀ»HêìøÏ |æ*∫q sêCÒX«¯ ]‘√
214  $s¡T<ä∆
ªªÇ~>√ edüTÔHêï bÕe⁄sêsTTì e~˝Òdæμμ n+{≤&ÉT. ø£&ÉT|ü⁄˝À _&É¶ >∑T]+∫
b˛{≤¢&ç Ä ‘·sê«‘· e~* yÓ[flb˛‘ê&ÉT. nMTsY mø£ÿ&ÉT+~ MTsêøÏ ‘Ó\TdüT.
MTsê ì‘·´+ sêCÒX¯«]‘√ ñHêï nMTsY‘√ ø£eT÷´ìπøwüHé ø£*– ñHêï&Éqï~
}Væ≤+#·e#·TÃ. j˚T{Ï ne‘·* }]˝À ‘√fi¯fl kÕôV≤uŸ ≈£L‘·T]‘√ düs¡<ë>± ñ
+&ç ñ+&=#·TÃ. nu≤s¡H¸ é ‘·sê«‘· e∫Ãq nMTsY sêCÒX«¯ ]ì eTqT|ü{øÏ q£ ï n+<ä+>±
ñHêïe+{≤&ÉT. n+fÒ nMTsYøÏ ø±yê*‡+~ X¯Øs¡+ ‘·|üŒ sêCÒX¯«] Vü≤è<äj·T+
ø±<äT. sêCÒX¯«] ˝Ò≈£î+&Ü ã‘·ø£˝ÒqH˚ n+‘· b˛ôddæ‡yéHÓdt e~˝Òdæq|ü⁄Œ&ÉT ˝Ò<äT.
m|ü⁄Œ&Ó’‘˚ MTsêqT ≈£L&Ü ÄyÓT Áù|$TdüTÔ+<äì Á>∑Væ≤+#ê&√ n|ü⁄Œ&ÉT #·#˚Ã+‘·
Áù|$T+#·&É+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. Ç~ Áù|eT‘√ e#·TÃq~ ø±<äT. n‘·&ç |üPs¡«
sê»´s¡V≤æ ‘· ˝…+’ –ø£ dü+ã+<Ûä dü«uÛ≤e+ ø√˝ÀŒe&É+ e\¢ @s¡Œ&ç+~. BìøÏ ø±s¡D+
n‘·&ÉT yÓTÆ<ëq+ e<ä* Ä~Û|ü‘·´ dü+ã+<Ûë\ kÕe÷õø£ eédüú˝À ø=+‘· ø±\+
J$+#·≥+ e\¢ Ä~Û|ü‘·´ dü«uÛ≤ìï bı+<ä&É+. nMTsY eTs√ yÓTÆ<ëq+˝ÀøÏ yÓfi‚fl
neø±X¯+ ˝Ò<äT. n+<äTe\¢ |üPs¡« nMTsY≈£î ‘·sê«‹ nMTsY ≈£î ‘˚&Ü
ñ+<äqï~ ‘Ó\TdüTÔ+~.
yêdüÔyêìøÏ #·s¡Ã+‘ê sêCÒX¯«] πø+Á<ä+>± »]–+~. Á|ü‹ s¡#·q ˇø£ πø+Á<ä+
ø£*– ñ+≥T+~. Ä<ÛTä ìø±q+‘·sy¡ ê<äT\T øπ +Á<ëìï ‹s¡dÿü ]+#·&+É |ü≥¢ &Ó]&Ü
eT+∫ $es¡DÏ#êÃ&ÉT. “I didn’t say that there was no center, that we
could get along with the centre. I believe that the centre is a function,
not a being -- reality, but a function. And this function is absolutely
indispensible” (Postmodern Poetics) n+{≤&ÉT. Bì Á|üø±s¡+ sêCÒX¯«]
ˇø£ e´øÏÔ ø±<äT. z Á|üeè‹Ô, nÁ|üeè‹Ô\ eT<Ûä´ »]π> |òüTs¡¸D˝À Á|üeè‹Ô e÷Á‘·y˚T
ì\ã&ÉT‘·T+~. nÁ|üeè‹Ô C≤]b˛‘·T+~. sêCÒX«¯ ] düe÷» e÷s¡TŒ˝À ø£*dæ b˛sTT+~.
nMTsY ø£\dæb˛˝Òø£ b˛j·÷&ÉT. n+<äTπø nMTs¡T eTs¡DÏ+#ê&ÉT. á n+XÊìï
á s¡#q· Á|ü‹uÛ≤e+‘·+>± Ä$wüÿ]+∫+~. sêCÒX«¯ ] nH˚ dü+»ïì ˇø£ Á|üeè‹Ô>±
dü+πø‹ùdÔ, á s¡#·q˝Àì dü+πø‹‘ê+X¯+ Ç#˚Ã ns¡ú+ y˚πs $<Ûä+>± ñ+≥T+~.
sêCÒX¯«], nMTsY \ eT<Ûä´ dü+ã+<Ûä+ ndüe÷q ˝…’+–ø£ dü+ã+<Ûë\ ˝À+∫
#·÷&Éø£ b˛‘˚ n~ düs¬ +’ ~ ø±<äT. d”ôº |òHé V”≤‘Y Ç˝≤ n+{≤&ÉT. “Any discourse
which fails to take account of the problem of a sexual difference in
its own enunciation and address will be within a patriarchal order,
precisely indifferent, a reflection of male dominion”. sêCÒX«¯ ] nMTsY\
eT<Ûä´ n˝≤+{Ï Ä~Û|ü‘·´ ˝…’+–ø£ dü+ã+<Ûä+ n+‘·Ø¢q+>± ñ+~.
yÓTÆ<ëq+˝ÀøÏ e∫ÃHêø£ yê] eT<Ûä´ düe÷» Ä~Û|ü‘·´ s¡÷|ü+ düqï–*¢+~.
sêCÒX¯«] C≤¬ø{Ÿ y˚düTø√e&Éy˚T eT]∫b˛sTT+~. <ëìï y˚düTø√yê\H˚ Ä˝À#·H˚
sê˝Ò<äT. Ä~Û|ü‘·´+ ˝Ò<ë sê»´+ @ s¡÷|ü+˝ÀqsTTHê ñ+&=#·TÃ. |òü⁄ø√ Væ≤düºØ
Ä|òt ôd≈£î‡yê*{°, |üesY\ MT<ä #˚dæq $X‚¢wüD Bìï ìs¡÷|æ+∫+~. Ç<ä›s¡÷
ã≥º\ >∑T]+∫ Ä˝À∫+#·s¡T. sêCÒX¯«] MTsêqT ≈£L&Ü Áù|$Tk˛Ô+<äì nMTsY
m|ü⁄Œ&Ó’‘˚ Á>∑Væ≤kÕÔ&√ n|ü⁄Œ&ÉT ÄyÓT X¯Øs¡+ MT<ä >∑T&É¶\T ø£bÕŒ\H˚ Ä˝À#·q
#˚kÕÔ&ÉT. Ç~ Ä<ÛäTìø£ sê»´ s¡÷|ü+. BìøÏ sêCÒX¯«] ªªHêMT<ä ¬s+&ÉT s¡$ø£\T
|ü&d˚ ,æ áyêfi¯ ì+∫ sTT$ y˚dTü ≈£îì e⁄+&ÉT nHêï&ÉT. <äe&É |ü–˝Ò≥Tº ø={Ïqº ≥ºsTT+~
Hê eTqdüTμμ (yÓTÆ<ëq+, ù|. 96). Ç~ sê»´+ yê] eT<Ûä´≈£î e∫Ãq rs¡TqT
dü+øπ ‹düT+Ô ~. ìC≤ìøÏ nMTπs ˇø£ sê»´+. n<˚ yê] eT<Û´ä <äT:U≤ìï ø£*+Z ∫+~.
∫qï∫qï |òüTs¡¸D˝Ò dü+ã+<Ûë\ eédüúì e÷s¡TkÕÔj·Tì bò˛s√ºô|òTdæ n+{≤&ÉT.
Çø£ÿ&É n<˚ »]–+~.
|ü⁄qsêeè‹Ô (]|æ{°wüHé)øÏ dü+ã+~Û+∫ á s¡#·q #˚dæq $X‚¢wüD u≤e⁄+~.
Á|ü‹ s¡#·q |üPs¡« s¡#·q\ ø=qkÕ–+|üì {Ï.mdt. á*j·T{Ÿ qT+N edüTÔqï
uÛ≤eq. nsTT‘˚ e&Ó¶s¡ #·+&û<ëdüT #Ó|æŒq≥Tº>±H˚ Gilles Deleuze |ü⁄qsêeè‹Ô
¬s+&ÉT s¡ø±\+{≤&ÉT. ˇø£{Ï, yêdüÔe »>∑‘·TÔ≈£î qK\T. eTs√{Ï, |üP]Ô $s¡T<ä∆yÓTÆq
ø£fi≤ Á|üeè‹Ô. ¬s+&√~ yÓTT<ä{Ï <ëqTï+∫ $uÛÒ~düTÔ+~. C….ôV≤#Y.$T\¢sY ‘·q
|òæø£åHé n+&é ]|æ{°wüHé nH˚ |ü⁄düÔø£+˝À Bìï düŒwüº+ #˚XÊ&ÉT. yÓTÆ<ëq+ |üP]Ô
$s¡T<ä∆yÓTÆq ìsêÁ•‘· ø£fi≤ Á|üeè‹Ô. ø±ã{Ïº ‘ês¡ - X¯XÊ+ø£ ø£<∏äøÏ yÓTÆ<ÛëHêìøÏ
kÕs¡÷|ü´‘· ñ+&=#·TÃ. ø±˙ kÕMT|ü´‘· ˝Ò<äT. #·\+ ‘ês¡ - X¯XÊ+ø£\ |üPs¡« ø£<∏ä
dü+Á|ü<ëj·T+˝À ˝Ò≈£îHêï á qe\ sêùdyê&ÉT ø±e#·TÃ. n˝≤+{Ï dü+uÛ≤e´‘·
e⁄+~. $eTs¡Ù MT<ä $eTs¡Ù kÕVæ≤‘·´ XÊÁkÕÔìï |ü]|ü⁄wü˜+ #˚düTÔ+~. |üsƒ¡q+ MT<ä
|üsƒ¡q+ s¡#·qqT ÄkÕ«~+∫, ˝À‘·T*ï #·÷ùd neø±X¯+ ø£*ZdüTÔ+~. n&É÷¢]
s¡|òüTTsêeTsêE #˚dæq |ü]o\q˝À ‘·|æŒb˛sTTq n+XÊ*ï |ü≥Tºø=H˚ Á|üj·T‘·ïy˚T
Ç<äì uÛ≤$+#·&É+ dü¬s’+~.
(2003˝À yÓT<Æ ëq+ ˝À‘·T˝À¢ø.Ï . b˛dtº yÓ÷&ÉsïY |ü]o\q nH˚ |ü⁄düøÔ +£ #·~$,
sêdæq yê´dü+)
` kÕs¡+>∑ yÓuŸ e÷´>∑C…’Hé,
Ä>∑wüßº 15, 2019.
216  $s¡T<ä∆

Viruddha, Literary Criticism

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Viruddha, Literary Criticism

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

$s¡T<ä∆

uÛÑ÷$T ãTø˘ Á≥dtº

Hê~ X¯ó<ä∆ kÕVæ≤‘·´ $eTs¡Ù |ü<ä∆‹ø±<äT. kÕVæ≤‘ê´ìï kÕe÷õø£, sê»ø°j·T,

‘Ó\T>∑T kÕe÷õø£ s¡+>±q ø±s¡+#˚&TÉ Vü≤‘ê´ø±+&É

Áu≤Vü≤àDyê<ä+, e÷]ÿ‡»+, n+uÒ<äÿ]»+ nH˚

Ä<ÛäTìø£ ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+˝À eTTdæ¢+yê<ä+

ªC≤>√μ, ôd’ÿu≤ã yê´kÕ\ dü+ø£\q+

(ne⁄{≤|òt ø£eπsJ @]j·÷ |ü⁄düÔø±ìøÏ bÕsƒ√´‘·Ôs¡ e÷≥)

$$<Ûä, Ä+Á<ÛäCÀ´‹, 2015.

»qìs¡íj·T+ ~q|üÁ‹ø£, 2022

‘Ó\+>±D kÕ+düÿ‹ø£ kÕVæ≤‘·´ e´edüqú T |ü]|ü⁄wü+º

103  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

113  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

117  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

kÕs¡+>∑ yÓuŸ e÷´>∑C…’Hé,

123  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

kÕs¡+>∑ yÓuŸ e÷´>∑C…’Hé,

131  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

(nq«sY ªãÁø°μ ø£<∏ä\ dü+ø£\HêìøÏ eTT+<äTe÷≥)

135  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

»qìs¡íj·T+ ~q|üÁ‹ø£, 2022

151  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

155  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

157  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

159  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

161  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

165  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

169  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

171  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

u≤sYÔ‡ Á|üø±s¡+ yê#·ø£+, s¡#·q ˇø£{Ï ø±<äT. yê#·ø±*ï (f…ø˘º‡) ø£*–

175  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

kÕVæ≤‘·´ Á|ükÕúq+, pHé 2004

177  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

181  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

183  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

187  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

191  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

193  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

‘Ó\+>±D ‘Ó\T>∑T ø£<∏ä, 2011

197  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

(eTT+<äT e÷≥, bıqT>√{Ï s¡M+<äsY |ü⁄düÔø£? ªª<ä[‘· ø£$‘·«+˝À |ü⁄sêD Á|ürø£\Tμμ)

199  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

201  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

205  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

207  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

209  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

211  &Ü.õ\Tø£s¡ lìyêdt

You might also like

u≤sYÔ‡ Á|üø±s¡+ yê#·ø£+, s¡#·q ˇø£{Ï ø±<äT. yê#·ø±ï (f…ø˘º‡) ø£–