3. øÏ+~ ù|sê #·<äTe+&ç. |ü{Ϻø£ sêj·T+&ç.

uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝Àì Á|üdæ~Δ #Ó+~q ø√≥˝À¢ <˚es¡ø=+&É ø√≥ ˇø£{Ï. πs#·s¡¢ Hêj·Tø£sêE\ |ü]bÕ\q˝À
á ø√≥ m+‘√ >=|üŒ>± $sêõ*¢q~. ¬s+&Ée e÷<ë Hêj·T≈£î&ÉT á ø√≥qT ì]à+#ê&ÉT. m‘ÓÔÌq @&ÉT
ø=+&É\qT ø£\T|ü⁄‘·÷ á <äTsêZìï n‘·´<äT“¤‘·+>± ì]à+#ê&ÉT. ◊<äTe+<ä\ mø£sê\ô|’>± $d”Ôs¡í+>∑\ á
ø√≥˝À |ü+≥uÛ÷Ñ eTT\T, ø±\Te\T, <ÛëHê´>±sê\T, ôd\j˚Tfi¯ófl, ôdì’ ø£ •_sê\T, >∑TÁs¡|⁄ü XÊ\\T, Ä\j·÷\T
ñHêïsTT. á ø√≥≈£î 360 ãTs¡TE\T ñHêïsTT. 9 Á|ü<ëÛ q<ë«sê\T, 23 ô|<äu› ≤e⁄\T, 53 ~>∑T&ÉT u≤e⁄\T,
6 ø√H˚s¡T¢ ñHêïsTT. n‘·´+‘· ø£fi≤ø£è‘·yÓTÆq dæ+Vü≤<ë«sê\T ñHêïsTT. eTq bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\ yÓTT<ä{Ïù|J˝À

A
ø£ì|æ+#˚ $•wüyº TÓ qÆ ª|üPs¡≈í î£ +uÛμÑ ∫Vü≤ï+ Çø£ÿ&˚ \_Û+∫+~. á ø√≥jÓTTø£ÿ $X‚w+ü @$T≥+fÒ @ X¯Á‘·TsêE

AN
Bìï ÄÁø£$T+#·Tø√˝Òø£b˛j·÷&ÉT. Hêj·Tø£sêE\ ø±\+˝À Ç~ dü«j·T+Á|ü‹|ü‹Ô>∑\ <äTs¡Z+>± yÓ*–+~.
BìøÏ <ä>∑Zs¡˝À ø£\ sê#·ø=+&É düMT|ü+˝Àì Hê>∑düeTTÁ<ä+ #Ós¡Te⁄\qT á sêE˝Ò ‘·$«+#ês¡T.
ø√≥≈£î dü+ã+~Û+∫q Hêj·Tø£sêE\ bÕ\Hê

G
ì]à+∫qyês¡T ø√≥˝À @y˚T$T ñqï$?
$X‚cÕ\T Á|ü‘´˚ ø£‘·
N
LA
TE

II. e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·

T

1. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.

ER

n) ªª>√\ø=+&É bÕ<äTcÕ\T kÕVæ≤‘·´ b˛wü≈£î\Tμμ nq&ÜìøÏ ñ<ëVü≤s¡D\T ‘Ó\T|ü+&ç.

Ä) Hê{Ï ‘Ó\+>±D˝À ≈£L&Ü ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü ñ#·Ãdæú‹˝À ñ+<äì m{≤¢ #Ó|üŒ>∑\s¡T?
Ç) ªª‘Ó\+>±DeTT áõ|ü⁄ºe˝… Á|ü|ü+#·|ü⁄ n+>∑&çμμ nq&ÜìøÏ ø±s¡D≤\T sêj·T+&ç.
SC

á) áHê&ÉT |ü≥ºD≤\˝À »HêuÛ≤ n~Ûø£eTe&É+ e\q ø£*π> Çã“+<äT\T @$T{Ï?

2. øÏ+~ Á|üX¯ï≈£î |ü~ yêø±´˝À¢ »yêãT sêj·T+&ç.
n) >√\ø=+&É |ü≥ºDeTT $•wüº‘·qT ‘Ó\T|ü+&ç.
3. øÏ+~ n+XÊìï >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+dædü÷Ô sêj·T+&ç.
n) @<Ó’Hê ˇø£ |ü≥ºD+ ˝Ò<ë }] #ê]Á‘·ø£ / kÕ+düÿ è‹ø£ $X‚cÕ\‘√ yê´dü+ sêj·T+&ç.

104 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2021`22

 III. uÛ≤cÕ+XÊ\T

|ü<äC≤\+

1. øÏ+~ yê{Ïì kı+‘·yêø±´˝À¢ Á|üj÷Ó –+#·+&ç.

n) |ü⁄{Ïìº \T¢ :

A
Ä) bÕ≥T|ü&&É +É :

AN
Ç) |”&eÉ <ä\&É+ :
á) ‘·\<ë#·Tø√e&É+:

G
2. øÏ+~ |ü<ë\qT $e]+∫ sêj·T+&ç.
n) |ü{≤{À|üeTT : N
LA
Ä) nÁ>∑V‰ü s¡+ :
Ç) ã+C≤sê<äsê«C≤ :
TE

á) <Ûäs¡àXÊ\ :

yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
T
ER

1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ì dü+~Û |ü<ë\qT $&ÉBdæ n$ @ dü+<ÛäT˝À sêj·T+&ç.

n) |ü+&ÉT>∑ ~Hê\˝À <˚yê\j·÷\T uÛÑ≈£îÔ\‘√ øÏ≥øÏ≥˝≤&ÉT‘êsTT.
G R
SC

Ä) eT<ÛäTs¡˝Àì s¡yÓ÷´<ë´qeTT\T #·÷|üs¡T\ eTqdüT‡\qT Äø£≥Tº≈£î+{≤sTT.

G R
Ç) #Û·Á‘·|ü‹ •yêJ nXÊ«s¡÷&ÛÉT&ÉT nsTT X¯Á‘·Te⁄\qT dü+Vü≤]+#ê&ÉT.
G R
á) sêC≤»„ ˝Òì<˚ @ ø±s¡´Áø£e÷\T »s¡T|üs¡T.
G R

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2021`22 105

ãVüQÁMVæ≤ düe÷dü+
❃ øÏ+~ düe÷dü|<ü ë\qT yê{Ï $Á>∑V≤ü yêø±´\qT |ü]o*+#·+&ç.
n) ÄC≤qTu≤VüQ&ÉT ` C≤qTe⁄\ es¡≈£î u≤VüQe⁄\T ø£\yê&ÉT.
Ä) eTTø£ÿ+{Ï ` eT÷&ÉT ø£qTï\T ø£\yê&ÉT.
Ç) >∑sT¡ &É yêVü≤qT&ÉT ` >∑sT¡ &ÉT&ÉT yêVü≤qeTT>± ø£\yê&ÉT.
á) #·‘T· s¡TàKT&ÉT ` Hê\T>∑T eTTU≤\T ø£\yê&ÉT.

A
ñ) |ü<ëàøÏå ` |ü<àä + e+{Ï ø£qTï\T ø£\~.

AN
ô|’ |ü<ë\˝À yÓTT<ä{Ï |ü<ëìøÏ >±ì s¬ +&Ée |ü<ëìøÏ >±ì ÁbÕ<Ûëq´+ ˝Ò<Tä . s¬ +&ÉT |ü<ë\T eTs√ |ü<+ä jÓTTø£ÿ
nsêúìï düTŒ¤]+|üCÒdüTÔHêïsTT. Ç˝≤ eTs√ |ü<ä+ jÓTTø£ÿ nsêúìøÏ ÁbÕ<Ûëq´+ ñqï düe÷kÕìï ªªãVüQÁMVæ≤μμ
düe÷dü+ n+{≤s¡T.

G
ñ<ë:ª#·Áø£bÕDÏμ nH˚ düe÷dü |ü<ä+˝À ª#·Áø£eTTμ nH˚ |ü<ëìøÏ ÁbÕ<Ûëq´+
N
˝Ò<äT. ªbÕDÏμ (#˚sTT) nH˚ |ü<ëìøÏ ≈£L&Ü ÁbÕ<Ûëq´+ ˝Ò<äT. #·Áø£eTT nq´|ü<ës¡ú ÁbÕ<Ûëq´+
bÕDÏjT· +<äT ø£*–q yêìøÏ ÁbÕ<Ûëq´+ ñqï~. Ç{≤¢ düe÷dü+˝À |ü<ë\ ãVüQÁMVæ≤.
LA
<ë«sê e#˚à eTs√ |ü<äeTT jÓTTø£ÿ nsêúìøÏ ÁbÕ<Ûëq´+ ñqï~ ø±ã{Ϻ
Ç~ ãVüQÁMVæ≤ düe÷dü+.
TE

2. øÏ+~ düe÷dü |ü<ë\≈£î $Á>∑Vü≤ yêø±´\T sêdæ, düe÷kÕ\qT sêj·T+&ç.

ñ<ë: j·Tj·÷‹#·]Á‘· ` j·Tj·÷‹ jÓTTø£ÿ #·]Á‘· ` wüw”˜ ‘·‘·TŒs¡Twü düe÷dü+
T

düe÷dü|<ü +ä $Á>∑V≤ü yêø£´+ düe÷dü+ù|s¡T

ER

n) Áu≤Vü≤àDuÛÑøÏÔ
Ä) ˙\y˚DÏ
SC

Ç) |ü⁄wüŒ>∑T#·Ãe¤ TT
á) >√\ø=+&É |ü≥ºDeTT
ñ) >∑sfi¡ ø¯ +£ sƒT¡ &ÉT
}) düT+<äsêø±s¡eTT\T
ãTT) <äj÷· +‘·s+¡ >∑T&ÉT
ãT÷) n+<ä#+· <äeTT\T

106 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2021`22

 3. øÏ+~ yêø±´\qT e´eVü‰s¡u≤Û wü˝ÀìøÏ e÷s¡Ã+&ç.
ñ<ë: |ü≥Dº eTT n\+ø±s¡eTT>± qT+&ÉT≥≈£î n+<äsT¡ qT ñ‘ê‡Vü≤eTT‘√ bÕ≥T|ü&]ç .
|ü≥Dº + n\+ø±s¡+>± ñ+&É&ÜìøÏ n+<äs÷¡ ñ‘ê‡Vü≤+‘√ bÕ≥T|ü&ܶsT¡ .
n) á eT+~s¡eTT q+<˚ bÕs¡oø£|ü⁄ sêj·Tu≤]øÏì, n‘·ì nqT#·s¡es¡ZeTTq≈£îqT ãdü @sêŒ≥T #˚dæ].

Ä) ˙{Ï ø±\Te\T, »˝≤X¯j·TeTT\T, »\bÕ‘·eTT\T n#ÓÃs¡Te⁄ >=\TŒ#·T+&ÓqT.

A
Ç) ô|<ä› n~Ûø±s¡T\ jÓTTø£ÿj·TT eT+~s¡eTT\ìïj·TT ˝À|ü* ø√≥˝À qT+&ÉT#·T+&ÓqT.

AN
á) eÁ»eTT\≈£î >√\ø=+&É |ü⁄{Ϻì˝Ò¢ >∑<ë!

ñ) |ü≥ºDeTT˝ÀìøÏ düs¡Tø£+‘·j·TT ã+C≤sê<äsê«C≤ <ë«sêH˚ e#·TÃ#·T+&ÉTqT.

G
N
ÁbÕC…≈£îº |üì
LA
♦ MT õ˝≤¢˝Àì $$<Ûä ø√≥\ ∫Á‘ê\T ˝Ò<ë MTs¡T #·÷dæq ø√≥ / ÁbÕNq >∑T&ç / ø£≥º&É+ Ä<Ûës¡+>± ìy˚~ø£
sêj·T+&ç. Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
TE

MT≈£î ‘Ó\TkÕ?
>√˝§ÿ+&É ø√≥qT ã+&Ésêfi¯fl‘√ ø£{≤ºs¡T. >√˝§ÿ+&É ¬ø’yês¡eTT Hê\T>∑T yÓTÆfi¯flqT $T+∫ ñ+≥~. BìøÏ
T

mì$T~ ãTs¡TE\Tqï$. á ãTs¡TE\ìïj·TT X¯‘|· Tüò Tï\ kÕúes¡eTT\T. yÓTT>∑\T ôdq’ ´+ düs«¡ X¯øj ÔÏ T· T≈£î\Ô qT
≈£L&ÉBdüTø=ì ‘=$Tà~ HÓ\\T ÁX¯$T+∫ ˇø£ÿ ãTs¡TEqT e÷Á‘·yT˚ ≈£L\Ã>∑*–]. ◊‘˚ Ä ãTs¡TE kÕúqeTTq
ER

ˇø£ÿ sêÁ‹˝À eTs=ø£ ãTs¡TEqT ≈£î‘Y“cÕV”≤ ôdì’ ø±~Ûø±s¡T\T ø£≥>º *∑ –]. >√˝§ÿ+&É ø√≥˝À ø=+&É•Ks¡eTTq
ªu≤\Væ≤kÕ‡s¡Tμ nqT ÁbÕkÕ<äeTTqï~. <ëìøÏ b˛e⁄ e÷s¡eZ TTq≈£î, ø√≥ ÁbÕø±s¡eTTq≈£î neT]Ãq <ë«s¡eTTø£&É
ˇø£ sê‹ >∑T+&ÉTqï~. Ä sê‹ô|’ ì\∫ #·|Œü ≥T¢ ø={Ïqº Ä X¯ãe› TT u≤\Væ≤kÕ‡s¡T˝ÀìøÏ düŒwü+º >∑ $ì|æ+#·TqT.
SC

n≥T¢ Á|ü‹<Ûä«ì+#·T @sêŒ≥TqT ìsêàDeTT˝ÀH˚ ø£*Œ+∫]. Ç$ nìïj·TT e÷qe⁄ì Á|ü»„ e\q HÓ\ø=qï
neTs¡TŒ\T.
` eT÷\+ : ¬ø.$.uÛÑ÷bÕ˝Ÿsêe⁄ sêdæq ªeTVü‰eT+Á‹ e÷<äqï ø£<∏äμ ˝Àì~.

#·]Á‘· dü«<˚XÊ_Ûe÷Hêìï H˚πsŒ

dü÷øÏÔ #·ø£ÿHÓ’q kÕ<Ûäq+

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2021`22 107

 ç
+&
Td üTø=
& ç`‘
Ó\ C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷|ü+ ªˇ>∑TZ ø£<∏äμ
ä·ä<Te+ ‘Ó\+>±D˝ÀH˚ |ü⁄{Ϻ Çø£ÿ&˚ ô|]–q n|ü⁄s¡÷|ü C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷|ü+ ˇ>∑TZø£<∏ä. Äj·÷ ø£fi≤s¡÷bÕ\˝À
#
ñ|üjÓ÷–+#˚ ˇø£ yêsTT<ë´ìï Ä ø£fi¯≈£î o]¸ø£>± ô|≥º&É+ ns¡T<äT. Ä \ø£åD+ ˇ>∑TZø£<∏ä≈£î ñqï~. ˇ>∑TZ n+fÒ
•e⁄ì #˚‹˝Àì &ÛÉeTs¡Tø£+ nì ns¡ú+. á |ü<ä+ πøe\+ ‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘·+˝ÀH˚ $ì|ædüTÔ+~. Ç~ n#·ÃyÓTÆq
<˚o|ü<ä+. ˇ>∑TZø£<∏ä*ï ‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘·+˝Àì >=\¢, ≈£îs¡à\T ‘·eT ≈£î\|ü⁄sêD+>± uÛ≤$kÕÔs¡T. ≈£îs¡à\T á
ø£<∏ä\qT m≈£îÿe Á|ü#ês¡+ #˚XÊs¡T. ‘·s¡Tyê‘· ø±\+˝À Ç‘·s¡ ≈£î˝≤\ yêfi¯ófl ≈£L&Ü á ø£fi≤s¡÷bÕìï H˚s¡TÃø=ì

A
Á|ü#ês¡+ #˚XÊs¡T. ;s¡|üŒ, eT\¢j·T´ ø£<∏ä\T yÓTT<ä{Ï qT+∫ ñHêïsTT. Ä ‘·s¡Tyê‘· Ç‘·s¡ ø£<∏ä\T |ü⁄≥Tºø=#êÃsTT.

AN
ˇ>∑TZ ø£fi≤s¡÷|ü+ #·÷düTÔ+fÒ ˇø£ Hê≥ø£+ #·÷dæq nqTuÛÑ÷‹, ˇø£ Hê≥´ø£fi¯qT MøÏå+∫q+‘· Äq+<ä+, ˇø£
Á|üe#·q+ $qï+‘· dü+‘·è|æÔ, ˇø£ dü+^‘· ø£#˚]˝À <=]πø+‘· s¡kÕkÕ«<äq \_ÛdüTÔ+~. ˇ>∑TZø£<∏ë Á|ü<äs¡Ùq≈£î
ñ|üjÓ÷>∑|ü&˚ yêsTT<ë´˝À¢ eTTK´yÓTÆq~, ‘·|üŒ≈£î+&Ü ñ+&Ü*‡+~ ˇ>∑TZ. |ü\T düìïy˚XÊ˝À¢ ‘êfi≤ìøÏ nqT>∑TD+>±
dü+|òüT≥q\≈£î nqT≈£L\+>± yêsTTdüTÔ+{≤s¡T. ˇ>∑TZ&√\T nìï yêsTT<ë´˝À¢¬ø˝≤¢ ô|<ä›~, eTTK´yÓTÆq~. &√\T

G
yÓ÷‘·‘√H˚ ø£<∏ë ÁbÕs¡+uÛÑeTe⁄‘·T+~. >∑+;Ûs¡yÓTÆq <Ûä«ì#˚dü÷Ô Á|ü‹ düìïy˚X¯+˝À ‘·|üŒø£ yÓ÷π> yêsTT<ä´+ &√\T.
ø£<∏ë >∑eTq+˝À ø=ìï düìïy˚XÊ˝À¢ ñÁ<˚ø£+ ø£*–+#·&ÜìøÏ &√\Tì yÓTfiÀfl y˚düT≈£îì qè‘·´+ #˚kÕÔs¡T. |üfi¯fl‘√
N
_–+∫ |ü≥Tº≈£îì ‘ê+&Ée+ #˚kÕÔs¡T. >∑T+Á&É+>± Äy˚X¯+‘√ ‹s¡T>∑T‘ês¡T. M|ü⁄≈£î ‘·–*+#·T≈£îì $Hê´dü+>±
yêsTTkÕÔs¡T. ‘êfi≤\T ns¡#˚‹øÏ ¬s+&ç+‘·\T ô|<ä›>± ñ+&ç Á|ürsê>±ìøÏ \j·Tì n+~dü÷Ô ÁXÊe´+>∑ yÓ÷π>
LA
yêsTT<ä´+. M{ÏøÏ ‘√&ÉT>± ∫qï‘êfi≤\qT ≈£L&Ü ñ|üjÓ÷–kÕÔs¡T. ø±fi¯fl≈£î >∑C…®\T, uÛÑT»+ô|’ s¡Te÷\T, #˚‹˝À
∫qï ø£Ás¡ì ø£<∏ëq&Éø£≈£î ñ|üjÓ÷–+#·T≈£î+{≤s¡T.
Ç‹eè‘·Ô+ <ä>∑Zs¡ qT+∫ ø£<∏äq+ es¡≈£î Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq XË’*˝À ìsêàD+ bı+~q Á|üÁøÏj·T ˇ>∑TZø£<∏ä. ø£<∏äqT
ñ|üHê´dü <Û√s¡DÏ˝À ˝Òø£ Hê≥ø£ s¡÷|ü+˝ÀH√ ˝Òø£ dü+^‘· s¡÷|üø£+˝ÀH√ ˝Ò<ë |ü<ë´\ s¡÷|ü+˝ÀH√ #Ó|üŒ≥+
TE

Äj·÷ ø£fi≤s¡÷bÕ\ dü«uÛ≤e+. Çìï $uÛ≤>±\qT ‘·q˝À |ü*øÏ+#·&É+ ˇ>∑TZø£<∏ä Á|ü‘˚´ø£‘·. ˇø£ Á|ü<Ûëq ø£<∏ä≈£î&ÉT
ˇø£ düVü‰j·T≈£î&ÉT eTT>∑TZs¡T e+‘·>±fi¯ófl ñ+fÒ #ê\T ˇ>∑TZ ø£<∏ä n\y√ø£>± kÕ–b˛‘·T+~.
ˇ>∑TZø£<∏ä Hê≥ø£ Á|üÁøÏj·Tø±<äT. nsTTHê Hê≥ø£ düìïy˚XÊ\T nH˚ø£+ ñHêïsTT. dü+Á|ü<ëj·T y˚wü<Ûës¡DÒ ø±˙
bÕÁ‘√∫‘· y˚wü<Ûës¡D ñ+&É<äT. ø£<∏ä≈£î\T ø£<∏äqT #ÓãT‘·÷ yÓ+≥H˚ ‘·eTqT ‘êeTT bÕÁ‘·\T>± eT\T#·T≈£î+{≤s¡T.
T

>±+;Ûs¡´Á|ü<äs¡Ùq˝À, ˝≤*‘·´ b˛wüD˝À Ç‘·s¡ Hê≥ø£ ø£fi≤ø±s¡T\≈£î @e÷Á‘·+ ‘·≈£îÿe ø±≈£î+&Ü q{ÏkÕÔs¡T.
ER

eTTKø£e[ø£\T ø£<ä|ü≥+˝À, #˚‘·T\‘√ Hê≥ø£ eTTÁ<ä*ï Á|ü<ä]ÙkÕÔs¡T.

ˇ>∑TZø£<∏ë ìs¡«Vü≤D˝À X¯ã›+ bÕÁ‘· ø°\ø£yÓTÆ+~. dü+uÛ≤wüD\T, <Ûä«q´qTø£s¡D\T, sê>±\T n˙ï X¯ã›+ô|’H˚
Ä<Ûës¡|ü&ç Á|üe]Ô\T¢‘êsTT. dü+uÛ≤wüD\T Åd”Ô, |ü⁄s¡Twü bÕÁ‘·\≈£î nqT>∑TD+>∑ eT\T#·T≈£î+{≤s¡T. ø=ìï Åd”Ô bÕÁ‘·\T
@&˚à dü+<äs¡“¤+˝À ø£fi≤ø±s¡T\T ≈£L&É @&ÉTkÕÔs¡T. ÁXÀ‘·©ï @&ç|ækÕÔs¡T. ø=ìï ø=ìï#√≥¢ <Ûä«q´qTø£s¡D #˚düTÔ+{≤s¡T.
SC

>=Á¬s˝≤>∑ ns¡e≥+, >=s¡¢ø±|üs¡T¢ #˚ùd $∫Á‘·yÓTÆq <Ûä«ìì nqTø£]dü÷Ô ÁXÀ‘·*ï q$«dü÷Ô ñ+{≤s¡T.
ˇ>∑TZ ø£fi≤ø±s¡T\T ÄX¯ó s¡#·Hê HÓ’|ü⁄D´+ ≈£L&Ü ø£*– ñ+{≤s¡T. j·T‹, ÁbÕdü\T ‘·|üŒ≈£î+&É e÷Á‘ê
#Û·+<ädüT‡˝À ø£<∏ë dü+<äsꓤìøÏ ‘·–q $<Ûä+>∑ bÕ≥\T n\T¢‘ês¡T. eT÷\ø£<∏ä≈£î @e÷Á‘·+ uÛÑ+>∑+ ø£\>∑≈£î+&É
M{Ïì C§|æŒkÕÔs¡T. ÁbÕs¡úHê^‘·+˝À yÓTT<ä≥ >∑+>∑ì ‘·\e≥+ Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq~. <˚oj·T‘· ñ{Ϻ|ü&˚≥≥Tº>± >∑+>∑
>=|üŒ‘·Hêìï #Ó|üŒ&É+, »Hê*ï eT+Á‘· eTT>∑TΔ*ï #˚ùdsê>±˝≤|üq, $düàj·T+ ø£*–+#˚ ÄVü‰s¡´+, bı&ÉT|ü⁄ ø£<∏ä\T,
C≤rj·÷\T, kÕyÓT‘·\T, nq´<˚XÊ´\T ø£<∏ä˝À düVü≤»+>± Á|üe]Ô\T¢‘êsTT.
$T<Ó›sêeTT\T, #·Tø£ÿdü‘·Ôj·T´ ˝≤+{Ï ˇ>∑TZ ø£fi≤ø±s¡T\T Á|ü|ü+#·|ü⁄ C≤q|ü<ä ø£fi≤j·Teìø£ô|’ ˇ>∑TZø£<∏ë s¡÷bÕìï
dæús¡+>∑ ì*bÕs¡T. á ø£fi≤s¡÷bÕìï uÛ≤$‘·sê\≈£î n+~<ë›+.
` ªqeTùdÔ ‘Ó\+>±Dμ k»q´+‘√

108 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2021`22

 11 _󿣌
` lHê<∏äT&ÉT

A
#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

AN
ø£+. ‘·qø√|üyÓT ‘·qX¯Á‘·Te⁄
‘·qXÊ+‘·yÓT ‘·q≈£îs¡ø£å <äj·T #·T≥º+uÖ"
<äqdü+‘√wüyTÓ dü«s¡eZ TT

G
‘·q<äT'KyÓT qs¡ø£eT+Á&ÉT ‘·<∏ä´eTT düTeTr.

Á|üX¯ï\T:
N
LA
1. á |ü<ä´+˝À X¯Á‘·Te⁄>± <˚ìì ù|s=ÿHêï&ÉT? m+<äT≈£î?
TE

2. XÊ+‹ s¡ø£å>± ñ+≥T+<äq&É+˝À ø£$ ñ<˚›X¯y˚T$T{Ï?

3. dü+‘√cÕìï dü«s¡Z+>± ø£$ m+<äT≈£î uÛ≤$düTÔHêï&ÉT?
4. ø√|ü+e\¢ ø£*>π nqsêú\qT >∑T]+∫q dü+|òTü ≥q\T MTπøyÓTHÆ ê ‘Ó\TkÕ? #Ó|Œü +&ç.
T
ER

bÕsƒ¡+ H˚|ü<∏ä´+ / ñ<˚›X¯+

y˚<ä$uÛÑ»q #˚dæ, |ü+#·eTy˚<ä+>± eTVü‰uÛ≤s¡‘êìï s¡∫+∫, ncÕº<äX¯(18) |ü⁄sêD≤\qT s¡∫+∫q ÁãVü≤àC≤„ì

SC

y˚<äyê´düT&ÉT. |üs¡eT|ü$Á‘·+, |üs¡y˚TX¯«s¡TìøÏ Á|”‹bÕÁ‘·+ nsTTq ø±•˝À yê´düT&ÉT ‘·q |ü~y˚\eT+~ •wüß´\‘√
ø=+‘·ø±\+ ìedæ+#ê&ÉT. Áu≤V”≤àeTTVüAs¡Ô+˝À ìÁ<ä˝Ò∫, ÁbÕ‘·sêà<Ûë´Væ≤ïø£ $<ÛäT\qT |üP]Ô>±$+∫ •wüß´\‘√
ø±oq>∑s+¡ ˝À _Ûø±å ≥q+ #˚ùdyê&ÉT. •wüß´\T, ‘êq÷ y˚sT¡ y˚sT¡ >± ‘Ó∫Ãq _Ûø˝å£ À dü>+∑ n‹~∏ nuÛ≤´>∑‘T· \≈£î düeT]Œ+∫,
$T–*+~ uÛTÑ õ+#˚yês¡T. ˇø£s√Eq ø±o $X¯«Hê<∏Tä ìøÏ yê´düT&çì |üØøÏ+å #ê\qï dü+ø£\Œ+ ø£*–+~. Ä dü+<äs“¡ +¤ >±
»]–q dü+|òüT≥H˚ á bÕsƒ¡+.
Äø£* m+‘· yê]HÓ’Hê $#·ø£åD ø√˝ÀŒj˚T˝≤ #˚düTÔ+~. Ç~ eT+∫~ ø±<äì ‘Ó*j·TC…|üŒ&Éy˚T á bÕsƒ¡+ ñ<˚›X¯+.

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2021`22 109

 bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ $esê\T
á bÕsƒ¡+ ø±e´Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~q~. ø±e´+ es¡íHê
Á|ü<ÛëqyÓTÆq~.
Ç~ lHê<∏ä ø£$kÕs¡«uÛÖeTT&ÉT s¡∫+∫q ªø±oK+&ÉeTTμ
dü|üÔe÷XÊ«dü+ ˝Àì~.

A
AN
ø£$ |ü]#·j·T+
‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+˝À ù|¬sìïø£>∑qï ø£$ lHê<∏äT&ÉT. áj·Tq ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T e÷s¡j·T,

G
;Ûe÷+ã. ø=+&ÉM{Ïì |ü]bÕ*+∫q ô|<äø√eT{Ï y˚e÷¬s&ç¶ ÄkÕúq+˝À $<ë´~Ûø±].
$»j·Tq>∑s¡ ÁbÂ&Û<É e˚ sêj·T\ ÄkÕúq+˝À ª>ö&É&+ç &çeTuÛ≥Ñ TºμqT ‘·qyê<äHê |ü{eÏ T‘√ z&ç+∫
N
ø£qø±_Ûùwø±ìï, ªø£$kÕs¡«uÛÖeTμ _s¡T<äTqT bı+<ë&ÉT.
LA
(}Vü‰∫Á‘·+) eTs¡T‘·Ôsê≥Ã]Á‘·, XÊ*yêVü≤q dü|üÔX¯‹, |ü+&ç‘êsê<Ûä´ #·]Á‘·, X¯è+>±s¡HÓ’wü<Ûä+,
(1380`1470)
;Û e TK+&É + , ø±oK+&É + , Vü ≤ s¡ $ ˝≤dü + , <Û ä q +»j· T $»j· T +, Áø° & Ü_Û s êeT+,
TE

•esêÁ‹e÷Vü‰‘·à ´+, |ü˝≤ï{Ï Ms¡#·]Á‘·, q+<äq+<äq #·]Á‘· lHê<∏äTì s¡#·q\T.

#·eT‘êÿsêìøÏ, ˝Àø±qTo\q≈£î, s¡dü»„‘·≈£î, J$‘·$<ÛëHêìøÏ n<ä›+|üfÒº #ê≥Te⁄\T #ê˝≤
#ÓbÕŒ&ÉT.
T

ñ<ä+› &É ©\, ñuÛjÑ T· yêÁøöŒ&Û,ç s¡kÕuÛTÑ ´∫‘·ã+<Û+ä , dü÷øÏÔ yÓ∫’ Á‹ ‘·q ø£$‘ê\ø£Då ≤\ì
ER

#Ó|ü≈£îqï lHê<∏äT&ÉT d”dü|ü<ä´ s¡#·q˝À y˚T{Ï.

SC

$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T

G bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝Àì Á|üy˚•ø£ #·<äTe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.

G bÕsƒ¡+ #·<äTe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
G yê{Ï nsêú\qT |ü⁄døÔü +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ ‘Ó\TdüTø=+&ç.

110 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2021`22

 Á|üy•˚ ø£

áHê&ÉT ª_Ûø£åμ nH˚ e÷≥ πøe\+ ªn&ÉT≈£îÿ‹q&É+μ nH˚ n˝≤ŒsêúìøÏ |ü]$T‘·yÓTÆ+~ ø±ì,
ˇø£|ü&ÉT ª_Ûø£åμ nH˚~ |üs¡eT|ü$Á‘·yÓTÆq Áe‘·+. •e⁄&ÉT Ä~_Û≈£åîe⁄>± Á|üdæ~Δ. >∑Ts¡Te⁄\T •wüß´\≈£î
ªC≤„q_Ûøμå£ ô|fÒyº êfi¯ófl. ãT<äT&Δ TÉ _Ûø±å <Ûsä à¡ +‘√H˚ Jeq+ kÕ–+#˚yê&ÉT— uÖ<äT\Δ +<ä]ø° n<˚ Jeqdü÷Á‘·+>±
ñ+&˚~. >∑Ts¡T≈£î\+˝À #·<äTe⁄≈£îH˚ sê»≈£îe÷s¡T˝…’Hê _Ûøå±≥q+‘√ $<ë´]úJeq+ >∑&çù|yês¡T.
_Ûø£åô|fÒºyêfi¯ófl ≈£L&Ü n~ eTVü‰|ü⁄D´ø±s¡´+>± uÛ≤$+∫, ‘·eT Ç+{ÏøÏ e∫Ãq yê]øÏ qeTdüÿ]+∫,
|üPõ+∫, _Ûø£å düeT]Œ+#˚yêfi¯ófl. _Ûøå±<Ûäs¡à+‘√ #·]+∫q y˚<äyê´düeTVü≤]¸ ø±oq>∑s¡+˝À bı+~q

A
nqTuÛÑey˚T$T{À á bÕsƒ¡+ #·~$ ‘Ó\TdüTø=+&ç.

AN
I

G
‘˚.^. HÓ≥Tºø=ì ø±j·T ;i…+&É |ü≥º|ü>∑\T
‘êqT •wüß´\T ì*¢\T¢ <ä|üŒ≈£î+&É"
>±•ø± $Á|ü>∑èVü≤ yê{Ïø£\ H=qs¡TÃ
N
LA
qœ\ $<ë´>∑Ts¡T+&ÉT _Ûøå±≥q+ãT. 1
‘˚.^. e+&ÉT#·THêïs¡eTqT H=ø£ÿ eq»H˚Á‘·
TE

‹]– s¡eTàqT H=ø£ÿ ˝Ò"B"¬>uÀ"&ç

<˚eø±s¡´+ãT H˚"&ÉqT" <Óie jÓ÷s¡TÔ
<ë«'ø£yê≥+ãT" <Óie<äT eì‘· jÓTTø£‘Ó 2
T

d”. eTT+–≥ >√eTj·T+ãTq >√eTTKeTT B]Ã

ER

ø£&É\T Hê\TZ>∑ ÁeTT>∑TZø£i¿ yÓ{Ϻ,

j·T‹~∏ q#√à ì*Œ j·Ts¡È ´bÕ<ä´eTT *∫Ã
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
|ü⁄wüŒ>∑+<Ûä+ãT\" ã÷»ùddæ, ♦ ÁbÕNqø±\+˝À _Ûøå±≥Hêìï
SC

Á|üøå±[‘·+u…’q |üdæ"&ç #·≥TºeeTTq |ü$Á‘·ø±s¡´+>± m+<äT≈£î

qqï+ãTMT"<ä HÓj·T´_Û|òüT]+∫, uÛ≤$+#˚yês¡T?
|òü\bÕj·TkÕ|üP|ü ãVüQ|ü<ës¡úeTT\‘√ ♦ _Ûø£å düeT]Œ+#˚≥|ü&ÉT Hê{ÏøÏ,
uÛÑøÏÔ$XÊ«dü ‘ê‘·Œs¡´>∑]eT" H˚{ÏøÏ ñqï ‘˚&Ü˝Ò$T{Ï?
‘˚.^. u…≥Tº<äTs¡T e÷<ÛäTø£s¡_Ûø£å _Û≈£åî≈£î\≈£î"
>∑+ø£D+ãT\‘√ dü÷&ç>∑eTT\T sêj·T"
>∑ÁeTø£s¡eTT\ Áu≤Vü≤àD≤+>∑q\T ø±•
qqï|üPs¡í uÛÑyêì ø£≥ºqT">∑T" C…\T\T 3

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2021`22 111

ø£+. Ä |üse¡ T|ü⁄s¡+Á<ÛTä \j·T+
<˚ |ü⁄D≤´+>∑qj·TT _Ûø£å sTT&É<äjÓT´" >∑{≤!
πsbÕ&ç y˚T\Tø£ì j˚T
H˚ bÕbÕ‘·Tàì eTTK+ãT ˙øÏå+∫‹H√? 4
‘˚.^. ñ|üedæ+‘·TeTT>±ø£ H˚"&ÉT&ç– eT&ç"–
j·TdüÔ$T+#·T#·T qTqïyê" &ÉVæ≤eTuÛ≤qT"
&Ó*¢ bÕs¡D¬ø’q ˝Ò<Ó≥T¢ eTq≈£î?
e÷<ÛäTø£s¡_Ûø£å Áu≤Vü≤àDeT+~s¡eTT\ 5

A
II

AN
e. nì j·÷ sêÁ‹ >∑&É|æ eTiTHê"&ÉT eT<Ûë´Vü≤ïø±\+ãTq •wüß´\T+ <ëqT y˚iTy˚iT $Á|üuÛÑeq yê{Ïø£\
_Ûø±å ≥q+u§qs¡Œ+uÀsTT, ‘=\THê"{ÏjT· ≥¢ eTTø£ÿ+{Ïe÷j·T H˚ eT#ÓÃø£+{ÏjT· T e+≥ø£+ãT ô|≥º≈î£ qï" >∑≥ø£≥+ã&ç

G
_Ûøå±bÕÁ‘·+ãT q≥ºq&ÉTM~∏+ ã>∑T\yÓ’∫ ø√bÕy˚X¯+ãTq ` 6
‘˚.^. <ÛäqeTT ˝Ò≈£î+&Ó<äs¡T eT÷"&ÉT ‘·s¡eTT\+<äT
eT÷"&ÉT ‘·s¡eTT\" C…&ÉT">±ø£ yÓ÷ø£å\øÏÎ
N
LA
$<ä´j·TTqT eT÷"&ÉT ‘·s¡eTT\ yÓ&É\e\j·TT"
ã+#·»qT\≈£î">±•ø±|ü≥ºDeTTq 7
TE

e. nì bÕsêX¯s¡T´+&ÉT ≈£åî‹ŒbÕkÕ |üs¡eX¯ó+&Ó’ X¯|æsTT+|ü+<ä\+#·T qedüs¡+ãTq H=ø£ÿ $Á|üuÛÑeq+ãT yê"øÏ≥+

u≤s¡«‹ ÁbÕø£è‘·yw˚ +ü ãTq 8
T

❖ñ.
ER

y˚<ä|ü⁄sêDXÊg |ü<äM q<äMj·TdæjÓÆTq ô|<ä›eTT

‘ÓÔÌ<äTe ø±•ø±q>∑s¡ Vü‰≥ø£|”sƒ¡ •U≤~Ûs¡÷&ÛÉ j·T
j·÷´~eT X¯ø,ÔÏ dü+j·T$Tesê! sTT≥T s¡eTàì |æ˝Ã… Vü≤düdÔ +ü
SC

C≤„<äs¡©\ s¡‘·ïK∫‘êuÛÑs¡D+ãT\T |òüT\T¢ |òüT\¢qHé 9

112 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2021`22

❖XÊ. Äø£+sƒ¡+ãT>∑ ì|ü⁄¶ e÷<ÛäTø£s¡ _Ûøå±qï+ãT uÛÑøÏå+|ü">±
˝Ò≈£îqï+ >∑&ÉT q+>∑˝≤¬sÃ<äe⁄ y˚T˝Ò? ˝…dü‡! XÊ+‘·T+&Éy˚!
˙ø£+f…Hé eT‹V”≤qT˝Ò ø£≥ø£{≤! ˙yês¡ eTTwæº+|ü#·T˝Ÿ
XÊø±Vü‰s¡T\T" >∑+<äuÛÀE\T, •˝À+#Û·Á|üÁø£eTT˝Ÿ ‘ê|üdüT˝Ÿ! 10
‘˚.^. z eTT˙X¯«s¡! $qej·T´ j·TTqï j·T÷s¡T"
>∑qï‘·*¢j·TT H=ø£ÿ s¡÷|üqï Ø‹
j·T≥T $X‚wæ+∫ •e⁄ì j·TsêΔ+>∑\øÏÎ
ø±•— sTTM«{ÏMT"<ä HêÁ>∑Vü≤eTT <ä>∑THÓ? 11

A
e. Ç{Ϻ ø±•ø±q>∑s¡+ãTMT<ä _Ûø£å ˝Ò≈£î+&ÉT≥ ø±s¡D+ãT>± ˙j·T+‘· yê&ÉT ø£≥ø£≥+ã&ç X¯|æsTT+|ü+<ä\+#·TH˚?

AN
$X‚wæ+∫ j·÷"ø=qïyê"&Ée⁄ >±e⁄q ˙ j·Tedüs¡+ãTq ìqTï ôV≤#·Tà >∑T+<ë&ÉT≥ eTeTT uÀ"{Ï >∑èVæ≤DT\≈£î
yÓT#·TÃ>±<äT. e÷ sTT+{ÏøÏ+ >∑T&ÉTe s¡eTTà! ≈£î&ç∫ ≈£Ls¡TÃqï |æeTà≥+ >=ìïe÷≥\T ˙‘√ Hê&É">∑\qìq
qeTàVü‰kÕ~Û«+>∑ì, bÕsêX¯s¡T´+&ç≥Tº\ìjÓT ` 12

G
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦
N
_Ûø£å <=s¡ø£ì yê´düT&ÉT ø√|ü–+#ê&ÉT ø£<ë! Bìô|’q MT n_ÛÁbÕj·Ty˚T$T{Ï?
♦
LA
ªÄø£* eTìwæì $#·ø£åD ø√˝ÀŒj˚T≥≥T¢ #˚düTÔ+~μ Bìï >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.
♦ ñqï }s¡T ø£qï‘·*¢‘√ düe÷qeTì m+<äT≈£î n+{≤s¡T?
TE
T
ER
SC

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2021`22 113

 III
‘˚.^. ndüÔ$T+|ü>∑"CÒdæHê" &ÉVæ≤eTø£s¡T"&ÉT
•wüß´˝Ò">±ø£ j·Tj·TT‘·+ãT ∫>∑Ts¡TuÀ"&ç!
Áe‘·eTT ‘·|æŒ uÛÑTõ+|ü+>∑ e\qT >±<äT
H˚"&ÉT ìqï{Ï eTiTHê"&ÉT ì≈£îÿe+ãT 13
❖#·. nqe⁄&ÉT q\¢ q$« ø£eT˝≤qq sTT≥¢qT, ˝…dü‡>±ø£, jÓ÷
eTTìes¡! ˙e⁄ •wü´>∑DeTT+>=ì #·j·T´q s¡eTTà $X¯«Hê

A
<∏äTì ø£è|üù|]à HÓ+<äi‹<∏äT˝Ÿ #·qT<Ó+∫q" >±eT<Û˚qTe⁄+
ãì>=qTq≥T¢ ô|≥Tº<äT qbÕs¡eTT˝…’q j·T;Û|懑êqïeTT˝Ÿ 14

AN
e. nìq q≥¢ø±ø£ eTVü‰Á|ükÕ<ä+ãì y˚<äyê´düT+&ÉT
•wüß´\+>∑÷s¡TÃø=ì uÛ≤^s¡~ø∏ +Ï »ì j·TT|üdŒü s¡Ù+u≤#·]+∫ Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

G
j˚T‘Ó+∫q ` ♦ uÛÀ»HêìøÏ ÄVü‰«ì+∫q >∑èVæ≤DÏ‘√ 15
‘˚.^. >=&ÉT>∑T bÕ>∑\ –\ø£\T >∑T\ø£]+|ü N yê´düT&ÉT |ü*øÏq e÷≥\qT ã{Ϻ
ì+<äT_+u≤dü´ jÓT<äTs¡T>± H˚>∑T<Ó+∫ MTπø$T ns¡úeTsTT+~?
LA
#ÛêÁ‘·düVæ≤‘·+ãT>±" ãsêX¯s¡‘·q÷E ♦ á bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± Hê{Ï >∑Ts¡T•wü´
ã+‹ kÕ–+#Ó uÛÑTøÏÔ XÊ˝≤+‘·s¡eTTq dü+ã+<Ûë\ >∑T]+∫ $e]+#·+&ç. 16
TE

‘ê‘·Œsê´\T
T

1. düeTdüÔ $<ä´\≈£î >∑Ts¡T&Ó’q yê´düeTVü≤]¸ •wüß´\‘√ ≈£L&ç |ü≥º|ü>∑\T, eT+&ÉTf…+&É˝À ø±oq>∑s¡+˝Àì

ER

Áu≤Vü≤àDM~∏˝À _Ûø£åø√dü+ Ç*¢\÷¢ ‹s¡T>∑kÕ>±&ÉT.

2. ˇø£ Ç˝≤¢\T ªªe+&ÉT‘·THêï+μμ nqï~— eTs=ø£ Åd”Ô ªªeT∞fl s¡+&çμμ nqï~— Ç+ø=ø±yÓT ás√E Áe‘·+
SC

(<˚eø±s¡´+) nì #Ó|ü⁄‘·T+~— y˚s=ø±yÓT ndü\T ‘·\T|ü⁄˝Ò ‘Ós¡e&É+ ˝Ò<äT.

3. ø±oq>∑s+¡ ˝Àì >∑èVæ≤DT\T nqï|üPs¡uí yÑÛ êìøÏ Á|æjT· yÓTqÆ #Ó\T\T>± ù|s¡T>±+#ês¡T. yêfi¯ófl _Ûø±å s¡yú TÓ Æ e∫Ãq
yê]øÏ yêøÏ{À¢ Äe⁄ù|&É‘√ #·ø£ÿ>± n*øÏ, Hê\T>∑+#·T\÷ ø£*ùd≥≥T¢ eTT>∑TZô|{Ϻ, e∫Ãq n‹~∏ì <ëì
eT<Ûä´˝À ì\u…{Ϻ, ø±fi¯fl≈£L #˚‘·T\≈£L ˙[fl∫Ã, |üPe⁄\‘√ >∑+<Ûä+‘√ yê]ì n]Ã+∫, X¯óÁuÛÑ+>± ø£&ç–q
ã+>±s¡T>∑]f…‘√ nqï+ MT<ä HÓsTT´ n_Û|òüT]+∫(y˚dæ), |ü+&ÉT¢, |üs¡e÷qï+, |æ+&çe+≥\T #˚]Ã, uÛÑøÏÔ
$XÊ«kÕ\T ñ{Ï|º &ü TÉ ‘·T+&É>± ø£+ø£D≤\T, >±E\÷ |üsd¡ Œü s¡+ ˇs¡TdüT ø=+≥T+&É>± ‘·eT n+<äyTÓ qÆ #˚‘T· \‘√
_Û≈£åî≈£î\≈£î _Ûø£å düeT]ŒkÕÔs¡T.

114 ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2021`22

 4. ªªn≥Te+{Ï |ü⁄D´Åd”Ô\Tqï á H˚\˝À ˇø£ÿ¬s’Hê _Ûø£å düeT]Œ+#·&É+ ˝Ò<ä+fÒ ÄX¯Ãs¡´+>± ñqï~. ás√E
ñ<äj·Ty˚T ˝Ò∫, @ bÕ|æwæ˜yêì eTTK+ #·÷XÊH√μμ nqT≈£îHêï&ÉT yê´düT&ÉT.
5. ªªdüsπ , Çø£ _Ûø±å ≥q+ e÷ì á s√E≈£î ñ|üyêdüyT˚ #˚kÕÔ+. dü÷s¡T´&ÉT ndü$Ô TdüTHÔ êï&ÉT. sπ ô|H’ ê eTq≈£î á
Áu≤Vü≤àDyê{Ïø£˝À ñ|üyêkÕ+‘·uÛÀ»HêìøÏ dü]|ü&É _Ûø£å <=s¡ø£ø£b˛<äT.μμ
6. nì yê´düT&ÉT •wüß´\‘√ Ä sêÁ‹ eTsƒ¡+˝À >∑&ç|æ, eTs¡THê&ÉT j·T<∏ë$~Û>± eT<Ûë´Vü≤ï düeTj·÷ìøÏ
•wüß´\T, ‘êqT y˚sT¡ y˚sT¡ >± $Á|üyê{Ïø˝£ À¢ _Ûø±å ≥q+ #˚jT· kÕ>±s¡T. ø±ì yÓTT<ä{Ï s√E˝≤>±H˚ $X¯«Hê<∏Tä ì

A
e÷j·Te\¢ @ Ç˝≤¢\÷ _Ûø£å ô|≥º˝Ò<äT. <ë+‘√ u≤<Ûä|ü&ç ø√|ü+‘√ _Ûøå±bÕÁ‘·qT eTTø£ÿ\T eTTø£ÿ\j˚T´≥≥T¢
q≥ºq&ç M~∏˝À $dæ]ø={Ϻ Äy˚X¯+‘√`

AN
7. ªªá ø±o |ü≥ºD+˝À ìedæ+#˚yê]øÏ eT÷&ÉT ‘·sê\ <ëø± <Ûäq+, $<ä´, yÓ÷ø£å+ ˝Ò≈£î+&ÉT>±ø£!μμ
8. nì Äø£*<ä|ü \#˚ u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·Tqï yê´düT&ÉT X¯|+æ #·uÀsTTq düeTj·T+˝À ˇø£ Áu≤Vü≤àDeT+~s¡|⁄ü yêøÏ≥

G
bÕs¡«r<˚$ kÕe÷q´ Åd”Ô y˚wü+˝À e∫Ã+~.
9. N
y˚<ä|ü⁄sêD XÊÁkÕÔ\T ìπs›•+#˚ C≤„q dü«s¡÷|æDÏ Ä eTT‘ÓÔÌ<äTe. ø±oq>∑s¡+ nH˚ dü«s¡í|”sƒ¡ •Ksêìï
n~Ûs√Væ≤+∫ ñqï Ä~X¯øÏÔ ` #˚‹øÏ <Ûä]+∫q s¡‘·ïø£+ø£D≤\T |òüT\T¢ |òüT\T¢eTH˚≥T¢ Ä<äs¡+‘√ #ÓsTT´
LA
}|ü⁄‘·÷ ªªz dü+j·TMT+Á<ë! Ç≥Tsêμμ nì |æ*∫+~.
10. ªª>=+‘·T<ëø± ‹q&ÜìøÏ e÷<ÛTä ø£s¡ _Ûø<å£ =s¡ø˝£ <Ò ìä Ç+‘·>± ∫+<äT\Ty˚dTü HÔ êïe⁄ ø£<ë! Ç~ ˙≈£î eT+∫<ë?
TE

u≤>∑Tqï~. ì»+>± ˙e⁄ XÊ+‘·d«ü uÛ≤e⁄&Éyê? |æ&ø¬ç &ÉT e]–+»\‘√ ø±\+ yÓfifl¯ ãT#˚Ãyês¡T, XÊø±Vü‰s¡+‘√,
<äT+|ü\‘√ dü]ô|≥Tºø=H˚yêfi¯ófl, s√fi¯fle<ä› #Ó~]|ü&ɶ _j·T´+ @s¡Tø=ì Jeq+ kÕ–+#˚ eTTqT\T ˙ø£+fÒ
‘Ó*$‘·≈î£ ÿeyêfi≤fl?
T

11. z eTTìÁX‚cÕ˜! ªñqï}s¡T ø£qï‘·*¢‘√ düe÷q+μ nH˚ ˙‹ ˙≈£î ‘Ó*j·T<ë? n+‘·ø£+f… $X‚wæ+∫ •e⁄ì
ER

nsêΔ+>∑\øÏÎjÓTÆ q á ø±oq>∑]MT<ä ˙$+‘· ø√|ü+ #·÷|æ+#·&+É ‘·>T∑ Hê?μμ nì eT+<ä*+∫+~ bÕs¡«r<˚$.

12. ªªπøe\+ _Ûø£å <=s¡ø£˝Ò<äH˚ HÓ|ü+‘√ u≤<Ûä|ü&ç ˙˝≤+{Ï ñ‘·ÔeTT&ÉT $•wüºyÓTÆq ø±oq>∑sêìï
SC

X¯|æ+#ê\qT≈£î+{≤&Ü? #ê˝≤ Äø£*‘√ ñHêïe⁄. ø±ã{Ϻ á düeTj·T+˝À ìqTï m≈£îÿe>± u≤<Ûäô|≥º&É+

e÷e+{Ï >∑èVæ≤DT\≈£î eT+∫~ø±<äT. e÷sTT+{ÏøÏ uÛÀ»HêìøÏ sê! ‹ì ≈£Ls¡TÃqï ‘·sê«‘· ˙‘√ ø=ìï
e÷≥\T e÷{≤¢&ÉT‘êμμ nqï Ä eTVü‰kÕ~Û«ì #·÷dæ, yê´düT&ç{≤¢ nHêï&ÉT `
13. ªª‘·©¢! dü÷s¡T´&ÉdüÔ$TdüTÔHêï&ÉT. H˚H˚ ø±<äT, Hê‘√bÕ≥T m+‘√eT+~ •wüß´\÷ ñHêïs¡T. •wüß´\‘√ ø£\dæ
uÛÑTõ+#ê\H˚ Hê Áe‘·+ $&ç∫ô|{Ϻ MT Ç+≥ H˚H=ø£ÿ&çH˚ uÛÑTõ+#·˝ÒqT. ás√E ìqï{ÏøÏ eTs¡THê&˚ø£<ë!μμ
(n+fÒ ìqï{Ï˝≤π> ás√E ≈£L&Ü ñ|üyêdü+ ‘·|üŒ<äì n+‘·sês¡ú+)

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 2021`22 115