НИП „Нова Македонија” А. Д.

Претседател на Управниот одбор: Панде Колемишевски

Издава: Редакција „Детска радост”
Директор и главен уредник: Петре Бакевски
Пауло Коелјо

Крај реката
Педра
седнав и плачев

детска радост
Скопје
МАКЕДОНИЈА
 Наслов на оригиналот:
Paulo Coelho
NA MARGEM DO RIA PIEDRA EU SENTEIE CHOREI

ПРЕВОД
ЛИЛЈАНА СТОЈКОВСКА-ЕФТИМОВА

Copyright ©1994 by PAULO COELHO

Ова издание e објавено co согласност на

Sant Jordi Asociados, Барселона, Шпанија
Сите права задржани

© за македонското издание
Детска радост, Скопје, Македонија, 1998

Корица и
ликовно-графнчко обликукање
ДИМЧЕ ИСАИЛОВСКИ
За И.К. u С.Б. чијашто причест во љубовта ми
овозможи да ГО видам женското лице
Господово;
Моника Антунес, придружничка од првиот
час, која ГО прегрнува светот со својата љубов
и со својот занес;
Пауло Роко, за радоста од битките што сме
ги воделе заедно и достоинството на
наиште меѓусебни борби; Метју Лоре, бидејќи
не заборавил еден peg полн со мудрост од И
Чанѓ: ”Истрајноста е пожелна”
“И се оправда Премудроста од сите
свои чеда.“
Евангелие според Лука, 7, 35
 Белешка на авторот
За време на својата посета на еден остров, еден шпански мисионер
сретнал тројца ацтечки свештеници.
— Како му се молите на Господа? — ги прашал тој.
— Ние знаеме само една молитва — одговорил едниот од Ацтеците. —
Велиме: „Господе, Ти си тројство, ние сме тројца. Биди милостив кон нас!”
— Убава беседа — рекол мисионерот. — Но, тоа не е молитвата што Г
оспод сака да ја слушне. Јас ќе ве научам на една многу подобра.
Вероисповедникот ги научил на една католичка молитва и го
продолжил своето проповедничко патување. Години подоцна, пловејќи со
бродот што требало да го врати назад во Шпанија, тој морал да мине крај
истиот остров. Од палубата ги здогледал тројцата свештеници на брегот и им
мавнал со раката.
Тогаш, тројцата мажи се упатиле кон него, чекорејќи по водата.
— Оче! Оче! — рекол едниот од нив, доближувајќи се до бродот. —
Подучете не одново на молитвата што Господ ја очекува; не успеавме да ја
запаметиме.
— He е важно — одговорил мисионерот, гледајќи го чудото и побарал
прошка од Господа, зашто многу порано не сфатил дека Тој ги говори сите
јазици.
Оваа приказна на најдобар начин го илустрира она што во оваа книга
се обидувам да го раскажам. Ние ретко забележуваме дека живееме сред
несекојдневното. Чуда се случуваат, насекаде околу нас божји знаци ни го
покажуваат патот, ангели се мачат да ги слушнеме — но, бидејќи не научиле
дека постојат форми и правила за да се стаса до Господа, ние не им
обрнуваме никакво внимание. И не сфаќаме дека Тој е таму, каде што ќе му
дозволиме да влезе.
Традиционалните религиозни навики имаат свое значење: тие ни
овозможуваат со другите да го споделиме заедничкото искуство на
поклонението и на молитвата. Само ние никогаш не смееме да заборавиме
дека духовното доживување, пред се, е ирактично доживување на љубовта.
А, во љубовта не постојат правила. Ние можеме да се обидеме да ги
примениме советите од прирачниците, да го контролираме нашето срце, да
изградиме стратегија на однесување, но сето тоа нема да ни послужи за
ништо. Бидејќи, срцето е тоа што решава, а она што тоа ќе го реши,
претставува закон.
Секој од нас имал можност да дојде до такво сознание преку
сопственото искуство. Во еден или во друг миг ни се случило да кажеме низ
солзи: „Страдам заради љубовта, која тоа не го заслужува.” Ние страдаме,
зашто мислиме дека даваме повеќе, отколку што добиваме. Страдаме,
бидејќи нашата љубов не е возвратена. Страдаме, бидејќи не успеваме да ги
наметнеме нашите правила. Но, ние страдаме без причина, зашто во
љубовта се наоѓа никулецот на нашиот развиток. Колку што повеќе сакаме,
толку сме поблиску до духовното искуство. Вистинските визионери, оние чија
душа била прегрната од љубовта, ги надминале сите предрасуди на своето
време. Тие гласно пееле, се смееле и се молеле, танцувале и го сиоделувале
она што Свети Павле го нарече „свето лудило”. Тие биле радосни, зашто оној
кој сакал, го победил светот, без да се плаши дека ќе загуби што и да е.
Вистинската љубов е акт на целосно дарување.
“Реката Педра...” е книга за значењето на ова предавање. Пилар и
нејзиниот придружник се измислени личности, но тие ги симболизираат
бројните конфликти кои се нашиот влог во потрагата по Другата Страна.
Порано или пододна, ние мораме да ги победиме нашите стравови — зашто
патот на духовноста води преку секојдневното искуство во љубовта.
Калуѓерот Томас Мертон велеше: „Духовниот живот не е ништо друга,
туку љубов. Ние не љубиме од желба да сториме добро, да помогнеме или
да заштитиме некого, Ако постапуваме на тој начин, во ближниот гледаме
обичен предмет, а ние самите се замислуваме како дарежливи и мудри
личности. Но, тоа нема ништо заедничко со љубовта. Да се сака, значи да се
биде ближен со другиот и во него да се открие искрата Господова.”
Можат ли солзите на Пилар крај реката Педра да не поведат по патот
на оваа истомисленост?!
П.К.
Крај реката Педра...
 ...Седнав и плачев. Легендата вели дека се што ќе падне во водите на
оваа река, лисја, бубалки, пердуви од птиди, се се претвора во камења со кои
е послано нејзиното корито. Ах, што се не би дала само да можам да го
искорнам срцето од моиве гради и да го фрлам во речната струја... И повеќе
нема да има болка, нема да има тага, сеќавања.
Крај реката Педра седнав и плачев. Заради зимското студенило ги
чувствував солзите на своето лице, а тие се мешаа со ледените води што
течеа пред мене. Некаде далеку оваа река ќе се здружи со друга река, потоа
со уште една, се додека во недоглед на моите очи и на моето срце, сите овие
води се слеат со морето.
Моите солзи нека потечат многу далеку, за мојата љубов никогаш да
не дознае дека еден ден јас сум плачела заради неа. Моите солзи нека
потечат многу далеку, и тогаш јас ќе ја заборавам реката, манастирот,
црквата во Пиринеите, маглата, патот што заедно го изминавме.
Ќе ги заборавам патиштата, планините и полињата од моите сништа,
овие сништа што беа мои и што повеќе не ги препознавам.
Се сеќавам на волшебниот миг, на оној миг кога едно „да” или едно
„не” можеа да го изменат сиот наш живот. Ми се чини како тоа да било
многу одамна, иако само пред една недела јас повторно ја најдов својата
љубов и ја загубив.
Крај реката Педра ја напишав оваа приказна. Рацете ми беа
лремрзнати, свитканите нозе ми се вкочанија и често морав да го
прекинувам пишувањето.
— Обиди се да живееш. Спомените претставуваат задоволство на
старите — велеше тој.
Можеби поради љубовта предвреме старееме и повторно се
подмладуваме, кога младоста веќе ќе замине. Но, како да не се присетам на
тие мигови? Токму поради тоа и пишувам, да ја претворам тагата во
носталгија, осаменоста во спомени. „За да можам, откако ќе ја завршам оваа
приказна, да ја фрлам во реката Педра!” — така рече жената која ме пречека.
И тогаш, како што рече една светица, водите би можеле да го згаснат она
што огнот го напишал.

Сите љубовни приказни се слични.

 Заедно ги минавме детството и младоста. Потоа тој замина, како што
заминуваат сите момчиња од малите градови. Рече дека сака да го запознае
светот, дека неговите сништа го влечат многу подалеку од полињата околу
Сориа.
Следните неколку години не слушнав ништо за него. Одвреме навреме
добивав по некое писмо, но тоа беше се, бидејќи никогаш не се врати во
шумите и на улиците од нашето детство.
Кога го завршив средното училиште, отидов да живеам во Сарагоса и
открив дека тој беше во право. Сорија беше мало градче, а нејзиниот
единствен голем поет имаше кажано дека патот може да се изоди само ако
се чекори напред. Се запишав на факултет и си најдов свршеник. Почнав да
се подготвувам за приемниот испит во државната администрација, Се
вработив како продавачка за да си ги платам студиите, но не го положив
приемниот и ја раскинав свршувачката.
И тогаш, малку по малку, неговите писма зачестија, со марки од
различни земји. Јас бев љубоморна. Тој беше постариот пријател, оној кој
знаеше се, кој патуваше по светот и кому му растеа крилјата, додека јас се
обидував да пуштам корења.
Еден убав ден неговите писма почнаа да говорат за Господ. Сите
доаѓаа од едно исто место во Франција. Во едното од нив тој ја искажуваше
својата желба да се запише во семинарија и животот да и го посвети на
молитвата. Му одговорив, молејќи го да причека уште малку, подолго да ја
живее својата слобода, пред да прифати една толку сериозна обврска.
Откако го препрочитав писмото, решив да го скинам: која сум јас, та да
му говорам за слободата и за обврските? Тој знаеше што значат овие
зборови, а јас не.
Дознав дека држи предавања. Бев зачудена, зашто тој беше премногу
млад за да подучува што и да е. Но, еве, пред две недели, тој ми прати
картичка во која велеше дека треба да говори пред една мала група од
Мадрид и дека многу би му значело моето присуство.
Ми требаа четири часа за да стасам од Сарагоса во Мадрид; но, сакав
повторно да го видам. Сакав да го слушнам. Сакав да седнам со него во
некоја кафеана, да се присетам на времето кога заедно се игравме и
мислевме дека светот е преголем за да може да се обиколи.
 Сабота 4 декември 1993
Предавањето се одржа на многу пообично место, отколку што можев
да замислам и имаше многу повеќе народ, отколку што очекував дека ќе
најдам. Тоа не можев да си го објаснам. „Дали станал многу славен?” Ништо
не ми рече во своите писма. Имав желба да поразговарам со луѓето околу
мене, да ги прашам зошто се дојдени, но не се осмелив.
Се зачудив кога го видов како влегува. He личеше на малото момче
што го познавав — но, за единаесет години луѓето очевидно се менуваат.
Беше поубав, очите му светеа.
— Тој ни го враќа она што беше наше — рече жената покрај мене.
Реченицата беше необична.
— Што ви враќа? — прашав.
— Она што ни беше украдено: религијата.
— He, тој ништо не ни враќа — возврати една помлада жена, која
седеше од мојата десна страна. — Тие не можат да ни го вратат она што веќе
ни припаѓа.
— Тогаш, што барате овде? — и возврати првата налутено.
— Сакам да го слушам. Сакам да видам што навистина мислат тие. Тие
еднаш веќе не палеа на клада, можеби сакаат повторно да го сторат истото.
— Тој е само еден осамен глас — одговори жената. — Го прави она
што може.
Најмладата иронично се насмевна и се сврте, ставајќи му крај на
разговорот.
— За еден семинарист, тоа е одважно однесување — продолжи првата
и ме погледна како да бара поддршка.
Јас ништо не разбирав; стоев молкома и таа се откажа. Најмладата ми
мигна со око, небаре сум и соучесник. Но, јас молчев од други причини.
Мислев на она што оваа жена го имаше кажано: „семинарист”. Тоа не е
можно. Ќе ми кажеше.
Тој почна да говори, а јас не успевав да се соземам и да го следам
неговото излагање. „Требаше подобро да се облечам”, си мислев, без да
сфатам зошто тоа толку многу ме вознемирува. Тој ме забележа меѓу
присутните и јас се обидував да погодам што мисли: на што личам? Каква е
разликата помеѓу осумнаесетгодишната девојка и жената од дваесет и девет
години?
Неговиот глас и сега беше ист. Но, неговите зборови беа инакви.

Треба да се ризикува, велеше тој. Hue навистина го сфаќаме чудото на

животот дури откако ќе ни се случи нешто неочекувано.
Секој ден Господ ни дава, со утринскошо coulee, еден миг во кој е
можно да се измени сето она што не прави несреќни. Секој ден ние се
иреправаме дека не сме свесни оти тој миѓ постои, се однесуваме како
божем веруваме дека денешниот ден е сличен со вчерашниот и дека ќе
биде сличен на утрешниот. Но, човекот кој со внимание го следи денот
што ГО живее, ГО открива волшебниот миѓ. Тојможе да биде скриен во
минутите, кога наутро ГО ставаме клучош во клучалката, во миѓовите на
тишината што настапуваат по вечерата, во илјада и едната дребност
што нисе чинат наполно исти. Но, тој миГ постои. Тоа е миГ во кој сета
моќ на ѕвездите минува низ нас и ни овозможува да сториме чуда.
Среќата понекогаш е благослов — но, најчесто е освојување.
Волшебниот миГ на денот ни помага да се измениме, не тера да трѓнеме
во потраѓа по нашише сништа. Ке страдаме, ќе чекориме по патиштата
послани со трње, ама сето тоа е привремено и не остава траѓи. А подоцна,
со гордост и со верба, ќеможеме да се свртиме и да погледнеме зад себе.
Несреќен е оној кој не се осмелил да ризикува. Можеби тој никоѓаш
нема да доживееразочарувања, нема да остане без своите илузии, нема да
страда како оние кои пред себе имаат сон што ѓо следат. Но, коГа ќе
погледне зад себе (зашто ќе дојде време коГа секој од нас ќе погледне зад
себе), ќе ГО слушне своето срце како му вели: „Што направи со чудапш со кои
Господ Ги посеа твоиШе дни? Што стори со дарбите кои Творецот ти ги
довери? Ги закопа во длабока дупка, зашто се плашеше да не ги загубиш. И
сеѓа само уште тоа ши преостанува: сознанието дека залудно си го живеел
својот живот.”
Тешко на оној шШо ќе ги слушне овие зборови. Дури тогаш ќе
поверува во чуда, само што волшебните мигови на животот веќе ќе бидат
минато.

Луѓето го опкружија штом престана да говори. Јас чекав, загрижена

поради впечатокот што, по толку години, ќе го оставам врз него. Се
чувствував како дете, без самодоверба, љубоморна што не ги познавам
неговите нови пријатели, со ронка неспокојство, оти тој повеќе внимание им
обрнуваше на другите, отколку на мене.
Тогаш ми се доближи. Се вцрви и повеќе не беше човекот кој
говореше со сериозен глас; се престори во момчето кое со мене се криеше
во малечката капела на Свети Сатирио и велеше дека мечтае да го обиколи
светот, додека нашите родители ја имаа кренато на нозе полицијата,
мислејќи дека сме се удавиле во реката.
— Здраво, Пилар! — рече тој.
Го прегрнав. Можев да му упатам неколку по фални збора. Можев да
се изморам чекајќи сред сите тие луѓе. Можев да раскажам некоја интересна
случка од нашето детство и за гордоста што ја чувствувам гледајќи како
другите му се восхитуваат.
Можев да му објаснам дека наскоро треба да заминам, за да го фатам
последниот автобус за Сарагоса.
Можев. Никогаш не успеваме да го сфатиме значењето на овој збор.
Бидејќи во секој миг од нашиот живот некои работи што можеле да се
случат, најпосле не се случиле. Има волшебни мигови што минуваат
незабележани и потоа, сосем ненадејно, раката на судбината го менува сиот
наш живот.
Токму тоа се случи во тој миг. Наместо сето она што можев да го
сторам, јас изговорив една реченица која, една недела пододна, ме доведе
пред оваа река и ме натера да ги напишам овие редови.
— Можеме ли некаде да се напиеме кафе? — го прашав.
Тој се сврте кон мене и ја прифати раката што судбината му ја подаде.
— Неодложно морам да зборувам со тебе. Утре ќе држам предавање
во Билбао. Имам и автовобил.
— Треба да се вратам во Сарагоса — одговорив, без да знам дека тоа
е последната, се уште отворена излезна врата.
Но, во еден дел од секундата, можеби затоа што повторно станав дете,
или затоа што ние самите не ги испишуваме најубавите мигови од нашиот
живот, јас реков:
— Наближува празникот на Безгрешното зачнување{1}. Можам да те
придружувам до Билбао и потоа оттаму да се вратам дома.
Горев од желба да го прашам за она „семинарист”.
— Имаш ли некое прашање за мене? — ме праша, погодувајќи ми ги
мислите.
He сакав да ја кажам вистината:
— Да. Пред предавањето една жена рече дека ти само и го враќаш она
што и припаѓало.
— Тоа е сосем безначајно.
— За мене е многу важно. Јас не знам ништо за твојот живот и
зачудена сум што гледам олку луѓе.
Тој се насмевна и се сврте кон другите што се наоѓаа околу нас.
— Само миг — реков, фаќајќи го за рака. — Ти не одговори на моето
прашање.
— Веројатно тоа нема многу да те интересира, Пилар.
— He е важно, сакам да знам.
Тој длабоко воздивна и ме одведе во еден агол од просторијата.
— Трите големи еднобожечки религии, јудаизмот, исламот и
христијанството се машки религии. Свештениците се мажи. Мажите имаат
власт над догмите и ги донесуваат законите.
— Па тогаш, што сакаше да каже таа жена?
Тој малку се премислуваше. Но, сепак одговори:
— Дека јас имам поинаква визија за нештата. Дека јас верувам во
женското лице на Господа.
Воздивнав, смирена; жената имаше згрешено. Тој не можеше да биде
семинарист: семинаристите не можат да имаат поинаква визија за нештата.
— Предавањето ти беше мошне добро — му реков.

Младата жена која ми мигна со окото, ме чекаше крај вратата.

— Јас знам дека ние и припаѓаме на истата традиција — ми рече. — Се
викам Брида.
— He разбирам за што зборувате.
— Секако дека разбирате — рече и се насмеа.
 Таа ме фати под рака и заедно заминавме, пред
да успеам да и побарам објаснување. Ноќта беше мошне студена, а јас
не знав што да правам до следното утро.
— Каде одиме? — ја прашав.
— До статуата на Божицата.
— Ми треба евтин хотел во кој ќе ја минам ноќва.
— Подоцна ќе ти покажам еден.
Јас повеќе сакав да седнам во некое кафуле, да разговарам малку, да
дознаам се што може да се дознае за него. Но, не сакав да почнам разговор
со неа; ја пуштив да ме води по Пасео де ла Кастељана, разгледувајќи го
повторно Мадрид по толку години.
Таа застана сред авенијата и покажа кон небото:
— Еве ја! — извика гласно.
Полната месечина блескаше низ соголените гранки на дрвјата. Се
согласив:
— Убава е.
Но, таа не ме слушаше. Ги рашири рацете, кои добија форма на крст,
ги сврте дланките кон небото и така стоејќи ја набљудуваше Месечината.
„Во какво осило сум западнала? — си помислив. — Дојдов да
присуствувам на едно предавање. Еве; ме сега на Пасео де ла Кастељана во
придружба на оваа луда жена, а утре заминувам за Билбао.”
— О, огледало на божицата Земја! — рече жената со затворени очи. —
Научи не да ја користиме нашата моќ, стори мажите да не разберат. Раѓајќи
се, блескајќи, умирајќи и воскреснувајќи на небото, ти ни го покажа циклусот
на семето и на плодноста.
Таа ги подаде рацете кон небото и некое време стоеше така
неподвижно. Минувачите ја гледаа и и се смееја, но таа не им обрнуваше
внимание; ама затоа пак јас, умирав од срам што се наоѓам покрај неа.
— Тоа морав да го сторам — ми објасни, откако длабоко и се поклони
на Месечината. — За Божицата да не штити.
— За што всушност говорите вие?
— За истото за што зборуваше и вашиот пријател, но со вистинските
зборови.
 Ми стана жал што не го следев предавањето со поголемо внимание.
Навистина не можев да се присетам за што точно зборуваше тој.
— Ние го знаеме женското лице Господово — рече младата жена, кога
го продолживме патот. — Ние, жените, кои ја разбираме и ја сакаме
Божицата Мајка. Цена на нашето знаење беа прогонствата, измачувањата и
палењата на клада, но ние преживеавме. И денес ние ги сфаќаме нејзините
мистерии.
Вештерки. Огнени клади.
Ја погледнав повнимателно. Таа беше убава, нејзината коса со боја на
махагони и паѓаше до средината од грбот.
— Додека мажите одеа во лов, ние останувавме во пештерите, во
утробата на Мајката и се грижевме за нашите деца. И тогаш Големата Мајка
не научи на се.
— Мажите и понатаму талкаа, додека ние останувавме во утробата на
Мајката. Тоа ни овозможи да сфатиме дека зрната се претвораат во
растенија и тоа им го кажавме на нашите мажи. Ние го направивме првиот
леб и им дадовме да се најадат. Ние го
направивме првиот сад, за да можат да се напијат од него. Ние го
сфативме циклусот на создавањето, бидејќи нашето тело го проследува
ритамот на Месечината.
Одненадеж застана:
— Еве, ја!
Погледнав натаму. Во средината на еден плоштад, околу кој се движеа
автомобили, се наоѓаше фонтана, а сред базенот се издигаше статуа на жена
во кола што ја влечат впрегнати лавови.
— Плоштадот Сибел{2} — забележав, сакајќи да покажам дека го
познавам Мадрид.
Овој споменик веќе го имав видено на десетина разгледници. Но, таа
не ме слушаше. Се наоѓаше сред улицата, брзо заобиколувајќи ги
автомобилите.
— Да појдеме дотаму! — ми довикна, силно мавтајќи со рацете.
Решив да и се придружам, ако не за друго, барем да ја прашам за
името на некој хотел. Сета оваа лудост ме измори и јас чувствував потреба
да легнам и да отспијам. До фонтаната стигнавме речиси истовремено, јас со
срце што биеше толку силно, што мислев дека ќе ми искокне од градите, а
таа со насмевка на усните.
— Водата! Водата е нејзината манифестација.
— Be молам, ми треба името на некој евтин хотел.
Таа ги нурна своите раце во водата:
— Прави како мене. Допри ја водата!
— He доаѓа предвид. Но, не грижете се за мене. Ке појдам да побарам
хотел.
— Само минута...
Од својата торба таа извади една мала флејта и почна да свири.
Музиката небаре ме маѓепса: малку по малку сообраќајната врева како да
стивна, a моето срце се успокои. Седнав на работ од фонтаната, слушајќи ги
шумолењето на водата и звуците на флејтата, со очи заковани за полната
месечина над нас. Нејасно чувствував дека еден мал дел од мојата природа
на жена се наоѓа таму.
He знам колку време свиреше. Кога заврши, таа се сврте кон
фонтаната.
— Сибел — рече. — Едно од олидетворенијата на Божицата Мајка.
Онаа која го дава богатиот род, која ги штити градовите, која и ја дарува на
жената нејзината ролја на свештеничка.
— Која си ти? Зошто ме замоли да те следам?
Таа се сврте кон мене:
— Јас сум она што мислиш дека сум. Јас сум дел од религијата на
Земјата.
— Што сакаш од мене? — бев истрајна.
— Јас можам да читам од твоите очи. Можам да читам од твоето срце.
Ти ќе се вљубиш. И многу ќе страдаш.
— Јас?
— Ти знаеш за што говорам. Видов како те гледаше. Тој те сака.
Оваа жена е наполно луда.
— Затоа и те замолив да дојдеш со мене — продолжи таа. — Бидејќи
тој е многу важен. Иако раскажува глупости, тој барем ја признава Божицата
Мајка. He дозволувај му да се загуби. Помогни му!
 — Вие не знаете што зборувате. Загубени сте во вашите вообразби — и
дофрлив и почнав одново да се провлекувам меѓу автомобилите.
Се заколнав дека никогаш повеќе нема да си спомнам за зборовите на
оваа жена.
 Недела, 5 декември 1993
Застанавме да се напиеме кафе.
— Животот те научил на многу нешта — реков, колку да го започнам
разговорот.
— Животот ми откри дека можеме да учиме. Ми откри дека можеме
да се менуваме, дури и кога тоа ни се чини невозможно.
Ја одбегнуваше темата. Речиси и не зборувавме во текот на
изминатите два часа, колку што патувавме до оваа кафеана крај патот.

Во почетокот се обидов да го потсетам на нашето детство, но тој само

од пристојност не ме прекинуваше. Всушност, воопшто не ме ни слушаше.
Очевидно, нешто не беше в ред. Можеби времето и далечините засекогаш го
одделиле од светот, во кој јас живеев. „Тој зборува за волшебни мигови, си
реков. Што можат да му значат патеките по кои некогаш чекореа Кармен,
Сантијаго или Марија?” Неговиот свет е сосем поинаков; Сорија се претвори
во далечен спомен, скаменет во времето, другарите од детството останаа во
детството, старците беа се уште живи, какви што беа пред дваесет и девет
години.
Почнував да жалам што се согласив да ме поведе со својот автомобил.
Кога повторно ја смени темата, додека пиевме кафе, решив повеќе да не
бидам настојчива.

Следните два часа до Билбао претставуваа вистинско измачување.

Неговиот поглед беше закован за патот пред нас, јас гледав низ прозорецот
од вратата и ниту тој, ниту јас, не се обидувавме да ја прикриеме мачнината
што настана. Изнајмениот автомобил немаше радио и не ни преостана
ништо, освен да ја издржиме тишината.

— Да прашаме каде е автобуската станица — реков, штом излеговме

од автопатот. — Има редовна линија за Сарагоса.
Беше време за одмор и по улиците немаше многу луѓе. Минавме крај
еден маж, потоа крај една двојка млади, а тој не застана за да се распраша.
— Знаеш ли каде е? — го прашав во еден миг.
— Што тоа?
 Тој и понатаму не слушаше што му велам.
Наеднаш, го сфатив молчењето. Што можеше тој да и каже на жена,
која никогаш не патувала по светот? Што имаше интересно во тоа да се седи
покрај некого, кој се плаши од непознатото, кој посакува сигурна работа и
обичен брак? А јас, кутра и несреќна, се уште му зборував за истите
пријатели од детството, за правливите спомени од некое незнајано село. За
ништо друго не му зборував.
— Можеш да ме оставиш тука — реков кога стигнавме до нешто што
прилегаше на центар од градот. Се обидував да изгледам природно, но се
чувствував глупаво, детинесто и непријатно.
Тој не застана, но јас бев упорна:
— Морам да фатам автобус, за да се вратам во Сарагоса.
— Никогаш не сум бил тука. He знам каде им е хотелот и не знам каде
ќе се одржи предавањето. А, не ми е познато ни каде се наоѓа автобуската
станица.
— Ке се снајдам, не грижи се!
Тој забави, но не застана.
— Би сакал...
Веќе по вторпат тој не успеа да ја заврши реченидата. Претпоставував
што сакаше да ми каже: да ми заблагодари што дојдов со него, да ги
пренесам неговите поздрави на другарите и, на тој начин, да го ублажи ова
непријатно чувство.
— Би сакал вечерва да дојдеш со мене на предавањето.
Тоа беше како шок. Можеби се обидуваше да добие во време, за да го
ублажи непријатното молчење за време на патувањето.
— Навистина ќе ми биде мило да дојдеш со мене — повтори тој.
Можеби бев девојка од село, и го немав ни блесокот, ни убавиот
изглед на градските жени, ниту пак имав нешто интересно да му раскажам.
Но, животот во малите места, иако не им овозможува на жените да станат
елегантни и современи, ги учи да го слушаат своето срце и да го следат
својот инстинкт. На мое големо чудење, инстинктот ми велеше дека во овој
миг тој не ме лаже.
Воздивнав со олеснување. Се разбира дека нема да останам на
предавањето; но, барем се чинеше дека другарот што ми е драг се враќа и
ме повикува со него да ги споделам неговите стравови и неговите победи.
Му одговорив:
— Благодарам за поканата. Но, јас немам пари за хотел, и морам да се
вратам поради студиите.
— Јас имам малку пари. Можеш да спиеш во мојата соба. Ке земеме
соба со два кревета.
Забележав дека почна да се поти, и покрај тоа што беше студено.
Срцето почна да ми праќа знаци на тревога, што не успевав да ги одгатнам.
Радоста што пред малку ја почувствував, и отстапи место на голема
збунетост.
Тој ненадејно го сопре автомобилот и ме погледна право в очи. Никој
не може да лаже, никој не може ништо да скрие кога го гледаат право во
очи. И секоја жена што во себе има барем малку чувствителност, може да
чита од очите на вљубен маж.
Колку и да изгледа апсурдно сето тоа, колку и да е неочекуван изливот
на таа љубов во просторот и во времето. Во мислите веднаш почнаа да ми
навираат зборовите што младата жена со лисеста коса ми ги кажа покрај
фонтаната.
Тоа беше невозможно. Но, сепак беше вистинито.

Никогаш, навистина никогаш, не ќе можев ни да помислам — особено

по толку време — дека тој ќе се сеќава. Ние бевме деца, заедно растевме и
го откривавме светот, држејќи се за рака. Јас го сакав — ако воопшто едно
дете знае што значи љубов. Но, сето тоа беше минато и му припаѓаше на
времето кога невиноста го остава срцето отворено за најубавото што
животот го подготвил за нас. Денес ние сме возраснии одговорни. Случките
оддетството се случки од детството.
Повторно го погледнав в очи. He сакав да верувам, или пак не успевав
да верувам во тоа.
— Ми преостана само уште ова предавање — продолжи тој, — а потоа
почнува осмодекемвриското празнување во чест на Безгрешното зачнување.
Треба да појдам в планина. Да ти покажам нешто.
Овој брилјантен човек, кој говореше за чудесни мигови, се наоѓаше
пред мене и постапуваше сосем спротивно на здравиот разум. Премногу се
залетуваше, му недостасуваше самодоверба, даваше нејасни предлози. Ми
беше тешко да го гледам во таква состојба.
Ја отворив вратата, излегов и се потпрев на возилото. Ја гледав речиси
пустата авенија. Потоа запалив цигара и се присилив да не мислам на ништо.
Можев да се преправам, да се однесувам како божем не сум го разбрала —
можев да се обидам да се убедам себеси дека тоа навистина беше предлог
од другар на другарка од детството. Можеби премногу долго патувал и
нештата му се испомешале.
Можеби јас бев таа која претерува.

И тој излезе од автомобилот и се потпре покрај мене.

— Би сакал да останеш на вечерашново предавање — ми рече уште
еднаш. — Но, ако не можеш, ќе разберам.
Еве. Светот направи еден цел круг и се се врати на своето место.
Немаше ништо од она што јас си го помислив. Тој не инсистираше и беше
подготвен да ме пушти да заминам. Вљубен човек не се однесува на тој
начин.
Се почувствував бедно, но во исто време и спокојно. Ќе можам да
останам, барем еден ден. Ќе вечераме заедно, ќе пивнеме малку — што
никогаш не сме го правеле како деца. Тоа ќе биде убава можност да ги
заборавам глупостите на кои мислев до пред малку, можност да се скрши
мразот што не разделуваше уште од Мадрид.
Еден ден и не може да промени којзнае што. Барем ќе имам што да
им раскажувам на пријателите.
— Брачен кревет, а? — реков со шеговит тон. — А, ти ќе ја платиш
вечерата, бидејќи јас се уште сум студент. И немам ни скршена пара.

Куферите ги оставивме во хотелската соба, потоа се симнавме и пеш

отидовме до местото каде што требаше да се одржи предавањето. Стасавме
премногу рано и седиавме во една кафеана.
— Би сакал да ти дадам нешто — ми рече и ми даде една мала дрвена
вреќичка.
Веднаш ја отворив. Во неа имаше еден стар, наполно ’рѓосан медал,
со милозливата Богородица од едната страна, и со Христовото срце од
другата.
— Ова беше твое — ми рече, гледајќи го изразот на зачуденост на
моето лице.
Моето срце одново почна да праќа знаци на тревога.
— Еден ден, во една есен како оваа — имавме по десетина години —
со тебе седев на плоштадот, каде што се вишнееше големиот даб. Сакав да
ти кажам нешто, нешто што со недели го повторував. Само што почнав, ти
ми кажа дека си го загубила медалот во малата капела на Свети Сатурио и
ме замоли да појдам да ја побарам.
Се сеќавав. Господи! Се сеќавав...
Тој продолжи:
— Го најдов. Но, кога се вратив на плоштадот, повеќе немав храброст
да ги изговорам зборовите што толку пати ги повторував. Тогаш си ветив
дека овој медал ќе ти го вратам дури тогаш, кога ќе можам да ја завршам
реченицата што ја почнав пред околу дваесет години. Долго се обидував да
ја заборавам, но таа реченица секогаш тлееше во мене. И повеќе не можам
да живеам со неа.
Го спушти филџанот со кафето, запали една цигара и се загледа во
таванот. Потоа се сврте кон мене.
— Тоа е сосем едноставна реченица. Те сакам.

Тој велеше:
Понекогаш не измачува чувството на тага што не успеваме да ГО
надминеме. И забележуваме дека волшебниот миѓ од тој ден веќе минал и
дека ништо не сме сториле. Тогаш животот ја крие својата маШја и
својатш умеишост.
Треба да ѓо слушаме детето, што некоѓаш сме биле и кое и
понатаму живее во нас. Тоа дете знае кои се волшебните миГови. Hue
можеме да lo задушиме неговото плачење, но неможеме да ГО замолкнеме
неговиот глас.
Тоа дете што некогаш сме биле ние, секоГаш е со нас. Среќни се
најмалите, бидејќи царството небесно е нивно.
Ако одново не серодиме, ако неуспееме одново да ГО иоѓледнеме
животот со невиноста и ентузијазмот на детството, тогаш тој повеќе
нема смисла.
Има мноѓу начини на кои човек може да се самоубие. Оние кои се
обидуваат да го убијат своето тело, ќе се оѓрешат од законот на Господа.
И оние кои се обидуваат да ја убијат својата душа, се огрешуваат од
закониШе Господови, иако нивното злосторство не е толку видливо за
просто-смртните луѓе.
Да му обрнеме внимание на она што ни ГО вели детето, кое се уште
живее во нашето срце. He шреба да се срамиме од него. He смееме да
дозволиме да се плаши, зашто е сосем само и речиси никогаш не ГО слушаме.
Да му дозволиме накратко да ги земе уздите на нашето постоење во
свои раце. Тоа дете знае дека секој ден е иоинаков од денот што доаѓа.
Да ГО сториме тоа онака, за Шоа повторно да се чувствува сакано.
Даму наиравиме задоволство — дури ако тоа значи да иостапиме на начин
што не ни е вообичаен, дури ако тоа прилеѓа на глупост во очите на
другите.
Споменете си дека мудрошш на луѓето е лудост. пред Вога. Ако ГО
слушаме детето што живее во нашата душа, наиште очи одново ќе
блеснат. Ако не ја изгубиме врската со тоа дете, нема да ја изѓубиме ни
врската со животот.

Насекаде околу мене боите почнаа да стануваат многу поживописни.

Се слушав како зборувам погласно и станав свесна дека правам се поголема
врева кога ја спуштам чашата врз масата.
Десетина луѓе, по завршувањето на предавањето, дојдоа тука да
вечераат. Сите зборуваа во исто време. а јас, јас се насмевнував — се
насмевнував, бидејќи оваа вечер беше поинаква од другите. Прва вечер, по
многу години, што однапред ја немав испланирано.
Каква радост!
Кога решив да појдам во Мадрид, јас ги контролирав своите чувства и
своето однесување. Потоа, во еден миг, се се измени. Јас бев таму, во градот
во кој никогаш немав стапнато, иако се наоѓаше на само три часа патување
од моето родно место. Седев на маса на која познавав само една личност —
a сите зборуваа со мене како да сме долгогодишни пријатели. И самата бев
изненадена, гледајќи дека сум способна да разговарам, да пијам и да се
забавувам со овие луѓе.
Таму бев, зашто сосем неочекувано, животот ме препушти на животот.
И не ме обзеде никакво чувство на вина, страв или срам. Колку што повеќе се
доближував до него — и го слушав како зборува — толку повеќе се уверував
самата себеси дека тој е во право: има мигови кога треба да се има храброст
да се ризикува, да се направи нешто лудо.
„Со денови останувам наведната над овие книги и тетратки,
вложувајќи натчовечки напори, за да ги исковам сопствените пранги, си
помислив. Зошто ја сакам таа работа? Што ќе ми донесе таа како на човечко
суштество, или како на жена?”
Ништо. Јас не дојдов на светов за да го минам животот зад некое
биро, помагајќи им на судиите да ги испратат документите од судската
постапка.
„Не, не смеам на својот живот да гледам од таков агол. Ќе морам таму
да се вратам пред крајот на неделата.”
За тоа сигурно е виновно виното. Впрочем, кој не работи, тој не може
ни да јаде.
„Сето ова е само сон. Сон што ќе заврши.”
Но, уште колку време можам да го сонувам? За првпат посакав да го
придружувам во планината. Всушност, зарем не лретстои една неработна
недела?
— Која сте вие? — ме праша една убава жена, која седеше на нашата
маса.
— Пријателка од детството.
— Дали веќе во детството тој ги правел овие работи?
— Кои работи?
Ми се стори како разговорите околу масата малку да стивнуваат.
— Знаете добро... — жената беше упорна. — Чуда.
— Уште тогаш тој многу убаво говореше — одговорив без да сфатам
на што мислеше таа.

Сите, дури и тој, почнаа да се смеат, а јас не можев да погодам зошто.

Но, виното ми даваше слобода која ми овозможуваше да не морам се да
знам. Јас замолкнав, погледнав околу себе и реков ни самата не знам што,
нешто што веднаш го заборавив. Потоа повторно почнав да мислам на тие
прекрасни денови.
Пријатно беше да се биде таму, да се склопуваат нови познанства.
Овие луѓе, шегувајќи се, говореа за сериозни теми и јас имав чувство дека
учествував во она што се случува во светот. Барем таа вечер, јас не бев жена,
која учествува во животот со посредство на телевизијата или весниците. Ке
имам што да раскажувам по враќањето во Сарагоса. Ако ја прифатам и
поканата за слободните денови по повод Безгрешното зачнување, цела една
година ќе можам да живеам од овие нови спомени.
„Тој навистина имаше право што не обрнуваше внимание на она што
му го раскажував за Сорија”, си помислив. И ме преплави сочувство кон
самата себе: веќе со години фиоките на моите сеќавања ги исполнуваат едни
исти спомени.
— Напијте се уште малку — ми рече еден маж со побелени коси и ми ја
наполни чашата.
Ја испив. Си мислам колку малку нешта ќе можам да им раскажам на
своите деца и внуци.
— Сметам на тебе — шепотеше тој на начин, што само јас можев да го
слушнам. — Ке отидеме дури до Франција.
Виното ми даваше поголема слобода во изразувањето:
— Под услов да расчистиме нешто.
— Што.
— Она што ми го призна пред предавањето. Додека пиевме кафе.
— Медалот?
— He — одговорив, гледајќи го право в очи и трудејќи се колку што
можев повеќе да не изгледам пијана. — Она што го рече во тој миг.
— За тоа ќе зборуваме подоцна.
Љубовната изјава. Немавме време повторно да зборуваме за неа.
— Ако сакаш да појдам со тебе, треба да ме слушаш — реков.
— He сакам овде да расправам за тоа. Сега се забавуваме.
— Ти многу одамна замина од Сорија — продолжував да бидам
упорна. — Јас не сум ништо друго освен врска со твојата родна грутка. Ти
помогнав да ги зачуваш своите корени, и тоа ти даде сила да продолжиш по
својот пат. Но, тоа е се. Тука не може да има љубов. Ни случајно.
Тој ме слушаше без каков и да е коментар. Некој го повика да го
слушне неговото мислење, и јас не можев да го продолжам разговорот.
 „Барем бев јасна, си помислив. He може да постои таква љубов, освен
во сказните. Бидејќи во вистинскиот живот, љубовта има потреба да биде
остварлива. Дури и ако не е веднаш возвратена, таа може да преживее само
ако постои барем трошка надеж — без оглед колку е мала и далечна — дека
еден ден саканиот човек ќе биде освоен. Сето друго е обично залажување.”
Тој седеше од другата страна на масата и како да ги погодуваше моите
мисли, ја крена чашата во моја насока:
— За љубовта!
И тој беше по малку пијан. Сакав да ја искористам ситуацијата:
— За мудрите кои можат да сфатат дека некои љубови се само детски
игри!
— Мудрецот е мудар, бидејќи љуби — ми возврати. — А будалиот е
будала, бидејќи смета дека ја разбира љубовта.
Присутните на масата го слушнаа разговорот; и веднаш почнаа жив
разговор за љубовта. Секој имаше длабоко вкоренето мислење, секој
жестоко ја бранеше својата гледна точка и беа потребни неколку шишиња
вино за повторно да настапи мир. Најпосле некој забележа дека веќе е доцна
и дека газдата на ресторанот сака да затвори.
— Ни претстојат пет празнични денови — довикна некој од соседните
маси. — Ако газдата сака да затвори, тоа е затоа што зборувате за сериозни
работи!
Сите почнаа да се смеат — сите освен него.
— А на кое место може да се зборува само за сериозни нешта? — го
праша тој пијаниот човек од соседната маса.
— В црква! — одговори последниов. Овојпат сите во ресторанот
прснаа во гласна смеа.
Тој стана. Помислив дека ќе се тепа: сите ние како повторно да се
најдовме во младоста, во времето на тепачките, бакнежите, забранетите
милувања, кога прегласната музика и брзината претставуваа составен дел од
вечерите достојни да го носат тоа име. Но, тој се задоволи да ме земе за рака
и да се упати кон вратата.
— Подобро да си одиме. Доцна е.

Врне во Билбао, врне во целиот свет. Оној кој сака има потреба да
знае да се изгуби и повторно да се најде себеси.
Во овој миг тој успева да ги урамнотежи овие две нешта. Тој е весел и
пее додека се враќаме во хотелот.
Son los locos que Inventaron el amor{3}
Иако ce уште го чувствувам виното и живите бои, пополека се соземам.
Треба да ја зачувам контролата над ситуацијата, сакам самата да одам. Нема
да ми биде тешко да ја зачувам контролата, бидејќи не сум вљубена. Оној кој
е способен да господари со своето срце, тој може да го освои светот.
Con иn роета у иn trombon
a develarte el corazon{4}
вели песната
„Би сакала да не загосподарам со своето срце, си помислив. Кога би
успеала да се препуштам, тоа би било само за времето на еден викенд, а
дождовните капки што ми го росат лицето би имале поинаков вкус. Да беше
лесно да се сака, ние ќе бевме еден со друг во прегратка и зборовите од оваа
песна би ја раскажувале нашата приказна. Да не морав да се вратам во
Сарагоса, ќе посакав опиеноста од виното никогаш да не исчезне и слободно
ќе можев да го прегрнам, да го милувам и да ги говорам и слушам
зборовите што вљубените си ги шепотат.”
He. Јас не можам.
Јас не сакам.
Salgamos a volar, querida mia, вели песната. Да, ние ќе заминеме и ќе се
вивнеме. Под мои услови.
Тој се уште не знае дека ја прифаќам неговата покана. Зошто се
изложувам на овој ризик? Бидејќи во овој миг сум пијана и изморена од
моите еднолични денови.
Но, заморот ќе мине. И јас веднаш ќе посакам да се вратам во
Сарагоса, градот што го одбрав да живеам во него. Me чекаат предавањата
на факултетот, конкурсот за прием во државната администрација и сопругот
што треба да го најдам. А, тоа нема да биде тешко. Таму ме чека спокоен
живот, со деца и со внуци, пристојна плата и годишни одмори. He знам од
што се плаши тој, но јас ги знам своите страхувања. He ми се потребни нови,
зашто оние што веќе ги имам, ми се сосем доволни.
Јас не ќе можам — во ниту еден случај — да се вљубам во човек каков
што е тој. Го познавам премногу добро. Премногу долго живеевме еден
покрај друг и ги знам сите негови слабости и стравови. He ми успева да му се
восхитувам, како што тоа го прават другите.
Јас знам дека љубовта е како брана: доволна е сосем мала пукнатина
низ која ќе протече тенок млаз вода. Малку по малку тој ќе ги срони ѕидовите
и ќе дојде миг кога никој повеќе не ќе може да ја совлада силата на водата.
Ако се урнат ѕидовите, љубовта станува апсолутен господар; повеќе нема да
се прашувате што е возможно а што не е, дали може или не да се остане
покрај саканото суштество... Да се сака, тоа значи да се изгуби контролата.
He, јас нема да дозволам во браната да се појави пукнатина. Колку и
да е мала.
— Само малку!
Во истиот миг тој престана да пее. Брзи чекори одекнуваа по влажната
улица.
— Да побрзаме! — рече, фаќајќи ме под рака.
— Чекајте! — викаше некој маж. — Морам нешто да ви кажам!
Тој чекореше се побрзо и побрзо.
— Ова не е за нас. Да појдеме во хотелот.
Но, тоа сепак беше за нас: на улицата немаше никој друг. Срцето ми се
стегна и дејството на пијалакот веднаш исчезна. Си помислив дека сме во
Билбао, односно во земјата на Баските и дека терористичките атентати се
случуваат овде често. Чекорите се доближуваа.
— Да појдеме! — повтори тој, забрзувајќи го чекорот.
Но, веќе беше предоцна. Силуетата на еден човек, наврнат од глава до
петици, ни го препречи патот.
— Be молам застанете! Во името на Господ.
Бев исплашена и со погледот барав каде да се скријам, барав
полициска кола која по некое чудо би се појавила однекаде. Инстинктивно го
фатив под мишка, но тој ми ја тргна раката.
— Be молам. Дознав дека сте овде. Ми треба ваша помош. Се работи
за мојот син.
И човекот почна да плаче. Падна на колена.
— Be молам! Be молам!
 Тој длабоко воздивна, ја наведна главата и ги затвори очите. Неколку
мига клечеше молчејќи и ние можевме да го слушнеме роморењето на
дождот како се меша со неговото липање.
— Појди во хотелот, Пилар. И легни си. Јас сигурно нема да се вратам
пред мугрите.
 Понеделник 6 декември 1993
Љубовта е полна со стапици. Кога сака да не освои, го покажува само
својот блесок, но не ни дозволува да ги видиме и сенките што ги создава тој
блесок.
— Погледни ја земјата што не опкружува! — ми рече тој. — Да се
спружиме наземи и да слушнеме како бие срцето на планетата.
— Малку подоцна. He сакам да ј а извалкам единствената облека што
ја понесов со себе.
Се шетавме по околните ритчиња засадени со маслинови дрвја. По
дождот што вчера паѓаше во Билбао, сонцето создаваше впечаток како да
живеам во некој сон. Немав темни очила, со себе не понесов ништо, бидејќи
уште истиот ден требаше да се вратам во Сарагоса. Морав да спијам во една
кошула што тој ми ја позајми; и во непосредна близина на хотелот купив
една блуза, за да можам барем да ја исперам онаа што ја носев.
— Сигурно ти е прекуглава што секогаш ме гледаш во едни исти
алишта — му дофрлив шегувајќи се, за да видам дали една банална
реченица ќе ме врати во стварноста.
— Среќен сум што си тука.
Откако ми го даде медалот, тој ниту еднаш не почна одново да
зборува за љубовта, но беше добро расположен и човек би помислил дека
повторно има осумнаесет години. Чекореше покрај мене, облеан со
утринската светлина.
Покажувајќи му ги Пиринеите, што се оцртуваа на хоризонтот, го
прашав:
— Што ќе правиш таму?
— Од другата страна на тие планини се наоѓа Франција.
— Знам географија. Само би сакала да ми кажеш зошто треба да
појдеме таму.
Тој не ми одговори веднаш, туку ми се насмевна.
— За да видиш една куќа. Можеби ќе ти се допадне.
— Ако помислуваш да си играш продавач на недвижнини, веднаш
откажи се. Јас немам пари.
 Мене ми беше сосем сеедно дали ќе појдеме до некое село од Навара,
или ќе одиме дури до Франција. Единствено не сакав да ги минам
празниците во Сарагоса.
„Гледаш?, му велеше мојот дух на моето срце. Среќна си што ја
прифати поканата. Се измени, a за тоа не си ни свесна.”
He, не, јас воопшто не се изменив. Јас сум едноставно само малку
поопуштена.
— Погледни ги овие камења на земјата.
Сите, без исклучок, беа тркалезни и мазни. Како со векови да ги
милувале брановите. Но овде, во полињата на Навара, никогаш немало
море.
— Овие камења ги измазниле многубројните земјоделци, аџии и
авантуристи кои минале оттука. Тие се измениле, исто како и патниците.
— Зарем се што знаеш, си го научил на патувањата?
— He. Ми го открија чудата на Откровението. He разбрав, а не се ни
обидов да го продлабочам значењето на неговите зборови. Сета бев
исполнета со светлината на сонцето, со овој селски пејзаж и со планините во
далечината.
— Каде одиме? — го прашав.
— Никаде. Уживаме во утрото, во сонцето. Потоа не чека долго
патување со автомобил.
Тој се колебаше еден миг пред да ме праша:
— Го чуваш ли медалот?
Потврдно кимнав со главата и го забрзав чекорот. He сакам повторно
да ја начне таа тема и да ја расипе слободата и задоволството на ова
претпладневна прошетка.

Здогледавме едно село. Како и средновековните градови се наоѓаше

на врвот од едно возвишение и можев да ги забележам — во далечината —
камбанаријата на црквата и урнатините на некој замок. Му предложив:
— Да појдеме дотаму.
Тој се подзамисли, но најпосле прифати. На патот се наоѓаше една
капела и јас посакав да ја, разгледам. Повеќе не знам да се молам, но
тишината во црквите секогаш ме успокојува.
 „Не треба да се чувствуваш виновна, си реков во себеси. Ако е вљубен,
тоа е негов проблем.”
Тој ме распрашуваше за медалот. Знаев: се надева дека ќе го
продолжам синоќешниот разговор од кафеаната. Во исто време се плаши да
не го слушне она што не сака да го слушне, затоа и не навалува, ниту пак се
враќа на истата тема.
Можно е тој навистина да ме сака. Но, ние ќе успееме да ја
претвориме таа љубов во нешто друго, нешто подлабоко.
„Глупости, си помислив. Нема ништо подлабоко од љубовта. Во
сказните за деца, принцезите им даваат бакнеж на жабите и тие се
претвораат во убави принцови. Во вистинскиот живот, принцезите ги
прегрнуваат принцовите и тие се претвораат во жаби.”

По половина час возење, пристигнавме до капелата. Еден старец

седеше на влезните басамаци. Тој беше првото суштество што го видовме,
откако тргнавме на пат, зашто веќе беше крајот на есента и полињата одново
беа препуштени на грижата на Севишниот, кој ја оплодува земјата со Својот
благослов и овозможува човекот, со својата пот, од неа да го извлече својот
опстанок.
— Добар ден! — му рече тој на старецот.
— Добар ден!
— Како се вика ова село?
— Сан Мартен де Иникс.
— Иникс? — прашав. — Човек би рекол име на гном{5}.
Стариот не ја разбра шегата. По малку збунета, се упатив кон влезот во
капелата.
— He можете да влезете — рече стариот. — Затвораме напладне. Ако
сакате, можете да се вратите во четири часот попладне.
Вратата беше отворена. Одвај ја наѕирав внатрешноста поради
полутемнината.
— Само една минута. Би сакала да кажам една молитва.
— Многу ми е жал, но затворено е.
Тој слушна како се расправам со човекот и не рече ништо.
— Добро, добро, сиодиме — реков, — Нема зошто и понатаму да се
расправаме.
Тој не ги симна очите од мене, но неговиот поглед беше празен,
далечен.
— Зарем не сакаше да ја разгледаш капелата? — ме прашува.
Знам дека не му се допадна моето однесување. Сигурно ме смета за
слаба, плашлива, неспособна да се борам за она што го сакам. Нема потреба
од бакнеж: принцезата се претвора во жаба.
— Присети се на вчерашната вечер — му велам. — Во кафеаната ти го
прекина разговорот, бидејќи немаше желба да разговараш. А сега, кога и јас
постапувам исто така, ти тоа ми го префрлаш.
Стариот рамнодушно не гледа. Сигурно е задоволен, бидејќи пред
негови очи се случува нешто, тука, каде што утрата, попладнињата и вечерите
прилегаат еднонадруго.
— Вратата од црквата е отворена — рече тој, свртувајќи се кон
стариот. — Ако сакате пари можеме да ви платиме. Но, таа сака да ја види
оваа црква.
— He е време за посети.
— Дотолку полошо, ние сепак ќе влеземе.
Тој ме зема за рака влегува со мене.
Срцето почнува побрзо да ми чука. Старото човече би можело да се
навреди, да повика полиција, да ни ја расипе прошетката.
— Зошто го правиш ова?
— Бидејќи ти имаш желба да ја разгледаш капелава.
Но, расправијата и моето однесување ја разбија убавината на едно
речиси совршено претпладне.
Внимателно ги наслушнувам звуците што допираат однадвор. Во секој
миг го замислувам старецот како се оддалечува, и како пристигнува
градската полиција. Насилно влегување во црква. Крадци. Ние сторивме
нешто забрането, го кршиме законот. Старецот рече дека црквата е
затворена, дека измина времето за посети. Тоа е кутро старо човече
неспособно да не спречи да влеземе, и полицијата ќе биде дотолку построга,
бидејќи не му укажавме почит.
Внатре останувам тамам толку, колку да покажам дека се чувствувам
совршено пријатно. Срцето ми бие толку силно, што се плашам тој да не го
слушне.
— Можеме да си одиме — велам по некое време, онолку колку што
ми се чинеше дека е доволно за едно „Те поздравувам Марија”
— He плаши се, Пилар! Овде не си за да се преправаш.
He сакав мојот судир со старецот да се претвори во судир со него.
Требаше да останам смирена.
— He гледам што сакаш да кажеш.
— Има луѓе кои се скарани со некој, скарани со самите себе, скарани
со животот. И тогаш си играат мала театарска пиеса, пишувајќи го текстот
според своите фрустрации.
— Познавам многумина такви луѓе. Знам за што зборуваш.
— Но, несреќата е во тоа што тие луѓе не можат сами да ја играат
пиесата — продолжи тој. — И тие почнуваат да повикуваат и други актери.
Токму тоа го направи и човеков, кој седи надвор. Тој сакаше да врати мило
за драго, и за тоа не одбра нас. Ако ние се повинувавме на неговата забрана,
веќе сега ќе ни беше жал поради тоа, ќе се чувствувавме измамени. Ќе
прифатевме да бидеме дел од неговата бедна животна приказна и од
неговите фрустрации.
— Агресивноста на тој човек беше очигледна, и затоа ни беше лесно да
не ја прифатиме неговата игра. Но другите, понекогаш, бараат да бидеме
статисти, така што се однесуваат како жртви и се жалат на неправдите на
животот. Тие бараат да ги оправдаме, да земеме учество во нивната игра.
Me гледаше право в очи.
— Внимавај! Кога ќе се фатиш во ова оро, од него секогаш излегуваш
како губитник.
Беше во право. И покрај тоа, не се чувствував пријатно во
внатрешноста на капелата.
— Се помолив. Го сторив она што сакав да го сторам. Сега можеме да
заминеме.
Излеговме. Контрастот меѓу полутемнината и суровата светлина на
сонцето, за миг ме заслепи. Кога очите ми се свикнаа, забележав дека
стариот човек исчезнал.
— Да појдеме на ручек — рече тој и се упати кон градот.
Во текот на ручекот, испив две чаши вино. Никогаш во животот не сум
пиела толку многу. На пат сум да станам алкохоличар.
„Какво претерување!“
Тој зборуваше со келнерот. Дозна дека во околината има повеке
римски урнатини. Се обидувам да го следам разговорот, но не успевам да го
скријам своето лошо расположение. Принцезата се претвори во жаба. Зар е
тоа важно? Кому треба да докажувам што и да е, кога не трчам по ништо –
ни по маж, ни по љубов?
„Го знаев ова, си мислев. Знаев дека ќе внесам немир во мојот свет.
Разумот ме предупреди, но моето срце не сакаше да го послуша советот.“
Морав да платам висока цена за да го добијам она малку што го
имам, да оттурнам многу нешта кои силно ги посакував, да одминам многу
патишта што се отвораа пред мене. Ги жртвував своите сништа во името на
еден повозвишен сон: духовен мир. И не сакам да се откажам од тој мир.
– Многу си напната – рече, прекинувајки го својот разговор со
келнерот.
– Да, напната сум. Мислам дека старото човече појде да ја извести
полицијата. Мислам дека ова гратче е многу мало и дека тие знаат каде се
наоѓаме. Мислам дека твоето инсистирање да ручаме овде може да стави
крај на нашиот одмор.
Тој не престана да ја врти меѓу прстите својата чаша со минерална
вода. Сигурно знае дека тоа не е вистинската причина; всушност, јас
чувствував срам. Зошто така постапуваме со сопствените животи? Зошто го
забележуваме и зрнцето прав во окото, а не и планините, полињата,
маслиновите дрвја?
– Слушај – рече тој – ништо слично нема да се случи. Старецот сигурно
се вратил дома и веќе не се ни сеќава на случката. Имај доверба во мене.
Си помислив: „Не сум поради тоа напната, идиоту еден!“
– Слушај го повнимателно твоето срце – додаде тој.
– Токму тоа и го правам. И повеке би сакала да заминам. Овде не се
чувствувам пријатно.
– Немој повеке да пиеш. Тоа нема да ти помогне.

Конечно успеав да се совладам. И подобро е сега да му кажам се што

ми лежи на срдето:
 — Си замислуваш дека знаеш се. Ни говореше за волшебниот миг, за
заборавеното детство што тлее во секој од нас... Јас не гледам што бараш
покрај мене.
Тој се насмеа.
— Јас ти се восхитувам. И се восхитувам на борбата што ја водиш
против своето срце,
— Каква борба?
— Ништо.
Но, јас добро знаев што сака да каже.
— He треба да имаш илузии. Ако сакаш, можеме да зборуваме за тоа.
Грешиш кога се во прашање моите чувства.
Тој престана да ја врти чашата и ме погледна в лице:
— He. Јас знам дека ти не ме сакаш.
Во истиот миг, како да бев уште поизгубена.
— Но, јас ќе се борам — продолжи тој. — Во животот има нешта кои
заслужуваат човек за нив да се бори до самиот крај.
He знаев што да му одговорам.
— А ти, ти тоа го заслужуваш.
Го свртев погледот настрана и се преправав дека божем ја
разгледувам уреденоста на ресторанот. Се чувстував како жаба која се
претвора во принцеза. Мислам: „Сакам да верувам во она што го вели”,
гледајќи во една слика на која се претставени бродови и рибари. „Тоа нема
ништо да измени, но барем нема да се чувствувам толку ранлива, толку
тажна
— Прости ми за мојата нападност — реков.
Тој се насмевна, го викна келнерот и ја плати сметката.
По патот за назад се чувствував уште повознемирено. Можеби
сонцето? He, сега е есен и сондето одвај грее. Тогаш, старото човече? Но, и
тој исчезна од мојот живот пред извесно време. Можеби е поради сите овие
новини. Новите чевли стегаат. Ни животот не е поинаков: не фаќа на препад
и не принудува да чекориме кон непознатото, кога ние тоа не го сакаме, кога
не ни е потребно.
Се обидувам вниманието да го насочам кон пејзажот, но повеќе не ми
успева да ги видам полињата со маслинови стебла, селото на врвот од ридот,
капелата пред која стоеше еден старец. Ништо од тоа не ми е блиско.
Си спомнувам на пијанката од вчера и песната што тој ја пееше:
Las tardecitas de Buenos Aires tienen este no se...
que se yo?
Viste, sati de tu casa por Arenales{6}.
Зошто Буенос Аирес кога ние бевме во Билбао? Која е таа улица
Ареналес? Што сакаше тој? Го прашав:
— Која беше песната што ја пееше вчера?
— Balada para um louco{7}. Зошто ме прашуваш дури денес?
— Така, без причина.
Сепак, има причина. Јас знам дека ја пееше таа песна, бидејќи тоа е
стапица. Тој ме натера да ги научам зборовите наизуст — иако треба толку
многу да учам за испитите што ми претстојат. Тој можеше да избере некоја
позната мелодија, што веќе сум ја слушнала илјадници пати, но тој повеќе
сакаше песна што ми е непозната.
Тоа е стапица. Вака, секогаш кога ќе ја свират оваа песна на радио, или
ќе ја луштат плочата, ќе се сетам на него, на Билбао, на ова време кога
есента на мојот живот повторно се претвори во пролет. Ќе се сеќавам на
возбудата, на авантурата и на детето што воскресна, Господ знае од каде.
Тој мислел на сето тоа. Добро размислил, бидејќи е искусен човек,
шетал по светот и знае како да ја освои жената што ја посакува.
„Се збудалувам, помислив. Помислувам дека станав алкохоличарка,
бидејќи пиев малку два дни едноподруго. Имам впечаток дека тој ги знае
сите итрини; дека ме контролира и управува со мене со својата нежност”
— И се восхитувам на борбата што ја водиш против своето срце —
рече во ресторанот.
Згреши, зашто јас веќе се борев и многу одамна го победив моето
срце. Нема да се вљубам во невозможното. Ги познавам моите можности и
знам колкава болка можам да поднесам.
Додека се враќавме кон автомобилот, го замолив да каже нешто.
— Што?
— Што било. Зборувај ми.
 Тој почна да ми раскажува за сновиденијата за Дева Марија што ги
имала Фатима. He знам зошто ја одбра таа тема, но приказната за тројцата
овчари го стори своето.
Малку по малку моето срце се примири. Да, јас ги знам своите
можности и можам да ги контролирам.

Пристигнавме ноќе, no толку густа магла што одвај успевавме да

видиме што се наоѓа околу нас. Можев да забележам само мало плоштатче,
една улична светилка, неколку средновековни куќи, одвај видливи при
слабата жолтеникава светлина и еден бунар.
— Магла! — рече тој сиот возбуден. — Стигнавме во Сен-Савен.
Името не ми значеше ништо. Но, ние бевме во Франција, а тоа и мене
ме возбуди.
— Зошто сме токму овде?
„Поради куќата што сакав да ти ја продадам“ — ми одговори, смеејќи
се. — „Освен тоа, ветив дека ќе се вратам за денот на Безгрешното
зачнување“.
— Овде?
— Блиску дотука.
Тој ја сопре колата. Кога излеговме, ме зеде за рака и почнавме да
одиме.
— Ова место влезе во мојот живот на необичен начин — рече.
„И ти исто така”, си помислив.
— Еден ден се најдов овде и помислив дека сум го згрешил патот. А
јас, всушност, го најдов.
— Зборуваш во загатки.
— Овде сфатив колку многу ми недостасуваш.
Повторно погледнав наоколу. He успевав да сфатам зошто.
— Каква врска има тоа со твојот пат?
— Ќе побараме соба, бидејќи двата единствени хотела во ова мало
место се отворени само во текот на летото. Потоа ќе појдеме на вечера во
некој добар ресторан. Без вознемиреност, без страв од полицијата, без
потреба со трчање да се вратиме во автомобилот. А кога виното ќе ни ги
разврзе јазиците, долго ќе разговараме.
Заедно се насмеавме. Јас веќе бев многу поопуштена. Патем, станав
свесна за глупостите што ми се мотаа низ глава, И додека ја минувавме
планинската верига што ја дели Франција од Шпанија, му се молев на Г
оспода да ја исчисти мојата душа од напнатоста и од стравот.
Ми здодеа да се однесувам како мало девојченце, да постапувам како
бројните пријателки кои се плашеа од невозможната љубов, но не знаеја
точно што е тоа „невозможна љубов”. Ако продолжев така, ќе го загубев сето
она, што овие неколку дни со него можеа да ми го донесат.
„Внимавај!, помислив. Внимавај на пукнатината во браната. Ако
браната напукне, ништо на светот не ќе може да ја затне дупката.”
— Света Дева Марија нека не штити отсега па натаму — рече тој.
Ништо не му одговорив.
— Зошто не рече амен?
— Бидејќи не сметам дека тоа има некое значење. Едно време
религијата беше дел од мојот живот, но денес тоа е само минато.
Тој направи долукруг и ние се вративме кон автомобилот.
— Јас се уште се молам — продолжив. — По навика се молев додека ги
минувавме Пиринеите. Но, не сум сигурна дека се уште сум верник.
— Зошто?
— Бидејќи многу страдав а Господ не сакаше да ме ислуша. Бидејќи, —
многу често во текот на животот — се обидов да сакам со сето срце, за на
крајот љубовта да биде изгазена, предадена. Ако Господ е љубов, Тој
требаше да води поголема грижа за моите чувства.
— Господ е љубов, ама Света Дева Марија е таа која ги разбира овие
нешта.
Гласно се насмеав. Кога повторно го свртев погледот кон него, видов
дека е сериозен. Тоа не беше шега.
— Дева Марија ја разбира мистеријата на исцело предавање —
продолжи тој. — И затоа што самата сакала и страдала, таа не ослободи од
болката. На ист начин како што Исус не ослободи од гревот.
— Исус беше син Господов, Дева Марија била само обична жена, која
ја добила милоста да го пречека во своите пазуви.
 Сакав да го исправам своето неумесно смеење, сакав да му покажам
дека ја почитувам неговата вера. Но, за верата и љубовта не се расправа,
особено не во едно толку убаво село какво што е ова.
Тој ја отвори вратата од автомобилот и ги извади нашите две торби.
Кога сакав од раката да му ја земам мојата, тој се насмевна:
— Дозволи ми да ја носам твојата торба.
„Од кога никој вака не се однесувал кон мене?” помислив.
Чукнавме на првата врата; жената не издаваше соби. Втората никој не
дојде да ја отвори. Кај третата љубезно не прими еден малечок и пријатен
старец. Но, во собата што ни ја покажа имаше само еден кревет за двајца. Јас
одбив.
— Можеби ќе биде подобро да појдеме во некој поголем град — му
предложив кога излеговме.
— Ке најдеме соба. Ја знаеш ли вежбата на Другиот? Таа претставува
дел од приказната напишана пред речиси цело столетие, чијшто автор...
— Остави го авторот таму каде што е и раскажи ми ја приказната — го
замолив, додека минувавме преку единствениот плоштад во Сен-Савен.
— Еден човек сретнал пријател што го знаел одамна и кој, се чини,
никогаш не го пронашол својот пат. „Ке треба да му дадам малку пари”, си
помислил тој. Но, таа вечер човекот открил дека пријателот му станал богат и
дека решил да ги врати сите долгови што се насобрале во текот на
изминатите години.
Влегле во еден бар каде што обично наминувале, и пријателот
понудил тура за сите. Кога го прашале како успеал, така ненадејно да се
збогати, одговорил дека се до пред некој ден тој бил „Некој Друг”.
„Што е тоа Друг?” — го прашале.
„Другиот, тоа е оној на кој ме научиле да бидам, но тоа не бев јас. Тој,
Другиот, верува дека луѓето треба да го минат сиот свој живот,
размислувајќи како да заработат пари ако сакаат во староста да не умрат од
глад. Толку многу размислуваат, толку планови прават, што забележуваат
дека се живи дури во мигот кога деновите им се веќе избројани. Само тогаш
е веќе доцна.”
„А ти, кој си ти?”
„Јас сум како секој што е меѓу нас, кој го слуша своето срде. Човек кој
се восхитува пред мистеријата на животот, кој верува во чуда, кој се радува и
се одушевува од она што го прави. Едноставно, Другиот, плашејќи се да не
биде разочаран, не ми дозволуваше да сторам што и да е.”
„Но, страдањата постојат!” — возвраќале луѓето што се наоѓаат таму.
„Постојат неуспеси. Никој не може да ги одбегне. Токму затоа, подобро
е да се изгубат неколку битки во борбата за своите сништа, отколку човек да
се биде поразен без воопшто да се знае зошто се борел.”
„И тоа е се?” — прашувале гостите во кафеаната.
„Да. По ова откритие јас како да се разбудив, решен да бидам она што
отсекогаш навистина сум сакал да бидам. Другиот остана таму, во мојата
соба, ме гледаше, ама јас повеќе не му дозволив да влезе во мене, иако тој
неколкупати се обиде да ме исплаши и да ме предупреди на ризикот што не
мислам на иднината. Од денот кога го протерав Другиот од својот живот,
божествената енергија почна да ги создава своите чуда.”

„Мислам дека тој ја измисли оваа приказна. Можеби е убава, но не е

вистинита”, си мислев, додека и понатаму баравме покрив под кој ќе ја
минеме ноќта. Сент-Савен имаше одвај триесетина куќи, и наскоро ќе
требаше да го сториме она што го имав предложено: да појдеме до некој
поголем град.
Без оглед на жестината игго ја имаше во него, без оглед колку далеку
од неговиот живот се наоѓаше Другиот, жителите на Сен-Савен не знаеја
дека негова желба е ноќва да ја преспие овде и сигурно нема да ни
помогнат. Сепак, додека ја раскажуваше приказнава, ми се стори како да се
гледам самата себеси; страхувањата, недостатокот на самодоверба, желбата
да не го видам сето она што е убаво, бидејќи утре се може да заврши, и ќе
настапи болката.
Боговите ги фрлаат заровите и не не прашуваат дали и ние сакаме да
играме. Тие не сакаат да знаат дали сте се откажале од некој маж, куќа,
работа, кариера или сон. На боговите им е сосем сеедно што вие си имате
живот во кој секоја работа е на своето место и секоја желба може да биде
задоволена со работа и со истрајност. Тие не водат сметка за нашите
планови и нашите надежи; тие едноставно ги фрлаат заровите низ светот —
и, сосем случајно, вие сте тој, избраниот. Од тој миг, дали ќе добиете или ќе
изгубите е прашање на среќа.
Боговите ги фрлаат заровите и ја ослободуваат љубовта од нејзините
окови. Таа сила која може да создава или да уништува, во зависност од
насоката во која дува ветрот, во мигот кога таа излегла од својот кафез.
Во овој миг, таа сила дуваше кон него. Но, и ветровите се каприциозни
како и боговите — и длабоко во себе почнав да ги чувствувам налетите на
ветрот.

Небаре судбината сакаше да ми покаже дека приказната за Другиот е

вистинита — и дека универзумот е секогаш на страната на оние кои мечтаат
— ние најдовме куќа и соба со два кревета, во којашто можевме да се
сместиме. Јас веднаш се истуширав, ги исправ алиштата и ја облеков блузата
што ја имав купено. Се полувствував како одново родена и тоа повторно ми
ја врати самодовербата.
„Ако тоа навистина се случува, на Другиот нема да му се допадне оваа
блуза”, си помислив, смеејќи се.
По заедничката вечера со сопствениците на куќата (наесен и во зиме и
рестораните се затворени), тој им побара шише вино и вети дека утредента
ќе купи едно за да им го врати. Се облековме, ги земавме двете чаши што ни
ги позајмија и излеговме.
— Да седнеме покрај бунарот — предложив.
Останавме таму и пиевме за да не го чувствуваме студот и да се
опуштиме.
— Човек би помислил дека Другиот се вратил за да оживее во тебе —
забележав за да се пошегувам. — Твоето расположение не ти одговара.
Тој се насмеа.
— Реков дека ќе успееме да најдеме соба, и ја најдовме. Универзумот
секогаш ни помага да се бориме за нашите сништа, без оглед колку глупави
ни се чинат. Бидејќи тоа се наши сништа, и само ние знаеме колку скапо не
чинело што сме ги сонувале.
Поради густата магла што уличната светилка ја бојадиса жолто, не
можевме да го распознаеме другиот крај на плоштадот.
Длабоко воздивнав. Невозможно е понатаму да се одлага.
— Се договоривме да зборуваме за љубовта — почнав. — He можеме
уште долго да ја одбегнуваме. Знаеш како ги проживеав последниве неколку
дни. Ако зависеше само од мене, оваа тема немаше да биде ни начната. Но,
бидејќи тоа го сторивме, јас повеќе не можам а да не мислам на неа.
 — Опасно е да се љуби.
— Знам. Веќе сум љубела. Љубовта е како дрога. Во почетокот те
олфаќа чувство на еуфорија, целосно препуштање. Утредента посакуваш уште
повеќе. Труењето се уште не е целосно, но ти веќе си ја почувствувал
возбудата и веруваш дека ќе можеш да останеш нејзин господар. На
саканото суштество мислиш десетина минути, и го забораваш во текот на
следните три часа.
— Но, малку по малку, свикнуваш на тоа суштество и стануваш наполно
зависен од него. И потоа на него мислиш три часа, а го забораваш, само во
десетина минути. Ако не е во твоја близина, те обзема исто чувство како и
наркоманите кога се без дрога. И како што тие крадат и се понижуваат за да
дојдат до она што им е потребно, и ти си ггодготвен да сториш сешто за
љубовта.
— Каков ужасен пример! — извика тој.
Тоа навистина беше ужасен пример, кој нималку не соодветствуваше
со виното, бунарот, средновековните куќи околу малиот плоштад. Но, тоа
беше точно. Откако толку многу ќе се направи за љубовта, потребно е да се
знаат и ризиците што таа ги носи,
— Ете, затоа треба да се сака само оној човек, што ќе можеме да го
задржиме покрај себе — заклучив.
Неколку мигови тој остана неподвижен, гледајќи во маглата.
Очигледно, нема да побара одново да запловиме по разбрануваните води на
некоја дискусија за љубовта. Знаев дека сум груба, но тоа беше единственото
нешто што можев да го сторам.
„Завршена работа”, си реков. Откако заедно ги минавме овие три дни
— и, што е уште полошо, гледајќи ме секогаш во иста облека — тој сигурно си
го сменил мислењето.
Тоа ја навредуваше мојата гордост на жена, но моето срце
почувствува еден вид олеснување. „Дали навистина тоа го посакувам?”
Веќе ја претчувствував бурата што со себе ја носат ветровите на
љубовта. Почнав да ја забележувам пукнатината во браната.
Долго седевме, пиевме и не водевме сериозни разговори. Зборувавме
за сопствениците на куќата и за светедот кој го основал селото. Тој ми
раскажа неколку легенди за црквата што се наоѓаше од спротивната страна
на малиот плоштад.
 — Расеана си — рече во еден миг.
Тоа беше точно, мојот дух талкаше низ просторот. Посакував да бидам
таму со човек кој не би го разбранувал спокојството на моето срце, човек со
кој би можела да го споделам овој миг, без страв дека ќе го загубам
утредента. Тогаш времето побавно ќе минуваше, и ние ќе можевме да
седиме молкома, бидејќи за разговор ќе го имавме сиот живот. He ќе морав
да водам грижа за сериозни нешта, за одлуки што тешко се донесуваат, за
грубите зборови.

Седиме молкома — и тоа е знак. Одвај што забележав дека обајцата

молчиме, кога тој стана да побара уште едно шише вино.
Обајцата молчиме. Го слушам звукот на неговите чекори, додека се
враќа кон бунарот покрај кој седиме веќе еден час, пиејќи и гледајќи во
маглата.
За првпат обајцата навистина молчиме. Ова не е како изнасилената
тишина што владееше во автомобилот додека патувавме од Мадрид до
Билбао. Ниту, пак, молкот на моето исплашено срце во капелата кај Сан
Мартин де Иникс.
Оваа е тишина која ми вели дека повеќе не мораме да си даваме
објаснувања еден на друг.
Неговите чекори запреа. Тој ме гледа — и она што го забележува треба
да е убаво: жена седната на камената ограда од бунарот, во маглива ноќ
осветлена со бледиот одблесок на уличната светилка.
Куќи од Средниот век, црква од единаесеттото столетие и тишината.

Второто шише вино беше речиси дополу празно, кога се осмелив да

проговорам:
— Утрово, речиси бев убедена дека сум станала алкохоличарка. Сиот
овој ден не правам ништо освен што пијам. За овие три дни испив повеќе
отколку во текот на делата измината година.
Без да проговори, тој ми ја провлекува раката низ косата. Го
чувствувам ова благо милување и со ништо не го одбивам. Го прашувам:
— Раскажи ми нешто за твојот живот.
— Мојот живот е сосем обичен. Имам свој пат, и правам се за да
можам со гордост да чекорам по него.
 — Кој е твојот пат?
— Патот на човек кој бара љубов.
Неколку мига тој се поигруваше со шишето. Потоа додаде како
заклучок:
— Љубовта е пат што тешко се изодува.
— Бидејќи на тој пат нештата можат да не одведат на небото, или да
не одвлечкаат во пеколот — реков, иако не бев сигурна дека алузијата се
однесува на мене.
Тој не рече ништо. Можеби се уште е нурнат во океанот на молчењето,
но виното одново ми го разврза јазикот и јас почувствував потреба да
зборувам.
— Ти рече дека нешто, овде во ова село, ти го сменило сиот живот.
— Мислам дека тоа е точно. Се уште не сум наполно сигурен, и затоа
сакав да те доведам овде.
— Ова е некој тест?
— He. Ова е акт на вера. За да ми помогне да го донесам најдоброто
решение.
— Кој тоа?
— Света Дева Марија.
Дева Марија. Требаше веднаш да насетам. Импресионирана сум,
гледајќи како сиве овие години исполнети со патувања, откритија и нови
хоризонти не го ослободиле од католицизмот стекнат во детството. Барем во
тој поглед, нашите пријатели и јас направивме голем напредок, повеќе не
живеевме под товарот на грешките и на гревовите.
— Навистина неверојатно е што ја имаш истата вера, по сето она што
си го доживеал.
— Јас не ја зачував. Ја загубив и повторно јанајдов.
— Но, верувањето во девици? Во невозможни, нереални случки?
Претпоставувам дека си водел активен сексуален живот?
— Вообичаен. Вљубен бев во голем број жени.
Го почувствував осилото на љубомората и се зачудив од својата
реакција. Но, внатрешната борба како да беше стивнала, и јас не сакав
одново да ја разгорам.
 — Но, зошто таа е „Дева Марија”? Зошто Богородица не ни ја
прикажат како обична жена, слична на сите други?
Со мали голтки, тој го пиеше малкуто вино што беше останало во
шишето. Me праша дали сакам да побара уште едно. Одбив.
— Навистина сакам да ми одговориш. Штом ќе почнеме некои теми, ти
веднаш го свртуваш разговорот.
— Таа беше обична. Таа имаше и други деца. Библијата ни вели дека
Исус имал двајца браќа. Девственоста, за зачнувањето на Исус, се објаснува
со фактот што Марија означува почеток на една нова ера на милост. Со неа
почнува една нова етапа. Таа е космичка свршеница, Земјата — која се
отвора на небото и дозволува да биде оплодена.
Во мигот, благодарение на својата храброст, храброста да ја прифати
како сопствена судбина, таа овозможува Господ да дојде на Земјата и се
претвора во Големата Мајка.
He успевам да го следам неговото излагање. Тој тоа го забележува.
— Таа е женското лиде на Господ. Таа има своја сопствена
божественост.
По начинот на којшто зборуваше, се забележува напнатост; зборовите
му се речиси изнудени, како да прави грев. Го прашувам:
— Божица?
Чекам малку за подобро да ми објасни, но тој не продолжува. Пред
неколку минути со иронија мислев на неговиот католицизам. Сега, неговите
зборови ми прилегаат на богохулие.
— Која е Дева Марија? Што е Божицата?
Овој пат јас се враќам на темата.
— Тоа тешко може да се објасни — вели тој, очевидно обземен со
чувство на нелагодност. — Со себе носам неколку страници текст. Можеш да
ги прочиташ, ако сакаш.
И понатаму упорно продолжувам:
— Сега нема ништо да читам. Сакам ти да ми објасниш.
Тој го бара шишето со вино; но тоа е празно. Повеќе не можеме да се
присетиме што не доведе до овој бунар. Нешто значајно се наоѓа овде —
неговите зборови како да предизвикаа чудо. Јас и понатаму упорно
настојувам:
 — Продолжи.
— Нејзиниот симбол е водата, маглата што ја обвива. Божицата ја
користи водата за да го покаже своето присуство.
Маглата чиниш станува жива, како да добива свето обележје, иако јас
и понатаму не ги разбирам најдобро неговите зборови.
— He сакам да ти држам предавања од историја. Ако сакаш да научиш
нешто повеќе за тоа, можеш да го прочиташ текстот што го донесов. Но, знај
дека таа жена — Божица, Дева Марија, Шечинах во јудаизмот, Големата
Мајка, Изида, Софија, робинка и господарка — е присутна во сите религии од
светот. Таа била заборавена, забранета, преоблечена, но нејзиниот култ се
одржал од милениум во милениум, за да стаса до нас.
— Едно од лицата Господови е лице на жена.
Го погледнав неговото лице. Очите му светеа и
беа загледани во маглата пред нас. He требаше да навалувам за да
продолжи.
— Таа е присутна во првото логлавје од Библијата, кога Духот Божји
рее над водите и ги распределува под и над ѕвездите. Тоа е чудесната
венчавка на Земјата и на Небото.
— Таа е присутна во последното поглавје од Библијата кога
...Духот и невесташа велат: „Дојди!”.
И кој чуе, нека каже: „Дојди!”
И кој е жеден, нека дојде,
И кој сака, нека земе од водата на животот дарум. {8}
— Зошто водата е симбол на женската лика Господова?
— He знам. Но, таа најчесто на тој начин се јавува. Можеби затоа што
водата е извор на животот; ние сме зачнати во вода, и цели девет месеци
остануваме во неа. Водата е симбол на моќта на жената, моќ што ниту еден
маж — колку и да е просветен, колку и да е совршен ~ не може да се надева
дека ќе ја досегне.
Тој застана за миг, а потоа продолжи:
— Во секоја религија, во секоја традиција, таа се јавува на еден или на
друг начин. Бидејќи јас сум католик, ја гледам кога се наоѓам пред Света
Дева Марија.
 Тој ме фати за рака и за помалку од пет минути, ние излеговме од Сен-
Савен. Минувавме покрај еден столб што се вишнее крај патот, и чиј врв
неочекувано е закитен со крст и со статуа на Дева Марија, таму каде што би
требало да биде статуата на Исус Христос. Во мислите се уште ми одѕвонуваа
неговите зборови и изненадена сум од совпаѓањето.

Исчезнавме во мракот и во маглата. Си замислувам како да сум во

вода, во утробата на мајчиното тело, каде што, ниту времето, ниту мислата
не постојат. Неговите зборови како да имаат смисла, некоја ужасена смисла.
Се присетувам на жената од предавањето. Се присетувам на девојката која
ме одведе до плоштадот. И таа рече дека водата е симбол на Божицата.
— На дванаесет километри оттука има една пештера — продолжи тој,
— На 11 февруари 1858 година, едно младо девојче заедно со две други
деца, собирало суварки во близина на пештерата. Нежно детенце болно од
астма и толку сиромашно што живеело во најголема беда. Била зима. Тој
ден таа не се осмелувала да го прескокне поточето: можела да се наводени,
да се разболи, а на нејзините родители им биле неопходни малкуте пари што
таа ги заработувала чувајќи овци.
Во тој миг се појавила жена облечена во бело, со две позлатени рози
на нозете. Таа се свртела кон девојчето и ја замолила небаре е принцеза,
„биди љубезна почесто да наминуваш на тоа место”, и исчезнала. Двете
други деца, кои го виделе девојчето во екстаза, случката веднаш им ја
раскажале на сите.
Од тој миг за малечката почнало долготрајно измачување. Ја
застанувале на улица, барајќи од неа се да порекне. И нуделе пари за да ја
искушаат, за да побара посебно милосрдие од сновидението. Во текот на
првите денови, нејзиното семејство јавно било навредувано: велеле дека
девојченцето сето тоа го сторило за да привлече внимание.
Малечката, која се викала Бернадет, немала ни најмала претстава за
природата на она што го гледа. Зборувајќи за дамата, таа на дијалект велела
„тоа”, а нејзините се нашле во голема неволја и тргнале да бараат помош од
селскиот non. Тој ги посоветувал при следното јавување таа да се распраша
за името на жената за која станува збор.
Бернадет постапила како што ја посоветувал попот, но единствениот
одговор што го добила била една насмевка. Призракот се појавил
осумнаесет пати и најчесто не бил изговорен ниту еден збор. При една од
средбите, тој побарал од малечката да ја бакне земјата. He разбирајќи
ништо, Бернадет сторила како што од неа барал призракот. Еден ден тој
побарал од Бернадет да ископа дупка во дното од пештерата. Бернадет го
послушала и од дупката почнало да блика по малку каллива вода, бидејќи
тоа место служело како засолниште за свињи. „Напиј се од оваа вода“ рекла
дамата.
Водата била толку валкана, што Бернадет три пати ја зела и ја фрлила,
немајќи храброст да ја принесе до усните. Најпосле таа ја послушала, иако со
голема одбивност. Од местото каде што таа ја ископала дупката, денес
извира вода. Некој ќорав човек го испрскал лицето со неколку капки и
повторно прогледал. Некоја мајка, очајна што го гледа своето тешко болно
новороденче, го потопила бебето во изворот — еден ден кога надворешната
температура била под нулата — и детето оздравело.
Малку по малку, веста се разнесе и илјадници луѓе нагрнаа кон ова
место. Малечката Бернадет и понатаму се обидувала да го дознае името на
дамата, но таа само ќе и се насмевнела. Се до денот кога сновидението се
свртело кон детето и рекло:
„Јас сум Безгрешното зачнување.“ Сета среќна, малечката отрчала тоа
да му го каже на попот.
„Тоа не е можно — одговорил тој. — Никој не може во исто време да
биде и дрво и плод, дете мое. Врати се таму истури ја врз неа оваа света
вода.”
— За свештеникот, само Господ може да постои од создавањето на
светот — а Господ, според сите укажувања, е маж.
Тој направи долга пауза.
— Бернадет ја истурила светата вода врз сновидението, а тоа нежно се
насмевнало. Само толку.
На 16 јули се случило последното јавување. Наскоро потоа, Бернадет
отишла в манастир, без да знае дека наполно ја изменила судбината на ова
село во непосредна близина на пештерата. Од изворот и понатаму блика
вода, а чудата се надоврзуваа едно на друго.
Приказната првин се рашири низ Франција, a потоа и низ целиот свет.
Градот порасна и се преобрази. Дојдоа трговци и се населија насекаде
наоколу. Отворени се хотели. Бернадет почина и е погребана далеку оттаму,
без да знае што се случува.
 За да и создадат тешкотии на Црквата (бидејќи денес Ватикан ги
признава сновиденијата), некои луѓе почнаа да измислуваат лажни чуда што
подоцна се разоткриени. Црквата веднаш реагираше: од пред извесно време
таа ги признава како чуда само оние феномени што ќе успеат да минат
серија строги испитувања, што ги вршат медицински и научни комисии.
Но, водата и понатаму блика, а лекувањата продолжуваат.

Ми се чини како да слушам врева недалеку од нас. Се плашам, но тој

не се ни помрдна. Маглата сега има свој живот и своја животна приказна.
Мислам на сето она што тој го рече. Од каде ли го знае сето тоа?
Мислам на женската лика Господова. Душата на човекот до мене е
полна со противречности. He многу одамна, тој ми пиша дека сака да стапи
во една католичка семинарија; но верува дека Господ има и женски лик.
Тој молчи. Јас и понатаму се чувствувам како да сум во утробата на
Мајката Земја, надвор од времето и од просторот. Приказната за Бернадет
како да се случува пред моите очи, во оваа магла што не обвива.
Тој продолжува:
— Бернадет не знаела две многу важни работи. Првата е дека, пред да
стигне христијанската религија во овие планини, нив ги населувале Келтите.
A почитувањето на Божицата заземало прво место во културата на овие
народи. Генерации и генерации ја прифаќале женската лика Господова и ја
споделувале Нејзината љубов и Нејзината слава.
— А втората?
— Втората е тоа што, кратко време пред Бернадет да ги има своите
визии, врвните авторитети на Ватикан одржуваа тајни состаноци. Речиси
никој не знаеше што се случува на овие средби, вклучувајќи го и селскиот non
од Лурд. Високите велико-достоинственици на католичката Црква расправаа
дали треба да ја воспостават догмата на Безгрешното зачнување. Оваа догма
најпосле беше прогласена со папската була Inejfabilis Deus. Ho притоа не беше
јасно определено, барем за обичните луѓе, што се подразбира под тоа.
— А што имаш ти со сето тоа?
— Јас сум нејзин ученик. Со неа учев — рече тој, без да знае дека со
тоа ми го откри и изворот на сето она што го знае.
— Ја гледаш ли?
— Да.
 Се вративме на плоштадот и ги минавме неколкуте метри што не
делат од црквата. Го гледам бунарот, нејасниот блесок на уличната светилка
и шишето вино со двете чаши на камената ограда од бунарот. Си мислам:
„Таму сигурно биле двајца вљубени. Седеле молкома, додека нивните срца
зборувале. И откако нивните срца се си кажале, тие почнале да ги
споделуваат големите мистерии.”
И повторно не зборувавме за љубовта. Зарем е важно. Чувствувам
дека се наоѓам пред нешто сериозно и морам да ја искористам можноста и
да дознаам што е можно повеќе. В миг се присетив на своите студии во
Сарагоса, човекот на мојот живот што посакувам да го најдам; но сето тоа
сега ми се чини далечно, завиткано во истата магла што го притиснала Сен-
Савен.
— Зошто ми ја раскажа приказната за Бернадет?
— He знам што точно ме наведе на тоа — одговори тој без да ме
погледне в лице. — Можеби затоа што сме блиску до Лурд. Можеби затоа
што задутре е денот на Безгрешното зачнување. Или можеби затоа што сакав
да ти покажам дека светот во кој живеам јас не е ни толку самотен, ни толку
луд, како што можеби се чини. И други луѓе го прифаќаат. И го споделуваат
моето верување.
— Никогаш не сум помислила дека твојот свет е луд. Но, можеби мојот
свет е таков: залудно ги трошам најубавите мигови од животот читајќи книги,
за да ги завршам студиите кои нема да ми овозможат да заминам од едно
место што веќе добро го знам.
Почувствував дека му олесна: го сфаќав.
Се надевав дека ќе продолжи да говори за Божицата, но тој се сврте
кон мене и рече:
— Да појдеме да си легнеме. Денес многу испивме.
 Вторник 7 декември 1993
Тој веднаш заспа. Јас долго лежев будна, мислејќи на маглата, на
селскиот плоштад, на виното, на нашиот разговор. Го прочитав ракописот
што ми го даде и се почувствував среќна; Господ — ако навистина постои — е
татко и мајка.
Потоа ја изгаснав светилката и продолжив да мислам на тишината крај
бунарот. Токму во тие мигови, додека не зборувавме, јас сфатив колку сум
блиска со него.
Ни тој, ни јас, ништо не кажавме. Бесполезно е да се зборува за
љубовта, бидејќи љубовта има свој сопствен глас и говори сама за себе. Таа
вечер, на камената ограда од бунарот, тишината им овозможи на нашите
срца да се доближат и подобро да се запознаат. Тогаш моето срце ги слушна
зборовите на неговото срце, и го обзеде среќа.
Пред да ги склопам очите, решив да го направам она што тој го
нарекуваше „вежба на Другиот”.
Јас сум овде, во оваа соба. Далеку од сето она што ми е секојдневно,
зборувам за теми кои никогаш не ме интересирале, и преспивам во град во
кој никогаш не сум стапнала со нога. И можам да се преправам — барем
неколку минути — дека сум поинаква.
Почнав да замислувам како би сакала да ги проживеам тие мигови. Би
сакала да бидам весела, полна со љубопитност, среќна; доживувајќи го
интензивно секој миг, жедно пиејќи ја водата на животот; препуштајќи се
одново на моите сништа; способна да се борам за да ги задоволам своите
желби.
Да сакам маж кој ќе ме сака.
Да, токму таква е жената каква што посакував да бидам и која
наеднаш оживуваше и стануваше јас.
Почувствував кака мојата душа ја облева светлината на некој бог —
Или божица — во кој не верував. И почувствував дека во тој миг Другата го
напушти моето тело и седна во еден агол од малата соба.
Ја гледав жената која бев до тој миг: слаба, лостојано обидувајќи се да
остави впечаток на сила. Плашејќи се од се, но велејќи си дека тоа не е страв,
ами мудрост на човек кој го знае животот. Подигајќи ѕидови пред
прозорците кои ги пролуштаа разиграните сончеви зраци, за да не го загуби
својот блесок стариот излитен мебел.
Ја видов Другата како седи во аголот од собата, слабичка, изморена,
разочарана. Управувајќи и вршејќи насилство над она што секогаш треба да
остане слободно: чувствата. Обидувајќи се да и суди на идната љубов според
страдањата од минатото.
Љубовта е секогаш нова. И воопшто не е важно дали во животот
сакаме еднаш, двапати, десетпати — секогаш се наоѓаме пред непозната
ситуација. Љу бовта може да не одведе во пеколот или во рајот, таа секогаш
не води некаде. И таа треба да се прифати, бидејќи таа му дава смисла на
сиот наш живот. Ако се скриеме, ќе умреме гладни додека пред очите ни се
нишаат од плодови натежнатите гранки на дрвото на животот, не
осмелувајќи се да ја подадеме раката за да ги набереме. Треба да ја бараме
љубовта без оглед каде се наоѓа, .дури и кога тоа може да ни донесе часови,
денови, недели на разочарување и тага. Бидејќи, од мигот кога ќе тргнеме во
потрага по љубовта, и таа ќе ни дојде в пресрет.
И ќе не спаси.
Кога Другата се оддалечи од мене, моето срце одново почна да ми
говори. Тоа ми раскажа дека пукнатината во браната почнала да пропушта
вода, дека силни ветришта дуваат насекаде и дека е задоволно што одново
го слушам.
Срцето ми велеше дека сум вљубена. И заспав среќна, со насмевка на
усните.

Kora ce разбудив, прозорецот беше отворен, a тој ги гледаше

планините во далечината. Неколку минути лежев молчејќи, лодготвена да ги
затворам очите ако тој ја сврти главата.
Како да ги погодуваше моите мисли, тој се сврте и ме погледна.
— Добар ден!
— Добар ден! Затвори го прозорецот, студено е.
Другата се имаше вратено без да ме предупреди. Таа и понатаму се
обидуваше да ја смени насоката на ветрот, да открие недостатоци, да каже
дека, не, тоа е невозможно. Но, знаеше дека веќе е предоцна.
— Треба да се преоблечам.
— Ќе те причекам долу.
 Тогаш станав, ја избркав Другата од моите мисли, повторно го отворив
прозорецот и го пуштив сонцето да влезе. Сонцето, чии зраци ги преплавија
планините затрупани со снег, земјата прекриена со суви лисја. реката што не
ја гледав, но можев да ја слушнам.
Сонцето ги зграпчи моите гради, се разлеа по моето голо тело, а јас не
го чувствував студот, бидејќи во мене гореше оган — топлината на една
искра, која се претвори во пламен, а пламенотстана оган, кој прерасна во
пожар што не може да се стави под контрола. Го знаев тоа.
И го посакував.
Знаев дека од тој миг ќе ги запознаам небото и пеколот, радоста и
болката, сништата и очајот, и дека повеќе не можам да ги запрам ветровите
што дуваат од најскришните катчиња на душата. Знаев дека од тоа утро,
љубовта ќе биде мој водач — водач кој беше во мене уште од детството, од
првиот пат кога ја видов. Бидејќи, јас никогаш не ја заборавив, иако се
сметав за недостојна да се борам за неа. Тоа беше тешка љубов, со
ограничувања што не сакав да ги пречекорам.
Се присетив на плоштадот во Сорија, и на мигот кога го замолив да го
побара медалот што го имав загубено. Знаев, да, добро знаев што сакаше да
ми каже, и дека не сакав да го слушнам, бидејќи тој беше од оние момчиња
кои еден убав ден си заминуваат, во потрага no авантури, пари или сништа.
Јас имав потреба од една невозможна љубов, моето срце и моето тело се
уште беа невини и мојот принц на бел коњ требаше да дојде и да ме побара.
Во тоа време не знаев којзнае колку за љубовта. Кога го видов на
предавањето и ја прифатив неговата покана, верував дека една зрела жена е
во состојба да го контролира срцето на младата девојка, која толку многу се
бореше да го сретне својот принц. Тогат тој проговори за детето што живее
во секој од нас, и јас одново го слушнав гласот на младата девојка што
некогаш бев, на принцезата која се плашеше да сака и да го загуби саканиот.
Во текот на четирите денови се обидував да не го слушам гласот на
моето срце, но тој беше се погласен и погласен, на голема жалост на Другата.
Во најскришното катче на мојата душа, јас се уште живеев и верував во
сништа. И пред да и дозволам на Другата да каже што и да е, јас го прифатив
местото што ми беше понудено во колата, прифатив да појдам на ова
патување и решив да се изложам на сите ризици.
И токму поради тоа — поради она малку мое јас што беше останало —
љубовта одново ми тргна во пресрет, откако ме бараше на сите четири
страни од светот. Љубовта повторно ме сретна, иако Другата имаше
подигнато брана од предрасуди, на уверувања и на факултетски учебници во
една мирна улица во Сарагоса.

Го отворив прозоредот. И своето срце. Сонцето ја исполни собата, а

љубовта ја преплави мојата душа.

Co часови пешачевме со празен желудник, талкавме по снежните

патеки. Потоа појадувавме во едно село чие име никогаш нема да го
дознаам. Во селото имаше фонтана, а над неа скулптура на змија и гулаб.
Двете животни беа толку испреплетени што прилегаа на едно единствено
суштество.
Тој се насмевна на оваа глетка.
— Тоа е знак. Машко и женско обединети во иста фигура.
— Никогаш порано не сум мислела на она што вчера ми го кажа.
Сепак, тоа е логично.
— Бог ги создаде мажот и жената — рече тој, наведувајќи една
реченица од Битието. — Тие беа негова слика и образ, мажот и жената.
Забележав дека во неговите очи имаше некој поинаков блесок. Тој
беше среќен и се смееше без причина. Почнуваше разговор со ретките
минувачи што патем ги сретнувавме; земјоделци облечени во сиво кои одеа
на работа, планинари во шарени алишта кои се подготвуваа за освојување
на некој врв.
Јас молчев, зашто мојот француски е за жалење, но мојата душа се
радуваше што го гледа таков. Неговото задоволство беше толку очигледно,
што сите се смееја додека разговараа со него. Можеби неговото срце му
имаше откриено нешто и тој сега знаеше дека го сакам — иако продолжував
да се однесувам како пријателка од детството.
— Изгледаш многу посреќен — реков.
— Затоа што отсекогаш мечтаев со тебе да дојдам овде, да чекорам
низ овие планини, да ги берам златните плодови на сонцето.
„Златните плодови на сонцето”, стих што беше напишан многу одамна
и што тој сега го повтори во вистинскиот миг.
— Твојата радост има уште една причина — додадов.
— Која?
 — Знаеш дека сум задоволна. Тебе треба да ти заблагодарам што
денес сум овде, искачувајќи се по вистински планини, далеку од купиштата
книги и тетратки. Ти ме усреќи. А среќата е поголема кога ќе се сподели со
некој.
— Да не си правела вежби со Другата?
— Да. Од каде знаеш?
— Бидејќи и ти се измени. И бидејќи оваа вежба секогаш ја учиме во
вистинскиот миг.
Другата ме следеше во текот на сето претпладне. Се обидуваше да се
доближи. Сепак, од миг во миг, нејзиниот глас беше се послаб, а нејзината
слика полека исчезнуваше. Пред моите очи оживуваа филмовите со вампири
во кои, на крајот, сеништето се претвора во прав.
Минавме покрај уште еден столб на кој се наоѓаше статуа на Дева
Марија и крст.
— На што мислиш? — ме праша тој.
— На вамиирите. На затворените ноќни суштества кои очајнички
бараат друштво. Но, неспособни се да сакаат. И токму затоа, според
легендата, колец забиен во срдето може да го убие вампирот. Срцето се
буди, ја ослободува енергијата на љубовта и го уништува злото.
— На тоа никогаш не сум помислил. Но ми се чини логично.
Јас успеав да го забијам колецот. Срцето, ослободено од проклетство,
стануваше господар на се. Другата веќе немаше каде да се скрие.
Илјадапати почувствував желба да го фатам за рака. Илјадапати тоа не
го сторив. По малку бев како изгубена: сакав да му кажам дека го сакам, a не
знаев како тоа да го сторам.
Ние постојано дрдоревме, зборувавме за планините и за реките. Се
загубивме во шумата и речиси еден час ја баравме патеката. Јадевме
сендвичи и пиевме стопен снег. Кога сонцето почна да заоѓа кон запад,
решивме да се вратиме во Сен-Савен.

Звукот на нашите чекори се одбиваше од камените ѕидови.

Инстинктивно, ја принесов раката до садот со осветената вода и се
прекрстив. Се присетив на она што тој ми го имаше објаснето: водата е
симбол на Божидата.
 — Да појдеме таму — рече тој.
Зачекоривме низ празната и темна црква, во која беше погребан еден
светец под главниот олтар: свети Савен, испосник кој живеел во почетокот на
вториот милениум. Овие ѕидови досега биле многупати урнати и повторно
подигнати.
Има такви места и градови — тие можат да бидат опустошени од
војни, прогони, немарност, а сепак остануваат свети. И се случува некој да
помине оттаму, чувстува дека нешто недостасува и ги обновува.
Забележав статуа на Христос распнат на крстот, која во мене
предизвика необично чувство. Речиси бев сигурна дека ме следи со погледот.
— Да застанеме овде.
Бевме пред олтарот на Богородица.
— Погледни ја статуата.
Марија со својот син во прегратка; прстот на детето Исус е кренат
угоре.
Му кажав што гледам. Тој и понатаму беше упорен:
— Погледни подобро.
Внимателно ги разгледав сите детали на дрвената статуа: златеста
боја, пиедестал, совршенство на наборите од наметката. Но, дури кога
подобро се загледав во прстот на детето Исус сфатив.
Всушност, иако Марија го носеше во прегратка, детето Исус ја држеше
и неа. Раката на детето, крената кон небото, како да ја носеше Дева Марија
кон божественото царство. Ја враќаше во домот на нејзиниот Сопруг.
— Уметникот кој ја изработил оваа склуптура, пред повеќе од
шестотини години, знаел што прави — го кажа тој своето мислење.
Нечии чекори одекнаа по дрвениот под. Една жена влезе и запали
свеќа пред главниот олтар. Ние молчевме од почит кон нејзината молитва.
„Љубовта никогаш не доаѓа постепено” си мислев, додека го гледав
задлабочен во набљудувањето на Богородица. „Уште вчера, светот имаше
смисла, иако тој не беше дел од него. Денес чувствував потреба тој да биде
покрај мене, за да го откријам вистинскиот блесок на нештата,”
Откако си замина жената, тој продолжи:
— Уметникот ја знаел Големата Мајка, Божицата, милосрдната страна
на Господ. Ти ми постави прашање на кое досега не можев точно да ти
одговорам. Me праша: „Каде си го научил сето тоа?”
Да, го прашав, и тој веќе ми одговори. Но, сепак молчев.
— Па, го научив со овој уметник. Ја прифатив љубовта што доаѓа од
вишните небеса. И дозволив таа да ме води. Сигурно се сеќаваш на писмото
во кое велев дека сакам да појдам в манастир. Никогаш не сум ти го кажал,
но точно е дека тоа навистина го сторив.
Во истиот миг се присетив на разговорот пред предавањето. Моето
срце почна забрзано да чука и јас се обидов да го приковам погледот за Дева
Марија. Насмевка го красеше нејзиното лице.
„Тоа е невозможно. И да си отишол в манастир, оттаму и си заминал.
Те молам, кажи ми дека си ја напуштил семинаријата!”
— Јас интензивно ја проживеав мојата младост — продолжи тој, не
водејќи грижа за она што го мислев. — Запознав многу луѓе и многу земји. Го
барав Господ на сите четири страни од светот. Љубев други жени, работев се
и сешто за голем број луѓе.
Уште еден убод во срцето. „Треба да внимавам Другата да не се
вратм.”, си реков, не симнувајќи го погледот од насмевката на Дева Марија.
— Me маѓепсуваше загатката на животот — про должи тој. — Сакав
подобро да ја разберам. Појдов да ги барам одговорите таму, каде што
мислев дека некој ги затворил. Во Индија и во Египет запознав мајстори на
магијата и на медитацијата. Живеев покрај алхемичари и свештеници. И го
открив она што сакав да го откријам: дека вистината секогаш се наоѓа таму
каде што постои вербата.
Повторно погледнав низ црквата, околу себе — измазнетите камења,
толку пати урнати и повторно вратени на своето место. Што ли го терало
човекот да биде толку упорен, да работи со таква истрајност за да го обнови
овој мал храм, во ова место изгубено сред овие високи планини?
Верата.
— Будистите беа во право, хиндусите беа во право, Индијанците од
Америка беа во право, муслиманите беа во право, Евреите беа во право.
Секогаш кога човекот ќе го следи — со отворено срце — патот на верата, тој
ќе може да се обедини со
Господ и да прави чуда. Но, не беше доволно тоа да се знае: требаше
да се направи избор. Јас ја одбрав католичката Црква, бидејќи сум одгледан
во нејзините пазуви и бидејќи моето детство беше исполнета со нејзиците
мистерии. Да бев роден како Евреин, ќе го изберев јудаизмот. Еден е Господ,
иако има илјадници имиња. Само секој мора да одбере само едно, за да
може Нему да му се обрати.
Повторно чекори во црквата.
Еден маж се доближи и застана, гледајќи во нас. Потоа се упати кон
главниот олтар и ги собра свеќниците. Тоа требаше да биде некој задолжен
за одржување на црквата.
— Вечерва имам закажана средба — рече тој, откако непознатиот се
оддалечи.
— Те молам, продолжи со она што ми го раскажуваше. He менувај ја
темата!
— Се запишав во една семинарија недалку одовде. Четири години
учев колку што можев повеќе.
Во текот на тој период се запознав со просветени луѓе, со
харизматичари{9}, со разни струи кои се обидуваа да ги отворат одамна
затворените врати. Открив дека Господ не е плашило со кое ме застрашуваа
во детството. Дека постои движење, чија цел е враќање кон изворната
невиност на христијанството.
— Така, по две илјади години, се дојде до сознание дека на Исус треба
да му се дозволи да биде дел од Црквата — забележав со блага иронија.
— Се потсмеваш, но тоа е токму така. Почнав да учам со еден од
старешините на манастирот. Тој ме подучуваше дека треба да се прифати
огнот на Откровението, Духот Свети.
Како што ги слушав неговите зборови, моето срце се повеќе се
стегаше. Дева Марија и понатаму се смешкаше, а детето Исус имаше радосен
израз на лицето. Некогаш одамна, и јас верував во тие нешта; но времето,
годините, чувството дека израснав и станав пологична и попрактична, полека
ме оддалечија од религијата. Помислив колку би сакала повторно да ја
пронајдам таа детска верба, што ме придружуваше толку многу години и ме
тераше да верувам во ангели и во чуда. Но, невозможно беше да ја вратам
така што едноставно тоа ќе го посакам.
— Старешината ми велеше: „Ако верувате, на крајот и ќе знаете”
Почнав да зборувам самиот со себе во својата ќелија. Се молев да ми се јави
Светиот Дух и да ме научи на сето она што требаше да го знам. Малку по
малку откривав дека, колку повеќе зборував сам со себе, толку повеќе некој
учен глас ги говореше нештата за мене.
Го прекинав.
— Тоа и мене ми се случува.
Тој молчеше, мислејќи дека ќе продолжам. Но, не можев.
— Те слушам.
Јазикот ми беше здрвен. Тој прекрасно говореше, а јас не можев да се
изразам со слични зборови.
— Другата сака да се врати — продолжи тој како да ги иогодуваше
моите мисли. — А, Другата се плаши да зборува глупости.
— Да — одговорив, трудејќи се со сите сили да го надвладеам стравот.
— Често ми се случува кога разговарам со некој и кога ќе ме занесе некоја
тема, да кажам работи на кои никогаш порано не сум ни помислила. Имам
влечаток дека насочувам некој разум, што не е мој и кој за животот знае
многу повеќе од мене. Сепак, тоа е мошне ретко. Најчесто, во некој разговор,
јас претпочитам да слушам. И тогаш верувам дека учам нешто ново, иако, на
крајот, заборавам се.
— Ние сме најголемото изненадување за самите себе. Кога би имале
верба колку зрно грашок, би можеле да ги поместиме оние планини, таму.
Ете, тоа го научив. А денес, и јас сум изненаден од самиот себе, додека со
почит ги слушам сопствените зборови. Апостолите беа обични неуки и
неписмени рибари. Но, тие го прифатија огнот што се симнуваше од небото.
Тие не се срамеа од своето незнаење: тие имаа верба во Светиот Дух. Таа
доблест им се дарува на оние кои сакаат да ја прифатат. Доволно е да се
верува, да се прифати, да не се има страв ако понекогаш се направи некоја
грешка.

Дева Марија отспротива ми се насмевнуваше. Таа имаше доволно

причини да плаче, а сепак се насмевнуваше.
— Продолжи да ми зборуваш — го замолив.
— Се работи токму за тоа. Да се прифати доблеста. И тогаш, доблеста
се манифестира.
— Тоа не оди тукутака.
— Ти значи не ме разбираш.
 — Да, те разбирам. Но јас сум како и сите други: се плашам. Мислам
дека тоа е така за тебе, или за мојот сосед, но никогаш не и за мене.
— Еден ден тоа ќе се измени. Еден ден кога ќе сфатиш дека ние сме
слични на ова дете што е пред нас и кое не гледа.
— Да, но чекајќи го тој ден, ќе мислиме дека сме стигнале до
светлината и дека не успеваме да го запалиме нашиот сопствен оган.
Тој ништо не ми одговори.
— He ја заврши приказната за семинаријата — реков по кратка пауза.
— Се уште сум во семинаријата.
И пред да можам да реагирам, тој стана и се упати кон средината на
црквата.

Јас не се ни помрднав. Во главата се ми се вртеше; не разбирав што се

случува. Во семинарија!
Подобро беше да не размислувам. Браната беше напукната, љубовта
ја преплавуваше мојата душа, и јас повеќе не бев нејзин господар. Се уште
постоеше излез, Другата — онаа која беше сурова, бидејќи беше слаба,
ладна, бидејќи се плашеше — но, јас повеќе не ја посакував. He можев
животот и понатаму да го гледам со нејзините очи.
Еден звук го прекина течението на моите мисли — остар и долг звук,
кој како да доаѓаше од некоја џиновска флејта. Моето срце потскокна.
Уште еден звук. И уште еден. Погледнав зад себе: дрвени скалила
водеа до еден вид груба платформа, која отскокнуваше од ледената убавина
на каменот. На платформата можеше да се види една стара оргула.
Тој беше таму. He можев да му го видам лицето, зашто местото беше
темно, но знаев дека е таму.
Станав, но тој ме запре.
— Пилар! — рече со глас набиен со чувства. — Остани каде што си.
Г о послушав.
— Нека ми даде Големата Мајка инспирација! — продолжи тој. —
Музиката нека биде мојата денешна молитва!
Тој почна да ја свири Аве Марија. Беше околу 18 часот навечер, време
на Здраво Марија, време кога светлината се меша со мракот на квечерината.
Звукот на оргулите одекнуваше низ празната црква, се стопуваше во
камењата и во статуите натопени со минато и со вера. Ги затворив очите и
пуштив музиката да ме исполни, да ги измие стравовите и грешките од
мојата душа, да ме потсети дека сум подобра отколку што мислам, посилна
отколку што можам да замислам.
Почувствував голема желба да се помолам, за првпат откако скршнав
од патот на верата. Иако седев на клупата, мојата душа клечеше пред нозете
на Богородица, која стоеше пред мене, пред жената која рече да, кога
можеше да каже не, и ангелот ќе заминеше да побара некоја друга. И тоа
немаше да биде грев во очите на Севишниот, бидејќи Господ добро ги знае
слабостите на своите деца. Но, таа рече
Вашаша волја ќе биде исполнета,
чувствувајќи дека ги прифаќа, заедно со зборовите на ангелот, сета болка и
сите страдања на својата судбина; а со своето срце можеше да го види
саканиот син како заминува од нејзиниот дом, луѓето кои го следат и
подоцна се откажуваат од него, но Ваишта волја ќе биде исполнета, дури и
кога, во најсветиот миг од животот на секоја жена, таа мораше да легне меѓу
животните во една штала за да го роди својот син, бидејќи Писанијата така
сакаа,
Вашата волја ќе биде исполнета,
дури и кога, исполнета со немир, го бараше својот син no улиците и го најде
во Храмот. Но, тој побара да не го вознемируваат, зашто го чекаа други
обврски и други задачи,
Вашата волја ќе биде исиолнета,
знаејќи дека и понатаму ќе го бара се до крајот на својот живот, со срце
прободено од сечилото на болката, страхувајќи секој миг за неговиот живот,
знаејќи дека го прогонуваат и му се закануваат, Вашата волја ќе биде
исиолнета, дури и кога, гледајќи го сред толпата, не можеше да му се
доближи,
Вашаша волја ќе биде исполнета,
дури и кога, откако ќе замоли некој да му каже дека таа е тука, нејзиниот син
ќе рече: „моја мајка и мои браќа се оние кои се овде со мене”,
Вашата волја ќе биде исполнета,
дури и кога, во судниот час сите ќе се разбегаат, и таа сама, со уште една
жена и со еден од нив, останаа пред крстот, трпејќи го потсмевот на
непријателите и подлоста на пријателите,
 Вашаиш волја ќе биде исполнета.

Твојата волја ќе биде исполнета, Севишен. Бидејќи Ти ги знаеш

слабостите на Твоите деца и секому му го даваш само оној товар што може
да го понесе. Разбери ја мојатаљубов, бидејќи тоа е единственото што
навистина е мое, единственото што ќе можам да го понесам во другиот
живот. Помогни и да биде храбра и чиста, да остане жива наспроти бездните
и стапиците на светот.

Оргулите молкнаа, а сонцето исчезна зад планините, како со нив да

управува една иста рака. Неговата молба беше исполнета, музиката беше
молитва. Ги отворив очите. Црквата беше во целосен мрак — со исклучок на
осамената свеќа која ја осветлуваше сликата на Дева Марија.
Го слушнав одѕивот на неговите чекори кои се доближуваа до мене.
Придушениот сјај на оваа единствена свеќа ги осветли моите солзи и мојата
насмевка која, иако не беше убава како на Дева Марија, потврдуваше дека
моето срце е живо.
Тој ме гледаше, и јас го гледав. Мојата рака ја побара неговата.
Почувствував дека, сега, неговото срце бие побрзо; можев речиси да го
слушнам, дотаму што повторно молкнавме.
Мојата душа беше спокојна, моето срце смирено.

Ја зедов неговата рака, а тој ме прегрна. Стоевме таму, пред нозете на

Дева Марија, стоевме еден миг за кој не можам да кажам колку точно
траеше, бидејќи времето како да беше застанало.
Таа не гледаше. Младата селанка која и имаше кажано да на својата
судбина. Жената која прифати да го носи во својата утроба детето Господово,
и во своето срце љубовта на Божицата. Таа можеше да разбере.
He сакав ништо да прашам. Доволни беа миговите што вечерта ги
минавме во црквата за да се оправда ова патување. Доволни беа овие
четири денови да и дадат смисла на сета оваа година, во текот на која не се
случи ништо позначајно.
Затоа не сакав ништо да прашам. Од црквата излеговме држејќи се за
раце и се вративме во собата. Се ми се вртеше во главата: семинаријата,
Големата Мајка, средбата што тој ја имаше вечерва.
Тогаш сфатив дека обајцата, и јас исто како и тој, сакаме да ги сврземе
нашите души за една иста судбина; но тука беше семинаријата во Франција,
тука беше Сарагоса. Срцето ми се стегна. Ги гледав средновековните куќи,
бунарот од претходната ноќ. Се присетив на тишината и на тажниот лик на
Другата Жена, што бев еден ден.
„Севишни Боже, се обидувам одново да ја пронајдам својата вера. He
оставај ме сред една ваква приказна”, побарав, оттурнувајќи го стравот од
себе.

Тој отспа малку, а јас, јас повторно лежев будна, гледајќи ја темната
рамка од прозорецот. Потоа станавме, вечеравме со семејството кое
никогаш не зборува на маса, и тој го побара клучот од куќата.
— Вечерва ќе се вратиме доцна — и рече на жената.
— Младите треба да се забавуваат — одговори таа. — И треба што е
можно подобро да го искористат одморот.

— Морам да те прашам нешто — реков додека влегувавме во

автомобилот. — Се обидувам тоа да го заборавам, но никако не ми успева.
— Семинаријата?
— Да, тоа. He разбирам.
„Иако повеќе не е важно да разберам што и да е.“ си помислив.
— Отсекогаш те сакав. Сум имал и други жени, но тебе отсекогаш те
сакав. Со себе го носев медалот, надевајќи се дека еден ден ќе ти го вратам
и дека ќе соберам храброст да кажам „те сакам”. Сите патишта на светот ме
враќаа кон тебе. Ти пишував и со страв ги отворав твоите писма, зашто во
некое од нив ти можеше да ми соопштиш дека си сретнала некого. Тогаш го
слушнав повикот на духовниот живот. Или подобро, тогаш го прифатив тој
повик, бидејќи — како и ти — тој беше со мене уште од моето детство.
Открив дека Г оспод има преголемо значење во мојот живот, за да можам да
бидам среќен, ако не го следам својот пат. ЈТицето на Христос беше лице на
секој од сиромасите што ги сретнував низ светов, и ми беше невозможно да
не го видам.
Тој молкна, а јас претпочитав да не навалувам. Дваесет минути
подоцна тој застана и ние излеговме од автомобилот.
— Еве не во Лурд. Треба да го видиш како изгледа лете.
Она што го гледав беа празни улици, затворени продавници,
замандалени хотели со челични решетки пред влезот.
— Лете шест милиони луѓе доаѓаат овде — продолжи тој со занес.
— За мене, ова е очигледно град на сеништа.
Минавме преку еден мост. Пред нас се издигаше огромна железна
порта, со ангели на двата краја и со едно отворено крило. Влеговме.
— Продолжи со она за што ми зборуваше — го замолив, иако пред
неколку минути бев решена тоа да не го барам од него. — Кажи ми уште
нешто за лицето на Христос.
Почувствував дека не сака да го продолжи разговорот. Можеби ова не
беше ни време, ни место за такво нешто. Но, бидејќи започна, требаше да
оди докрај.

Чекоревме по една долга алеја долж која се нижеа тревници

прекриени со снег. Далеку пред нас можев да ја забележам издолжената
силуета на некаква црква.
— Продолжи — му реков уште еднаш.
— Другото веќе го знаеш. Започнав со семинаријата. Во текот на
првата година му се молев на Господа, да ја претвори мојата љубов кон тебе
во љубов кон сите луѓе. За време на втората почувствував дека Господ ме
слуша. Третата година, тагата се уште силно ме притискаше, ама сепак, јас
бев наполно сигурен дека таа љубов постепено се претвора во милосрдие,
молитви, во помош за оние на кои им е неопходна.
— Тогаш, зошто одново посака да ме видиш? Зошто одново го запали
тој оган во мене? Зошто ми говореше за постоењето на Другата и ме натера
да ја сфатам скудноста на мојот живот?
Зборовите ми навираа без некој ред, гласот ми трепереше. Од миг во
миг го гледав се поблиску до семинаријата и се подалеку од мене.
— Зошто се врати? Зошто сето ова ми го раскажуваш дури денес, кога
гледаш дека почнувам да те сакам?
Тој не ми одговори веднаш.
— Тоа ќе го сметаш за глупаво.
— Ништо нема да сметам за глупаво. Повеќе не се плашам да излезам
смешна. Од тебе го научив тоа.
— Пред два месеца мојот старешина во манастирот ме замоли да го
придружувам кај една жена која, кога почина, сето она што го поседуваше и
го остави на нашата семинарија. Таа живееше во Сен-Савен и требаше да се
направи попис на сиот нејзин имот.

Со секој чекор базиликата се доближуваше. Интуицијата ми велеше

дека, штом ќе стигнеме до неа, нашиот разговор ќе биде прекинат.
— He запирај! — реков. — Имам право на објаснување.
— Се сеќавам на мигот кога влегов во таа куќа. Низ прозорците се
гледааа висовите на Пиринеите а сончевата светлина, засилена со
одблесокот на снегот, се разлеваше низ собите. Почнав да правам список, но
по неколку мигови застанав. Забележав дека таа жена имала наполно ист
вкус како и јас. Таа поседуваше плочи што и јас самиот би ги купил, со песни
што и јас би сакал да ги слушам, гледајќи го тој пејзаж. Рафтовите беа
преполни со книги — некои од нив веќе ги имав прочитано, а останатите
сигурно ќе сакав да ги прочитам. Го разгледав и мебелот, сликите, малите
украсни предмети што ги имаше овде-онде; сето беше како јас самиот да сум
го одбирал.
— Од тој ден не престанав да мислам на таа куќа. Секојпат кога ќе
појдев во капелата да се помолам, си велев дека моето откажување не е
целосно. Си замислував таму, како живеам со тебе во куќа слична на таа,
како ги слушаме тие плочи и го гледаме снегот на планините и огнот во
каминот. Ги замислував нашите деца како трчаат низ куќата и се играат по
полињата околу Сен-Савен.
Иако никогаш не бев влезена во таа куќа, јас точно знаев како изгледа
таа. И посакав да не каже ниту збор повеќе, за да можам да мечтаам.
Но, тој продолжи:
— Еве, пред две недели, повеќе не можев да ја поднесам тагата на
мојата душа. Појдов да го видам старешината на манастирот. Му ја раскажав
својата љубов кон тебе и што почувствував кога бев да го направам пописот.
Ситен дожд почна да ромори. Ја наведнав главата и го закопчав
палтото. Се плашев да го слушам продолжението.
— Тогаш старешината ми рече: „Има многу начини да му се служи на
Севишниот. Ако сметате дека тоа е вашата судбина, појдете да ја побарате.
Само оној кој е среќен, може да шири добрина околу себе.”
— He знам дали тоа е мојата судбина — му одговорив. — Моето срце
го најде својот мир, кога решив да влезам во овој манастир.
— Тогаш, појдете таму и ослободете се од сите свои сомневања —
рече. — Останете во светот, или вратете се во семинаријата. Само ќе морате,
со душа и тело, да бидете таму каде што ќе решите да останете. Поделеното
царство не може да им одолее на нападите на непријателот. Поделен човек
не може со достоинство да се соочи со животот.
Неговата рака исчезна во џебот и оттаму извлече нешто и ми го
покажа. Тоа беше клуч.
— Старешината ми го позајми клучот од таа куќа. Me посоветува да
причекам малку пред да ги дадам предметите на продажба. Знам дека
сакаше таму да појдам со тебе. Тој го организираше предавањето во
Мадрид, за да можеме повторно да се сретнеме.
Го гледав клучот во неговата рака и само се насмевнав. Иако, во
мојата свест чиниш почнаа да бијат камбани, а небото се отвори. Тој ќе му
служи на Господ на поинаков начин, останувајќи покрај мене. Бидејќи, јас ќе
се борам за тоа.
— Земи го овој клуч! — ми рече.
Ја подадов раката и го ставив клучот во џебот.

Сега, базиликата се наоѓаше точно пред нас. He успеав да изустам ниту

збор, некој веќе го забележа и дојде да го поздрави. Дождот врнеше се
посилно, а јас не знаев колку време ќе стоиме таму. Си спомнав дека немам
во што да се преоблечам и дека не смеам да останам така наводенета.
Се обидов да се сконцентрирам на оваа помисла. He сакав да мислам
на куќата, на нешта кои висат помеѓу небото и земјата, во исчекување на
раката на судбината.
Тој ме повика и ме претстави на неколкумина. Тие прашаа каде сме
сместени и кога тој го спомна Сен-Савен, некој рече дека таму е погребан
некој свет испосник. Се чини дека тој го открил бунарот што се наоѓа сред
плоштадот. Во почетокот таму сакаа да подигнат засолниште за
вероисповедниците кои заминувале од градовите и оделе во планините во
потрага по Бога.
— Тие се уште се таму — рече еден од нив.
He знаев дали таа приказна е точна, ниту, пак, кои се луѓето што „се
уште се таму”
 Малку по малку пристигнаа и други луѓе и целата група се упати кон
влезот во пештерата; еден постар човек се обиде да ми каже нешто на
француски. Гледајќи дека не ми е лесно да го разберам, тој продолжи на
несигурен шпански:
— Вие сте со едно несекојдневно суштество. Со човек кој прави чуда.
Ништо не одговорив, но се присетив на ноќта во Билбао, кога еден
очаен човек дојде да го побара. Тој не ми раскажа каде бил и тоа не ме
интересираше. Моите мисли беа обземени со една куќа, за која точно знаев
како изгледа. Кои беа книгите, плочите, глетката, како беше украсена.
Некаде во светот една куќа, од ден во ден го чекаше нашето доаѓање.
Куќа во која ќе го исчекувам враќањето од училиште на некое мало
девојченце или момче, кое со себе ќе донесе радост и неред.
Групата чекореше молкома по дождот и ние пристигнавме до местото
на јавувањето на призракот. Тоа беше токму такво како што го имав
замислено: пештера, статуа на Богородица и фонтана — заштитена со стакло
— на местото каде што се случило чудото со водата. Неколкумина аџии се
молеа, други седеа во внатрешноста на пештерата, молчејќи со затворени
очи. Мала река течеше пред пештерата и шумолењето на нејзините води ме
смируваше. Забележувајќи ја статуата, изговорив кратка молитва; и се молев
на Дева Марија да ми помогне, дотаму што моето срце не сакаше повеќе да
страда.
„Ако болката мора да дојде, нека дојде брзо”, ја молев. „Бидејќи
животот е пред мене и јас треба да го живеам колку што можам подобро.
Ако тој треба да избира, нека го стори тоа веднаш. Тогаш ќе го чекам. Или ќе
го заборавам. Чекањето создава болка. Заборавот создава болка. Сепак,
најстрашно од сите страдања е она кога не се знае што да се прави.”
Длабоко во своето срце, јас почувствував дека таа ја слушна мојата
молитва.
 Среда, 8 декември 1993

Кога часовникот на базиликата отчука полноќ, групата што не

опкружуваше значително се зголеми. He имаше речиси стотина души; меѓу
нив извесен број свештеници и калуѓерки, кои неподвижно стоеја на дождот
со очи приковани за статуата на Дева Марија.

— Богородице на Безгрешното зачнување, Be поздравувам — рече

некој покрај мене, штом камбаната стивна.
— Be поздравуваме! — рекоа и останатите.
Следеше салва од ракоплескања.
Во истиот миг се доближи еден полицаец, барајќи да не создаваме
врева. Ги вознемирувавме другите аџии.
— Ние доаѓаме оддалеку — рече еден од нашата група.
— И тие — возврати полицаецот, покажувајќи на верниците кои се
молеа на дождот. — И се молат молкома.
Посакав гтолицаецот да стави крај на средбата. Сакав да останам сама
со него, далеку оттаму, држејќи ги неговите раце во своите и велејќи му што
чувствувам. Требаше да се договориме за куќата, да испланираме што ќе
правиме, да зборуваме за љубовта. Чувствував потреба да го успокојам, да
му ја покажам сета своја нежност, да му кажам дека ќе може да ги оствари
своите сништа, бидејќи јас ќе бидам крај него за да му помогнам.
Полицаецот наскоро се оддалечи и еден од свештениците почна со
тивок глас да реди молитви. Кога стигнавме до Кредото со кое завршува
низата молитви, сите молкнаа стоејќи неподвижно со затворени очи.
— Кои се овие луѓе? — го прашав.
— Харизматичари.
Јас веќе го имав слушнато зборот, ама не го знаев неговото точно
значење. Тој тоа го сфати.
— Ова се луѓе подготвени да го прифатат огнот на Светиот Дух. Огнот
што Исус го оставвл, од кој малкумина го запалиле својот сопствен оган. Тие
се блиски до изворните вистини на христијанството, од времето кога сите
можеа да прават чуда. Тоа се суштества кои ги води Дамата во блескава
сончева облека — додаде тој, покажувајќи ја Дева Марија со очите.
 Групата почна тивко да пее, како хор воден од некоја невидлива рака.
— Тебе ти студи, сета трепериш. Ти не мораш да учествуваш во овој
обред.
— А ти, дали ти ќе останеш?
— Да. Тоа е мојот живот.
— Тогаш, и јас сакам да останам — реков, иако посакував да сме
далеку оттаму. — Ако ова е твојот свет, сакам да научам како да бидам дел
од него.
Групата и понатаму пееше. Ги затворив очите, и се обидов да ги
следам зборовите, и покрај мојот несигурен француски. Ги повторував онака
како што ќе ги слушнев, без да им го разберам значењето. Тоа ми помагаше
времето да ми мине побрзо. Сето ова ќе заврши наскоро. И тогаш, ние
двајцата, ќе можеме сами да се вратиме во Сен-Савен.
Значи, продолжував механички да пеам. Малку по малку, забележав
дека музиката ме обзеде и мене, како да имаше свој сопствен живот и како
да беше во состојба да ме хипнотизира. Чувството на студ исчезна и повеќе
не се грижев ниту за дождот, ниту за тоа што немам ништо за
пресоблекување. Музиката ми годеше, го развеселуваше мојот дух и ме
враќаше во времето кога Г оспод ми беше поблизок, и ми помагаше.
И во мигот кога бев подготвена наполно да се препуштам, музиката
престана.
Ги отворив очите. Некој вероисповедник разговараше со еден од
свештениците од групата. Откако тивко разменија неколку речениди, тој се
оддалечи.
Свештеникот се сврте кон нас:
— Молитвата ќе ја говориме од другата страна на реката.
Молчејќи се упативме кон посоченото место. Минавме преку мостот
што се наоѓаше речиси спроти самата пештера и преминавме на другиот
брег. Местото беше поубаво: дрвја, широка ледина и река. Оттаму јасно ја
гледавме осветлената статуа и нашите гласови се извиваа послободно.
Повеќе го немавме непријатното чувство дека им пречиме во молитвата на
другите. Луѓето почнаа да пеат погласно, го кренаа лицето кон небото и се
насмевнаа, додека дождовните капки блескаа на нивните образи. Некој ги
крена рацете, и во следниот миг на сите им беа кренати рацете и се нишаа
од нога на нога во ритамот на музиката.
 Со сите сили се обидував да му се препуштам на занесот — но, во исто
време сакав да гледам што прават. Еден свештеник, кој стоеше до мене,
пееше на шпански и јас се обидував да ги повторувам неговите зборови. Тоа
беше молитва посветена на Духот свети и на Дева Марија — со молба да
бидат присутни и да го разлеат својот благослов и својата моќ врз секој од
нас.
— Дарбата на јазици нека се спушти врз нас — рече еден друг
свештеник. Истата реченица ја повтори на шпански, италијански и француски.
He разбрав најдобро што се случи потоа. Секој почна да зборува на
јазик кој не припаѓаше на ништо познато. Тоа попрво беше обична врева,
отколку зборување на некој јазик, и се чинеше како зборовите да им доаѓаат
од самата душа, без какво и да е значење. Веднаш се присетив на нашиот
разговор во црквата, кога тој ми говореше за откровението и рече дека сето
знаење се состои во моќта да се слуша сопствената душа.
„Ова е можеби јазикот на ангелите”, си реков, обидувајќи се да го
правам истото што и тие, но притоа се чувствував смешно.
Сите гледаа кон Дева Марија, од другата страна на горскиот брзак, и се
чинеше како да се во екстаза. Го побарав со поглед и го видов како стои на
извесно растојание од мене. Рацете му беа кренати кон небото и, како и
останатите, забрзано изговораше зборови; човек би помислил дека зборува
со неа. Тој се смешкаше, одобруваше, напати имаше израз на чудење.
„Ова е неговиот свет”, си помислив.
Сето ова почнуваше да ме плаши. Човекот што сакав да биде покрај
мене велеше дека Господ е и жена, зборуваше на неразбирливи јазици,
паѓаше во транс и како да беше блиску до ангелите. Куќата во планините ми
се чинеше помалку вистинита, како да припаѓаше на светот што тој веќе го
беше напуштил.
Сите овие изминати денови — од предавањето во Мадрид — како да
припаѓаа на некој сон, прилегаа на патување надвор од времето и просторот
на мојот живот. Сепак, сонот мирисаше на светот, имаше вкус на роман, на
нови авантури. Наспроти сето мое противставување, знаев дека љубовта
лесно го обзема срцето на жената и дека е само прашање на време кога ќе
им дозволам на ветрот да дувне и на водата да ја однесе браната. Иако во
почетокот немав воопшто таква намера, бидејќи и порано сум сакала и си
замислував дека знам како да се соочам со слична ситуација. Но, овде нешто
како да ми се измолкнуваше. Ова не беше католицизмот што го учев во
училиште. И не го замислував вака човекот на мојот живот.
„Човекот на мојот живот... Па тоа е смешно!“ си реков изненадена од
зборовите што ми се родија во мислите.
Пред оваа река и оваа пештера почувствував страв и љубомора. Страв,
бидејќи сево ова беше ново за мене, а она што е ново секогаш ме плаши по
малку. Љубомора, зашто, малку по малку, сфаќав дека неговата љубов е
поголема, отколку што можев да замислам, и се распостилаше врз простори
во кои јас никогаш не сум навлегла.
— Простете ми, Света Дева Маријо! — реков. — Простете ми ако ви се
чинам бедна, просечна, и што само за себе сакам да ја зачувам љубовта на
овој човек.
Сепак, ако негова судбина навистина е да замине од овој свет, да се
затвори во семинаријата и да разговара со ангелите? Колку време ќе може
да издржи пред да ги напушти куќата, плочите и книгите, за да се врати на
својот вистински пат? Па дури никогаш и да не се врати во семинаријата, која
ќе биде цената што јас ќе морам да ја платам за да го држам настрана од
неговиот вистински сон?
Сите како да беа наполно обземени со она што го правеа. сите освен
мене. Мојот поглед беше прикован за него, тој говореше со јазикот на
ангелите.
Потоа стравот и љубомората му отстапија место на чувството на
осаменост. Ангелите можеа да стапат во врска со некого, а јас бев сама.
He знам што ме поттикна и јас да се обидам да проговорам на тој
необичен јазик. Можеби ова неодолива потреба да му се придружам, да го
изразам она што ме измачуваше. Можеби имав потреба да и дозволам на
мојата душа да се отвори — моето срце беше преполно со прашања и по
секоја цена сакаше одговори.
He знаев точно што да сторам; чувството дека сето ова е смешно беше
премногу силно. Но, овде имаше мажи и жени од сите возрасти, свештеници
и обични луѓе, штотуку замонашени момчиња, калуѓерки, студенти, луѓе во
години. Тоа ми даде храброст и го замолив Светиот Дух да ми помогне да ја
совладам пречката што ја создаде стравот.
„Обиди се!”, си реков. „Доволно е да ја отвориш устата и да собереш
храброст да говориш нешта што не ги разбираш. Обиди се!”
Се решив. Но, пред тоа посакав оваа ноќ да биде богојавление, еден
нов почеток за мене.
Ми се чинеше како Господ да ме слушна. Зборовите надоаѓаа
послободно. Срамот исчезна, самодовербата повторно ми се врати, јазикот
наеднаш ми се разврза. Без да разберам што и да е од она што го зборувам,
држев говор што имаше значење за мојата душа.
Самиот факт што собрав доволно храброст да говорам зборови без
какво и да е значење, ме исполни со невидена среќа. Јас бев слободна,
немаше потреба да ги објаснувам своите постапки. А таа слобода ме понесе
дури до небото — каде што една поголема љубов, која простува се и
никогаш не се чувствува запоставена, го пречека моето враќање.
„Ми се чини дека повторно ја откривам верата”, си велев, изненадена
од чудата што може да ги предизвика љубовта. Ја чувствував крај себе Дева
Марија, како ме држи во своите раце, ме покрива и ме грее со својата
наметка. Чудните зборови се побрзо и побрзо навираа од мојата уста.
Почнав да гтлачам без да бидам свесна за тоа. Радоста го исполнуваше
моето срце и ме опиваше. Таа беше посилна од стравовите, од моите бедни
убедувања, од моите обиди да го контролирам секој миг од својот живот.
Знаев дека овие солзи се подарок, бидејќи калуѓерките во колеџот ме учеа
дека светците плачеле кога биле во екстаза. Ги отворив очите, гледав во
темнината на небото и почувствував како моите солзи се мешаат со
дождовните капки. Земјата беше жива, водата што паѓаше го обновуваше
чудото на највисокото од небесата. И ние бевме дел од тоа чудо.
— Господ значи може да биде жена — реков сосем тивко, додека
другите пееја. — Тоа е добро. Ако навистина е така, Неговата женска страна
не научи да сакаме.

— Ќе се молиме заедно во групи од ло осуммина — рече свештеникот

на шпански, италијански и француски.
Некој се доближи до мене и ја постави својата рака преку моите
раменици. Некој друг го стори истото од другата страна. На тој начин
оформивме круг од осум испреплетени лица. Потоа се наведнавме напред и
нашите глави се допреа. Во таа положба се собираше сета наша енергија,
сета наша топлина.
— Безгрешното зачнување нека му помогне на мојот син и нека му
овозможи да го пронајде својот пат — рече човекот, кој ја стави својата рака
на моето десно раме. — Be молам да кажеме едно Аве Марија за мојот син.
 — Амен — одговорија сите други. И осумтемина ја кажаа Аве Марија.
Секој искажуваше некоја желба, и сите учествуваа во молитвата, Јас
бев изненадена од самата себе, зашто се молев како дете и, како дете,
цврсто верував дека нејзината милост ќе биде добиена.
Групата молчеше еден краток миг од секундата. Сфатив дека мене ми
е редот да побарам нешто. Во секоја друга пригода, јас ќе умрев од срам. Но,
овде имаше некаква присутност и таа присебност ми влеваше самодоверба.
Реков:
— Безгрешното зачнување нека ме научи да сакам како и таа. Нека ме
воздигне таа љубов и нека го воздигне човекот кому му е посветена. Да ја
кажеме Аве Марија.
Се молевме сите заедно и мене повторно ме обзеде чувство на
слобода. Со години наназад јас се борев против моето срце, бидејќи се
плашев од тага, страдања, се плашев да не бидам напуштана. Отсекогаш
знаев дека вистинската љубов е над сето тоа и дека е подобро да се умре
отколку да не се љуби. Но, мислев дека само другите имаат храброст. A сега,
во овој миг открив дека и јас сум способна за такво нешто. Дури и ако тоа
значи разделба, осаменост, тага, љубовта ја заслужува и најситната паричка
од својата цена.
Треба да престанам да мислам на такви нешта, и сето внимание да го
насочам кон ритуалот.
Свештеникот побара од групите да се растурат и да се молат за
болните. Одвреме навреме сите одново говореа на чудни јазици и ги нишаа
своите раце кренати кон небото.
— Меѓу нас е некој чија снаа е болна. Нека знае дека во овој миг
неговата снаа е на патот на оздравувањето — рече една жена.
Молитвите продолжија, а со нив и песните и радоста.
Подоцна тој ми објасни дека тоа е доблест на пророштвото, дека
некои лица се способни да насетат што се случува во. некое далечено место,
или што ќе се случи во блиската иднина.
И покрај тоа, што ова никогаш не сум го знаела, јас верував во силата
на гласот кој говореше за чуда. Се надевав дека во некој миг тој ќе направи
алузија за љубовта на две лица што се наоѓаат меѓу присутните. Се надевав,
да, се надевав дека ќе слушнам дека таа љубов е благословена од сите
ангели, сите светци, од Бога и од Божицата.
 He знам колку време траеше овој ритуал на песни, танци, раце кренати
кон небото, молитви со кои се бараат чуда и милосрдие. Наеднаш,
свештеникот кој ја водеше церемонијата рече:
— Сега ќе пееме и ќе се молиме за сите оние кои за првпат
присуствуваа на ова харизматично возобновување.
Значи, јас не бев единствената. Тоа ме смири.
Сите присутни испеаја молитва. Овојпат јас само слушав, молејќи се
милоста Божја да падне врз мене. Тоа навистина ми беше потребно.
— Да го примиме благословот! — рече свештеникот.
Сите се свртеа кон осветлената пештера, од другата страна на реката.
Свештеникот изговори повеќе молитви и не благослови. Потоа сите се
прегрнаа и меѓусебно си пожелаа „среќен ден на Безгрешното Зачнување” и
секој си замина на своја страна.
Тој се доближи. Изгледаше повесело отколку обично.
— Сета си наврната.
— И ти — одговорив смеејќи се.
Се качивме во автомобилот и се вративме во Сен-Савен.
Со нетрпение го чекав овој миг — иако сега повеќе не знаев што да
кажам. He ми успеваше да зборувам за куќата во планината, ниту за
ритуалот, книгите и плочите, ниту за чудните јазици и за молитвите во групи.
Тој живееше во два света. Некаде во времето, овие два света се слеваа
во еден и јас требаше да откријам на кој начин.
Зборовите, во оваа пригода, не можеа да помогнат. Љубовта се
открива преку актот на сакање.

— Ми преостана само еден пуловер — рече тој

кога се вративме во собата. — Земи го. Јас ќе купам друг за мене.
— Облеката ќе ја ставиме на печката. До утре ќе биде сува. Како и да е,
се уште ја имам блузата што вчера ја исправ.
Неколку мига никој ништо не рече.
Облека. Гола. Студ.
Најпосле, тој извади од своето мало куферче уште една маица.
— Повели, ова треба да ти биде добро, за вечерва.
 — Се разбира.
Ја изгасив светилката. Во мракот ја соблеков наводенетата облека, ги
распослав по печката и го свртев регулаторот на максимум.
Светлината на уличната светилка беше доволна тој да ја забележи
мојата силуета и да види дека сум гола. Ја облеков маидата и се вовлеков во
својата постела.
— Те сакам — го слушнав како вели.
— Јас учам да те сакам — одговорив.
Тој запали цигара.
— Веруваш ли дека вистинскиот миг ќе дојде?
Знаев што сака да каже. Станав, и појдов да седнам на работ од
неговиот кревет.
Одвреме навреме, жарчето од цигарата го осветлуваше неговото
лице. Тој ја зеде мојата рака и неколку мига останавме така. Го галев по
косата.
— He требаше тоа да го прашаш. Љубовта не поставува многу
прашања, бидејќи, ако почнеме да размислуваме, ќе почнеме да се плашиме.
Тоа е необјаснив страв, и залудно е да се обидеме да го изразиме со
зборови. Тоа може да биде страв дека ќе бидеме презрени, дека ќе бидеме
отфрлени, дека ќе ја гтрекинеме убавината. Можеби изгледа смешно, но така
е. Затоа и не се поставуваат прашања, туку се дејствува. Како што самиот
безброј пати рече, се ирифаќа ризикот.
— Знам. Никогаш досега не сум прашувал.
— Ти веќе го имаш моето срце — одговорив, преправајќи се дека не го
слушнав она што тој го рече. — Утре, ти можеби ќе заминеш и ние секогаш
ќе го чуваме во сеќавањата чудото на овие денови што ги живееме,
роматичната љубов, можностите, сонот. Но, јас верувам дека Господ, во
својата бескрајна мудрост, го скрил пеколот сред рајот. За секогаш да бидеме
на штрек. За да не ја заборавиме строгоста, додека ја живееме радоста на
милосрдието.
Притисокот на неговите раце врз мојата коса се засили.
— Брзо учиш — шепотеше тој.
Јас бев зачудена од она што го кажав. Сепак, ако претпоставиме дека
знаеме, на крајот навистина и ќе знаеме.
 — Немој да мислиш дека сум недопирлива. Во мојот живот досега
имало многу мажи. Сум водела љубов со луѓе кои одвај ги знаев.
— И јас — одговори тој.
Се обидував да останам природна, но по начинот на кој тој ја
милуваше мојата коса, сфатив дека моите зборови тешко допираа до него.
— Сепак, од ова утро, мојата девственост на некој мистериозен начин
како да беше обновена. He обидувај се да разбереш, само жена може да
сфати за што зборувам. Јас повторно ја откривам љубовта. А за тоа е
потребно време.
Тој ми ја пушти косата и ми го допре лидето. Јас нежно го бакнав no
усните и се вратив во својата постела.
He можев да си објаснам зошто постапив така. He знаев дали тоа го
сторив за да го врзам за себе уште повеќе или да го оставам слободен. Но,
денот беше долг. Јас бев премногу изморена за да мислам.

Минав една бесконечно мирна ноќ. Во еден миг помислив дека сум
будна. Некое женско сновидение ме држеше за рамениците а мене ми се
стори како отсекогаш да ја знам; се чувствував заштитена, сакана.

Во седум часот наутро ме разбуди неподнослива горештина. Печката

беше пуштена на најсилно за да ни се исуши облеката. Се уште беше темно и
јас се обидов да станам без да правам врева, за да не го разбудам.
Кога станав, забележав дека тој не е во постелата. Почнав да
треперам. Другата веднаш се врати за да ми каже: „Гледаш? Доволно беше
да се согласиш, за тој да замине. Како и сите мажи“
Паниката растеше од минута во минута. He смеев да ја губам главата.
Но, Другата не престануваше да зборува: „Јас се уште сум тука. Ти му дозволи
на ветрот да ја смени насоката, ја отвори портата и сега љубовта го
исполнува твојотживот. Ако работиме брзо се уште можеме да ја ставиме
под контрола ситуацијата.”
Требаше да сторам нешто. Да решам што ќе правам.
„Тој замина”, велеше понатаму Другата. „Мораш веднаш да заминеш
од оваа дупка на крајот од светот. Твојот живот во Сарагоса се уште е
сигурен: веднаш врати се таму. Пред да го изгубиш она што си успеала да го
добиеш по цена на големи откажувања.”
 Помислив: „Тој сигурно има свои причини.”
„Мажите секогаш имаат свои причини”, одговори Другата. „Сепак, факт
е дека, на крајот, сите ги напуштаат жените.”
Добро. Треба да најдам начин да се вратам во Шпанија. Морам со
нешто да ги растерам црните мисли.
„Да ја погледнеме првин практичната страна: парите”, велеше Другата.
Со себе немав ни скршена пара. Требаше да се симнам, да ги повикам
по телефон родителите на нивна сметка и да чекам да ми пратат пари со кои
ќе го платам патувањето назад.
„Но, денес е неработен ден: парите ќе стигнат дури утре. Што ќе јадам?
Како да им објаснам на моите домаќини дека ќе треба да чекаат два дена, за
да можам да им платам?”
„Подобро е ништо да не им се каже”, одговори Другата. Очигледно,
таа имаше искуство, знаеше да се соочи со ситуации како оваа. Таа не беше
вљубено девојченце кое ја губи главата, ами жена која отсекогаш знаела што
сака. Јас требаше да си останам тука, како ништо да не се случило, како тој да
ќе се врати. „А кога ќе ми стигнат парите, ќе ги платам сметките и ќе си
заминам.”
„Совршено”, рече Другата. „Повторно си она што беше. He биди тажна:
еден ден ќе сретнеш некој. Маж што ќе можеш да го сакаш без каков и да е
ризик.”
Појдов да си ги соберам алиштата од печката. Тие беа суви. Требаше
да прашам во кое од овие мали селца можев да најдам банка, да
телефонирам. Додека мислев на сето тоа, немав време да плачам или да
воздивнувам.
И тогаш ја забележав белешката што ми ја беше оставил:
Отидов во семинаријата. Спакувај се,
вечерва се враќаме во Шпанија. Ке се
вратам кон крајот на попладнето.
Белешката завршуваше со: Те сакам.
Ја притиснав белешката врз градите и во истиот миг се почувствував
несреќна и смирена. Видов како Другата се превиткува, изненадена од
откритието.
И јас го сакав. Со секоја минута, со секој изминат миг таа љубов
растеше и ме менуваше. Ми се врати довербата во иднината и малку по
малку, ми се врати довербата и верата во Господа.
И се поради љубовта,
„Повеќе не сакам да се измачувам со моите сопствени сомневања”,
цврсто си ветив и дефинитивно ја затворив вратата пред носот на Другата.
„Пад од третиот кат предизвикува исто толку штета, како и пад од стотиот
кат.”
Ако морам да паднам, барем да ладнам од многу високо.

— Зарем повторно ќе излезете без да појадувате! — ми рече

домаќинката.
— He знаев дека зборувате шпански — и одговорив изненадено.
— Границата не е далеку. Лете, туристите доаѓаат во Лурд. Кога не би
зборувала шпански, не би можела да ги издадам своите соби.
Таа подготви фелии потпечен леб со путер и кафе со млеко. Јас дојдов
во духовна состојба што ја посакував за да се соочам со овој ден; секој час ќе
биде долг како година. Се надевав дека овој појадок барем малку ќе ме
расположи.
— Колку време сте веќе во брак? — ме праша таа.
— То ј беше мојата прва љубов.
И тоа беше доволно.
— Ги гледате ли оние врвови таму? — продолжи таа. — Мојата прва
љубов загина во еден од тие масиви.
— Но, потоа вие сретнавте некој друг.
— Да, тоа е точно. И се уште можев да бидам среќна. Чудна е
судбината: речиси никој од луѓето што ги познавам не стапи во брак со
својата прва љубов во животот. Оние кои тоа го сториле секогаш ми велат
дека загубиле нешто многу важно, дека не го доживеале сето она што
можеле да го доживеат.
Таа наеднаш прекина.
— Простете. He сакав да ве повредам.
— He ме повредивте.
— Често го гледам оној бунар, надвор. И си велам: порано, никој не
знаеше каде се наоѓа водата до денот кога Свети Савен не се реши да копа и
да ја пронајде. Ако тоа не го беше сторил, селото ќе никнеше таму долу,
покрај реката.
— Каква врска има тоа со љубовта?
— Овој бунар ги привлече луѓето, со нивните надежи, нивните сништа,
нивните судири. Некој се осмелил да бара вода, таа се појави и местово
стана привлечно за сите. Јас мислам дека, ако храбро се бара љубовта, таа ќе
се појави; и од тој миг, љубовта уште повеќе ќе расте. Ако некој е убаво
расположен во однос на нас, и другите ќе бидат. Но, ако сме сами, стануваме
уште поосамени. Животот е навистина чуден.
— Дали некогаш сте слушнале за книгата насловена како „I Ching”? — ја
прашав.
— He, никогаш.
— Во неа пишува дека може да се измени некој град, но дека бунарот
не може да се помести. Оние кои се сакаат се среќаваат, ја гасат својата жед,
градат куќа, децата им растат околу бунарот. Но, ако еден од нив реши да
замине, бунарот не може да го следи. Љубовта останува таму, напуштена, но
и понатаму со истата чиста вода.
— Вие говорите како жена во години, која многу страдала, дете мое.
— He. Јас отсекогаш се плашев. Никогаш не сум копала бунар. Тоа го
правам сега и не сакам да ги заборавам опасностите.
Наеднаш сетив дека нешто во џебот ми пречи. Кога сфатив што е тоа,
срцето ми се скамени. На-брзина го испив кафето.
Клучот. Кај мене беше клучот.
— Дали во ова село имало жена која, по својата смрт, сиот свој имот и
го оставила на семинаријата од Тарб? — прашав. — И дали знаете каде се
наоѓа нејзината куќа?
Таа ја отвори вратата и ми ја покажа. Тоа беше една од старите
средновековни куќи на малиот плоштад, чијшто заден дел беше свртен кон
долината и планините.
— Двајца вероисповедници дојдоа овде пред околу два месеца — ми
рече. — И...
Таа ме погледна нерешително.
— ...И едниот од нив прилегаше на вашиот маж — додаде таа, по
долга пауза.
— Тој беше — одговорив заминувајќи, задоволна што му дозволив на
детето што живееше во мене да си поигра.

Стоев неподвижно пред куќата и не знаев што да правам. Маглата

прекри се и јас имав впечаток дека се наоѓам во некој сив сон, во кој се
појавуваат необични силуети кои не водат на уште понеобични места.
Моите прсти нервозно си играа со клучот.
Поради маглата ќе биде невозможно низ прозорците да се здогледаат
планините. Куќата ќе биде темна, без сонце во завесите. Куќата ќе биде
тажна, без неговото присуство покрај мене.
Погледнав на својот часовник. Девет часот претпладне. Морав да
правам нешто, што било. за побрзо да ми мине времето, да го скратам
чекањето.
Чекање. Тоа е првата лекција што ја научив за љубовта. Денот се влече,
правиме илјадници планови, ги замислуваме сите можни разговори, си
ветуваме дека ќе го смениме однесувањето — и најпосле сме таму,
исплашени и растреперени, се до доаѓањето на оној што го сакаме.
Во тој миг повеќе не знаеме што да кажеме. Часовите на исчекување
се претвориле во напнатост, напнатоста прераснала во страв, а стравот нб
тера да се срамиме да ги покажеме своите чувства.
„Не знам дали треба да влезам.” Си спомнав за нашиот вчерашен
разговор — оваа куќа беше симбол на еден сон. Но, не можев ни цел ден да
останам таму без ништо да сторам. Најпосле решив, го извадив клучот од
џебот и се упатив кон вратата.
— Пилар!
Гласот, со забележлив француски акцент, доаѓаше од маглата. Јас бев
повеќе изненадена, отколку исплашена. Тоа можеше да биде сопственикот
на куќата во која изнајмивме соба, но не можев да се сетам дека сум му го
кажала името.
— Пилар! — се слушна одново гласот, овојпат поблиску.
Некој ми се доближуваше со забрзани чекори. Кошмарот на маглата со
своите необични форми како да се претвораше во стварност.
— Почекајте... — рече гласот. — Би сакал да позборувам со вас.
 Кога стигна до мене, видов дека тоа е некој свештеник. Тој сосем
прилегаше на карикатурите за селските попови: малечок, по малку здебелен
со неколку побелени влакна расеани по речиси ќелавата глава.
— Добар ден! — рече, подавајќи ми ја раката со широка насмевка.
Збунета, одговорив на неговиот поздрав.
— Штета што маглата покрила се — забележа тој, гледајќи ја куќата. —
Сен-Савен е в планина и глетката од оваа куќа е прекрасна. Низ прозорците
се гледа долината, таму долу и врвовите прекриени со снег што се издигаат
во височините. Вие тоа сигурно веќе го знаете.
Веднаш сфатив: тоа беше старешината на Malta стирот.
— Што барате овде? — го прашав. — И од каде го знаете моето име?
Тој го одбегна одговорот и ме праша:
— Сакате ли да влезете?
— He. Сакам да одговорите на моите прашања. Тој почна да ги трие
рацете за да ги загрее
малку и седна на тротоарот. Јас седнав крај него. Маглата стануваше се
погуста; ја скри дури и црквата што се наоѓаше на одвај дваесетина метри од
нас. Единствено што можевме да забележиме беше бунарот. Се присетив на
она што ми го рече жената.
— Таа е таму — реков.
— Кој е таму?
— Божицата. Таа е оваа магла што не опкружува.
— Тој значи ви зборувал за тоа! — извика тој, смеејќи се. — Добро, јас
повеќе сакам да ја нарекувам Света Дева Марија. Прашање на навика.
— Што правите овде? И од каде го знаете моето име? — го прашав
повторно.
— Дојдов, зашто еакав двајдата да ве видам. Некој од групата
харизматичари, сношти ми рече дека сте сместени во Сен-Савен. А ова е
толку мало место.
— Тој отиде до семинаријата.
Отецот престана да се смее и одмавна со главата.
— Многу ми е жал — прошепоти, како да говори самиот за себе.
— Жал ви е што отишол да ја посети семинаријата?
 — He, тој не е во семинаријата. Јас доаѓам оттаму.
Тој молчеше неколку минути. Повторно си приспомнав за она со што
бев обземена по будењето: пари, одлуки што треба да ги донесам,
телефонско јавување до моите родители, билет за назад. Но, јас дадов
заклетва и ќе го исполнам ветувањето.
Покрај мене седеше човек од Црквата. Како дете ме научија се да им
кажувам на поповите.
— Истоштена сум — реков за да ја прекинам тишината. — Само пред
една недела јас знаев која сум и што сакам од животот. Сега, како да се
наоѓам сред бура која ме фрла, ту на една, ту на друга страна, без да можам
да сторам што и да е.
— Издржете. Тоа е многу важно.
Ова размислување ме зачуди.
— He плашете се — продолжи тој, како да ги погодуваше моите мисли.
— Јас знам дека на Црквата и недостасуваат свештеници, а тој би бил
извонреден проповедник. Но, цената што ќе треба да ја плати е премногу
висока.
— Каде е тој? Зар ме нагтуштил и се вратил во Шпанија?
— Во Шпанија? Тој нема што да бара во Шпанија. Негов дом е
манастирот што се наоѓа само на неколку километри одовде. Но, тој не е
таму. А јас знам каде можам да го најдам.
Овие зборови малку од малку, ми ја вратија храброста и
расположението. Тој барем не беше заминал.
Но, пречесниот повеќе не се смееше.
— He радувајте се премногу — продолжи тој, одново погодувајќи што
се случува во мене. — Подобро ќе беше да се вратил во Шпанија.
Тој стана и ме замоли да го придружувам. Видливоста изнесуваше
одвај неколку метри, ама тој се чини знаеше каде оди. Излеговме од Сен-
Савен по истиот пат по кој одевме, завчера во квечерината (или пак тоа беше
пред многу години?), кога ја слушнав приказната за Бернадет.
— Каде одиме? — прашав.
— Да го побараме.
Додека чекоревме, му реков:
 — Оче, има една. работа што не Можам да ја разберам: ми се стори
дека се растаживте, кога ви реков дека не е тука.
— Што знаете за религиозниот живот, дете мое?
— Многу малку. Дека свештениците даваат завет на сиромаштија,
морална чистота и покорност.
Се прашував дали треба да прекинам или не, но решив да продолжам:
— И дека судат за гревовите на другите луѓе, иако и самите ги прават
истите гревови. Веруваат дека знаат се за бракот и за љубовта, иако никогаш
не биле женети. Дека ни се закануваат со огнот на пеколот за грешки што тие
самите не одбегнуваат да ги направат. И дека ни го претставуваат Господ
како одмаздливо суштество, кој луѓето ги обвинува за смртта на Својот
единствен Син.
Тој се насмеа.
— Сте се здобиле со извонредно католичко образование. Но, јас не ве
прашав за католицизмот. Be прашав што знаете за духовниот живот.
Јас останав молкома.
— He знам точно — реков најпосле. — Тоа се луѓе кои оставаат се и
тргнуваат во потрага по Бога.
— А дали го наоѓаат?
— Вие го знаете одговорот. Јас навистина не би можела да кажам.
Тој забележа дека сум задишана и го забави чекорот.
— Вашата дефиниција не е точна — продолжи тој. — Оној кој тргнува
во потрага по Господ само си го губи времето. Тој може да изоди многу
патишта, да се запознае со многу религии и секти —ама на тој начин никогаш
нема да го сретне Господа. Господ е овде, сега, покрај нас. Ние можеме да Го
видиме во оваа магла, на оваа почва, во овие алишта, во овие чевли.
Неговите ангели бдеат додека ние спиеме, и ни помагаат додека работиме.
За да го сретнеме Господ, доволно е да погледнеме околу себе. Но, таа
средба не е лесна. Колку што Господ ни овозможува да не запознае со
неговата мистерија, ние се чувствуваме толку поизгубени. Бидејќи Тој од нас
постојано бара да ги следиме нашите сништа и нашето срце. А тоа е тешко,
зашто сме навикнати да живееме на поинаков начин. И тогаш, со чудење
откриваме дека Г оспод сака да не види среќни, оти Тој е таткото.
— И мајката — додадов јас.
 Маглата почна да се крева. Можев да забележам една мала селска
куќа пред која една жена собираше суварки за греење.
— Да, и мајка. За да се има духовен живот, не мора да се влезе во
семинарија, да се пости, да се откажува од земните задоволства и да се даде
завет за морална чистота. Доволно е да се има верба и да се прифати Господ.
Од тој миг, секој го открива Неговиот пат и ги пренесува Неговите чуда.
Јас го прекинав.
— Тој ми говореше за вас. И ми ги кажа истиве работи.
— Се надевам дека ќе ја прифатите дарбата што тој ја има. Затоа не
било отсекогаш така; на тоа не учи историјата. Во Египет, Озирис бил
расчеречен. Грчките богови меѓусебе се караат поради смртниците. Ацтеците
го бркаат Кецалкоатл. Викиншките богови го помагаат спалувањето на
Валхала поради една жена. А Исус е распнат на крст. Зошто?
He знаев што да одговорам.
— Бидејќи Бог доаѓа на земјата да ни ја покаже нашата моќ. Ние сме
дел од Неговиот сон, и Тој сака овој сон да биде среќен. Сепак, ако сами на
себе искрено си признаеме дека Господ не создал за да бидеме среќни, ќе
треба да си признаеме дека сето она што не води кон тагата и неуспехот се
должи на наши грешки. Токму затоа ние, на крајот, секогаш го убиваме Бога.
Сеедно е дали тоа го правиме на крстот, со оган, во прогонство или во
нашето сопствено срце.
— А оние кои го разбираат...
— Тие го менуваат светот. По цена на огромни жртви.
Жената која носеше нарамок суварки, го здогледа отецот и се стрча
кон нас.
— Благодарам, оче! — извика таа, целивајќи му ја раката. — Младиот
човек го излекува мажот ми.
— Света Дева Марија го излекува — одговори тој, забрзувајќи го
чекорот. — Тој е само нејзина продолжена рака.
— Тој, тој го стори тоа! Влезете, ве молам.
Во истиот миг се присетив на претходната ноќ. Кога пристигнавме до
базиликата, еден од насобраните ми рече: „Вие сте со човек кој прави чуда!”
— Брзаме — забележа пречесниот.
— He, воопшто не брзаме — реков на француски, збунета што говорам
на јазик, кој не е мојот мајчин. — Ми студи и би се напила кафе.
Жената ме зеде за рака и ние влеговме. Куќата беше удобна, но без
каков и да е луксуз: ѕидови од камен, под и таваница од дрво. Маж од
шеесетина години седеше крај каминот во кој пламтеше оган.
Само што го здогледа отецот, тој стана за да му ја делива раката.
— He станувајте — му рече пречесниот. — Вие се уште не сте сосем
закрепнати.
— Се поправив десет килограми — возврати стариот. — Но, се уште не
можам да и помагам на жена ми.
— He грижете се. Наскоро ќе се чувствувате подобро отколку пред да
се разболите.
— Каде е момчето? — праша човекот.
— Видов како ломина во насока во која обично оди — одговори
жената. — Но, денес беше со автомобил.
Пречесниот ништо не велејќи, ме погледна.
— Дајте ни го својот благослов, оче — рече тогаш жената. — Моќта
што тој ја има...
Тој ја прекина:
— ...што ја има Света Дева Марија.
— ...Ја има Света Дева Марија, да — таа моќ ја имате и вие. Вие го
доведовте тука.
Овој пат тој го одбегна мојот поглед. Жената продолжи:
— Благословете го мојот маж, оче. Кажете една молитва за него.
Тој длабоко воздивна.
— Застанете пред мене — му рече на мажот.
Старедот послуша. Отецот ги затвори очите и кажа една Аве Марија.
Потоа го повика Светиот Дух, молејќи го да го покаже своето присуство и да
му помогне на овој човек.
Наеднаш, неговиот говор се забрза. He успевав да ги следам неговите
зборови, но тоа прилегаше на една молитва за истерување на злото.
Неговите дланки се спуштија врз рамениците на старецот, и се лизнаа долж
рацете, се до неговите прсти. Ова, тој го повтори неколкупати.
Во огништето, огнот почна посилно да пука. Совпаѓање, можеби, или,
лак, свештеникот, кој ли знае? Навлегуваше во некој, за мене непознат
простор, каде што имаше вкрстување со елементите.
Жената и јас лотскокнувавме, секогаш кога ќе заискреше некоја
цепеница. На тоа отецот не обрнуваше ни најмало внимание; беше обземен
со она што го прави — продолжена рака на Дева Марија, како што пред
малку рече и самиот. Говореше на јазик што не можеше да се разбере.
Зборовите надоаѓаа со неверојатна брзина. Сега, рацете му беа нелодвижни,
положени на рамењата од човекот кој стоеше пред него.
Наеднаш, ритуалот заврши, подеднакво неочекувано како ЛЈТО беше и
почнал. Отецот се сврте и го направи вообичаениот гест на благослов,
правејќи со десната рака голем крст во воздухот.
— Г оспод секогаш нека биде во оваа куќа! — рече тој.
И вртејќи се кон мене, ме замоли да го продолжиме патот.
— А кафето? — праша жената, гледајќи не како заминуваме.
— Ако сега се напијам кафе, нема да можам да заспијам — одговори
тој.
Таа се насмеа и прошепоти нешто како: „Се уште е утро!” Но, ние веќе
бевме излезени и не ја слушнав најдобро.
— Оче, оваа жена говореше за некој млад човек кој и го излекувал
мажот. Тоа беше тој, зарем не?
— Да, тоа беше тој,
Почна да ме обзема чувство на нелагодност. Се присетив на
претходниот ден, на Билбао, на предавањето во Мадрид, на луѓето кои
говореа за чуда, за сновидението што го почувствував додека се молев,
сплотена со другите.
Јас сакав човек кој има дарба на исцелител. Човек кој може да им
помогне на своите ближни, да им ги ублажи страдањата на луѓето, да им го
врати здравјето на болните, надежта на нивните блиски. Мисија што тешко
може да се поврзе со куќата со бели пердиња.
— He обвинувајте се себеси, дете мое.
— Вие ми ги читате мислите.
— Точно. И јас поседувам дарба и се обидувам достојно да ја
користам. Света Дева Марија ме научи да се нурнам во вителот на човечките
емоции, за да можам да ги водам на најдобар можен начин.
 — И вие, значи, правите чуда.
— Јас не можам да бидам исцелител. Но, поседувам една од дарбите
на Светиот Дух.
— Вие, значи, можете да прочитате што се случува во моето срце. И
знаете дека го сакам и дека таа љубов непрестајно расте. Ние заедно го
откривавме светот, заедно во него живееме. Тој беше присутен во сите
денови од мојот живот, без оглед дали јас тоа го сакав или не.
Што можев да му кажам на овој црковен човек, кој чекореше крај
мене? Тој никогаш нема да може да сфати дека сум имала други мажи што
сум ги сакала, и дека ако се омажев, ќе бев среќна. Уште како дете, ја открив
и ја загубив љубовта на еден плоштад во Сорија. Но, се чини дека не сум
направила ништо добро. Доволни беа три дни за сето минато да оживее.
— Јас имам право да бидам среќна, оче. Го најдов она што го изгубив,
и не сакам одново да го губам. Ќе се борам за својата среќа. Ако се откажам
од оваа борба, во истиот миг би се откажала и од својот духовен живот. Како
што самиот велите, тоа би било како да го оттурнам Господ, мојата моќ и
мојата сила на жена. Јас ќе се борам за да го задржам.
Добро знаев што бара тука ова дебело човече. Тој имаше дојдено, за
да ме убеди да го напуштам, бидејќи пред него стои многу позначајна
задача.
He, не бев подготвена да верувам дека овој вероисповедник, кој
чекореше крај мене би сакал да не види венчани, како живееме во куќа
слична на оваа во Сен-Савен. Тоа го велеше за да ме измами, да ме натера
да станам непретпазлива и тогаш — со една насмевка — да ме убеди во
спротивното.
Тој ми ги читаше мислите, без да ми каже што било. Можеби ме
мамеше. Зарем не е во состојба да погоди што мислат луѓето? Маглата брзо
се проретчуваше; сега веќе можев да ги разликувам патот, падините на
планината, полињата и дрвјата прекриени со снег. И моите чувства беа
помалку збркани.
По ѓаволите! Ако тоа навистина е точно, ако овој свештеник навистина
може да ми ги чита мислите, па, нека ги чита, нека знае се! Нека знае дека
вчера тој сакаше да води љубов со мене, дека јас го одбив и дека поради тоа
ми е жал.
Вчера, јас верував дека, ако тој мора да замине, јас и понатаму ќе
можам да се сеќавам на стариот пријател од детството. Сепак, тоа беше
глупаво. Иако неговиот секс не навлезе во мене, нешто друго уште
подлабоко навлезе во мене и стигна дури до моето срце.
— Го сакам, оче — повторив.
— И јас. Љубовта секогаш прави глупости. Во мојот случај, ме
принудува да се обидам да го одвратам од неговата судбина.
— Тешко ќе ви биде да ме избркате, оче. Сношти, за време на
молитвата пред пештерата, открив дека и јас можам да разбудам дарби за
коишто говорите. И со нив ќе се послужам за да го задржам крај себе.
— Нека биде така! — заклучи тој со блага насмевка. — Дали ќе
успеете?
Тој застана, од џебот извади бројанида. Потоа, држејќи ја меѓу
прстите, ме погледна право во очите.
— Исус кажал дека не треба да се колнеме и јас тоа нема да го сторам.
Но, ви велам, во присуство на она што ми е свето, дека не посакувам тој да
води вообичаен црковен живот. He сакам тој да стане свештеник. Тој може
да му служи на Господа и на многу поинаков начин. Покрај вас.
Тешко ми беше да поверувам дека она што го вели е вистина. А сепак,
беше така.

— Тој е таму — рече отецот.

Се свртев. Недалеку од нас, забележав паркиран автомобил. Истиот со
кој дојдовме од Шпанија.
— Обично, тој наваму секогаш доаѓа пеш — забележа тој со насмевка.
— Овојпат сакаше да мислиме дека отишол на долг пат.

Моите патики беа наполно мокри од снегот. Отецот на своите нозе

имаше отворени сандали со волнени чорапи и затоа, јас претпочитав да не се
жалам. Ако тој може да го поднесе студот, ќе можам и јас. Почнавме да се
искачуваме кон врвот.
— Има ли уште многу?
— Најмногу половина час пешачење.
— Каде одиме?
— Му одиме во пресрет. И во пресрет на други луѓе.
 Почувствував дека за тоа не сака повеќе да говори. Можеби сета сила
му беше потребна за искачувањето. Чекоревме молчејќи; маглата речиси
наполно се имаше кренато и жолтиот диск на сонцето почна да се наѕира,
За лрв пат имав прекрасна глетка врз целата долина: една река што
течеше во длабочината, неколку расеани села и Сен-Савен закачен за
падините на планината. Ја рапознав камбанаријата на црквата, едни
гробишта што дотогаш ги немав забележано и средновековните куќи
свртени кон бреговите на реката.
Малку под нас, онаму каде што веќе поминавме, еден овчар го
водеше своето стадо овди.
— Изморен сум — рече отецот. — Да застанеме малку.
Го исчистивме снегот од една карпа и се потпревме на неа. Отецот се
потеше — нозете сигурно му беа вкочанети од студот.
— Свети Жак (Јаков) нека ми ги зачува силите, зашто јас би сакал уште
еднаш да го изминам неговиот пат — рече тој, вртејќи се кон мене.
He го разбрав значењето на оваа мисла и повеќе сакав да ја сменам
темата.
— На снегот има траги од чекори — реков.
— Некои од нив ги оставиле чевли. Другите се отисоци на мажи и жени
кои сакаат да одржат една традиција.
— Каква традиција.
— Иста како и онаа на светецот Савен. Да се повлечат од светот, да
дојдат во овие планини и да и се восхитуваат на славата Господова.
— Оче, ќе морате нешто да ми објасните. До вчера, јас бев со човек кој
се премислуваше помеѓу црковниот живот и бракот. Денес откривам дека тој
човек прави чуда.
— Ние сите правиме чуда. Исус рекол: Ако нашата вера е голема барем
колку зрно пипер, ние ќе и кажеме на планиата „помрдни се!”, и планината
ќе се помрдне.
— Оче, овојпат не сакам да слушам лекција од веронаука. Јас љубам
еден маж и сакам да дознаам нешто повеќе за него, сакам да го разберам,
да му помогнам. И ништо не ми значи она што другите можат или не можат
да го сторат.
Тој дишеше длабоко. Еден миг стоеше нерешително, но наскоро
проговори:
— Еден научник кој ги проучуваше мајмуните на еден индонезиски
остров, успеа да научи една мајмунка да ги мие компирите во водата од
една река, пред да ги јаде. Исчистени од песокот и нечистотиите, тие биле
повкусни. Научникот, кој тоа го правеше само затоа што подготвувал студија
за способноста на учење на споменатите мајмуни, не можел ни да замисли
што ќе се случи. Колкаво само беше неговото изненадување кога видел дека
и другите мајмуни од остворот го прават истото што и мајмунката! Така,
еден убав ден, кога извесен број мајмуни научиле да ги мијат компирите,
мајмуните од сите острови на архипелагот, почнале така да прават. Но,
најчудно е тоа што другите животни тоа го научиле, иако никогаш немале
каков и да е допир со островот каде што беше вршен експериментот. Дали
ме разбравте?
— Нe.
— На оваа тема има различни научни студии. Општо прифатеното
толкување гласи дека, кога одреден број на единки еволуира, на крајот тоа
доведува до еволуција на целиот вид. He се знае колку единки се потребни,
но се знае дека нештата така се случуваат.
— Тоа е како приказната за Безгрешното Зачнување — реков. — Таа
истовремено им се појавила и на мудреците од Ватикан и на малата
неписмена селанка.
— Женска душа.
Тој се насмеа, но не ми објасни што значи тоа смеење.
— Се чини дека догмата за Безгрешното Зачнување не го засегнала
само Ватикан — продолжи тој. — Осум милиони лица потпишаа петиција
упатена до папата. Потписите доаѓаа од сите страни на светот. Тоа како да
висеше во воздухот.
— Дали тоа е првиот чекор, оче?
— Првиот чекор од што?
— Од постапките што ќе доведат Богородица да се смета како
инкарнација на женската лика Господова. Впрочем, ние веќе прифативме
дека Исус ја претставува неговата машка страна.
— Што сакате да кажете?
— Колку време ќе ни треба да прифатиме Свето Тројство во кое ќе се
појави жена? Свето Тројство на Светиот Дух, Мајката и Синот?
— Ајде да продолжиме — рече тој. — Премногу е студено за да стоиме
на едно место.

— Пред малку ги набљудувавте моите сандали — рече тој.

— Навистина ги читате мислите?
Тој не ми одговори.
— Ке ви раскажам една случка од минатото. Онаа за создавањето на
нашиот ред. Ние сме оние што ги нарекуваат босоноги кармелити{10}, според
правилата што ги воспостави светицата Тереза од Авила{11}. Сандалите се дел
од правилата на редот; ако човек е во состојба да владее со своето тело, ќе
може да владее и со духот.
— Тереза беше убава млада девојка, која татко и ја однесе в манастир
за таму да добие продуховено образование. ЈЕден убав ден, додека
минувала низ еден ходник, таа почнала да разговара со Исус. Нејзините
екстази биле толку силни и толку длабоки, што таа наполно им се
препуштила, и за кратко време, нејзиниот живот наполно бил изменет.
Гледајќи дека кармелитските манастири се претвориле во вистински
посредници за склопување бракови, таа решила да создаде ред кој верно ќе
ги следи изворните учења на Христос и на Кармел.
— Света Тереза мораше сама да се бори и да се соочи со големите
моќници на своето време, Црквата и Државата. И покрај се, таа без
премислување чекореше напред, убедена дека треба да ја исполни својата
мисија. Еден ден — додека нејзината душа полека гаснеше — една жена во
партали чукнала на портата од куќата во која што живееше таа. Сакаше по
секоја цена да зборува со мајката. Господарот на куќата и понуди милостина,
но таа го одби: таа ќе замине дури откако ќе зборува со Тереза.
— Цели три дни таа чекаше надвор, без јадење и без вода. Мајката,
беше трогната и од сомилост побара да ја пуштат да влезе.
— He, — рече господарот на куќата, — таа е луда.
— Ако ги слушав другите, ќе поверував дека и јас самата сум луда —
одговори мајката. — Можно е оваа жена да го има истото лудило како и јас:
лудилото на Христос на крстот.
— Света Тереза зборувала со Христос — реков.
— Да. Но да се вратиме на приказната. Мајката значи ја прими
споменатата жена. Таа рече дека се вика Марија од Исус Јепес, од Гранада.
Таа само што била примена во редот на кармелитите, кога Дева Марија и се
јавила за да побара од неа да основа манастир според изворните правила на
редот.
„Како светицата Тереза”, помислив.
— Марија од Исус заминала од манастирот истиот ден кога ја имала
визијата и отишла, со боси нозе, дури до Рим. Две години траело нејзиното
патешествие, во текот на кои таа спиела под ведро небо, страдала од студ и
од горештина, живеела од милостина на луѓето. Вистинско чудо е што
успеала да стигне до својата цел. Но, уште поголемо чудо било што ја примил
папата Пие IV.
— Бидејќи папата, исто како Тереза и многумина други, мислел на
нешто исто — заклучив јас.
Исто како што Бернадет не знаеше за решението на Ватикан, како што
мајмуните од другите острови не можеле ништо да знаат за експериментот
што се вршел, исто како што Марија од Исус и Тереза не знаеле што мисли
секоја од нив,
Почнав да го насетувам значењето на сето тоа.

Патот не водеше низ една шума. Високите соголени гранки, прекриени

со снег, ги пречекуваа првите зраци на сонцето. Маглата наполно се крена.
— Гледам што сакате да ми кажете, оче.
— Да. Светот живее во време кога голем број луѓе добиваат иста
наредба. Следете ги своите сништа! Претворете го својот живот во пат што
води до Господа! Остварете ги вашите чуда. Бидете исцелител. Пророк.
Слушајте го вашиот ангел чувар. Бидете воин и бидете среќни во вашата
борба.
— He плашете се да ризикувате.
Со своите зраци, сонцето облеа се околу нас. Снегот блескаше и од
силната светлина ме здоболеа очите. Но, во исто време, овој силен блесок
како да го надополнуваше кажувањето на отецот.
— А каква врска има тоа со него?
— Ви ја покажав херојската страна на приказната. Ама вие не знаете
ништо за душата на овие јунаци.
 Настапи долга пауза.
— Страдање — продолжи тој. — Во периодите на промени, се јавуваат
мачениците. Пред да добијат луѓето можност да ги следат своите сништа,
потребно е да се жртвуваат некои поединци. Тие треба да се соочат со
глупоста, прогоните, со сето она што има за цел да ја обесчести нивната
дејност..
— Црквата ги гореше на клада вештерките, оче.
— Точно. А Римјаните им ги фрлаа христијаните на лавовите. Оние кои
умреле на клада или во арената, веднаш се здобиле со вечна слава — и
подобро е така. Но, во наше време, воините на светлината се соочуваат со
нешто многу пострашно од смртта овенчана со славата на маченик. Нив
малку по малку ги уништува срамот и понижувањето. Така беше и со
разиграните деца на Фатима: Јасинта и Франсиско умреле за само неколку
месеци; Лусија се затворила во манастир од каде што никогаш повеќе не
излегла.
— He беше таков случајот со Бернадет.
— Како не. Таа беше затворена, понижена, отфрлена. Тој сигурно ви ја
раскажал приказната. Сигурно ви ги кажал зборовите што ги изустило
сновидението.
— Само некои од нив.
— За време на јавленијата во Лурд, речениците што ги изговорила
Богородица не можат да исполнат ни половина страница од тетратка. Сепак,
на Света Дева Марија и беше важно да и каже на малата овчарка: „Не ти
ветувам среќа во овој свет.“ Зошто со една од своите ретко изговорени
реченици, таа ја предупредува и ја теши Бернадет? Бидејќи таа ги знаеше
маките што го чекаат детето, ако ја прифати својата мисија.
Јас го гледав сонцето, снегот, соголените дрвја.
— Тој е бунтовник — продолжи опатот, а во неговиот глас се
чувствуваше понизност. — Тој има моќ; тој разговара со Богородица. Ако
успее добро да ја насочи својата енергија, тој ќе може да го најде своето
место во претходницата, и ќе биде еден од водачите на духовната
трансформација на човечкиот род. Светот го живее еден од најзначајните
мигови.
— Сепак, ако тоа биде неговиот избор, тој многу ќе страда. Неговите
откровенија ни доаѓаат премногу рано. А јас доволно добро ја познавам
човечката душа и знам што го очекува во иднина.
Отецот се сврте кон мене и ме фати за раменици.
— Be молам! — продолжи тој. — Одалечете го од страдањата и
трагедијата што му се заканува. Тој не ќе може да издржи.
— Ја разбирам вашата љубов кон него, оче.
Тој одмавна со главата.
— He. вие ништо не разбирате. Вие сте се уште премногу млади за да
ја знаете злобата на луѓето. Во овој миг вие и во себе гледате бунтовник. Со
него сакате да го смените светот, да отворите нови патишта, да постапите
така што вашата љубовна приказна ќе се претвори во нешто легендарно, што
ќе се раскажува од генерација во генерација. Вие и понатаму верувате дека
љубовта може да победи.
— А зарем не може?
— Се разбира дека може. Но, победува дури кога за тоа ќе и дојде
времето. Откако небесните битки ќе завршат.
— Јас го сакам. И не морам да го чекам крајот на небесните битки за
мојата љубов да победи.
Неговиот поглед како да беше отсутен.
„Крај реките вавилонски — таму седевме и плачевме”, рече тој како
да зборува со самиот себе.
„На врбите ги закачивме нашите харфи”.
— Колку е тоа тажно — одговорив.
— Тоа се првите стихови од една псалма. Таа говори за прогонството,
за оние кои би сакале да се вратат во ветената земја, а не можат. И
прогонството ќе продолжи уште извесно време. Што можам јас да сторам за
да го спречам страдањето на оној кој сака предвреме да се врати во Рајот?
— Ништо, оче. Навистина ништо.

— Еве го — рече отецот.

Го здогледав. Се наоѓаше на околу двесте метри од мене, клекнат сред
снегот. Беше гол до половина и дури од таа далечина можев да забележам
дека кожата му беше помодрена од студот.
Главата му беше наведната, а рацете споени, како да се моли. He
знаев дали врз мене влијаеше ритуалот на кој присуствував претходната ноќ,
или жената што ја видов како собира суварки пред својата сиромашна
куќарка, но имав чувство дека гледам во човек надарен со неверојатна
духовна моќ. Некој што повеќе не му припаѓаше на овој свет — кој живееше
во заедница со Господ и со блескавите духови од највисоките небеса.
Блесокот на снегот околу него, уште повеќе го засилуваше таквиот впечаток.
— На оваа планина — рече отецот — има и други кои се во постојано
поклонување и го споделуваат искуството на Господ и на Света Дева Марија.
Кои ги слушаат ангелите, светците, прородите, зборовите на мудрост и кои
сето тоа го пренесуваат на мала група следбеници. Се додека е така, нема да
има проблеми.
— Но, тој нема да остане тука. Тој ќе тргне низ светот и ќе ја проповеда
идејата за Големата Мајка. Засега, Црквата не сака ни да слушне за такво
нешто. А, луѓето држат камења во рацете и се подготвени да ги фрлат врз
првиот што ќе ја начне таа тема.
— И цвеќе за оние кои ќе дојдат потоа.
— Да. Но, тој тоа нема да го доживее.
Тогаш, тој се упати кон него.
— Каде сте тргнале? — прашав.
— Да го разбудам од неговата екстаза. Да му кажам дека ми се
допаднавте и дека ја благословувам вашата врска. Тоа сакам овде да го
сторам, на ова, за него свето место.
Почувствував како ми надоаѓа мачнина, како кога некој го обзема
страв, без да знае зошто.
— Морам да размислам, оче. He знам дали е тоа најдобро.
— He, не е најдобро. He е мал бројот на родителите кои грешат, кога
се во прашање нивните деца, бидејќи мислат дека знаат што е најдобро за
нив. Јас не сум ви татко и знам дека не го правам она што би требало да го
сторам. Но, јас морам да ја следам својата судбина.
Јас бев се поисплашена.
— Да.не го прекинуваме — реков. — Оставете го да ја заврши својата
контемплација.
— Тој не требаше да биде тука. Тој требаше да биде со вас.
— Можеби токму сега разговара со Дева Марија.
 — Можно е. И покрај се, ние треба да појдеме до него. Ако ме види со
вас, тој ќе знае дека се сум ви кажал. А нему му е познато што мислам јас.
— Денес е празникот на Безгрешното зачнување — јас и понатаму бев
упорна. — Еден несекојдневен ден за него. Сношти, пред пештерата, јас бев
сведок на неговата радост.
— Безгрешното зачнување е значајно за сите нас. Но, сега, јас немам
желба да расправам за религијата; подобро да појдеме кај него.
— Зошто сега, оче? Зошто веднаш?
— Бидејќи токму сега решава за својата иднина. И можно е да го
избере погрешниот пат.
Се свртев во спротивната насока и почнав да се симнувам по патеката
по која пред малку се искачивме. Тој ме следеше.
— Што правите? Зарем не гледате дека вие сте единствената која
може да го спаси? Зарем не гледате дека ве сака и дека, поради вас, од се би
се откажал?
Одев се побрзо и побрзо и тој имаше мака да го одржи чекорот со
мене.
— Токму во овој миг, тој го прави својот избор, Можеби ќе реши да ве
напушти. Борете се за она што го сакате!
Но, јас не застанав. Продолжував да одам колку што можев побрзо,
оставајќи ги зад себе планината, вероисповедникот, изборот. Човекот кој
трчкаше зад мене ми ги читаше мислите, во тоа бев сигурна, и знаеше дека е
залуден секој обид за да ме натера да се вратам. И покрај тоа, тој упорно
продолжуваше, ме наговараше, се бореше докрај.
Најпосле стигнавме до карпата, кај која се одморавме половина час
порано. Измачена и изморена, се фрлив врз земјата. He мислев на ништо.
Сакав да избегам оттаму, да бидам сама, да имам време да размислам.
Отецот пристигна неколку минути подоцна, истоштен, исто како и јас
од брзото одење.
— Ги гледате ли планиниве што не опкружуваат? Тие не се молат; тие
веќе се беседа на Господа. Такви се, бидејќи го нашле своето место во светот
и останале на тоа место. Овде се наоѓале уште пред човекот да го крене
погледот кон небото, пред да го слушне татнежот на грмотевицата и да се
запраша кој го создал сето тоа. Ние се раѓаме, страдаме и умираме, а
планините и понатаму остануваат тука. Доаѓа еден миг кога кај нас се раѓа
потреба да се запрашаме дали вреди да се вложува толку напор. Зошто не се
обидеме да бидеме како овие планини — мудри, прастари, на вистинското
место? Зошто се да се ризикува, за да се преобрати половина дузина луѓе,
кои лесно ќе го заборават она што им е кажано и ќе тргнат во пресрет на
некоја нова авантура? Зошто да не се чека тоа да го научи одреден број
мајмунилуѓе, за потоа знаењето без страдања да се рашири на сите острови?
— Дали тоа е вашето мислење, оче?
Тој молчеше неколку мига.
— Дали и вие ги читате мислите?
— He. Ho, ако навистина сметате дека тоа не заслужува толку жртви, не
требаше да го изберете црковниот живот.
— Многу често се обидувам да ја разберам својата судбина. И не
успевам. Се согласив да стапам во војската Господова, и се што сум сторил
досега, претставува обид да им објаснам на луѓето зошто постојат
сиромаштијата, болката и неправдата. Ги поттикнувам да бидат добри
христијани, а тие ме прашуваат: „Како да верувам во Господ, кога во светот
постојат толку страдања? И се обидувам да го објаснам она што не може да
се објасни. Се обидувам да кажам дека постои некаков план, борба меѓу
ангелите и дека сите ние сме вплеткани во таа борба; дека, штом одреден
број луѓе ќе имаат доволно верба да го сменат овој декор, сите други — во
сите делови од оваа планета — ќе се насладуваат во придобивките на оваа
промена. Но, тие не ми веруваат. И не прават ништо.
— Тие се како планините. Овие овде се убави. Кој ќе застане пред нив
не може да не помисли на големината на создавањето. Тие се жив доказ за
љубовта што ни ја дарува Господ, но судбината на овие планини е да бидат
само сведоци. Тие не се како реките, кои се движат и го менуваат пејзажот.
— Тоа е точно. Но, зошто да не бидеме како планините?
— Можеби затоа што судбината на планините е ужасна. Тие се
принудени постојано да набљудуваат една иста глетка.
Тој ништо не одговори.
— Јас се трудев да станам планина — продолжив.
— Секое нешто беше на своето место. Ке добиев работа во државна
администрација, ќе се омажев, моите деца ќе ги подучував за религијата на
моите родители, иако во неа повеќе не верувам. Денес сум решена да се
откажам од сето тоа и да го следам човекот што го сакам. Вистинска среќа е
што се откажав да бидам планина — немаше да издржам многу долго.
— Она што го велите е полно со мудрост.
— He престанувам да се изненадувам самата себе. Порано ми
успеваше да зборувам само за детството.
Потоа станав. Олатот го почитуваше моето молчење и не се обидуваше
да започне разговор, се додека не стигнавме до патот.
Ги зедов неговите раце и ги бакнав.
— Ке ви кажам до видување. Но, сакам да знаете дека ве разбирам и
дека ја разбирам вашата љубов кон него.
Тој се насмевна и ме благослови.
— И јас ја разбирам вашата љубовкон него — ми одговори.

Остатокот од денот го минав во прошетка низ долината. Се забавував

на снегот, наминав до едно село блиску до Сен-Савен, изедов сендвич со
паштета, ги гледав децата како играат топка.
Во црквата од едно друго село запалив свеќа. Ги затворив очите и ја
повторував призивната молитва што ја научив претходната вечер. Потоа
изговорив зборови без какво и да е значење — насочувајќи го сето свое
внимание врз сликата од едно распетие зад олтарот. Малку по малку,
дарбата на јазици завладеа со мене. Полесно беше отколку игго мислев.
Тоа можеше да изгледа глупаво — да се шепотат реченици, да се
испуштаат непознати зборови, кои ништо не му значат на нашиот ум. Но
Духот свет и говореше на мојата душа и и велеше нешта што таа сакаше да
ги слушне.
Кога се почувствував доволно прочистена, ги затворив очите и се
помолив:
„Света Дева Маријо, врати ми ја верата. За да станам и јас
продолжена рака на твоето дело. Дај ми способност да учам преку мојата
љубов, зашто љубовта никогаш никого не оддалечила од неговите сништа.
Да бидам дружба и сојузник на човекот што го сакам. Нека стори се што е
судено да стори — крај мене.”

Kora ce вратив во Сен-Савен, ноќта беше речиси паднала. Автомобилот

стоеше пред куќата во која бевме изнајмиле соба.
 — Каде беше? — ме праша штом ме здогледа.
— Се шетав и се молев.
Тој силно ме стегна во својата прегратка.
— На мигови ме обземаше страв дека си заминала. Ти си
најскапоценото што го имам на овој свет.
— И ти — му возвратив.

Застанавме да се одмориме во едно селце во близина на Сан Мартен

де Иникс. Минувањето преку Пиринеите траеше подолго отколку што
мислевме, поради вчерашните дождови и снегот.
— Гладен сум — рече тој, излегувајќи од автомобилот.
Јас не се помрднав.
— Дојди — инсистираше тој, отворајќи ја вратата од мојата страна.
— Би сакала да те прашам нешто. Едно прашање што не сум ти го
поставила од нашата прва средба.
Тој веднаш доби сериозен изглед. А јас се забавував поради неговиот
вознемирен изглед.
— Дали е важно?
— Многу важно — одговорив, присилувајќи се да бидам сериозна. —
Прашањето гласи: каде одиме?
И обајцата почнавме гласно да се смееме.
— Во Сарагоса — одговори тој со олеснување.
Излегов од автомобилот и појдовме да побараме некој отворен
ресторан. Беше речиси невозможно да се најде таков во ова време.
„Не, не е невозможно. Другата не е со мене. Чудата се случуваат”, си
велев самата.
— Кога треба да бидеш во Барселона? — го прашав.
Тој ништо не одговори и не се насмевна.
„Ке треба да одбегнувам вакви прашања”, помислив. „Тоа остава
впечаток како да сакам да му го контролирам животот.”
Извесно време одевме молчејќи. На плоштадот имаше една светлечка
реклама: Meson El Sol
 — Отворено е. Ајде да каснеме нешто — беше единственото што го
рече.
Црвените пиперки полнети со сардини беа наредени во форма на
ѕвезда. Покрај нив, сирење Манча, исечено во тенки, речиси проѕирни
резанки.
Сред масата стоеше запалена свеќа и полупразно шише со риоха{12}.
— На ова место во Средниот век се наоѓала гостилница — ни рече
келнерот кој не служеше.
Бо ова време во барот немашеречиси никој. Тој стана, отиде да
телефонира и пак се врати на нашата маса. Имав голема желба да го прашам
кого повикал, но овојпат успеав да се воздржам.
— Отворени сме до два и пол наутро — продолжи келнерот. — Ако
сакате, можам да ви донесам уште малку шунка, сирење и вино и ќе можете
да седнете на плоштадот. Алкохолот ќе ве згрее.
— Нема да се задржиме толку долго. Треба да стигнеме во Сарагоса
пред изгрејсонце.
Келнерот се врати до шанкот. Ние одново ги наполнивме чашите. И
овојпат ме исполни чувството на леснотија што ме обзеде во Билбао —
благото пијанство од риоха, кое ни помага да ги кажеме или да ги слушнеме
непријатните нешта.
— Ти си изморен за да возиш, а ние овде пиеме — забележав по уште
една голтка. — Подобро е да застанеме овде. Крај патот видов еден пансион.
Тој потврдно кимна со главата.
— Погледни ја масата пред нас — најпосле рече — Јапонците тоа го
викаат шибуми: вистинска софистикација на едноставни предмети. Луѓето се
грабаат за пари, посетуваат скапи места и мислат дека на тој начин се добри.
Повторно се напив од виното.
Пансион. Уште една ноќ крај него.
Загадочно обновена девственост.
— Чудно е семинарист да зборува за софистицизам — реков,
обидувајќи да се сконцентрирам на нешто друго.
— Токму тоа го научив во семинаријата. Колку повеќе се доближуваме
до Господ преку верата, Тој станува толку поедноставен. И колку Тој станува
поедноставен, толку е посилно неговото присуство.
 Неговата рака полека се лизгаше по масата.
— Христос беше известен за својата мисија додека сечеше дрва и
изработуваше столчиња, кревети, шкафови. Тој дојде во ликот на обичен
столар за да ни покаже дека се — воопшто не е важно што правиме — може
да не ни овозможи да ја доживееме љубовта Господова.
Наеднаш застана:
— He сакам да зборувам за тоа, ами за еден друг вид љубов.
Неговите раце се спуштија врз моето лице.
Благодарение на виното нештата беа полесни за него. И за мене.
— Зошто наеднаш застана? Зошто не сакаш да зборуваш за Господ, за
Дева Марија, за духовниот свет?
Тој упорно продолжуваше:
— Сакам да зборувам за поинаков вид љубов. Љубов што ја
споделуваат мажот и жената и во која исто така, се случуваат чуда.
Ги зедов неговите раце. Тој можеби ги знае големите загатки на
Божицата — но, кога е во прашање љубовта, тој не знаеше повеќе од мене. И
покрај тоа што толку патувал по светот. И ќе мора да ја плати цената:
инидијативата. Бидејќи жената плаќа повисока цена: самоподавањето.
Долго останавме така, држејќи се за рацете. Во неговите очи го видов
праисконскиот страв од вистинската љубов, како и други искушенија што
треба да се совладаат. Го прочитав одбивањето од претходната ноќ, времето
што го минавме далеку еден од друг, годините минати в манастир во
потрага по светот, во кој таквите нешта не се случуваат.
Во неговите очи можев да видам како илјадници пати го замислувам
овој миг, декорот што го имаше создадено околу нас, фризурата што ја имав
и бојата на мојата облека. Сакав да кажам да, дека ќе биде убаво пречекан,
дека моето срце ја доби битката. Сакав да кажам колку го сакам, колку го
посакувам во тој миг, но, останав нема. Присуствував, како во некој сон, на
неговата внатрешна борба. Видов дека спроти себе го имаше моето
одбивање, стравот дека ќе ме загуби, грубите зборови што ги слушнал во
слични ситуации — бидејќи сите ние доживуваме такви мигови и лузните од
нив ни се множат.
Неговите очи почнаа да светат. Знаев дека е готов да ги совлада сите
пречки.
 Тогаш ја испуштив неговата рака, ја зедов чашата и ја ставив на самиот
раб од масата.
— Ќе падне — рече тој.
— Точно. А јас сакам ти да ја турнеш.
— Да скршам чаша?
Да, да скрши чаша. Навидум едноставен гест, но тој подразбира
страхувања што никогаш нема да ги разбереме. Што има лошо во тоа да се
скрши една обична чаша — кога тоа секој од нас не сакајќи го сторил барем
еднаш?
— Да скршам чаша? — повтори тој. — А зошто?
— Би можела да набројам неколку причини. Но, всушност, скрши ја, за
да ја скршиш.
— Наместо тебе?
— Се разбира дека не.
Тој ја гледаше чашата на работ од масата — обземен со нејзиното
можно паѓање.
„Тоа е попатен обред, како што ти толку добро би се изразил.” посакав
да кажам. „Тоа е забрането. Чашите не се кршат намерно. Кога влегуваме во
некој ресторан или дома, внимаваме чашите да не ги оставиме на работ од
масата. Нашиот свет бара да внимаваме и да не ги оставаме чашите да
паднат и да се скршат. Сепак”, помислив уште еднаш, „кога ќе ни се случи не
сакајќи да скршиме некоја, забележуваме дека тоа и не е толку страшно.
Келнерот вели ’не е страшно’, а јас досега ниту еднаш не сум видела
скршената чаша да биде наплатена. Кршењето чаши претставува дел од
животот, и ние со ништо нема да си наштетиме себеси, на ресторанот, на
нашите блиски“.
Со дланката удрив по масата. Чашата затрепери, но не падна.
— Внимавај! — рече тој инстинктивно.
— Скрши ја чашава! — продолжував упорно.
„Скрши ја чашава”, мислев длабоко во себе.
„Бидејќи тоа е симболичен гест. Обиди се да сфатиш дека јас во себе
скршив многу поважни нешта од една чаша и дека поради тоа сум среќна.
Процени ја својата сопствена внатрешна борба и скрши ја чашава. Бидејќи
нашите родители не научиле да се грижиме за чашите, и за телата. Тие не
научиле дека страстите од детството спаѓаат во полето на неостварливото,
дека не треба да ги оддалечиме луѓето од црковното звање, дека луѓето не
прават чуда и дека никој не тргнува на пат без да знае каде оди. Те молам.
скрши ја чашава, и ослободи не од сите овие проклети предрасуди, од
манијата за се да бараме објаснување и да го правиме само она што другите
го одобруваат”
— Скрши ја чашава — побарав уште еднаш.
Тој се загледа во моите очи. Потоа, неговата рака полека се лизна по
рамната маса, се додека не ја допре чашата. Со отсечно движење, тој ја
турна чашата која падна на земјата.
Звукот го привлече вниманието на сите присутни. Наместо да се
извини, тој ме погледна со насмевка на лицето — а јас му возвратив со
насмевка.
— He е страшно! — викна келнерот кој ги служеше гостите.
Но, тој не го слушна. Стана, ме фати за косата и ме бакнуваше.
И јас го фатив за косата, со сета сила го стегнав до мене; му ги гризев
усните и го почувствував неговиот јазик како се шета низ мојата уста. Тоа
беше бакнеж што одамна го чекав, кој беше роден крај реките на нашето
детство, во времето кога се уште не знаевме што е тоа љубов. Бакнеж што
остана недоречен кога пораснавме, кој го обиколи светот со споменот на
еден медал, кој остана скриен зад купиштата книги што требаше да ги
научам за еден конкурс за државна функција. Бакнеж кој се имаше изгубено
безброј пати и кој сега одново беше пронајден. Во таа една минута од
бакнежот беа претопени годините на исчекувања, разочарувања,
невозможни сништа.
Му го возвратив бакнежот, вложувајќи исто толку сила. Неколкутемина
ретки гости што се наоѓаа во барот веројатно не гледаа. И сигурно си
помислија дека гледаат еден обичен бакнеж. Тие не знаеја дека во таа
минута од бакнежот беше содржан сиот мој живот, животот на некој кој се
надева, мечтае и го бара својот пат под сонцето.
Во таа минута од бакнежот беа слеани сите среќни мигови што ги
имав доживеано.

Тој ме соблече и навлезе во мене. Ја почувствував неговата сила,

неговиот страв, неговата желба. Ми беше малку лошо, но тоа беше неважно.
Како што беше неважно и задоволството што го почув-ствував во тој миг. Со
рацете ја обгрлив неговата глава, го слушав како стенка и му се
заблагодарував на Господ, бидејќи тој беше тука, во мене, и ми го даваше
истото чувство како да ми беше првпат.
Се сакавме цела ноќ — а љубовта се мешаше со сонот и со сништата.
Го чувствував длабоко во себе и силно го стегав со своите раце за да бидам
сигурна дека тоа е вистина, за да го спречам наеднаш да си замине — како
оние самотни рицари кои, во некои дамнешни времиња, живееле во овој
замок кој сега е претворен во хотел. Ѕидови од камен, молчаливи, како да ја
раскажуваа приказната за госпоѓиците што остануваа да чекаат, за
пролеаните солзи, за бесконечните денови минати на прозорецот со поглед
прикован за далечините, за таму да се открие некој знак или надеж.
Но. јас, јас никогаш нема да се согласам така да живеам: тоа самата си
го ветив. Никогаш нема да го изгубам. Тој секогаш ќе биде со мене —
бидејќи јас ги слушнав како говорат јазиците на Светиот Дух, додека гледав
едно распетие зад олтарот, и тие јазици ми рекоа дека не правам никаков
грев.
Јас ќе бидам неговата придружничка. Заедно ние ќе изградиме нови
патишта во еден свет, што одново треба да биде создаден. Ке говориме за
Гoлeмата Мајка, ќе се бориме заедно со архангел Свети Михаил, заедно ќе ги
доживееме стравот и екстазата на пионерите. Сето тоа ми го рекоа јазиците;
a јас, јас одново ја открив верата, и знаев дека тие ја говорат вистината.
 Четврток, 9 декември 1993
Кога се разбудив, неговите раце беа обвиткани околу моето тело. Веќе
беше ден и се слушаа камбаните на една блиска црква.
Тој ме бакна. Неговите раце повторно го милуваа моето тело.
— Треба да тргнеме — рече тој. — Празниците денес завршуваат,
патиштата сигурно ќе бидат преполни.
— He сакам да одам во Сарагоса. Веднаш сакам да појдам таму каде
што ќе одиш и ти. Банките наскоро ќе бидат отворени, со мојата кредитна
карта ќе подигнам пари и ќе купам облека.
— Ти ми кажа дека немаш многу пари.
— Ке се снајдам. Треба засекогаш да раскинам со своето минато. Ако
се вратам во Сарагоса, би можела повторно да станам разумна, да почнам
да мислам на моите испити и да ми биде нормално што ќе бидеме
разделени уште два месеца. А ако го положам испитот, повеќе не ќе сакам да
заминам од Сарагоса. He, не можам таму да се вратам. Треба да ги урнам
сите мостови што ме врзуваат со жената каква што бев.
— Барселона — рече тој сам за себе.
— Што?
— Ништо. Ке го продолжиме патот.
— Но, ти имаш закажано предавање.
— Дури по два дена — одговори тој а неговиот глас звучеше чудно. —
Да си одиме одовде. He сакам веднаш да појдам во Барселона.
Станав. He сакав да размислувам за проблемите — можеби се
разбудив како што секогаш се буди по првата љубовна ноќ: со извесна
воздржаност и со малку нелагодност.
Појдов до прозорецот, малку ги поттргнав пердињата и ја погледнав
малата уличка пред себе. На балконите се сушеа алишта. Во далечината биеја
камбани.
— Имам една идеја — рече тој. — Да појдеме на едно место каде што
веќе сме оделе кога бевме деца. Оттогаш не сум бил таму.
— Каде?
— Во манастирот Педра.
 Kora излеговме од хотелот, камбаните се уште биеја и тој предложи да
влеземе накратко во црквата.
— Па, ние само тоа и го правиме — реков. — Цркви, молитви, ритуали.
— Правевме и други нешта — одговори тој. — Водевме љубов.
Трипати се опивме. Бевме на прошетка низ градината. Најдовме рамнотежа
помеѓу строгоста и милосрдието.
Кажав глупост. Ке треба да се привикнам на новиот начин на живот.
— Прости ми.
— Да влеземе за миг. Камбаните се знак.
Тој беше во право, но јас тоа го забележав дури утредента. Без да го
сфатиме тајниот знак, ние влеговме во автомобилот и четири часа се
возевме до манастирот Педра.

Покривот се беше урнал, а на ретките статуи што останале им

беаскршени главите — со исклучок на една.
Погледнав околу себе. Во минатото, на ова место нашле прибежиште
надарени луѓе, силни личности, кои се грижеа секој камен да биде чист и на
секоја клупа да седи по некој од моќниците на времето. Ама сега можев да
видам само урнатини. Урнатини кои, во времето на нашето детство, се
претвораа во замоци во кои заедно се игравме и во кои јас го барав својот
принц на бел коњ.
Во текот на столетијата, калуѓерите од манастирот Педра го чуваа за
себе ова делче од рајот. Бидејќи се наоѓаше на дното од една котлина, тој по
природен пат го добиваше она за што околните села мораа да питаат: вода.
Таму реката Педра создаваше бројаница од каскади, поточиња и езера a
секаде наоколу вирееше бујна вегетација.
Сепак, доволно беше да се минат стотина метри и да се излезе од
кањонот: и повторно се беше спржено и безводно. Самата река, откако ќе
минеше низ оваа депресија, се претвораше во мало и плитко поточе, како на
ова место да ја истрошила сета енергија на својата младост.
Калуѓерите тоа добро го знаеја и водата што им ја даваа на своите
соседи скапо им ја наплатуваа. Поради тоа историјата на манастирот бележи
бројни пресметки меѓу свештениците и селаните.
Најпосле, во текот на една од војните кои ја потресуваа Шпанија,
манастирот Педра бил претворен во тврдина. Коњите влегуваа и излегуваа
од централниот брод на црквата, војниците преспиваа меѓу клупите,
раскажуваа блудни приказни и водеа љубов со жените од блиските села.
Одмаздата — иако вистина задоцнета — не го одбегна манастирот. Тој беше
ограбен и разурнат.
Никогаш повеќе калуѓерите не можеа повторно да го присвојат овој
рај. Во текот на една од бројните судски расправи што уследија, некој изјави
дека жителите на тој крај извршиле Божја пресуда. Исус рекол: „Дајте им да
пијат на жедните”, a црковните отци останаа глуви на Неговите зборови.
Поради тоа Господ ги протера оние кои се сметаа за господари и владетели
на природата.
И можеби тоа беше една од причините што манастриската црква
остана во урнатини, иако noголемиот дел од манастирот беше обновен и
претворен во хотел. А околното население се уште се сеќава на огромната
цена што нивните претди морале да ја плаќаат, за она што природата
бесплатно го дарува.
— Која е единствената статуа чијашто глава не е скршена? — прашав.
— Света Тереза од Авила. Таа има моќ. И покрај огромната жед за
одмазда, што со себе ја носат војните, никој не се осмелил да ја допре.
Тој ме зеде за рака и ние продолживме. Талкавме по долгите
манастирски ходници, се качувавме по широките дрвени скалила и ги
гледавме пеперугите што беа разлетани низ внатрешната градина на
манастирот. Се сеќавав на секој детаљ од овој манастир — бидејќи тука
доаѓав како дете и бидејќи старите спомени како да беа поживи од
неодамнешните.
Сеќавања. Сиот месец и деновите што претходеа на оваа недела, како
да му припаѓаа на некој друг живот. Време во кое никогаш повеќе не сакав
да се вратам, зашто неговите часови не беа допрени со раката на љубовта.
Имав впечаток дека еден ист ден сум го живеела со години, дека секогаш сум
се будела на ист начин, постојано сум ги повторувала истите зборови и
секогаш сум ги сонувала истите сништа.
Се присетив на своите родители, на родителите од моите родители и
на многу мои пријатели. Се присетив на сето време што го минав борејќи се
за нешто што не го посакував.
Зошто го правев тоа? He успевав да најдам објаснување. Можеби
затоа што бев мрзлива да замислам други патишта. Можеби од страв што ќе
мислат другите. Или бидејќи е многу тешко да се биде поинаков од другите.
Или, пак, затоа што човекот е осуден да оди по истиот пат како и претходната
генерација се додека определен број поединци — и тогаш се присетив што
велеше старешината на манастирот — не почнат да се однесуваат поинаку.
Тогаш светот се менува, а ние се менуваме со него.
Но јас, јас не сакав да продолжам со таков живот. Судбината ми го
врати она што беше мое, и сега тој ми даваше можност и самата да се
сменам и да му помогнам да го смени светот.
Одново помислив на планините и на алпинистите што ги среќававме за
време на нашите прошетки. Тоа беа млади со облека во живи бои, за да
бидат лесно забележани ако се загубат во снегот, и кои ги знаеја патеките
што водат до врвовите.
Стрмнините беа избраздени со алуминиумски клинови забиени во
карпата: се што требаше да сторат е да го провлечат јажето низ отворот и да
се искачат без каква и да е опасност. Тие доаѓаа за една викенд авантура, а
веќе во понеделник се враќаа кон своите секојдневни обврски со чувство
дека ја предизвикале природата — и дека ја победиле.
Но, во стварноста, тоа не е така. Авантуристи се оние кои први решиле
да ги откријат приодите до врвот. Некои од нив не стигнале дури ни до
половина пат и се стрмоглавиле во некоја бездна. На други, премрзнатите
прсти морале да им бидат ампутирани. Многумина засекогаш исчезнале.
Еден ден некој стигнал до врвот од тие висови. И неговите очи за
првпат се насладувале во пејзажот. Тогаш, неговото срце потскокнувало од
радост. Тој го прифатил ризикот и сега — со својот подвиг — им оддаваше
почит на сите кои загинале, обидувајќи се да се искачат.
Можно е дека луѓето, долу во долината, помислиле: „Нема ништо
интересно таму rope, ништо освен обична глетка. Зошто?” Но првиот
алпинист го чувствуваше она што беше интересно: да се прифати
предизвикот и да се оди пред другите. Да се знае дека ниту еден ден не е
сличен на другите, и дека секое утро носи свое чудо, свој волшебен миѓ, во
кој стариот свет се урива и се јавуваат нови ѕвезди.
Првиот човек кој се искачил на овие планини морал да си го постави
истото прашање, гледајќи ги долу, далеку под себе, овие мали куќарки со
оџаци од кои се извива чад: „За овие луѓе сите денови се наполно исти. Па,
што има тука интересно?”
 Во денешно време планините се освоени, астронаутите зачекорија на
Месечината, нема ниту еден остров на Земјата — колку и да е мал — што
допрва треба да се открие. Сепак, остануваат големите авантури на духот; и
еве, една од нив сега ми беше понудена. Тоа беше благослов. Отецот ништо
не сфаќаше. Овие страдања не предизвикуваат болка.
Среќни се оние кои можат да го направат првиот чекор. Еден ден
луѓето ќе знаат дека човекот е во состојба да го говори јазикот на ангелите,
дека сите ние, колку и да не има, во себе ги носиме даровите на Духовниот
свет и дека можеме да правиме чуда, да лекуваме, да претскажуваме, да
разбереме.

Попладнето го минавме во прошетки низ кањонот, присетувајќи се на

времето од нашето детство. Тој првпат се однесуваше така: за време на
нашето патување во Билбао, се чинеше како повеќе да не го интересира
Сорија. Сега, сосем спротивно, во детали ме прашуваше за секој од нашите
пријатели, сакаше да знае дали се среќни, што прават во животот.
Најпосле, стигнавме до најголемиот водопад на реката Педра, каде
што се слеваа водите од неколку мали поточиња и се суриваа од висина од
триесетина метри. Застанавме на брегот и неподвижно го слушавме
заглушувачкиот татнеж. Ситните капки вода, што ги создаваше овој голем
водопад беа како магла во која се разлеваа боите на виножитото.
— Коњска опашка — реков, изненадена што можам да се сетам на
името што сум го слушнала толку одамна.
— Се сеќавам... — почна тој.
— Да! Знам што ќе кажеш!
Се разбира дека знаев! Зад водопадот се криеше голема пештера.
Како деца, откако за првпат го посетивме манастирот Педра, со денови и
денови зборувавме за тоа место.
— Пештерата — ја заврши реченицата. — Да појдеме до таму!
Невозможно беше да се мине под водопадот. Во минатото, калуѓерите
направиле тунел што почнуваше на највисоката точка од каскадата и се
спушташе до самото дно на пештерата. He беше тешко да се најде влезот.
Лете, светилки веројатно гоосветлуваа патот; но. во ова време ние бевме
сами, и во тунелот владееше целосен мрак.
— Ние сепак ќе влеземе? — прашав.
 — Се разбира. Имај доверба во мене.
Почнавме да се симнуваме низ прокопот што се наоѓаше покрај
водопадот. He можевме ништо да видиме, но знаевме каде одиме — а тој
ме замоли се да оставам на него.
„Благодарам Севишен”, велев додека се подлабоко навлегувавме во
утробата на земјата. „Благодарам, бидејќи јас бев изгубено јагне, а Ти ме
пронајде, Бидејќи мојот живрт беше мртов а Ти го воскресна. Бидејќи
љубовта избега од моето срце a Ти повторно ми ја врати таа милост“.
Се потпирав врз неговото рамо. Мојот сакан ги водеше моите чекори
низ патеките на мракот, знаејќи дека повторно ќе излеземе на светлина и
дека ќе бидеме среќни кога одново ќе ја здогледаме. Можеби, во иднината
што не чека, ќе има мигови кога улогите ќе бидат спротивни; тогаш јас ќе го
водам со подеднаква љубов, подеднаква сигурност, се додека не стигнеме до
место каде што ќе бидеме сигурни и ќе можеме заедно да се одмориме.
Полека напредувавме и се чинеше како симнувањето да нема крај,
Дали тоа беше некој нов, попатен обред, кој означува крај на едно време
кога немаше ниту зрак светлина во мојот живот? Како што навлегував во
тунелот, мислев на сето она време што го изгубив на исто место, обидувајќи
се да пуштам корења во почва во која повеќе ништо не расте.
Но, Господ е добар и ми го врати заборавениот занес, авантурите за
коишто мечтаев, човекот кој — без да сакам — сум го чекала сиот мој живот.
He чувствував никаква грижа на совест што тој ја напушти семинаријата;
бидејќи постојат многу начини да му се служи на Господа, како што кажа
отецот, а нашата љубов само ќе го зголеми нивниот број. Ми беше дадена
можност отсега да служам и да помагам — и тоа благодарејќи му нему.
Ќе одиме по светот. Тој ќе им носи утеха на другите, јас ќе му носам
утеха нему.
„Благодарам Севишен, што ми помогна да служам. Научи ме да бидам
достојна за тоа. Дај ми ја потребната сила за да станам дел од неговата
мисија, со него да патувам по светот, да му дадам нов полет на мојот
духовен живот. Сите наши дни нека бидат какви што беа овие — од место до
место, да ги лекуваме болните, да ги закрепнеме истоштените, зборувајќи за
љубовта што Големата Мајка ни ја дарува на сите нас.”

Наеднаш. одново го слушнавме татнежот на водата, светлината блесна

врз нашиот пат и темниот тунел се претвори во една од највеличествените
глетки на Земјата. Се наоѓавме во внатрешноста на една огромна пештера,
пространа како катедрала. Од трите страни беше самата картта, четвртата ја
претставуваше Коњската опашка, вода што се слеваше во смарагдно
зеленото езеро пред нашите нозе,
Камените ѕидови блескаа од сонцето на залез, чии зраци минуваа низ
водопадот.
Без збор стоевме потпрени на карпата.
Порано, кога бевме деца. ова место беше прибежиште на пирати, каде
што беа скриени богатствата на нашата детска фантазија. Cera, тоа беше чудо
на Мајката Земја. Се чувстував како да сум во нејзината утроба, знаев дека
таа е таму: нејзините камени ѕидови не штитеа, ѕидот од вода не миеше од
нашите гревови.
— Благодарам! — кажав гласно.
— Кому му заблагодаруваш?
— Нејзе. И тебе, зашто ти ми помогна да се вратам кон верата.
Тој се доближи до брегот на подземното езеро, Ги набљудуваше
неговите води и се насмевна.
— Дојди! — ме замоли.
Се доближив.
— Треба да ти кажам нешто што се уште не го знаеш.
Неговите зборови кај мене предизвикаа нејасно страхување. Но,
неговиот поглед беше смирен и тоа ме успокои.
— Секој од нас поседува некоја дарба. Кај некои луѓе таа лесно се
забележува; други мораат да вложат напор, па да ја откријат. Јас тоа го
сторив во текот на четирите години што ги минав во семинаријата.
Сега требаше да му „дадам реплика”, да го добијам изразот што од
него го научив, кога старецот ни забрани да влеземе во малата црква.
Требаше да се преправам, дека ништо не знам.
„Не. Добро е вака“ си реков. „Ова не е патека на фрустрации, туку на
радост.”
— Што се прави во семинаријата? — го прашав, обидувајќи се да
добијам во време, за да ја одиграм подобро својата улога.
— Прашањето не е во тоа. Важно е што таму развив една дарба. Во
состојба сум да лекувам, кога е таква волјата Господова.
— Извонредно! — извикав, присилувајќи се да изгледам изненадена.
— Нема да трошиме пари за лекар.
Тој не се насмеа, а јас се чувствував глупаво.
— Својата дарба ја развив преку вежбите на харизматичарите на кои
присуствував. Во почетокот бев изненаден; се молев, го барав присусгвото на
Светиот Дух, ги ставав рацете врз болните и на многумина им го вратив
здравјето. Гласот за тоа почна да се шири и секој ден луѓето во редици чекаа
пред портите на семинаријата, во надеж дека ќе им помогнам. Во секоја
загноена и усмрдена рана, јас ги гледав раните на Исус.
— Горда сум поради тебе.
— Во манастирот, многумина беа против мене. Но, старешината
безрезервно ме поддржуваше.
— Ние ќе го продолжиме твоето дело. Заедно ќе го обиколиме светот.
Јас ќе ги чистам раните, ти ќе ги благословиш, а Господ ќе ги прави чудата.
Тој го сврте погледот настрана и се загледа во езерото. Човек би
помислил дека во пештерата има нечија присутност — нешто како онаа ноќ
кога заедно се опивме крај бунарот во Сен-Савен.
— Тоа веќе ти го кажав, но ќе го повторам. Се разбудив една ноќ, а
мојата соба беше осветлена сета. Го видов лицето на Големата Мајка и
нејзиниот поглед полн со љубов. Од тој ден ја гледам, одвреме навреме. Тоа
не зависи од мојата волја, туку, таа едноставно понекогаш ќе се појави.
— Во тоа време јас веќе бев запознат со работата што ја вршеа
вистинските преродбеници на Црквата. Јас знаев дека мојата мисија на
земјата, освен да лекувам, е да го подготвам патот за Богот-Жена одново да
биде прифатен. Женскиот принцип, столбот на милосрдието одново требаше
да се издигне — а храмот на мудроста требаше да се изгради во срцето на
луѓето.
Го погледнав. Неговиот, дотогаш напнат изглед, повторно стана
смирен.
— Тоа имаше своја цена што јас бев подготвен да ја платам.
Тој молкна, не знаејќи како да ја продолжи приказната.
— Што сакаш да кажеш со тоа „бев подготвен да ја платам?” — го
прашав.
 — Патот на Божицата би можел да биде едноставно отворен со
зборови и со чуда. Но, светот не функционира на тој начин. Тоа ќе биде
многу потешко: солзи, неразбирање, страдања.
„Отецот.” си реков тогаш, „се обиде да го всели стравот во неговото
срце, ама јас ќе бидам неговата утеха.”
— Тоа не е пат на болка — одговорив. — Туку пат на чест да се служи.
— Повеќето човечки суштества се уште немаат доверба во љубовта.
Сфатив дека тој се обидува да ми каже нешто и дека тоа не му успева.
Можеби ќе можам да му помогнам. Го прекинав:
— И јас тоа го сонував. Првиот човек што се искачил на највисокиот
врв од Пиринеите, си рекол дека животот без авантури, претставува живот
без милост.
— А што знаеш ти за милоста? — ме праша и јас видов дека повторно
е напнат. — Едно од имињата на Големата Мајка е Богородица Милосрдна
— и нејзините великодушни раце го истураат својот благослов врз сите кои
знаат да го примат. Никогаш не ќе можеме да судиме за животот на другите,
бидејќи секој ги знае своите болки и страдања, своите откажувања. Едно е
човек да мисли дека е на добар пат, сосем друго да мисли дека тој пат е
единствениот. Исус рекол: „Има повеќе од едно (многу) домови во куќата на
мојот Татко.” Дарбата е милост. Но милост е и да се умее да се живее
живот исполнет со гордост, со љубов за ближниот и со работа. Марија имала
маж на земјата кој се обидувал да ја покаже вредноста на најобичната
работа. Без да се истакнува себеси, тој и даде покрив над главата и издршка
на својата сопруга и на својот син, за да им овозможи да го остварат сето она
што го сториле. Неговото дело е подеднакво важно како и нивното, иако не
му се оддава речиси никаква важност.
Ништо не му одговорив. Тој ја зеде мојата рака.
— Прости ми ја мојата нетрпеливост.
Му ја бакнав раката и ја притиснав врз моето лице.
— Тоа сакам да ти го објаснам — рече тој одново смеејќи се. — Дека
од мигот кога те сретнав, си реков дека немам право да те изложам на
страдања поради мојата мисија.
Полека почна да ме исполнува чувство на вознемиреност.
— Вчера те излажав. Тоа е мојата прва и последна лага. Вистина е дека
наместо да отидам во семинаријата, јас се качив на планината и зборував со
Големата Мајка. И реков дека, ако сака, ќе те напуштам и ќе продолжам по
својот пат. Ќе продолжам со болните кои се туркаат пред вратата, преселби
сред ноќ, неразбирање од оние кои сакаат да ја негираат верата, циничниот
поглед на луѓето кои не веруваат дека љубовта спасува. Ако таа побараше, ќе
се откажев од она што ми е најважно на светот: од тебе.
Одново помислив на старешината на манастирот. Тој беше во право:
тоа утро тој го правеше својот избор.
— Сепак, — продолжи тој — ако е можно да се отстрани тоа тешко
искушение од мојот живот, јас ветив дека ќе му служам на светот преку
мојата љубов кон тебе.
— Што велиш? — реков исплашено.
Тој како да не ме слушна.
— He е неопходно да се поместат планини за да се докаже верата. Јас
бев подготвен сам да се соочам со страдањата, а не да ги споделам. Ако
продолжев по патот по којшто тргнав, никогаш не ќе имавме куќа со бели
пердиња и поглед кон планините.
— He сакам да те слушнам како зборуваш за таа куќа! He сакав дури ни
да стапнам во неа! — реков, обидувајќи се да се совладам и да не викам. —
Јас сакам да те придружувам, да бидам крај тебе во твојата борба, да бидам
меѓу оние кои пред сите други тргнуваат во авантура. Зарем не сфаќаш? Ти
ми ја врати верата.
Сонцето полека тонеше кон запад и неговите зраци сега ги осветлуваа
ѕидовите од пештерата. Но, сета таа убавина како повеќе да немаше смисла.
— Г оспод го скрил пеколот во пазувите на рајот.
— Престани — рече тој и видов како неговите очи ме проколнуваат да
го разберам — Ти не ги знаеш опасностите.
— Ама ти беше среќен додека им се изложуваше.
— Јас сум среќен додека ризикувам. Но, тоа е мој ризик.
Сакав да го порекинам, само тој не ме слушаше,
— Затоа, вчера побарав чудо од Дева Марија. Побарав да ми ја
одземе дарбата.
He им верував на сопствените уши.
— Имам малку пари и искуство што го собрав во годините исполнети
со патувања. Ќе купиме куќа, јас ќе најдам работа и на Господ ќе му служам
како што тоа го правеше свети Јосиф, со понизност на обичен смртник.
Повеќе не ми се потребни чуда за да ја одржам во живот мојата вера. Сега
ти си ми потребна.
Почувствував како нозете ми потклекнуваат, божем секој миг ќе се
онесвестам.
— Кога побарав од Дева Марија да ме ослободи од дарбата, еден глас
ми рече: „Положи ги рацете врз земјата. Дарбата ќе те напушти и ќе се врати
во прегратките на Мајката”
Me обзеде паника.
— He вели ми дека...
— Да. Го сторив она што ми го наложуваше вдахновението на Светиот
Дух. Маглата почна да се проретчува, а сонцето светеше над планините.
Почувствував дека Дева Марија има разбирање за мене, бидејќи и таа многу
сакала.
— Но, таа појде по човекот кој го сакаше. И ги следеше чекорите на
својот син!
— Ние ја немаме нејзината сила, Пилар. Мојата дарба ќе ја добие
некој друг, таа никогаш не исчезнува.
— Вчера, од ресторанот во којшто бевме, телефонирав во Барселона и
го откажав предавањето. Ќе појдеме во Сарагоса: ти таму имаш пријатели, и
таму ќе можеме да почнеме. Јас лесно ќе најдам некаква работа.
Бев неспособна да мислам.
— Пилар!
Но, јас веќе се враќав кон тунелот, без пријателско рамо за да се
потпрам — a no мене одеше толпата болни кои ќе умрат, семејства кои
страдаат, чудата кои нема да се случат, смеење кое нема да го разубави
светот, планините кои секогаш ќе останат на истото место.
He гледав ништо — ништо освен речиси опипливиот мрак што ме
опкружуваше.
 Петок 10 декември 1993
Сеќавањата на таа ноќ се нејасни и збркани. Знам само дека бев
блиску до смртта, но не можам да се присетам на нејзиното лице, ниту каде
ме водеше. Би сакала да се присетам за да можам и неа да ја избркам од
своето срце. Но, не успевам. Се ми прилега на сон, од мигот кога излегов од
темниот тунел, за да се најдам во свет врз кој се спушти ноќ.
Ниту една ѕвезда не светеше на небото. Нејасно се сеќавам дека
отидов до автомобилот, ја зедов малата торба што ја носев со себе и почнав
бесцелно да талкам. Веројатно сум стигнала до патот и сум се обидела — без
успех — да стопирам за да се префрлам до Сарагоса. Најпосле се вратив во
градината на манастирот.
Шумолењето на водата беше сеприсутно; насекаде имаше водопади и
јас го гледав сновидението на Големата Мајка, која во чекор ме следеше. Да,
таа ги сакаше луѓето, ги сакаше исто толку колку Господ — бидејќи и таа го
жртвуваше својот син за спас на луѓето. Но, можеше ли таа да ја разбере
љубовта на жената кон маж?
Можеби и таа страдала поради љубовта, но тоа беше поинаква љубов.
Нејзиниот маж од небесата знаеше се и правеше чуда, Нејзиниот маж на
земјата беше понизен дрводелец, кој веруваше во своите сништа. Таа
никогаш не дознала што значи да се напушти маж, или да— се биде
напуштена од маж. Дента кога Јосиф сакал да ја избрка, бидејќи е бремена,
нејзиниот маж од небото веднаш прати ангел за да не дозволи тоа да се
случи.
Вистина е дека синот ја напушти. Но, синовите секогаш ги напуштаат
родителите. Лесно е да се страда поради љубовта кон ближните, поради
љубовта кон светот или поради љубовта кон своето дете. Тоа страдање
претставува составен дел од животот, тоа е благородна и возвишена болка.
Лесно е да се страда од љубов кон некоја цел или мисија: тоа само го
зацврстува срцето на оној кој страда.
Но, како да се објасни што значи да се страда поради маж? Тоа е
невозможно. И тогаш се живее во пекол, бидејќи во тоа нема ни
благородност ни големина — туку само беда.

Таа ноќ си легнав врз смрзнатата земја и од студот наскоро ништо не

чувствував. Во еден миг помислив дека можам да умрам ако не најдам со
што да се покријам — добро, а што потоа? Сето она што ми значеше нешто
во животот великодушно ми беше дадено во текот на една недела — и ми
беше одземено за само една минута, без да ми се остави можност било што
да кажам.
Моето тело почна да се тресе, но мене ми беше сеедно. Ке престане да
трепери, откако ќе ја потроши сета енергија, обидувајќи се да се загрее.
Повторно ќе го најде своето вообичаено сттокојство, а смртта ќе ме пригрли
во својата прегратка.
Се тресев повеќе од еден час. Потоа се смирив.
Пред да ги склопам очите, го слушнав гласот на мајка ми. Таа ми ја
раскажа приказната што веќе ми ја кажувала кога бев малечка, но тогаш не
ни помислував дека еден ден таа приказна ќе се однесува и на мене.
„Едно момче и една девојка лудо се вљубиле еден во друг”, велеше
гласот на мајка ми помеѓу сонот и делириумот. ,,И тие решиле да се свршат.
Свршениците секогаш си даруваат подароци. Но, момчето било сиромашно.
Негово единствено богатство било еден часовник што го наследило од дедо
си. Мислејќи на убавите коси на својата сакана, тоа решило да го продаде
часовникот и да и подари убав сребрен чешел.
Од своја страна, ни девојката немала со што да го плати подарокот за
својот свршеник. Пошла кај најбогатиот трговед во градот и му ја продала
својата коса. Со добиените пари таа купила златно синџирче за часовникот на
својот сакан.
Кога се најдоа, на денот на свршувачката, таа му подари синџирче за
часовник кој беше продаден, а тој чешел за косите кои беа отсечени,”

Еден маж ме протресе. Тоа ме разбуди.

— Пијте! — велеше тој. — Брзо, пијте!
He знаев што се случува, немав сили да се противставам. Тој ми ја
отвори устата и ме натера да испијам течност која ми го изгоре грлото.
Забележав дека е само во кошула: ме беше покрил со своето палто.
— Напијте се уште малку! — продолжи тој.
He знаев што се случува; и покрај се послушав. Потоа ги склолив очите.

Повторно се разбудив во манастирот. Една жена гледаше во мене.

 — За малку ќе умревте — рече таа. — Да не беше чуварот на
манастирот, не ќе бевте овде.
Станав тетеравејќи се. Еден дел од она што се случи сношти, ми се
врати во сеќавањето, и зажалив што тој човек се нашол таму за да ме спаси.
Но, часот на смртта беше минал. И јас ќе продолжам да живеам.
Жената ме одведе во кујната и ми даде кафе, бисквити и неколку
фелии леб со путер. Ништо не ме праша, а јас ништо не и кажав. Кога
завршив со јадењето, ми ја врати торбата.
— Проверете дали е се внатре.
— He се сомневам. Впрочем, јас немам ништо.
— Го имате својот живот, дете мое. Долг живот. И подобро грижете се
за него.
— Недалеку одовде има една селска црква — реков, задржувајќи ги
солзите. — Вчера, влегов во црквата со...
He знаев како да објаснам.
— ...со еден пријател од детството. Мене ми беше доста од посети на
цркви, но камбаните биеја и тој рече дека тоа е знак, дека задолжително
мораме да влеземе.
Жената повторно ми го наполни филџанот, самата се послужи со кафе
и седна да ја слушне мојата приказна.
— Влеговме в црква. Во неа немаше никој и беше темно. Се обидував
да откријам некој знак, но ги гледав истите олтари, истите светци како и
насекаде. Наеднаш, слушнавме како нешто се движи во горниот дел на
црквата, таму каде што се оргулите. Тоа беше група млади со гитари, и тие
веднаш почнаа да ги штимаат своите инструменти. Решивме да седнеме и да
слушаме малку музика пред да го продолжиме патот. Малку потоа, влезе
еден човек и седна до нас. Беше весел и им довикна на музичарите да
отсвират едно пасо добле.
— Музика за трка на бикови! — извика жената. — Се надевам дека тоа
не го сториле.
— He. Почнаа да се смејат и засвирија едно фламенко. Мојот пријател
и јас имавме впечаток како небото да се спушта до нас; црквата, пријатниот
полумрак, звукот на гитарите и радоста на човекот до нас, сето тоа беше
чудесно. Малку по малку, црквата почна да се полни. Младите и понатаму
свиреа фламенко, а луѓето што влегуваа како да беа понесени од вознесот на
музичарите. Пријателот ме праша дали сакам да присуствувам на мисата што
наскоро требаше да почне. Реков не: долг пат не чекаше. Затоа решивме да
заминеме — но, пред тоа му заблагодаривме на Господ за прекрасните
мигови. Кога стигнавме до влезот, веднаш забележавме дека многу луѓе —
но, навистина многу, можеби сите жители на тоа мало место — се слеваат
кон црквата. Помислив дека тоа веројатно е последното исцело католичко
село во Шпанија. Можеби затоа што мисите секогаш се многу интересни.
Додека влегувавме во автомобилот видовме како се доближува една
колона. Луѓето носеа мртовечки сандак. Тоа значи требаше да биде погребна
церемонија. Кога колоната стигна до влезот во црквата, музичарите
престанаа да свират фламенко и се огласија тактовите на реквием.
— Господ нека има милост за таа душа! — рече жената крстејќи се.
— Тој и ќе може да има милост за неа — реков, повторувајќи го
нејзиниот гест. — Но, тоа што влеговме во таа црква навистина значи нешто:
дека секоја приказна на крајот тажно завршува.
Жената ме погледна и ништо не рече. Потоа излезе за наскоро да се
врати со неколку листови хартија и молив.
— Дојдете со мене.
Двете излеговме. Надвор осамнуваше.
— Дишете длабоко — ме замоли. — Дозволете ова ново утро да ги
исполни вашите гради и да потече низ вашите вени. Се чини дека не случајно
се изгубивте вчера.
Ништо не одговорив. Таа продолжи.
— He ја разбравте ни приказната што пред малку ми ја раскажавте,
ниту нејзиното значење. Ја видовте само тагата од завршната епизода,
заборавајќи ги миговите на радост што ги доживеавте во црквата. Г о
заборавивте чувството дека небесата се симнале до вас, и вашата среќа што
сето тоа сте го доживеале со вашиот...
Таа подзастана и се насмевна:
— ...вашиот пријател од детството — заврши таа со тон на соучесник.
Исус рекол: „Дозволете им на мртвите да ги иоГребаат мртвите.” Бидејќи
тој знае дека смртта не постои. Животот постоел многу пред ние да се
родиме, и ќе продолжи да постои откако ние ќе го напуштиме овој свет.
Моите очи се наполнија со солзи.
 — Исто е и со љубовта — продолжи таа. — Таа постоела и порано и ќе
продолжи, засекогаш да лостои.
— Човек би помислил дека ми го знаете животот.
— Сите љубовни приказни имаат многу заеднички нешта. Во текот на
мојот живот и јас сум доживеала такви мигови. Само повеќе не се сеќавам
на нив. Се сеќавам дека љубовта се врати во ликот на еден друг маж, на
нови надевања и нови сништа.
Таа ми ги подаде листовите хартија и моливот.
— Напишете се што ви лежи на срцето. Извлечете го од својата душа,
ставете го на хартија a потоа фрлете го. Л егендата вели дека реката Педра е
толку ладна, па се што ќе падне во неа — лисја, бубалки, пердуви од птици —
се претвора во камен. Можеби е умно своите страдања да ги оставите во
нејзините води?
Ги зедов листовите хартија. Т аа ме прегрна и ми рече дека можам да
се вратам за ручек, ако сакам.
— He заборавајте — ми довикна додека се оддалечував — дека
љубовта останува; луѓето се тие кои се менуваат!
Се насмеав, а како одговор таа ми мавна со раката.
Долго седев гледајќи ја реката. Плачев, се додека не почувствував дека
немам повеќе солзи.
Тогаш, почнав да пишувам.
 Епилог
Пишував цел ден, потоа уште еден и уште еден. Секое утро одев до
брегот на реката Педра. Кога ќе се спуштеше вечерта, жената доаѓаше, ме
земаше за рака и ме водеше во својата соба во стариот манастир. Таа ми ги
переше алиштата, подготвуваше вечера, зборуваше за безначајни нешта и ме
сместуваше во постела.
Едно утро, кога ракописот речиси беше готов, слушнав брчење на
автомобил. Срцето во моите гради потскокна, но јас не сакав да верувам во
она што тоа ми го велеше. Сега се чувствував ослободена од се, подготвена
да му се вратам на светот, повторно да бидам дел од него. Најтешкото
помина — иако остана меланхолијата на тагата. Но, моето срце беше во
право. Дури и без да ги кренам очите од ракописот го почувствував неговото
присуство и ги слушнав неговите чекори.
— Пилар — рече тој, седнувајќи крај мене.
He одговорив. Продолжив да пишувам, но не успевав да ги средам
своите мисли. Моето срце потскокнуваше, се обидуваше да искокне од
градите и да му потрча во пресрет. Но, јасне му дозволив.
Тој седеше, загледан во реката, додека јас продолжував да пишувам.
Така го минавме целото претпладне, без да изустиме ниту еден збор; и јас се
присетив на молчењето на вечерта што ја минавме крај бунарот, кога
наеднаш сфатив дека го сакам.
Kora мојата рака беше преуморена за да пишува и понатаму, направив
мала пауза. Тогаш, тој проговори:
— Беше мрак кога излегов од пештерата, и не успеав да те најдам.
Заминав за Сарагоса. Потоа отидов дури до Сорија. Ќе го обиколев целиот
свет барајќи те. Решив да се вратам во манастирот Педра за да откријам
некоја трага, и сретнав една жена. Таа ми покажа каде си. И ми рече дека не
престана да ме чекаш сиве овие денови,
Очите ми се наполнија со солзи.
— Ке седам крај тебе се додека ќе бидеш пред оваа река. А ако појдеш
да спиеш, јас ќе спијам пред твојата врата. Ако заминеш негде далеку, ќе те
следам во чекор. Се додека не ми речеш: оди си! И тогаш ќе заминам. Но, ќе
продолжам да те сакам до крајот на мојот живот.
 Повеќе не можев да ги скријам солзите. И видов дека и тој плаче.
— Сакам да знаеш нешто... — почна тој.
— He вели ништо. Читај.
И му ги подадов листовите што ми лежеа на колената.
Сето попладне го минав гледајќи ги водите на реката Педра. Жената
ни донесе сендвичи и вино, рече нешто за времето и повторно не остави
сами. Напати тој го прекина читањето, со поглед изгубен кон хоризонтот,
обземен со своите мисли.
Во еден миг, решив да направам кратка прошетка низ шумата и
чекорев долж малите каскади и по падините натопени со историја. А кога
сонцето почна да заоѓа, се вратив на местото каде што го оставив.
— Благодарам — рече тој, враќајќи ми ги листовите. — И прости ми.
Крај реката Педра јас седнав и се насмевнав.
— Твојата љубов ме спасува и ми ги враќа моите сништа — продолжи
тој.
Молчев, без да се помрднам.
— Дали се сеќаваш на псалмот 137{13}? — ме праша.
Одречно одмавнав со главата. Се плашев да проговорам.
“Крај реките Вавилонски...“
— Да, да, ја знам — одговорив тогаш, чувствувајќи како, малку по
малку се враќам во животот.
Во максдопскиот превод на Библнјата овој псалм е 136, бидејќи
депеттиот и десеттиит псалм се дадени како еден (заб. нрсв.)
— Таа говори за прогонство. За луѓе кои ги закачуваат своите харфи на
дрвјата, бидејќи не можат да ја пеат музиката што ја сака нивното срце.
— Но, откако се исплакале, носталгични по земјата на сништата,
творецот на псалмата си ветил себеси:
“Ако Те заборавам тебе, Ерусалиме
Нека ме заборави мојата десница,
Нека ми се залепи јазикот мој за непцето мое,
Ако не те помнам,
Ако не ГО поставам Ерусалим
 Над секоја моја радост.”
Јас повторно се насмевнав.
— Почнав да заборавам. А ти ми помогна повторно да го најдам
сеќавањето.
— Веруваш ли дека дарбата ќе ти се врати? — го прашав.
— He знам. Но, знам дека Господ секогаш ми давал втора шанса. И сега
ми ја дава со тебе. Тој ќе ми помогне да го пронајдам својот пат.
Јас одново го прекинав.
— Нашиот пат.
— Да, нашиот пат.
Тој ме зеде за рацете и ми помогна да станам.
— Појди по торбата и она што го имаш. Сништата отвораат работа.
ПОГОВОР
 ОТВОРААТ ЛИ СНИШТАТА РАБОТА?
“Едно момче u една денојка лудо се вљубиле еден
ио друг (...) и тие решиле да се свршат. Свршеиицате
секоѓши си даруваат подароци. Но, момчето било
сиромашно. Негово единстнено богатство бил еден
часовник, наследсшво од дедо си. Мислејќи на убавите
коси на својата сакана, тоа решило да го продаде
часовникот и да и подари убав сребрен чешел. Од своја
страна, ни девојката немала со што ди гo плапи
подарокот за својот свршеник. Пошла кај најбогатиот
трговец во градот и му ја продала својата коса. Со
добиените пари таа купила златно синџирче за
часовникот на својот сакан. (...) Koгa се нашле, на денот
на внршувачката, таа му иодарила синџирче за
часовникот кој бил продаден, a тoj чешел за косите кои
биле пресечени.”

1. Заблуда ли, што ли

Приказната што стои како мото на овој обид за претставување на
третиот роман од Пауло Коелјо „Крај реката Педра седнав и плачев” кој
несомнено е своевидно заокружување на оригиналната потрага на
современиот бразилски писател по она што се нарекува себеспознавање, ја
открива суштината на Љубовта (севременска и сепросторна) како Заблуда
сфатена во најширокиот значенски контекст. He случајно она што Seine
длабоко вгнездено во текстот го извлековме како ударно соочување, бидејќи
стремежот на Коелјо и овојпат е мошне амбициозен: Љубовта да ја
ослободи од такаименуваната Заблуда како нејзина сушност и да ја поткрене
на едно ниво високо над Жртвата (Самоодрекување) како нејзина
вообичаена одлика и дури препознатливост. Сето тоа, Коелјо го прави низ
една чувствена приказна за двајца, првин блиски, потем вљубени, приказна
навидум лишена од универзални согледби и категории, но во која длабоко
во нарацијата се крие едно силно филозофско-медитативно јадро зачнато од
стравот Љубовта да не се потпре на Жртвата до тој степен, што и самата да се
претвори во Жртва на: желбата да се задоволи сопственото „јас”, желбата да
му се излезе во пресрет на саканото „ти”, настојувањето да се согледа
невидливото и да се воскресне безживотното... Зашто, Љубовта што се
издига над Жртвата (макар и заемна и пропорционална) во почетокот
прилега на споменик на големината на вљубеноста, но мошне бргу
споменикот почнува да бара од секојдневието да му ги предаде вљубените
такви какви што навистина се, и, на секојдневието му преостанува
единствено да го урне споменикот за да го исполни неговото барање...
Повторно Заблуда. Круг со загатка, а нејзиното решение е врамево и
затворено со самата кружна линија. Настојување да се предефинираат
правилата на љубовните врски користејќи ги ред по ред, зборовите од
претходните дефиниции.

2. Делбите на душата
Еден маж и една жена. Тајната на овој роман е во нивната врска,
збогатена, набиена и облагородена до степен на егзистенцијален императив.
He е ова (само) љубовен роман за страдањата од возбудата или за физичкиот
баланс на вљубеното тело, не е ова солза проронета од среќа или од тага,
ниту пак, е решение за Љубовта како Жртва (Одрекување). „Крај реката
Педра седнав и плачев” е сложена приказна за делбите на човековата душа,
за паланѕата на срцето и пресудниоттасшто многу попрецизно ја решава
иднината отколку сегашноста. „Крај реката Педра,,.” може да се чита на
повеќе начини, а еден од нив, можеби и највообичаениот, е токму
големината на Љубовта наспрема возвишеноста на религијата, на вербата во
човекот, тело и крв господови. Понеобичен начин на интерпретација е токму
овој за кој ние се определивме уште на почетокот, а тоа е религијата,
поточно вербата, да се сфатат како декор во приказната, како нешто што
достојно и конкурира на љубовта кога е во прашање слободниот влез во
срцето. Ќе се обидеме да ја извлечеме приказната од стереотипното клише
на колебање на главниот лик меѓу жената и меѓу Господа и да ја
транспонираме како колебање при каква и да е сериозна одлука од животно
значење. He сакам да речам дека ќе ја коригираме идејата на авторот, ами
само ќе се обидеме да претставиме ново читање, зашто, едноставно, Коелјо
низ текстот дозволува, дури и сугерира такво нешто...
Главниот лик (едниот, мажот) е распнат како и секој човек меѓу
желбата да стори конкретно нешто со својот живот и несовладливиот копнеж
сопствениот живот да и го дарува на саканата како скапоцен дар. Тука се
крие загатката на спомнатата Жртва која по малку како да ја сквернави
вистинската Љубов, но сепак Жртвата, мора да се признае, на некој начин е и
сигурно препознавање дека станува збор за Љубов. Ако не сме сигурни во
сопствените чувства спрема некој човек, наједноставно е да го ставиме на
кантар сето она што го правиме (или би можеле да го направиме) за него и
веднаш ќе може да се определи дали се работи за Љубов, колкава и каква,
зашто доколку се работи за вистинска, она што сме подготвени да го сториме
наполно се подведува под широкото значење на Жртва(та). Колку сме
поподготвени да дадеме од себе, или да се откажеме од нешто што ни е (или
ни било) бескрајно важно, толку сме поискрено вљубени, или толку
поискрено сакаме. Коелјо сака да ја коригира токму ваквата вообичаена
практика и манир на Љубовта како талкачка убавина и несреќа (понекогаш)
низ светот. Сака да интервенира во Жртва(та), да ја отстрани и дури да ја
уништи, а со тоа Љубовта да ја ослободи од строгоста на паланѕата и да ја
поедностави до обично Припаѓање Еден на Друг. Со тоа што и Едниот и
Другиот нема да го продадат ниту единствениот часовник, ниту пак ќе ја
пресечат прекрасната коса како Жртва. Ова е многу сложена работа, и,
претпоставуваме оти Коелјо без посредство на Библијата и на нешто толку
свето како вербата во Бога и во Виша сила и страст, не к можел да го реши,
барем не толку ефикасно и брзо к ко што тоа е направено во романот „Крај
реката Педра седнав и плачев”. Напати тој вообичаените нешта
карактеристични за развојот на тоа толку посакувано и препознатливо
Сакање ги предава со изразит сенз и со ретка суптилност, како по клишето на
мајсторските љубовни романи од елитната реалистичка раскажувачка
традиција, за веќе во наредннот потег да ја конфронтира исконската врска
меѓу маж и жена со нешто посвето и поголемо пред Постоењето, со Вербата
во Бога. Поедноставено искажани работиве, можеби наликуваат на некаква
си забранета љубов на калуѓер, што е мошне испишана тема, но само така се
чини. Зафатот на Коелјо е многукратно посложен отколку што ни ггрилега
додека бегло се соочуваме со сижето.
Вториот главен лик (жената) е типичен исечок од секојдневието. Таа е
орудие на приказната, опит на раскажувачот за докажување на моќта на
делничното што напати господари и раководи со крупните нешта во животот
како неприкосновен цар. Пилар е израз и одраз на една жена маѓепсана со
чувството да се дари себеси некому, да го згази минатото за еден единствен
волшебен миг од сегашноста. Пилар е едноставно заљубена и се бори со
типичното чувство на Жртва како со материјализиран непријател.
Интуитивно знае дека за вистинско сакање треба секој да си го продолжи
својот гхат без каква и да е отстапка пред другиот што во иднината Господ
знае во што би се претворила, таа знае, но тешко и е од првпат да ја согледа
вистинската ознака на крстопатот. Затоа се обидува да се врзе за своето
минато како давеник, затоа настојува да се соочи со зацртаната иднина, но,
се разбира, залудно. Таа е влезена во вртлогот на чувствата како искусен
пливач без одамнешен тренинг и знае оти во неколкуте дена опфатени во
романот, е содржана сета нејзина женска суштина и, што е уште пострашно,
содржана е нејзината иднина. Како жена има потреба да ја иницира и да ја
добие Жртвата од саканиот како потврда за Љубов (ах, таа толку посакувана,
а толку непотребна потврда за нешто видливо како планина!), но, исто така и
како вљубена жена го носи врз сопствените плеќи тоа чувство дека би се
откажала од се само заради него... Круг со загатка, а нејзиното решение е
врамено и заробено со самата кружна линија. Настојување да се
предефинираат љубовните врски, користејќи ги ред по ред зборовите од
претходните дефиниции...

3. Украс на Сакањето
Пилар е возрасна девојка со дефиниран статус и пред самата себе и во
местото каде што живее. Таа знае што сака од животот, и настојува по секоја
цена да ја оствари својата цел. Пилар е амбициозна девојка со делумно
љубовно искуство зад себе, но љубов којашто му користела единствено на
нејзиното минато за да не остане без какво и да е искуство, или подобро
речено без каков и да е спомен. Таа добива покана од својот другар (и
повеќе од тоа!) од детството да присуствува на некакво си негово предавање.
Итолку. Спомените оживуваат, таа се преправа дека ништо не очекува од
оваа средба по повеќе години, се залажува себеси оти малку ќе се релаксира
и ќе заборави на секојдневните обврски, но потајно се плаши од
претпоставката дека зад таа покана се крие нешто огромно и фатално како
нова иднина. Се среќаваат, таа долго се бори наново да не се вљуби во
сопствениот спомен од детството, но борејќи се со навалицата спомени,
нејзината љубов од дамнините пламнуваво вистинска, болна и фатална
љубов пред која иднината клечи како послушен пес. Треба да се откаже од
своите студии, од своите делници што длабоко и се врастени во срцето како
навик што прераснува во непрепознатлива обврска и да биде со него додека
тој талка низ светот помагајќи им на несреќните и болните како исцелител и
пратеник на бога. Тој пак (исто така чувствувајќи дека му се слу-чило нешто
вистинско и величествено), сфаќа оти за да биде со неа ќе треба да се
препушти на мирен брачен живот и на „куќа со пердиња” оставајќи ги на
цедило сите болни и унесреќени кои чекаат на неговата помош и во мигот
кога се ставаат на кантар, во мигот кога и двајцата се апсолутно подготвени
за заемните Жртви (часовникот и косата!), клучната идеја на Коелјо за
интервенција во вообичаеното зема замав и нивната Љубов се подведува
под вистинско искушение. Страдаат извесно време разделени за да можат
вистински да решат, а потоа, по часови и часови душевна болка претопена во
најстрашно физичко страдање и измачување, тие се повторно заедно, а
нивната Љубов ослободена од товарот на Жртвата останува меѓу нив како
вистински украс на Сакањето. Секој го продолжува сопствениот зацртан пат,
никој не прави никаква Жртва за другиот, а сепак остануваат заедно, се
решаваат еден за друг, оти поинаку не се може.
Со ваков крај е задоволено настојувањето на Коелјо да ни лрикаже
една друга, една нова љубов без отстапки и жртвувања, една љубов на
иднината која чека на нас како спас и како нов вид клетва истовремено.
Можеби во некој од наредните романи, тој ќе ја прецизира иднината на
ваков нов тип љубов без Жртви, но сега засега, неговото перо стасува само
дотука: вљубените се определуваат да бидат заедно. но продолжувајќи го
она што претходно, пред налетот на страста, си го имале зацртано... Можно
ли е тоа, no ѓаволите?!

4. Работа за духот
„Крај реката Педра седнав и плачевк‘ е многу убаво направен роман.
Читлив, податлив, дури сентенциозен. Се среќаваат во него филозофски, дури
гноматски размисли за љубовта, за страста, за заедничкото живеење, за
разликите меѓу мажот и жената... „Крај реката Педра...” е своевидна
енциклопедија, збирка на виртуозно изразени размисли за доблестите на
секојдневието. Начинот на гледањето на Љубовта и нејзиното препознавање
како „мала пукнатина” („Јас знам дека љубовта е како брана: доволна е
сосем мала пукнатина низ која ќе протече тенок млаз вода. Малку по малку
тој ќе ги срони ѕидовите и ќе дојде миг кога никој повеќе не ќе може да ја
совлада силата на водата. Ако се урнат ѕидовите, љубовта станува апсолутен
господар: повеќе нема да се прашувате што е возможно а што не е, дали
може или не да се остане покрај саканото суштество... Да се сака, тоа значи
да се изгуби контролата.”) е сосем оригинален, нов и лесно присвоив. Тој ги
чита неискажаните мисли на читателот и му ги нуди како исконско благо на
духот што вљубен талка низ времињата и просторите, тој ги освојува
читателите токму „додека ја губат контролата^ над читањето.
„Крај реката Педра седнав и плачев‘ се потлира на Библијата како што
здрав човек користи бастун само затоа што бастунот е совршено направен и
изгледа фантастично... Заради естетското во себе...
Она со што најмногу се занимава овој роман е, всушност, проблемот
на сништата. Да се следат или не? Дали доколку се следат, му се отвора
многу работа на човека, и дали доколку не се следат, човек останува со
невработен дух? Одговорот експлицитно е даден во последната реченица на
романот („Сништата отвораат работа.”) што секако функционира и како
признавање и како сложување со сето понапред кажано и размислено. Да,
сништата отвораат огромна работа, ако сте мрзливи — кренете раце од нив!
Ако, пак, сте вредни и трудољубиви, еве го новиот роман на Коелјо пред вас.
Повелете! Ете работа за вашиот дух барем неколку прекрасни часа!
Оливера ЌОРВЕЗИРОСКА
{1}
Учење на Римокатоличката црква дека Бог ја зачувал Девица Марија од прародителскиот грев и тоа од
оној миг кога била зачната како човечко суштество, со цел да го овозможи Христовото спасоносно дело.
Овој поим не треба да се меша со девственото раѓање, односно учењето за девственото раѓање на
Христос.
Уште во почетокот на 5 век. сфаќањето дека Богородица е света, зашто била повикана да биде Христова
мајка, наведувало на мисла дека таа е без личен или прародителски грев. Празникот на Безгрешното
зачнување (8 декември) првпат е прославен во 7 век, а во 15 век го прифатил и Рим. Во 1864 година папата
Пие Деветти објавил дека учењето за Безгрешното зачнување претставува откриена вистина што мораат
да ја почитуваат сите римокатолици. (заб. прев.)
{2}
Сибел, односно Кибела, античка божица на плодноста во Фригија (Мала Азија). „Големата мајка на
боговите” била сметана за зачетничка на сето во светот (луѓе, животни, растенија), а владеела и
со подземјето. Многу рано нејзиниот култ бил пренесен во Грција и изедначен со култот на Реа (грчка
мајка на боговите), Деметра (божица на плодноста) и Геа (божица на земјата). Во Рим од 3 век п.н.е била
почитувана како Голема Мајка (Magna Mater) а од 204 година п.н.е. во нејзина чест се одржувале
Мегалезијанските игри. (заб. прев.)
{3}
„Луди ја измислиле љубовта“
{4}
„Со поема и со тромбон, кои ќе му нанесат болка на твоето срце.”
{5}
Грди и необични џуџиња; според еврејските кабалисти живеат под земјата и ги чуваат скриените
богатства. (заб. прев.)
{6}
„Вечерите во Буенос Аирес го имаат она јас-не-знам-што...
Но, што знам јас за тоа?
Виде, од кај тебе заминав по улицата Ареналее.“
{7}
Балада за еден лудак.
{8}
Откровение на Свети Апостол Јован Богослов 22, 17 (заб.прев.)
{9}
Припадник на харизматското движење, кое во рамките на
традиционалните христијански вероисгтоведи, ги нагласува даровите на
Светиот Дух. Движењето се појавило во поголемите протестантски
вероисповеди околу 1960 година, и веќе во 1966, стигнало и
до Римокатоличката црква. До крајот на седумдесетите години, „обновата”,
како што ова движење е наречано, навлегло во сите поголеми христијански
вероисповеди. (заб. прев.)
{10}
Кармелитисе римокатолички религиозни редови, коиводатпотек- ло од
испосниците од ридот Кармсл во Палестина; во Европа (во 12 век)
организирани се како питачки браќа (фратри), а во 15 век им се приклучиле
манастирските монахињи кнко и Вториот кармелитски ред. Реформите во 16
век ги одделиле Босоногите кармелити, како и монахињите од Кармелитите
на старото правило. (заб. прев.)
{11}
Тереза од Авила или Тереза од Исус (1515-1582), шпанска писателка.
калуѓерка родум од Авила. Извршила реформа на кармелит скиот ред.
Нејзините аскетско-мистични дела се сметаат за вредни споменици на
шпанскиот јазик. Канонизирана е во 1622, а во 1970 гоцина католичката
црква ја прогласила за црковен учител - doctor ecclesiae. (заб. ирев.)
{12}
Вид реномираио сортно вино од истоимената историска област во
северна Шпанија (заб. ирев.)
{13}
Во максдопскиот превод на Библнјата овој псалм е 136, бидејќи депеттиот
и десеттиит псалм се дадени како еден (заб. прев.)