‫فهرست مطالب‬

‫صفحه‬ ‫عنوان‬
‫‪4‬‬ ‫مقدمه‬
‫‪5‬‬ ‫مخلوط کن های مورد مصرف در صنعت رنگسازی‬
‫‪11‬‬ ‫آسیاهای مورد مصرف در صنعت رنگسازی‬
‫‪13‬‬ ‫آسیا با قدرت زیاد‬
‫‪13‬‬ ‫آسیاهای مدرن با بازده زیاد‬
‫‪14‬‬ ‫آسیاهای مدرن با بازده متوسط‬
‫‪14‬‬ ‫آسیا مخلوط کن های سنگین‬
‫‪15‬‬ ‫آسیای یک غلطکی‬
‫‪16‬‬ ‫آسیای سه غلطکی‬
‫‪22‬‬ ‫آسیای گلوله ای‬
‫‪26‬‬ ‫آسیا با دور تند و تیغه های برنده‬
‫‪27‬‬ ‫نحوه کار با آسیای دور تند و تیغه های برنده‬
‫‪31‬‬ ‫آسیای آتریتور‬
‫‪32‬‬ ‫عملیات رنگسازی‬
‫‪34‬‬ ‫وظایف و خواص فیزیکی رزین‬
‫‪35‬‬ ‫رزین آلکید‬
‫شرح فرآیند رنگسازی‬
‫‪37‬‬
‫‪37‬‬ ‫نمودار گردش فرآیند‬
‫‪41‬‬ ‫رنگدانه ها‬
‫‪42‬‬ ‫قابلیت انحالل رنگدانه ها‬
‫‪42‬‬ ‫قابلیت انحالل رنگدانه در آب‬
‫‪43‬‬ ‫قابلیت انحالل رنگدانه دررزین ها حاللها و روغن ها‬
‫‪45‬‬ ‫سطح تماس ذرات رنگدانه‬
‫‪48‬‬ ‫فلزات خشک کننده‬
‫‪48‬‬ ‫پخش کننده ها‬
‫‪52‬‬ ‫مواد بازدارنده خوردگی‬
‫‪54‬‬ ‫مواد ضد کف‬
‫‪57‬‬ ‫حالل ها‬
‫‪58‬‬ ‫حالل های نفتی‬
‫‪59‬‬ ‫حالل های آروماتیک‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫‪60‬‬ ‫الکل ها ‪ ،‬استرها و کتون ها‬
‫‪61‬‬ ‫عملیات های واحد رنگسازی‬
‫‪64‬‬ ‫پر کردن‬
‫‪66‬‬ ‫واکنش و هم زدن‬
‫‪68‬‬ ‫فیلتراسیون‬
‫‪71‬‬ ‫فیلترهای ناشن‬
‫‪71‬‬ ‫فیلتر های فشار‬
‫‪73‬‬ ‫پرس های فیلتر‬
‫‪73‬‬ ‫پرس های دیافراگم‬
‫‪74‬‬ ‫فیلتر های تحت خال مداوم‬
‫‪75‬‬ ‫سانتریفیوژها‬
‫‪76‬‬ ‫فیلترهای غربال‬
‫‪76‬‬ ‫خشک کردن‬
‫‪78‬‬ ‫اجاق ها‬
‫‪79‬‬ ‫خشک کن های خال با همزن‬
‫‪80‬‬ ‫خشک کن های فیلتر‬
‫‪80‬‬ ‫خشک کن های اسپری‬
‫‪82‬‬ ‫خشک کن های غلطکی‬
‫‪83‬‬ ‫خشک کن های گردش یکسره‬
‫‪84‬‬ ‫خشک کن های با بستر سیال‬
‫‪84‬‬ ‫خرد کردن و آسیاب کردن‬
‫‪86‬‬ ‫طراحی و عملکرد واحد تولیدی‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫رنگ سازی‬
‫مقدمه‬
‫صنعت رنگ سازی در حقیقت اختالط چهار جز اصلی رنگ پايه رنگدانه‬
‫حالل و مواد کمکی در یکدیگر می باشد‪ .‬در روند اختالط این چهار جز که‬
‫هرکدام ممکن است خود مجموعه ای از دو یا چند ماده ی دیگر باشد مرحله ی‬
‫پخش رنگدانه و سایر مواد جامد در فاز مایع رنگدانه از مهمترین مراحل تعیین‬
‫کننده ی کیفیت رنگ تولید شده می باشد برای این منظور از انواع مخلوط کن‬
‫ها و آسیا ها و آسیا مخلوط کن ها استفاده می شودکه هر کدام از آن ها در نوع‬
‫معینی از رنگ ها با درجه ی گرانروی خاصی از رنگ کارایی بهتری از خود‬
‫نشان می دهد‪.‬‬
‫در این گزارش به اختصار به توضیح درباره این مخلوط کنها‪ ،‬رنگدانهها‬
‫وهمچنین سایر عملیاتهای صنعت رنگسازی می پردازیم‪.‬‬

‫مخلوط کن های مورد مصرف در صنعت رنگسازی‬

‫این مخلوط کن ها را به سه دسته‌ی کلی تقسیم می کنند ‪:‬‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
‫الف) مخلوط کن هایی که رنگ دانه و رنگپایه را با هم مخلوط می کنند و آن را‬
‫تبدیل به خمیری می کنند که در مرحله ی بعد توسط یک آسیاب خرد و پخش‬
‫می‌شود‪.‬‬
‫ب) مخلوط کن هایی که عمل اختالط و آسیای رنگدانه در رنگپایه را همزمان‬
‫انجام می دهد‪.‬‬
‫ج) مخلوط کن هایی که خمیر اسیا شده را با سایر مواد باقی مانده در رنگ‬
‫مخلوط می کنند تا رنگ نهایی بدست آید‪.‬‬
‫مخلوط‌کن‌هایی که فقط به درد خمیر می خورند ممکن است از نوع سنگین یا‬
‫ثابت باشند یا از نوعی که تانک ان ها قابل جابه جا شدن است این نوع مخلوط‬
‫کن ها در کنار اسیا های شنی مورد استفاده قرارمی گیرند ‪.‬‬
‫طرح مخلوط کن های ساخته شده توسط سازندگان مختلف تا اندازهای متفاوت‬
‫می باشد اما اصول کلی کار آنها یکی می باشد ‪.‬‬
‫مخلوط کنی که تانک ان قابل جا به جا شدن می باشد یک همزن دوتایی غیر‬
‫ثابت دارد که می تواند خمیر های بسیار غلیظ را به هم بزند ‪ .‬هر یک از همزن‬
‫ها حول محور خود می چرخد و هر دو با هم با سرعت نسبتا کمتری در یک‬
‫حرکت سیاره ای تمام فضای داخل تانک را پوشش می دهند تا بدین نحو‬
‫بهترین عمل اختالط صورت گیرد انتهای همزن ها نزدیک به کف تانک می‬
‫باشد و طوری نصب شده که خمیر از کف به مرکز منتقل می شود تا خمیری‬
‫یکنواخت بدست آید در خالل مخلوط کردن رنگپایه و رنگدانه ارابه ی‬
‫مخصوص حمل تانک مخلوط کن و خود تانک را محکم به پایه ی مخلوط کن‬
‫می بندند و هنگامی که زمان اختالط به پایان رسید برای حمل و خارج کردن‬
‫خمیر به سرعت ان را باز می کنند این نوع مخلوط کن ها را برای تهیه ی‬
‫خمیر هایی که غلظت باال دارند به کار می برند در نتیجه باید در هنگام کار‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
‫یک نیروی برشی زیادی را ایجاد کرد ظرفیت عملی این مخلوط کن ها تا ‪150‬‬
‫گالون می باشد‪.‬‬
‫شکل زیر نشان دهنده ی نوع تیغه می بشد که سمت چپ شامل دو تیغه است و‬
‫برای خمیر های غلیظ به کار می رود‪.‬‬

‫از ایجاد وقفه از‬ ‫برای جلوگیری‬

‫دوقلو استفاده می‬ ‫مخلوط کن های‬
‫مخلوط کن ها به‬ ‫کنند در این نوع‬
‫طور متناوب یکی از مخلوط کن ها مشغول تهیه ی خمیر و دیگری تخلیه خمیر‬
‫تولید شده به اسیا می باشد در هر یک از مخلوط کن ها دو همزن وجود دارد که‬
‫بر روی یک شفت قرار می گیرند همزن باالیی ثابت و همزن پایینی قابل‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫چرخش است همزن پایینی از جنس فوالد خشک و به شکل یک پره هی چند‬
‫شاخه می باشد سرعت چرخش این همزن ‪ 35‬الی ‪ 37‬در در دقیقه می باشد‪.‬‬
‫تیغه‌های عمودی تعبیه شده برروی این همزن ها از فضای البالی یکدیگر و‬
‫نزدیک به هم عبورکرده و بدین ترتیب یک نیروی برشی قوی را ایجاد می کنند‬
‫که می‌تواند خمیر‌های غلیظ را به هم بزند ‪ .‬همزن پایینی نزدیک به کف تانک‬
‫قرار می گیرد و طوری نصب شده است که خمیر را به سمت باال هدایت می‬
‫کند عالوه بر این همزن پایینی مجهز به یک خمیر پاک کن می باشد که از‬
‫تجمع و چسبیدن خمیر در اطراف تانک جلوگیری می شود البته در اکثر مواقع‬
‫این عمل دستی و به کمک حالل مناسب انجام می شود‪ .‬در انتهای هر یک از‬
‫مخلوط کن ها یک دریچه‌ی خروجی تعبیه شده است که از طریق آن خمیر به‬
‫سمت آسیا منتقل می شود‪.‬‬

‫سیستم کالچ تعبیه شده بر روی شفت متحرک هر یک از مخلوط کن ها به‬

‫نحوی است که اجازه می دهد هر کدام از انها را مستقل از یکدیگر به حرکت‬
‫در بیاورد ویا متوقف کند ‪.‬معموال یک مخلوط کن دوقولو را بروی سقف باالی‬
‫یک آسیای غلطکی قرار می دهند و خمیر تولید شده در مخلوط کن را از دریچه‬
‫ی خروجی از طریق معبری با شیب تند که از سقف می گذرد به درون آسیای‬
‫زیرین آن میریزند ظرفیت اختالط این مخلوط کنها ‪ 50‬تا ‪ 150‬گالون می باشد‪.‬‬
‫در عملیات اختالط به منظور دستیابی به حداکثر راندمان باید مواد تعیین شده‬
‫بروی برگه‌ی تولید رنگ به صحیح و مناسب وارد مخلوط کن شود باید نخست‬
‫بخشی از رنگپایه و بدنبال آن مقار مناسبی رنگدانه به مخلوط کن اضافه شود تا‬
‫یک خمیر سفت بدست آید انگاه باقی مانده ی رنگپایه و رنگدانه را به خمیر‬
‫اضافه می‌کنیم‪ .‬غلظت در مخزن باید طوری باشد که همزن بدون توقف عمل‬
‫کند را در این صورت حداکثر نیروی برشی به مخلوط وارد می شود ‪ .‬وقتی‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫خمیر عاری از هرگونه کلوخه شد باقی ماندهی رنگدانه را اضافه می کنیم‪.‬‬
‫غلظت الزم برای مخلوط رنگدانه و رنگپایه دراسیا کمتر از غلظت الزم در‬
‫مخلوط کن ها می‌باشد‪ .‬بنابراین باید مقداری رنگپایه را باید نگه داشت تا همان‬
‫طور که در باال پیشنهاد شد پس از کامل شدن اختالط در مخلوط کن آن را به‬
‫خمیر تهیه شده اضافه کرد‪ .‬به منظور حداکثر بهره ی ا قتصادی باید خمیر تهیه‬
‫شده حاوی رنگدانه های بیشتر باشد با وجود این باید عوامل دیگری را هم در‬
‫نظر گرفت برای مثال مقدار رنگپایه به کار رفته باید به مقدار کافی باشد و در‬
‫صورت عدم رعایت این نکته ممکن است توده ای خشک یا خرد شونده بدست‬
‫اید که نتواند چسبندگی الزم برای ایجاد تنش برشی را ایجاد کند‪ .‬همچنین اگر‬
‫مقدار درصد رنگپایه کم باشد شرایطی همانند فوق پدید می آید‪.‬‬
‫حالل‌ها مرطون کننده های خوبی هستند اما دارای چسبندگی نمی باشند‪.‬‬
‫رنگدانه‌ها نه تنها از نظر میزان جذب روغن و خصوصیات مرطوب شوندگی‬
‫سطحشان با هم تفاوت دارند بلکه از لحاظ مرطوب شوندگی در مقابل رنگپایه‬
‫های مختلف نیز متفاوتند بنابراین برای مخلوط کردن رنگپایه و رنگدانه باید‬
‫بهترین نسبت انتخاب شود‪.‬‬
‫مخلوط کن هایی که عمل اختالط و اسیا را با هم انجام می دهند شامل مخلوط‬
‫کن های سنگین و مخلوط کنها ی تیغه دار با سرعت باال می باشد ‪Banbury.‬‬
‫مخلوط‌کن‌هایی که برای رقیق کردن خمیر اولیه با سایر مواد باقی مانده مورد‬
‫استفاده واقع می شوند غالبًا به مخلوط کن های با تانک متحرک معروفند‬
‫ظرفیت این نوع مخلوط کن ها از ‪ 50‬تا ‪ 250‬گالون می باشد و از انجا می توان‬
‫با یک مخلوط کن از چند تانک استفاده کرد‪.‬سرعت در این نوع میکسر ها ی‬
‫‪ 150‬گالونی ‪ 155‬دور بر دقیقه می باشد و در میکسر های ‪ 250‬گالونی ‪120‬‬
‫دور بر دقیقه می‌باشد تیغه‌ی پایین همزن تقریبا تمام فضای نزدیک کف تانک را‬
‫جاروب می کند و تیغه ی باال مواد را به سمت باال می راند و بدین ترتیب یک‬
‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫جریان متالطم و گردابی حاصل می شود ‪ .‬در صورتی که بخواهیم یک نوع‬
‫رنگ درمقیاس باال تولید کنیم استفاده از تانک های رقیق کننده ی ‪ 500‬الی‬
‫‪ 1000‬گالونی ثابت بهتر و باصرفه تر خواهد بود با وجود این هزینه ی تمیز‬
‫کردن تانک های ثابت به مراتب بیشتر از تانک های متحرک می باشد‪.‬‬
‫شکل زير نوعی میکسر آزمایشگاهی را نشان می دهد که رنگ قبل تولید انبوه‬
‫در آن تولید می‌شود‪.‬‬

‫میکسر آزمایشگاهی با‬ ‫نمونه ای از یک‬

‫باشد‪.‬‬ ‫تانک متحرک می‬

‫آسیا های مورد مصرف در صنعت رنگ سازی‬

‫قبل از ورود به مبحث اصلی الزم به ذکر است که خرد و آسیا کردن واقعی‬
‫رنگدانه و تبدیل آن ها به ذرات کوچکتر در مراحل تهیه و ساخت رنگدانه‬
‫توسط تولید کنندگان انجام می شود اما پس از تهیه و ساخت رنگدانه ها در‬
‫خالل زمان انبارداری و حمل به محل مصرف این ذرات ریز به هم می‬
‫چسبنددر نتیجه رنگدانه ی بدست آمده حاوی حاوی ذرات تجمع یافته درشتی می‬
‫شود که باید در هنگام ساخت رنگ خرد شود و به همان ذرات اولیه تبدیل شود‬
‫هدف از اسیا کردن خرد کردن ذرات به هم چسبیده است و منظور کاهش اندازه‬
‫ذرات آن نمی باشد‪.‬‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫اسیا های مورد مصرف در صنعت رنگسازی را برحسب نوع با میزان قدرت‬
‫خرد کردن و در هم شکستن ذرات گروه بندی می کنند‪.‬‬
‫الف)‬

‫‪Single roll mill )1‬‬ ‫آسیای یک غلطکی‬

‫‪Three roll mill )2‬‬ ‫سه غلطکی‬
‫‪Ball mill )3‬‬ ‫گلوله ای‬
‫‪Attritor mill )4‬‬ ‫آتریتور‬

‫ب) اسیا های مدرن با بازده زیاد‬

‫اسیای شنی و مهرهای‬

‫‪Sand & bead mills )1‬‬

‫‪High speed stone mills )2‬‬ ‫آسیای سنگی با سرعت زیاد‬

‫ج) آسیا ی مدرن با بازده ی متوسط‬

‫‪High speed impeller grinder )1‬‬ ‫آسیا با دور تند و تیغه ی برنده‬
‫‪Kinetic dispersion mills )2‬‬ ‫آسیا های کینیتیکی‬

‫آسیا با قدرت زیاد‬

‫این آسیا ها قادرند انواع رنگدانه را در محیط رنگ از هم جدا و پخش کند‬
‫آسیا‌های گلوله ای حتی برای آسیا کردن رنگدانه ای خشک به کار می رود‬
‫( در حد متوسط) ‪ .‬موادی مانند سنگ معدن باریت با این آسی خرد و ریز می‬
‫شود اما این آسیا قادر نخواهد بود دی اکسید تیتانیم را به قطر ‪ 0.2‬میکرون‬
‫تبدیل کند کار کردن با این اسیا این خطر را دارد که با افزایش دما عمل اسیا‬
‫کردن مختل و ذرات به هم بچسبند‪.‬‬
‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫آسیا های مدرن با بازده ی زیاد‬
‫رنگدانه هایی که با اندازه ی مناسب ریز شده باشند با این دسته از اسیا ها در‬
‫داخل محیط رنگ پخش می شوند این آسیا ها اغلب قابلیت خوبی برای استفاده‬
‫شدن در خط تولید را دارند و سپس مخلوطی از رنگدانه و رنگپایه تغذیه می‬
‫شود‪.‬‬

‫آسیا های مدرن با بازدهی متوسط‬

‫در شرایط دقیقا کنترل شده رنگدانه های مناسب را می بتوان با همزدن سریع به‬
‫وسیله ی آسیا ها پخش کرد اما این اسیا ها قادر نیستند که با نیروی مکانیکی‬
‫مداوم ذرات رنگدانه را به درجات بیشتری پخش کند و تنها قادر به پخش ذراتی‬
‫است که به آسانی پخش می شوند ‪.‬‬
‫آسیا مخلوط کن های سنگین‬
‫این نوع ماشین عمل اختالط و پخش کردن رنگدانه و رنگ پایه را یکجا انجام‬
‫می‌دهد و برای کار کردن با خمیر های بسیار غلیظ که احتیاج به نیروی برشی‬
‫زیادی دارتد طراحی شده است اما خمیر های مورد استفاده در آن به اندازه ی‬
‫خمیر هایی که در آسیا های دو غلطکی به کار می رود غلیظ نیستند ‪.‬‬
‫دو نوع از آسیا مخلوط کن های سنگین می باشد که از ‪ Dough‬و ‪Banbury‬‬
‫نظر طرح شبیه به یکدیگرند اما مخلوط کن های بنبوری مجهز به سیستم های‬
‫گرم یا سرد کن می باشد لذا پخش در این نوع مخلوط کن ها همانند پخش در‬
‫مخلوط کن های دو غلطکی می باشد ‪.‬‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫این نوع مخلوط کن ها از یک ظرف تشکیل شده اند که درون آن دو تیغه ی‬
‫تداخل کننده با یکدیگر در جهت متفاوت می چرخند تیغه ها از نظر شکل و‬
‫پیچش شبیه حف التین اس می باشد حرکت تیغه ها خمیر را به سمت مرکز‬
‫ظرف می کشاند و آن را به زور به سمت البه الی تیغه ها و از آنجا به سمت‬
‫جداره ی ظرف و در پایان به سمت فضای باالی مخلوط کن می فرستد و این‬
‫چرخه دوباره تکرار می شود فاصله ی آزاد بین تیغه ها و ظرف نسبتا زیاد‬
‫است و این به خاطر تنش برشی باالست که خمیر بسیار غلیظ ایجاد می شود‬
‫توده ی خمیر باید در دمای انجام عملیات اختالط و آسیا باید به صورت سیال‬
‫باشد و نباید میزان رنگدانه آن قدر زیاد باشد تا منجر به خشک شدن آن شود آین‬
‫مخلوط کن ها برای تولید رنگ هایی که حاوی رنگدانه های درشت و ریز‬
‫هستند مناسب نمی باشند ‪.‬‬

‫آسیای یک غلطکی‬
‫تمام انواع خمیر ها را می توان با این دستگاه آسیا کرد و آن را به عنوان آسیای‬
‫پایانی یا تکمیلی نیز مورد استفاده قرار داد یعنی خمیرهایی که تمام مراحل خود‬
‫را طی کرده اند در پایان برای اطمینان از کامل شدن عملیات آن را از این آسیا‬
‫عبور می‌دهند ‪ .‬لعاب هایی که مراحل تولید آن ها پایان یافته است سریعا از درو‬
‫ن این آسیا نیز عبور می دهند تا بدین سان پخش آن ها بهبود یابد ‪ .‬برای کار با‬
‫این آسیا خمیر را به داخل قیفی که بروی غلطک تعبیه شده است تغزیه می کنند‬
‫و وقتی خمیر از بین میله ی آسیا عبور می کند عمل آسیا کردن آغاز می شود‬
‫میله ی پره ی آسیا کننده در محل خروجی قیف قرار دارد برای کنترل سرعت‬
‫جریان خمیر می توان زاویه ی پره با غلطک را تنظیم کرد و همچنیم می توان‬
‫فشار اعمال شده بروی میله ی آسیا را تا ‪ 750‬پوند بر اینچ مربع تغییر داد‪.‬‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫شکل زير نمونه از میله‌ها در آسیای سه غلطکی می باشد‬

‫آسیای سه غلطکی‬
‫این آسیا از قدیمی ترین و پر مصرف ترین آسیا های غلطکی در صنعت رنگ‬
‫سازی می باشد ‪ .‬این آسیا از سه غلطک تشکیل شده است که به ترتیب آنها از‬
‫غلطک عقب ( خوراک دهنده ) غلطک مرکزی و غلطک جلو تشکیل شده‬
‫است ‪ .‬هر غلطک در جهت مخالف غلطک مجاورش می چرخد سرعت‬
‫چرخش آنها نیز متفاوت است نسبت سرعت هر غلطک به غلطک مجاور سه‬
‫به یک می باشد ‪ .‬جدول زير سرعت غلطک ها را نشان می دهد ‪:‬‬

‫غلطک‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬

‫سرعت چرخش‬ ‫‪35‬‬ ‫‪115‬‬ ‫‪345‬‬
‫( سرعت ها دو بر دقیقه می باشد)‬

‫شکل زير نمای کلی از یک اسیای سه غلطکی را نشان می دهد‪:‬‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫به طور کلی در آسیای سه غلطکی غلطک مرکزی در جای خود ثابت است و‬
‫غلطک عقب و جلو را نسبت به آن تنظیم می کنند هر سه غلطک به وسیله ی‬
‫گردش آب خنک یا گرم می شود کار این آسیا را می توان به مراحل زیر تقسیم‬
‫کرد ‪:‬‬
‫‪ )1‬قبل از به کار انداختن آسیا غلطک جلو را قدری از غلطک مرکزی دور می‬
‫کنند تا در تماس نزدیک آن نباشد ‪.‬‬
‫‪ )2‬خمیر به دست آمده از مخلوط کن به درون فضای بین غلطک عقب و‬
‫مرکزی تغزیه می کنند و اسیا را به کار می اندازند دو انتهای منطقه ی تغزیه‬
‫خمیر توسط قطعه ی فلزی بسته شده است تا مانع خارج شدن خمیر گردد در‬
‫نتیجه ی چرخش غلطک ها قسمتی از خمیر به تدریج به غلطک مرکزی می‬
‫چسبد و یا انتقال می یابد ‪.‬‬
‫‪)3‬غلطک جلویی را مجددا به غلطک مرکزی نزدیک می کنند تا در تماس با ان‬
‫قرار گیرد در صورتی که غلطک ها به درستی تنظیم شده باشند الیه ی‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫یکنواختی از خمیر چسبیده به غلطک مرکزی به روی غلطک جلو منتقل می‬
‫شود و در این زمان آسیا و پخش نهایی رنگدانه صورت می گیرد ‪ .‬شکاف بین‬
‫غلطک های عقب و مرکزی تعیین کننده ی ضخامت الیه ی خمیری است که به‬
‫فضای بین غلطک مرکزی و جلویی منتقل می شود‪.‬‬
‫‪ )4‬یک صفحه ی فلزی که در جلوی غلطک تعبیه شده است خمیر چسبیده به‬
‫غلطک جلویی را از روی آن برداشته و به ظرف جمع کننده ی خمیر انتقال می‬
‫دهد ‪ .‬فاصله ی این صفحه با غلطک جلویی نیز قابل تنظیم است و می توان‬
‫ابتدا آن را از غلطک دور کرد و پس از تنظیم کردن کار آسیا دوباره آن را در‬
‫تماس با غلطک جلوتر قرار داد تا خمیر را از روی غلطک بردارد ‪.‬‬
‫‪ )5‬برای آخرین بار فاصله ی بین غلطک های عقب و مرکزی را تنظیم می‬
‫کنند تا به غلطک جلو که با سرعت بیشتری در حال چرخش است خمیر به‬
‫مقدار کافی برسد و زمان آسیا کردن به حد معقول برسد ‪.‬‬
‫تجربه ی بسیار زیادی الزم است تا بتوان در هنگام کار کردن با این اسیا‬
‫غلطک های آن را با یکدیگر تنظیم کرد زیرا که خمیر های مختلف از اجزای‬
‫مختلف تشکیل شده است و به همین علت عملکرد آن ها در هنگام آسیا متفاوت‬
‫است و شاید الزم باشد برای هر یک از آن ها غلطک ها را در شرایط جدیدی‬
‫تنظیم کرد ‪ .‬یک روش کلی کار برای راه انداختن آسیا این است که غلطک های‬
‫عقب و جلو را در تماس نزدیک با غلطک مرکزی قرار دهند در صورتی که‬
‫غلطک ها به درستی تنظیم شده باشند منجر به ایجاد سائیدگی شدید در یکی از‬
‫دو انتهای غلطک می شود و عمل اسیا و پخش خمیر به درستی و به طور‬
‫یکنواخت انجام نمی گیرد ‪.‬‬
‫از آن جا که سرعت چرخش غلطک ها با هم متفاوتند باید فاصله ی بین غلطک‬
‫های عقب و مرکزی نسبت به فاصله ی غلطک های مرکزی و جلو بیشتر باشد‬
‫بنابراین در منطقه ی فعال بین غلطک های عقب و مرکزی کار اصلی خرد‬
‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫کردن ذرات به هم پیوسته و بزرگ رنگدانه و تغزیه فیلم یکنواختی از خمیر به‬
‫منطقه ی فعال بین غلطک های مرکزی و جلو می باشد‪.‬‬
‫اگر غلطک جلویی باید تا حد امکان به غلطک مرکزی نزدیک باشد اما نشان‬
‫داده شده است که با وجود این هنوز هم فضای بین دو غلطک در مقایسه با‬
‫اندازه ی ذرات نهایی رنگدانه نسبتا زیاد می باشد ‪.‬‬
‫فاصله ی تنظیم شده بین دو غلطک بین ‪ 10‬تا ‪ 40‬میکرون می باشد و این در‬
‫حالی است که اندازه ی ذرات بسیاری از ذرات رنگدانه های اصلی کوچکتر‬
‫یک میکرون می باشد و اندازه رنگدانه یارهای زبر و درشت بیشتر از ‪25‬‬
‫میکرون نمی باشد ‪ .‬واضح خواهد بود که ذرات به هم پیوسته رنگدانه ها باید‬
‫در هنگام عبور از منطقه ی فعال بین غلطک های مرکزی و جلویی خرد شوند‬
‫اما پخش ذرات نهایی رنگدانه باید با ایجاد نیروی برشی انجام گیرد برای ایجاد‬
‫نیروی برشی قوی باید رنگپایه گران روی زیادی داشته باشد به همین دلیل‬
‫روغن های غلیظ شده در مقایسه با روغن های خام بروی آسیای غلطکی نتایج‬
‫بهتری را از خود نشان می دهد سیالیت خمیر در ایجاد نیروی برشی موثر است‬
‫به طوری که باال بودن درصد رنگدانه برای این منظور خوب نمی باشد در‬
‫حقیقت این امکان وجود دارد که در صورت کافی نبودن رنگپایه مصرفی ذرات‬
‫به هم چسبیده رنگدانه تبدیل به ذراتی سفتی شود که آنگاه خرد کرد آنها دشوار‬
‫می باشد‪.‬‬
‫نکته ی دیگری که باید در هنگام کار با آسیای سه غلطکی توجه کرد چسبندگی‬
‫لحظه ای خمیر است این چسبندگی باید تا حدی باشد که بتواند بروی نیروی‬
‫گریز از مرکز غلطک های متحرک فایق آمده و از ریزش خمیر جلوگیری کند‬
‫چسبندگی لحظه ای معموال توسط مولکول های قطبی حاصل می شود پخش‬
‫خوب دی اکسید تیتانیوم در خمیر مخلوط اولیه برای بدست اوردن چسبندگی‬
‫الزم مناسب می باشد‪ .‬روغن های خشک شونده و نیمه خشک شوندهکه‬
‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫گرانروی آنها با دما افزایش می‌یابد و آلکید رزین ها معموال رنگدانه ها را به‬
‫خوبی در خود پخش می‌کنند و در نتیجه خمیر های خوبی از آن ها ساخته می‬
‫شود که چسبندگی لحظه ای مناسب دارند ‪ .‬زمان تقریبی الزم برای عبور ذره‬
‫ی یک رنگدانه از منطقه ی فعال بین غلطک های مرکزی و جلویی و همچنین‬
‫فشاری را که ممکن است در این منطقه بر روی خمیر اعمال شود محاسبه شده‬
‫است در شرایط متوسط آسیا کردن این زمان حدود ‪ 0.001‬ثانیه و فشار وارده‬
‫از صفر تا حدود ‪ 250‬کیلوگرم بر سانتیمتر مربع می باشدفشاری که در این‬
‫مدت زمان کوتاه وارد می شود دوباره به صفر می رسد و ممکن است بالفاصله‬
‫در سطح رنگدانه فشار منفی ایجاد گردد و محیط مساعدی برای جذب گاز روی‬
‫سطح رنگدانه فراهم می آید و حتی االمکان جذب رطوبت هوا توسط رنگدانه‬
‫نیز وجود دارد‬
‫ظرفیت یک آسیای غلطکی به چهار عامل زیر بستگی دارد‪:‬‬
‫الف) سرعت چرخش غلطک ها و اختالف بین سرعت آن ها‬
‫ب) فاصله ی شکاف بین غلطک ها‬
‫ج) سیالیت و گرانروی شکل پذیری خمیر‬
‫د) ابعاد فیزیکی غلطک ها به ویژه طول آن ها‬

‫آسیا های گلوله ای‬

‫این آسیا متشکل از یک استوانه ی دوار افقی از جنس فوالد سخت شده می باشد‬
‫که دو انتهای آن بسته است و عمل اسیا کردن توسط گلوله ها ی فوالدی انجام‬
‫می‌گیرد در دیواره ی استوانه یک دریچه ی مستطیل شکل تعبیه شده است تا از‬
‫طریق آن آسیا را تغزیه و تخلیه نماید در یکی از دو انتهای استوانه نیز محلی‬
‫برای برای نمونه گیری از ُآسیا در نظر گرفته شده است تا عملیات کنترل کیفی‬
‫رنگ در خالل آسیا کردن انجام گیرد این نوع آسیا را می توان به صورت تکی‬
‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫و نصب شده بروی زمین مورد استفاده قرار داد یا مجموعه از آن ها را به‬
‫شکل التین اچ با فاصله‌ی مناسب از زمین به کار برد ‪ .‬شکل زیر نمونه ای از‬
‫آسیای گلوله ای تکی می‌باشد‪.‬‬

‫فاکتورهای تعیین کننده در راندمان کار آسیای گلوله ای به شرح زیر می باشد ‪:‬‬
‫الف) سرعت چرخش‬
‫ب)نسبت حجمی گلوله ها و خمیر تغزیه شده به آسیا‬
‫ج) اندازه و وزن مخصوص گلوله ها‬
‫د) غلظت خمیر‬
‫سرعت چرخش آسیا از ‪ 50‬تا ‪ 60‬در صد سرعت بحرانی متفاوت است‬
‫سرعت بحرانی سرعتی است که در آن سرعت نیروهای گریز از مرکز عمل‬
‫کننده بر روی محتویات آسیا با نیرو های حالت مرکز برابر شود رابطه ی فیشر‬
‫برای بدست اوردن سرعت بحرانی بدست آمده است‪:‬‬

‫قطر آسیا می باشد ‪ D.‬ثابت فیشر و ‪ K‬سرعت بحرانی ‪ S‬در رابطه ی باال بر‬
‫اساس شعاع رابطه به صورت زیر نوشته می شود‪:‬‬
‫‪www.Prozhe.com‬‬
‫اگر از معادله ی دوم استفاده کنیم سرعت چرخش آسیایی که قطر استوانه ی آن‬
‫‪ 6‬فوت می باشد به صورت زیر محاسبه می شود‪:‬‬

‫دور بر دقیقه‬
‫دور بر دقیقه‬

‫بنا براین اگر یک آسیای گلوله ای ‪ 6‬فوتی با سرعت بیش از ‪ 16‬الی ‪ 19‬دور‬
‫بر دقیقه بچرخد نیروی گریز از مرکز بر نیروی جانب مرکز غلبه کرده و‬
‫محتویات آسیا به جداره می چسبد و عمل پخش انجام نمی شود حجم گلوله ها و‬
‫همچنین حجم خمیر تغزیه شده به آسیا بروی زمان موثر است سریعترین زمان‬
‫برای اینکه خمیر به درجه ی خاصی از نرمی و ریزی برسد هنگامی است که‬
‫‪ 45‬تا ‪ 50‬درصد از حجم آسیا را گلوله های فوالدی اشغال کرده باشد و مقدار‬
‫خمیر نیز به آن اندازه باشد که مقدار کمی از گلوله ها را بپوشاند در بعضی از‬
‫موارد حجم اشغال شده توسط گلوله های فوالدی کمتر از ‪ 33‬درصد می باشد‬
‫این مسئله باعث کاهش هزینه ی خرید گلوله ها می شود و اجازه می دهد حجم‬
‫بارگیری اسیا افزایش یابد اما از طرف دیگر زمان آسیا تقریبا طوالنی تر از‬
‫زمانی خواهد بود که حجم اشغال شده توسط گلوله ها ‪ 50‬درصد است‌‪.‬‬
‫بنحوی ثابت شده است که گلوله ها و خمیر تغذیه شده باید به نقطه ای از جداره‬
‫ی آسیا حمل شود که به نقطه ی ریزش معروف است‪.‬‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫آسیا ها با دور تند و تیغه های برنده‬

‫امروزه در تمام کارخانه های بزرگ تولید کننده ی رنگ این نوع آسیا ها‬
‫فراوان یافت می شود چند مدل دیسک تیغه دار به صورت زیر نشان داده شده‬
‫است این میله ها متصل به میله ایست که نیروی دورانی خود را از یک ا‬
‫لکتروموتور می‌گیرد‪.‬‬

‫به همراه یک تانک ثابت یا متحرک که در آن رنگ مخلوط می شود عملیات‬

‫انجام می گیرد شکل و ابعاد دیسک تیغه دار در پخش رنگدانه بسیار موثر است‬
‫اما در هر صورت به کار بردن تنها این نوع آسیا برای پخش رنگدانه مناسب‬
‫نمی باشد ‪.‬این نوع آسیا تنها برای رنگ های تزئینی روغنی و امولوسیون‬
‫مناسب است اما برای رنگهای صنعتی و مرکب ها استفاده نمی شود یکی از‬
‫موارد مهم استفاده از این نوع آسیا ها کمک گیری از آن ها به عموان مخلوط‬
‫کننده ی مقدماتی قبل از استفاده از اسیا می باشد پس باید این نوع ماشین را جزء‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫آسیا مخلوط کن ها به شمار آورد که ساخت خمیر و آسیای آنرا یکجا انجام می‬
‫دهد ‪.‬‬

‫نحوه ی کار با آسیای دور تند و تیغه های برنده‬

‫ابتدا همزن را که متصل به یک محور متحرک دورانی است در مکان مناسب‬

‫در داخل تانک قرار داده و دستگاه را ثابت می کنند سپس محلول رزین و رقیق‬
‫کننده که بر اساس فرمول ساخته شده است به تانک می افزاییم و آسیا را به کار‬
‫می اندازیم سرعت همزن به نحوی تنظیم می شود که باعث پاشیده شدن مواد به‬
‫اطراف یا خارج از تانک نشود رنگدانه را به آرامی به داخل مخلوط در حال‬
‫گردش اضافه می کنیم تا تمام رنگدانه و رزین خمیر یکدستی را تشکیل دهد در‬
‫ابتدا افزودن رنگدانه کم کم اما بعد سریعتر انجام می شود تا بتواند داخل گرداب‬
‫خمیر در حال چرخش فرو رود و درون رنگپایه پخش شود هر چه به مقدار‬
‫افزودن مقدار رنگپایه افزوده شود حالت خمیری بیشتر نمایان می شود این عمل‬
‫تا انجا ادامه می یابد که مرطوب شدن رنگدانه توسط رنگپایه به سختی صورت‬
‫می گیرد زمانی که آخرین مراحل افزودن رنگدانه به پایان رسید سرعت همزن‬
‫را افزایش داده در این هنگام باال و پایین بودن تیغه همزن به مرطوب شدن‬
‫رنگدانه کمک می کند در تانک برای مخلوط شدن رنگپایه و رنگدانه باید تیغه‬
‫را به سطح انتقال داد تا رنگدانه های موجود در سطح به داخل محلول انتقال‬
‫یابد ‪.‬‬
‫همان طور که در پایان عمل اغشته شدن خمیر یکنواختی به دست می آید‬
‫سرعت همزن را کم می کنیم و با یک برس آغشته به رنگپایه یا حالل خمیر‬
‫چسبیده به دیوار تانک را جدا و به داخل تانک هدایت می کنیم آنگاه به تدریج‬
‫سرعت آسیا را باال برده و خمیر به مدت ‪ 10‬الی ‪ 15‬دقیقه در این زمان مخلوط‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
‫می شود پیشنهاد می شود که محور دیسک در مرکز تانک واقع نشود و با قرار‬
‫گرفتن در گوشه سبب به ارتعاش در آمدن تانک می شود به همین دلیل در‬
‫شرایط خاص از آن استفاده می‌شود‪.‬‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫عوامل موثر در کارایی این آسیا‬

‫‪ )1‬نسبت قطر تانک به همزن‬

‫انواع گوناگونی از این آسیا با نسبت های متفاوت ساخته شده است‪ .‬معموال قطر‬
‫تانک مورد استفاده سه برابر قطر همزن می باشد ‪.‬‬
‫‪ )2‬ارتفاع رنگ‬
‫در هنگام اختالط رنگ نباید مقدار کمی داشته باشد مخصوصا در مواردی که‬
‫نسبت قطر تانک به قطر همزن بزرگ است حداقل مقدار رنگ باید قدری باشد‬
‫که ارتفاع رنگ با قطر همزن برابر باشد و بهترین نسبت ‪ 1.5-2‬می باشد یعنی‬
‫ارتفاع رنگ ‪ 2‬تا ‪ 1.5‬برابر قطر همزن می باشد در مورد رنگ های آستری و‬
‫ضد زنگ که خمیر آنها با درصد باالیی از خمیر ساخته می شود می توان‬
‫ارتفاع را به حداکثر ممکن رساند ‪.‬‬
‫‪ )3‬موقعیت همزن‬
‫همزن در مرکز دایره استوانه ای تانک قرار دارد و فاصله ی آن از ته تانک‬
‫در بهترین شرایط باید نصف فاصله ی آن از سطح باشد این فاصله باید حدود‬
‫‪ 0.3‬کل ارتفاع باشد‬
‫‪ )4‬سرعت همزن‬
‫پیدا کردن یک سرعت مناسب برای همزن بستگی به ابعاد همزن و ترکیب‬
‫رنگ مورد نظر دارد امروزه آسیا های با دور بسیار باال حدود ‪ 6000‬فوت در‬
‫دقیقه ساخته می شود ‪.‬‬
‫اکثر سازنگان به سرعت همزن توجه دارند تا تغییر در فرمولبندی به هر‬
‫صورت سرعت های باال ‪ 6000‬فوت در دقیقه سبب می شود جریان آرام به‬
‫ناآرام تبدیل شود و سبب رقیق شدن و ایجاد مشکالتی می شود‪ .‬خمیر هایی که‬
‫با سرعت زیاد ساکن می مانند را باید با دور کند مخلوط کرد تجربه نشان داده‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫است که در صورت کم بودن سرعت همزن نباید از رنگ ها با رنگدانه های‬
‫باال استفاده کرد ‪.‬‬
‫با توجه به حجم تانکو فرمول بندی اخیر آسیا های باسرعت ‪1350 – 1050‬‬
‫متر بر دقیقه مورد استفاده قرار می گیرد ‪ .‬سرعت موتور همزن از رابطه ی‬
‫زیر به دست می آید ‪:‬‬

‫‪ N‬سرعت موتور‬

‫‪ V‬سرعت دیسک‬
‫‪ )5‬زمان آسیا کردن‬

‫زمان طوالنی برای آسیا نه مناسب است نه الزم اگر فرمول رنگ صحیح باشد‬
‫و اندازه ی رنگدانه ها از ‪ 15‬میکرون بیشتر تجاوز نکنند این زمان را می توان‬
‫به ‪ 10‬الی ‪ 15‬دقیقه محدود کرد ‪ .‬اغلب تولید کنندگان رنگ بالفاصله بعد از‬
‫افزودن رنگدانه آسیا کردن را انجام می دهند اگر عمل پخش رنگ به صورت‬
‫خوبی انجام نگیرد این زمان به ‪ 30‬دقیقه می رسد در حالی که بعد از ‪ 10‬دقیقه‬
‫دما باال رفته و گرانروی پایین می اید و جریان ناآرام پدید می آید این دما‬
‫ممکن است بر کیفیت رنگ تاثیر بگذارد بنابراین باید موضوع قبال از طریق‬
‫فرمول بندی و امکاناتی برای پابت نگه داشتن دما مورد بررسی قرار گیرد در‬
‫هر صورت کاهش گرانروی این امکان را ایجاد می کند که بتوان مقداری دیگر‬
‫رنگدانه به خمیر اضافه کرد‪.‬‬

‫آسیای آتریتور‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫این آسیا به منظور انواع مختلف پخش در صنایع شیمیایی ساخته شده است‬
‫آسیای آتریتور را می توان همانند یک آسیای گلوله ای عمودی فرض کرد که‬
‫در آن برعکس آسیای گلوله ای تانک آسیا ثابت آست و گلوله ها توسط یک‬
‫شفت مرکزی که مجهز به بازوهای فوالدی می باشد بهم زده می‌باشند و قطر‬
‫آنها ‪ 0.375‬تا ‪ 0.5‬اینچ می باشد عموما کوچکتر ‪Steatite‬شود گلوله ها از‬
‫جنس گلوله هایی هستندکه در آسیای گلوله ای از آن ها استفاده می شود چون‬
‫حرکت آها به نیروی ثقل بستگی ندارد می توان به کمک آنها رنگی با‬
‫یکنواختی باال بدست آورد ‪ .‬در آسیا های بزرگتر محتویات آسیا را توسط یک‬
‫پمپ از پایین به باال پمپ می کنند و این عمل را آن قدر انجام می دهند تا‬
‫بهترین حالت پخش انجام شود‪.‬‬

‫عملیات رنگسازی‬

‫صنعت رنگسازی از اختالط چهار جزء اصلی رنگپایه و رنگدانه و حالل و‬

‫مواد افزود نی میباشد‪ .‬رزین ماده ی اولیه رنگ می باشد این ماده از لحاظ‬
‫فیزیکی هم به صورت جامد و هم مایع وجود دارد‪ .‬از رزین جامد در صنعت‬
‫رنگ پودری استفاده می کنند‪ .‬در رنگهای با بیس حالل از رزین مایع استفاده‬
‫می کنند این رزین تشکیل شده از اسید های آلی می باشد که انواع مختلفی دارند‬
‫رزین مورد بررسی در اینجا رزین آلکید می باشد این ماده در مرحله نخست‬
‫مانند چسبی است که اماده گی تبدیل به رنگ را دارد با اختالط مواد ذکر شده‬
‫در باال می توان عملیات رنگسازی را آغاز کرد ‪ .‬در آغاز مختصرا به مفهموم‬
‫رزین و سپس چهار جزء اصلی رنگ در این قسمت می پردازیم‪.‬‬
‫رزین مفهوم و کاربرد‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫اصوال پوشش به مخلوطی اطالق می شود که بتواند انتظار ما را در مورد‬
‫تزئین و حفاظت سطح بر آورده کند عموما پوشش آلی از اختالط موادی به نام‬
‫رزین رنگدانه حالل و مواد اضافه شونده بدست می آید در صنعت رنگسازی‬
‫اساس کار پخش کردن رنگدانه در رزین می باشد ذرات رنگدانه بایستی به‬
‫طور یکنواخت در محیط پخش شود در صورتی که ذرات ذرات رنگدانه در‬
‫رزین به خوبی پخش نشوند پس از مدتی بسته به میزان پخش شدگی در ته‬
‫ظرف ته نشین می شود ‪.‬هنگام مصرف اگر مصرف کننده نتواند رنگدانه های‬
‫ته نشین شده را دوباره مخلوط کند رنگ کیفیت مطلوب را نخواهد داشت ‪.‬‬
‫پایداری مخلوط به نیروی چسبندگی بین سطح ذرات رنگدانه و رزین بستگی‬
‫دارد اگر این نیروها زیاد باشد ذرات رنگدانه از هم جدا شده و به طور معلق در‬
‫ظرف باقی می ماند البته پس از گذشت زمان ذرات رنگدانه به جهت داشتن‬
‫وزن مخصوص باالتر به ته ظرف سقوط کرده و مایع نسبتا شفافی شامل مقدار‬
‫کمی رنگدانه رزین و حالل و مواد اضافه شونده در باالی ظرف باقی می ماند‬
‫ولی اگر نیروی چسبندگی کم باشد ذرات از مایع جدا شده و در هم رفته و در ته‬
‫ظرف یک کیک سخت به وجود آورند که حتی با به هم زدن نیز قابل امتزاج با‬
‫بقیه اجزای رنگ نخواهد بود‪.‬‬

‫وظایف و خواص فیزیکی رزین‬

‫پایه اصلی پوشش آلی را رزین تشکیل می دهد و انتخاب نوع پوشش از روی‬
‫تعیین نوع رزین انجام می گیرد ‪.‬رزین وظایف عمده ای را دارد ایجاد فیلم روی‬
‫سطح مورد نظر از وظایف اصلی رزین می باشد رزین به وسیله این خاصیت‬
‫قادر است سطح زیرین را از محیط اطراف جدا کند ترکیبات با اندازه مولکولی‬
‫بزرگ می توانند روی سطح جامد ایجاد فیلم کنند معموال رزین به صورت مایع‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫روی سطح پهن شده و با انجام یک یا چند واکنش پلیمریزاسیون جامد می شود‬
‫با اینکه رزین مایع خود ساختمان پلیمری دارد ولی روی سطح پلیمریزه شده و‬
‫جرم مولکولی آن باال می رود و استحکام فیلم پلیمری به تعداد و کیفیت باندها ی‬
‫بین مولکولی بستگی مستقیم دارد گاهی اوقات تشکیل فیلم فقط از طریق تبخیر‬
‫حالل رزین صورت می گیرد ‪ .‬از وظایف دیگر رزین چسبندگی به خود و به‬
‫سطح می باشد ‪ .‬چسبندگی خوب و پوشش سطح می تواند بسیاری از خواص‬
‫سطح را حفظ کند و به صورت محافظ دائمی عمل کند ‪ .‬اصوال سه نوع باند یا‬
‫پیوند در چسبندگی دخالت دارد باند های شیمیایی باند های قطبی و باند های‬
‫میکانیکی در بیشتر اوقات حداقل دو باند در یک پوشش عمل می کند و اتصال‬
‫رنگ را به سطح بر عهده می گیرد بدیهی است که طبیعت انواع باندهای‬
‫چسبندگی هم به خصوصیات سطح فلز و هم به رنگ بستگی دارد‪.‬‬

‫رزین آلکید‬
‫رزین های انواع مختلف بر حسب نوع مواد اولیه به کار رفته در آن ها دارند ‪.‬‬
‫رزین مورد استفاده در کارخانه رنگ صفا شیمی رزین آلکید می باشد لذا در‬
‫مورد این نوع رزین در این قسمت بحث می کنیم‪.‬‬
‫کلمه آلکید مخفف دو کلمه ی الکل و اسید می باشد و مبین این است که این ماده‬
‫از واکنش یک الکل و یک اسید حاصل شده است و یا به عبارت دیگر پلیمر‬
‫اصالح شده یک استر منومر با روغن یا اسید چرب می باشد ‪ .‬بنابراین رزین‬
‫های آلکید محصول بدست آمده از واکنش استری کردن یک پلی الکل با یک‬
‫پلی اسید در حضور یک روغن یا یک اسید چرب یک ظرفیتی اطالق می گردد‬
‫‪ .‬وزن مولکولی این ماده باال و در حدود بین ‪ 100‬تا ‪ 1000‬می باشد‪ .‬از آنجایی‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫که در حین انجام واکنش آب تولید می شود این واکنش به نام پلی کندانسیون و‬
‫آلکید بدست آمده پلیمر کندانسیونی نامیده می شود ‪.‬‬
‫رزین های آلکید بر مبنای نوع روغن و یا اسید چرب به کار رفته در‬
‫فرموالسیون آن به دو نوع خشک شونده و خشک نشونده تقسیم می شوند که بر‬
‫حسب مقدار روغن به کار رفته در آن به سه دسته طبقه بندی می شود و طول‬
‫روغن عامل اصلی ‪Long oil‬و‪Medium oil‬و‪Short oil‬‬
‫تعیین کننده خواص رزین ها از جمله انحالل پذیری ویسکوزیته انعطاف پذیری‬
‫و سختی می باشد‬
‫با داشتن ‪ 25‬الی ‪ 47‬درصد وزنی روغن و یا اسید چرب در ساخت رنگ‬
‫‪Short oil‬رزین های صنعتی به کار می رود و در حالل های قوی آروماتیک‬
‫مانند نفتای آروماتیک سولوسالو ‪ 100‬و ‪ 150‬تولئون و زایلین انحالل پذیر بوده‬
‫و بسیار سریع خشک می شود و لذا (‪ )solo solve‬خاصیت برس خوری بسیار‬
‫کمی داشته و بیشتر به صورت افشانه اسپری استفاده می شود ‪ .‬رزین های‬
‫آلکید مصرفی در رنگ های کوره ای آلکید با خاصیت پالستیالیزر رزین های‬
‫نیترو سلولو زی از این نوع رزین می باشد ‪.‬‬
‫با داشتن ‪ 47‬الی ‪ 56‬درصد روغن در رنگ های صنعتی و ساختمانی‬
‫‪ Medium oil‬رزین های مصرف می شوند ‪ .‬در صورتی که درصد های کم و‬
‫پایین تر آن از نظر روغن یا اسید چرب در تولید رنگ های صنعتی کاربرد‬
‫بیشتری دارد ‪ .‬چنانچه درصد روغن این نوع رزین ها در حد متوسط بین ‪ 47‬و‬
‫‪ 56‬باشد به هیچ یک از دو نوع رزینها نبوده بلکه قابلیت برس خوری خوبی‬
‫پبدا کرده و در ساخت رنگ های هوا خشک و رنگ های کوره ای دما پایین‬
‫مانند رنگ اتوموبیل رنگ ترافیک و ‪ ....‬مصرف می شوند ‪.‬‬
‫می باشد که با بیش از ‪ 56‬درصد روغن دارای سرعت خشک شدن‪Long oil‬‬
‫نوع سوم رزین ها کمتری بوده و از این جهت خاصیت برس خوری خوبی‬
‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫داشته و در رنگ های ساختمانی و تزئنینی با درصد باالی جامد مصرف می‬
‫شود‪ .‬رزین های آلکید عالوه بر صنعت رنگ درپخت سرامیک ها و مینا کاری‬
‫و مذاب آن در صنایع الکتریکی و‪ ....‬کاربرد دارد ‪.‬‬
‫جهت تولید این ماده روش های گوناگونی به ثبت رسیده است که مهمترین روش‬
‫آن روش حالل و ذوب می باشد‪ .‬در روش حالل که به نام ‪،‬رایند آزوتروپی‬
‫مشهور است از یک حالل بی اثر و غیر قابل حل در آب که معموال نفتای‬
‫آروماتیک با نقطه اشتعال باال و گزیلول است استفاده می گردد ‪ .‬در روش‬
‫ذوب از یک گاز بی اثر استفاده می کنند که این گاز عالوه بر بخار آب مقداری‬
‫از الکل های پلی ا ل و انیدرید فتالیک حاصله در دمای باال را با خود انتقال می‬
‫دهد با توجه به فرآیند های مختلف تولید روش حالل به عنوان فرآیند بهینه بدلیل‬
‫کیفیت باال و قیمت تمام شده مناسب معرفی شده است‪.‬‬

‫شرح فرآیند رنگسازی‬

‫در این فرآیند رزین آلکید از استری کردن انیدرید فتالیک مخلوط آهک روغن‬
‫برزک و پنتا اریترتیول تحت اثر حرارت و از دست دادن آب حاصل می شود‬
‫نسبت مخلوط کردن مواد بر پایه ی استوکیومتری نبوده و بر اساس تجربه و‬
‫منابع ذیربط می باشد ‪ .‬روغن برزن تصفیه شده و پنتا اریترتیول و آهک در‬
‫راکتور تا دمای ‪ 230‬درجه سانتیگراد گرم شده و تا زمانی که واکنش الکلی‬
‫شدن کامل شود در این دما باقی می ماند این مخلوط متناوبا توسط یک همزن‬
‫توربینی مخلوط می شود ‪ .‬سپس انیدرید فتالئیک به آن افزوده می شود و در‬
‫همان دجه حرارت تا رسیدن درجه ی اسیدی به کمتر از ‪ 10‬عمل اختالط انجام‬
‫می شود راکتور به کار رفته در این قسمت دارای تجهیزات مناسبی برای‬
‫همزدن و انتقال دمای باال می باشد در این روش از یک گاز بی اثر نیز استفاده‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫می شود که زمان واکنش را تا ‪ 22.5‬ساعت کاهش می دهد سرعت اختالط تا‬
‫حدود ‪ 600‬دور در ثانیه می باشد و گاز با دبی تقریبی ‪ 0.04‬فوت مکعب در‬
‫دقیقه در راکتور می گردد و در پایان پس از انجام ماموریت محوله به محیط‬
‫تخلیه می شود ‪ .‬جهت بخار های ا نیدرید فتالیکی که در دمای واکنش تصعید‬
‫می شود هوا کشی باید تعبیه شود بخار های انیدرید فتالیک که با بخار آب همراه‬
‫است با استفاده از یک مبدل حرارتی از نوع لوله و پوسته سرد و جمع آوری‬
‫می شود واکنش درفشار اتمسفریک انجام می شود ‪ .‬با استفاده از سیستم‬
‫حرارتی بخار محصولی با کیفیت باال و رنگ مناسب تولید می گردد هنگامی‬
‫که واکنش کامل می گردد رزین توسط یک جریان آب خنک می گردد ( راکتور‬
‫دارای دارای دو جریان سرد کردن و گرم کردن می باشد) ‪.‬‬
‫پس از پایان عمل استری کردن رزین حاصل از یک مخزن حالل عبور می کند‬
‫این مخزن نیز مجهز به سیستم همزن می باشد و پس از این مرحله رزین آ لکید‬
‫تحت عملیات فیلتراسیون قرار می گیرد ‪.‬‬
‫رزین فیلتر شده وارد مخزن ذخیره شده تا از آنجا به سیستم پرکن انتقال یابد در‬
‫سیستم بسته بندی محصول در بشکه های ‪ 200‬کیلویی توسط نازل هایی پر شده‬
‫و جهت توزیع در بازار مصرف به انبار منتقل می شود ‪.‬‬
‫فرآیند تولید آلکید رزین در شرایط نیمه پیوسته طراحی شده است و برای داشتن‬
‫محصولی با کیفیت مناسب باید موارد کنترلی دقیقی از قبیل خلوص مواد اولیه‬
‫میزان تزریق گاز بی اثر و مقدار درجه حرارت و اختالط صورت پذیرد‪.‬‬

‫نمودار گردش فرآیند‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
www.Prozhe.com
 ‫رنگدانه ها‬

‫رنگدانه ها ذرات جامدی هستند که برای به وجود آوردن خواص معینی در‬
‫رنگ کاربرد دارند این خصوصیات شامل رنگ ظاهری پوشانندگی دوام و‬
‫استحکام میکانیکی و محافظت سطوح فلزی در مقابل خوردگی ‪.‬‬
‫برای رسیدن به مطلوب نهایی رنگدانه ها باید دارای خواص ویژه ای باشند این‬
‫خواص در اینجا مطرح خواهند شد‪ .‬رنگدانه ها به دو دسته تقسیم می شوند‪.‬‬
‫‪ )1‬رنگدانه ها ‪ )2‬رنگدانه یارها‬
‫الف) رنگدانه ها ‪ :‬رنگدانه ها به دو دسته ی معدنی و آلی تقسیم می شوند که از‬
‫لحاظ خواص و کاربرد با هم متفاوتند‪.‬‬
‫ب) رنگدانه یارها‪ :‬رنگدانه یارها موادی هستند که در رنگپایه نامحلولند و عمال‬
‫هیچ نقشی در دادن رنگ و پوشانندگی به رنگپایه ندارند این مواد تنها به منظور‬
‫تعدیل و اصالح خواص رنگ مورد استفاده واقع می شوند ‪.‬‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫قابلیت انحالل رنگدانه ها‬
‫رو افتادن رنگدانه ‪ :‬رو افتادن اصطالحی است که جهت توصیف تغییر رنگ‬
‫دهی یا بد رنگی به کار می رود که گاهی اوقات بر اثر اعمال یک رنگ سفید یا‬
‫روشن بروی یک رنگ تیره آشکار می شود به طور کلی پیدایش این اثر در‬
‫نتیجه تاثیر حالل پوششی باالیی بر رنگدانه های فیلم الیه ی زیرین است ‪ .‬به‬
‫عنوان مثال رنگدانه ی قرمز پارانیتر آنیلین تمایل به رو افتادن دارد‪( .‬‬
‫‪)Paranitraniline‬‬
‫رنگدانه ای که خیلی کم در فاز مایع رنگ محلول است می تواند به طور‬
‫رضایت بخشی مورد استفاده قرار گیرد به شرطی که هنگام اعمال رنگ دیگر‬
‫بروی آن پدیده ی رو افتادن رخ ندهد‪.‬‬

‫قابلیت انحالل رنگدانه در آب‬

‫رنگدانه های طبیعی به جز یک یا دو استثنا مخصوصا ترکیبات کرم دار روی‬
‫استرانسیوم همگی در آب نامحلولند در میان رنگدانه های آلی اکثریت در آب‬
‫نامحلولند اما تعدادی از آن ها تمایل به رو افتادن در آب گرم را دارند‪.‬‬

‫قابلیت انحالل رنگدانه ها در رزین ها حالل ها و روغن ها‬

‫رنگدانه های معدنی در حالل ها و رزین ها و روغن ها مصرفی در صنعت‬
‫رنگسازی نامحلولند قابلیت انحالل رنگدانه های آلی عالوه بر نوع رنگدانه به‬
‫طبیعت و میزان گرو های استخالفی موجود در مولکول آن ها نیز بستگی دارد‬
‫به طور کلی تونر ها و لیکها نسبت به رنگدانه های کمتر محلولند اما حالل های‬
‫قوی مانند کتون ها استرها نسبت به سایر(‪ )Toner & lakes‬دیگر حالل های‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫هیدروکربنی که مصرف زیادی در صنعت رنگدانه دارند ایجاد رو افتادن می‬
‫کنند ‪.‬‬
‫قدرت پوشانندگی در رنگ عبارت است از متر مربع سطحی که یک لیتر رنگ‬
‫طوری می تواند آن را بپوشاند که الیه ی زیرینش محو شود قدرت پوشانندگی‬
‫یک رنگدانه عبارت است از مقدار سطحی که توسط یک کیلوگرم رنگدانه در‬
‫صورتی که رنگ کامال پخش شده باشد پوشانده شود قدرت پوشانندگی به‬
‫عوامل زیر بستگی دارد‪:‬‬
‫‪ )1‬ضریب انکسار نوری‬
‫‪ )2‬طول موج نور تابیده شده‬
‫‪ )3‬قدرت جذب نور رنگدانه‬
‫‪ )4‬شکل و اندازه رنگدانه ( هر چه ریزتر بهتر)‬
‫در حال مطلوب یک بار پوشش رنگ کردن باید سطح زیرین را محو کند ‪.‬‬
‫اصوال محو کردن سطح زیرین ضخامت بین ‪ 10‬تا ‪ 25‬میکرون کافی است‬
‫رنگدانه هایی که قابلیت جذب نور و ضریب شکست نور باالیی دارند می توانند‬
‫این عمل را به خوبی انجام دهند ‪.‬‬

‫ضریب انکسار برای چند رنگدانه سفید در زیر آورده شده است‪:‬‬

‫دی اکسید تیتان ( روتیل)‬ ‫‪2.71‬‬

‫دی اکسید تیتان ( آناتاز)‬ ‫‪2.55‬‬
‫سولفید روی‬ ‫‪2.37‬‬
‫اکسید روی‬ ‫‪2.08‬‬
‫اکسید سرب‬ ‫‪2.09‬‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫ضریب انکسار برای چند رنگدانه یار‪:‬‬
‫(‪)Extender‬‬
‫کربنات کلسیم‬ ‫‪1.58‬‬
‫تالک‬ ‫‪1.49‬‬
‫سیلیکا‬ ‫‪1.55‬‬
‫کربنات منیزیم‬ ‫‪1.57‬‬

‫سطح تماس ذرات رنگدانه‬

‫بسیاری از خصوصیات رنگ از قبیل گران روی و سیالیت و پایداری می تواند‬

‫تحت شعاع تاثیرات متقابل بین رنگدانه و فاز مایع رنگ قرار گیرد ‪ .‬بسیاری از‬
‫اوقات از اجزا معین پلیمر یا خشک کن ها جذب سطح رنگدانه ها می شود که‬
‫میزان کلی جذب بستگی به طبیعت و سطح تماس ذرات رنگدانه بستگی دارد بنا‬
‫براین دانسیته سطح تماس رنگدانه به میانگین اندازه ذرات پودر رنگدانه بستگی‬
‫دارد و مقدار تقریبی آن ازرا بطه زیر بدست می آید ‪:‬‬

‫‪ M‬سطح تماس رنگدانه‬

‫‪ D‬قطر متوسط‬
‫وزن مخصوص رنگدانه‬
‫قطر متوسط ذره ای می باشد که نسبت حجم به سطح آن مساوی با نسبت حجم‬
‫به سطح کل نمو ‪D‬‬
‫نه می باشد‪.‬‬
‫‪ V‬حجم‬
‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫‪ A‬سطحی با قطر متوسط‬

‫مواد افزودنی‬

‫عالوه بر مواد ذکر شده مانند رنگدانه ها مواد دیگر برای تثبیت سهولت و‬
‫مرغوبیت و نفوذ بهتر رنگ اضافه می شود که مواد افزودنی نام دارند ‪.‬‬
‫این مواد افزودنی برای ساخت رنگ ‪ 1‬تا ‪ 2‬درصد و حداکثر ‪ 0.5‬درصد وزن رنگ می باشد مواد افزودنی بر‬
‫حسب ساخت رنگ بر حسب عملکرد طبقه بندی می شوند ‪ .‬بعضی مواد افزودنی در زیر آورده شده است ‪:‬‬

‫مواد ضد اکسایش‬ ‫‪Anti skinning‬‬

‫مواد ضد ته نشینی‬ ‫‪Anti setting‬‬
‫مواد غلیظ کننده‬ ‫‪Body thickener‬‬
‫‪ Wetting surfactants‬مواد مرطوب کننده‬
‫مواد ضد خوردگی‬ ‫‪Anti corrosion‬‬

‫مواد افزودنی دیگر از جمله ضد شناوری ضد رگه رگه شدن و‪ ...‬وجود دارد‬
‫هر یک در رنگی ویژه و با هدفی خاص کاربرد دارد‪.‬‬
‫رنگ هایی که با آب رقیق می شوند رنگ پالستیک مواد افزودنی خاصی را‬
‫می طلبد این مواد عبارتند از‬
‫‪ )1‬معرف های فعال سطحی ‪ )2‬مواد ضد کف ‪ )3‬مواد غلیظ کننده ‪ )4‬مواد‬
‫پیوند دهنده ‪ )5‬فلزات‬
‫‪ PH‬خشک کننده ‪ )6‬مواد تنظیم کننده‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫فلزات خشک کننده‬

‫قدرت خشک کنندگی فلزات مورد مصرف متفاوت است ای فلزات معموال به‬
‫صورت کاتالیزور در رنگ عمل می کنند این کاتالیزور را از نظر میکانیسم‬
‫عملکرد به دو گروه کاتالیزورهای فعال و کمکی تقسیم می کنند ‪.‬‬
‫فلزات آهن کبالت منگنز از جمله کاتالیزور های فعال می باشند این فلزات‬
‫آنهایی هستند که مصارف تجاری دارند نه همه فلزاتی که خاصیت خشک‬
‫کنندگی دارند از خشک کن های باریم به علت مرغوبیت بیشتر نسبت به کلسیم‬
‫در اروپا بیشتر از آمریکا استفاده می شود ‪ .‬فلز وانادیم که به عنوان فلز خشک‬
‫کن شناخته شده است امروزه مصرف چندانی ندارد کبالت و منگنز به تنهایی به‬
‫عنوان کاتالیزور های فعال به کار می روند تجربه نشان داده است که معموال‬
‫مخلوطی از چند فلز بهترین نقش را در خشک کنندگی دارد و انتخاب یک‬
‫مخلوط برای یک رنگ خاص باید در رابطه با مواد دیگر باشد‪.‬‬

‫پخش کننده ها‬

‫اصطالح پخش به جدا ماندن و معلق ماندن ریزترین ذرات یک سیستم ( جامد‬
‫مایع گاز ) را می گویند ‪ .‬در صنعت رنگسازی نقش پخش کننده ها جدا کردن‬
‫ذرات جامد رنگدانه معلق در مایع است در وا قع پخش کننده از طرفی سبب‬
‫مرطوب شدن سطح ذرات جامد رنگدانه و از طرف دیگر سبب پیوند ذرات‬
‫رنگدانه به مایع می شود یک سر مولکول پخش کننده جذب سطح ذرات می‬
‫شود و سر دیگر آن معرض معرض جذب مایع قرار می گیرد اصوال ذرات‬
‫رنگدانه بار دارند و چون بار های یکسان همدیگر را دفع می کنند پس از جذب‬
‫پخش کننده ذرات از یکدیگر جدا باقی می ماند بعضی از رنگدانه ها آ ب‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫دوست و برخی آب گریز می باشند لذا برای هر رنگدانه پخش کننده خاصی‬
‫مورد استفاده واقع می شود ‪.‬‬
‫در صنعت رنگسازی اصل کلی تولید رنگ پخش ذرات رنگدانه در محلول‬
‫رزین است به طوری که پخش کننده می تواند تاثیر مهمی در کیفیت رنگ‬
‫بگذارد به طور مثال در رنگ های محلول در آب در صورتی که رنگدانه‬
‫خوب در آب حل شود پوشش باال می رود همسطحی بیشتر و رنگ رنگدانه ها‬
‫بیشتر نمایان می شود از مواد غیر آلی مانند فسفات ها و سیلیکات ها به عنوان‬
‫پخش کننده رنگدانه ها استفاده می کنند این مواد روی سطح رنگدانه ها جذب‬
‫می شوند و بار های الکترواستاتیکی یکسان روی آن ها ایجاد می کند در نتیجه‬
‫ذرات یکدیگر را دفع می کنند ‪.‬‬
‫در جریان اختالط جذب میان پخش کننده و ذرات رنگدانه جایش را به جذب‬
‫میان آب و ذرات رنگدانه می دهد یون های چند ظرفیتی عمل پخش را تضعیف‬
‫می کنند وجود یون های کلسیم و منیزیم در آب سبب تضعیف عمل پخش می‬
‫شود لذا برای پوشش خوب نباید یون های دوظرفیتی مزاحم در محلول وجود‬
‫داشته باشند و سختی آب باید کاهش بیابد ‪.‬‬
‫بعضی از انواع فسفات ها و سیلیکات ها که به عنوان پخش کننده در رنگ به‬
‫کار می رود عبارت است از‪:‬‬

‫فسفات ها‬ ‫سیلیکا تها‬

‫تترا سدیم پیروفسفات‬ ‫سدیم متا سیلیکات‬
‫سدیم تری فسفات‬ ‫سدیم دی سیلیکات‬
‫سدیم متا فسفات‬
‫سدیم دی فسفات‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫اصطالح لخته شدن عموما در رابطه با پخش مطرح است در واقع زمانی که‬
‫رنگدانه به درستی پخش شده باشد میل به لخته شدن پیدا می کند اصطالح باز‬
‫شدن نیز زمانی به کار می رود که ذرات رنگدانه جدا از یکدیگر در محیط‬
‫پخش باشد کار اصلی یک رنگساز در واقع این است که رنگدانه ها را بهتر در‬
‫رنگپایه پخش کند و برای کار از دستگاه های ذکر شده استفاده می شود‬
‫عالوه بر انواع دستگاه ها رنگدانه های میکرونیزه رنگدانه هایی هستند که قطر‬
‫ذرات آنها تا حد چند میکرون کوچک است شکل ذرات رنگدانه در چگونگی‬
‫پخش دخالت دارد رنگدانه به اشکال مختلف سوزنی کروی و غیره وجود دارد‬
‫با توجه به اینکه قطر و شکل ذرات یکسان نمی باشد بهترین پخش زمانی انجام‬
‫می گیرد که کلیه اندازه ها و شکل ها به طور یکنواخت در هر نقطه رنگپایه‬
‫وجود داشته باشد‪ .‬اگر قطر ذرات از حد مشخصی کمتر باشد پوشش دلخواه‬
‫بدست نمی آید در صورتی که قطر ذرات رنگدانه نزدیک به طول موج نور‬
‫قرمز باشد یا ساختار بلوری رنگدانه تخریب می شود یا رنگدانه رنگ خود را‬
‫از دست می دهد و پوشش مورد نظر به دست نمی آید ‪ .‬کوچک بودن قطر‬
‫ذرات رنگدانه به تنهایی نمی تواند ضامن خوبی برای پخش باشد چه بسا پس از‬
‫یک پخش مطلوب ذرات دوباره لخته شوند ‪.‬‬
‫در مرحله تولید رنگ عوا مل پخش کننده دو اثر مهم به جای می گذارد ‪)1‬‬
‫کاهش زمان اختالط‬
‫‪ )2‬قابل مصرف شدن رنگدانه ها با قطر بزرگ‬

‫مواد بازدارنده خوردگی‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫تبدیل یک فلز به اکسید آن فلز را خوردگی می نامند اصوال یکی از وظایف‬
‫عمده پوشش های آلی حفاظت از فلزات در برابر خوردگی است با استفاده از‬
‫پوشش های آلی به دو روش می توان میزان خوردگی را کاهش داد‪.‬‬
‫الف) با منفی کردن فوالد و جلوگیری از حل شدن یون مثبت آهن موجود در‬
‫فوالد ‪ .‬در داخل الکترولیت می توان از اکسایش آهن تا حد زیادی جلوگیری‬
‫کرد بدین ترتیب اگر فلز فوالد را به فلزی با فعالیت بیشتر مثل روی یا منیزیم‬
‫متصل کنیم در این صورت پتانسیل منفی به آهن القا می شود و از حل شدن به‬
‫صورت یون آهن خودداری می شود به این روش حفاظت کاتدی می گویند ‪.‬‬
‫ب) می توان موادی را افزود که این مواد از حرکت یون های آهن به داخل‬
‫الکترولیت خوداری می کند این روش را خنثی سازی آندی و بازدارنده مربوطه‬
‫را بازدارنده آندی گویند‪.‬‬
‫پودر روی می تواند در رنگ ها سطح فوالد را با روش حفاظت کاتدی از‬
‫خوردگی محافطت کند به شرطی که مقدار روی به کار رفته در فیلم خشک از‬
‫حدود ‪ 95‬درصد وزنی کمتر نباشد ‪.‬‬
‫در بعضی رنگ ها از آب به عنوان حالل استفاده می شود آب محلول در این‬
‫رنگ ها می تواند محیط مستعدی برای خوردگی ایجاد کند اگر این رنگ در‬
‫یک ظرف فلزی ریخته شود احتمال خورده شدن ظرف بسیار زیاد است ‪ .‬رنگ‬
‫های قلیایی استعداد خوردگی کمتری را نسبت به رنگ های اسیدی دارند ‪.‬‬
‫خوردگی در محل درزها بیشتر به چشم می خورد در سال های اخیر به دالیل‬
‫زیادی رنگ های محلول در آب توجه بیشتری را به خود جلب کرده اند به‬
‫موازات آن مواد کمکی مربوط به جلوگیری از خوردگی و ظروف مورد‬
‫استفاده نگهداری این رنگ ها نیز اهمیت پیدا می کند ظروفی که برای رنگ‬
‫های محلول در آب به کار می رود معموال از جنس ورق حلب هستند ورق‬
‫حلب معموال در محیط آبی مستعد خوردگی است و ممکن است با خورده شدن‬
‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫آن رنگ تخریب شود و یا رنگ آن تغییر یابد بنابراین بهتر است برای حفاظت‬
‫آن ها تدابیری اندیشه شود آزمایشات نشان داده است که به وسیله بنزوئات‬
‫نیترات می توان از خوردگی ورقه حلب جلوگیری کرد این ماده یکی از پر‬
‫مصرفترین مواد ضد خوردگی است و بسته به خاصیت اسیدی محیط از ‪ 0.2‬تا‬
‫‪ 0.5‬درصد کل رنگ استفاده می شود ‪.‬‬
‫بنزوات اسید بدون رنگ بی بو و کامال محلول در آب است و برای بدن مضر‬
‫نمی باشد این ماده باید عاری از کلر باشد زیرا که آن ها کارایی تمام بازدارنده‬
‫ها و از جمله بنزوئات سدیم را کم می کند اگر رنگ مورد نظر اسیدی باشد‬
‫افزایش نیتریت سدیم از ‪ 0.1‬تا ‪ 0.2‬نسبت به کل رنگ به تاثیر بنزوات سدیم‬
‫کمک می کند در صورتی که نیتروبنزوات و نیتریت سدیم به صورت جامد‬
‫مورد استفاده واقع شود به صورت یکنواخت پخش نمی شود و عمل بازدارنگی‬
‫ناقص می ماند ‪.‬‬

‫مواد ضد کف‬
‫کف سیستمی است مشتمل از دو فاز گاز و مایع که فاز گاز در مایع پخش شده‬
‫است هنگام کار با دستگاه های مخلوط کن و پر کردن رنگ کف ایجاد می شود‬
‫و این مسئله موجب کند شدن تولید مسدود شدن پمپ ها و لوله ها و افزایش‬
‫هزینه تولید رنگمی گردد لذا باید در زمان تولید رنگ موادی به آن افزود که‬
‫بتوان مانع ایجاد کف می شودو یا آن را از بین ببرد این مواد را تحت عنوان‬
‫مواد ضد کف یا مواد کف زا می شناسند اما از نظر دسته بندی کلی مواد‬
‫افزودنی رنگ می توان آن ها را جزء مواد فعال کننده سطح به شمار آورد‬
‫مکانیزم پیدایش کف از لحاظ فیزیکی به طور کامل و واضح مشخص نیست لذا‬
‫در مورد عملکرد آن مکانیزم های متعددی معرفی شده است که هیچکدام به‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫صورت همگانی پذیرفته نشده است و در هر موردی قابل استفاده نیستند ‪.‬هر‬
‫چند که عوامل فیزیکی متفاوتی از قبیل گرانروی فعالیت سطحی حاللیت‬
‫خاصیت کشسانی فیلم محاط کننده حباب های هوا یا گازهای دیگر و سرعت‬
‫خروج مایعات موجود در این فیلم ها در پیدایش و پایداری کف موثرند اما تمام‬
‫تئوری های ارائه شده داللت بر این دارد که بین خواص ماده ضد کف و کشش‬
‫سطحی ماده کفزا و محلول کف کننده رابطه مهمی وجود دارد ‪.‬‬
‫دخالت این همه عوامل مختلف در سیستم کف روابط داخلی بسیار پیچیده ای را‬
‫به وجود می آورد که تشریح میکانیزم پیدایش کف عملکرد مواد ضد کف کنترل‬
‫عملی آنها را مشکل می سازد ‪.‬‬
‫انتخاب مناسب ترین و موثرترین ماده ضد کف یا کف زا یک مسئله نسبتا‬
‫مشکل است اما قوانین زیر هر چند که مشکل هستند می توانند می توانند کمک‬
‫زیادی در این امر باشد‪.‬‬
‫‪ )1‬کشش سطحی ماده ضد کف باید از کشش سطحی محلول کمتر باشد‪.‬‬
‫‪ )2‬ضد کف باید درون محلول کف کننده خاصیت حاللیت کمتری داشته باشد ‪.‬‬
‫‪ )3‬ضد کف باید در محلول به خوبی حل شود ‪.‬‬
‫‪ )4‬ضد کف نباید با محلول کف کننده واکنش دهد ‪.‬‬
‫‪)5‬ضد کف باید ضریب گسترش باالیی داشته باشد ‪.‬‬
‫‪ )6‬ضد کف نباید اثرات زیان آور در محصول نهایی داشته باشد ‪.‬‬
‫‪ )7‬ضد کف نباید بو ومزه خاصی از خود بر جای بگذارد‪.‬‬
‫‪ )8‬ضد کف نباید موجب تجمع رنگدانه یا ناپایداری محلول شود‪.‬‬
‫مهمترین مواد ضد کف سیلیکون ها و بعضی الکل های شش الی ده کربنه‬
‫طبیعی مشتقا ت پلی اتیلن اکساید و پلی پروپیلن اکساید و بعضی از محصوالت‬
‫طبیعی مانند ترپنتین روغن کاج و‪ ...‬می باشد ‪ .‬توصیه می شود که برای‬
‫استفاده از نوع و میزان ‪Wool crease‬و روغن پشم مصرف هر یک از مواد‬
‫‪www.Prozhe.com‬‬
‫کف زا از اطالعات سازنده استفاده شود و حدود ‪ 0.1‬تا ‪ 0.5‬درصد از وزن کل‬
‫را شامل می شود ‪.‬‬
‫یکی از روش های عمومی در صنعت رنگ این است که نصف مواد ضد کف‬
‫مورد نظر را ضمن پخش کردن رنگدانه به مخلوط بیافزاییم تا از تشکیل کف‬
‫جلوگیری شود سپس بقیه مواد ضد کف را در مرحله همرنگ کردن جهت عدم‬
‫تشکیل کف بیشتر در هنگام پر کردن قوطی ها و استعمال رنگ اضافه می کنند‬
‫‪ .‬البته استفاده از دو نوع ماده ضد کف منطقی می باشد زیرا ممکن است یکی‬
‫از آن ها در شرایط سخت پخش رنگدانه موثرتر می باشد و دیگری در شرایط‬
‫نگهداری طوالنی مدت رنگ مفید تر واقع شود‪.‬‬

‫حالل ها‬
‫به طور کلی سه نوع حالل فرار وجود دارد ‪ .‬حالل حقیقی که تمایل به حل‬
‫کردن ماده تشکیل دهنده اصلی الیه دارد حالل نهایی که در صورت استفاده با‬
‫یک حالل حقیقی چنان عمل می کند که گویی یک حالل حقیقی است و رقیق‬
‫کننده یک ماده غیر حاللی است که توسط پوشش تحمل می شود ‪.‬‬
‫پس در یک الک اتیل استات حالل حقیقی و اتیل الکل حالل نهایی و‬
‫هیدروکربن های نفتی رقیق کننده می باشد در یک رنگ شیرابه ای آب را می‬
‫توان به عنوان حالل حقیقی در نظر گرفت اما در یک لعاب آلکید آب ممکن‬
‫است رقیق کننده محسوب شود ‪.‬‬
‫این سوال ممکن است به نظر برسد که چرا باید از ماده ای استفاده کرد که در‬
‫رنگ باقی نمی ماند جواب این است که این ماده موجب خواص اساسی در الیه‬
‫و کاربرد آن می شود به استثنای پوشش های جدیدی که صد در صد جامد‬
‫هستند نظیر پوشش های پودری رنگ را نمی توان بدون استفاده از حالل‬
‫استفاده کرد می توان گفت مهمترین خاصیت حالل کاهش ویسکوزیته به حدی‬
‫‪www.Prozhe.com‬‬
‫است که بتوان پوشش را با قلم مو غلطک غوطه وری و یا پاششی مصرف کرد‬
‫‪.‬‬
‫حالل زمان سفت شدن الیه رنگ را کنترل می کند که در آن به نوبه خود‬
‫توانایی یک الیه نازک رنگ را در مخلوط شدن با الیه نازک رنگ بعدی تحت‬
‫کنترل دارد ‪ .‬به عالوه حالل خواص مهمی نظیر همترازی یا جریان یافتن جال‬
‫زمان خشک شدن دوام تمایل به سینه دادن و سایر مشخصات خوب یا بد در‬
‫رنگ خیس یا الیه رنگ را کنترل می کند‬

‫حالل های نفتی‬

‫این حالل ها عمومی ترین گروه حالل ها ی به کار رفته و در صنعت پوشش ها‬
‫هستند این حالل ها تشکیل شده از هیدروکربن هایی است که از تقطیر و پاالیش‬
‫نفت خام بدست می آید ‪.‬‬
‫انواع هیدروکربن هایی که سریع تر تبخیر می شوند به عنوان رقیق کننده مورد‬
‫استفاده واقع می شوند و در الک ها هیذروکربن هایی که اول خارج می شوند‬
‫مورد استفاده واقع می شوند ‪.‬‬
‫حالل های گروه حد واسط در رنگ های تجاری مورد استفاده واقع می شود ‪.‬‬
‫نفت سفید تا نفت سیاه به عنوان گروه های خروجی از برج تقطیر به مصارف‬
‫حرارتی و روان کاری و کابرد های دیگر می رسد ‪.‬‬
‫مهمترین گروه مورد استفاده در رنگ های تجاری و جال ها از حالل های نفتی‬
‫معمولی و حالل های نفتی سنگین تشکیل شده اند ‪.‬‬

‫حالل های آروماتیک‬

‫این گروه شامل هیدروکربن های حلقوی از تقطیر قطران زغال سنگ یا اجزای‬
‫تقطیر نفتی خاص به دست می آید این هیدروکربن ها معموال ترکیبات شیمیایی‬
‫‪www.Prozhe.com‬‬
‫خالصی بوده و نسبت به هیدروکربن های نفتی حالل های حالل هایی به مراتب‬
‫قوی تر ند به استثنای نفتای با نقطه اشتعال باال حالل های آروماتیک به ندرت‬
‫در پوشش های تجاری استفاده می شود اما در پوشش های شیمیایی و صنعتی‬
‫به کار می روند از آن جایی که حالل های آروماتیک مواد شیمیایی خالص‬
‫هستند نقطه جوش معین دارند در مقایسه با حالل های نفتی که نقطه جوش آنها‬
‫در یک محدوده دمایی خاص قرار دارد ‪.‬‬
‫حالل های آروماتیکی که نقطه جوش پایینی دارند به طور طبیعی سریع تر‬
‫تبخبر می شوند و بهتر خشک می شوند عمومی ترین این حالل ها تولئون با‬
‫نقطه جوش ‪ 110‬در الک ها و مواد صنعتی سریع خشک و بیشتر عمومیت‬
‫دارد ‪.‬‬
‫بنزن حاللی دیگر با نقطه جوش ‪ 79‬کامال سمی در رنگبر ها کاربرد دارد و‬
‫سبب کدری و سفید شدن یک الیه روشن می شود ‪.‬‬
‫زایلین با نقطه جوش ‪ 138‬حاللی دیگر است که در الک ها و مواد صنعتی با‬
‫تبخیر کندتری در آن ها مورد نظر است عمومیت دارد ‪.‬‬
‫نفتا با نقطه اشتعال باال مخلوطی از آروماتیک های کند تبخیر می باشد دامنه‬
‫تبخیر ‪ 149‬تا ‪ 177‬می باشد و مورد استفاده الک ها و مواد صنعتی با قلم مو‬
‫می باشد ‪.‬‬

‫الکل ها – استر ها و کتون ها‬

‫از این حالل ها در رنگ های صنعتی و به خصوص الک ها به مقدار زیادی‬
‫استفاده می شود عمومی ترین آنها شامل ‪:‬‬
‫استون ‪ :‬حاللی بسیار قوی و بسیار سریع تبخیر می شود و سبب تیره شدن‬
‫رنگ می شود ( استفاده در رنگ بر ها)‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫اتیل استات ‪ :‬یک حاللی است بسیار سریع تبخیر می شود و استاندارد برای‬
‫استفاده الک ها می باشد و هزینه کمی دارد ‪.‬‬
‫بوتیل استات ‪ :‬یک حالل بسیار خوب با نقطه جوش متوسط برای الک ها و‬
‫مقاومت خوبی در مقابل تیره شدن از خود نشان می دهد ‪.‬‬
‫اتیل الکل و بوتیل الکل همانند حالل های باال در الک ها به کار برده می شود ‪.‬‬
‫سایر کتون های معمول در الک ها مصرف می شوند متیل اتیل کتون و متیل‬
‫ایزو بوتیل کتون ( با تبخیر آهسته تر ) که بسیار قوی و با قیمت ارزان می‬
‫باشند ‪.‬‬
‫بسیاری از حالل های کند تبخیر گاهی در الک ها برای جلوگیری از تیرگی و‬
‫یا مصرف با قلم مو به کار می رود در میان فراورده های عمومی می توان از‬
‫الکتان ها و سلو سولو و کریپتون نام‬
‫( ‪ ) cello solve‬نام دارد ‪.‬‬

‫عمليات‌هاي واحد رنگ‌سازي‬

‫تعريف قابل قبول عمومي عمليايت واحد توسط ‪ AD Little‬درسال ‪1915‬‬
‫ارايه شده است هر فرايند شيميايي درهر مقياسي كه اجرا گردد را مي توان به‬
‫يك سري تنظيمات كه به نام عمليات واحد ناميده مي شود تحليل نمود مانند پودر‬
‫كردن خشك كردن در كوره قرار دان كريستاليزه كردن فيلتر كردن تبخير كردن‬
‫الكتروليز كردن وغيره ‪ .‬كارخانجات توليدي معموال ازنظر فيزيكي شامل يك‬
‫سري ماشين آالت توليدي (نظير راكتور ‪ ،‬فيلتر ‪،‬خشك كن) هستند كه يك سري‬
‫عمليات واحد را به ترتيب صحيح مورد نياز انجام مي دهند‪ .‬ظرفيت يك خط‬
‫توليدي (يعني مقداري كه مي تواند توليد نمايد) نمي تواند بيشتر از ضعيف ترين‬
‫واحد آن باشد‪.‬‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫روش هاي مختلفي براي طبقه بندي اين عمليات واحد وجود دارد و حدود ‪25‬‬
‫عمليات معين شده اند عمليات واحدي كه بيشتر به توليد مواد رنگزا و مواد‬
‫واسطه مربوط هستند عراتند از ‪:‬‬
‫الف‪ -‬جابجايي مواد‬
‫ب‪ -‬جذب و جذب سطحي‬
‫ج‪ -‬تقطير‬
‫د‪ -‬استخراج مايع – مايع‬
‫ه‪ -‬جداسازي جامد‪ -‬مايع (فيلتراسيون)‬
‫و‪ -‬تبخير‬
‫ز‪ -‬كريستاليزاسيون‬
‫ح‪-‬همزدن‬
‫ط‪ -‬خشك كردن‬
‫ي‪ -‬كاهش اندازه ذرات جامد‬
‫در طي ‪ 50‬سال گذشته عمليات واحد سريعتر از تكنولوژي فرايند پيشرفت كرده‬
‫است قسمتي از اين فرآيند تكامل همراه با تغيير در تجهيزات و ابزار دقيق بود ه‬
‫است كه اخيرا با كامپيوتري شدن اين عمليات منجر به كاهش پيوسته عمليات‬
‫دستي شده است ‪ .‬پيشرفت بهبود در جابجايي مواد نيز در كاهش نياز به نيروي‬
‫انساني و معرفي الگوهاي مختلف كار براي اپراتورها مهم بوده است‪ .‬در‬
‫چنددهه اخير به جاي بيل زدن از جابجايي مكانيكي و به جاي نيروي انسانياز‬
‫اسنل جديدي از مهندسين ابزاري و اپراتورهاي كامپيوتري استفاده شده است‪.‬‬
‫آناليز برخي از فرآيندهاي واحد مهمتر نشان داده كه چگونه هر عمليات واحد‬
‫جداگانه به يكديگر متصل مي شوند و عمومي ترين ترتيب آن عبارتست از‬
‫جابجايي مواد (واكنش ) همزدن – فيلتراسيون – خشك كردن – خرد كردن‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫اين عمليات واحد در تابهاي مهندسي شيمي پايه بخوبي بررسي شده اند ولي در‬
‫مورد كاربرد آنها در صنايع مواد رنگزا مطالب بسيار كمي نوشته شده است‪.‬‬
‫دليل آن اين است كه هيچ عملياتي و يا هيچ ماشين مورد نيازي فقط مخصوص‬
‫مواد رنگزا نيست در حقيقت بايد گفت كه اكثر توليدكنندگان مواد رنگزا مجبور‬
‫هستند دستگاه هايي را استفاده كنندكه ابتدا براي وظايف ديگري (در مقياس هاي‬
‫بزرگتر ) در صنايع مختلف طراحي شده اند‪ .‬اگرچه ممكن است برخي از‬
‫عمليات واحد اصلي و كلي را براي بحث در توليد مواد رنگزا انتخاب نمود‪.‬‬

‫راكتور به تنهايي معموال نقطه مركزي كارخانه است‪ .‬ولي اين نه بدان معني‬
‫است كه مهمترين مرحله توليد است و نه اينكه بيشتر هزينه عمليات يا سرمايه‬
‫را به خود اختصاص مي دهد عمليات بعد از واكنش اغلب به نام مراحل تكميلي‬
‫ناميده مي شوند اين عمليات در هر محصول متفاوت است و مواد واسطه ( كه‬
‫در صورت اعلي بودن بدون خشك كردن مصرف مي شوند ) به عمليات تكميلي‬
‫كمتري نسبت به مواد رنگزا نياز دارند‪.‬‬
‫تقطير اغلب مرحله كليدي جداسازي و خالص سازي موادواسطه مايع يا‬
‫برگرداندن حالل است ‪.‬اين عمليات به اهميت جداسازي جامد مايع شامل‬
‫كريستاليزاسيون ‪،‬جداسازي توسط فيلتراسيون و خشك كردن نهايي در صنايع‬
‫مواد رنگزا نمي باشد‪.‬‬

‫پركردن مواد‬
‫انواع انتخاب موجود براي نحوه پركردن مواددر ابتداي خط توليد در مخازن‬
‫تعذيه مايع و يا تجهيزات پركردن جامدات به طرف مختلفي به ظرف واكنشي‬
‫مربوطه متصل است در مورد ظروف واكنشي روباز تنظيم دقيق رابطه ها كه‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫مي توانند چند گونه باشند ساده تر از ظروف واكنشي در بسته است كه نياز به‬
‫چندين سوراخ پر كردن دارند تا بتوان پارامترهاي فرايند را اندازه گيري كرد‬
‫پركردن مواد در راكتورها در طي عمليات در فشارهاي باالتر از فشار جو‬
‫محدود به گازهايي نظير هيدروژن يا آمونياك مي باشند كه خود تحت فشار‬
‫نگهداري مي شوند‪.‬‬
‫محدوده وسيعي از قيف ها تغذيه كننده انتقال دهنده ها پركننده ها و شيرهاي‬
‫مدرج بچ از نظر تجارتي در دسترس هستند پركردن جامدات ممكن است تحت‬
‫تاثير خطرات الكترو استاتيك قرار گيرد و پركردن مايعات آتش گير نيز نياز به‬
‫توجهات مخصوصي دارد افزايش كنترل شده خمير مشكل تر از مايعات و‬
‫پوردهاست ومعموال آنقدر دقيق نيست‪.‬‬
‫بررسي فرآيندهاي توضيح داده شده نشان مي دهد كه بسياري از مواد و واكنش‬
‫گرها شرايط جابجايي و پركردن مخصوص به خود را دارند براي مثال اسيد‬
‫نيتريك ‪ ،‬اولئوم و اسيد كلرو سولفونيك نياز به مخازن منفذدار با جنس خاص‬
‫دارند به طورمشابه توجهات ويژه اي در ارتباط با تخليه گازها وجود دارد به‬
‫عنوان مثال گاز دي اكسيد گوگرد نياز به سيستم جذب قليايي ساده دارد ولي‬
‫گازهاي اسيدي ديگر نظير كلريد هيدورژن نياز به سيستم هاي پيچيده تري‬
‫دارند‪.‬‬
‫عمليات جابجايي مواد كه مقدم بر پركردن است و يا مربوط به جداسازي‬
‫محصول مي شود مهم مي باشد و بايد با شرايط خط توليد متناسب باشد جامدات‬
‫در بشكه ويا كيسه توسط ليفت تراك چنگالي و برروي تخته پالت جابجا مي‬
‫شوند تاسيسات جديدتر بخصوص براي اين نوع جابجايي مواد طراحي شده اند‬
‫مايعات نيز در بشكه جابجا مي شوند ولي در صورت امكان بايد در مخازني به‬
‫صورت بالك نگهداي شده و از طريق لوله توزيع شوند‪.‬‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
‫يخ به صورت روزافزوني با استفاده از يخ سازهاي مدرن در خط توليدتوليد مي‬
‫شود و حل و نقل دستي كاهش يافته است وقتي مقادير زيادي يخ در واحدهاي‬
‫توليد موار رنگزاي آزو مورد نياز باشد مي توان آن را در انبار (‪50‬تني )‬
‫نگهداري كرد و به صورت پنوماتيك مثال ‪ 15‬تن در ساعت توزيع شود‪.‬‬

‫واكنش و هم زدن‬
‫فرايندهاي توليد كه در فصل قبلي براي توليد مواد واسطه و مواد رنگزا توضيح‬
‫داده شد به داليل ارايه شده تقريبا همه آنها در مخازن داراي همزن وبه صورت‬
‫عمليات بچ انجام مي گيرند اين مخازن داراي ظرفيتي بين ‪ 1000‬تا ‪45000‬‬
‫ليتر (‪ 250‬تا ‪10000‬گالن) مي باشند و ا زجنس چدن ‪ ،‬فوالدزنگ نزن ويا‬
‫انواع ديگر فوالد توليد شده و ممكن است داراي روكش شيشه اي (لعابي )‬
‫سربي الستيكي آجري و يا سفالي باشند گاهي اوقات راكتورهاي تيتانيوم براي‬
‫موارد بخصوصي تلويد يم شوندتانك هاي عماليت تكميلي مي توانند از جنش‬
‫موادي نظير الياف شيشه اي تقويت شده باشند خم هاي چوبي و افراد مورد نياز‬
‫براي توليد آنها تقريبا ديگربه چشم نمي خورد‪.‬‬
‫هر راكتور يا خزن واكنشي از مواي توليد مي شودكه قبال تحت شرايط واكنش‬
‫آزمايش شده اند اين مخازن مي توانند به سيستم هاي همزدن گرم كردن ويا خنك‬
‫كردن و سوراخ منافذ الزم كه ممكن است يك كندانسور باو يا بدون سيستم‬
‫تنظيف گازهاي خروجي باشد مجهز شوند عالوه بر آن سيستم هاي متفاوتي‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫باري اندازهي گيري و نشان دادن درجه حرارت فشار و ‪ PH‬نيز مي تواند‬
‫موجود باشد‪.‬‬
‫عبارت همزدن مناسب به هيچ وجه به آن سادگي كه به نظر مي رسد نيست‬
‫چون اپتيمم كردن ميزان خلوط شدن ويسكوزيته و پارامترهاي سوسپانسيون‬
‫همراه با انتقال حرارت مورد نياز طراحي پيچيده اي مي باشد سيستم هاي‬
‫مهزدن بسيار خاص فقط مناسب واحدهاي تك محصولي هستند به علت فراوان‬
‫تر بودن واحدهاي چند محصولي سيستم همزدن معموال به صورت مصالحه‬
‫براي حالت متوسطي طراحي شده است تا نياز فرآنيدهاي هم شديد و هم ماليم‬
‫را برآورده نمايند‪.‬‬
‫از همزن هاي هم با سرعت باال و هم با سرعت پايين استفاده مي شود طرحهاي‬
‫اصلي دو سيستم اصلي با سرعت پايين پارويي و لنگري را همراه با سه نوع‬
‫پروانه براي سرعت هاي باال را نشان مي دهد تمام اين همزن ها براي خم هاي‬
‫روباز يا ظروف واكنشي سربسته مناسب هستند براي مثال نوع پارويي سده را‬
‫مي توان به گونه اي تغيير و تطبيق داد تا از تيغه هاي عمومي يا مايل وهمچنين‬
‫بازوهاي صليبي جند مرحله اي استفاده نمايد‪.‬‬
‫شكل هندسي ظرف واكنشي همراه با نوع همزن استفاده شده نياز يا عدم نيزا به‬
‫بافل را معلوم ميكند سه روش متداول انتقال حرارت براي گرم كردن يا خنك‬
‫كردن را همراه با همزن هاي توربيني نشان داده است ليكن استفاده كويل باعث‬
‫مشكالتي از جمله باقي نگهداشتن مواد در موقع تخليه سوسپانسين هاي غليظ‬
‫ميشود‪.‬‬

‫فيلتراسيون‬
‫قبل از انتخاب روش مناسب جداسازي جامد – مايع در نظر اشته باشيم كه فرم‬
‫فيزيكي محصول بايد اپتيمم شود كريستاليزاسيون در راكتور و يا در اغلب‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
‫موارد در يك مخزن جداسازي يا تغريق نياز به كنترل دقيق دارد تا محصولي با‬
‫فرم فيزيكي يكنواخت و رضايت بخش و قابليت تكرار پذيري مجدد به دست آيد‬
‫فيلترصحيحي بايد طوري انتخاب شود تا بهترين نتياج از نظر سرعت‬
‫فيلتراسيون و ماكزيمم خارج سازي مايع حاصل شود عموما سوسپانسيون ها با‬
‫درصد جامد ‪ 1‬تا ‪ 10‬درصد فيلتر يم شوند واين ميزان تا حدي بايد باال باشد تا‬
‫همزدن سوسپانسيون ميسر باشد كريستاليزاسيون تحت تاثير تكنيك هاي زير‬
‫قررا مي گيرد‪:‬‬
‫تغيير در شرايط واكنش‬ ‫‪-1‬‬
‫خنك كردن محلول تا زيرنقطه كريستاليزاسيون‬ ‫‪-2‬‬
‫تبخير حالل‬ ‫‪-3‬‬
‫تغريق توسط رقيق كردن با آب (معموال با افزايش آب )‬ ‫‪-4‬‬
‫تنظيم ‪ PH‬با اسيديا قليا براي تشكيل رسوب‬ ‫‪-5‬‬
‫رسوب دادن توسط نمك به وسيله افزايش يك كاتيون معدني (معموال‬ ‫‪-6‬‬
‫سديم به فرم نمك طعام )‬
‫اين يك جنبه مهم توسعه فرآيند است كه در اكثر اوقات توجه الزم به آن نمي‬
‫شود چون عاله بر تمام جنبه هاي شيميايي فيزيكي وارد ديگر در وضعيت و‬
‫كاركرد يك واحد توليدي مي تواند وجود داشته باشد مشكالت فرم فيزيكي در‬
‫مواردي كه چند محصول بايد با استفاده از يك فيلتر منفرد جدا شوند بيشتر مي‬
‫شود‬
‫انتخاب فيلتر براساس فرم فيزيكي محصول است و بايد امكان دسترسي به‬
‫ظرفيت فيلتراسيون موجود را در نظر داشت در عمل اين بدان معني است كه‬
‫فرم فيزيكي را بايد به طوري اپتيمم كرد تا مناسب فيلتر موجود شود و يا در يك‬
‫واحد توليدي جديد بهترين تركيب فرم فيزيكي را همراه با موثرتيرين هزينه و‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫كارايي فيلتراسيون ايجاد نمود معيار ديگر كه اغلب مشكل زا است نياز به‬
‫شتشوي محصول است‪.‬‬
‫انتخاب فيلتر براي جداسازي محصول به طور جداگانه تحت عناوين زير در‬
‫نظرگرفته مي شود‬
‫فيلترهاي خالء‬ ‫‪-1‬‬
‫فيلترهاي فشاري‬ ‫‪-2‬‬
‫پرس هاي فيلتر‬ ‫‪-3‬‬
‫پرس هاي ديافراگم‬ ‫‪-4‬‬
‫فيلترهاي خال مداوم‬ ‫‪-5‬‬
‫سانتريفيوژها‬ ‫‪-6‬‬
‫فيلترهاي غربال‬ ‫‪-7‬‬
‫فيلترهاي ناشن (خالء)‬
‫اين فيلتر ساده ترين نوع فيلتر بچ است و بسته به نياز محصول براي عمل تت‬
‫خال يا نيروي جاذبه توليد يم شوند اين فيلتر شامل يك مخزن يا جبعه با پايه‬
‫مشبك جهت نگهداشتن واسط فيلتر مي باشد در اول به صورت مقياس بزرگ از‬
‫ابزار آزمايشگاهي مربوطه طراحي و تنيه مي شود اصوال فيلتراسيون ر ا كه‬
‫معموال براي تمام فيلترها كاربرد دارد را به صورت اخص در مورد فيلترهاي‬
‫ناش نشان مي دهد‪.‬‬
‫جنس واسط فيلتر م يتواند از منسجوات بافته شده ( نظير پنبه و يا درسال هاي‬
‫اخير الياف مصنوعي ) ويا سفال هاي متخلخل سرامي باشد واسط دوم قار به‬
‫جمع آوري ذرات تا ‪ 1‬ميكرون در مقايسه با ‪ 10‬ميكرون براي پارچه مي باشد‬
‫اين بدان معني است كه كور شدن ( مسدود شدن خلل و فرج ) به طور بالقوه‬
‫مشكل بيشتري ايجاد مي كند گر چه اين مطلب توسط شستشوي آسان تر جبران‬
‫يمشود‬
‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫درگذشته بسيار از مواد واسط توسط اين نوع فيلترها فيلتر مي شدند ولي ديگر‬
‫جايگزين هاي پيچيده تر و بهتري جاي آنها را گرفته است كه هم كارايي‬
‫بيشتري دارند و هم از خطر در معرض قرار گرفتن كارگران با موادبالقوه‬
‫خطرناك در طي فرايند تخليه فيلتركيك ممانعت بعمل مي آيد‪.‬‬

‫فيلترهاي فشار‬
‫فيلترفشار اساسا يك فيلتر ناش محصور است كه تحت فشار در قسمت فوقاني‬
‫در مقايسه با سيستم تحت خال در قسمت تحتاني پر مي كند مزيت اصلي به غير‬
‫از محصوربودن حال ها يا بخارات ناطبوع ديگر امكان تخليه مكانيكي آب‬
‫استفاده بازوهايي برروي يك شفت مركزي است اين بازوها مي توانند به عنوان‬
‫همزن نيز استفاده شوند تا فيلتر كيك را دوباره به صورت سوسپانسيون درآورده‬
‫و شستشو با راندمان باال را بدست دهد ‪.‬‬

‫پرس هاي فيلتر‬

‫قديمي ترين جايگزين نشا براي فيلتراسيون بچپرس صفحه و قاب است كه‬
‫معموال براي مواد رنگزا و مواد واسطه استفاده مي شود پرس فيلتر هنوز هم‬
‫انعطاف پذيرترين فيلتر چند محصولي است چون يك مساحت فيلتراسيون و‬
‫شستشوي بزرگ و اقتصادي را فراهم مي آورد‪.‬‬
‫ساده ترين فرم با استفاده از صفحات وقاب هايي از جنس پلي پروپيلن يا فلزاي‬
‫با روكش الستيكي به جاي وسايل چوبي قديمي توسعه داده شده است صفحات‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫قابل برگشت و عمليات اتوماتيك در تاسيسات جديدتر استاندارد شده اند نماي‬
‫خارجي يك پرس مكانيزه كوچك است‪.‬‬

‫پرس هاي ديافراگم‬

‫پرس فيلتر صفحه دار قابل برگشت از طريق تجهيز كردن يك درميان صفحات‬
‫فيلتر با يك غشاي انبساط پذير به گونه بيشتري بهبود يافته است پرس فيلتر‬
‫غشايي يا پرس ديافراگم همان مقدار آب در خمير باقي مانده را در فشار‬
‫فيلتراسيون ‪ 50‬درصد پايين تر توليد مي كند در مواقعي كه بعداز فيلتراسيون‬
‫نياز به شستشو باشد پرس هاي ديافراگم دريك سيكل زماني كوتاهتر قدرت هاي‬
‫خمير محصول باالتري نسبت به فيلترهاي سنتي ايجاد مي كند‬
‫اين مفهوم به پرس فيلتر اتوماتيك عمودي توسعه يافته است همچنين اين‬
‫فيلترگاهي اوقات فيلتر فشار ناميده مي شود كه گيج كننده است روش متفاوت‬
‫ديگري برپايه اصول ديافراگم به صورت فيلتر وي سي استوانهاي شكل ظهور‬
‫ميابد كه يك تك اطاقك دواربزرگ دارد چون اين فقط يك جزء از مساحت‬
‫فيلتراسيون پرس هاي فيلتر است بريا حجم هاي باالي خيمر دارد با اينكه عمق‬
‫خمير بيشتر مي باشد‪.‬‬

‫فيلترهاي تحت خال مداوم‬

‫زماني كه نياز به عمليات مداوم اتوماتيك براي رفع حاجت فرآيند يا نيازهاي‬
‫درگير باشد از فيلترهاي جايگزين متعددي برپايه اصول متحرك بودن منطقه‬
‫فيلتر كردن در مقايسه با حالت غيرمتحرك قبلي استفاده بعمل مي آيد‪.‬‬
‫فيلتر بشكه اي چرخان تحت خال به طور وسيعي در واحدهاي توليدي مداوم تك‬
‫محصولي استفاده مي شود چون طيف وسيعي از پارجه هاي فيلتري قابل تهيه‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫هستند و به عالوه راندمان شستشوي خصوصا بااليي دارد فيلترهاي ديسك‬
‫برپايه اصول مشابهي با فيلترهاي چرخان كار مي كنند ولي از چند ديسك نازك‬
‫برروي يك شفت به جاي بشكه تشكيل شده اند‪.‬‬
‫پيشرفت ديگر اخيرتري كه وظيفه مشابهي را تامين م كند فيلر نواري تحت خال‬
‫است كه نسبت به دو فيلتر تحت خال چرخان و پرس هاي متعدد فيلتربريا‬
‫جداسازي مواد رنگزا طراحي شده است در فيلترهايي كه برپايه اصول سيني‬
‫هاي متحرك و پارچه مداوم كار مي كنند سيني خال تحت خال قرار ميگيرد و‬
‫فيلتراسيون در حالي رخ مي دهد كه سيني و پارچه با سرعت يكسان به طرف‬
‫جلو حركت مي كند در پايان خال آزاد مي شود و سيني تحت تاثير هوا قرار مي‬
‫گيرد سپس پارچه به طرف جلو حركت مي كند در حالي كه سيني به سرعت به‬
‫نقطه شروع خود بريا يك سيكل جديد برمي گردد‪.‬‬

‫سانتريفيوژها‬
‫فيلترهاي سانتريفيوژ براساس چگونگي جداسازي جامد به دونوع اصلي تقسيم‬
‫مي شوند در نوع بستر ثابت كيك جامدات در ديواره ظرف باقي مي ماند تا به‬
‫طور دستي يا اتوماتيك با استفاده از مكانيزم چاقوقي برداشته شود در نوع بستر‬
‫مترك كه براي عمليات مداوم مناسب تر است موادجامد در طول ظرف با‬
‫استفاده از يك قالب ظرف كه يك پيستون يا سنبه مي باشد حركت مي كند اين‬
‫فيلترها شامل انواع متعددي مي باشندكه برخي در توليد مواد واسطه بكرا مي‬
‫رود البته اين استفاده كمتر از پرس ها و فيلترهاي فشار و خال مي باشد‪.‬‬

‫فيلترهاي غربال‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫واژه غربال كردن براي فيلتراسيون هايي بكار مي رود كه شامل زدودن و‬
‫برداشتن مقدار كمي كاتاليزور مواد نامحلول ناخواسته يا جداسازي مواد جاذبي‬
‫نظير ذغالي زماين كه براي زدودن ناخالصي هاي محلول استفاده مي شود‬
‫باشند بسياري از مثال ها كه قبال در مورد وسايل جداسازي محصول توضيح‬
‫داده شده (نظير پرس ها يا سانتريفيوژها ) مي توانند بعنوان فيلترهاي غربال‬
‫بكار روند ولي وسايل بخصوصي نيز نظير فيلتهيا فشنگي و فيلترهاي ورقه اي‬
‫براي اين منظور طراحي شده اند‪.‬‬

‫خشك كردن‬
‫از خشك كردن هرگاه كه ميسر باشد بعلت هزينه هاي انرژي همراه با اتالف‬
‫اجتتناب ناپذير در حمل و نقل صرفنظر مي شود ولي بهرحال مواردمتعددي‬
‫وجود داارد كه محصوالت معموال به فرم خمير تخليه شده از فيلتر بايد خشك‬
‫شوند حتي با اپتيمم كردن فرم فيزيكي مقدار آب خميرها در محصوالت مختلف‬
‫در محدوده بين ‪ 20‬تا ‪ 80‬درصد تغيير مي يابد‪.‬‬
‫معيارهاي اصلي براي انتخاب خشك كن عبارتند از ‪:‬‬
‫‪ -1‬مقايس از نظر كميت مقدار محصول و ميزان آب كه بايد زودنه شود‬
‫‪ -2‬فرم فيزيكي و خصوصيات جابجايي واد تغذيه شده ورودي‬
‫‪ -3‬هرخطر و يا مشكالت تجزيه مربوط به محصول ( يا بخار)‬
‫‪ -4‬خواص فيزيكي محصول‬
‫‪ -5‬فرم فيزيكي مورد نياز براي فرآورش بعدي يا عرضه محصول به بازار‬
‫‪ -6‬هزينه ها سرمايه اوليه و هزينه هاي عملياتي براي هر واحد توليد‬
‫انواع خشك كن هاي زير در دسترس هستند‬
‫‪ -1‬كوره ها‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫‪ -2‬خشك كن هاي خال با همزن‬
‫‪ -3‬خشك كن هاي فيلتر‬
‫‪ -4‬خشك كن هاي اسپري‬
‫‪ -5‬خشك كن هاي غلطكي‬
‫‪ -6‬خشك كن هاي سيركوالسيون‬
‫‪ -7‬خشك كن هاي بستر سيال‬
‫جنبه هاي عملي اين خشك كن ها د رذيل بررسي خواهد شد و مفاهيم تئوري در‬
‫كتابهاي اختصاصي تر موجود مي باشند‪.‬‬

‫اجاق ها‬
‫انواع مختلف اجاق ها يا كوره ها هوز هم به علت انعطاف پذيريشان عموما‬
‫مصرف مي شوند آنها را مي توان با محدوده وسيعي از محصوالت و در‬
‫مقادير كم مورد استفاده قرار داد مشكل اصلي كوره ها نيازمندي به كارگر زياد‬
‫و برقراي شرايط كاري مناسب در هنگام پر كردن و تخليه است محصول خشك‬
‫شده غالبا به فرم كلوخه است كه نياز به خرد شدن دارد از اين رو اين كوره ها‬
‫بريا مقادير زياد محصول مناسب نيستند بخصوص اگر فرم فيزيكي خاصي نيز‬
‫مورد نياز باشد ‪.‬‬
‫به غير از اجاق هاي قديمي گاز سوز يا حرارت داده شده توسط بخار آب‬
‫تغييرات شامل اجاق هايي كه هواي گرم جريان يافته توسط جريان الكتريي‬
‫گرمتر مي شوند و يا كوره هاي تحت خال كه با بخار آب حرارت داده مي شوند‬
‫مي باشد حتي با وجود اين تمهيدات زمان سيكل خشك شدن بين ‪ 12‬تا ‪ 36‬ساعت‬
‫است‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫اجاق هاي مايكروويو هنوز هم در مرحله تكامل جهت استفاده در توليد مواد‬
‫زنگزا مي باشند‬

‫خشك كن های خال با همزن‬

‫جايگزين اصلي بريا خشك كردن به صورت بچ خشك كن همزن دار است كه يا‬
‫به صورت مخازن عمودي ويا دراكثر موارد به شكل استوانه هاي افقي مي‬
‫باشد و در فشار كاهش يافته عمل مي كنندعملكرد در خال مراقبت و نگاه داشتن‬
‫را تسهيل مي كند و محصول معموال مخلوطي از پودر و كلوخه هاي كوچك‬
‫است كه يا تقسيما قابل استفاده هستند و يا فقط نيازكمي به خرد كردن بعدي‬
‫دارند اين خشك كرن ها را مي توان براي ورودي هاي مايع يا خمير مورد‬
‫استفاده قرار داد ولي محصوالتي كه از طريق يك مرحله چسبانك خشك مي‬
‫شوند بريا اين منظور مناسب نيستند خشك شدن سريع تحت شرايط عمالتي‬
‫براي محصوالتي كه‬ ‫كنترل شده متعدد خصوصا مزيتي است‬
‫نسبت به هوا و گرما حساس هستند‪.‬‬
‫خشك كن پارويي يك طرح بخصوص براي نوع استوانه اي با گرمايش داخلي‬
‫وخارجي كنترل شده تحت خال را نشان مي دهد هزينه عمالتي اقتصادي براي‬
‫اين نوع خشك كن ‪ 5/1‬كيلوگرم بخار و ‪ 1/0‬كيلووات انرژي الكتريكي براي هر‬
‫كيلوگرم آب تبخير شده ادعا شده است‬

‫خشك كن هاي فيلتر‬

‫در صورت امكان دايم كردن عمليات بچ معموال جداكانه فيلتراسيون و خشك‬
‫كردن مطلوب است خشك كن هاي فيلتر نسبتا به ندرت مشاهده مي شود چون‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫آنها بايد شرايط هر دو عمليات را به طور همزمان تامين كنند فيلترهاي شار‬
‫بهترين مثال از حالت خشك كردن اختياري مكمل مي باشد‬
‫بهرتين نتايج وقتي حاصل مي شود كه محصول به فرم ذرات بزرگ در يك‬
‫محلول آبي با درصد جامد كل باال موجود باشد اين شرايط بستر يكنواخت مورد‬
‫نياز را با مقاومت پايين نسبت به جريان هواي گرم بكار رفته بعد از فيلتراسيون‬
‫تامين مي كند‪.‬‬
‫خشك كن هاي اسپري‬
‫خشك كردن اسپري عمليات مداوم است كه در آن يك ورودي سيال دريك تك‬
‫مرحله به يك پودر خشك تبديل مي شود اين روش بخصوص براي مواد‬
‫رنگرزي و پيگمنت ها مهم است چون اندازه ذره دقيق همراه با ميزان پايين‬
‫گرد و غيار در يك واحد توليدي امن تحت شاريط عراي از آلودگي حاصل مي‬
‫شود البته اين روش كاراترين روش خشك كردن از نظر انرژي بخصوص‬
‫براي محصوالتي كه جهت انتقال فيزيكي ماده اوليه نياز به رقيق سازي دارند‬
‫نمي باشد ولي در عوض محصولي به صورت ذره آماده براي فروش و بدون‬
‫نياز به خرد كردن بعدي توليد مي شود مانند تمام عمليات مداوم اجرا و امتداد‬
‫طوالني توليد بااستفاده از شراط بهينه نتايج بهينه بهترين نتايج اقتصادي راارايه‬
‫مي دهد‬
‫نمودار گردش نمونه اي از يك سيستم جريان مشترك افشان تغذيه ريزپاش‬
‫وعبور جريان هواي گرم به داخل اطاقكي كه جريان مغشوش ايجاد مي كند را‬
‫نشان مي دهد محصول شك شده در پايه پايين جمع آوري مي شود هرگونه خاكه‬
‫و گرده موجود در گاز خروجي در يك جداسازگرجامد سيكلون ياخانه كيسه اي‬
‫گرفته مي شود براي صرفه جويي در انرژي گاز خروجي ممكن است در يك‬
‫تميز كننده متراكم كننده نگهداري مي شود و گاز خشك كننده دوباره به سيستم‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫بازگردانده شود خشك كن اسپري دماغه دار را از نوع برج در مقياس كامل‬
‫نشان مي دهد كه ظرفيت تبخير حدودي را دارا مي باشد‪.‬‬
‫در طرح استانداري كه در شكل نشان داده شده است از يك ريزش دوار استفاده‬
‫مي شود و محصول خشكي با ميانگين اندازه درات را اصل مي نمايد طرح‬
‫جايگزين ديگري كه حب يا دانه با ميانگين اندازه را بدست مي دهد يك طرح‬
‫اطاقك بلند است كه ازيك ريز پاش دماغه اي تحت فشار و يك سيستم توزيع‬
‫هواي گرم استفاده بعمل مي آورد كه يك جريان ثابت را توليد مي كند در هر دو‬
‫مورد خشك كن در حداكثر دماي قابل تحمل براي هر محصول منفرد در مدخل‬
‫ورودي كار مي كند تا حداقل سوخت براي يك ظرفيت تبخير داده شده مصرف‬
‫گردد كنترل دقيق دماي ورودي و سرعت جريان اجازه مي دهد تا دماي‬
‫خروجي كنترل شود كه جهت توليد موادي كه خصوصيات فيزيكي يكنواخت‬
‫دارند بحراني است‪.‬‬

‫خشك كن غلطكي‬
‫براي خشك كردن مقادير كم يا متوسط مايعات يا دوغ آبهاي نرم خشك كن هاي‬
‫غلطكي كه با بخار آب حرارت داده مي شوند راندمان متوسطي با كاربرد‬
‫محدودرا عرضه مي دارند اين خشك كن ها بيشتر براي عمليات مداوم تك‬
‫محصولي مناسب هستد و به قابليت تغيير خشك كن هاي مداوم ديگر نيستند‬
‫چون تنظيم يك محصول بحراني مورد نياز است خشك كن هاي اسپري امروزه‬
‫بيشتر از خشك كنهاي غلطكي مصرف مي شوند بجز مواردبخصوصي كه به‬
‫طور مثال يك فرم دانهاي براي محصول مورد نياز باشد‪.‬‬
‫هر دونوع خشك كن يك غلطكي و دوغلطكي وجود داردكه دومي قابليت تغيير‬
‫بيشتري دارد چون توانايي كاربرد خميرهاي قابل پمپ كردن را دارند البته بايد‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫فاقد كلوخه هايي باشند كه ممكن است براي غلطك مي باشند اصول عملكرد‬
‫بستگي به تشكيل فيلم در سطح خارجي استوانه اي گرم شده چرخان دارد‪.‬‬

‫خشك كن هاي گردش يكسره‬

‫خشك كن هاي سيني مداوم كه در آن مواد در سيني ها حمل مي شوند يك نياز‬
‫انواع خشك كن هاي گردش يكسره مي باشند ولي اين واژه معموال براي انواع‬
‫تسمه نقاله اي آن بكار مي رود مواد برروي يك نوار مشبك سوراخ شده متحرك‬
‫معموال با استفاده از جريان هواي گرم خشك مي شود چون موادي كه خشك مي‪-‬‬
‫شوند نسبت به نوار ساكن هستند عمليات خشك كردن شبيه دميدن هوا از ميان‬
‫يك بسترساكن است به اين دليل يك بستر يكواخت با مقاومت كم نسبت به جريان‬
‫هوا همراه با يك وسيله شكل دهنده نظير اكسترودر مورد نياز است مواد نياز‬
‫كه به فرم خيمر ضخيم و غليظ باشند تا ساختمان دانه اي را كه تقريبا در همان‬
‫اندازه بعداز خشك شدن باقي بماند را حاصل كنداين نيازهاي بخصوص همراه با‬
‫مشكالت نگهداري به شدت كاربرد اين خشك كن ها را براي مواد مواسطه و‬
‫مواد رنگزا محدود كرده است ‪.‬‬

‫خشك كن هاي با بستر سيال‬

‫سيال سازي توسط هويا گرم روش موثري باي خشك كردن بسيراي پوردهاي‬
‫مرطوب و محصوالت گرانولي مي باشد مزاياي اين روش عبارتنداز ‪:‬‬
‫‪ -1‬تماس افي و كاراي هوا ‪ /‬جامد كه منجر به راندمان حرارتي خوبي مي‬
‫شود‬
‫‪ -2‬كاربرد و جابجايي ماليم ذرات در مقايسه با خشك كن هاي دراي همزن‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫اگرچه عمليات مي تواند به صورت بچ انجام گيرد باشد خشك كن هاي با بستر‬
‫سيال براي مقادير باالي موادك ه به صورت عمليات مداوم خشك مي شوند‬
‫موثرتر مي باشد اين عامل همراه با نياز به خواص سياليت بخصوص استفاده از‬
‫اين نوع خشك كن را محدود مي كند‪.‬‬

‫خرد كردن و آسياب كردن‬

‫كاهش اندازه ذرات با روش هاي مختلفي انجام مي شودكه اين روش ها را مي‬
‫توان تحت عنوان خردكردن يا آسياب كردن طبقه بندي نمود‬
‫خرد كردن خشك معموال در آسياب اي ضربه اي انجام ميشود و مقادير قابل‬
‫توجهي گرد وغبار توليد ميشود كه روش هاي شناخته شده اي براي كنترل اين‬
‫مشكل وجود دارد خرد كردن خشك يك نتيجه انكارناپذير خشك كردن در اجاقها‬
‫ميباشد ولي روش هاي مدرن خشك كردن خصوصا خشك كردن مداوم اجازه‬
‫مي دهد كه مواد بدون نياز به مرحله نهايي ريز كردن توليد شوند‬
‫آسياب تيله اي كه يك استوانه توخالي چرخان يا مرتعش مي باشد كه قسمتي‬
‫ازآن با تيله هاي سخت پرشده است هميشه استفاده محدودي در خرد كردن خشك‬
‫دارد چون برداشتن محصول مشكل است اگر جه آسياب تيله اي اهميت تاريخي‬
‫براي آسياب كردن تر داشته است امروزه توسط آسياب شني يا آسياب مهره اي‬
‫كنار گذاشته شده است‪.‬‬
‫آسياب كردن تر براي پيگمنت ها و مواد رنگرزي ديسپرس به طور افزاينده اي‬
‫اهمتي پيدا كرده است بسياري از طرح هاي ثبت شده ايخر بخصوص طرح‬
‫هاي كمپاني شامل استوانه هاي عمودي يا افقي يا همزن هاي متفاوت سرعت‬
‫باال مي باشند وامكان تغذيه و تخليه منداوم مواد وجود دارد‪.‬‬
‫مزايا و معايت انوع آسياب افقي و عمومي توسط بحث شده است و اين مزايا و‬
‫معاي طوري باالنس شده اند كه منجر به آسباب يا شيب دار شده اند كه تركيب‬
‫‪www.Prozhe.com‬‬
‫مزاياي هر دو را داراي مي باشند نموداري از يك نوع آسياب مهره اي عمودي‬
‫است كه داراي همزن است و شكل يك آسياب افقي را نشن مي دهد در هر دو‬
‫نوع از مهره هاي كوچك شيشه اي با همزن هاي با دور باال استفاده مي شود‬
‫هدف به دست آوردن توزيع يكنواخت اندازه ذرات با حداقل ميزانارنژي‬
‫مصرفي است سيستم هاي مختلفي براي حصول اين منظوراستفاده مي شود كه‬
‫شامل يك مرحله آسياب قبلي توسط يك مخلوط كن با نيروهاي برشي متعدد در‬
‫پاتيل تغذيه مي باشد‪.‬‬

‫طراحي و عملكرد واحد توليدي‬

‫عوامل زيادي در طراحي واحد توليي موثر است برخي از آنها عبارتنداز‬
‫‪ -1‬امكانات فني واقتصادي‬
‫‪ -2‬موازنه مواد فرايند‬
‫‪ -3‬موازنه انرژي‬
‫‪ -4‬انتقال حرارت و كنتيك‬
‫‪ -5‬ابزار دقيق و دستگاه‬
‫كه عموما در كتاب هاي شيمي صنعتي بررسي شده است در ميان كتب و‬
‫مقاالت منتشر شده در مورد حفظ و صرفه جويي انرژي يك بررسي مروري بر‬
‫جنبه هاي فرايند بچ صنايع مواد رنگزا نتمركز داشته است عمليات اصلي‬
‫مصرف كننده انرژي به قرار زيراست كه هرحوزه توسط استعداد بهينه سازي‬
‫و توسعه مشخص ميشود‪.‬‬
‫‪ -1‬خشك كن‬
‫‪ -2‬آسياب كردن‬
‫‪ -3‬فرآيندهاي بچ كه نياز به يخ دارند(نظير دي آزوتاسيون)‬
‫‪ -4‬سوسپانسيون جامدات در فاز مايع‬
‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫از آنچه كه تاكنون بيان كرده ايم به وضوح مشخص استكه مهندسين حرفه اي‬
‫فرايند مي بايد قادر باشندكه آموزش دانشگاهي خود را بدون محدود كردن آن با‬
‫دانش پايه و تجربه توليد كنندگان تركيب نمايند‪.‬رشته هاي مهندسي شيمي و‬
‫مهندسي صنايع رنگ علوم توسعه و جهت يافته توسط رياضي ميباشند ولي باي‬
‫تاكيد كرد كه دراين فصل مخصوصا فقط جنبه هاي كيفي عملي آن مدنظر قرار‬
‫گرفتهاند‪.‬‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫طرح ريزي و استقرار ماشين آالت واحدهاي توليدي‬
‫سير تكامل طرح ريزي واستقرار ماشين آالت در ‪50‬سال گذشته به صورت‬
‫نمودار خالصه شده است اين شكل نشان مي دهد كه چگونه مفهوم تعذيه و‬
‫پركردن مواداوليه تحت نيروي جاذبه در ترتيب مراحل تغذيه واكنش فيلتر خشك‬
‫كردن به تدريج با پمپ كردن و روش هاي پيشرفته ديگر انتقال مكانيزه مواد‬
‫تعويض شده و راندمان افزايش يافته است افزايش ارتفاع طبقات مستقيما منعكس‬
‫كننده افزايش اندازه ظروف واكنشي مخازن وتانك ها مي باشد‪.‬‬
‫آخرين قسم شكل كه در كل مفصل تر نشان داده شده بايد بعنوان نمونه در نظر‬
‫گرفته شودو جنبه عمومي ندراد و انتخاب هاي ديگر يشامل طرح هاي استقار‬
‫تك طبقه اي كامالافقي براي عمليات اصلي نيز وجود دارد‪.‬يك نوآوري در‬
‫طراحي مطابق با آخرين نسل هاي واحد توليدي تهيه ماكت هايي در مقياس‬
‫است تا به طرح ريزي و استقرار ماشين آالت كمك كند هزينه باالي اين ماكتها‬
‫توسط استفاده آنها در بهينه سازي موقعيت هاي خطوط لوله و سرويس ها با‬
‫پيچيدگي هاي افزايش يافته توجيه مي گردد‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫كامپيوتري كردن‬
‫درگذشته عمليات موفق فرآيندهاي بچ اساس بستگي به مهارت و تجربه اندوخته‬
‫شده اپراورداشت كدبنيد اين تجربه عملياتي به فرم قابل استفاده در توسعه و‬
‫تكامل طراحيهاي جديد مشكل بود تكامل تدريجي ابزار دقيق همراه با استفاده از‬
‫سيستمهای كنترل باعث شد كه اطالعات بيشتري راجع به فرايند را بتوان ضبط‬
‫كرد و در نتيجه اين امكان فارهم شد تا بتوان متغيرهاي فرايند را در حداقل‬
‫محدود ممكن نگه داشت‬
‫كامپيوتري كردن كامل واحدهاي چند محصولي بچ مشكل تر از واحدهاي تك‬
‫محصولي مداوم است چون اساس پارامترهاي كنترل نسبت به زمان تغيير مي‬
‫كنداولين واح توليدي كامپوتري توسط بخش الي مكمپاني د اوايل دهه ‪1970‬‬
‫ارايه شده وامروزه توسط بسيراي كشورها دنبال مش ود هزنيه اضافي‬
‫كامپويتري كردن منجر به كاهپ ‪ 30‬تا ‪ 45‬درصد در هزينه كاگر مي شود‬
‫غالبته درعوض اپراتورهاي آموزش ديده و مهندسين ابزار دقيق مورد نيزا‬
‫هستند‪.‬‬
‫بهره برداري از واحدهاي توليدي‬
‫موجوديت يك واحد توليدي تك محصولي مداوم جهت توليد فعال حدود ‪95‬‬
‫درصد در ال است و ‪ 5‬درصد باقي مانده كح حدود ‪ 2‬هفته است صرف تمير و‬
‫نگهدراي برنامه ريزي شده ماشين آالت مي شود يك واحد بچ تك محصولي‬
‫موجد فعاليت كنتري داردو حدود ‪ 80‬درصد است زيرا كهپيوستگي كمتر و‬
‫اثرات عمل متقابل بيشتر عمليات منجر به وقفه در كار و يا تعميرات برنامه‬
‫ريزي نشده مي شود در مورد يك واحد چند محصولي كه بريا مثال ‪10‬‬
‫محصول توليد مي كند موجوديت در نتيج بهره برداري به حدود ‪ 50‬درصد مي‬
‫رسد اين رقم به علت فقدان توليد در طي زمان تغيير محصول است كه مشخصه‬
‫اين نوع فعاليت است به غير از جرايم نظافت و زمان آماده سازي در طي تغيير‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
‫محصول هر فاز جديد توليد در ابتدا در كمتر از ظرفيت كامل واحد كار مي كند‬
‫تا آنكه به پايه عمليات دست يافته شود‪.‬‬
‫مقايسه هاي فوق براساس ‪ 168‬ساعت كار در هفته در يك واحد عملياتي است‬
‫در موارد ‪ 5‬روز كار در هفته و يا حاالت مشابه ظرفيت تئوري كمتر خواهد‬
‫بود مي توان آن را با برنامه ريزي درست تعمير ونگهدراي جبران مود‬
‫در طراحي يك واحد جديد سياس¶¶ت چگ¶¶ونگي عمليات هم¶¶راه ب¶¶ا تخمين ظ¶¶رفيت‬
‫تئوري براساس ت¶¶راز اش¶¶تغال فرض¶¶ي پارامتره¶¶اي بح¶¶راني اي هس¶¶تند ك¶¶ه بايد‬
‫درتصميم گيري اندازه يك واحد توليدي در نظر گرفته شوند زماني كهاين اندازه‬
‫توسط برون يابي طوري تخمين زده مي شود كه شامل در نظر گيري تجه¶¶يزات‬
‫مختلف مورد نياز بريا يك سري عمليات واحد باشد آنگاه محاسبا مورد نيزا بريا‬
‫به حداقل رساندن سرمايه گذاري اوليه براي يك توليد م¶¶ورد ن¶¶يزا بس¶¶يار پيچيده‬
‫مي شود‪.‬‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬
 ‫دانشگاه آزاد اسالمي واحد تهران جنوب‬
‫دانشکده مدیریت و حسابداری‬
‫گروه مدیریت صنعتی‬

‫گزارش كارآموزي‬
‫عنوان‪:‬‬
‫رنگ سازي‬

‫محل كارآموزي‪:‬‬
‫شرکت گاما تینر‬

‫ارسال شده جهت استفاده کاربران سایت پروژه دات کام‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬

‫تهيه كننده ‪:‬‬

‫حامی خضری‬

‫‪www.Prozhe.com‬‬