Sinh Lý Động Vật 1

SINH LÝ ĐỘNG VẬT
PGS. TS. Phạm Kim Đăng - Bộ môn Sinh lý – Tập tính Động vật - Khoa Chăn nuôi
PHOTO MẠNH HÀO - 305 Ngô Xuân Quảng - Zalo: 0936381356
Tel.: +0987432772 Email: pkdang@vnua.edu.vn
Giới thiệu môn học
I. Đối tượng, nhiệm vụ
- SLH: h/đ chức năng các cơ quan, bộ máy cơ thể sống theo
quan điểm m xem cơ thể sống là khối thống nhất toàn vẹn và
thống nhất với môi trường dưới sự điều hoà bang TK-TD.
SLH
SLH
SLH
Virus
Thực vật SLH SLH
Động vật VK
SLH SLH
Gia súc Người
Đối tượng: vật nuôi thuần hoá, chọn lọc

CơPHOTO
sở nền tảng
MẠNH HÀO -tiếp thuXuân
305 Ngô kiến thức
Quảng chuyên
- Zalo: khoa
0936381356
Sinh lý động vật
Sinh lý Sinh lý
hệ thống điều khiển các cơ quan chức năng
HF, Cơ-Vận động, nội Tiêu hoá – Hập thu, Trao đổi
tiết, TKTW, TK cấp cao, chat và năng lượng, Máu,
Stress và thích nghi Tuần hoàn, hô hấp, sinh sản,
Bài tiết, Tiết sữa
(6 chương)
(8 chương)
Tài liệu tham khảo
1. Phạm Kim Đăng, Nguyễn Bá Mùi, Cù Thị Thiên Thu, Nguyễn Thị Phương
Giang. Giáo trình Sinh lý động vật (phần 1). Nhà xuất bản Học viện
Nông nghiệp. 2019.
2. Nguyễn Xuân Tịnh, Tiết Hồng Ngân, Nguyễn Bá Mùi, Lê Thị Mộng Loan.
Sinh lý gia sóc, NXB Nông Nghiệp, 1996.
3. ystein V. Sjaastad, K. Hove, O. Sand. Physiology of domestic animals.
Scandinavian Veterinary Press. http://www.scanvetpress.com
4. Robert M. B, Mathew N. L. Physiology (third edition)
5. Bullock J., Boyle J.., Wang M. B. Physiology. 4th Edition. Lippincot
Willians Wilkins, 2001.
6. Roger Eckert, David Randall, Warren Burggen, Kathleen French.
Physiologie animale. 4e Édition. DeBoeck Université, 1999.
7. Tortora G.J., Grabowski S.R. Principes d’anatomie et de Physiologie. 2Ìme
Edition. DeBoeck Université, 1994.
SINH LÝ ĐỘNG VẬT
(Phần 1)

Chương 1. Sinh lý hưng phấn
I. Hưng phấn
1. HF? k/n đ/ứng, p/ứng của tổ chức sống với các kích
thích (cơ thể sống, TĐC)
• Tính HF: cơ vân > cơ tim > cơ trơn

• Qua 2 gđ:
- Tiếp nhận KT (thụ quan)
- Biến KT → dạng E đặc trưng → đáp/ứng

2. Kích thích? tác nhân tác động lên cơ thể (ngoài, trong)
⚫ Ngoài: cơ giới, T0, độ ẩm, a/s, điện ....
⚫ Trong: pH máu, ASTT h.tương, [] các chất trong máu
⚫ Về mặt sinh học: 2 loại
- Thích hợp: gây HF tổ chức tự nhiên, quen thuộc (thụ quan t/ứ)
VD: a/s → mắt, âm thanh → tai
- Không thích hợp: không quen thuộc, ở cường độ nhất định có

thể gây HF. VD: Tát mạnh → .......

Nguyªn vÑn
1. §iÖn tæn thư¬ng
➢ TN Galvani: Tæn thư¬ng
C¬ 1
→ KÕt qu¶: C¬ 2 co
C¬ 2
➢ KiÓm chøng: vi ®iÖn kÕ ®o
+
-
➢§iÖn tæn th¬ng?
Tæn
PHOTO MẠNH HÀO - 305 Ngô Xuân Quảng - Zalo: 0936381356 th¬ng
2. §iÖn ho¹t ®éng KT
C¬ 1
* TN Mateucci:
C¶ 2 c¬ ®Òu co C¬ 2
* TN trªn tim Õch: T©m

nhÜ
(-)
(+) T©m thÊt
→ C¬ co
C¬
➢T/chøc HF (h/®) t¹i ®ã (-), yªn tÜnh (+)

→ 2 vïng chÖnh lÖch ®iÖn thÕ → ®iÖn ho¹t ®éng
3.. Dßng ®iÖn tÜnh (®iÖn thÕ mµng)
→ T/chøc yªn tÜnh, nguyên vẹn, trong vµ ngoµi mµng tæ

chøc sèng cã chªnh lÖch ®iÖn thÕ (ngoµi +) t¹o dßng ®iÖn
gäi lµ dßng ®iÖn tÜnh
§iÖn N¬ron = §iÖn thÕ mµng của

TB TK yên tĩnh, nguyên vẹn -
Vi ®iÖn cùc
→Çch ®o: - Chän n¬ron sîi trôc to
- Vi ®iÖn cùc ®ñ bÐ (  0.5m)

4. C¬ chÕ ph¸t sinh: cÊu tróc mµng, 2 thuyÕt
* ThuyÕt biÕn chÊt
Tæn thư¬ng hay h/® → T§C sinh nhiÒu chÊt ®iÖn gi¶i
(H2CO3 → H+ + HCO3- )
• H+ bÐ → kh/t¸n nhanh → nguyªn vÑn (y/tÜnh)→ (+)
• Ion lín → kh/t¸n chËm, t¹i vïng tæn thư¬ng (h/®)→ (-)
* ThuyÕt mµng (ion mµng): Bernostein, Hogkin, Huxley, Katz

dùa trªn tÝnh thÊm chän läc mµng
protein
- Lç mµng  = 4A0
70-80 A0 photpholipit
- Qua mµng = bÞ & chñ ®éng
protein
❖ Gi¶i thÝch 1: ph©n cùc t¹i mµng do ngoµi nhiÒu ion+ (K+, Na+),
trong nhiÒu ion- (protein-, HCO3-, Cl-) :
- KÝch thíc:Na+=1.9A0, K+=2.6A0

Na+.8H2O >  K+.4H2O→ K+ dÔ qua mµng h¬n
- Chªnh lÖch nång ®é (trong so víi ngoµi mµng)
50mol/kgH2O 400mol/kgH2O
[Na+] = = 1/8 [K+] = = 20/1
440mol/kgH2O 20mol/kgH2O
Nh vËy: [Na+] ngoµi > 8 lÇn trong mµng
[K+] trong > 20 lÇn ngoµi mµng
→K+ trong ra nhanh, m¹nh h¬n Na+ ngoµi vµo (b¬m Na, K qua
vËt t¶i) → K+ hót ion – (Cl-, OH-) trong mµng → dßng ®iÖn tÜnh
→ngoµi +, trong -
❖ Gi¶i thÝch 2: tæn thư¬ng →thay ®æi tÝnh thÊm mµng →
ion - ra ngoµi trung hoµ bít K+ → ®iÖn tæn thư¬ng cã
E<®iÖn thÕ mµng
❖ Gi¶ithÝch 3: h/® (xung TK ®iÓm A)→ thay ®æi tÝnh thÊm

→Na+ vµo rÊt nhanh (500-700 lÇn b×nh thêng) → trung hoµ
ion- → khö cùc → ®¶o cùc (ngoµi + trong -)
A B C
- - - +++ ......
+++ - - -
K/qu¶: A HF (-) → chªnh lÖch, phÝa trong tõ A → B, phÝa

ngoµi B → A →t¹i B x¶y ra khö, ®¶o cùc → ®iÖn h/®éng
5. øng dông ®iÖn sinh vËt
- §iÖn t©m ®å
- §iÖn n·o ®å
- §iÒu tra xÐt hái
- §o ®iÖn thÕ ®Üa ph«i gia cÇm
E=10-30mV tèt,
E< 10mV lo¹i
- Ph¸t hiÖn ®éng dôc bß = chÊt dÎo, h×nh trô =25x12.5mm

III. Dẫn truyền hung phấn
Sîi nh¸nh
1. Trªn sîi TK
a. CÊu t¹o TB TK HF về thân
(cảm giác)
Th©n TB
- Çc sîi trôc kÕt l¹i = d©y TK
- 2 lo¹i sîi TK (trÇn & vá bäc) Sîi trôc
TB
HF từ thân ra
- TB Schwann chøa miªlin (photphatit) Schwann
(v/đ)
çch ®iÖn, mµu tr¾ng quÊn nhiÒu líp
Vá
quanh sîi trôc t¹o sîi miªlin miªlin
- Eo Ranviª cã vai trß trong T§C sîi trôc Eo Ranviª
vµ dÉn truyÒn HF (sợi có vỏ bọc)
Synap
b. §Æc ®iÓm slý cña sîi TK
+ Hoµn chØnh, liªn tôc vÒ mÆt slý (Ðp, buéc, kÑp, phong
bÕ)
+ TruyÒn HF t¸ch biÖt (kh«ng lan sang ngang → chÝnh x¸c)
+ DÉn truyÒn 2 chiÒu, nhng trong c¬ thÓ chØ 1 chiÒu

(synap)
+ TÝnh HF cao, sîi cã vá bäc > sîi trÇn
+ TÝnh linh ho¹t chøc n¨ng sîi cã vá bäc > sîi trÇn

c. C¬ chÕ dÉn truyÒn HF qua sîi trÇn
Lan truyÒn ®iÖn h/® tõ ®Çu →cuèi sîi
HF →thay ®æi tÝnh thÊm→khö cùc →®¶o cùc →HF ®iÓm
bªn
Yªn tÜnh HF Yªn tÜnh

+++ --- +++
--- +++ ---
Th©n
n¬ron
--- +++ ---
+++ --- +++
A B

d. C¬ chÕ dÉn truyÒn HF qua sîi cã vá bäc (nh¶y bËc)
- Miªlin çch ®iÖn → HF nh¶y tõ eo nµy sang eo kÕ tiÕp
Yªn TÜnh Eo A HF B Y/TÜnh Y/TÜnh

Miªlin + - + +
- + - -
Sîi trôc T¹m thêi tr¬
+ -
- -
- +
+ +
→nhanh, tiÕt kiÖm E

(dÞch chuyÓn Na+, K+ chØ x¶y ra ë çc eo)
e. §Æc ®iÓm cña dßng ®iÖn dÉn truyÒn trªn sîi TK
✓ t¬ng ®èi æn ®Þnh, cã gi¶m nhng chËm
✓Tèc ®é : - Lo¹i sîi (Vcã vá = 60-120m/s > Vsîi trÇn = 2m/s)
-  sîi, To (tû lÖ thuËn víi V)

- Loµi (Vsîi v/® Õch < g/s)
2. DÉn truyÒn HF qua synap

a. CÊu tróc synap: 2 lo¹i
• N¬ron-N¬ron: tËn cïng sîi trôc n¬ron tríc víi th©n hay nh¸nh
n¬ron sau (khe synap 150A0)
• N¬ron - C¬, tuyÕn: sîi trôc víi c¬ quan ®/ø (khe 500A0)
Ch¬ng 2. Sinh lý c¬ - vËn ®éng
• C¬ v©n (c¬ x¬ng): ë x¬ng, V/® chñ ®éng

• C¬ tr¬n (c¬ t¹ng): néi t¹ng, c/n néi t¹ng
• C¬ tim: cÊu t¹o lµ c¬ v©n nhng ®2 c/n gÇn gièng c¬ tr¬n
I. §Æc tÝnh cña c¬
1. TÝnh ®µn håi: cã thÓ kÐo dµi, hÕt t/d trë l¹i gÇn ban ®Çu
c¬ tr¬n > c¬ v©n > c¬ tim
2. TÝnh HF: tÝnh HF tõ xung TK ®Õn (tÝnh tù ®éng yÕu)
c¬ v©n > c¬ tim > c¬ tr¬n

3. TÝnh co rót: k/n gi¶m rót chiÒu dµi
üC¬ v©n: cã thÓ rót 40%, nhanh m¹nh nhng nhanh mái
üC¬ tr¬n (70% chiÒu dµi), k/n gi·n m¹nh (3-4 lÇn) nhng
chËm, yÕu, thêi gian co cã thÓ kÐo dµi (cã thÓ co suèt 24h)
ü2 lo¹i co c¬:
- Co ®¼ng tr¬ng: tr¬ng lùc kh«ng ®æi khi c¬ ng¾n l¹i
VD: c¬ lìi, c¬ hµm
- Co ®¼ng trêng: ®é dµi kh«ng ®æi, tr¬ng lùc thay ®æi
VD: cö t¹, x¸ch nÆng
II. Thµnh phÇn ho¸ häc cña c¬
72-80% H2O 20-28% VCK

chñ yÕu Protein
(16-21%)
Nhãm P. Sarcoplasm Nhãm P. Miofibrin
Miogen, globulin, Miozin, actin,

mioglobulin, enzym actomiozin,
& Nucleoproteit tropomiozin…
Trong ®ã actomiozin cã ho¹t tÝnh men
cao giống nh ATP-aza ph©n gi¶i ATP
cung cÊp n¨ng lîng
III. Ph©n tÝch co c¬
- Co c¬ do çc ®¬n vÞ v/® (1d©y TK + sîi c¬)
- 1 sîi TK chi phèi 10-3000 sîi c¬
sîi trôc n¬ron

§V vËn
v/®éng
®éng Tói chøa
axetylcolin
Synap
n¬ron - c¬ Mµng tríc
Nh©n
CÊu tróc tÊm vËn TB c¬
Mµng sau
®éng c¬ -n¬ron
sîi c¬
1. Co ®¬n: KT ®¬n àco ®¬n (3 kú)
søc c¨ng
Trong TN. Trong c¬ thÓ kh«ng xuÊt

KT hiÖn v× xung TK ®Õn liªn tôc
tiÒm phôc kú co kú gi·n
KT KT Muèn g©y co l¾p:

k/c 2 KT > kú tiÒm phôc
2. Co l¾p & < thêi gian co ®¬n
3. Co Tetanos
Kh«ng hoµn toµn Hoµn toµn

KT nhanh võa KT cùc nhanh
IV. C¬ chÕ co c¬
1. CÊu t¹o c¬ v©n §Üa s¸ng I §Üa tèi A §Üa s¸ng I
ü KÝnh hiÓn vi thêng

• 1 sîi c¬ nh 1 chång ®Üa xÕp xen kÏ
(®Üa tèi A - ®Üa s¸ng I) …
TÊm Z TÊm Z
• B×nh thường çc sîi

c¬ xÕp s¸t nhau nh 1 bã
®òa çc vïng tèi s¸ng
ngang nhau

ü HiÓn vi ®iÖn tö: C¬ cã nhiÒu sîi t¬ b/c lµ protein
f=10nm
Miozin Actin f=5nm
l=1.5µm
l=2µm
Çc xo¾n peptit, xÕp cµi r¨ng lîc khi co kÐo actin trît trªn miozin

2. BiÕn ®æi ho¸ sinh trong c¬: oxy ho¸ (yÕm & hiÕu khÝ)
a. Oxy ho¸ yÕm khÝ (kh«ng cã oxy)
ü ATP ATPaza ADP + H3PO4 + Q (co c¬)
ü Hexose + H3PO4 YÕm khÝ Hexophotphat (photphoryl ho¸)

(glucose, lactose) YÕm
khÝ
Lactic + H3PO4 + Q
ü Creatin photphat YÕm khÝ ~C + P + Q(hoµn nguyªn ATP)

(D¹ng LK cao n¨ng dù tr÷)
ü Glycogen YÕm khÝ Lactic + Q
à S¶nMẠNH
PHOTO phÈm
HÀO - trung gian
305 Ngô Xuân lµ -Lactic
Quảng Zalo: 0936381356
b. Oxy ho¸ hiÕu khÝ (cã oxy)
Ø 1/5 A.lactic + O2 C02 + H20 + Q
(dïng tæng hîp glycogen,
hoµn nguyªn ATP, Creatin photphat)
Ø 4/5 AxÝt lactic Q Glycogen
Ø Qu¸ tr×nh phôc håi:

- C ~P + ADP Creatinkinaza (Q) Creatin + ATP
- 2ADP Miokinaza (Q) ATP + AMP
à Lý thuyÕt ATP, C~P kh«ng ®æi, thùc chÊt glycogen¯

BiÕn ®æi ho¸ sinh trong c¬
YÕm khÝ HiÕu khÝ

ATP, Hexose, Creatinin 1/5Lactic +O2à H2O + CO2 + Q
phophate, glycogen 4/5Lactic à Glycogen
ADP Creatinin phophate
Creatinin
ATP

3. Sù nî oxy
- P.gi¶i yÕm khÝ t¹o lactic nhanh, nhiÒu h¬n oxh t¹o glycogen
à tÝch tô lactic à cÇn O2 oxh. Nhu cÇu O2 oxh nµy (nî oxy)
- Ho¹t ®éng nhanh, m¹nh à nî oxy cµng cao. Sù nî gi¶m nhê
t¨ng h« hÊp
4. C¬ chÕ co c¬
ü Khi co c¬ sîi c¬ kh«ng ng¾n l¹i mµ chØ sîi actin trît trªn
miozin. Actin lång vµo miozin à Sarcomere ng¾n l¹i
ü Actin liªn kÕt víi miozin = cÇu xo¾n (polypeptit cña miozin)

nèi photph¸t (-)
nèi protein (-)

CÊu t¹o ph©n tö cña sîi miozin vµ sîi actin
nèi photph¸t
-
-
nèi protein
ü Tr¹ng th¸i gi·n do:
• Vßng xo¾n c¨ng ra do søc ®Èy 2 ®iÖn tÝch ©m (phÝa miozin do OH-, phÝa actin
PO43-)
• Trong c¬ cã yÕu tè øc chÕ ATPaza àATP kh«ng ph©n gi¶i ®îc

ü Xung TK ®Õn mµng à gi¶i phãng Ca2+ tõ c¬ tuơng vµo t¬
c¬, 3 t/d:
+ ư/c yÕu tè gi·n c¬
+ Ho¹t ho¸ miozin à ph©n gi¶i ATP cho Q
+ Trung hoµ P043- à mÊt lùc ®Èy ë ®Çu & ch©n cÇu à cÇu
protein co l¹i vµ kÐo miozin trît trªn actin lµm c¬ ng¾n l¹i

VÞ trÝ sîi miozin vµ sîi actin ë tr¹ng th¸i gi·n vµ co

V. Sinh lý c¬ tr¬n
üTÝnh HF & dÉn truyÒn c¬ tr¬n < c¬ x¬ng
üKh¶ n¨ng co rót l©u h¬n, kÐo dµi h¬n c¬ v©n
üCo rót khÈn tr¬ng, cêng ®é T§C thÊp à Ýt tèn E
üCo gi·n, ®µn håi tèt lín à c/n dù trù
üCã t/d tù ®éng (k/n co rót do ¶/h xung b¶n th©n)

VI Sù mái
ü C¬ quan, tæ chøc lµm viÖc 1 thêi gian à çc

chÊt cung cÊp E tiªu hao, tÝch nhiÒu A.lactic à
gi¶m sót k/n à sù mÖt mái
ü Thùc nghiÖm
- Dïng TB C¬-TK, KT d©y TK ®Õn ngõng co

- KT trùc tiÕp vµo c¬ à vÉn co à c¬ cha mái
- Dïng m¸y kiÓm tra k/n dÉn truyÒn d©y TK vÉn cßn à d©y còng cha mái

üThùc tËp: sù mái ®Çu tiªn ë xinap
KT KT
c¬
KT®Õn khi ngõng co
1
K
c¬ co
0 co
c¬ 1 c¬ 1 c¬ 2 co
Ø C¬ thÓ sù mái tríc hÕt ë TKTW

Ø MÖt mái kÌm theo tÝnh mÉn c¶m çc thô quan gi¶m
Ø Sù HF vá n·o cã t/d lo¹i trõ mÖt mái
Ø VD: h« hµo, cæ vò à KT vá n·o HF à TK g/c à t¨ng T§C
à gi¶m mÖt mái
VII. HuÊn luyÖn gia sóc (Sgk)
M§ : ®é chÝnh x¸c, V, lùc, dÎo dai (t¹o ®k tèt nhÊt cho c¬)
1. Lùc co quyÕt ®Þnh k/n lµm viÖc cña c¬. C¬ co qu¸ søc
chãng mái à cÇn cho gia sóc lµm viÖc võa ph¶i tr¸nh çc
®éng t¸c thõa
2. T¹o kü n¨ng v/® (thµnh lËp chuçi PXC§K vÒ v/®) víi sù

tham gia cña hµng lo¹t thô quan (thÞ, thÝnh gi¸c...)
3. HuÊn luyÖn ph¶i cã hÖ thèng, tr×nh tù, dùa vµo ®Æc ®iÓm c¬
thÓ & lo¹i h×nh TK ®Ó t¨ng tÝnh phøc t¹p. CÇn b¶o ®¶m chÕ
®é qu¶n lý, nu«i dìng & sö dông
4. CÇn cã thêi gian nghØ ng¬i hîp lý . /.

Ch¬ng 3. Sinh lý néi tiÕt
Đại cương vÒ néi tiÕt & hormone
* TuyÕn néi tiÕt (Endocrine gland):
TiÕt çc chÊt ho¹t tÝnh sinh häc, ®æ trùc tiÕp vµo m¸u, t¸c
dông kÝch thÝch, ®iÒu hßa çc qu¸ tr nh trong c¬ thÓ
T néi tiÕt T ngo¹i tiÕt

- Kh«ng èng dÉn (gland less duct) - Cã èng dÉn
- æ trùc tiÕp vµo m¸u - æ vµo xoang
- Æc hiÖu ??
* Hormone (harman = kÝch thÝch)
ChÊt truyÒn tin ho¸ häc tuÇn theo m¸u, tõ n¬i sinh ®Õn nơi tiÕp
nhËn (®Ých) ph¸t huy t/d sinh häc cao, ®îc ®iÒu hoµ = feed-back
1. Nguån gèc
- TuyÕn néi tiÕt (Classical Hormone)

- HÖ TK: (Neuro Hormone): TB TK tiết
+ Hypothalamus, TK TV (Adrenalin, Noradrenalin, Axetylcholin)
- TB, t/c côc bé (Local Hormone): ®iÒu tiÕt c/n TB gÇn kÒ hoÆc ngay
trong c¬ quan tiÕt hoÆc néi tiÕt (kh«ng cÇn m¸u v/c)
+ Somatostatin (tuyÕn tôy) à ø/c tiÕt insulin, glucagon
+ H¹ vÞ tiÕt Gastrin àtiÕt dÞch vÞ
+ T¸ trµng tiÕt Secretin à dÞch tuþ
e- kích thích bản thân TB tiết
d- đến kích thích TB đích
H. từ TB nội tiết vào dịch ngoại bào

H. từ TB TK theo vào máu đến kích thích TB đích
(Adrenaline, Noradrenaline
tuỷ thượng thận thuộc nhóm H. cổ điện)
H. từ TB TK theo sợi trục vào synap kích
thích TB gần kề (đích)
= chất dẫn truyền TK (Acetylcholin,
Adrenaline, Noradrenaline)
H. từ TB nội tiết được máu
v/c đến TB đích
Melatonin à ngñ, nhÞp sinh häc
M« mì
Leptin
iÒu khiÓn
ThÌm n

Çc tuyÕn néi tiÕt quan träng trong c¬ thÓ
2. Phân loại hormone:
Theo cấu tạo (4 nhãm), tính tan (2 loại)
2.1. DÉn xuÊt cña a.a: dÉn xuÊt tyrosine (T/h đơn giản và nhanh hơn)
- C/yÕu d¹ng kÕt hîp, d¹ng tù do Ýt
H. tuû thîng thËn H. tuyÕn gi¸p

(Adrenalin, Noradrenalin) (T4 -Thyroxine, T3 -Triiodothyronine)
Hoà tan trong nước Hoà tan trong lipid
T/d = H-màng T/d = H-gen
2.2. Peptide vµ Protein (3à 400 a.a) Hoà tan trong nước
- T/h ë líi néi chÊt nguyªn sinh d¹ng pro–hormone (peptid dµi h¬n)
- T/d = H - mµng
2.3. Steroid (tan trong lipid)
Nh©n: Cyclopentan–perhydro phenantren
- T/h tõ cholesterol díi xúc tác hÖ enzyme néi

bµo (vá thîng thËn, sinh dôc, nhau thai)
-Ngoµi ra cßn calcitriol (chÊt chuyÓn ho¸ VTM D3 ®îc t/h ë thËn)
- PhÇn lín h/® trùc tiÕp (trừ testosteronà sp h/® dihydro-testosteron)
- Trong m¸u ë d¹ng k/h protein v/c đặc hiệu

- Khi t/d k/h receptor ®Æc hiÖu nh©n à t/d lªn ADN TB ®Ých
à adrenalin t/d ngay (phót), steroid ph¶i sau vµi giê
2.4. Eicosanoid (hîp chÊt cña a.xÝt bÐo):
• T¹o thµnh tõ arachidonic (axÝt bÐo kh«ng no 20 C, nhiÒu nèi ®«i)
• Prostaglandin (phÇn lín çc m«), Leukotriene (b¹ch cÇu), Thromboxane
(b¹ch cÇu vµ çc m« kh¸c)
• T/d t¹i chç, çc tÕ bµo gÇn kÒ

Mét sè vÝ dô vÒ ph©n lo¹i theo cÊu t¹o ho¸ häc
Nhãm hormone Hormone N¬i tiÕt
TRH (Thyrotropin Releasing H) Hypothalamus
ACTH (Adreno Cortico Tropin H) TiÒn yªn
Peptid
Insulin, Glucagon TuyÕn tụy
Vazopressin (Anti Diure H) Nh©n trªn thÞ, c¹nh n·o thÊt
Andrenalin, Noradrenalin Tuû thîng thËn
Dẫn xuất amin
Thyroxin TuyÕn gi¸p
Cortisol, Aldosteron Vá thîng thËn
b_estradiol Buång trøng
Steroid
Testosteron Tinh hoµn
Progesteron ThÓ vµng
Prostaglandin PhÇn lín çc m«
EicosanoidPHOTO MẠNH HÀO - 305 Ngô Xuân Quảng - Zalo: 0936381356
Leucotrien, Tromboxan B¹ch cÇu
3. Sự vận chuyển hormone
- H. hoà tan trong nước (catecholamine, peptide): tự do (trừ GH, IGF1)
- H. hoà tan trong chất béo (steroid, thyroid): kết hợp protein v/c (đặc
hiệu hoặc không đặc hiệu)
Protein v/c đặc hiệu Protein v/c không đặc hiệu
CBG (Cortisol - Binding Globulin) Albumin và prealbumin v/c
SHBG (Sex Hormone Binding Globulin) steroid, thyroid
DBG (VTM D - Binding Globulin)
NhiÒu H. lu th«ng trong m¸u b»ng 1 protein v/c ®Æc hiÖu
Mao qu¶n H-VËt t¶i

4. §Æc tÝnh sinh häc cña hormone
- Kh«ng ®Æc trng loµi: HTNC, HCG
- ĐÆc hiÖu víi c¬ quan (do receptor)à H. s.dôc ¶/h c¬
quan s/d (¶/h c¬ quan kh¸c nhng kh«ng râ)
- Ho¹t tÝnh sinh häc cao (µmol, nmol, pico mol): 1g insulin
g©y gi¶m ®êng huyÕt 125.000 thá
- T/d qua l¹i, hiÖp ®ång hoÆc ®èi kh¸ng
- ĐiÒu hoµ nhê TK – TD và feedback
Hµm lîng rÊt thÊp: µmol=10-6mol , nmol=10-9mol, picomol=10-12mol
à khã t¸ch chiÕt, ®Þnh tính, ®Þnh lîng chÝnh x¸c
à MiÔn dÞch phãng x¹ RIA (Radio Immuno Assay) & 1 d¹ng cña RIA:
ELISAPHOTO MẠNH
(Enzym HÀO - Immunosorbent
Linked 305 Ngô Xuân Quảng - Zalo: 0936381356
Assay)
5. C¬ chÕ t¸c dông cña hormone
H – mµng, H-gen vµ H–Enzyme
Steroid
H. tuyến giáp
Peptide, amin
àReceptor bản chất protein: thiếu hoặc cấu trúc bất thường ???
à Thiếu receptor GH (còi cọc), receptor VTM D (còi xương), receptor H. sinh
dục đực (rối loạn phát triển giới tính)
5.1. C¬ chÕ H–Mµng: (H. cã träng lîng ph©n tö lín)
• Hormone (The first messenger): mang tin TK ®Õn TB à thay
®æi tÝnh thÊm mµng à xóc t¸c v/c tÝch cùc vµo ho¹t ho¸ men xóc t¸c
hinh thµnh th«ng tin néi bµo (The second messenger)
• Cã Ýt nhÊt 5 lo¹i th«ng tin thø 2:

ATP à AMPvßng (Adenosine Mono Phosphate Cycle)
GTP (Guanosin Triphosphate) à GMP vßng
IP3 (Inositol Triphosphate)
PI (phosphatidyl inositol) à Diacylglycerol (hay Diglyceride)
Ion Ca2+

NH2
N
N
NH2
N
N N
H N
N O CH2
N O
C
H Adenylcyclaza
O H H H
H
C C C
H H O P O OH
H
C C
OH
OH OH O O O
H C O P O ~ P O ~ P OH
OH OH OH
AMPvßng
ATP The second messenger)
T¸c dông cña Adrenalin vµ glucagon
H ChÊt T.T1
R
Mµng TB
ho¹t ho¸
Adenylcyclaza
ATP AMPvßng (chÊt T.T 2)
ho¹t ho¸
á ®êng huyÕt
KINAZA
Vµo m¸u
Photphorylaza b Photphorylaza a
(v« ho¹t) ( ho¹t ®éng)
Glycogen Glucose-1 P
G.6.photphataza
Glucose-6 P
PHOTO MẠNH HÀO - 305 Ngô Xuân Quảng - Zalo: 0936381356 Glucose
T¸c dông hormone lªn trao ®æi lipit qua AMPc
(lipocain, tiroxin liÒu cao ….)
H ChÊt T.T1
R
Mµng TB
ho¹t ho¸
Adenylcyclaza
ATP AMPvßng (chÊt T.T 2)
ho¹t ho¸
triglyxerit-lipaza
Lipit Glyxªrin + AxÝt bÐo

5.2. C¬ chÕ H–gen: (steroid )
v C¬ chÕ chung
HRE = H. Responsive Element à khëi ®éng tæng hîp protein ë bµo t¬ng
v C¬ chÕ t¸c ®éng lªn ADN
T/h protein: ADN ARN-polymeraza më xo¾n kÐp

- Gen t/h protein trªn ADN Î ®ãng më gen O (Operator -
vËn hµnh, tiÒn khëi ®éng)
- Gen O ®îc ®/khiÓn bëi R-G (Regular Gene) = sinh chÊt

øc chÕ R ( 2 ®Çu: R & R )
+ NÕu H b¸m vµo R à më gen O à tæng hîp P
+ NÕu H b¸m vµo Rà ®ãng gen O® kh«ng më xo¾n kÐp
ADN
R-G P O ADN
ARNm
R chÊt øc chÕ R Ribxom

Hormon Protein
5.3. C¬ chÕ H–men
- T/d Co-enzim: tăng hoÆc ø/c enzyme
VD: men NADF-transhydrogenaza xóc tiÕn sù v/c hydro tõ

NADFH2 ®Õn NAD díi ¶/h cña oestrogen ë m« s.dôc:
Oestrol + NADFH2 ® Oestradiol + NADF
Oestradiol + NAD ® Oestul + NADH2
NADH2 + NAD ® hormon NADF + NADH2
- HiÖu qu¶ nµy xóc t¸c q/tr×nh chuyÓn ®iÖn tö vµ hydro trong
h« hÊp, t¨ng chuyÓn ho¸ E, t¨ng h« hÊp m« bµo à gi¶i thÝch
HF m¹nh khi ®éng dôc
6. Sù ®iÒu hoµ néi tiÕt vïng dưới ®åi
- Trung t©m TK, cÇu nèi TK - néi tiÕt, c/n néi tiÕt
- TiÕt 2 nhãm hormone (®iÒu hoµ h/® néi tiÕt ®Æc biÖt tuyÕn yªn)
Nhãm gi¶i phãng Nhãm øc chÕ

RF: Releasing Factor IF: inhibiting Factor
t ng cêng h/® çc tuyÕn øc chÕ h/® çc tuyÕn
[H] trong m¸u rÊt thÊp à thay ®æi à bÖnh (u, nhîc n ng) à ®iÒu
hoµ (TK-TD, feed-back)

Çc hormone Hypothalamus cã t¸c dông ®iÒu hoµ néi tiÕt (RF, IF)
Hormone CÊu Hormon tuyÕn yªn t¬ng øng
T¸c dông
Hypothalamus tróc Tªn ®Çy ®ñ Tªn tiÕng viÖt
Tirotropin Releasing Peptit Thyroid Stimulating
G©y tăng tiÕt TSH tiÒn yªn KÝch gi¸p tr¹ng tè
Factor (TRF) (3 aa) Hormone
Cortico Releasing Factor Peptit Adeno Cortico Tropin

G©y tăng tiÕt ACTH tiÒn yªn KÝch vá thîng thËn tè
(CRF) (41 aa) Hormone
Gonadotropin Releasing Peptit Gonado Stimulin Hormone

H. h- G©y tiÕt FSH vµ LH tiÒn yªn KÝch dôc tè
Factor (GnRF) (10 aa) (FSH-LH)
íng
thuú Somatotropin Releasing Peptit
G©y tiÕt STH tiÒn yªn
tríc Factor (SRF) (44 aa) KÝch tè sinh trëng
tuyÕn Somato Tropin Hormone
Somatotropin Inhibiting Peptit (Growth H)
yªn øc chÕ tiÕt STH cña tiÒn yªn
Factor (SIF) (14 aa)
Prolactin Releasing
Peptit G©y tiÕt Prolactin tiÒn yªn
Factor (PRF)
Prolactin KÝch nhò tè
Prolactin Inhibiting
amin øc chÕ tiÕt Prolactin cña tiÒn yªn
Factor (PIF)
H. h- Peptit G©y co bãp c¬ tr¬n tö cung, èng

Oxytoxin oxytoxin
íng (9 aa) dÉn tuyÕn vó Tõ nh©n trªn thÞ & nh©n c¹nh
n·o thÊt theo sîi trôc xuèng
thuú Peptit Chèng bµi niÖu (ADH-Antidiure
Vazopressin thuú sau tuyÕn yªn H chèng lîi niÖu
sau (9 aa) H.)
H. h- Melanotropin Releasing Peptit

G©y tăng tiÕt MSH tuyÕn yªn
íng Factor (5 aa) Melanocyte Stimulating
KÝch h¾c tè
thuú Hormone
Melanotropin Inhibiting Peptit
giua øc chÕ tiÕt MSH tuyÕn yªn
Factor PHOTO MẠNH
(3 aa) HÀO - 305 Ngô Xuân Quảng - Zalo: 0936381356
Ngo¹i c¶nh KÝch thÝch tõ bªn
(to, a/s, ®é Èm …) trong
Hypothalamus
Feed-back vßng ng¾n

RF IF
+ -
Feed-back vßng dµi
a
c
trí
i
th thuú g
ú
u
u
sa
th
uú
(MiÒn vá TT, Gi¸p tr¹ng, SD, Gan)
(TuyÕn ®Ých)
Tham kh¶o
Hocmon
C¬ quan
PHOTO MẠNH ®Ých
HÀO - 305 Ngô Xuân Quảng - Zalo: 0936381356
B. Sinh lý çc tuyÕn néi tiÕt
1- TuyÕn yªn (Hypophyse)
I. CÊu t¹o (3 thuú)

- VÞ trÝ: hè yªn cña x¬ng bím
Hypothalamus
• /m vµo 2 lÇn mao qu¶n:
RF IF
- HÖ thèng 1 nhËn chÊt tiÕt + -
hypothalamus vµo hÖ mao qu¶n
thø cÊp
a
Tham kh¶o
n)
- HÖ mao qu¶n thø 2 ph©n bè tu íc
yÕ
i
uú tr
th thuú g
(th huú
TK au
cho çc TB tiÕt
)
uú s
t
(th uú
II. Çc kÝch tè tuyÕn yªn
1. Hormone thuú tríc
Çc hormone thuú tríc tuyÕn yªn vµ çc tuyÕn ®Ých cña chóng
1.1. H. sinh trëng (STH -Somatotropin Hormone

GH - Growth Hormone)
- Protein, 2 LK disulfur.
PHOTO MẠNH HÀOKh«ng c¬ quan
- 305 Ngô Xuân Quảng -®Ých
Zalo: 0936381356
(duy nhÊt)
v Chøc năng sinh lý chuyÓn ho¸
KT biÖt ho¸ TB sôn

KT c¬ thÓ sinh trëng
KT s¶n xuÊt IGF-1
GH KT tæng hîp Protein
KT ph©n gi¶i Lipit KT t¹o glucose

T ng ®êng huyÕt
Gi¶m s/d glucose
- Tæng hîp protid (GH t/® lµm a.a dÔ dµng vµo TB)
- KT gan t¹o Somatomedin kÝch thÝch sulfat ho¸ canxi (cèt ho¸)
- ®êng huyÕt = KT tiÕt glucagonà ®¸i ®êng s.lý
- Tho¸i ho¸ lipit cung cÊp E à axÝt bÐo tù do huyÕt t¬ng
v KiÓm so¸t v Rèi lo¹n
Ø ThiÕu hôt (nhược)

Tríc dËy th ® chøng
GH-RF GH-IF ngêi lïn, tÝ hon (trÝ tuÖ b nh
thêng, bÊt thêng gen tæng hîp
STH)
Ø Thõa GH (ưu)
Trước dËy thì® chøng
khæng lå
Sau dËy thì® chøng to cùc
1.2. KÝch gi¸p tè (TSH: Thyroid Stimulating H.)
glycoprotein, tuyÕn ®Ých: tuyÕn gi¸p
v Chøc n¨ng sinh lý
- Qua H. t gi¸p chuyÓn ho¸ c¬ b¶n (nhÞp tim, h« hÊp),

chuyÓn ho¸ glucid vµ nit¬.
- KT trùc tiÕp qu¸ tr×nh tho¸i ho¸ lipit ë m« mì
- T¨ng cêng hÊp thu I2 m¸u t/h tiroxin vµ thóc ®Èy ho¹t tÝnh
men ph©n gi¶i tireoglobulin t¹o tiroxin
v KiÓm so¸t
- TRH (díi ®åi) à tiÕt TSH
- øc chÕ b»ng feed-back tõ çc H. tuyÕn gi¸p (T3, T4)

1.3. KÝch vá thîng thËn tè (ACTH: Adenocorticotropin H.)
- Polypeptid 39 a.a, vÞ trÝ 25à39 thay ®æi Î loµi
- TuyÕn ®Ých: vá thîng thËn
v T¸c dông
- §iÒu tiÕt trao ®æi ®êng qua KT tiÕt glucocorticoid vµ trao
®æi kho¸ng qua Mineralocorticoid
vKiÓm so¸t: CRH: Corticotropin R.H (díi ®åi) vµ çc H. vá

thîng thËn qua feed-back
- Stress g©y t ng tiÕt ACTH ® t ng tiÕt H. vá thîng thËn
v u n ng: héi chøng Cushing (t ng cêng tiÕt H. chuyÓn ho¸ ®êng)
- GÇn ®©y ph¸t hiÖn ACTH ¶/h ®Õn n·o, trÝ nhí, hµnh vi
1.4. KÝch dôc tè (GSH: Gonado Stimulin Hormone)
FSH: Folliculo Stimulin H. LH: Luteino Stimulin H.

(kÝch no·n tè) (kÝch hoµng thÓ tè)
ĐÒu lµ glycoprotein
Çi: KT bao no·n ph¸t triÓn ® Çi: KT chÝn & rông trøng à thÓ
tiÕt oestrogen ® t/d lªn ®- vµng à tiÕt progesteron
êng sinh dôc
ùc:KT èng dÉn tinh, sinh tinh ùc: KT s¶n xuÊt testosteron
cña tÕ bµo kÏ (Leydig)
ph¸t triÓn ® KT t¹o tinh
v KiÓm so¸t: do GnRH (Gonadotropin RH.) & H. sinh dôc

1.5. KÝch nhò tè (prolactin): protein, 3 cÇu disulfur
v T¸c dông
- Cã thai tiÕt liªn tôc, KT thÓ vµng tiÕt progesteron tríc khi tiÕt
ë nhau thai vµ KT tiÕt sữa ngay sau ®Î
- øc chÕ tiÕt FSH, LH à /c ®éng dôc
- G©y b¶n n ng lµm mÑ. Gµ l¬go kh«ng Êp do [prolactin] thÊp.

Tiªm prolactin® Êp
- Thµnh thôc vÒ tÝnh, bao no·n tiÕt oestrogen à tuyÕn vó ph¸t

dôc (®Öm, èng dÉn). Trøng rông ® thÓ vµng tiÕt progesteron
® KT bao tuyÕn , s a ®îc tiÕt khi cã prolactin
v KiÓm so¸t: PRH vµ PIH (dopamine) díi ®åi
- TRH (díi ®åi), oestrogen, stress, çc chÊt KT (thuèc phiÖn,
nicotin & mét sè thuèc an thÇn)
T ng c¶m gi¸c TK

2. Hormon thuú giữa (MSH: Melanocyte Stimulating H.)
- KÝch h¾c tè® thay ®æi mµu da , ®iÒu hoµ: MIF vµ MRF
3. Çc hormon hËu yªn: Oxytoxin & Vazopressin

- Peptit (9 a.a), tõ TB TK nh©n trªn thÞ & nh©n c¹nh n·o thÊt
- ĐV cã vó: ADH cã a.a8: Arg (lîn, hµ m·: Lys), a.a3: Phe
- Oxytoxin ¹ ADH ë 2 a.a (sè 8: Leu, sè 3: Isoleu)
- Tõ peptit dµi c¾t ng¾n t¹o 2 neurophysin ®Æc hiÖu
(neurophysinI cho oxytoxin, neurophysinII cho ADH). Phøc
oxytoxin-neurophysinI & vazopressin-neurophysinII theo sîi
trôc vµo hËu yªn.
2.1. T¸c dông
v ADH: chèng lîi niÖu, t¸i hÊp thu H2O ë thËn. Co
m¹ch®Pa
- C¬ chÕ: ho¹t ho¸ hyaluronidaza ph©n gi¶i hyaluronic thîng b×
èng thËn ® hÊp thu níc ë èng thËn
- Khi thiÕu (tæn thuơng dưíi ®åi) ® ®¸i th¸o nh¹t (®¸i nhiÒu, kh¸t
níc® uèng nhiÒu). Sù tăng tiÕt ® ø níc, t¨ng Pa nhng nhanh
chãng nhÊt thêi
v Oxytoxin:
- Co c¬ tr¬n tö cung, ®ường sinh dôc çi nãi chung ® thóc
®Î
- KT co bãp c¬ tr¬n tuyÕn vó ® KT tiÕt sữa
- Ư/d: Thô tinh nh©n t¹o® KT nhu ®éng t/c ®a nhanh tinh
trïng gÆp trøng ® tăng tû lÖ thô thai. Thóc ®Î

2.2. KiÓm so¸t
- §iÒu hoµ ADH th«ng qua ASTT m¸u: (ASTT® tiÕt nhiÒu,
ASTT¯® ¯ tiÕt) à khi mÊt nưícà m¸u ®Æcà tiÕt
- Khi KT nóm vó, c¬ quan s.dôc àt¨ng tiÕt oxytoxin
iÒu hoµ tiÕt ADH

-TB nhËn c¶m thÈm thÊu ë Hypothalamus
- TB nhËn c¶m ASTT trong hÖ tuÇn hoµn

2. tuyÕn gi¸p tr¹ng (Thyroid gland)
- MÆt ngoµi khÝ qu¶n : 2 thuú 2 bªn + mét eo ë giữa
T4 T3
Thyroxine Triiodothyronine
TB tiÕt (TB nang tuyÕn)
TiÕt T3 vµ T4
Bao tuyÕn
ChÊt keo
TB c¹nh nang
(canxitonin à¯Ca++ huyÕt

1. Sinh tæng hîp T3 & T4
- DÉn xuÊt cña a.a tyrosine.
- T3, T4 + globulinà Tireoglobulin dù trữ ë xoang bao
tuyÕn. Dưíi t/d cña TSH tiÒn yªn ® thyroxine
- Tæng hîp cÇn 2 yÕu tè: Iod (ngo¹i sinh, néi sinh) & protein
tuyÕn gi¸p thyroglobulin. Qua 4 gđ:
gđ1: TB tuyÕn gi¸p thu nhËn, c« ®Æc Iodur

Iod (T. n, níc) hÊp thu ë ruét d¹ng (I-) ®Õn tuyÕn gi¸p gi l¹i
gđ2: Oxy ho¸ iod: 2I- peroxydaza 2e- + I2

gđ3: G¾n Iod lªn a.a tirozin t¹o MIT vµ DIT
COOH I COOH
HO CH2 CH HO CH2 CH
I2 + Iodinaza
Tyrosine NH2 MIT NH2
I COOH
HO CH2 CH
I DIT NH2
gđ4: T¹o T3 vµ T4
I I COOH
* MIT + DIT à T3 HO O CH2 CH
I NH2
I I COOH
* DIT + DIT à T4 HO O CH2 CH
I I
PHOTO MẠNH HÀO - 305 Ngô Xuân Quảng - Zalo: 0936381356 NH2
2. T¸c dông cña Thyroxine
TB ®Ých: çc TB c¬ thÓ, ®/b c¬, TK, gan, phæi, thËn
v ChuyÓn ho¸
- T ng dÞ ho¸ (oxy ho¸) sinh nhiÖt (nhîc n ng® chèng rÐt kÐm,
th©n nhiÖt gi¶m)
- ph©n gi¶i gluxit, lipit, protein à n ng lîng (-

u n ng ® con vËt gÇy, ¯ thÓ träng)
+ Gluxit: ® hÊp thu glucose ë ruét
® chuyÓn glycogen ® glucose ë gan
+ Protein: ® dÞ ho¸, bµi xuÊt nit¬, c©n b»ng protein
+ Lipit: ® huy ®éng axÝt bÐo tù do
+ Níc: ø/c t¸i hÊp thu níc èng thËn ® níc tiÓu nhiÒu
v Sinh trëng ph¸t dôc
- Ả/h dinh dìng da, l«ng. KT sôn liªn hîp à sinh x¬ng
- G©y biÕn th¸i nßng näc
- KT sinh trëng, hÖ TK, x¬ng, ph¸t dôc bµo thai (thiÕu ë thêi kú
bµo thai ® ®Çn ®én, kÐm ph¸t triÓn)
- Gia cÇm: tû lÖ Êp në ® bæ sung KI cho gµ ®Î

- KT biÓu m« tuyÕn vó, t/h protein, mì sữa à s¶n lîng sữa
- Khi thiÕu ® ngõng ®éng dôc
- Ả/h TKTW & thùc vËt (c¾t tuyÕn gi¸p ® kh«ng lËp ®ưîc
PXCĐK)

3. Khi rèi lo¹n
* Ưu năng: Basedow
- H. gi¸p tr¹ng ® thiªu ®èt hÕt dinh dìng ® cung cÊp E
® gÇy gß ® m¾t låi, dÔ xóc c¶m, th©n nhiÖt
* Nhưîc năng
- Bíu cæ (thiÕu I® nhu cÇu lín®gian chÊt tuyÕn gi¸p® bíu)
- ThÇn kinh kÐm ph¸t triÓn ® ®Çn ®én
- ¯ nhÞp tim, ¯ Pa
4. T¸c dông cña canxitonin

- ¯ caxi huyÕt. C¬ quan ®Ých: x¬ng, thËn
¯ gi¶i phãng Ca x¬ng, bµi xuÊt Ca++ ë thËn
- iÒu hoµ:PHOTO
quaMẠNH [Ca
sù HÀO ++] huyÕt
- 305 Ngô Xuân Quảng - Zalo: 0936381356
3. tuyÕn cËn gi¸p (Parathyroid gland)
- C¹nh tuyÕn gi¸p, tiÕt Parathyroid (PTH) cïng canxitonin vµ
VTM D tham gia vµo chuyÓn ho¸ Ca, P
-B/chÊt: protein
1. T¸c dông cña PTH: ®iÒu hoµ canxi, photpho
Thận Xương
ống thËn xa: t¸i hÊp thu Ca++
Huy ®éng Ca++ tõ x¬ng
ống thËn gÇn: ¯ hÊp thu PO4---
Tăng Ca++ huyết

2. Rèi lo¹n
v u n¨ng
• PTH àmÊt Ca x¬ng, thêng g©y sái thËn (ø ®äng
photphat Ca çc m« mÒm)
• BÖnh Reckling-Hausen: mÊt Ca++ x¬ng, t¹o hèc, dÔ g·y
v Nhîc n¨ng: ¯ canxi huyÕt® co giËt ® chÕt
3. ĐiÒu hoµ: Î[Ca++] huyÕt, khi [Ca++]® gi¶m tiÕt PTH

vµ ngưîc l¹i

§ 4. TuyÕn tuþ (panereas)
Ngo¹i tiÕt Néi tiÕt
DÞch tuþ Hocmon (3TB tiÓu ®¶o

(tiªu ho¸) Langerhans)
TB a (A) TB b (B) TB d (D)

(Somatostatin)
(Glucagon) (Insulin)
®ưêng huyÕt ¯®ưêng huyÕt
- Ngoµi ra, TB F (PP) tiÕt 1 polypeptid (36 aa) t/d lªn ®ưêng ruét
Glucagon (+) Insulin
A B
(-)
(+) (-)
(-)
(-)
D
(-)
Somatostatin
F
(PP)
Polypeptide Pancreatic
(PP)
Nguồn gốc và sự MẠNH
PHOTO điều HÀO
tiết- 305
lẫnNgô
nhau giữa -các
Xuân Quảng hormone tuyến tuỵ
Zalo: 0936381356
1. Çc hormon tuyÕn tôy
1.1. Insulin
• Polypeptid
M¹ch b 30 a.a
M¹ch a 21 a.a

• T¸c dông: ¯ ®ưêng huyÕt (2 hưíng)
ph©n gi¶i & sö ¯ t¹o ®ưêng

dông glucose
o.x.h
V/c glucose m« ¯T¹o glucose
glucose vµo bµo míi
c¬, m«
Ch.ho¸ ¯ qu¸ trnh
glucoseà mì glycogenà glucose
T/h glycogen + a.bÐo
ë gan
= Ho¹t ho¸ photpho-
diesteraza chuyÓn AMP®ATP
Hexokinaza Insulin Hexokinaza*
Glucose Hexokinaza* Glycogen

Çc t¸c dông chÝnh cña Insulin
• hÊp thu glucose ë nhiÒu TB

• Gi¶m glucose huyÕt
• tæng hîp glycogen ë gan
• dù tr glycogen ë TB
• Gi¶m t¹o glucose
• dù tr triglyceride TB
Insulin tæng hîp triglyceride • ¯ [axÝt bÐo tù do] huyÕt t¬ng
• hÊp thu a.a ë nhiÒu TB

¯ [a.a] huyÕt t¬ng
• tæng hîp protein

1.2. Glucagon
- Polypeptit (29 a.a) do TB a , lu th«ng d¹ng tù do
- T/d: [glucose] huyÕt (cïng chiÒu Adrenalin)
glycogen tho¸i ho¸

® glucose protein
KT tuû ø/c t/h lipit ë gan

ChuyÓn
th/thËn tiÕt
a.a®glucose adrenalin
1.3. Somatostatin
- Peptit (14 a.a), do TB D tuþ (ngoµi ra cßn do hypothalamus)
- ø/c gi¶i phãng çc
PHOTO H:HÀO
MẠNH insulin,
- 305 Ngô glucagon vµ 0936381356
Xuân Quảng - Zalo: GH (STH)
2. ĐiÒu hoµ bµi tiÕt
• [glucose] huyÕt cao® KT d©y X® tôy® tiÕt insulin
• STH tuyÕn yªn, [a.a] m¸u à tiÕt c¶ hai
3. Rèi lo¹n
• ¦u năng: (u) thõa insulinà¯®ưêng huyÕt ¸c tÝnhàmå h«i, ¯ Pa
• Nhưîc năng:®êng huyÕtà®¸i ®êngà ®ãi, kh¸t, sót c©nà mÊt

G àc¹n dù tr÷ hydratcarbon à oxh lipit t¹o E à xªton niÖu
Lipit oxy ho¸ a.axetic® Axetyl CoAà axªto axÝt® axªton® thÓ xªton
- Xªton k/hîp kiÒm dù tr ® ¯[kiÒm] ® mÊt c©n b»ng acid-baz¬

® tróng ®éc, h«n mª, chÕt
- C¬ thÓ mÊt níc ® ph¸ ho¹i tuÇn hoµn n·o, h«n mª, chÕt
5: TuyÕn thưîng thËn (Adrenal gland)
Sîi tríc h¹ch giao

c¶m
TB
TuyÕn
Vá TB s¶n xuÊt
Tuû catecholanin
Líp líi TB TK
Líp bã
Líp cÇu
- N¹o bá miÒn tuû ® con vËt sèng

MiÒn nµo quan träng h¬n? C¾t bá 2 tuyÕn ® con vËt chÕt

I. Vá thưîng thËn
®Òu lµ steroid (3 nhãm)
Nhãm glucocoticoid Nhãm minera cocticoid

(oxycocticoid) (Deoxycocticoid)
• ChuyÓn ho¸ gluxit, protein vµ C©n b»ng ion, ch/ ho¸ kho¸ng
sinh ®êng míi Deoxycocticosteron (DOC)
(Cocticosteron, Coctisol) Aldosteron
Nhãm H. sinh dôc

Androgen, Oestrogen,
Progesteron.
Chøc năng çc nhãm (xem s¬ ®å)

T¸c dông sinh lý hormone vá
thîng thËn
SINH DỤC TRAO ĐỔI CHẤT

nhãm H. sinh dôc ChuyÓn ho¸ Gluxit, Lipit, protein & Çc t¸c dông kh¸c
Androgen, oestrogen, progesteron trao ®æi muèi kho¸ng
i d
i co
Al
ct
do
B nh thêng kh«ng biÓu hiÖn, khi cã
c o
ste
u ® nam ho¸ ë con g¸i
co * Corticoid:
ro
(androgen) & dËy th sím ë con l u - G©y suy gi¶m MD ® duy tr m¶nh
n
G
trai ghÐp (do ¯ b/c eosin & b/c lympho)
Trao ®æi Na+, K+ - Chèng viªm: /c h/® colagen ®
LIPIT -T¸i hÊp thu Na+ ë èng thËn & chèng viªm ë 1 sè bÖnh thÊp khíp
- ø/c tæng hîp lipit th¶i K+ ra níc tiÓu
- ph©n gi¶i lipit® [a.bÐo] * Chèng stress:
+Do gi Na+® gi níc,
C¬ chÕ: stress ® vá n·o ® CRF
tù do & [cholesterol] m¸u ®nÕu c¾t® chÕt (mÊt níc)
(vïng d ®åi) ® ACTH (tiÒn yªn) ®
coctisol, aldosteron (vá th.thËn)®
t ng ®Ò kh¸ng
GLUXIT PROTEIN
• ®ång ho¸ (glycogen ë gan) ž KT ph©n huû protein t¹o a.a ë da, c¬, * Chèng viªm, chèng dÞ øng: Cortisol
• ¯ sö dông glucose ngo¹i vi hÖ lympho ® nit¬ níc tiÓu KT TB ®Ých t¹o Macrococtin (chèng
ž KT t¹o ®êng tõ a.a® ®iÒu trÞ ž ø/c vËn chuyÓn a.a qua mµng viªm rÊt m¹nh). - tÝnh thÊm mao
coctisol l©u ® ®¸i ®êng ž ë gan cã t/d ®ång ho¸, t ng thu nhËn qu¶nà b/c xuyªn m¹ch vµ di chuyÓn
o
ž hÊp thu glucose ë ruét ® ®êng a.a, t¹o nhiÒu men cho sinh ®êng míi vÒ phÝa tæn th¬ng (MD K ®Æc hiÖu)
huyÕt & chuyÓn ho¸ a.a
CH2OH
21 CH3
25 C O
CH3 C C CH3
C CH3
20 C
CH3
CH3 17
11 Enzyme P-450scc
19
c d Ho¹t ho¸ bëi OH
1 CH3
ACTH
3 a b Pregnenolone
OH 6
5
Cholesteron
Androgen (líp líi) Glucocorticoids (líp bã)
O
Dehydroepiandrosterone CH2OH
C O
OH
Tæng hîp OH
OH
Androgen &
O
Glucocorticoid
Cortisol
ë miÒn vá Androstenedione
O
CH2OH
C O
O
OH
OH
Testosteron CH3
C17
CH3 O
O
Corticosterone
II. Tuû thưîng thËn
- B/chÊt: Catecholamin tæng hîp tõ a.a tyrosine

- Cßn cã ë tËn cïng d©y TK g/c.
- CÊu t¹o, c¬ chÕ t/d biÕt râà m« h×nh n/c çc H. kh¸c
OH OH
HO CH CH2 HO CH CH2 NH CH3
NH2 OH
OH
Noradrenalin (Nor –No radical) Adrenalin
M« ®Ých: gan, c¬ tr¬n, tim, m¹ch

• T/d nh TKg/c & cã t/d ch/ho¸ (noradrenalin kh«ng râ)
• Mµng TB ®Ých cã 2 receptor a, b (khi k/h t/d ngîc nhau)
- Adrenalin + a ë TB da ® co m¹ch (sî h·i lµm mÆt t¸i nhît)
- Adrenalin + b ® nhÞp tim, huyÕt ¸p, ë gan glycogen àglucose m¸u,
ë x¬ng t¹o lactat, m« mì ph©n huû triglycerid
Tim, m¹ch: h/® tim, co m¹ch (trõ m¹ch vµnh)

® can thiÖp truþ tim m¹ch
C¬ tr¬n: gi·n c¬ tr¬n d¹ dµy, ruét, tói mËt, bµng quang,
phÕ qu¶n, co c¬ vßng p/x¹ ® gi·n ®ång tö
ThËn: t¹o renin (cÇu thËn)® Pa ® phï nÒ (viªm thËn®
tuÇn hoµn cÇu thËn trë ng¹i, TB M cÇu thËn tiÕt renin)
•trao ®æi ®êng: KT p/gi¶i glycogen ë gan, ø/c s/d glucose
- M« mì, c¬ v©n: kh«ng cã G-6 phosphatase ® ph©n huû
glucogen kh«ng dõng l¹i ë glucose mµ lµ lactat
•TKTW: cêng HF
•Vá thîng thËn: tiÕt ACTH (Adre & Nor chèng stress
th«ng qua sù tiÕt çc H. miÒn vá ® ®Ò kh¸ng)
•TuyÕn må h«i: tiÕt
§iÒu hoµ: ¯®êng huyÕt, ¯h/¸, stress lµ nh©n tè KT tiÕt H. miÒn tuû ./.

§ 6: TuyÕn sinh dôc
A. TuyÕn sinh dôc ®ùc (tinh hoµn)

Do TB kÏ n»m gi÷a çc èng sinh tinh(leydig)
1. H. sinh dôc ®ùc (Androgen - tÝnh ®ùc)
TB kÏ tiÕt 95% Vá th/thËn: 5%

OH
CH3
C17
• C/yÕu Testosteron ngoµi ra Androsteron,
CH3
dehydroepiandrosteron
• Steroid 19C, cã nhãm OH ë C17 O
Testosteron
2. T¸c dông sinh lý
• ĐÆc tÝnh s/d s¬ cÊp: duy tr×, KT c¬ quan s/d & tuyÕn s/d phô
• ĐÆc tÝnh s/d thø cÊp: giäng nãi, r©u, c¬ b¾p (mµo, cùa,…)
• KT TĐC, ®ång ho¸, t¹o m¸u (h/c, Hb ♂>♀), t/h protit c¬,
ph©n gi¶i lipit ® c¬
• Melanin dù tr÷ ® da dµy ®en h¬n
• KT chøc n¨ng ngo¹i tiÕt c¬ quan s/d ♂
• KT TK g©y ph¶n x¹ s/d
• KT tuyÕn nhên, tuyÕn b· tiÕt® VK dÔ x©m nhËp ® môn
• KT sinh çc feromon ® mïi hÊp dÉn
® Khi thiÕn (mÊt k/n t/h testosteron):
+ C¬ quan s/d vµ tuyÕn s/d phô teo
+ MÊt p/x¹ s/d
+ Gi¶m h/® TK (HF, ø/c ®Òu yÕu) ® g/s thiÕn ® hiÒn
+ T¨ng tæng hîp lipit ® bÐo (vç bÐo)
3. ĐiÒu hoµ bµi tiÕt
- Thµnh thôc vÒ tÝnh, çc KT ngo¹i c¶nh (mïi, con çi, To, as,
thøc n…)® hÖ TK® vá ®¹i n·o® hypothalamus® RF ®
tuyÕn yªn® FSH, LH. LH kÝch tinh hoµn tiÕt testosteron.

C¬ chÕ ®iÒu hoµ tiÕt H. sinh dôc ®ùc

B. TuyÕn sinh dôc çi
Buång trøng ThÓ vµng Nhau thai

Oestrogen Progesteron Progesteron, oestrogen,
prolan (A, B), Relaxin
1. Hormone buồng trứng

a. Oestrogen: TB h¹t biÓu m« buång trøng
OH
O
OH
Oestradiol
Oestrone OH
OH
Oestriol
OH OH
v T¸c dông
+ ĐÆc tÝnh s/d s¬ cÊp: KT c¬ quan s/d ♀: èng dÉn trøng, tö
cung, kÝch thíc tuyÕn vó
+ ĐÆc tÝnh SD thø cÊp (mµo, l«ng, tiÕng kªu…)

+ KT x¬ng , ®Æc biÖt x¬ng chËu
+ t/h protein (< H. s/d ♂)
+ m¹ch m¸u díi da® Êm h¬n
+ TÝch níc, muèi kho¸ng® da c¨ng, ®Çy ®Æn
+ ®é mÉn c¶m c¬ tr¬n tö cung víi oxytoxin khi ®Îz

b. Progesteron: (streroid 21 C)
• Trøng rông ® thÓ vµng ® progesteron
- Chöa ® tån t¹i gÇn hÕt thêi gian chöa
- NÕu kh«ng® 1 thêi gian ® teo (bß:16-18 ngµy) ® chöa gi¶?
• C¬ quan s/d ♀ , ®.b mÆt trong èng dÉn (t¹o sãng) ®

chuÈn bÞ ®ãn thai (néi m¹c tăng sinh, tiÕt dinh dìng)
• ĐÆc tÝnh s/d thø cÊp: b¶n năng lµm mÑ, ®i ®øng cÈn thËn
• KT tuyÕn vó (bao tuyÕn)
• ¦/c co bãp t/cung, ®ưêng s/d ♀ ® an thai (ø/c oxytoxin)
• ¦/c tiÕt GSH ® ngõng ®éng dôc ® tr¸nh thai

2 . Hormon nhau thai
• Prolan A, Prolan B: t¬ng tù FSH, LH
• Oestrogen
àtiÕt cuèi kú chöa (t/d nh H. buång trøng)
• Progesteron
à c¾t t/vµng kú chöa ®Çu® sÈy thai
à Oestrogen kú cuèi nhiÒu® mÉn c¶m T/C víi oxytoxin
• Relaxin: cuèi kú chöa ® gi·n d©y ch»ng x/chËu, më cæ t/c,

g©y ®Î. Ngoµi ra, lµm t ng sinh truëng tuyÕn s a
Ø Thµnh thôc vÒ tÝnh: H. B.trøng + t/vµng à ph¸t triÓn s/d çi.

Ø Chöa: Trøng ngõng, t/vµng vÉn tiÕt® an thai
Ø Sù ph¸t triÓn ®êng s/d çi vÉn cÇn® nhau thai tiÕt thay thÕ.
ØCuèi kú chöa, T/vµng teo® hÕt progesteron® ph¶n x¹ ®Î
Ø KÝch dôc tè (çc H. tiÕt trong kú chöa)
• HTNC (PMS-Pregnant Mare Serum): prolan A, prolan B. Ngµy

40-45 (HT)® ®Ønh 70-75® gi¶m & mÊt h¼n ngµy 150
• HCG (Human Chorionic Gonadotropin)® prolan A, prolan B.

Ngµy thø 8 (níc tiÓu)® ®Ønh (50-60) ® gi¶m ®Õn ngµy 80 vµ
duy tr× ®Õn khi ®Î
• T/d: KT ®éng dôc, rông trøng, siªu bµi no·n (nu«i cÊy ph«i)
• Khi chöa trøng, ung th nhau® [HCG] rÊt cao

C¬ chÕ ®iÒu hoµ tiÕt H. sinh dôc çi
Ngo¹i c¶nh: T0,
as, d2, mïi vÞ …
TÝn hiÖu tõ vá n·o

(-) Hypothalamus
(+)GnRH
(-) (-)
Feed-back
(-)
Feed-back
FSH
Inhibin LH
(-)
ThÓ
Trøng chÝn
vµng
vµ rông
Oestrogen
Progesteron

3. Ứng dông
• Vç bÐo: dïng slilboestrol tæng hîp: cho ¨n, tiªm hoÆc ghÐp
díi da (dõng tríc giÕt thÞt) ???
• HTNC + HCG à ®éng dôc nh©n t¹o, kh¾c phôc chËm sinh,
v« sinh, siªu bµi no·n.
• Sinh ®Î KH: progesteron (/c rông trøng)à phèi ®ång lo¹t
• Sö dông FSH, LH, GnRH kÝch thÝch rông trøng
• Prostaglandin ® phá thÓ vµng
• r cã thai
SVH®Õch ®ùc (tiªm díi da ®ïi, dÞch lç huyÖt soi)

MD ®Þnh tÝnh
Þnh lîng progesteron

Mét sè hormone kh¸c
1. Melatonin (tuyÕn tïng): tõ a.a tryptophan à serotonin

à Melatonin. T¸c dông ®iÒu hoµ giÊc ngñ vµ nhÞp sinh häc
-
2. Leptin (m« mì), peptit, cã t¬ng quan d¬ng víi dù tr mì

cña c¬ thÓ , kÝch thÝch tÝnh thÌm n ....
3. H. ®êng tiªu ho¸: (d¹ dµy, ruét): gastrin, secretin, ...
4. Atrial Natriuretic Peptide (ANP): Peptit, tiÕt tõ thµnh t©m

nhÜ, liªn quan ®Õn bµi tiÕt Na+ ë thËn ./.

Chư¬ng 4. thÇn kinh trung ư¬ng
I. §¹i cư¬ng
TKTW (vµng)
TK ngo¹i biªn (tÝm)
ü Trung khu TK? tËp trung 1 nhãm th©n n¬ron hÖ TKTW thùc hiÖn 1
c/n p/x¹ nhÊt ®Þnh
VD: trung khuPHOTO
h« hÊp,
MẠNHtuÇn
HÀO -hoµn,
305 NgôtiÕt
Xuânníc bät,
Quảng ®iÒu
- Zalo: hoµ nhiÖt…
0936381356
Sù ph©n chia hÖ thÇn kinh
TKTW (N·o vµ tuû sèng)
HÖ TK ngo¹i biªn
HÖ TK c¶m gi¸c HÖ TK vËn ®éng HÖ TK dinh dìng
üHệ TK cấu tạo từ các n¬ron. vÒ c/n 3 lo¹i: nhËn c¶m

(truyÒn vµo), vËn ®éng (truyÒn ra), liªn l¹c (trung gian)
Tuỷ sống
(cổ, ngực, hông, khum)
N·o sau
TKTW (hµnh tuû, cÇu n·o)
N·o gi÷a
Não ch©n ®¹i n·o, cñ n·o sinh t
N·o trung gian

®åi thÞ,vïng d’ ®åi
N·o tríc
N·o cïng
çc b¸n cÇu ®¹i n·o
üH/đ cơ bản của TKTW là phản xạ (®/ø cña c¬ thÓ ®èi víi KT
tõ bªn ngoµi hoÆc bªn trong thông qua sự điều khiển của TKTW).
ü TKTW ®iÒu khiÓn 2 lo¹i p/x¹

+ PXK§K (h/đ TK cÊp thÊp), PXC§K (cÊp cao)
üCung ph¶n x¹: ®êng lan truyÒn xung TK tõ c¬ quan nhËn c¶m ®Õn
c¬ quan ®/ø (gåm 6 phÇn)
C/Q nhËn c¶m
TK híng t©m
TKTW
TK li t©m C/Q ®¸p øng
liªn hÖ ngîc
C¬
Cung ph¶n x¹ (TKTW=Tuû sèng)

II. Sinh lý hÖ TKTW
1. Tuû sèng
v Cét sèng, 3 líp mµng: mµng cøng (tr¸nh va ch¹m c¬ häc),
mµng xèp (mµng nhÖn), mµng m¸u (dinh dìng)
v 2 C/n TËp trung th©n TB

TK c¶m gi¸c
• DÉn truyÒn HF tõ thô quan ®
lng
n·o ® tuû sèng ® c¬ quan ®/
TËp trung çc TB

ng
TK giao c¶m
Sõ
Sõng bªn
• H/® p/x¹ t¬ng ®èi ®éc lËp èng tuû
g
bôn
Cã mèi quan hÖ trùc tiÕp víi c¬
g
quan nhËn c¶m vµ c¬ quan ®/ø (trõ
Sõn
vïng mÆt)
TËp trung th©n TB TK
V/®éng
PHOTO MẠNH HÀO - 305 Ngô Xuân Quảng (rÔ0936381356
- Zalo: bông)
1.1. Chøc n¨ng dÉn truyÒn HF
a. Chøc n¨ng rÔ lng vµ rÔ bông

v TN Bell – Magendic
• Huû toµn bé rÔ lng ph¶i® KT nöa th©n ph¶i® mÊt c¶m

gi¸c, cßn k/n v/®.
• Huû toµn bé rÔ bông ph¶i® KT nöa th©n ph¶i® mÊt k/n
v/®, cßn c¶m gi¸c
àRÔ lng cã c/n c¶m gi¸c, rÔ bông cã c/n vËn ®éng hay rÔ
lng: sîi c¶m gi¸c (truyÒn vµo), rÔ bông: sîi v/® (truyÒn ra)

b. Çc ®ưêng dÉn truyÒn trong tuû sèng
(®ưêng truyÒn lªn, truyÒn xuèng vµ ®êng nèi çc ®èt tuû)
v§ưêng truyÒn lªn Vá n·o
Bã Goll, Burdach, Flechsig, Gowers & ®êng 3

tuû-®åi §åi thÞ
• Bã Goll & bã Burdach: 2

- Tõ t/sèng ® vá n·o (3 n¬ron) TiÎu n·o
- TuyÒn c¶m gi¸c tõ da, c¬, g©n lªn n·o.

Hµnh tuû
Burdach truyÒn xung c¶m gi¸c tõ chi
tríc vµ nöa tríc
Tuû sèng
Goll tõ chi sau & nöa sau 1
v Bã Gowers vµ Flechsig (bã tuû ® tiÓu n·o)
+ Gowers: tõ phÝa bông t/s, b¾t chÐo tuû sèng lªn tiÓu n·o
+ Flechsig: tõ sõng lng ® tiÓu n·o Vá n·o
- c¶ 2 bã truyÒn xung c¶m gi¸c lªn tiÓu

§åi thÞ
n·o gi÷ th¨ng b»ng vµ tr¬ng lùc c¬
- V xung bã tuû–tiÓu n·o > tuû ® vá n·o
TiÎu n·o
v Bã tuû - ®åi thÞ

Hµnh tuû
Tõ h¹ch c¶m gi¸c vµo phÝa lng tuû sèng,
b¾t chÐo ngay tuû sèng, thay n¬ron thø Tuû sèng
2 lªn ®åi thÞ (truyÒn c¶m gi¸c ®au vµ Flechsig
Gowers
nhiÖt ®é) PHOTO MẠNH HÀO - 305 Ngô Xuân Quảng - Zalo: 0936381356
Bông Lng
v §ưêng truyÒn xuèng
TB th¸p Vá n·o
- DÉn xung tõ TK v/® phÇn cao n·o ® Th¸p chÐo

nhãm v/® tuû sèng: bã th¸p th¼ng, th¸p
§åi thÞ
chÐo, ®êng nh©n ®á–tuû, tiÒn ®×nh-tuû
• Bã th¸p th¼ng: tõ TB th¸p (vá n·o) ® TiÎu n·o
xuèng sõng bông® b¾t chÐo tiÕp xóc
Hµnh tuû
n¬ron v/® (®iÒu khiÓn v/® cña c¬ thÓ)
• Bã th¸p chÐo: tõ TB th¸p (vá n·o) b¾t

chÐo ë hµnh tuû xuèng thuú bªn t/s.
Tuû sèng
à Khi çc trung khu v/® ë 1 b¸n cÇu n·o bÞ C¬
tæn th¬ng ® g©y b¹i liÖt nh thÕ nµo?
• §ưêng nh©n ®á – tuû: tõ tiÓu Vá n·o
n·o (cñ n·o sinh t) b¾t chÐo

ngay n·o gi÷a à tuû sèng. Chi §åi thÞ
phèi çc cö ®éng, ®iÒu hoµ tr-
¬ng lùc c¬ TiÎu n·o
Hµnh tuû
§ưêng tiÒn ®×nh – tuû: tõ nh©n
tiÒn ®×nh ë hµnh tuû à tuû sèng.
§¶m b¶o p/x¹ tr¬ng lùc c¬ thÓ Tuû sèng
(chñ yÕu lµm c¬ co cøng)
1.2. Chøc n¨ng ph¶n x¹
Tuû sèng lµ trung khu TK cÊp thÊp v/® c¬ toµn th©n trõ
vïng mÆt. C/n mang tÝnh ph©n ®o¹n:
• Trung khu v/® c¬ hoµnh (cæ 3-4), c¬ gian sên (ngùc 2-3)
• Trung khu v/® c¬ b¶ vai, c¬ chi tríc, c¬ ®ïi chËu, c¬ chi sau
®Òu n»m trong tuû sèng
• Ngoµi ra cßn çc trung khu TK thùc vËt:
G/c: vïng ngùc, vïng h«ng ®iÒu tiÕt tim m¹ch, må h«i
Phã g/c: vïng khum (m«ng) ®iÒu tiÕt p/x tiÕt niÖu vµ sinh dôc
2. Sinh lý hµnh tuû: 2 c/n: p/x¹ + dÉn truyÒn
2.1. Chøc n¨ng ph¶n x¹
• Chi phèi çc h/® c¬ b¶n quyÕt ®Þnh sù sèng. N¬i xuÊt
ph¸t 8 ®«i d©y TK tõ d©y V ®Õn XII
1. D©y V: TK sinh ba thuéc lo¹i d©y pha
2. D©y VI: TK vËn nh©n ngoµi
3. D©y VII: TK mÆt
4. D©y VIII: TK thÝnh gi¸c
5. D©y IX: TK lìi hÇu (d©y pha)
6. D©y X: TK mª tÈu (d©y pha)
7. D©y XI: TK gai sèng
8. D©y XII: TK díi lìi
• Trung khu nhiÒu p/x quan träng
- H« hÊp, vËn m¹ch
- H/® tiªu ho¸: Nhai (do nh©n çc d©y V, VII, XII). Nuèt (nh©n d©y
VII, IX, X, XII). Mót (nh©n d©y VII, XII). TiÕt dÞch vÞ, dÞch tuþ (nh©n
d©y X) vµ tiÕt níc bät (nh©n cña d©y XII, IX)
- TiÕt må h«i
- §iÒu tiÕt tr¬ng lùc c¬
- P/x phßng vÖ (n«n, h¾t h¬i, ho, tiÕt níc m¾t, nhÊp nh¸y, nh¾m m¾t)
® trung khu sinh mÖnh
2.2. Chøc n¨ng dÉn truyÒn: çc ®êng tõ tuû sèng lªn n·o
®Òu qua hµnh tuû. Ngoµi ra, ®êng riªng tõ hµnh tuû lªn tiÓu
n·o ®iÒu tiÕt th¨ng b»ng
3. N·o trung gian
Vïng ®åi (kh©u n·o) vµ díi ®åi (hypothalamus)
32 ®«i nh©n, quan träng: c¹nh bông, trªn thÞ, gß x¸m, nh©n bªn, nh©n sau
3.1. Vïng díi ®åi lµ TKTW cÊp cao

• Phèi hîp g/c, phã g/c ®iÒu hoµ tim m¹ch
- KT nh©n bªn hoÆc nh©n sau g©y p/ứ nh TK g/c HF
- KT nh©n tríc = TK phã g/c HF (tim chËm, m¹ch gi·n, ®ång tö co)
3.2. Tham gia ®iÒu tiÕt th©n nhiÖt

Trung khu chèng nãng (phÇn tríc), phÇn sau chèng l¹nh ®
æn ®Þnh th©n nhiÖt
à Ph¸ huû gß x¸m lµm cho ®éng vËt m¸u nãng ® biÕn nhiÖt
3.3. Tham gia ®iÒu hoµ T§C
• protein, lipit, gluxit, muèi, kho¸ng, H2O qua çc trung khu
no, ®ãi, kh¸t.
3.4. §iÒu hoµ h/® tuyÕn yªn
Thuú tríc Thuú sau

K0 cã liªn hÖ TK mµ qua ®êng Oxytoxin (c¹nh bông),
m¸u. Çc chÊt tiÕt (RH & IH) theo Vazopressin (trªn thÞ)
sîi trôc TK vµo ®/m tiÒn yªn. Theo sîi trôc vµo ®/m hËu yªn
3.5. §iÒu tiÕt ho¹t ®éng sinh dôc (qua tiÒn yªn)
• GnRH à tiÒn yªn tiÕt FSH vµ LH ® g©y h/® sinh s¶n
• G©y p/x¹ thÞ gi¸c s/d: m/xu©n (as, T0 phï hîp)® mïa sinh s¶n
4. HÖ thÇn kinh thùc vËt
TKTV TK§V
- Chi phèi h/® c¬ tr¬n, tim - Chi phèi h/® c¬ v©n
m¹ch, néi t¹ng, h/® T§C, d2
- §iÒu khiÓn h/® theo ý
- §iÒu khiÓn h/® kh«ng theo ý muèn díi chØ huy vá n·o
muèn à hÖ TK d2.
4.1. H×nh th¸i vµ chøc n¨ng (so s¸nh víi hÖ TK§V)
Ø Trung khu: TKTV n»m ë nh÷ng n¬i nhÊt ®Þnh cña hÖ TK

(n·o gi÷a, hµnh n·o & tuû sèng ®o¹n ngùc, h«ng, khum).
Cßn hÖ TK§V r¶i r¸c trong toµn bé hÖ TK

ØSù ng¾t ®o¹n cña sîi ly t©m:
- TK§V: d©y TK ®i th¼ng tíi c¬ (c¬ quan ®/øng)
- TKTV: d©y TK ®Õn h¹ch råi míi tíi c¬ quan ®/ø
Sîi tríc h¹ch (®Õn h¹ch), sîi sau h¹ch (tõ h¹ch à c¬ quan ®/ø)
Ø So s¸nh çc ®Æc ®iÓm kh¸c
TK§V TKTV
V dÉn truyÒn 60-120 m/s 1-30m/s
f 2R = 12-14µm 5-7µm
Vá bäc Miªlin® truyÒn phÇn lín K0 vá ®
nhanh, chÝnh x¸c chËm, k0 chÝnh x¸c
TÝnh HF TÝnh HF cao ThÊp h¬n
4.2. HÖ giao c¶m vµ phã giao c¶m
H/® ngîc chiÒu nhng kh«ng ®èi lËp vÒ c/n mµ hiÖp ®ång díi
sù ®iÒu khiÓn cña trung khu cÊp cao TKTW ë díi ®åi
(xem bảng so sánh và hình ảnh)
4.3. Ứng dông

Sö dông çc chÊt g©y t¨ng cêng hay øc chÕ hÖ TKTV
VÝ dô: Atropin gi¶m ®au bông (/c HF hÖ phã g/c)……
./.

So s¸nh hÖ giao c¶m vµ phã giao c¶m
ĐÆc ®iÓm HÖ giao cảm HÖ phã giao cảm
- XuÊt ph¸t tõ tuû sèng vïng ngùc ®Õn vïng h«ng - Tõ n·o giữa (d©y III), tõ hµnh tuû (d©y
Trung khu
IX, X) vµ tuû sèng vïng khum
- 2 lo¹i, xa c¬ quan ®/ - Çc h¹ch n»m gÇn hoÆc thËm chÝ ngay
+ H¹ch c¹nh sèng (2 bªn cét sèng) nèi víi nhau t¹o trong c¬ quan ®/
HÖ h¹ch thµnh chuçi TK giao cảm
+ H¹ch tríc t¹ng (tríc cét sèng) xa cét sèng h¬n, çc
h¹ch ®ã t¹o thµnh çc ®¸m rèi (mµng treo ruét…)
- Sîi tríc h¹ch ng¾n - Sîi tríc h¹ch dµi
Sîi TK - Sîi sau h¹ch dµi, ph©n nh¸nh à HF khuyÕch t¸n - Sîi sau h¹ch ng¾n, K0 ph©n nh¸nh®HF
kh«ng khuyÕch t¸n.
- Sympatin g©y HF gièng Adrenalin - Axetylcolin ® HF (trõ c¬ tim)
ChÊt tiÕt
- Ecgotoxin g©y øc chÕ - Atropin ® øc chÕ
-Đèi víi tim Nhanh, m¹nh YÕu, chËm
-Đång tö Gi·n, në to Co
-M¹ch G©y co m¹nh (trõ m¹ch vµnh gi·n) Gi·n
- KhÝ quản Gi·n khÝ qu¶n ® dÔ h« hÊp Co
- TuyÕn níc bät TiÕt Ýt, nhiÒu dÞch nhÇy TiÕt nhiÒu, lo·ng Ýt men
- TuyÕn th©n vÞ TiÕt Ýt TiÕt
-TuyÕn tuþ - TiÕt
-Tö cung Khi chöa g©y co, kh«ng cã chöa g©y gi·n Gi·n
-C¬ vßng tói mËt Co Gi·n
C¬ thµnh tói mËt Gi·n Co
C¬ thµnh b.quang PHOTO
Gi·n vµ giảmMẠNH HÀO - 305 Ngô Xuân Quảng - Zalo:
căng th¼ng Co 0936381356
vµ tăng căng th¼ng
HÖ thÇn kinh giao c¶m HÖ thÇn kinh phã giao c¶m
H¹ch gÇn, thËm chÝ trong c¬ quan ®/

H¹ch tríc t¹ng
(®¸m rèi)
H¹ch c¹nh sèng
= Chuçi TK g/c
ChƯƠng V. Ho¹t ®éng thÇn kinh cÊp cao
Do vá n·o ®iÒu khiÓn = PXC§K
I. §Æc ®iÓm cÊu t¹o chøc n¨ng çc vïng ë vá n·o
- Vïng v/®éng (1):Î thuú tr¸n (X/ph¸t bã th¸p th¼ng & chÐo)
R·nh Rolando
- Vïng c¶m gi¸c da (2): Î thuú ®Ønh
-Vïng thÞ gi¸c (3): Î thuú chÈm nh
ng
® Ø
®é
-Vïng thÝnh gi¸c (4): Î thuú th¸i d¬ng 1 2 ú
n
r¸
u
Ën
h
út
V
-Vïng khøu gi¸c (5): Î thuú khøu gi¸c 6 T
u
Th
-Vïng vÞ gi¸c (6): Î thuú ®Ønh, …….
m
ng
4
chÈ
ư¬
n»m dưíi håi ®Ønh.
5
id
uú
h¸
Ngưêi cßn vïng ng«n ng÷
Th
út
(tiÕng nãi + ch÷ viÕt) 3
u
Th
Thuú khøu gi¸c
R·nh trung t©m Thuú ®Ønh
Thuú tr¸n
Thuú chÈm
R·nh
bªn
Thuú th¸i Vïng c¶m gi¸c da

dư¬ng Vïng vËn ®éng
Vïng thÞ gi¸c
Vïng thÝnh gi¸c
Çc chøc n¨ng chÝnh vá n·o ngêi

II. PXC§K vµ qu¸ tr×nh HF trong vá n o
H/® TK cÊp cao = tæ hîp çc PXK§K vµ C§K
1. PXK§K (bẩm sinh)

- Cã KT lµ ®/ : TA ch¹m lìi® tiÕt (không đòi hỏi điều kiện)
- 3 lo¹i: ¨n uèng, tù vÖ, sinh dôc
2. PXC§K (tËp nhiÔm)

- TN Paplop: tiÕt níc bät ë chã
Çch ly, ®Ó ®ãi. Chu«ng 30s® cho ¨n® tiÕt níc bät. LÆp l¹i nhiÒu lÇn
® chu«ng, kh«ng cho ¨n chã vÉn tiÕt à PXC§K tiÕt níc bät
• TiÕng chu«ng (KT C§K), TA (KT K§K)
TÝn hiÖu PXC§K ë gia sóc Î hÖ thèng tÝn hiÖu thø nhÊt. Riªng ngêi cã hÖ thèng
thø 2 lµ ng«n ng÷. VD: khi nãi chanh® ?
3. §iÒu kiÖn thµnh lËp PXC§K
• KÕt hîp KTC§K, KTK§K nhiÒu lÇn, thêng xuyªn
(KTK§K cã t/d cñng cè PXC§K)
• Thứ tự kích thích
- KTC§K trưíc KTK§K à thµnh lËp dÔ, bÒn v÷ng
- KTC§K & KTK§K ®ång thêià khã thµnh lËp, kh«ng bÒn
- KTC§K sau KTK§K ® kh«ng thµnh lËp ®îc PXC§K
• Cêng ®é: KTK§K t¹o HF ph¶i m¹nh h¬n KTC§K (chã ®ãi, TA
ngon® trung khu ¨n HF m¹nh h¬n)
• Vá n·o ph¶i toµn vÑn, hÖ TK ë tr¹ng th¸i b×nh thêng

• TiÕn hµnh trong ®iÒu kiÖn yªn tÜnh, tr¸nh kÝch thÝch l¹
4. C¬ chÕ thµnh lËp PXC§K
a. C¬ chÕ kinh ®iÓn Paplop: ®êng liªn hÖ t¹m thêi ë vá n·o
Hưng phấn mạnh hơn
thu hút sóng
Trung khu thÝnh gi¸c Trung khu ¨n
d©y VIII
C¬ cæ Hµnh tuû
Niªm m¹c
lìi
TuyÕn nước
Tai trong Quay l¹i bọt
Chu«ng Tiết
TA

b. B¶n chÊt liªn hÖ t¹m thêi (quan niÖm hiÖn ®¹i)
Liªn hÖ néi bµo vµ tån t¹i ngay trong 1 n¬ron
ü PXK§K: liªn hÖ cã s½n (chÊt m«i giíi, tiÕp nhËn cã s½n)
ü PXC§K: lÆp l¹i KTC§K & K§Kà t/h chÊt m«i giíi & tiÕp nhËn míi
ü Khi HF à xung TK n¬ron híng t©m KT mµng tríc synap g/phãng

chÊt m«i giíi (adrenalin or axetylcolin)
üMµng sau cã chÊt tiÕp nhËn (protein - gen tæng hîp) à ARNm duy tr×
liªn hÖ gi÷a “protein tiÕp nhËn - chÊt m«i giíi” lµ c¬ së ph©n tö của
PXCĐK (c¬ chÕ nhí)

üTN Connell, Thompson (1962) trªn ®Øa phiÕn
- Cho vµo níc à bËt ®Ìn à ®iÖn giËt à ®Øa co róm
- LÆp l¹i 150 lÇn à chØ bËt ®Ìn, kh«ng KTà ®Øa co róm
- PXC§K ®îc thµnh lËp (®Øa ®· nhí vµ ®¸p øng)
à NghiÒn ®Üa ®ã cho ®Øa cha thµnh lËp PXC§K ¨n à chØ cÇn 40
lÇn lÆp l¹i ®· thµnh lËp ®îc.
do ¨n ARNm à tæng hîp protein tiÕp nhËn nhanh h¬n????
ü TN Corning
– TN1: ®Üa (®· cã PXC§K) ng©m trong d2 chøa ribonucleaza à
muèn thµnh lËp mÊt 150 lÇn nh ban ®Çu
– TN2: nghiÒn ®Üa (®· cã PXC§K) chiÕt dÞch ARNm tiªm cho ®Øa
kh¸cà chØ mÊt 40 lÇn
5. So s¸nh
PXK§K PXC§K
BÈm sinh, ®/trng loµi (mæ, bó …) TËp nhiÔm (®êi sèng ç thÓ)
æn ®Þnh c¶ khi m«i trêng thay ®æi, di Thay ®æi theo m«i trêng t¹o tËp tÝnh
truyÒn, t¹o b¶n n¨ng loµi (kh«ng cñng cè sÏ mÊt)
-Cung ph¶n x¹ cè ®Þnh, cã c¬ së gi¶i Cung ph¶n x¹ t¹m thêi (®êng liªn
phÉu hÖ t¹m thêi)
Thùc hiÖn ë TKTW (n·o, t/s) Thùc hiÖn ë vá n·o

Ph¶i cã kÝch thÝch trùc tiÕp vµo thô ChØ cÇn tÝn hiÖu (®Ìn, chu«ng)
quan (TA ch¹m n.m lìi)
! • Mang tÝnh t¬ng ®èi: 1 sè trêng hîp PXC§K ®îc di truyÒn: gµ logo
kh«ng Êp (PXC§K) ® trë thµnh PXK§K)
• Sù giao phèi theo mïa
6. ý nghÜa vµ øng dông PXC§K
a. ý nghÜa
- Linh ho¹t, thÝch øng cao
- TÝnh chÊt tÝn hiÖu ® nh¹y c¶m, linh ho¹t (tù vÖ): p/ víi thay ®æi
® tr¸nh nguy hiÓm, ph¸t hiÖn måi nhanh…
VD: mïi lîn ®ùc, mïi hæ, kiÕn khi trêi s¾p ma® thay ®æi ®é Èm ®
di chuyÓn tr¸nh ma
b. øng dông
- LÊy tinh
- §Æt tªn bß, chã…
- Dïng kÎng lµm hiÖu lÖnh ch¨n th¶
- V¾t s÷a (cè ®Þnh ngêi v¾t, ®Þa ®iÓm, dông cô, thêi gian …)
- HuÊn luyÖn chã nghiÖp vô
- Cè ®Þnh giê, kh«ng gian… gia sóc ¨n ® t¨ng hiÖu qu¶ tiªu ho¸…
III. Qu¸ tr×nh øc chÕ trong vá NÃO
•HF D /c, 2 mÆt qu¸ tr×nh h/® vá n·o® thèng nhÊt
• HF tiªu tèn E lµ n.n ø/c (phôc håi E, b¶o vÖ n¬ron)
• 2 lo¹i: ¦CC§K & K§K
3.1. ¦CK§K: (K0 cÇn ®k, bÈm sinh, K0 cÇn luyÖn tËp)
a. ¦/C ngoµi (ngo¹i lai): ®ang thùc hiÖn PXC§K tiÕt níc bät.
Dïng ®iÖn KT ch©n chã ® ø/c ngoµi® k×m h·m p/x tiÕt níc bät
- C¬ chÕ: do KT g©y ®iÓm HF m¹nh trong vá n·o, ®iÓm nµy sinh /c
®èi víi çc ®iÓm HF cña PXC§K ® mÊt tËp trung
à MÊt tËp trung. p/x quan träng thêi ®iÓm ®ã k×m h·m p/x kh¸c
à Ngêi: /c ngoµi cã thÓ kh¾c phôc b»ng lý trÝ
b. ¦/c qu¸ giíi h¹n (qu¸ møc):
- Cêng ®é qu¸ m¹nh, thêi gian KT cña KTC§K qu¸ dµi ® ø/c
- Do TB vá n·o chØ h/® trong thêi gian, cêng ®é nhÊt ®Þnh à cêng
®é qu¸ cao hoÆc thêi gian qu¸ dµi® xuÊt hiÖn /c qu¸ møc (nghØ
vµ phôc håi n¬ron)
3.2. ¦CC§K:
a. ¦/c dËp t¾t: do K0 cñng cè KTC§K b»ng KTK§K
K0 cho ¨n nhiÒu lÇn® K0 tiÕt
- VdËp t¾t Î tÇn sè lÆp l¹i KTC§K K0 cñng cè, lo¹i h×nh TK,
cêng ®é KT vµ ®Æc biÖt ®é bÒn PXC§K
- ý nghÜa: biÕn ®æi thÝch øng ®iÒu kiÖn míi à PXC§K chÝnh x¸c
h¬n, tiÕt kiÖm E. Lo¹i bá thãi quen K0 cÇn thiÕt
b. øc chÕ ph©n biÖt
- PXC§K kh«ng chØ do KTC§K mµ cßn do KT t¬ng tù, nhng çc
KT nµy kh«ng ®îc cñng cè
- VD: víi m¸y gâ nhÞp: KT 100 lÇn/phót ® cho ¨n ® tiÕt níc
bät, lÆp l¹i nhiÒu lÇn
- KT 140 lÇn/phót ® kh«ng tiÕt do vá n·o xuÊt hiÖn /c ph©n biÖt.
§©y lµ c¬ së ph©n tÝch ho¹t ®éng cña vá n·o
c. øc chÕ chËm (/c kÐo dµi)

- T = k/c gi÷a 2 KT. HuÊn luyÖn chã gÆp kÎ gian kh«ng vå ngay
d. øc chÕ cã ®iÒu kiÖn nghÜa hÑp: nÕu xuÊt hiÖn KT kh«ng
liªn quan víi KTC§K
VD: chu«ng ® ¸nh ®Ìn ® xuÊt hiÖn ¦CC§K ® kh«ng tiÕt
IV. GiÊc ngñ vµ th«i miªn
4.1. GiÊc ngñ: /c vá n·o, /c cµng më réng ngñ cµng s©u.
+ /c (chØ 1 vïng) ¹ giÊc ngñ më réng /c
+ Çc KT vá n·o ®Òu cã thÓ g©y /c, khi /c më réng® ngñ
à B¶n chÊt cña chÊt g©y ngñ?
-Thøc: adrenalin, noradrenalin ®îc tiÕt díi t/d hÖ líi n·o trung
gian (n¬i ghi nhËn KT) tõ ®ã ph¸t xung ®éng t/d TK cÊp cao
- Ngñ: do serotonin
à C/m: dïng Clorophelalanin /c men tæng hîp serotomin
(tryptophan-hydroxylase) ® serotomin kh«ng ®îc h×nh thµnh ®
kh«ng ngñ (thao thøc triÒn miªn)
* ý nghÜa sinh lý cña giÊc ngñ
- B¶o vÖ vá n·o vµ hÖ thÇn kinh
- Kh«i phôc c/n sinh lý vá n·o, hÖ TK. Ngñ cµng say k/n
kh«i phôc cµng cao.
- GiÊc ngñ ch÷a bÖnh. §Ó ngñ nhanh ® t¹o t¸c nh©n g©y /c,
gi¶m KT ngo¹i c¶nh
4.2. Th«i miªn: lµ giÊc ngñ bé phËn (côc bé)

X/hiÖn khi /c kh«ng lan kh¾p vá n·o mµ mét sè vïng
Ngêi: dïng lêi nãi /c 1 sè vïng cña n·o nhng vÉn duy tr×
HF vïng nghe lêi nãi ® ch÷a mét sè bÖnh t©m lý x· héi
V. Lo¹i h×nh thÇn kinh
5.1. C¬ së ph©n lo¹i lo¹i h×nh TK (3 c¬ së)
- Cêng ®é cña HF vµ /c
- T¬ng quan gi÷a HF vµ /c
- §é linh ho¹t TK (HF D /c) vµ V thµnh lËp PXC§K (dÔ
hay khã)
5.2. Çc lo¹i h×nh thÇn kinh: 4 lo¹i
M¹nh YÕu
/c chiÕm u thÕ
M¹nh K0 c©n b»ng M¹nh c©n b»ng

(HF chiÕm u thÕ) (HF vµ /c c©n b»ng)
Linh ho¹t yªn tÜnh

a. TK m¹nh kh«ng c©n b»ng (HF u thÕ)
- §.®iÓm: HF, /c ®Òu m¹nh, kh«ng c©n b»ng (HF u thÕ)
DÔ HF, dÔ thµnh lËp PXC§K, khã g©y /c ph©n biÖt
-B.hiÖn: dòng c¶m, d÷ tîn, x«ng x¸o, hung h¨ng, ®Çu ®µn
b. TK m¹nh c©n b»ng linh ho¹t
- HF, /c ®Òu m¹nh, c©n b»ng ® linh ho¹t, ho¹t b¸t, thÝch vËn
®éng, dÔ thÝch nghi (hoµn thiÖn)
- M¹nh mÏ, cã kh¶ n¨ng kiÒm chÕ…
c. TK m¹nh c©n b»ng yªn tÜnh
- HF, /c ®Òu m¹nh, khã chuyÓn cho nhau ® Ýt linh ho¹t, khã
thÝch nghi, b¶o thñ nhng giµu nghÞ lùc, lµm viÖc ch¾c ch¾n
nhng chËm
- Gia sóc dÔ PHOTO
vç bÐoMẠNH HÀO - 305 Ngô Xuân Quảng - Zalo: 0936381356
d. TK yÕu (øc chÕ): HF, /c ®Òu yÕu, /c chiÕm u thÕ ® khã thµnh
lËp PXC§K, kh«ng chÞu ®îc KT m¹nh, kh«ng lµm ®îc viÖc
phøc t¹p.
• Ngêi: nhót nh¸t, an phËn, hay ch¸n n¶n, thiÕu nghÞ lùc, ®a sÇu,
tù ti…
5.3. ý nghÜa
• Chän g/s theo môc ®Ých sö dông
Bß s÷a chän linh ho¹t (HF, /c ®Òu m¹nh, c©n b»ng) ® s¶n lîng s÷a
cao, æn ®Þnh, thÝch nghi tèt.
Lîn: chän lo¹i tr× trÖ (m¹nh c©n b»ng yªn tÜnh) dÔ vç bÐo.
Lîn ®ùc: linh ho¹t® søc sèng cao, PXC§K khai th¸c tinh
• Ph©n lo¹i ®Ó qu¶n lý theo ®µn, tr¸nh sù lÊn ¸t, ¨n nhanh…
• Trong thó y cÇn lu ý: lo¹i h×nh TK kh¸c nhau th× søc ®Ò kh¸ng ¹ nªn
çch ®iÒu trÞPHOTO
vµ tiªm
MẠNHphßng
HÀO - 305 ./. - Zalo: 0936381356
¹Ngô Xuân Quảng
Chư¬ng 6 - Stress vµ sù thÝch nghi
I. Kh¸i niÖm (søc Ðp, ¸p lùc)

- YÕu tè bÊt lîi (trong, ngoµi)à mÊt c©n b»ng, s.lý bÊt thêng
- Khi cã t¸c nh©n stress nÕu k0 cã k/n c©n b»ng néi m«i ®
tr¹ng th¸i stress, nÕu qua ®îc ® thÝch nghi
- Chèng stress = huy ®éng E tiÒm tµng ® phôc håi c©n b»ng
néi m«i, thiÕt lËp l¹i thèng nhÊt gi÷a c¬ thÓ + m«i trêng.
Stress® ¯n/s, søc s¶n xuÊt…
- Ngưêi: cßn yÕu tè t©m lý, t×nh c¶m, quan hÖ g/®, x· héi
- Chèng stress = 2 lo¹i p/ø:
+ §Æc hiÖu: sinh KT chèng l¹i
+ K0 ®Æc hiÖu: t¸c nh©n KT ¹ nhng tr¶ lêi = 1 p/ø chung
II. Çc giai ®o¹n stress (3 g®)
2.1. P/ø b¸o ®éng: tøc thêi, cha kÞp huy ®éng E (2 pha)
a. Pha sèc: tho¸i ho¸ nhanh, tøc thêi c¬ quan m.d (h¹ch l©m
ba, T. øc vµ fabricius) ® ¯b/c ¸i toan, l©m ba cÇu, ®¬n nh©n
BiÓu hiÖn: ¯ th©n nhiÖt, ¯tr¬ng lùc c¬, [Na+]¯, ¯[glucose], ¯H/¸p,
[K+], hÖ TK bÞ øc chÕ. TÝnh thÊm mao m¹ch, m¸u qu¸nh, pH¯, rèi
lo¹n T§C, c©n b»ng N ©m (do t¹o ®êng tõ a.a)
b. Pha chèng sèc: c¬ thÓ, TK phôc håi chuyÓn sang HF,

h/¸p, th©n nhiÖt & glucose huyÕt. Chèng sèc tèt ® ®Ò kh¸ng
2.2. g® ®Ò kh¸ng (thÝch nghi)
Sau phôc håi ® ®Ó chèng stress ® huy ®éng E tiÒm tµng =
çch t¹o E tõ 2 c¬ chÕ TK & TD:
- TK: hÖ g/c HF ® Tuû th.thËn tiÕt Adrenalin
- TD: ® vá n·o® d’®åi® tiÒn yªn
ACTH TSH
Vá th.thËn TuyÕn gi¸p
Glucococticoit Tyroxin
ch/ho¸ gluxit ® E ph©n gi¶i ®êng
®Ò kh¸ng® thÝch nghi

K/q: ThÝch nghi (nÕu ®Ò kh¸ng tèt), stress t¹m thêi yÕu
NÕu kh«ng àMẠNH
PHOTO HÀO
g® rèi à chÕt
- 305 Ngô
lo¹n Xuân Quảng - Zalo: 0936381356
2.3. g® rèi lo¹n vµ chÕt
- Tho¸i ho¸ c¬ quan MD, tuyÕn yªn, trªn thËn ® kÕ ph¸t bÖnh
kh¸c (h« hÊp , tiªu ho¸…)
- Ph©n gi¶i protein t¨ng t¹o ®êng , cã khi dïng c¶ protein cÊu
tróc c¬ thÓ® ngõng s.trëng, gÇy, sót c©n, ¯søc s.x
- KÕt qu¶ chÕt (cã thÓ do stress hoÆc kÕ ph¸t)
III. Çc stress trong ch¨n nu«i

1.T.¨n, níc uèng: ThiÕu, chÊt lîng, mÊt c©n ®èi, mèc (®éc tè)
2. KhÝ hËu: - T0 cao, thÊp (®iÒu tiÕt nhiÖt kÐm) - Bß s÷a 5-150C
- §é Èm (thÝch hîp 70-80%) vµ Vgiã
T0, ®é Èm, Vgiã (stress khÝ hËu) ® giã mïa ®«ng b¾c V>0.8m/s,
T0 thÊp®
®é Èm > 90%, PHOTO lîn- 305
MẠNH HÀO conNgôph©n tr¾ng
Xuân Quảng ®0936381356
- Zalo: chÕt.
3. MËt ®é: qu¸ cao ® stress ( lîn, tr©u, bß, g/c…)
qu¸ thÊp® stress (dª, cõu v× tÝnh bÇy ®µn)
N.n « nhiÔm ([CO2], [NH3] t¨ng, [O2]¯), va ch¹m (c¾n xÐ), T.¨n níc
uèng nhiÔm bÈn ® ph©n phèi T.¨n kh«ng ®Òu
4. VËn chuyÓn: ® stress m¹nh
MËt ®é cao ® « nhiÔm, va ch¹m, c¾n nhau, T0 cao (®.biÖt hÌ). Giã®
mÊt nhiÖt® v/c g©y: ¯ thÓ träng, chÕt ® thiÖt h¹i kinh tÕ
5. ThiÕn ho¹n, tiªm phßng
IV. Çc biÖn ph¸p chèng stress

- Thùc hiÖn ®óng quy tr×nh CNTY, chñ ®éng phßng trõ stress
- Dïng mét sè lo¹i thuèc an thÇn (/c TK) khi g/s, g/c stress
- T¨ng dinh dìng: ®Æc bÖt vitamin A, D3, B12, B2, E, K… ./.

Sinh Lý Động Vật 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sinh Lý Động Vật 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SINH LÝ ĐỘNG VẬT

Đối tượng: vật nuôi thuần hoá, chọn lọc

PHOTO MẠNH HÀO - 305 Ngô Xuân Quảng - Zalo: 0936381356

• Tính HF: cơ vân > cơ tim > cơ trơn

PHOTO MẠNH HÀO - 305 Ngô Xuân Quảng - Zalo: 0936381356

⚫ Ngoài: cơ giới, T0, độ ẩm, a/s, điện ....

⚫ Trong: pH máu, ASTT h.tương, [] các chất trong máu

⚫ Về mặt sinh học: 2 loại

- Không thích hợp: không quen thuộc, ở cường độ nhất định có

PHOTO MẠNH HÀO - 305 Ngô Xuân Quảng - Zalo: 0936381356

➢ KiÓm chøng: vi ®iÖn kÕ ®o

* TN trªn tim Õch: T©m

➢T/chøc HF (h/®) t¹i ®ã (-), yªn tÜnh (+)

→ T/chøc yªn tÜnh, nguyên vẹn, trong vµ ngoµi mµng tæ

§iÖn N¬ron = §iÖn thÕ mµng của

PHOTO MẠNH HÀO - 305 Ngô Xuân Quảng - Zalo: 0936381356

* ThuyÕt mµng (ion mµng): Bernostein, Hogkin, Huxley, Katz

- KÝch thíc:Na+=1.9A0, K+=2.6A0

❖ Gi¶ithÝch 3: h/® (xung TK ®iÓm A)→ thay ®æi tÝnh thÊm

K/qu¶: A HF (-) → chªnh lÖch, phÝa trong tõ A → B, phÝa

- Ph¸t hiÖn ®éng dôc bß = chÊt dÎo, h×nh trô =25x12.5mm

+ TruyÒn HF t¸ch biÖt (kh«ng lan sang ngang → chÝnh x¸c)

+ DÉn truyÒn 2 chiÒu, nhng trong c¬ thÓ chØ 1 chiÒu

+ TÝnh HF cao, sîi cã vá bäc > sîi trÇn

PHOTO MẠNH HÀO - 305 Ngô Xuân Quảng - Zalo: 0936381356

Yªn tÜnh HF Yªn tÜnh

PHOTO MẠNH HÀO - 305 Ngô Xuân Quảng - Zalo: 0936381356

Yªn TÜnh Eo A HF B Y/TÜnh Y/TÜnh

→nhanh, tiÕt kiÖm E

-  sîi, To (tû lÖ thuËn víi V)

2. DÉn truyÒn HF qua synap

• C¬ v©n (c¬ x¬ng): ë x¬ng, V/® chñ ®éng

I. §Æc tÝnh cña c¬

2. TÝnh HF: tÝnh HF tõ xung TK ®Õn (tÝnh tù ®éng yÕu)

c¬ v©n > c¬ tim > c¬ tr¬n

72-80% H2O 20-28% VCK

Nhãm P. Sarcoplasm Nhãm P. Miofibrin

Miogen, globulin, Miozin, actin,

sîi trôc n¬ron

Trong TN. Trong c¬ thÓ kh«ng xuÊt

tiÒm phôc kú co kú gi·n

KT KT Muèn g©y co l¾p:

Kh«ng hoµn toµn Hoµn toµn

ü KÝnh hiÓn vi thêng

• B×nh thường c¸c sîi

PHOTO MẠNH HÀO - 305 Ngô Xuân Quảng - Zalo: 0936381356

PHOTO MẠNH HÀO - 305 Ngô Xuân Quảng - Zalo: 0936381356

ü ATP ATPaza ADP + H3PO4 + Q (co c¬)

ü Hexose + H3PO4 YÕm khÝ Hexophotphat (photphoryl ho¸)

ü Creatin photphat YÕm khÝ ~C + P + Q(hoµn nguyªn ATP)

ü Glycogen YÕm khÝ Lactic + Q

Ø 4/5 AxÝt lactic Q Glycogen

Ø Qu¸ tr×nh phôc håi:

à Lý thuyÕt ATP, C~P kh«ng ®æi, thùc chÊt glycogen¯

YÕm khÝ HiÕu khÝ

PHOTO MẠNH HÀO - 305 Ngô Xuân Quảng - Zalo: 0936381356

PHOTO MẠNH HÀO - 305 Ngô Xuân Quảng - Zalo: 0936381356

nèi protein (-)

ü Tr¹ng th¸i gi·n do:

PHOTO MẠNH HÀO - 305 Ngô Xuân Quảng - Zalo: 0936381356

PHOTO MẠNH HÀO - 305 Ngô Xuân Quảng - Zalo: 0936381356

PHOTO MẠNH HÀO - 305 Ngô Xuân Quảng - Zalo: 0936381356

üKh¶ n¨ng co rót l©u h¬n, kÐo dµi h¬n c¬ v©n

- Qua H. t gi¸p chuyÓn ho¸ c¬ b¶n (nhÞp tim, h« hÊp),

- ph©n gi¶i gluxit, lipit, protein à n ng lîng (-

- Gia cÇm: tû lÖ Êp në ® bæ sung KI cho gµ ®Î