MGA KAUGNAY NA

DISIPLINA NG SP:
PILIPINOLOHIYA
PANTAYONG PANANAW
 Nabanggit natin noong inaaral
natin ang Kasaysayan ng SP at SsP
na maraming sumulpot na
nationalistic movement sa
akademya noong panahon ng
Martial Law – kabilang na rito ang
Pilipinolohiya ni Covar at
Pantayong Pananaw ni Salazar.
Bakit natin
kailangang
aralin ito?
Tulad ng SP, kaisa natin ang
Pilipinolohiya sa larangan ng
Philippine Studies at
Pantayong Pananaw sa
larangan ng History sa
pagsasakatutubo ng ating
 Mahalagang
mapag-aralan
ang mga ito sa
pag-aaral ng
Sikolohiyang
Pilipino
sapagkat ito ay
PILIPINOLOHIYA
Ang Pilipinolohiya ay isang sistematikong pag-aaral ng (a)
kaisipan o psyche, (b) kultura, at (c) lipunang Pilipino.

Ang tatlong antas ng kaalaman na ito ay bunga ng pag-iisip

at karanasang Pilipino. Ang wika at sining—musika,
pagguhit, eskultura, arkitektura, drama, panitikan, pelikula,
pilosopiya, at pati na rin ng relihiyon – ay halimbawa ng
kulturang Pilipino na dapat lumitaw sa pag-aaral ng Pilipino
sapagkat ang bawat kaisipan, kultura at lipunang Pilipino ay
bunga ng karanasang Pilipino.
Noong nag-aral ba kayo ng
Humanities and arts sa
inyong kurso ngayong
college, inaral ninyo ang
cultural history, art history,
literary history, pop culture
atbp. ng ating bansa?
Kahit ang mga ito ay dapat
nating aralin o suriin dahil
hitik ito sa kontekstong
kultural.

Works of art and forms of our

culture reflect a piece of
Bakit ang benta
ng mga
palabas na ito?
Sa ganitong pamamaraan,
naaaral natin ang kaisipan,
kultura, at lipunang Pilipino.
*Ito ay halimbawa na ng
pag-apply ng Pilipinolohiya sa
literary criticism na siyang
kasama rin naman sa
Ang maitutulong ng
Pilipinolohiya sa SP
ay ang ginawang
modelo ng pagkatao
ni Prospero Covar.
*Version sa papel
Ni Bomen Guillermo
Pagsasalarawan ng
Loob, Labas, at Ilalim
 *Share PDF
Guillermo - Chart
Modelo ng Pilipinong
Pagkatao
Prospero Covar: Pilipinolohiya
 *Share PDF
Covar – Pagkatao at Katauhan
Covar – Kaalamang Bayang Dalumat
Banga
Sa Bibliyang paniniwala, ang tao ay nagmula
sa isang kipil na putik, hiningahan ng
Maykapal at naging si Adan.

Ito ay palasak na pananampalatayang

Kristiano. Sa panitikan, ang tao ay parang
luwad na maaaring gawing iba’t ibang hugis
at anyo.
 May kaugalian naman tungkol sa
paglilibing na ang nagsisidalo ay
kumukuha ng isang dakot na lupa at
inihahagis sa ibabaw ng kabaong na
namatay bilang pagkilala sa pananaw
na “sa alabok ka nagmula at sa
alabok ka rin babalik.”
 Sa makatotohanang
pangungusap, sa putik
nagbuhat ang banga, sa
matalinhagang pangungusap
naman, ang tao ay sa putik rin
naman nagmula.
 Ang katawan ng tao ay parang isang
banga. Ang banga ay may labas, loob, at
ilalim.

Gayundin naman ang kaluluwa ng tao.

Sisidlan na banga. Ang laman nito ay
kaluluwa. Sa ilalim tumatahan ang
kaluuwa kaniig ang budhi.
Dagdag pa rito, …
Saan nakuha ni Covar
‘yong “banga”?
Manunggul Jar
• Isang secondary burial jar
na natangpuan sa
Kwebang Tabon sa
Palawan ng tropa ni Dr.
Robert Fox at Miguel
Antonio noong 1962 – sa
Saan matatagpuan ang
Manunggul Jar sa ating papel
na pera?

Sa lumang serye ng
1000 peso bill
 Secondary burial?
•The practice of jar burial is
an instance of secondary
burial, in which only the
bones of the deceased are
reburied. The jar itself was
 Disenyo ng
Manunggul Jar
• On top of the jar
cover or lid is a
boat with two
human figures
representing two
• The boatman (nasa
likod) is seated behind
a figure whose hands
are crossed on the
chest. The position of
the hands is a
traditional Filipino
practice observed when
arranging the corpse.
• It was also a
testament of the
importance of the
waters to our
ancestors. The
seas and the
rivers were their
• Many epics around the
Philippines would tell
us of how souls go to
the next life aboard
boats, passing
through the rivers and
seas. The belief was
very much connected
with the Austronesia
belief in the anito.
• Our ancestors believed that
man is composed of the body,
the life force called the
ginhawa, and the kaluluwa
(soul).
• The kaluluwa, after death, can
return to earth to exist in
 Ani ni Covar, …
Sa kanluranin ang puso ang kaugnay ng
buhay. Ang pagtibok ng puso ay tanda ng
buhay, hindi tulad natin na ang buhay ay
nakaugnay sa pagsanib ng kaluluwa at
pagkalagot ng hinginga.
• This explained why the
cover of the Manunggul
jar featured three
faces: the soul, the boat
driver, and of the boat
itself. For them, even
things from nature
have souls and lives of
their own. That’s why
our ancestors
• On the faces of
the figures and
on the prow of
the boat are
eyes and
mouth rendered
in the same style
• The steersman's oar
is missing its paddle,
as is the mast in the
center of the boat,
against which the
steersman would
have braced his
feet.
 “Kahit ang mga
bagay rin ay
nasasapian rin”
*Kung maaalala ninyo ang naging
kaso ni F. Landa Jocano
 Anong ibig sabihin ng banga? Bakit ito
sumasalamin sa ating pagkatao?

Ang katawan natin ay tulad ng

isang banga – isang sisidlan.
Kung ang ating katawan ay
isang banga, anong laman
Ating
nito?
Banga
✔Pilipinolohiya
✔Prospero Covar
✔Modelo ng Pilipinong
Pagkatao
✔Banga
✔Disenyo at Simbolismo sa
 3L
(Labas, Loob, Lalim)
Pagsasalarawan ng
Loob, Labas, at Ilalim
• Labas – externality o mga pisikal
na katangian ng isang tao (i.e.
panlabas na katangian)
• Loob – diwa, kamalayan ng isang
tao (i.e. utang na loob, mabigat
ang loob ko, magandang loob)
Ang dalawang aspektong ito ay
nasusukat (ayon sa
Pagsasalarawan ng
Loob, Labas, at Ilalim
Paano naman ang lalim?
• Ang "lalim" sa metapora ni
Covar ay hindi ang "sukat na
hindi masukat" tulad ng
makikita sa linyang "singlalim
siya ng dagat" kundi isang
"pook na di maipook" na wala
•Ang banga ay mayroong
"lalim" sa pakahulugan ng
sukat pero walang "lalim sa"
pakahulugan ng lugar o
puwesto. Kaya hindi
masasabing ang tao ay
maitutulad sa banga na
Sa pagitan ng "lalim ng banga"
at ng "lalim ng pagkatao" ni
Covar ay may nangyaring
misteryosong kumbersyon ng
pakahulugan ng "lalim" mula sa
sukat patungong pook.
 So ano nga yung
lalim?
Hindi siya lugar, pero
sukat siya? Paano
‘yon?
 Isan-tabi muna
natin ito at
pag-usapan muna
ang labas at loob
nang maunawaan
natin ang lalim.
Tambalang Lapit
Kung may labas, may loob;
kung may kaluluwa, may
budhi.
 Nahahayag sa
mahahalagang bahagi
ng ating katawan ang
labas, loob at lalim, gaya
ng mga sumusunod na
tambalan
Maaaral natin ito sa
pamamagitan ng
pagsaliksik ng wika
natin.
 mukha at isipan, bawat
bahagi ng mukha ay may
sari-sariling kakanyahan:
noo, kilay, pilik-mata,
mata, ilong, bibig, labi,
dila, ngipin, nguso, baba
Malapad ang noo
matalino
Salubong ang kilay
matapang,
galit, mainitin
ang ulo
Malagkit ang tingin
may pag-ibig
na
ipinararating
Nakatutunaw na
tingin
tinging may tangka
Matangos ang ilong
magara, magilas,
ilong-Kastila
Maduming bibig
masamang
magsalita
Ngiping nagngangalit
nanggigigil
Ang nguso ay
labing gamit na
panturo. Hindi
taos sa puso ang
paggawa ng
bagay ng isang
taong
panguso-nguso.
“Anong pang mukha ang
maipapakita ko kay sir?”
 “Ang kapal ng
pagmumukha”

“Ang kapal ng tinga”

 “Nagkaugnay sa utak ang
isipan. Ang isip ang
pinagmumulan ng diwa,
kamalayan, ulirat, talino at
bait. Sa pag-iisip din
nakasalalay ang pag-unawa.”
Iba pang mga wikaing
ginagamit na may kinalaman
sa isip:
• mataas mag-isip (hindi literal)
• walang malay (walang kamalay-malay,
inosente)
• walang bait (sanity)
• walang ulirat
 “Ang pag-iisip ng tao ay hindi lamang
nahahayag sa kanyang intensyon kundi
lalong higit sa kanyang pagkilos o gawa.
Ang kilos ng isang tao ay masasabi nating
pino, magaspang, garapal, magaslaw,
makatao, maka-Diyos at makabayan. Ang
mga ito ay kapahayagan din ng
pagkatao.”
Sa dibdib at puso naman …
•Ang pag-aasawa sa mga
Pilipino ay tinutukoy na
pag-iisang dibdib at hindi
pag-iisang puso.
•“Marahil ang pag-aasawa
 “Maliban sa dibdiban, mayroon din
tayong gingamit na maluwag ang dibdib,
masikip ang dibdib at mababang dibdib.
Ang mababang dibdib ay walang
kinalaman sa malaki ang hinaharap. Ang
dibdib ay kaugnay ng mga salitang
“damdam” at “dama.” Ang dibdib ang
pandama ng damdamin.”
 Sa tiyan at bituka naman, …
“Kakaunti ang may talinhaga na may
kaugnayan sa tiyan at bituka. Ang pariralang
“malaki ang tiyan” ay maaaring
mangahulugang: busog, matakaw, may bulate
sa tiyan o mapagkamkam. Ang katambal nito
na “maliit o walang tiyan” ay maaaring:
gutom, mahirap o kulang sa kain. “
 “Ang “bitukang sala-salabid”
naman ay nangangahulugang
buhay na punung-puno ng
balakid. Ito’y naglalarawan ng
kalagayan ng pagkatao.”
Sa sikmura at atay
naman …
“Ang mga pariralang kaugnay
sa sikmura ay mga ito:
masama, malakas, mahapdi o
maasim.”
 “Ang sikmurang masama ay
nangangahulugang di-mabuting
pakiramdam. Ang mahapding
sikmura o nangangasim ay
ngangahulugang hindi matanggap
ang isang bagay.”
“Malakas ang sikmura ng isang
tao kung natatanggap niya
ang lahat, lalo na yaong
karima-rimarim na bagay o
pangyayari.”
“Ang “hindi ko ma-take” ay isang
ekspresyon ng mga kabataan na
ang ibig sabihin ay hindi
matanggap subalit ang kahulugan
nito’y mababaw kaysa hindi ko
masikmura.”
“Sa kabuuan, ang sikmura ay may
kinalaman sa pagduwal o pagsuka
o di-matanggap ng sikmura ang
pagkaing nilulon. Ang sikmura ay
bahagi ng katawan na ginagamit
na pagtantiya ng damdamin,
pag-iisip, kilos at gawa ng ibang
 Kung may oral,
anal, phallic
(genital) si Freud, …
• Mukha at Isipan - diwa, kamalayan, ulirat,
talino at bait
• Dibdib at Puso - pandama ng damdamin
• Tiyan at Bituka – kalagayan ng pagkatao
(economic)
• Sikmura at Atay- pagtantiya ng
damdamin, pag-iisip, kilos at gawa ng
ibang tao
 Lahat ng ito ay
sumasalamin sa
pagkatong Pilipino
(unique sa wika at
ating realidad).
✔Pilipinolohiya
✔Prospero Covar
✔Modelo ng Pilipinong
Pagkatao
✔Banga
✔Disenyo at Simbolismo sa
Manunggul Jar
Paano naman ang
lalim? Ang
Kaluluwa’t Budhi?
 Dito papasok ang
konsepto ng
Kaluluwa at Budhi ni
Salazar.
 Ayon sa Tesauro ni Panganiban, ang
salitang “kaluluwa,” “ikaruruwa” o
“kararua” ay palasak sa iba’t-ibang
wikang katutubo sa
Pilipinas-Tag.kaluluwa;Bk.Hlg.Sl.kalag;K
pm.kaladua;
Ibg.ikarwa;karurua;Ilk.kararua;
Mar.aroak; Png.kamarerwa; Ng.kaelwa;
 “Sa pag-aaral ni Manuel, ang mga
salitang “kaluluwa,” “ikaruruwa” o
“inikaduwa” ay buhat sa salitang “duwa.”
“Two”, dahilan sa dalawa ang kalagayan
nito; una ay ang tambalan ng kaluluwa at
katawan, at ang pangalawa ay ang
pansariling kalagayan ng kaluluwa.”
 “Sa pag-aaral naman ni Salazar, ang
kaluluwa ay batis ng buhay at ginhawa.
Ang Cebuanong salitang “ginhawa” ay
“hininga” ang salin sa tagalog. Ang mga
Pilipino ay naniniwala na ang
pagkamatay ng isang tao ay dahilan ng
pagkalagot ng kanyang hininga.”
 “Kung namamatay ang tao, ang kanyang
kaluluwa ay yumayao o pumapanaw. Ang
kaluluwa ay kumakalag (Bk. Hlg. Sl. kalag) sa
katawan ng tao. Sa sementeryo ay madalas
nating Makita na ang bansag ay “Sumalangit
Nawa.” Ang “nawa” sa Malayo-Polynesia ay
“nawa” sa lumang tagalong na tumutukoy sa
espiritu o kaluluwa.”
 “Ang kaluluwa ng tao, kapag pumanaw, ay
nagiging anito. Dalawang uri ng anito; (1) ang
anito ng ating ninuno at (2) ang anitong
nagbabantay sa ating kalikasan. Sa Benguet at
mayroong silang tinatawag na “puun ti balay”
(ancestral house). Ito ang pinalalagakan ng
mga kagamitan ng yumao. Dito rin
naninirahan ang anito ng ating mga ninuno.”
“Ang pag-alis ng kaluluwa sa
katawan ng tao ay maaaring
pansamantala lamang, ito’y
siyang nagdudulot ng
pagkaksakit o pagkawala ng
malay o bait.”
 “Ang budhi ay katambal ng
kaluluwa. Kung ang kaluluwa ay
siyang nagpapagalaw ng buhay
(physiological funtioning), ang
budhi naman ay siyang
humuhusga sa buhay na naganap
na.”
 “Ang budhi ay nag-uusig at siya ring
umuukit. Ang pagsisisi at paghingi ng
kapatawaran, pati na rin ang
pagbabayad ng anumang masamang
nagawa, ang maaaring magpatigil sa
budhi sa pagpapatuloy ng panguusig
at pang-uukilkil nito.”
 “Marahil, ito ang kalagayan ng
mga kaluluwang ligaw, ligalig, at
lagalag kaya hindi matahimik
hanggang hindi
makapagparamdam at
ipinagdarasal.”
 Sabi ni Covar, …
“Sa aking hinuha, ang budi ay hindi
kaparis ng konsensiya, may sapantaha
akong ito’y bagong salita sa ating
wika at kamalayan.”
“Sa aking palagay, ang lokasyon
ng konsensiya ay malapit sa
kaisipan. Ito ang nagtutulak sa
paggwa ng mabuti o masama at
nag-uusig kung masama ang
nagawa.”
 “Ang budhi ay nag-uusig at siya ring
umuukit. Ang pagsisisi at paghingi ng
kapatawaran, pati na rin ang
pagbabayad ng anumang masamang
nagawa, ang maaaring magpatigil sa
budhi sa pagpapatuloy ng panguusig
at pang-uukilkil nito.”
“Ang lokasyon ng budhi, katulad ng
kaluluwa, ay laganap sa buong
katauhan ng pagkatao, sa ilalim o
kaibuturan. Tulad ng loob, hindi
natin maapuhap o maipuwesto
ang mga ito sa parte ng ating
katawan.”
Sa madaling salita, …
Kaluluwa ang siyang
nagbibigay buhay sa atin
(life force), habang ang
budhi naman ang
nagbibigay-aksyon
Modelo ng Pilipinong
Pagkatao
Prospero Covar: Pilipinolohiya
✔Pilipinolohiya
✔Prospero Covar
✔Modelo ng Pilipinong
Pagkatao
✔Banga
✔Disenyo at Simbolismo sa
Manunggul Jar
PILIPINOLOHIYA
PANTAYONG
PANANAW
 “Pang-tayo”
“For us, from us”
(as in ‘yong
panghalip panao)
• Anong pinagkaiba ng mga
sumusunod na panghalip
panao?
–Kami
–Sila
–Kayo
–Tayo
 Kami
Ikaw at ang buong
grupong kasama
mo, pero hindi ang
 Sila
Ikaw kausap ang
grupong kasama
mo na tinutukoy
 Kayo
Ikaw kausap
ang isang
 Tayo
Ikaw kasama
ang buong
 “tayong mga Pilipino”
vs.
“kaming mga Pilipino”
ang nagkakausap-usap ay
mga Pilipino mismo at implied
na hindi kasali ang mga
Sa sitwasyong ito, ang bagay,
konsepto, kaisipan at ugali na
maaaring pagtuunan ng
pansin ay madaling
maintindihan, dahil sa
napapaloob sa ating sariling
lipunan at kultura
 Mapag-uugnay natin sila sa isa’t
isa na hindi kailangan magkaroon
pa ng pantukoy sa iba pang mga
konsepto, tao, ugali at kaisipan na
kaugnay nila. Katunayan nga,
maraming bagay ang implied
nating nauunawaan.
Sa papel ni Salazar
na Ang Pantayong
Pananaw Bilang
Diskursong
Pangkabihasnan,…
 Pantayong Pananaw
“ … isang metodo ng pagkilala sa kasaysayan at
kalinangang Pilipino na nakabatay sa “panloob na
pagkakaugnay-ugnay at pag-uugnay ng mga
katangian, halagahin (values), kaalaman, karunungan,
hangarin, kaugalian, pag-aasal at karanasan ng iisang
kabuuang pangkalinangan—kabuuang nababalot sa,
at ipinapahayag sa pamamagitan ng iisang wika; ibig
sabihin sa loob ng isang nagsasariling talastasan /
diskursong pangkalinangan o pangkabihasnan.”
“Isang reyalidad ito sa loob ng
alin mang etnolinggwistikong
grupo na may kabuuan at
kakanyahan sa atin, at sa iba
pang dako ng mundo.”
 Taliwas rito ang
“Pangkaming Pananaw”
Sabi ni Salazar na ang mga
gawa ng mga
Propagandista tulad nina
Rizal, Luna, atbp. ay
 Naaalala n’yo ba ‘yong
ni-refresh natin na sanaysay ni
Rizal na Sobre La Indolencia de
Kausap losniFilipinos?
Rizal ang mga
Kastila na siyang humihingi ng
suportang edukasyon at
economic opportunities sa
mga Kastila.
 at paano naman kami
magkakaroon ng
pagmamahal sa paggawa
kung wala kaming oportunidad
sa pagnenegosyo, edukasyon,
atbp.”

Kausap niya (nilang mga

Propagandista) ang mga
 Kung gagamitin mo ang PP, kahit
ang Noli Me Tangere at El
Filipibusterismo ay ginawa hindi
para sa mga Pilipino/Indio kundi
napapaloob rito ang ideolohiya ng
mga Propagandista na nais nilang
iparating sa gobyerno ng “Inang
Espanya”.
 Sabi ni Salazar, …
“Ang kausap nila sa kanilang mga nilalathala ay ang
mga banyaga—partikular ang mga kolonyalistang
Kastila. Ang mga Kastilang ito na pinapaniwala ang
mga Indio na sila ang nagdala ng ‘kaliwanagan’ sa
atin (bunga ng relihiyon) at utang natin ito sa kanila
dahil tayo daw ay mga barbaro at walang sariling
sibilisasyon, kung hindi pa sila dumating dito sa
atin.”
 “Mga edukado sa kaalaman ng liberalismo
mula Europa ang mga Propagandista at
mahusay mag-Kastila, kaya’t karaniwang sa
Kastila nila sinusulat ang kanilang mga likha.
Ang pangkaming pananaw ang isa sa
iniiwasan na mangyari sa suhestyon na metodo
ni Salazar, sapagkat para makabuo ng isang
metodong nagsasarili, mainam na umpisahan
ang paglilinang sa mismong taga-loob.”
 Halimbawa ng PP sa
historical analysis
•“Gabriela Silang is the
Joan of Arc of the
Philippines” – Western
pa rin ang point of
 Ferdinand Magellan did not discover the
Philippines.
He merely landed on its shores on March 16,
1521.

“Ferdinand Magellan was among the first Europeans to set

foot in the Philippines”
 the goal of Pantayong
Pananaw is to contribute to the
flourishing of a “talastasang
bayan,” that is, a national
discourse
 Talastasan is alternatively understood in
the two referenced works as coming from
the root word talas, pertaining to
“sharpness” or “refinement,” and talastas
referring to “knowing,” “being
persuaded,” or “realizing,” (unfortunately,
there are no exact equivalents of the
terms in English).
 It is also understood as having the notion of
tastas, meaning “to unravel,” as in the
unraveling of a stitch.
In other words, by discourse is meant “a
collective endeavor to know, to fathom, to
realize, to be sharpened in one’s understanding
of an idea or thought with the hope of further
refining it and making it better”
What Pantayong Pananaw proposes then,
if only figuratively speaking, is a “closed
circuit” of interaction. This is a context
where a discourse is to be carried on only
by, and among, Filipinos without the
inclusion (constant intrusion or meddling)
of outside participants or dominant
perspectives inimical to Filipino interests.
 Literal na
“pang-tayo” lang
talaga ang PP.
 Suma-total, …
Natuklasan niya na ang
kasaysayan na tinuturo sa atin ay
nasa elitista at banyagang
pananaw dahil a) ang wika na
ginagamit ay banyaga at hindi
naiintindihan ng nakararami sa
lipunang Pilipino, at b) ang may
PANTAYONG
PANANAW