TEMA 3:

SÉCULOS XVI - XVII

 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

1. A NOVA MONARQUÍA DOS REIS CATÓLICOS: A UNIÓN DINÁSTICA

Matrimonio entre
Isabel de Castela e
Fernando de Aragón
(1469)
UNIÓN
Establecen
DINÁSTICA

♦ Administración Supuxo
conxunta dos
territorios
♦ Escudo único ♦ Obediencia a
♦ Xorde o título de un mesmo rei
Reis de España ♦ Non se fusionan
territorios
 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

1. A NOVA MONARQUÍA DOS REIS CATÓLICOS: REORGANIZACIÓN POLÍTICO-

ADMINISTRATIVA

♦ Primacía do Consello Real

♦ Creación de novos Consellos
♦ Introdución do Vicerrei na Coroa de Aragón e Navarra
REORGANIZACIÓN
♦ Creación de Chancelerías e Audiencias
DA ADMINISTRACIÓN
♦ Introdución dos correxidores
♦ Creación dun exército permanente
♦ Cortes diferenciadas para cada reino
Obxectivo

REFORZAR O
PODER REAL
 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

1. A NOVA MONARQUÍA DOS REIS CATÓLICOS: REORGANIZACIÓN POLÍTICO-

ADMINISTRATIVA

TERZOS

Pica
Alabarda
Arcabuz

Espada

Mosquete
 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

2. A MONARQUÍA HISPÁNICA. TRAZOS XERAIS

Coroa de España no s. XVI → conxunto heteroxéneo de territorios
-Centro político → Castela → Madrid
-Dinastía dos Habsburgo
-Diferenzas → leis, institucións, cultura

MONARQUÍA DE
AGREGACIÓN

♦ Monarquía Católica
♦ Monarquía hispánica
♦ Coroa de España
♦ Imperio Español
 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

2. A MONARQUÍA HISPÁNICA. TRAZOS XERAIS

NON implicou UNIFORMIZACIÓN

A unión de reinos
Foi UNIÓN DINÁSTICA

Manténse unha diferente

CONCEPCIÓN DO PODER REAL

COROA DE CASTELA COROA DE ARAGÓN

AUTORITARIA PACTISTA
(Poder supremo do rei) (Privilexios forais limitan
do poder do rei)
 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

3. ANTIGO RÉXIME: TRAZOS CARACTERÍSTICOS

SISTEMA
ECONÓMICO

Subsistencia
Básicamente
AGRÍCOLA e Pago de rendas
GANDEIRO
Baixo rendemento Uso de técnicas rudimentarias

Propiedade da terra

Campesiños non propietarios

Modelo medieval: Terras vinculadas a morgados,

RÉXIME SEÑORIAL mans mortas…
Terras arrendadas mediante
contratos de longa ou curta
duración (foros galegos)
 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

3. ANTIGO RÉXIME: TRAZOS CARACTERÍSTICOS

Domingos Eanes, abade do mosteiro de San Estevo de Ribas de Sil, damos a vós Xoán
Pérez e a vosa muller María Martínez o nosos casal de San Román de Limia (…) para
que o labredes e vivades nel e fagades alí tres casas ou máis (…) e nos deades cada
ano (…) un terzo do cultivado, agás da horta e das froitas, porque nos daredes cada
ano, polo día de San Martiño, 10 soldos de león e un cuartillo de pan, ademais de
prestar servizo ao abade e aos frades do mosteiro cando vaian a ese lugar. E se
cumprides isto, teredes isto ata a vosa morte, e logo para o voso fillo, e se non tendes
fillos, para un bo amigo que non sexa maior ca vós e que cumpra todos os foros e
obrigas anteditas.

Escritura de foro dun casal. 1317.

 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

3. ANTIGO RÉXIME: TRAZOS CARACTERÍSTICOS

SISTEMA
ECONÓMICO

Control da actividade artesanal

(establecimento de prezos,
GREMIOS calidades, produción, talleres…)
Excepción: Cataluña (produción
de indianas)

Autoconsumo
COMERCIO Dificultades de
INTERIOR comunicación
Aduanas interiores

Vinculado ao sumistro ás
COMERCIO colonias americanas
EXTERIOR
Os comerciantes españois
actúan como intermediarios
 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

3. ANTIGO RÉXIME: TRAZOS CARACTERÍSTICOS

RÉXIME
DEMOGRÁFICO
ANTIGO

Tres estamentos (privilexiados e non privilexiados)

Non hai movilidade social

SOCIEDADE
ESTAMENTAL
Desigualdade legal

Valoración do nobre ocioso que vivía de rendas

 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

3. ANTIGO RÉXIME: TRAZOS CARACTERÍSTICOS

Maioritariamente ANALFABETA
Poboación
Profundamente CATÓLICA
(Inquisición) Persecución da herexía
Control da moral

Persistencia do
RÉXIME SEÑORIAL Terras, lugares e persoas seguen
sometidas á autoridade dun
SEÑOR

• Rei • Exercen a xustiza, establecen penas

• Nobres • Nomean autoridades
• Clero • Cobran taxas e corveas
• Detentan monopolios
 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

3. ANTIGO RÉXIME: TRAZOS CARACTERÍSTICOS

MONARQUÍA SOBERANÍA
ABSOLUTA REAL

Poder Xustificación divina do poder

ilimitado (“Rei pola graza de Deus”)

Chegada dos
Impoñen modelo
BORBÓNS
CENTRALISTA e
ABSOLUTISTA

Privilexios forais
Problema
Privilexios da nobreza e do clero

Serán respetados en
parte
 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

4. A CONFIGURACIÓN DO IMPERIO ESPAÑOL NO SÉCULO XVI: A HERDANZA DE

CARLOS I DE ESPAÑA E V DE ALEMAÑA

CARLOS V

Juana la Felipe el
loca hermoso

Isabel de Fernando María de Maximiliano

Castilla de Aragón Borgoña de Austria

♦ Castela ♦ Aragón ♦ Países ♦ Archiducado

♦ Canarias ♦ Nápoles Baixos de Austria
♦ Prazas ♦ Sardeña ♦ Luxemburgo ♦ Título de
africanas ♦ Córcega ♦ Franco emperador do
♦ América Condado Sacro Imperio
Xermánico
 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

4. A CONFIGURACIÓN DO IMPERIO ESPAÑOL NO SÉCULO XVI: FELIPE II

FELIPE II
♦ Rebelión de Flandes (Loita contra o protestantismo)
♦ Incorporación de Portugal
♦ Tentativa de conquista de Inglaterra (Gran Armada)
 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

5. O VALIMENTO DO CONDE-DUQUE DE OLIVARES E A CRISE DA MONARQUÍA:

OS PROXECTOS DE REFORMA
CONDE-DUQUE
DE OLIVARES
♦ Medidas económicas
Toma medidas mercantilistas
para asegurar a ♦ Rede de Erarios
SUPREMACÍA
da Monarquía ♦ Fin das acuñacións de
hispánica vellón

Obxectivo

UNIFICACIÓN ♦ Eliminar privilexios forais

da monarquía
baixo as mesmas ♦ Impoñer leis de Castela
leis e institucións en todos os territorios
♦ Unión de Armas
FRACASO
 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

5. O VALIMENTO DO CONDE-DUQUE DE OLIVARES E A CRISE DA MONARQUÍA:

AS REVELIÓNS DE CATALUÑA E PORTUGAL

CONDE-DUQUE
DE OLIVARES

1640

Sublevación ♦ Presenza das tropas en Cataluña

Provocada
en Cataluña ♦ Intentos de Olivares de suprimir os
privilexios forais

Independencia ♦ Política de Castelanización

de Portugal Provocada ♦ Obrigada participación no conflito
(1640) catalán
♦ Perda de parte do imperio colonial
 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

5. A CRISE SOCIO-ECONÓMICA DO SÉCULO XVII: A CRISE DEMOGRÁFICA

DESPOBOACIÓN

Causas Consecuencias

♦ Mortalidade catastrófica ♦ Interior depoboado,

periferia poboada
♦ Emigración
♦ Baixada da produción
♦ Guerras agrícola
♦ Expulsión mouriscos ♦ Baixada das rendas dos
privilexiados
♦ Aumento de terras e
campasiños obrigados a
pagar rendas

AUMENTO DAS CLASES

Creación de novos
IMPRODUTIVAS
morgados
 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

5. A CRISE SOCIO-ECONÓMICA DO SÉCULO XVII: A CRISE DEMOGRÁFICA

CONVERSOS MOURISCOS

Termo aplicado en Termo aplicado

España aos xudeus únicamente aos
e musulmáns musulmáns
covertidos ao covertidos
cristianismo

Cristián Cristián
vello novo

Francisco de Goya. Por nacer noutra parte. Debuxo

sobre una vítima da Inquisición
 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

5. A CRISE SOCIO-ECONÓMICA DO SÉCULO XVII: DETERIORO DA ECONOMÍA E

PROBLEMAS DA FACENDA

EMPOBRECEMENTO Afectou principalmente

ECONÓMICO a Castela

SÍNTOMAS
♦ Inflación monetaria (1621-1630)
Bancarrotas periódicas
♦ Deflación (1630 →)

Indicios de
RECUPERACIÓN
na segunda metade
do s. XVII
 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

6. ECONOMÍA E SOCIEDADE NA GALICIA DOS AUSTRIAS

PROVINCIAS
GALEGAS
 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

6. ECONOMÍA E SOCIEDADE NA GALICIA DOS AUSTRIAS

SECTOR Crise a principios do s. XVII

AGRÍCOLA

Obriga a introducir un
CARACTERÍSTICAS novo cereal americano
o MILLO GORDO
♦ Atraso tecnolóxico
♦ Intensificación da produción
♦ Minifundismo
♦ Economía de subsistencia
♦ Consolidación do foro
♦ Gandaría extensiva
♦ Comercialización do viño
 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

6. ECONOMÍA E SOCIEDADE NA GALICIA DOS AUSTRIAS

♦ Exportación de sardiña
DESENVOLVEMENTO
no s. XVI ♦ Caza de balea nos
SECTOR portos do norte
PESQUEIRO

CRISE no s. XVII Atrancos provocados

polos conflitos bélicos
GALICIA, principal
rexión pesqueira
peninsular
 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

6. ECONOMÍA E SOCIEDADE NA GALICIA DOS AUSTRIAS

SOCIEDADE
♦ Donos da terra
♦ Arréndana mediante FOROS
PRIVILEXIADOS
♦ Viven fora de Galicia A ausencia
permitirá o ascenso
CAMPESIÑOS da FIDALGUÍA

BURGUESES

Propensos a
convertirse en
rendistas
 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

7. CONQUISTA E COLONIZACIÓN DE AMÉRICA

Búsqueda de RUTAS alternativas

para chegar ás INDIAS

CASTELA
PORTUGAL
(Colón)

Diríxese cara o Diríxese cara o

leste bordeando oeste cruzando o
África Atlántico

Chegada ás
Bahamas (1492)

Reparten as terras descubertas

no Tratado de Tordesillas
 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

7. CONQUISTA E COLONIZACIÓN DE AMÉRICA

RÁPIDA Institucións de
CONQUISTA GOBERNO e
ADMINISTRACIÓN
♦ Superioridade militar
♦ Problemas internos Consello de Indias
dos imperios
Casa de Contratación
♦ Actitude pacífica dos de Sevilla
indíxenas Gobernacións
Audiencias
♦ Capitulacións Vicerreinados
♦ Quinto real Cabidos

LEIS DE INDIAS
 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

7. CONQUISTA E COLONIZACIÓN DE AMÉRICA

Necesidade de
MAN DE OBRA INDÍXENA
para a explotación do
territorio

Encomenda
Mita
Asiento de negros

Oposición de relixiosos
Comercio triangular de escravos
(Frei Bartolomé de las Casas)
 TEMA 3: SÉCULOS XVI - XVII

7. CONQUISTA E COLONIZACIÓN DE AMÉRICA

COMERCIO
AMERICANO Chegada masiva a Europa de
metáis preciosos

Monopolio realizado
mediante o sistema de Provoca
frotas de Indias

REVOLUCIÓN DOS PREZOS

(Earl J. Hamilton)