WSTĘP

Makbet to jeden z dramatów Szekspirowskich. Stanowi kolejne ogniwo rozwoju gatunku

dramatycznego i wprowadza nowe elementy po tragedii antycznej i renesansowej. Makbet to
tragedia podejmująca tematy władzy zdobywanej na drodze zbrodni. Utwór rozpatruje także
wiele zagadnień moralnych, psychologicznych

25. Moralna odpowiedzialność za czyny

- tytułowy bohater - rycerz średniowieczny, szkocki, poddany króla Duncana, który
dążeniem do władzy na drodze zbrodni sprzymierza się rycerskiemu etosowi
- poznajemy go po zwycięskiej wojnie Szkotów z Norwegami gdy wraz z przyjacielem
Bankiem powraca do rodzinnej posiadłości
- spotkanie z czarownicami, ich przepowiednia jest symbolem obudzenia zła
tkwiącego w sercu i duszy Makbeta, jest to początek nieustannego dążenia bohatera
do władzy
- rozmowa Makbeta z Lady Makbet (została powiadomiona o przepowiedni w liście od
męża), umiejętność manipulowania mężem przez okrutną kobietę rozbudza i
utwierdza w Makbecie decyzje o zabiciu prawowitego Króla
- kolejne zbrodnie dokonywane z pogłębiającym się okrucieństwem niszczą bohatera,
jego psychikę i moralność
- na początku wahający się, słaby psychicznie, (wyrazem tego są halucynacje i
widziadła, np. wizja sztyletu w czasie mordowania Duncana, czy duch Banka) staje
się człowiekiem pozbawionym skrupułów, okropnym despotom wobec swoich
poddanych, człowiekiem pozbawionym jakichkolwiek zasad moralnych
- wstąpiwszy na drogę zbrodni nie schodzi z niej, staje się coraz bardziej przerażający
w swoim postępowaniu (zabija także rodzinę Makdufa, dawnego współtowarzysza w
walce, który domyśla się zbrodni makbeta i wyjeżdża do Anglii aby zorganizować
wyprawę wojenną przeciwko mordercy i tyranowi)
- zło tkwiące w Makbecie pogłębia się, bohater nie czuje żadnej odpowiedzialności za
swe postępowanie, jest całkowicie pozbawiony uczuć nawet wobec własnej żony (z
obojętnością przyjmuje wieść o jej śmierci
- pierwsza refleksja o własnym losie i życiu rodzi się gdy bohater jest świadomy
zbliżającej się klęski (są to rozmyślania o przemijalności i kruchości rzeczy
doczesnych po otrzymaniu informacji o śmierci żony
- druga przepowiednia czarownic jedynie pozornie uspokoiła Makbeta
- wyrazem ostatecznej próby obrony resztek godności przed śmiercią było odrzucenie
myśli o samobójstwie ale w pojedynku jak przystało na rycerza (zginął z ręki
Makdufa)
KONTEKSTY:
1. Jacek Soplica Pan tadeusz
- Jacek Soplica - ksiądz robak przykładem bohatera, który w przeciwieństwie do
Makbeta w momencie uświadomienia sobie zła które czynił podjął decyzje
odkupienia win i rehabilitacji
- jest przykładem bohatera moralnie odpowiedzialnego za swoje czyny
- zabicie Stolnika Horeszki (w zemście i rozpaczy z powodu odmówienia mu ręki
ukochanej Ewy oraz konsekwencje zbrodniczego czynu) jako wina bohatera, która
mogła doprowadzić do jego moralnego zniszczenia
- konsekwencje zamordowania Stolnika to traktowanie Jacka jako zdrajcy
(zamordował Stolnika podczas napadu Moskali na zamek Horeszków i wrogowie
uznali go za swojego stronnika przekazując Soplicą na własność zamek), pijaństwo,
załamanie psychiczne i ogromne poczucie winy
- wyrazem moralnej odpowiedzialności za czyny była decyzja o działalności politycznej
i patriotycznej incognito z inną tożsamością (zaczął działać jako mnich bernardyn -
ksiądz Robak)
- główne zajęcie to zadania kwestarza, który przenosi informacje między zaborami
- działał na wielu frontach walki, poświęcał się, narażał życie, był w niewoli skazany na
ciężkie roboty
- wcześniejszym czynem Jacka, za który stał się odpowiedzialny było także
małżeństwo z niekochaną kobietą, którą unieszczęśliwił, a małego syna Tadeusza
oddał na wychowanie bratu - Sędziemu
- naprawianie własnych win kontynuował po latach powróciwszy na Litwę do
Soplicowa gdzie pragnął zorganizować wśród szlachty powstanie
narodowowyzwoleńcze przeciw zaborcy (agitował do walki i rozbudzał uczucia
patriotyczne także wśród zdeklasowanego rodu dawnej szlachty Dobrzyńskich
- chronił w tajemnicy dorosłego już Tadeusza (nie zdradził mu swojej tożsamości dla
dobra syna)
- wykazał się take dawnymi umiejętnościami wyborowego strzelca w czasie polowania
na niedźwiedzia, a później gdy śmiertelnie raniony w czasie kolejnego najazdu
Moskali, obronił swym ciałem Hrabiego - ostatniego z rodu Horeszków
- byłby szczęśliwy widząc zaręczyny Tadeusza i Zosi,córki Ewy swej dawnej
ukochanej
- pragnął wybaczenia także gerwazego (dawnego klucznika Horeszków), wyjawił mu
przed śmiercią swoją tożsamość w czasie słynnej spowiedzi
- zmarł spokojnie otrzymując wybaczenie Gerwazego i pośmiertnie został
zrehabilitowany wobec narodu

26. Czy człowiek decyduje o własnym losie?

- tytułowy bohater dramatu Szekspira Makbet jako przykład bohatera nowożytnego,
który sam decyduje o swoim losie, sam podejmuje decyzję, wybiera drogę
postępowania w przeciwieństwie do bohatera antycznego, o którego losie
decydowało fatum
- Makbet wszedłszy na drogę zbrodni w dążeniu do władzy rozbudził zło, które tkwi w
każdym człowieku jednak bohater nie umiał podjąć z nim walki, okazał się słaby
psychicznie i moralnie, ujawnił się jego zły charakter, niszczące ambicje oraz brak
świadomości czynionego zła
- przepowiednie czarownic o władzy oraz manipulacja Lady Makbet uczuciami i
psychiką męża to tylko symbole zła, które nosił w sobie
- mógł zawrócić ze zbrodniczej drogi jednak rozbudzona żądza władzy była zbyt silna
- fantastyczne wizję jako wyrazy słabości moralnej i psychicznej bohatera mimo, że
wywoływały przerażenie Makbeta nie potrafiły go zawrócić ze złej drogi, coraz
bardziej w swym postępowaniu i decyzjach pragnął utrzymać władzę nie myśląc o
klęsce
- ostateczna decyzja bohatera świadomego własnej klęski to próba ratunku
zniszczonego rycerskiego honoru w pojedynku z Makdufem- nie samobójstwo, ale
walka na otwarty polu jak na rycerza przystało
- człowiek sam powinien decydować o własnym losie , ale bywają sytuacje i
okoliczności zewnętrzne niezależne od woli człowieka, które wpływają na jego los
( nie w wypadku Makbeta)

KONTEKST

Sofokles ANTYGONA
- utwór – przykładem wpływu fatum na ludzki los ( nie człowieka )