BIOLOGIA

OD U
PO KL
RN :AD
OS
CIO
WY
 \

UKLAD ODPORNOSCIOWY
FUNKCJE:
- zwalcza infekcje wywolane przez wirusy, bakterie, grzyby, protisty, pasozyty
✓
•

- usuwa komorki zmienione nowotworow

l l

- bierze udzial w odrzucaniu przeszczepow l

PODSTAWA DZIALANIA UKLADU ODPORNOSCIOWEGO JEST ZDOLNOSC

l

DO ROZPOZNAWANIA ANTYGENOW
(wiecej o tym w dalszej czesci notatki)
l

l l

KOMORKI UKLADU ODPORNOSCIOWEGO

LIMFOCYTY
LIMFOCYTY B - odpowiedzialne sa za rozpoznawanie l

antygenow i wytwarzanie przeciwcial, prezentuja antygeny

l

limfocytom T. Sa wytwarzane w szpiku kostnym i tam rowniez

t o

dojrzewaja. l

LIMFOCYTY T - odpowiedzialne sa za regulacje reakcji l l

obronnych organizmu oraz niszczenie patogenow. Powstaja

l

w szpiku kostnym, a dojrzewaja w grasicy i dzielimy je na: l

CYTOTOKSYCZNE Tc - posiadaja receptory, ktore l

l

posiadaja antygeny i je niszcza

l l'

SUPERSOROWE Ts - hamuja one obrone organizmul l

(odpowiedz immunologiczna), dzialaja przeciwko

l

l l

autoagresji l

POMOCNICZE Th - wzmacniaja odpowiedz l

l

immunologiczna organizmu oraz wydzielaja cytokiny

l l l

KOMORKI NATURAL KILER (NK) - niszcza zainfekowane l

lub zmienione nowotworowo komorki organizmu. Zaliczamy

l

je do odpornosci nieswoistej
I

\
 NEUTROFILE - sa najliczniejsze (50%-70%) L

sposrod wszystkich leukocytow. W swoim cytozolu

l l

trzymaja ziarnistosci zawierajace substancje

l

l l

bakteriobojcze. Moga opuszczac naczynia

l l

krwionosne i przenikac do zakazonej tkanki

l t o

(chemotaksja). Biora udzial w reakcjach l

odpornosciowych przeciw bakteriom. Maja zdolnosci

l l

do fagocytozy (pochlaniania) bakterii. Uczestnicza o

l

w procesach zapalnych. Zyja tylko kilka dni. l

EOZYNOFILE - Stanowia okolo 7-8 % l

wszystkich leukocytow. W ich cytozolu znajduja sie l

l l

ziarnistosci zawierajace enzymy hydrolityczne ktore

l

L l
l

trawia kwasy nukleinowe i tluszcze. Rowniez

t o

posiadaja zdolnosci fagocytarne i przenikaja do

l

l l

zainfekowanych tkanek (chemotaksja). Pelnia l

kluczowa role w rozwoju procesow alergicznych

l

l l

(sprzataja po reakcji alergicznej) Ich liczba wzrasta

L -

przy zakazeniach pasozytniczych - biora udzial

E d

w neutralizacji antygenow pasozyta. Przenikaja do l •

zainfekowanej tkanki i pochlaniaja dzieki L

'
L

fagocytozie patogeny oraz zakazone komorki. Biora o

l

one rowniez udzial w procesach zapalnych -

I 0
/

zwiekszaja przepuszczalnosc naczyn krwionosnych.

' l t
l

l l
o

Zyja kilka dni

l
-

BAZOFILE - Najmniej liczne, zaledwie 0,5-1%

wszystkich leukocytow. W swoim cytozolu posiadaja
l

ziarnistosci z zawartoscia histaminy i cytokiny, ktore

l l l

czynnie biora udzial w reakcji alergicznej. Maja l l

niewielka zdolnosc do fagocytozy, uczestnicza

e
' '

w reakcjach alergicznych oraz zapalnych. Wydzielaja l

substancje, ktore rozszerzaja naczynia krwionosne

l l

i przeciwdzialaja krzepnieciu krwi podczas reakcji l l

alergicznych. Maja na swojej powierzchnni receptory l

dla lancucha przeciwcial IIF, po polaczeniu bazofil

/ '

ulega degranulacji (proces wyrzucania pecherzykow

l

wraz z ich zawartoscia na zewnatrz komorki dzieki

l l

l l l

czemu wydzielaja substancje bakteryjne i cytokiny l

do otoczenia) /

*PRZYPOMNIENIE Z BUDOWY KRWII

MAKROFAGI - niszcza mikroorganizmy oraz inne obce
2

komorki, prezentuja antygeny limfocytom T

I

L .

CO TO CYTOKINY?
Peptydy lub bialka wydzielane przez uklad odpornosciowy regulujace namnazanie,
I

l
o

roznicowanie i przemieszczanie sie komorek. Zaliczamy do nich interleukiny,

l o
l

interferony i chemokiny. Stymuluja one powstawanie goraczki

l l -

KOMORKI TUCZNE - komorki tkanki lacznej pelniace

l

l l l

podobne funkcje do granulocytow. Ich zadaniem jest

l

zwiekszanie natezenia
i i sygnalow informujacych o zakazeniu . e
☐

KOMORKI DENDRYTYCZNE - powstaja w szpiku L

kostnym i posiadaja liczne wypustki.

L

Prezentuja antygeny limfocytom T

L .

KOMORKI PREZENTUJACE ANTYGENY L

ZALICZAMY DO NICH: limfocyty B, makrofagii oraz komorki dendrytyczne l

Pochlaniaja antygeny, a nastepnie dziela je na fragmenty, ktore umieszczaja na

l

L L L L

swojej powierzchni dzieki czemu rozpoznawane sa przez limfocyty T

L L
'
 CZASTECZKI UKLADU ODPORNOSCIOWEGO
L

PRZECIWCIALA (immunoglobuliny)
:
Jest to bialko, ktore zdolne jest do swoistego
laczenia sie z antygenem, uczestniczace
L L L

w reakcjach odpornosciowych. Kazde przeciwcialo

t o

rozpoznaje tylko jeden konkretny antygen L

Same z siebie nie potrafia niszczyc antygenow ale naznaczaja l l

l l

je, dzieki temu komorki ktore maja mozliwosc niszczenia np.

l t o l l

L '
L

limfocyty Tc moga je rozpoznac

-

L
'

PRZECIWCIALA IgG - sa bardzo swoiste. Potrafia przenikac przez lozysko,

l l
t o

bo sa bardzo male
C -

PRZECIWCIALA IgM - duze przeciwala, nie sa swoiste. Znajduja sie na

O

L L L

powierzchni limfocytow B I

PRZECIWCIALA IgA - znajduja sie w wydzielinach blon sluzowych i sa

1

L L L

nieswoiste. Sa pierwsza linia obrony nieswoistej.

L L L

PRZECIWCIALA IgE - wystepuja w tkankach i powoduja uwalnianie L L L

histaminy z komorek tucznych i bazofili. Inicjuja reakcje alergiczna

'

z l l
'

PRZECIWCIALA IgD - wystepuja i biora udzial w roznicowaniu limfocytow B / l

✓
•

l l l
'

UKLAD DOPELNIACZA
Jest to zestaw 30 enzymow w osoczu krwi, ktore wspomagaja czynnosci przeciwcial
l I '
y
l

w zwalczaniu infekcji . Jest aktywowany przez polaczenie antygenu z przeciwcialem. t

Aktywacja prowadzi do niszczenia komorek bakteryjnych i zakazonych komorek

l l
o

organizmu.
BIALKA FAZY OSTREJ - ich zawartosc wzrasta wraz z infekcja, wytwarzane l l

sa pod wplywem cytokiny. Syntezowane sa w watrobie

L
/
L L
'
 ANTYGENY
Sa to najczesciej bialka lub polisacharydy na powierzchni
1

L l

mikroorganizmow chorobotworczych. Sa one

l l

rozpoznawalne w organizmie jako ciala obce i wywoluja l

odpowiedz immunologiczna
l

c-

I 1

IMMUNOGENOWOSC - wywolywanie przeciw sobie odpowiedzi

/

immunologicznej
1 I

ANTYGENOWOSC - zdolnosc do swoistej reakcji z przeciwcialami

÷
KOMPLEKS ANTYGEN - PRZECIWCIALO
- unieczynnia i neutralizuje
- stymuluje fagocytoze przez neutrofile i makrofagi
- aktywuje bialka ukladu dopelniacza

ANTYGEN
L

MIEJSCE WIAZANIA t
Fab - wykazuje
wysoka zmiennosc
' '

ANTYGENU 7
l

aminokwasowa, laczy c
/
c

sie z antygenem
l

LANCUCHY
7
POLIPEPTYDOWE
Fc - laczenie sie
L l

przeciwciala z komorkami
'
/

ukladu odpornosciowego
l

r
 I 1

ODPORNOSC
NIESWOISTA (wrodzona)
- jest obecna w chwili narodzin i sklada sie z naturalnych
/
l

barier takich jak:

- bariery mechaniczne (skora oraz sluz i rzeski)
l l

- bariery chemiczne (niskie pH oraz lizozym (enzym

hydrolityczny))
- fagocytoza nieswoista (komorki zerne)
t o

- rozpoznawanie antygenow jest wrodzone

I

- bardzo szybko sie rozwija

l

- dziala niezaleznie od odpornosci swoistej

• t

SWOISTA (nabyta)
- ksztaltuje sie w trakcie naszego zycia
l
o

- rozwija sie powoli czasem nawet kilka dni

l

- skierowana jest do konkretnych antygenow l

DZIELIMY JA NA:
l

CZYNNA ktora polega na samodzielnym wytwarzaniu odpornosci

l '
l l

NATURALNA l SZTUCZNA l

- przeciwciala po kontakcie - po szczepionkach ochronnych

z patogenem (choroba)

÷ podajemy antygeny

BIERNA ktora polega na wprowadzeniu przeciwcial do organizmu

NATURALNA L
SZTUCZNA l

- od matki przez - po otrzymaniu surowicy

lozysko / mleko odpornosciowej
I
•

podajemy przeciwciala
 I

ODPOWIEDZ IMMNUOLOGICZNA to ciag reakcji obronnych organizmu na L

skutek pojawienia sie w nim antygenu. Na poczatku kazdego ciagu duza role
L L
O

L
°

C L

graja reakcje w odpornosci nieswoistej poniewaz ich odpowiedz jest najszybsza.

\ l
o

,
l

Po pewnym czasie uruchamiaja sie reakcje w odpornosci swoistej

l

l l -

LINIE OBRONY
J J

PIERWSZA DRUGA TRZECIA

- bariery naturalne - granulocyty - limfocyty T
Polega na powstrzymywaniu - monocyty - limfocyty B (komorki 1

plazmatyczne ktore
I

patogenow przed wnikaniem - komorki NK

1 I

do organizmu.

- interferony wydzielaja przeciwciala)

L

- uklad dopelniacza
l - przeciwciala
ODPORNOSC NIESWOISTA powodujace: ODPOWIEDZ
l

HORMONALNA oraz l l l

ODPORNOSC SWOISTA ODPOWIEDZ KOMORKOWA l

ODPOWIEDZ HORMONALNA
Biora w niej udzial przeciwciala obecne we krwi, limfie, plynach tkankowych
l

i na powierzchni komorek l

LIMFOCYT T POMOCNICZY
l

r KOMORKA
PAMIECI l

r
^

LIMFOCYT B
PREZENTUJACY ANTYGEN
l

r
KOMORKA
PLAZMATYCZNA
1. Limfocyty B prezentuja antygen limfocytom T pomocniczym, ktore w odpowiedzi je
"

aktywuja za posrednictwem cytokin

"

:
c

cytokiny

2. Limfocyty B dziewicze przeksztalcaja sie w komorki plazmatyczne, ktore produkuja

" l

L L l

swoiste przeciwciala IgG przeciwko zaprezentowanemu antygenowi. Dochodzi do

l

zwalczania m.in bakterii.

3. Z pozostalych limfocytow B powstaja komorki pamieci, ktore przy nastepnym kontakcie
l l l

l l l

z danym antygenem wytworza przeciwciala na niego.

l

l l

ODPOWIEDZ KOMORKOWA

^
PREZENTACJA ANTYGENU
÷
LIMFOCYTOM T POMOCNICZYM
ZACHODZI WEWNATRZ WEZLOW
CHLONNYCH
LIMFOCYT
MAKROFAG CYTOTOKSYCZNY ^
PREZENTUJACY ANTYGEN
L

v
AKTYWNY
CYTOKINY LIMFOCYT T
1. Makrofagi/komorki dendryczne biora udzial w prezentacji antygenu limfocytom T
I

pomocniczym wewnatrz wezla chlonnego l l

.

2. Aktywowane limfocyty T produkuja cytokiny, ktore aktywuja odpowiedz

I 1

l l

limfocytow cytotoksycznych
l

3. Limfocyty cytotoksyczne przylegaja do obcych komorek i wydzielaja specjalna

l

l l l

substancje powodujaca ich smierc. Czesc z nich ginie podczas walki, a pozostali
l l l l

l l l l

zamieniaja sie w limfocyty pamieci.

l l l

REAKCJA ZAPALNA
Jest zazwyczaj wywolana przez infekcje lub uszkodzenia tkanki. /
L

Nalezy do odpornosci nieswoistej

,
o

:
1. Uwolnienie histaminy przez komorki tuczne i bazofile co powoduje rozszerzenie
naczyn - zaczerwienienie miejsca stanu zapalnego
I

2. Zaczyna wzrastac objetosc plynu tkankowego - powstaje obrzek

' ' '

, l
-

3. Do naczyn przedostaje sie duzo leukocytow, ktore na drodze fagocytozy niszcza

l •
I 1

L L

bakterie I

ANTYGENY ZGODNOSCI TKANKOWEJ

Naleza do niego czasteczki MHC czyli glikoproteiny biorace udzial w procesie
°

y l I t
/

prezentacji antygenu. Tworza one glowny uklad zgodnosci tkankowej, ktory jest
, , I

osobniczo charakterystyczny. Jest to kluczowa czasteczka dla transplantologii, L

gdyz jesli wprowadzimy komorke z obcymi czasteczkami MHC do organizmu to jego

l l
o

l 2

uklad odpornosciowy zacznie wytwarzac przeciwciala przeciwko nowemu

' '
/

antygenowi, a co za tym idzie dojdzie do odrzucenia przeszczepu I

 PAMIEC IMMULOGICZNA L

Dzieki niej mamy mozliwosc szybciej zwalczac patogeny

o
l l l

L
'

DZIELIMY JA: NA:

PIERWOTNA ODPOWIEDZ ktora jest calkowicie rozwinieta po okolo 10/17 dniach od
"

l , l

kontaktu i zwalczeniu patogenu. Po zwalczeniu patogenu zostaja komorki pamieci

l

l l

i przeciwciala l

I '

WTORNAi. ODPOWIEDZ jest duzo szybsza i sliniejsza. Bardzo czesto przebiega bez
O

objawow chorobowych ✓

CZERPANIE Z WYTWORZONYCH KOM.

KONTAKT Z ANTYGENEM
REAKCJA £ DRUGI
>
POZOSTALE LIMFOCYTY B i T >
KONTAKT Z
ANTYGENEM
7
REAKCJA

Pamiec immunologiczna jest podstawa dzialania

,
,

szczepien ochronnych I

SZCZEPIENIA OCHRONNE PROCES

1. Wprowadzenie do organizmu oslabionych lub zabitych drobnoustrojow lub
I

antygenow
I

2. Wywolanie przez nie odpowiedzi immnuologicznej

/
I

3. Wykorzystane zostaja przeciwciala i komorki pamieci

1

l l -

4. W wypadku kontaktu z zakazeniem organizm wie jak sobie poradzic.

o
I
 ALERGIE
Jest to nieprawidlowa, wzmozona odpowiedz immunologiczna, prowadzaca do
o l

uszkodzen tkanek i stanu chorobowego w miejscu reakcji, na nieszkodliwy

l

antygen-

NAJCZESTSZE ALERGENY WZIEWNE: pylki, roztocza, zarodniki grzybow

L
l

NAJCZESTSZE ALERGENY POKARMOWE: bialko mleka, bialko kurze,

L

pszenica, orzechy, owoce morza

KOMPLEKS PRZECIWCIALO-ANTYGEN
l

HISTAMINA

KOMORKA TUCZNA 2 r

1. Kompleks przeciwcialo-antygen laczy sie z komorka tuczna/bazofilem

/
c L
"

L L
'

2. Zachodzi degranulacja komorki tucznej/bazofila dzieki czemu wydzielana jest

l

histamina powodujaca objawy alergii

z
-