Đến khổ thơ cuối, tác giả như lại bừng tỉnh trở về với thực tại năm

1946, tại chiến khu

của cuộc kháng chiến đang ở lúc ác liệt nhất. Lúc đó cả một dải đất hình chữ S đã là
một mặt trận chống lại một đội quân xâm lược Đế quốc Pháp hùng mạnh. Giữa lúc
cam go, tình yêu đất nước, truyền thống dân tộc dâng trào trong lòng vị tướng kháng
chiến, nỗi Nhớ Bắc của ông là nỗi nhớ lịch sử hào hùng của dân tộc:
“Ai đi về Bắc xin thăm hỏi
Hồn cũ anh hùng đất Cổ Loa
Hoàn Kiếm hồ xưa Linh Quy hỡi
Bao giờ mang kiếm trả dân ta”.
Khổ thơ kết bài có hai ý rõ rệt là “thăm” và” hỏi”, trình tự là “thăm” trước và
“hỏi” sau. Những câu thơ bảy chữ làm cho những lời thăm hỏi trở nên trang
trọng, vì đây là lời thăm hỏi vào sâu thẳm lịch sử của quê nhà, thăm hỏi “Hồn
cũ anh hùng đất Cổ Loa”.Từ đó trường liên tưởng của thi sĩ nối ngay với “linh
quy” và “Hoàn Kiếm hồ” như dòng lịch sử của một dân tộc anh hùng không
đứt đoạn bao giờ. Và câu hỏi kết bài thơ vang lên lại không cần trả lời, mà như
một hành động tuốt gươm thiêng ra khỏi vỏ và chỉ tra gươm vào vỏ, hoặc giả
“Hoàn Gươm” lại cho Linh Quy khi non sông sạch bóng giặc. Ta mới hiểu vì sao
Huỳnh Văn Nghệ bên cạnh khẩu súng, bên hông vẫn đeo thanh gươm đã tuốt
trần, không phải để tạo dáng anh hùng cho oai phong lẫm liệt, mà để thực thi
“Sứ mạng ngàn thu dễ dám quên”, như ông đã thề dưới gươm thiêng cứu
quốc. Và đó cũng là cách ông làm theo “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến”
của Bác Hồ kính yêu: “Ai có súng dùng súng, ai có gươm dùng gươm. Không
có súng, có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gây gộc. . . Hễ ai là người Việt Nam
yêu nước thì phải đứng lên đánh giặc cứu nước”.

Tác phẩm Nhớ Bắc quả thật đã trở thành một biểu tượng của nền văn học Việt
Nam.Với Nhịp điệu thơ tâm tình,lời thơ tha thiết giàu cảm xúc và cách xưng hô
“ta” được sử dụng xuyên suốt bản thơ,nhà thơ Huỳnh Văn nghệ đã có một
nước đi thật mới mẻ khi không chỉ nói lên tình cảm,cảm xúc của bản thân mà
đó còn là tâm tư,suy nghĩ của nhân dân Việt Nam trên mọi miền đất nước.Kết
hợp với đó còn là nhiều hình ảnh thơ đẹp,nhiều ý nghĩa cùng các biện pháp tu
từ được sử dụng hiệu quả lại càng làm nổi bật hơn những giá trị mà tác phẩm
mang lại.Tất cả đã khiến cho Nhớ Bắc trở thành một trong những bài thơ đầu
tiên mở ra cho dòng thơ viết về khát vọng thống nhất đất nước của lịch sử
văn học nước nhà