BÀI GIẢNG

ĐIỆN VÀ TỪ

HUỲNH TRÚC PHƢƠNG

Email: htphuong.oarai@gmail.com

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 CHƢƠNG 5
TỪ TRƢỜNG TRONG CHÂN KHÔNG

5.1. Tƣơng tác từ của dòng điện-Định luật Ampère

5.2. Từ trƣờng-Vectơ cảm ứng từ
5.3. Cảm ứng từ của dòng điện đơn giản
5.4. Từ thông – Định lý Gauss.
5.5. Lƣu số của vectơ cảm ứng từ
5.6. Tác dụng của từ trƣờng lên dòng điện
5.7. Chuyển động của hạt điện trong từ trƣờng

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 5.1. TƢƠNG TÁC TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN-ĐỊNH LUẬT
AMPÈRE

1. Thí nghiệm về tương tác từ

B
I

N I

B N

I1 I2 I1 I2
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 5.1. TƢƠNG TÁC TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN-ĐỊNH LUẬT
AMPÈRE

2. Định luật Ampère 

n

 2 Từ lực d F Do phần tử dòng

điện I1ds1 tác dụng lên phần tử
r M I2d s2
A dòng điện I2ds2 là vectơ có:
I 1 d s1 1 
dF o Phương vuông góc với
mặt phẳng chứa phần tử
I2 I2ds2 và n
I1
o Chiều sao cho 3 vectơ ds2, n và dF theo thứ tự hợp thành tam diện thuận
o Độ lớn:
 I 1 ds 1 sin
0 1 I 2 ds 2 sin 2
dF
4 2
r

0 4 . 10
7
(H / m ) Hằng số từ

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 5.1. TƢƠNG TÁC TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN-ĐỊNH LUẬT
AMPÈRE

2. Định luật Ampère 

n
 2 Ta có thể viết dưới dạng vectơ:

r M I2d s2   
A 
0 ( I 1 s1
d r) I2d s2
I 1 d s1 1  dF
3
4 r
dF

I1 I2

Vậy hai dòng điện tương tác nhau một lực:

  
  ( I
0 1 s1
d r) I2d s2
F dF
4 3
r
( I1 ) ( I 2 ) ( I1 ) ( I 2 )

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 5.2. TỪ TRƢỜNG-VECTƠ CẢM ỨNG TỪ

1. Từ trường

Môi trường chưa Môi trường bị

I=0 biến dạng I 0 biến dạng

Bất kỳ 1 dòng điện nào nằm trong từ trường do dòng

TỪ TRƯỜNG
điện tạo ra đều bị tác dụng bởi một lực, gọi là lực từ.

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 5.2. TỪ TRƢỜNG-VECTƠ CẢM ỨNG TỪ

2. Vectơ cảm ứng từ - Định luật Biot-Savart

Từ định luật Ampère, ta có thể viết:

    
 ( I 
0 1 s1
d r) I2d s2 0 ( I 1 s1
d r)
dF I2d s2
4 3 4 3
r r
 
 ( I
0 1 s1
d r)
Đặt: dB
3
Vectơ cảm ứng từ
4 r

  
dF I2d s2 dB Là một đại lượng vật lý đặc trưng
cho từ trường về phương diện lực
tác dụng.
Đơn vị: Tesla (T)

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 5.2. TỪ TRƢỜNG-VECTƠ CẢM ỨNG TỪ

2. Vectơ cảm ứng từ - Định luật Biot-Savart

Định luật Biot-Savart:

Một phần tử dòng điện Ids bất kỳ tạo ra tại

điểm P một vectơ cảm ứng từ có:
- Góc: Tại P
- Phương: vuông góc với mặt phẳng chứa
phần tử Ids và vectơ r
- Chiều: Qui tắc bàn tay phải.
- Độ lớn: 
0 Ids sin
dB
4 2
r

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 5.2. TỪ TRƢỜNG-VECTƠ CẢM ỨNG TỪ

2. Vectơ cảm ứng từ - Định luật Biot-Savart

Cảm ứng từ do một dòng điện bất kỳ:
 
 
0I ds r
B dB
4 3
r
(C ) (C )

Nếu có nhiều dòng điện thì cảm ứng từ B tại điểm P:

   
B B1 B2 .... Bn

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 5.2. TỪ TRƢỜNG-VECTƠ CẢM ỨNG TỪ

3. Vectơ cảm ứng từ do một đoan điện

B
0I
B sin 1 sin 2
4 d
d 2 M
1
Nếu dòng điện dài vô hạn thì
I
0I
B
A M 2 d

Ví dụ: A B Tính cảm ứng từ B tại M và N.

Biết: I1 = 5A, I2 = 10A, AB = 20cm
N
I1
I2

x x’
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 5.2. TỪ TRƢỜNG-VECTƠ CẢM ỨNG TỪ

4. Vectơ cảm ứng từ do dòng điện tròn

Cảm ứng từ B tại một điểm

trên trục dòng điện tròn, cách
tâm O một đoạn x:
3/2
2
0I x
B 1
2R 2
R

Tại tâm O:
0I
B
2R

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 5.2. TỪ TRƢỜNG-VECTƠ CẢM ỨNG TỪ

4. Vectơ cảm ứng từ do dòng điện tròn

Ví dụ: x’
I
Tính cảm ứng từ B tại O
R I
I A O B
x

5. Mômen từ 

 pm I .S S = R2
pm

 . p
0 m
B
3/2
2 2
2 R x
I

Tại tâm O: 
0 . p m
B0
3
2 R
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 5.3. TỪ THÔNG – ĐỊNH LÝ GAUSS

1. Đường cảm ứng từ (đường sức từ trường)

B
I

Dòng điện thẳng Dòng điện tròn

 dN
B
dS

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 5.3. TỪ THÔNG – ĐỊNH LÝ GAUSS

2. Từ thông
 
n Theo định nghĩa, từ thông gửi qua diện tích dS:
B
   
d m B .d S B .dS . cos với dS n . dS

dS Hay, từ thông gửi qua toàn diện tích (S) là:
S  
m B .d S B .dS . cos
-Nếu < 900 thì m > 0. (S ) (S )
-Nếu > 900 thì m < 0.
-Nếu = 900 thì m = 0.
Đơn vị: T.m2 hay Wb (Weber)

Nếu từ trường đều thì: m B .S . cos (Wb)

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 5.3. TỪ THÔNG – ĐỊNH LÝ GAUSS

2. Từ thông

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 5.3. TỪ THÔNG – ĐỊNH LÝ GAUSS

3. Định lý Gauss

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt