Kel Men Tina 2024

Universiteti Bujqësor i Tiranës
Fakulteti i Ekonomisë dhe Agrobiznesit

Departamenti i Ekonomisë dhe Politikave të Zhvillimit Rural
DETYRE KURSI
Tema
Studim mbi Mbetjet dhe humbjet ne sektorin e fruta-perimeve dhe menaxhimi i

tyre.
Moduli
Ekonomia dhe Politikat e Mjedisit
Punoi: Pranoi:
Klementina Hidri Prof.Dr .Assc Fatmir Guri

Kejsi Azuni
Igli Çela
Orgest Golemi
Tiranë
1
Studim mbi Mbetjet dhe humbjet ne sektorin e fruta-perimeve dhe menaxhimi i tyre. 2024
Contents
1-Abstrakt........................................................................................................................................3
2-Objektivat e kërkimit................................................................................................................................3
3-Paraqitja e te dhenave nga studimi i kryer...............................................................................................4
4-Çfarë jane mbetjet ushqimore.................................................................................................................9
Llojet e mbetjeve ushqimore....................................................................................................9
Si mund të trajtohet kjo..........................................................................................................10
Rritja e ndërgjegjësimit dhe edukimi:....................................................................................10
Planifikimi dhe blerja e përgjegjshme:...................................................................................10
Përdorimi i plotë i ushqimit:...................................................................................................10
Donacionet ushqimore:...........................................................................................................10
Riciklimi dhe kompostimi:.....................................................................................................10
5-Optimizimi i zinxhirit të furnizimit:...........................................................................................11
Kush shpërdoron?...................................................................................................................11
Konsumatorët duan më shumë informacion dhe më mirë të kuptuar.....................................11
6-Menaxhimi i mbetjeve mund të kryhet në mënyrë efektive vetëm nëse merren parasysh të
gjitha kushtet kornizë dhe karakteristikat e zonës së planifikimit ................................................12
7- Humbjet Ushqimore..................................................................................................................13
Sa është humbja mesatare mujore e prodhimit frutave dhe perimeve?..................................14
Cilat janë shkaqet kryesore të humbjes së frutave dhe perimeve për shkak të mosmenaxhimit
efikas? 14
8-Demtimet nga logjistika.............................................................................................................16
9-Refuzimi i produkteve nga mos plotesimii standarteve.............................................................17
10-Mungesa e njohurive te teknikave ruajtese dhe menaxhuese e produkteve.............................18
11-A ndryshon sasia e mbetjeve ushqimore me ndërrimin e stinëve?...........................................19
12-Ndryshime te paparashikueshme te kerkeses se tregut............................................................20
13-Perfundime...............................................................................................................................21
2
1-Abstrakt
Ky punim ka si fokus primar paraqitjen dhe analizimin e mbetjeve ushqimore ne sektorin e

frutave-perimeve dhe menaxhimi i fyre ne menyre efikase . Kjo analize është e bazuar ne
formulimin e nje ankete per shitesit, pronaret menaxheret qe posedojne nje biznes ose jan pjese e
bizneseve te furtave perimeve me kohe te pjesshme apo te perhershem,, ku ne baze te saj do te
shohim faktoret qe kane ndikojnene mbetjet ushqimore dhe rruget qe duhet te permiresojme qe te
arrijme te reduktojme keto mbetje ne menyre qe te arrijme te ndikojme pozitivisht ne natyre.Ne
kete studim kemi perfshire dhe faktoret me te cilat perballen biznesetper shkak te
mosmenaxhimit efikas.
Fjalët kyç:mbetje ushqimore , ricikil kompostim , partneritet , zinxhir furnizimi , humbje

ushqimore
2-Objektivat e kërkimit
Objektivat me kryesore te punimit jane:
1. Te njohihemi me konceptin mbetje ushqimore, llojet e mbetjeve dhe si mund te trajtohet ajo?
2. Te studiojme faktoret qe luftojne pozitivisht ne reduktimin e mbetjeve ushqimore ?
3. A ndryshon sasia e mbetjeve ushqimore me ndërrimin e stinëve?
4. Cilatjanëshkaqetkryesoretëhumbjessëfrutavedheperimevepërshkaktë mos menaxhimitefikas?
3-Paraqitja e te dhenave nga studimi i kryer
3
Mosha e menaxhimit të një biznesi mund të ndikojë në

Gjinia shumë mënyra në performancën dhe strategjinë e një
organizate. Këtu janë disa mënyra se si mosha mund të
Femer Mashkull ndikojë në menaxhimin e një biznesi:
 Energjia dhe entuziazmi Menaxherët e rinj shpesh

kanë më shumë energji dhe entuziazëm për të
47% eksperimentuar me ide të reja dhe për të pranuar
53%
sfida të mëdha. Ata mund të jenë më të gatshëm për
të marrë risqe dhe për të përmbushur qëllime të
larta.
 Eksperiencë dhe dije Menaxherët më të moshuar zakonisht kanë më shumë eksperiencë dhe
dije të përgjithshme të fushës së tyre të biznesit. Kjo mund të ndihmojë në marrjen e vendimeve
të zgjuara dhe në menaxhimin e sfidave të rëndësishme që mund të dalin në rrugën e biznesit.
 Përspektiva dhe vizioni Mosha e menaxhimit gjithashtu mund të ndikojë në perspektivën dhe
vizionin e një biznesi. Menaxherët e rinj mund të kenë një perspektivë më të freskët dhe më
inovative, ndërsa ata më të moshuar mund të ketë një qasje më të qëndrueshme dhe më të
konservatore ndaj biznesit.
 Adaptimi ndaj teknologjisë Menaxherët e rinj zakonisht kanë njohuri të mëdha rreth
teknologjisë dhe mund të jenë më të gatshëm për të përdorur teknologjinë e re për të
përmirësuar efikasitetin dhe performancën e biznesit. Menaxherët më të moshuar mund të kenë
më shumë vështirësi në të përshkruar, por ende mund të jenë të gatshëm për të mësuar dhe për
të ndërtuar aftësi të reja
.
 Rezistenca ndaj ndryshimeve Në disa raste, menaxherët më të moshuar mund të jenë më të
rezistent ndaj ndryshimeve në mënyrën sesi biznesi është i drejtuar ose operon. Kjo mund të
ndikojë në aftësinë e tyre për të përballuar sfidat e reja ose për të shfrytëzuar mundësitë e reja
në treg.
Mosha
18-24 vjec 45
Mosha 25-34 vjec 35
35-44 vjec 36
18-24 vjec 25-34 vjec 35-44 vjec 45-54 vjec 33
45-54 vjec 55-64 vjec 65 vjec +
55-64 vjec 15
5% 65 vjec + 9
9%
26%
19%
20%
21%
4
Gjinia
Femer 81
Mashkull 92
Statusi profesional Statusi profesional

I papune 5
3%
I punesuar me kohe te 31
I papune pjesshme
I punesuar me kohe I punesuar me kohe te plote 74
18% te pjesshme
28% Ne pension 8
I punesuar me kohe
te plote Student 6
Ne pension Vetepunesuar 49
Student
3% Vetepunesuar
5%
43%
Roli ne biznesin qe
Roli ne biznesin qe menaxhoni
menaxhoni Menaxher 41
Pronari 64
Menaxher Pronari Shites Shites 67
39% 24%
37%
5
Vite eksperience ne kete

sektor
Vite eksperience ne kete
11-20 vite
1-5 vite
19
60 11-20 vite
sektor
Niveli i arsimit
1-5 vite 6-10 vite Mbi 20 vite
6-10 vite 41 MeDiplome shkolle te
pak se 1 vit 65
mesme
Mbi 20 vite 14 11%
Diplome universitare 42
Me pak se 1 38
vit
Pa mbaruar shkollen
22% e 32
mesme8%
35%
Studime pasuniversitare
24% 9
Studime profesionale 25
ose kolegj
Niveli i arsimit
Diplome shkolle te
Si mendoni te14%
permiresoni praktikat mesme
tuaja ne te ardhmen per nje menaxhim Diplome universitare
5% te stokut dhe mbetjeve?
me te mire Pa mbaruar shkollen e
38% mesme
Studime pasuni-
versitare
18% me
Bashkepunim 47 Studime profesionale
organizatat qe riciklojne ose kolegj
Dhurime ne bankat e 24% 15

ushqimeve
Investim ne teknologji, 40 Si mendoni te permiresoni praktikat
Me shume informacion 56 tuaja ne te ardhmen per nje menaxhim
dhe ndergjegjesim per me te mire te stokut dhe mbetjeve?
humbjet
Nuk e di 12 7% Bashkepunim me orga-

nizatat qe riciklojne
28%
Dhurime ne bankat e
ushqimeve
33%
Investim ne teknologji,
9% Me shume informacion dhe
ndergjegjesim per humbjet
24% Nuk e di
6
Si zgjidhni furnitoret e frutave dhe perimeve? Mund te zgjidhni

me shume se nje opsion.
Furnitore kombetare,
2% Furnitore kombetare,;Import
8%
Furnitore lokale,
28%
Furnitore lokale,;Furnitore kombetare,
Furnitore lokale,;Furnitore kombetare,;Import
Furnitore lokale,;Furnitore kom-

39% betare,;Import;Te gjitha bashke
8%
Furnitore lokale,;Import
1% 10% Furnitore lokale,;Te gjitha bashke
4%
Import
2% 1%
Te gjitha bashke
Si zgjidhni furnitoret e frutave dhe perimeve? Mund te zgjidhni me shume se nje opsion.
Furnitore kombetare, 13
Furnitore kombetare,;Import 3
Furnitore lokale, 66
Furnitore lokale,;Furnitore kombetare, 6
Furnitore lokale,;Furnitore kombetare,;Import 1
Furnitore lokale,;Furnitore kombetare,;Import;Te gjitha bashke 3
Furnitore lokale,;Import 17
Furnitore lokale,;Te gjitha bashke 1
Import 13
Te gjitha bashke 48
7
Sipas experiences tuaj sa eshte humbja mesatare mujore e prodhimit

(frutave dhe perimeve) ne biznesin tuaj si perqindje e prodhimit to-
tal?
11% - 20%: Humbje e konsiderueshme, kerkon
8% permiresime ne menaxhim.
7% 24% 21% - 30%: Humbje e larte, tregon nevojen per
nderhyrje dhe strategji te reja.
16% 5% - 10%: Humbje moderuar, disa hapesira per
3% permiresim.
Me pak se 5%: Humbje minimale, efikasitet i
larte ne menaxhim.
41% Nuk jam i sigurt
Nuk kam te dhena te sakta
Sipas experiences tuaj sa eshte humbja mesatare mujore e prodhimit (frutave dhe perimeve) ne
biznesin tuaj si perqindje e prodhimit total?
11% - 20%: Humbje e konsiderueshme, kerkon permiresime ne menaxhim. 4
2
21% - 30%: Humbje e larte, tregon nevojen per nderhyrje dhe strategji te reja. 6
5% - 10%: Humbje moderuar, disa hapesira per permiresim. 7
1
Me pak se 5%: Humbje minimale, efikasitet i larte ne menaxhim. 2
7
Nuk jam i sigurt 1
2
Nuk kam te dhena te sakta 1
4
8
4-Çfarë jane mbetjet ushqimore

Mbetjet e ushqimit, të referuara edhe si mbetje ushqimore ose humbje ushqimore, i referohen humbjes
së ushqimit në të gjithë zinxhirin e furnizimit ushqimor, nga prodhimi deri në konsumin përfundimtar. Kjo
mund të ndodhë në faza të ndryshme të procesit duke përfshirë prodhimin bujqësor, trajtimin, ruajtjen,
transportin, shpërndarjen dhe përdorimin përfundimtar.
Llojet e mbetjeve ushqimore

Ekzistojnë dy lloje kryesore të mbetjeve ushqimore:
Mbetjet e ushqimit në prodhimin bujqësor dhe në fazat e hershme: Kjo përfshin humbjen e ushqimit
gjatë korrjes, klasifikimit dhe depozitimit fillestar në ferma dhe objekte të tjera bujqësore. Faktorë të tillë
si kushtet e pafavorshme të motit, dëmtuesit, sëmundjet e bimëve dhe praktikat e dobëta të menaxhimit
mund të kontribuojnë në këtë lloj mbetjeje.
Mbetjet e ushqimit në fazat e mëvonshme të zinxhirit të furnizimit dhe konsumit: Kjo përfshin humbjen e
ushqimit në shpërndarje, shitje me pakicë, familje dhe pika të tjera të konsumit. Shpesh ky lloj mbetjesh
ndodh për shkak të mbiprodhimit, menaxhimit joadekuat të inventarit, mungesës së kërkesës në treg,
afateve të skadencës ose thjesht për shkak se ushqimi nuk konsumohet në kohë.
Mbetjet e ushqimit kanë ndikime serioze ekonomike, sociale dhe mjedisore. Ekonomikisht kjo do të
thotë humbje për prodhuesit dhe industrinë ushqimore. Nga pikëpamja sociale, kjo do të thotë se
ushqimi që mund të kishte ushqyer njerëzit e uritur nuk po përdoret në mënyrë efektive. Në aspektin
mjedisor, ai kontribuon në përdorimin joefikas të burimeve natyrore si toka, uji dhe energjia dhe çon në
emetimin e gazeve serrë për shkak të kalbjes së ushqimit në deponi.
Për të luftuar mbetjet ushqimore, është e rëndësishme të promovohen praktika më të qëndrueshme në

prodhimin, shpërndarjen dhe konsumin e ushqimit dhe të rritet ndërgjegjësimi dhe edukimi për
rëndësinë e reduktimit të mbetjeve dhe shfrytëzimit më të mirë të ushqimit në dispozicion.
Trajtimi i mbetjeve ushqimore është thelbësor për të promovuar qëndrueshmërinë, për të zvogëluar
presionin mbi burimet natyrore dhe për të adresuar urinë dhe pasigurinë ushqimore. Këtu janë strategji
dhe masa të ndryshme që mund të ndihmojnë në luftimin e mbetjeve ushqimore:
9
Si mund të trajtohet kjo

Lufta ndaj mbetjeve ushqimore është thelbësore për të promovuar qëndrueshmërinë, për të reduktuar
presionin mbi burimet natyrore dhe për të adresuar urinë dhe pasigurinë ushqimore. Këtu unë paraqes
strategji dhe masa të ndryshme që mund të ndihmojnë në luftimin e mbetjeve ushqimore:
Rritja e ndërgjegjësimit dhe edukimi:

Rritja e ndërgjegjësimit për mbetjet ushqimore dhe pasojat e saj përmes fushatave ndërgjegjësuese në
media, rrjetet sociale, shkolla dhe komunitete.
Edukimi i popullatës se si të ruajë, përgatisë dhe konsumojë ushqimin në mënyrë efikase për të
reduktuar mbetjet.
Planifikimi dhe blerja e përgjegjshme:
Planifikoni vaktet dhe krijoni lista blerjesh për të blerë vetëm atë që ju nevojitet.
Blini ushqime me shumicë ose në sasi të arsyeshme për të shmangur teprimet që mund të çojnë në
humbje.
Përdorimi i plotë i ushqimit:
Përdorni të gjitha pjesët e ngrënshme të frutave, perimeve, mishit dhe peshkut, duke përfshirë ato të
hedhura tradicionalisht, si lëvozhgat dhe kockat, për të bërë stoqe ose kompost.
Ripërdorni mbetjet në përgatitjet e reja të kuzhinës për të shmangur mbeturinat.
Përmirësimi i menaxhimit të inventarit:Zbatimi i sistemeve efektive të menaxhimit të inventarit në
industrinë ushqimore dhe shpërndarjen për të reduktuar mbiprodhimin dhe humbjet për shkak të
produkteve të skaduara
Më shumë mënyra për të luftuar mbetjet ushqimore:
Donacionet ushqimore:
Inkurajoni dhurimin e ushqimit të pashitur, por ende të sigurt dhe të ngrënshëm për organizatat
bamirëse lokale, bankat ushqimore dhe kuzhinat e komunitetit.
Riciklimi dhe kompostimi:

Promovoni ndarjen e mbetjeve ushqimore dhe ricikloni ose kompostoni ato për t'u përdorur si pleh për
të mbjellat.
Bashkëpunimi dhe partneriteti:
Inkurajoni bashkëpunimin midis prodhuesve, shpërndarësve, shitësve me pakicë, organizatave bamirëse
dhe qeverive për të trajtuar së bashku mbetjet ushqimore.
Politikat dhe rregulloret:
Zbatoni politikat e qeverisë që promovojnë reduktimin e mbetjeve ushqimore, të tilla si vendosja e
objektivave dhe masave për të reduktuar mbetjet në të gjithë zinxhirin e furnizimit.
Teknologjia dhe aplikacionet celulare:
Zhvilloni aplikacione celulare dhe mjete teknologjike për të ndihmuar në gjurmimin dhe menaxhimin më
të mirë të ushqimit në shtëpi, restorante dhe dyqane, si dhe për të shkëmbyer informacione rreth
dhurimeve ushqimore.
10
5-Optimizimi i zinxhirit të furnizimit:
Përmirësoni logjistikën dhe menaxhimin e zinxhirit të furnizimit për të siguruar shpërndarjen efikase të
ushqimit tek konsumatorët dhe për të zvogëluar humbjen e ushqimit gjatë transportit dhe ruajtjes.
Kombinimi i këtyre strategjive dhe pjesëmarrja aktive e shoqërisë në zbatimin e tyre mund të bëjë një
ndryshim të rëndësishëm në reduktimin e mbetjeve ushqimore dhe mbështetjen e promovimit të një
zinxhiri furnizimi ushqimor më të qëndrueshëm dhe efikas.
Kush shpërdoron?
Familjet: Familjet janë ndër kontribuesit më të mëdhenj në mbetjet ushqimore. Kjo mund të jetë për
shkak të një sërë arsyesh si blerjet e tepërta ushqimore, mungesa e planifikimit të vakteve, menaxhimi i
dobët i mbetjeve dhe keqinterpretimi i datave të skadencës.
Restorantet dhe ndërmarrjet ushqimore: Industria e shërbimeve ushqimore, duke përfshirë restorantet,
kafenetë dhe objektet e ngjashme, gjithashtu kontribuon ndjeshëm në mbetjet ushqimore. Kjo mund të
ndodhë gjatë përgatitjes, ruajtjes, përgatitjes dhe prezantimit të ushqimit. Për më tepër, faktorë të tillë si
luhatjet në kërkesë dhe ndryshimet në madhësinë e porcioneve mund të kontribuojnë në humbje.
Dyqane me pakicë dhe supermarkete: Supermarketet dhe dyqanet me pakicë shpesh hedhin poshtë
ushqimin që nuk është shitur, por është ende i ngrënshëm për shkak të politikave të ruajtjes,
standardeve të cilësisë ose afrimit të datave të skadencës. Kjo mund të përfshijë produkte të freskëta,
bukë, mallra të paketuara dhe ushqime të tjera.
Industria ushqimore: Industria ushqimore gjithashtu gjeneron mbetje gjatë prodhimit, përpunimit dhe
shpërndarjes së ushqimit. Kjo mund të jetë për shkak të problemeve të cilësisë, mbiprodhimit,
ndryshimeve në kërkesën e tregut, problemeve të ruajtjes dhe transportit dhe faktorë të tjerë.
Është e rëndësishme të theksohet se mbetjet ushqimore janë një çështje komplekse që prek shumë
aktorë dhe lind në faza të ndryshme të zinxhirit të furnizimit.
Konsumatorët duan më shumë informacion dhe më mirë të kuptuar

Shumë kompani tashmë po marrin masa për të reduktuar mbetjet ushqimore në dyqane dhe
konsumatorët në shtëpi. Megjithatë, këto nuk shkojnë aq larg sa duhet për klientët e tyre. 60 për qind e
kompanive deklarojnë se informojnë konsumatorët për kuptimin e termave të tillë si "më e mira
përpara" ose "data e skadencës". Por vetëm 39 për qind e konsumatorëve e shohin këtë informacion
mjaftueshëm të kuptueshëm.
Për shembull, konsumatorët duan etiketa dixhitale (p.sh. me kode QR) që u ofrojnë atyre më shumë
informacion rreth rrugës dhe cilësisë së produktit. Deri më tani, ata kanë marrë informacion se si mund
të zvogëlojnë mbeturinat ushqimore, kryesisht nga burime të tjera: dy të tretat (67 përqind) marrin
informacion në lidhje me të nga miqtë, familja, ndikuesit dhe në mediat sociale. Vetëm një e treta (33
përqind) gjen informacion të tillë në paketim, në reklama ose fushata nga prodhuesit dhe shitësit e
ushqimeve.
11
6-Menaxhimi i mbetjeve mund të kryhet në mënyrë efektive vetëm nëse merren parasysh
të gjitha kushtet kornizë dhe karakteristikat e zonës së planifikimit .
Përveç kushteve ekonomike dhe infrastrukturore ( p.sh. popullsia, aksesi, struktura e rrugëve
të transportit , diversiteti ekonomik, etj.), këtu përfshihen edhe kushtet sociale dhe kulturore.
Këto kushte të përgjithshme jo vetëm që kanë një ndikim të rëndësishëm në vëllimet dhe
përbërjen e mbetjeve, por edhe në suksesin e masave të mundshme të menaxhimit të
mbetjeve.
Kombinimi specifik i kushteve përkatëse rezulton në karakteristika nganjëherë shumë të ndryshme të

zonës, të cilat nga ana e tyre rezultojnë në përshtatshmëri të ndryshme për masa të ndryshme të
menaxhimit të mbetjeve. Prandaj, një analizë paraprake e kuadrit të menaxhimit të mbetjeve të zonës
së planifikimit duhet të jetë gjithmonë pjesë e planifikimit të menaxhimit të mbetjeve. Kjo analizë mund
të lehtësohet nga një qasje tipizimi, e cila çon në një ndarje në zona me kushte dhe nevoja të ngjashme
për zbatimin praktik të planifikimit të menaxhimit të mbetjeve. Planifikuesit dhe vendimmarrësit e
menaxhimit të mbetjeve duhet të jenë të vetëdijshëm për këto lidhje në mënyrë që të jenë në gjendje të
përcaktojnë zgjidhje të përshtatshme për menaxhimin e mbetjeve. Vetëm masat e menaxhimit të
mbetjeve që përshtaten më mirë me kushtet dhe nevojat lokale mund të vendosen me sukses
12
7- Humbjet Ushqimore
Humbjet e ushqimit ndodhin gjatë prodhimit, përpunimi, ruajtja, transporti dhe, së fundi, por jo më pak
e rëndësishme, trajtimi i ushqimit nga konsumatori përfundimtar. Arsyet janë të ndryshme, duke filluar
nga humbjet natyrore të të korrave deri te gabimet e prodhimit për shkak të gabimit njerëzor dhe
gabimet e makinerive deri në asgjësimin sepse nuk arrihet cilësia e pritur.
Vendet me të ardhura të larta humbjet Vendet me të ardhura të ulëta u bë. Është e habitshme që në
vendet në zhvillim humbjet ndodhin kryesisht në fazat e hershme të krijimit të vlerës, për shembull
nëpërmjet derdhjes, ndarjes së dobët, tharjes ose ruajtjes, ndotjes, dëmtuesve, insekteve dhe
sëmundjeve kërpudhore dhe bakteriale. Në të kundërt, humbjet në vendet me të ardhura të larta
ndodhin gjithnjë e më shumë në fazat e mëvonshme, në furnizimin me ushqim jashtë shtëpisë, me
pakicë dhe në mesin e konsumatorëve
Krijimi i mbetjeve ushqimore përgjatë zinxhirit të vlerës nga njëra anë, kontrolli politik i sistemit
ushqimor përmirësuar, dhe nga ana tjetër, ushqimi prodhohet në mënyrë më të qëndrueshme dhe
konsumi i produkteve veçanërisht me burime intensive është frenuar. Është gjithashtu e rëndësishme të
minimizohen mbetjet në të gjitha fushat e sistemit ushqimor, sepse mbetjet ushqimore të shmangshme
kërkojnë në mënyrë të panevojshme burime të vlefshme dhe të pakta. Krijimi i mbetjeve ushqimore
është problematik nga një perspektivë etike, ekologjike, sociale dhe , jo më pak, ekonomike
Bota prodhon më shumë në katër muaj sesa mund të tretet në dy vjet ..." ose ... Fitimi më i madh nuk
arrihet përmes krijimit, por përmes shkatërrimit..."
Sa është humbja mesatare mujore e prodhimit frutave dhe perimeve?

Humbja mesatare mujore e prodhimit të frutave dhe perimeve mund të ndryshojë në varësi të shumë
faktorëve, përfshirë llojin e kulturës, kushtet e rritjes, praktikat e menaxhimit të stokut dhe transportit, si
dhe faktorë të tjerë të lidhur me procesin e prodhimit dhe tregut. Në disa vende dhe kulture, humbja
mesatare mund të jetë rreth 20-30% të prodhimit, ndërsa në raste të tjera, mund të jetë më e lartë ose më e
ulët.
13
Në nivel global, humbja mesatare e prodhimit të frutave dhe perimeve mund të ndryshojë nga 20% deri
në 50% ose më shumë, në varësi të shumë faktorëve të tilla si kushtet e kultivimit, praktikat e menaxhimit
të stokut, kushtet e transportit, dhe shumë të tjerë. Në disa raste, humbja e prodhimit mund të jetë më e
ulët në rrethana të favorshme, ndërsa në raste të tjera, ajo mund të jetë më e lartë për shkak të problemeve
të shkaktuara nga kushtet mjedisore, praktikat e pa kujdesura të menaxhimit, ose mungesa e
infrastructures së duhur logjistike.
Përqindja e humbjes në prodhimin e frutave dhe perimeve mund të ndryshojë në varësi të shumë
faktorëve, përfshirë llojin e kulturës, kushtet e kultivimit, praktikat e menaxhimit të stokut, kushtet e
transportit dhe tregu i destinacionit. Përshembull, nëdisaraste, humbja e frutave dhe perimeve në fushat
ose blegtoritë mund të jetë më e ulët, përshkak të praktikave më të kujdesshme të kultivimit dhe
menaxhimit të stokut. Në anën tjetër, në rrugën e furnizimit dhe tregtinë e perimeve dhe frutave, humbjet
mund të jenë më të larta përshkak të dëmtimeve gjatë transportit, depozitimit, ose përshkak të
pamundësisë për të shitur produktet në kohë.
Cilat janë shkaqet kryesore të humbjes së frutave dhe perimeve për shkak të
mosmenaxhimit efikas?
Problemet në ruajtjen dhe konservimin të produkteve mund të shkaktohen nga disa faktorë të tilla si
temperaturat jo të përshtatshme, lagështia ose mungesa e ventilimit. Disa prej këtyre problematikave
përfshijnë:
 Dëmtime nga temperaturat ekstreme: Temperaturat shumë të larta ose shumë të ulëta mund të
shkaktojnë dëmtime në disa produkte të ndryshme. Përshembull, temperatura e lartë mund të
shkaktojë shkëputje kimike në ushqime ose dëmtime në pajisje elektronike, ndërsa temperatura e
ulët mund të shkaktojë dëmtime nga akumulimi i akullit ose ndryshime të structures së
materialeve.
 Lagështia e tepërt: Lagështia e tepërt mund të shkaktojë rritjen e baktereve, ndotjen dhe dëmtime
në materiale. Përshembull, në ambientet e lagështë, mund të ndodhë rritja e plehrave dhe
zhvillimi i pluhurit në objektet e rënda.
 Mungesa e ventilimit: Mungesa e ventilimit mund të shkaktojë akumulimin e ajrit tëndotur,

lagështinë dhe rritjen e baktereve. Kjo mund të jetë e dëmshme për shëndetin e njerëzve dhe
mund të dëmtojë produkte të ndryshme, veçanërisht ato që janë të ndjeshme ndaj lagështisë ose
pluhurit.
A i vleresonipak a
shumehumbjet-
mbetjetnebiznesintuajtefruta-
perimeve)
14
jo 30
po 142
A i vleresoni pak a shume

humbjet-mbetjet ne biznesin
tuaj te fruta-perimeve)
jo po
17%
83%
Për të parandaluar këto probleme, është e rëndësishme të përdoren mjete dhe praktika të përshtatshme për
ruajtjen dhe konservimin e produkteve. Kjo mund të përfshijë përdorimin e pajisjeve të kontrolluara
termikisht, sigurimin e ventilacionit të mjaftueshëm dhe monitorimin e lagështisë për të mbajtur ambient
te tnë një gjendje të përshtatshme për ruajtjen e produkteve.
Menaxhimi i dobët i inventarit, sidomos mungesa e një sistemi efektiv për të ndjekur dhe përdorur
produkte sipas dates së skadencës, mund të sjellë shumë sfida dhe problem për një biznes. Disa nga këto
problem përfshijnë:
 Shkëputje e produkteve: Në mungesë të një sistemi të qartë për të ndjekur datat e skadencës,
produkte që kanë kaluar afatet e tyre mund të qëndrojnë në stok dhe të mos përdoren në kohën e
duhur. Kjo mund të çojë në shkëputje të produkteve dhe humbje financiare për biznesin.
 Rritje e humbjeve: Pa një sistemi të përshtatshëmpër të ndjekur datat e skadencës, mund të ketë
një rritje të humbjeve për shkak të produkteve të skaduar ose të këqija që nuk janë zbuluar dhe
eliminuar në kohë.
 Ulje e besueshmërisë tek klientët: Nëse një biznes nuk është në gjendje të sigurojë që produktet
e ofruara janë të freskëta dhe në kushte të mira, kjo mund të ulë besueshmërinë tek klientët dhe të
sjellë dëme në reputacionin e biznesit.
 Kosto e tepërt e stokut: Duke mos pasur një system të qartë për të menaxhuar inventarin në bazë
të dates sëskadencës, ka mundësi që biznesi të mbajë stok të tepërt të produkteve, duke shkaktuar
kosto të panevojshme për ruajtjen dhe administratën e stokut.
15
8-Demtimet nga logjistika

Dëmtimi gjatë transportit dhe vonesat që shkaktojnë prishjen e produkteve janë shqetësime të
zakonshme në fushën e transportit dhe logjistikës. Disa nga problemet kryesore që mund të
paraqiten janë:
 Dëmtimi fizik i produkteve: Produktet mund të dëmtohen gjatë transportit në rrugë për
shkak të rrëshqitjes së ngarkesave, rënies së produkteve nga lartësia, ose goditjeve të
papritura. Kjo mund të çojë në dëme material dhe humbje për biznesin.
 Kushtet e pakëndshme të ambientit:Temperaturat ekstreme, lagështia e lartë, ose

mungesa e ventilacionit të mjaftueshëm gjatë transportit mund të shkaktojnë dëme në
produkte, veçanërisht përproduktet e ndjeshme ndaj kushteve të mjedisit.
 Vonesanëdorëzim:Vonesa tnë transport mund të shkaktojnë prishjen e produkteve të

freskëta ose të kërkuara në kohë të caktuar. Kjo mund të çojë në humbje të klientëve,
dëme financiare dhe rënien e reputacionit të biznesit.
 Probleme me sigurinë dhe vjedhjet: Në disa raste, produkte mund të jenë të ekspozuara
ndaj rreziqeve të sigurisë gjatë transportit, duke përfshirë vjedhje ose grabitje. Kjo mund
të sjellë humbje të konsiderueshme për biznesin.
Për të minimizuar këto rreziqe dhe për të menaxhuar transportin dhe logjistikën në mënyrë
efektive, është e rëndësishme të implementohen praktika të mirëmenaxhimit të riskut dhe të
përdoren teknologjitë e fundit në fushën e logjistikës. Kjo mund të përfshijë përdorimin e
pajisjeve të monitorimit të temperaturës, sigurimit të sigurisë së ngarkesave, dhe përdorimin e
rrjeteve të sigurisë për të mbrojtur produkte dhe transportet ng arreziqet potenciale.
16
9-Refuzimi i produkteve nga mos plotesimii standarteve

Refuzimi i frutave dhe perimeve që nuk plotësojnën kriteret estetike, pavarësisht cilësisë
ushqimore, është një praktikë e zakonshme në disatregje. Disa nga arsyet e këtij refuzimi janë:
 Praktikat e tregut: Konsumatorët shpesh preferojnë produkte që kanë pamje tërheqëse

dhe të përshtatshme, dhe bizneset janë të detyruara të ofrojnë produkte që plotësojnë
kriteret e tyre estetike për të mbajtur klientelën.
 Kërkesat e tregut: Në disa tregje, tregtarët dhe supermarketet kanë kriteret e tyre të
caktuar për pamjen dhe prezantimin e produkteve në raftet e tyre. Për të përmbushur këto
kërkesa, ata mund të refuzojnë produktet që nuk plotësojnë kriteret estetike.
 Imazhi i markës: Markat dhe prodhuesit janë të interesuar për të mbajtur një imazh
pozitiv të markës së tyre dhe për të përfaqësuar veten si ofrues të produkteve cilësore dhe
tërheqëse. Për këtë arsye, ata mund të zgjedhin të refuzojnë produktet që nuk janë të
përshtatshme estetikisht, edhe nëse cilësia ushqimore është e mirë.
Megjithatë, kjo praktikë ka edhe kundërshtuesit e saj. Disa argumentojnë se kjo sjellje
kontribuon në shkëputjen e sasisë madhe të ushqimit, duke kontribuar në shkallën e madhe të
heqjes së ushqimit dhe mbeturinave të ushqimit. Në kohët e fundit, ka pasur një lëvizje drejt
pranimit të frutave dhe perimeve të deformuara ose jo tërheqëse, duke theksuar vlerën e cilësisë
së brendshme ushqimore dhe zbutjen e standardit të pamjes estetike.
17
10-Mungesa e njohurive te teknikave ruajtese dhe menaxhuese e

produkteve
Mungesa e njohurive në teknikat e duhura të ruajtjes dhe menaxhimit të produkteve nga ana e
stafit mund të sjellë shumë sfida dhe problem për një biznes. Disa nga këto sfida janë:
 Humbje e produkteve Pa njohuritë e duhura për ruajtjen e produkteve, stafi mund të bëjë
gabime në menaxhimin e inventarit, duke çuar në humbje të produkteve për shkak të
dëmtimeve apo skadimit të dates së përdorimit.
 Kosto shtesë Gabimet në ruajtje dhe menaxhimin e produkteve mund të çojnë në kosto
shtesë për biznesin, përfshirë humbjen e produkteve, nevojën për të rifutur porosi të
humbura, dhe dëmtimet e pajisjeve ose mjeteve të ruajtjes.
 Ulje e besueshmërisë tek klientët: Nëse produktet nuk ruhen apo menaxhohen
nëmënyrë të duhur, kjo mund të çojë në cilësi të ulët të produkteve dhe uljen e
besueshmërisë tek klientët. Kjo mund të dëmtojë reputacionin e biznesit dhe të çojë në
humbje të klientëve.
Për të adresuar këto sfida, është e rëndësishme që bizneset të investojnë në trajnimin e stafit në
teknikat e duhura të ruajtjes dhe menaxhimit të inventarit. Kjo mund të përfshijë trajnime të
rregullta për stafin për të siguruar që ata kanë njohuritë dhe aftësitë e nevojshme për të
menaxhuar inventarin në mënyrë efektive. Gjithashtu, përdorimi i teknologjisë së informacionit
për të automatizuar proceset e ruajtjes dhe menaxhimit të inventarit mund të ndihmojë në
zvogëlimin e gabimeve dhe humbjeve të produkteve.
18
11-A ndryshon sasia e mbetjeve ushqimore me ndërrimin e stinëve?
Po, sasia e mbetjeve ushqimore zakonisht ndryshon me ndërrimin e stinëve. Dis afaktorë që
ndikojnë në këtë ndryshim janë:
 Rritja e kërkesës Në stinët e nxehta, si pranvera dhe vera, konsumatori ka tendencë të

kërkojë më shumë produkte të freskëta, si fruta dhe perime. Kjo mund të çojë në rritje të
sasisë së mbeturinave në treg.
 Produkte të sezonit: Disa fruta dhe perime kanë stinë të veçanta të rritjes dhe përdorimit.
Kur stinat e tyre të prodhimit arrijnë kulmin, mund të ketë një sasi më të madhe
mbeturinash, pasi një pjesë e produktit nuk mund të shiten në kohë.
 Ndryshime në preferencat e konsumatorëve: Konsumatorët ndryshojnë zakonisht
preferencat e tyre ushqimore sipas stinëve. Për shembull, në stinën e dimrit, ata mund të
preferojnë produkte më të ngrohta dhe të konservuara, duke çuar në rritje të sasisë së
mbeturinave të produkteve të freskëta.
 Ndryshime në mënyrën e përgatitjes së ushqimit Stinat e ndryshme mund të sjellin
ndryshime në mënyrën sesi konsumatorët përgatisin ushqimin. Për shembull, në stinën e
dimrit, ata mund të preferojnë më shumë pjata të pjekura, supa dhe ushqime të ngrohta, të
cilat mund të çojnë në rritje të sasisë së mbeturinave të produkteve të freskëta.
Për të zvogëluar sasinë e mbeturinave ushqimore, është e rëndësishme për prodhuesit dhe
tregtarët të planifikojnë më përpara dhe të përdorin teknika efektive të menaxhimit të inventarit
dhe tregut për të siguruar që produktet të përdoren në kohë dhe të minimizohen humbjet e
mundshme. Gjithashtu, politikat për të ndihmuar në rishfrytëzimin ose mbajtjen e produkteve të
mbetura në mënyrë efektive mund të ndihmojnë në zvogëlimin e mbeturinave ushqimore.
A ndryshon sasia e mbetjeve A ndryshon sasia e mbetjeve ushqimore me

ushqimore me nderrimin e stin- nderrimin e stineve?
eve?
Jo, eshte e njejte gjate gjithe vitit 21

Jo, eshte e njejte
12% 6% gjate gjithe vitit
Nuk jam i sigurt 11
Nuk jam i sigurt
17% Nuk kam verejtur Nuk kam verejtur ndonje ndryshim 29
65% ndonje ndryshim
Po, rritet ne stine te caktuara 11
Po, rritet ne stine
te caktuara 2
19
12-Ndryshime te paparashikueshme te kerkeses se tregut

Ndryshimet e paparashikuaranë kërkesën e tregut mund të shkaktojnë vështirësi në parashikimin
e nevojave të konsumatorëve, duke çuar në akumulimin e mbeturinave për bizneset. Disa nga
sfidat kryesore që paraqitenj anë:
 Overstocking dhe understocking Nëse një biznes parashikon gabimisht një rritje të
kërkesës dhe mbush stokun e produktitshumë, kjo mund të çojë në overstocking dhe
akumulim të tepërt të mallrave, që mund të përfundojnë si mbeturina.
 Humni i mundshëm i cilësisë së produktit: Në rastet kur kërkesa rritet papritur,

bizneset mund të jenë të detyruara të shpezojnë mallrat e tyre me një ritëm të shpejtë për
të përmbushur kërkesat e konsumatorëve. Kjo mund të çojë në zvogëlimin e kujdesit të
caktuar në cilësinë e produktit, duke përfunduar me produkt të dëmtuar ose të
pamjaftueshëm për konsum.
 Mbeturina të pamjaftueshme për t'i përmbushur kërkesat: Në rastet kur kërkesa

zvogëlohet papritur, bizneset mund të kenë mbeturina të mëdha për produktet që nuk
mund të shiten. Kjo mund të çojë në humbje financiare dhe probleme me menaxhimin e
mbeturinave.
Për të adresuar këto sfida, është e rëndësishme që bizneset të përdorin teknologjitë e

informacionit dh eanalizat e tregut për të parashikuar më mire kërkesën e mundshme të
konsumatorëve. Përdorimi i modeleve të inteligjencës artificial dhe analiza vetë të dhënave mund
të ndihmojë në identifikimin e tendencave të kërkesës dhe në përmirësimin e parashikimit të
kërkesës së tregut. Gjithashtu, një qasje e lëvizshme në logjistikë dhe menaxhimin e inventarit
mund të lejojë bizneset të përshtaten me ndryshimet e papritura në kërkesë dhe të zvogëlojnë
shkallën e mbeturinave.
20
13-Perfundime
Si pjesë e tregut ushqimor, i cili karakterizohet nga sasia dhe rritja dhe është i ngopur në Evropë
prej vitesh, sjellja tipike e një shoqërie të pasur është e dukshme edhe në zinxhirin ushqimor.
Mbetjet përkufizohen ndryshe dhe për këtë arsye ndonjëherë përjashtohen nga disa studime
dhe përfshihen në të tjera. Për të qenë në gjendje të krahasohen këto studime, është e
nevojshme të bëhet kjo në të gjithë Evropën Vlerësimi i ulët i ushqimit për shkak të ofertës së
tepërt, rënies së çmimeve dhe disponueshmërisë së përhershme çon në trajtim të
pakujdesshëm dhe shpërdorim të ushqimit në të gjitha pikat e ndarjes së lartë të punës së
prodhimit dhe zinxhirit të konsumit të ushqimit, pra në rrugën nga bujqësia te konsumatori
përfundimtar.
Megjithëse çdo hallkë zinxhir synon të minimizojë shkallën e humbjes për arsye ekonomike,
gjenerohen sasi të konsiderueshme mbetjesh. Është e qartë se humbjet shpesh thjesht shtyhen
në zinxhirin e prodhimit, jo për të krijuar një qasje uniforme. Ka kuptim të hedhim një vështrim
më të afërt në prodhimin e mbetjeve ushqimore. Megjithatë, kjo është e realizueshme vetëm
për një periudhë më të gjatë kohore dhe duke marrë parasysh klasifikimin e analizave dhe të
dhënave nga industritë individuale. Një parakusht për këtë është një angazhim politik për të
publikuar të dhënat nga sektorët individualë përgjatë zinxhirit të vlerës . Veçanërisht në fushën
e shoqërive tregtare, nuk ka të dhëna të vlefshme për publikun. Nëpërmjet publikimit, mund të
diskutohen fusha specifike të veprimit për sektorët individualë dhe mund të minimizohen
mbetjet ushqimore. por të shmanget. Meqenëse mbetjet ushqimore nuk mund të shmangen
plotësisht në të ardhmen, mbetjet ushqimore që rezultojnë duhet të përdoren në mënyrë
optimale. . Vetëm nëse ky opsion nuk ekziston, mbetjet ushqimore duhet të trajtohen me
fermentim dhe kompostim të mëvonshëm. Krahasuar me kompostimin e drejtpërdrejtë, mund
të shfrytëzohet potenciali energjetik dhe ekologjik i papërdorur më parë.
Konsumatorët presin - të paktën kjo është ajo që të gjithë supozojnë - shumëllojshmëri të

përhershme, freski dhe disponueshmëri të të gjithë gamës. Askujt nuk i intereson që kjo të çojë
automatikisht në humbje ushqimore; për arsye marketingu dhe konkurrimi, shkatërrimi i sasive
të mëdha të mallrave pranohet si një fakt i pashmangshëm. Mbetjet e ushqimit pranohen si
dëme anësore të një sistemi ushqimor shumë efikas të orientuar drejt masës, mbifurnizimit,
disponueshmërisë dhe çmimeve më të ulëta.
21

Kel Men Tina 2024

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kel Men Tina 2024

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Universiteti Bujqësor i Tiranës

Fakulteti i Ekonomisë dhe Agrobiznesit

Studim mbi Mbetjet dhe humbjet ne sektorin e fruta-perimeve dhe menaxhimi i

Ekonomia dhe Politikat e Mjedisit

Klementina Hidri Prof.Dr .Assc Fatmir Guri

Ky punim ka si fokus primar paraqitjen dhe analizimin e mbetjeve ushqimore ne sektorin e

Fjalët kyç:mbetje ushqimore , ricikil kompostim , partneritet , zinxhir furnizimi , humbje

Objektivat me kryesore te punimit jane:

2. Te studiojme faktoret qe luftojne pozitivisht ne reduktimin e mbetjeve ushqimore ?

3. A ndryshon sasia e mbetjeve ushqimore me ndërrimin e stinëve?

4. Cilatjanëshkaqetkryesoretëhumbjessëfrutavedheperimevepërshkaktë mos menaxhimitefikas?

3-Paraqitja e te dhenave nga studimi i kryer

Mosha e menaxhimit të një biznesi mund të ndikojë në

 Energjia dhe entuziazmi Menaxherët e rinj shpesh

Statusi profesional Statusi profesional

Vite eksperience ne kete

Dhurime ne bankat e 24% 15

Nuk e di 12 7% Bashkepunim me orga-

Si zgjidhni furnitoret e frutave dhe perimeve? Mund te zgjidhni

Furnitore lokale,;Furnitore kombetare,;Import

Furnitore lokale,;Furnitore kom-

Sipas experiences tuaj sa eshte humbja mesatare mujore e prodhimit

4-Çfarë jane mbetjet ushqimore

Llojet e mbetjeve ushqimore

Për të luftuar mbetjet ushqimore, është e rëndësishme të promovohen praktika më të qëndrueshme në

Si mund të trajtohet kjo

Rritja e ndërgjegjësimit dhe edukimi:

Planifikimi dhe blerja e përgjegjshme:

Përdorimi i plotë i ushqimit:

Riciklimi dhe kompostimi:

5-Optimizimi i zinxhirit të furnizimit:

Konsumatorët duan më shumë informacion dhe më mirë të kuptuar

Kombinimi specifik i kushteve përkatëse rezulton në karakteristika nganjëherë shumë të ndryshme të

Sa është humbja mesatare mujore e prodhimit frutave dhe perimeve?

 Mungesa e ventilimit: Mungesa e ventilimit mund të shkaktojë akumulimin e ajrit tëndotur,

A i vleresoni pak a shume

8-Demtimet nga logjistika

 Kushtet e pakëndshme të ambientit:Temperaturat ekstreme, lagështia e lartë, ose

 Vonesanëdorëzim:Vonesa tnë transport mund të shkaktojnë prishjen e produkteve të

9-Refuzimi i produkteve nga mos plotesimii standarteve

 Praktikat e tregut: Konsumatorët shpesh preferojnë produkte që kanë pamje tërheqëse

10-Mungesa e njohurive te teknikave ruajtese dhe menaxhuese e

11-A ndryshon sasia e mbetjeve ushqimore me ndërrimin e stinëve?

 Rritja e kërkesës Në stinët e nxehta, si pranvera dhe vera, konsumatori ka tendencë të

A ndryshon sasia e mbetjeve A ndryshon sasia e mbetjeve ushqimore me

Jo, eshte e njejte gjate gjithe vitit 21

12-Ndryshime te paparashikueshme te kerkeses se tregut

 Humni i mundshëm i cilësisë së produktit: Në rastet kur kërkesa rritet papritur,

 Mbeturina të pamjaftueshme për t'i përmbushur kërkesat: Në rastet kur kërkesa

Për të adresuar këto sfida, është e rëndësishme që bizneset të përdorin teknologjitë e

Konsumatorët presin - të paktën kjo është ajo që të gjithë supozojnë - shumëllojshmëri të

You might also like