Başa Baş Noktası Analizi

• Talep büyüklüğü ile maliyet arasındaki bağlantıyı inceler

• Maliyet
– Sabit Maliyetler
• Üretilen ürün sayısından bağımsız maliyetler
– Değişken Maliyetler
• Ürün sayısına göre değişen maliyetler
• Gelir
– Bir ürünün satış fiyatı
• Toplam Gelir
– Birim fiyat * Satış adedi
• Kar
– Toplam gelir ile toplam maliyet arasındaki fark
 Başa baş Noktası Diyagramı

Toplam gelir
Başa baş noktası Kar
Toplam maliyet = Toplam gelir
Maliyet

Toplam maliyet

Değişken maliyet

Zarar Sabit maliyet

Üretim miktarı(Birim/peryot)
 Başa baş Noktası Analizi

Toplam Maliyet = Sabit Maliyet + Değişken Maliyet*miktar

TM = SM + X*DM
Toplam Gelir = Miktar * Satış Fiyatı
TG = X*SF
Kar = Toplam Gelir – Toplam Maliyet
Z = TG – TM = X*SF - (SM + X*DM)

Başa baş noktasında; TG = TM

X*SF = SM + X*DM SM
X =
X*SF - XDM = SM SF - DM
X*(SF - DM) = SM
 Başa baş Noktası Analizi
Sabit Maliyet = SM = $2,000
Değişken Maliyet = DM = $5 / Birim
Fiyat = $10 / Birim
Maliyet/Kar
BBN:
X = SM / (SF – DM)
$3,000 — Toplam
Maliyet
2000
X = 10 - 5 $2,000 —
Sabit Maliyet

= 400 adet $1,000 —

Toplam Gelir

400 Adet
Başabaş Noktası
 Örnek

• Bir parçayı üretmek için gerekli sabit maliyet 100.000 lira, parçayı
üretmenin birim değişken maliyeti 240 lira, parçanın satış fiyatı ise 400 lira
ise , bu parça için başabaş noktasını birim(ünite) ve lira cinsinden
hesaplayınız.
P=400
F=100.000
V=240
F 100.000
BBN = ------ = -------------- = 6250 birim
p–v 400 – 240

BBN = 6250 . 400 = 2.500.000 TL

 Örnek
Bir ayakkabı firması bir ayakkabı üretim hattında bir çift ayakkabının
üretilmesinin 52.000 TL sabit maliyet ve 9 TL de değişken maliyetle
gerçekleşebileceğini tahmin etmektedir. Buna ilave olarak yetkililer aşağıdaki şu
durumları bilmek istemektedirler:
Eğer bir çift ayakkabı 25TL den satılırsa, başabaş noktasına ulaşmak için kaç çift
ayakkabı satmalıdır?
Eğer firma 25TL den 4000 çift ayakkabı satarsa, ne kadar para kazanaçaktır?
• Başabaş Noktası:
SM 52,000
X    3,250 Çift
SF  DM 25  9

• Kar = Toplam Gelir – Toplam maliyet

Kar  SF  X  SM  DM  X 
 254,000  52,000  9 4,000 
 12,000
 Başabaş Noktası Değerlendirmeleri: Yap-Satın Al Kararları

Bir satıcıdan tanesi 8 YTL’ye alınabilecek bir parçanın üretimi için yıllık
sabit maliyeti 12.000 YTL olan bir tesis kurmak gerekmektedir.
Kurulacak tesiste üretilecek parçanın birim maliyeti 4 YTL olacaktır. İki
seçeneğin denk olmasını sağlayan yıllık parça miktarı (N)?
• TM(Yap) = 12.000 + 4N
• TM(Satın al) = 8N
• Başabaş noktasında: TM(Yap) = TM(Satın al)
• 12.000 + 4N = 8N
TM(Satın al) = 8N
• N = 3000 adet
36000
Başabaş noktası
Sabit ve değişken maliyet

24000 TM(Yap) = 12000+4N

18000

12000

1000 2000 3000 4000 5000 6000

Yıllık parça miktarı (N)

 Kirala-Satın Al Kararları
• Örnek: Bakım maliyeti dahil günlük kirası 50 YTL olan bir donanımın satın alma
maliyeti 15.000 YTL’dir. Donanımın yararlı ömrü 10 yıl olarak tahmin edilmektedir.
Yararlı ömrü sonunda herhangi bir değer ifade etmeyecek olan donanımın yıllık
bakım maliyeti 2.000 YTL’dir. Donanımın günlük işletim maliyeti (işçilik+enerji+...)
50 YTL ise, iki seçeneğin denk olması için donanım bir yıl içinde kaç gün
kullanılmalıdır? (Paranın zaman değeri dikkate alınmayacaktır.)
• TM(Kirala) = (50+50)N = 100N
• TM(Satın al) = (15.000)/10 + 2.000 + 50N = 3.500 + 50N
• Başabaş noktasında: TM(Kirala) = TM(Satın al)
• 100N = 3.500 + 50N
• 50N = 3.500
• N = 70 gün
Örnek (üret-satın al kararı)(make or buy): El aletleri imalatçısı bir testereyi 35.000 TL
sabit maliyetle, 17.50 TL ye mal ediyor. Ya da bu testereyi dışarıdan 22.5 TL ye satın
alabilir. Hangi üretim miktarında hangi karar verilir?
İmalatçı 8000 testere satmayı planlıyorsa hangi seçenek uygundur?
TMüret= TMsatın al
35.000 + 17.5 X = 22.5 X
XBBN = 7.000 adet
 “Yap” veya “al” kararı

İÇERDE YAPMA NEDENLERİ DIŞARDAN ALMA NEDENLERİ

• Daha düşük maliyet • Yetersiz uzmanlık
• Operasyonun entegrasyonu • Tedarikçinin bilgi birikimi
• Kapasite fazlasını kullanma ihtiyacı • Daha düşük maliyet
• Üretim üzerinde doğrudan kontrol kurmak • Küçük hacimli ihtiyaç
• Daha sağlam kalite kontrol • Sınırlı üretim imkanları
• Yeni teknolojiyi koruma - gizlilik • Yetersiz kapasite
• Güvenilir olmayan tedarikçiler • Çoklu kaynak politikasını sürdürme
• Uzmanlaşmamış tedarikçiler • Yönetimin dolaylı kontrol talebi
• Kadroyu elde tutma arzusu • Envanter ve istihdam sorunları
• İlgi duyulmayacak küçüklükte sipariş. • Marka tercihleri
• Hazırlık, nakliye ve stok maliyetlerini kontrol • Yapılan iş firma stratejisi için
• Süreklilik için ek güvence gerekli değil
• İkincil bir kaynak oluşturma
• Politik ve sosyal çevre
• Duygusal nedenler - Gurur
 “Yap” veya “al” kararı

“YAP” ANALİZİ BİLEŞENLERİ; “AL” ANALİZİ BİLEŞENLERİ;

• Marjinal envanter taşıma • Satınalma maliyetleri
maliyetleri • Nakliye maliyetleri
• Doğrudan işçilik maliyetleri • Kabul ve muayene maliyetleri
• Marjinal genel işletme • Marjinal satınalma maliyetleri
giderleri • Kalite ve satış sonrası hizmet
• Satın alınan malzeme nakliye ile ilgili izleme maliyetleri
maliyetleri
• Marjinal genel yönetim
giderleri
• Kalite ve benzeri sorunları
izleme ve giderme maliyetleri
• Marjinal satın alma maliyetleri
• Marjinal finansman maliyetleri
 Başa baş Noktası Analizi ile Süreç Seçimi
İki süreçten birini seçme

A Sürecinin B Sürecinin
Sabit Maliyet = SM = $2,000 Sabit Maliyet = SM = $10,000
Değişken Maliyet= DM = $5 /Birim Değişken Maliyet= DM = $3/Birim

A süreciB süreci A Sürecinin

$20,000 — Toplam Maliyeti
$2,000 + $5X= $10,000 + $3X
$2X = $8,000 $15,000 — B Sürecinin
X = 4,000 adet Toplam Maliyeti

$10,000 —
4,000’ in altında, A sürecini seç B Sürecini
A Sürecini Seç
4,000’ in üzerinde, B sürecini seç Seç
$5,000 —

1000 2000 3000 4000 5000 6000 Brim

A ile B’nin maliyetlerinin eşit olduğu üretim miktarı 4000 Birimdir. Başa baş noktası= 4000 Brim
Bu noktanın üstünde birim değişken maliyeti en düşük olan süreci seç.
Bu noktanın altında ise sabit maliyeti en düşük olan süreci seç.
• Örnek: X ürününü üreten bir firma, A, B, veya C bölgelerinden birinde yeni
bir üretim tesisi yapmayı düşünmektedir. Yıllık sabit maliyetler sırasıyla 30k
TL, 60k TL,110k TL, dır. Değişken maliyetler ise, birim başına 75 TL., 45 TL.
ve 25 TL. şeklindedir. Birim başına ürün fiyatı 120 TL. dır. Yılda 2000
birimlik üretim hacmi olacağı varsayılırsa en uygun tesis yeri neresi olur?
• Çözüm:
• Şekilde her altenatif tesis yeri için maliyet – üretim hacmi değişimini veren
grafik gösterimi verilmiştir. Üretim hacmi 0 ile 1000 arası A, 1000 ile 2500
arasında B, 2500 den büyük olması durumunda C en iyi çözüm olacaktır.
 Örnek (süreç seçimi)
• Bir parçayı üretmek için alternatif üretim süreçleri: A, B, C dür. Her sürecin
maliyetleri aşağıdaki gibidir. Hangi sürecin seçilmesi uygundur?
• Süreç Sabit maliyet birim üretim maliyeti
Süreç Sabit maliyet birim üretim maliyet
A 8.000.000 18
B 10.000.000 14
C 12.000.000 12

Çözüm
MA = 8.000.000 + 18 x
MB = 10.000.000 + 14 x
MC = 12.000.000 + 12 x
MA=MB x1= 500.000 adet Sabit maliyet - Proses C
MB=MC x2=1.000.000 adet Sabit maliyet - Proses B
Sabit maliyet - Proses A
0-500.000 arası A
500.000-1.000.000 arası B
Proses A Proses B Proses C En düşük maliyet
1.000.000 – üzeri C uygundur. 500000 1000000
 Başa Baş Noktası Analizi ile Süreç Seçimi

Değişken maliyet Değişken maliyet Değişken maliyet

$ $ $

Sabit maliyet Sabit maliyet Sabit maliyet

Düşük hacim, yüksek Tekrarlı Yüksek hacim, Düşük

çeşitlilik çeşitlilik

Toplam maliyet (Düşük

hacim, yüksek çeşitlilik ) Toplam maliyet
(Tekrarlı)
B1 Toplam maliyet(Yüksek
hacim, Düşük çeşitlilik)

B2
B3

A B
Hacım