İŞLETMELERDE MALİYET -SATIŞ FİYATI VE KAR -ZARAR HESAPLARI I.

BÖLÜM

Temel Kavramlar

İşletmelerde satışa konu olan mallar belli bir fiyat veya maliyetle satın alınıp başka bir fiyatla satılırlar.
Maliyet kavramı, mal veya hizmetin üreticisinden tüketicisine ulaştığı ana kadar, üreticinin katlanmak
zorunda olduğu parasal sorumluluktur. İşletmenin amacı kar elde etmek olduğu için satış fiyatı maliyet
fiyatına belli bir kar eklenerek belirlenmektedir. Herhangi bir mal veya hizmetin değeri o ülkede geçerli
olan ortak değer ölçüsü ile parasallaştırılarak fiyata dönüştürülür. Bir malın satış fiyatı ile maliyet fiyatı
arasındaki fark pozitif (olumlu) ise kar, negatif (olumsuz) ise zarar olarak nitelendirilir.

Fiyat: Bir malın biriminin veya hizmetin parasal değer ile ifadesidir.

Alış Fiyatı: Maliyet fiyatı veya Alış fiyatı; bir ürünün üretiminden son satış noktasına gelene kadar
ödenen toplam ücrettir. Satın alınan herhangi bir malın işletmeye getirilinceye kadar geçen süre
içerisinde yapılan giderlerin; gümrük vergileri, sigorta, taşıma, komisyon vb. fatura net fiyatına
eklenmesiyle bulunur.

Maliyet Fiyatı: Bir malın alış fiyatına, işletmenin ürün için yaptığı genel giderler; hammadde,
depolama, aydınlatma, ısıtma-soğutma, kira, işçilik vb. eklenerek bulunan fiyattır. Maliyet için yapılan
toplam harcamaları, malın toplam birimine oranlamakla maliyet fiyatı elde edilir. Ticari malların
maliyet fiyatları ile üretilen ürünlerin maliyet fiyatlarının ayrı ayrı belirlenmesi gerekir.

Ticari Maliyet Fiyatı: Satın alınan bir malın, satın alındığı yerden satışın yapılacağı yere ulaşıncaya veya
satış yapılıncaya kadar yapılan harcamalardan birim başına düşen paydır. Bir malın alış fiyatı dışındaki
tüm ödemeler alış giderleridir. Malın maliyetine alış giderleri olarak; gümrük, yükleme, boşaltma,
taşıma, komisyon, sigorta vb. tüm alış giderlerinin yansıtılması gerekir.

Üretim Maliyeti: Herhangi bir madde ve malzemenin fiziksel veya kimyasal yapısını değiştirme amacı
ile yapılması gereken harcamaların, o üretime yüklenmesi sonucunda elde edilen maliyet tutarının,
üretim miktarına bölünmesiyle elde edilen maliyettir.

Kar: İşletmelerin toplam karlılığı üzerinde edinilen malların maliyeti dışında diğer sabit ve değişken
maliyetler de etkili olduğundan satılan ürünlerden satış karı elde etmek bir işletmenin bütün
faaliyetleri sonucunda kar elde etmesi için yeterli değildir. Belirli bir ürün açısından
değerlendirildiğinde, ürünün satış fiyatıyla alış fiyatı arasındaki fark bu ürünün ticaretinden elde edilen
kardır. Bundan dolayı kar oranı tespit edilirken satılan ürünün maliyeti dışındaki diğer maliyetlerde
dikkate alınmalıdır. Maliyetinin üzerinde bir fiyatta satılan üründen kar elde edilir.

Zarar: İşletmelerin toplam karlılığı üzerinde edinilen malların maliyeti dışında diğer sabit ve değişken
maliyetler de etkili olduğundan satılan ürünlerden kaynaklanan gerçek zarar satış zararından daha
yüksek olacaktır. Belirli bir ürün açısından değerlendirildiğinde, ürünün satış fiyatının alış fiyatından
düşük olduğu durumda iki fiyat arasındaki fark bu ürünün ticaretinden kaynaklanan zarardır. Bundan
dolayı zorunlu kalınan durumlarda zarar oranı tespit edilirken satılan ürünün maliyeti dışındaki diğer
maliyetlerde dikkate alınmalıdır.

Satış Fiyatı: Bir ürünün satıldığı fiyata veya satılan malın biriminden alınan paradır. Bir ürünün maliyet
fiyatı ile kar veya zararın toplamıdır. Satış fiyatı, maliyet fiyatına bir miktar kar eklenerek belirlenir. Bu
hesaplamalarda kullanılacak semboller aşağıdaki gibidir.

MF: Maliyet Fiyatı

SF: Satış Fiyatı

K: Kar

Fatura Brüt Fiyatı-İndirim = Fatura Net Fiyatı

Fatura Net Fiyatı +Alış Giderleri = Alış Fiyatı
Alış Fiyatı + Genel Giderler = Maliyet Fiyatı
Maliyet Fiyatı + Net Kar = Net Satış Fiyatı
Net Satış Fiyatı + Satış Giderleri = Brüt Satış Fiyatı

MALİYET FİYATI + KAR = SATIŞ FİYATI

MALİYET FİYATI – ZARAR = SATIŞ FİYATI

Kar Hesapları Basitçe formüle edilebilir;

Kar = Satış Fiyatı – Maliyet Fiyatı

Kar Miktarı
Kar Oranı =
Alış Fiyatı

Maliyetinin altında bir fiyata satılıyor ise zarar elde edilir.

Basitçe formüle edilebilir;

Zarar = Maliyet Fiyatı – Satış Fiyatı

Zarar Miktarı
Zarar Oranı =
Alış Fiyatı

Maliyetten Kar Hesapları

Maliyet fiyatı esas alınarak kar hesaplanır. Malın maliyeti 100 gibi temel bir sayı kabul edilip, kar payı
eklenerek satış fiyatının bulunmasıdır.

Satış fiyatı (SF) = Maliyet Fiyatı (MF) + Kar (K)

Satış fiyatı = 100 + Kar

Maliyetten kar hesaplarında; maliyet fiyatı, maliyetten kar tutarı, maliyetten kar oranı istenebilir.

Örnek: Maliyet fiyatı 2000 TL olan bir cep telefonu % 12 oranında kar elde ederek satılıyor. Telefonu
kaç TL olarak satış fiyatını ve satıştan sağlanacak karı bulunuz?

Çözüm:

Maliyet fiyatı- satış fiyatı ilişkisinden hareketle, önce satış fiyatı bulunur. Maliyet fiyatı 100 olduğunda,
satış fiyatı, maliyet fiyatının kar payının eklenmesiyle bulunacaktır.

MF (Maliyet Fiyatı ) Kar SF ( Satış Fiyatı )

 100 12 112
2000 X

SF= 2000x112 SF= 2240 TL

100

Karı bulmak için aşağıdaki orantı kurulur.

Maliyet Fiyatı (MF) Kar (K)

100 TL maliyetli cep telefonu 12 TL kar varsa

2000 TL maliyetli cep telefonu X TL kar vardır.

2000 x 12 24.000
X= = = 240 TL
100 100

Veya

Kar = Satış Fiyatı – Maliyet Fiyatı

Kar = 2240 – 2000

Kar = 240 TL.

Çözüm: Kar payı ve satış fiyatı verilmiş, maliyet fiyatı ve kar tutarı istenmektedir. Karlı satış fiyatı 120
kabul edilirse, maliyet 120 – kar olacaktır. Satış maliyet ilişkisinden yararlanarak orantı oluşturulabilir.
MF (Maliyet Fiyatı ) Kar SF ( Satış Fiyatı )

100 20 120
X 360
Kar = 360x 20 den Kar = 60 olur.
120

Örnek: Maliyet fiyatı üzerinden % 15 zararla 37.570 TL’ye satılan bir malın zarar tutarını bulunuz?

MF (Maliyet Fiyatı ) Zarar SF ( Satış Fiyatı )

100 15 85
X 37.570

Zarar = 37570x15 Zarar = 6630 TL

85
Örnek:

MF (Maliyet Fiyatı ) Kar SF ( Satış Fiyatı )

100 15 115
420 X

SF= 420x115 SF= 483 TL

 100

Örnek: Maliyet fiyatı 24.600 TL olan bir mal % 5 zararla kaç liraya satılır?

MF (Maliyet Fiyatı ) Zarar SF ( Satış Fiyatı )

100 5 95
24.600 X

SF= 24.600x95 SF= 23.370 TL

100
ÇALIŞMA SORULARI
Bir mamül 86.250 liraya satıldığında maliyetten %15 kar sağlanmış olacaktı.

Fakat bu mamül 69.000 liraya satılmış ve zarar edilmiştir.

Zarar tutarını bulunuz.

Maliyetten zarar oranını bulunuz.

2) Maliyet üzerinden % 20 karla 24.000.- liraya satılan malın maliyet fiyatını ve kar miktarını bulunuz?

3) Maliyet fiyatı 15.000.- lira olan bir mal maliyet üzerinden % 15 karla satılmıştır. Malın satış fiyatını
ve kar miktarını bulunuz?

4) Maliyet fiyatı 7.500.- lira olan bir mal maliyet üzerinden % 5 zararla satılmıştır. Malın satış fiyatını ve
zarar miktarını bulunuz?

5) Bir mamül maliyet üzerinden % 8 zararla satılmış 11.200 TL zarar edilmiştir. Bu malın maliyet
fiyatını ve satış fiyatını bulunuz?

6) Bir tüccar bir malı %20 zararla 240 TL’ye sstmıştır. Buna göre, tüccar bu malı %30 karla satmak
isteseydi kaç. TL’ye satardı?

7) Maliyet fiyatı 420 TL olan bir mal % 15 karla satılmaktadır, satılan malın maliyet fiyatını ve satıştan
elde edilecek kar tutarını bulunuz?

8) Maliyet fiyatı üzerinden % 20 karla 360 TL’ye satılan bir malın maliyet fiyatını ve satıştan elde
edilecek kar tutarını bulunuz

9) Maliyet fiyatı üzerinden %40 kar ile 168 liraya satılan bir ürünün maliyet fiyatını bulunuz?

10) 450’e alınan bir ürün kaç liraya satılırsa maliyetten %21’i kadar zarar edilir?

11) Ahmet 4.200 lira maliyetli bir ürünün satışından 1050 TL zarar etmiştir. Ahmet Bey ‘in zararı
maliyetten % kaçtır?

12) Ayşe Hanım kanepeyi 14.400 liraya satmış ve 2400 lira kar etmiştir. Ayşe Hanım maliyetten % kaç
kar etmiştir.

KAR -ZARAR YÜZDE PAYININ BULUNMASI

Örnek: Bir işletmeci 58000 TL’ye satın aldığı makinayı 64.000 TL’ye satmıştır. İşletmeci satmış olduğu
makinadan % kaç kazanmıştır?
Çözüm: Örnekte, maliyet fiyatı ve satış fiyatı verilmiş, kar payı sorulmaktadır. Öncelikle satış fiyatı
verilmiş, kar payı sorulmaktadır. Öncelikle satış fiyatından maliyet fiyatı çıkarılarak bulunur.

Maliyet Fiyatı + Kar = Satış Fiyatı

Kar = Satış Fiyatı – Maliyet Fiyatı

Kar oranını bulmak için, maliyet fiyatı-kar ilişkisinden yararlanılarak aşağıdaki orantı kurulabilir.

58.000 TL maliyette 6000 TL kar olursa 64.000 sf

100 TL maliyette X TL kar olur.

100 x 600
X= = 60.000 = 10,34 TL (%10,34)
5.800 5.800

Örnek: Bir işletmeci 4.000 TL’ye satın aldığı makinayı 5.000 TL’ye satmıştır. İşletmeci satmış olduğu
makinadan % kaç kazanmıştır?

Çözüm: Örnekte, maliyet fiyatı ve satış fiyatı verilmiş, kar payı sorulmaktadır. Öncelikle satış fiyatı
verilmiş, kar payı sorulmaktadır. Öncelikle satış fiyatından maliyet fiyatı çıkarılarak bulunur.

Maliyet Fiyatı + Kar = Satış Fiyatı

Kar = Satış Fiyatı – Maliyet Fiyatı
MF (Maliyet Fiyatı ) Kar SF ( Satış Fiyatı )

4000 1000 5000

100 X

100 x 1000
X= den X = %25
4000

Örnek: Bir işletmeci koltuk takımını 2.000 lira zararla 38.000 TL’ye satmıştır. İşletmeci satmış olduğu
koltuk takımını % kaç zararla satılmıştır?

Çözüm: Örnekte, zarar tutarı ve satış fiyatı verilmiş, zarar payı sorulmaktadır.

Maliyet Fiyatı + Kar = Satış Fiyatı

MF (Maliyet Fiyatı ) Zarar SF ( Satış Fiyatı )

40.000 2000 38.000

100 X

100 x 2000
X= den X = 5 %5
40.000