DIAGNOSTYKA LABORATORYJNA

1967, t. III, Nr 2

JERZY KRAWCZYŃSKI

IZOENZYMY AMINOTRANSFERAZ I ICH ZNACZENIE

DIAGNOSTYCZNE
Z Katedry Diagnostyki Laboratoryjnej SDL w Warszawie
Kierownik: prof. dr med. J. Krawczyński

Rozpowszechnienie oznaczania aktywności aminotransteraz w surowicy

w celach diagnostycznych datuje się od roku 1954, kiedy LaDue, Wró-
blewski i Karmen (22) zaobserwowali, że w zawale mięśnia sercowego
jednym z najwcześniejszych objawów jest podwyższenie aktywności ami-
notransferazowej w surowicy. W niedługim czasie zaczęto stosować próby
aminotransferazowe także przy rozpoznawaniu innych schorzeń.
W, chwili obecnej próby te zaliczane są do najbardziej użytecznych
w praktyce lekarskiej badań laboratoryjnych. Ich użyteczność diagnos-
tyczna będzie na pewno jeszcze wzrastać, zwłaszcza że rozdzielenie ami-
notransferaz na izoenzymy narządowe i węwnątrzkomórkowe otwiera zu-
pełnie nowe możliwości interpretacyjne.
Badania nad strukturą aminotransferaz i nad ich izoenzymami są obec-
nie dopiero w stadium początkowym.
Spośród wielu aminotransferaz występujących w ustroju dotychczas
jedynie dwie znalazły zastosowanie w diagnostyce laboratoryjnej. Są to
aminotransferaza asparaginianowa (AspAT — dawniej GOT) i amino-
transferaza alaninowa (AIAT -— dawniej GPT).
AMINOTRANSFERAZA ASPARAGINIANOWA (AspAT)
(Aminotransferaza I-asparaginian: 2-keto-glutaran, EC 2.6.1.1.)

A. Własności i struktura
Aminotransferaza asparaginianowa jest enzymem katalizującym od-
wracalną reakcję:
.. АТ a
L-asparaginian + alfa-keto-glutaran -, szczawiooctan + L-glutaminian

Powyższa reakcja nie jest prawdopodobnie jedyną reakcją katalizowaną

przez ten enzym. Katalizuje on również, aczkolwiek w słabszym stopniu,
reakcję transaminacji z alaniną i kwasem hydroksy-glutaminowym.
Uzyskanie wysoko oczyszczonych preparatów AspAT napotyka na duże
trudności. Do najczystszych zaliczają się preparaty zawierające 80—85°/o
\

białka enzymatycznego. Badając te preparaty ustalono ciężar cząstecz-

kowy enzymu na 116 tysięcy (Evangelopoalos, Sizer, 8). Jako grupa pro-
stetyczna występuje fosforan pirydoksalu PALP w proporcji 2 mole
PALP/1 ml białka (Jenkins, 12, Polianowsky, 29, 30). Mechanizm przeno-
szenia grupy aminowej polega na odwracalnym przejściu fosforanu pirydo-
ksalu w fosforan pirydoksaminy (Bulos i Handler, 4). Postuluje się istnie-
nie w cząsteczce aminotransferaz dwóch niezależnych przestrzennie
i funkcjonalnie centrów aktywnych, z których jedno odpowiedzialne jest
za swoistość reakcji enzymatycznej, a drugie za wiązanie koenzymu
w nieobecności substratu. Łączność między tymi centrami utrzymywana
 90 | | J. Krawczyński Nr 2

jest przez rotację koenzymu w około osi przechodzącej między grupami

metylenowymi i metylowymi PALP (Karpeisky, Iwanow, 16).
Jak wykazały badania przeprowadzone ze znakowanym HC kwasem
glutaminowym, aminokwas ten łączy się z aminotransferazami w propor-
cji 1—2 cząsteczki kwasu glutaminowego na 1 cząsteczkę enzymu.
Badaniami spektrograficznymi udało się wykazać, że na 1 mol enzymu
(ciężar cząsteczkowy 58 tys.) przypada 12 grup tiolowych i 24 wolnych
grup aminowych. Spośród grup tiolowych trzy posiadają istotne znaczenie
dla aktywności enzymu. Zahamowanie ich przez p-chloro-rtęcio-benzoe-
san prowadzi do spadku aktywności o 80—90%. W cząsteczce AspAT nie
stwierdza się obecności grup S-S (Matoji, Fujioka i Snell, 26, 27).
W środowisku kwaśnym i zasadowym AspAT dysocjuje na podjednost-
ki. Dysocjacja zachodzi również po podaniu dodecylosiarczanu sodowego
i przy silnym rozcieńczeniu roztworów enzymu. Bursztynizacja enzymu
za pomocą bezwodnika kwasu bursztynowego ułatwia jego dysocjację na
podjednostki. Tak zmodyfikowany enzym dysocjuje w pH 6,5 pod wpły-
wem 2-molarnego roztworu mocznika.
Bursztynizowany enzym w słabo kwaśnym, względnie obojętnym środo- |
wisku, w stężeniu około 0,5% przedstawia się przy ultrawirowaniu jako
białko homogenne o stałej sedymentacji 4,6 S. Przy alkalizowaniu roz-
tworu pojawia się druga komponenta o stałej sedymentacji 2,4 S, będąca
prawdopodobnie monomerem enzymu. Komponencie o stałej sedymen-
tacji 4,6 S odpowiada ciężar cząsteczkowy 110 tys., zaś komponencie ze
stałą sedymentacji 2,4 ciężar cząsteczkowy około 58 tys. Przy stężeniu
enzymu 0,7 mg/ml i przy pH 9,0 bursztynizowany AspAT dysocjuje cał-
kowicie na podjednostki, zaś przy stężeniu 7 mg/ml dysocjuje już tylko
w 40/0. Wolna energia dysocjacji na podjednostki wynosi 9,9 i 9,1 kcal/mol.
Wiązania między podjednostkami nie mają więc charakteru wiązań kowa-
lentnych. Są to raczej wiązania hydrofobne i wiązania typu van der Waalsa
_ (Polianowsky, Makarowa, 30). |
Na podstawie powyższych faktów wysunięto przypuszczenie, że cząs-
teczka AspAT jest dimerem składającym się z dwóch łańcuchów polipep-
tydowych, każdy o ciężarze cząsteczkowym około 58 tys. Wykazano też,
że jedynymi N-końcowymi aminokwasami w cząsteczce enzymu są reszty
alaniny (Turano i wspr. 36).
Rozpad dimeru na monomery jest związany ze zmianą aktywności en-
zymu. Obserwuje się wtedy wzrost aktywności enzymu, ponieważ mono-
mer jest kilkakrotnie bardziej aktywny niż dimer. Zjawisko to może
doprowadzić w praktyce laboratoryjnej do popełnienia poważnych błę-
dów, zwłaszcza przy określaniu wysokich aktywności AspAT w surowicy,
kiedy często badaną surowicę rozcieńcza się wielokrotnie.
Przypuszcza się, że różnice w aktywności obu form enzymu nie wyni-
kają z różnej ilości ośrodków katalitycznych, lecz raczej z różnego po-
winowactwa do substratu. Nie można również wykluczyć możliwości roz-
padu enzymu na więcej niż dwie podjednostki. Zjawisko aktywacji
ASpAT obserwuje się również przy dodaniu riwanolu do rozcieńczonych
i nierozcieńczonych roztworów enzymu (Krawczyński i wspr. 21).
B. Izoenzymy AspAT.
Na obecność różniących się od siebie frakcji AspAT: cytoplazmatycznej
i mitochondrialnej zwrócono już uwagę przed kilku laty (Miller, Leut-
hardt, 28; Eichel, Bukovsky, 7; Rowsell, 32).
W roku 1957 Junger (13) stosując technikę elektroforezy kolumnowej
Nr 2 Izoenzymy aminotransferaz 91

w celulozie i skrobii rozfrakcjonował AspAT w surowicy na trzy kompo-

nenty, które oznaczył literami A, B iC. W roku 1960 Fleisher i wspr.
(10, 11) metodą chromatografii kolumnowej rozdzielili AspAT mięśnia
sercowego na dwie komponenty. Stwierdzono, że przy pH 7,4 komponenty
te mają przeciwstawny sobie ładunek elektryczny.
Poddając elektroforezie przy pH 7,4 wodne wyciągi homogenatów mięś-
nia sercowego człowieka i niektórych zwierząt (pies, świnia) otrzymano
dwie frakcje AspAT, z których jedna wędrowała do anody razem
z 0»-globulinami (nazwano ją AspAT I) a druga do katody razem
z *-globulinami (nazwano ją AspAT II). Obie frakcje różniły się między
sobą wrażliwością na pH i powinowactwem do substratu (tabela I).

Tabela I

Powinowactwo obu frakcji AspAT do substratów (L-asparaginianu i a-ketoglutaranu)

Frakcja AspAT | pH Ky, dla a-ketogl.2) Km dla l-asparagin.?)

Anodowa (AspAT I) 7,4 0,57 x 10-3 mola/litr 11,9 x10-3 mola/litr

Katodowa (AspAT II) © 7,4 1,18 x 10-3 mola/litr 0,70 x 10-3 mola/litr

1) Przy stężeniu l-asparaginianu — 66,7 x 107* mola/litr

2) Przy stezeniu «-ketoglutaranu — 13,3 x 107% mola/litr
(Z. Fleisher i wspr. Proc. Soc. Exp. Biol. Med., 1960, 103, 229).

AspAT I wykazuje wieksze powinowactwo do a-keto-glutaranu i zalez-

ność aktywności od zmian pH. AspAT II wykazuje natomiast większe po-
winowactwo do L-asparaginianu i dużą niezależność aktywności od zmian
pH w zakresie 5,5—8,0. Zawartość AspAT II jest różna w różnych tkan-
kach. I tak np. w mięśniu sercowym człowieka wynosi 490/0 ogólnej
aktywności AspAT, w mięśniu sercowym świni 46*/, psa — 60°/o, nato-
miast w wątrobie człowieka i psa około 51%. Posługując się elektroforezą
na żelu skrobiowym i agarowym Boyd, (2,3), Zazvorka, Kamaryt, (38),
Schwartz i wsp. (33) otrzymywali z homogenatów tkankowych dwie frak-
cje o aktywności ASspAT. Podobne wyniki uzyskali Romel i LaMancusa
(31), posługując się, jako materiałem nośnym, octanem celulozy. W suro-
wiecach patologicznych, podobnie jak na materiale tkankowym otrzymy-
wali oni najczęściej dwa pasma odpowiadające poszczególnym izoenzy-
mom AspAT, ale w surowicach normalnych wykazywano prawie zaw-
sze obecność jedynie AspAT I, a tylko w nielicznych przypadkach
wykrywano AspAT II. Poddając wodny wyciąg z serca świni chro-
matografii na DEAE celulozie Borst i Peeters (1) uzyskali trzy szczyty
aktywności AspAT. Pierwsza frakcja uzyskana przez nich odpo-
wiadała katodowej AspAT II, druga i trzecia anodowej frakcji AspAT I.
Badania Borsta i Peetersa o tyle jeszcze zasługują na uwagę, że wystę-
powanie izoenzymów, a zwłaszcza ich liczba, wiążą się ściśle z budową
cząsteczki enzymu. Powszechnie wiadomo, że tetramerowy układ w czą-
steczce dehydrogenazy mleczanowej warunkuje istnienie maksymalnie
pięciu różnych izoenzymów (Cahn i wsp., 6). Dimerowy układ w cząstecz-
ce kinazy kreatynowej dopuszcza istnienie trzech izoenzymow. (Birger
i wspr., 5). Prawdopodobnie to samo może odnosić sie i do AspAT, której
 92 | J. Krawczyński Nr 2

cząsteczka jak już wspomniano wyżej, występuje również w postaci di-

meru. |
Wykorzystując swoiste własności rywanolu w stosunku do białek su-
rowicy (Krawczyński, 18, 19, Krawczyński i wsp., 20, 21) opracowano
metodę rozdzielania aktywności AspAT zakładając, że metodą tą będzie
można, rozdzielić AspAT I od AspAT II. Założenia metody rywanolowej
są następujące: rywanol w. określonych warunkach wytrąca z surowicy
albuminy, a-globuliny i cześć f-globulin. W roztworze pozostaje więc
część f-globulin i y-globuliny. Można więc było przypuszczać, że wędru-
jąca Z 4-globulinami AspAT I zostanie wytrącona, natomiast związana
z y-globulinami AspAT II pozostanie w roztworze.
Metodą rywanolową wykazano, że u osób normalnych frakcja nie wy-
trącalna rywanolem, którą nazwano AspAT II R stanowi około 24% cał-
kowitej aktywności AspAT II w surowicy.
Mitochondrialna AspAT ma przechodzić trudniej do krwioobiegu niż
enzym cytoplazmatyczny (Bayd, 2,3) i szybciej ma też być z krwiobiegu
usuwana (Fleisher i wspr., 10). Po zadziataniu na homogenat ultradźwię-
kami obserwuje sie 3—4-krotny wzrost aktywności mitochondrialnej
AspAT. | e
Profile enzymatyczne poszczególnych narządów w odniesieniu do
ASpAT I i AspAT II dość wyraźnie mogą różnić się od siebie. I tak
np. w mięśniu szkieletowym i w płucach aktywność AspAT II jest dwu-
krotnie niższa niż AspAT I.
Ostatecznym potwierdzeniem odrębności omawianych wyżej izoenzy-
mów AspAT było wykazanie istniejących między nimi różnie pod wzglę-
dem własności immunologicznych (Yoshimosa i wspr. 37).
Podobne badania przeprowadzili ostatnio na szerszą skalę Massarat
i Lang (24, 25). Do immunizacji królików używali oni wysokiej czystości
preparatów ASspAT i AlAT z cytoplazmy komórek serca świni. Króliki
szczepiono 3-krotnie w ciągu 10 dni. Po upływie 3 miesięcy zwierzęta
otrzymywały jeszcze tzw. dawkę przypominającą enzymu. W celu bada-
nia intensywności i swoistości hamowania immunologicznego aktywnos-
ci AspAT, autorzy poddawali tkanki narządowe człowieka lub zwierzęcia
homogenizacji, a następnie homogenat przepuszczali przez kolumnę
DEAE celulozy, z której wypłukiwali AspAT II (M-AspAT) 0,008 m
buforem fosforanowym, zaś AspAT I (C-AspAT) — 0,07 m buforem.
Okazało się, że frakcja z M-AspAT były przez surowicę odpornościową
królika hamowane jedynie w niewielkim stopniu, natomiast silnie były
hamowane frakcje z C-AspAT. Intensywność hamowania C-AspAT była
w przybliżeniu jednakowa, bez względu na to z jakiego narządu enzym
ten pochodził. Przeciwciała anty C-ASspAT z serca świni mogą hamować
C-AspAT innych gatunków, aczkolwiek w nieco mniejszym stopniu. In-
_teresującym jest również fakt, że powstające przeciwciała nie mają cha- :
rakteru autoprzeciwciał. Z surowicą króliczą zawierającą przeciwciała
anty C-ASpAT nie można zahamować C-AspAT królika.
C. Zmiany aktywności izoenzymów AspAT w surowi-
cy w różnych stanach chorobowych
Oznaczanie aktywności izoenzymów . AspAT w surowicy w różnych
schorzeniach rozpoczęto stosunkowo niedawno. Przeprowadzone oznacze-
nia mają ciągle jeszcze charakter eksperymentalny i nie pozwalają na
wyciągnięcie bardziej konkretnych wniosków. Wymienione wyżej bada-
nia przeprowadzono w następujących schorzeniach:
 Nr 2 » Izoenzymy aminotransferaz 93

a) zawał mięśnia sercowego. i |

Wzrost aktywności AspAT w zawale mięśnia sercowego odbywa się
głównie na koszt ASspAT I (C-AspAT). Pojawia się jednak wtedy w suro-
wicy i AspAT II (M-AspAT), która wg Fleishera i Wakima (11) osiąga
wartości 7—10%0 całkowitej aktywności AspAT. Massarat i Lang (24, 25)
metodą immunologicznego hamowania stwierdzili, że udział M-AspAT
w pierwszych godzinach po zawale jest stosunkowo duży (20—40°/o cat-
kowitej aktywności enzymu). Autorzy ci są zdania, że na podstawie
ilości M-AspAT, który przeszedł do surowicy, można oceniać nawet cięż-
kość zawału. |
Przy zastosowaniu rywanolowej metody frakcjonowania ASpAT za-
obserwowano (Krawczyński i wspr. 20, 21) większy wzrost aktywności
ASpAT I R, niż AspAT II R.
b) schorzenia mięśni szkieletowych.
Badanie nad zachowaniem się izoenzymogramu AspAT w surowicy
i w tkance mięśniowej w myopatiach przeprowadzili Kar i Person (15).
We wszystkich przypadkach obserwowali oni w surowicy jedynie
C-AspAT, mimo że aktywność AspAT w niektórych przypadkach osiągała
wartości bliskie 300 j/ml. Interesujący jest fakt stwierdzony przez nich,
że w homogenatach chorego mięśnia obydwie frakcje AspAT występują
w prawidłowych proporcjach nawet przy wyraźnym spadku całkowitej
aktywności AspAT w tkance mięśniowej. Zjawisko to można wytłumaczyć
jedynie ewentualną inaktywacją M-AspAT w czasie przechodzenia jej
przez błonę komórkową do krwiobiegu. Sprawa ta wymaga jednak dalszych
badań.
c) ostre zapalenie trzustki. |
AspAT występuje w trzustce w niewielkiej ilości. W ostrym zapaleniu
trzustki aktywność AspAT bywa czasem podwyższona. Jest to jednak
zjawisko nie stałe. Określając aktywność AspAT w przypadkach ostrego
zapalenia trzustki stwierdzono jedynie nieznaczne podwyższenie ogólnej
aktywności enzymu. Zwiększony był natomiast wyraźnie odsetek
AspAT II R.
d) schorzenia wątroby.
1. Nagminne zapalenie wątroby. W nagminnym zapale-
niu wątroby wzrost aktywności AspAT jest żwiązany głównie ze wrostem
frakeji cytoplazmatycznej (Fleisher, Wakim, 11; Zazvorka, Kamaryt, 38).
To samo obserwowano i przy doświadczalnym zatruciu czterochlorkiem
węgla u psów (Boyd, 2, 3). Stosując metodę rywanolową udało się stwier-
dzić, że w nagminnym zapaleniu wątroby w początkowej fazie schorze-
nia obserwuje się głównie wzrost AspAT I R.
W przebiegu nagminnego zapalenia wątroby obserwuje się w końcu
4 tygodnia choroby spadek całkowitej aktywności AspAT. Szybciej ulega
normalizacji aktywność AspAT II R niż AspAT I R, która jeszcze w 7
tygodniu schorzenia może być wyraźnie podwyższona.
W pewnej sprzeczności z wynikami powyższych badań są wyniki Mas-
sarrata i Langa (24, 25). Autorzy ci posługując się metodą hamowania
immunologicznego nie wykazali w surowicy chorych na wątrobę (n.z.w.)
obecności M-AspAT. Nie wykryli oni również równoległości między prze-
chodzeniem do surowicy mitochondrialnego enzymu dehydrogenazy glu-
taminianu (GLDH) a przedostawaniem się M-AspAT. Na podstawie swo-
ich badań wysuwają oni wniosek, że jeżeli w schorzeniach wątroby
aktywność AspAT w surowicy jest podwyższona, to zależy to niemal wy-
„, łącznie od C-AspAT.
94 | J. Krawczyński в Мг 2

2. Marskość wątroby. Niewielkie podwyższenie aktywności

AspAT stwierdza się również w marskości wątroby, zwłaszcza w okresie
zaostrzeń. W marskości wątroby odsetek AspAT II R w stosunku do
całkowitej aktywności enzymu pozostaje w granicach normy.
3 Żółtaczka zastoinowa. W żółtaczkach zastoinowych obser-
wuje się również podwyższenie aktywności AspAT i to w 90% przypad-
ków (Keszthelenyi i wspr. 17). Jest ono oczywiście mniej zaznaczone niż
Ww nagminnym zapaleniu wątroby. Zaobserwowano, że odsetek AspAT
II R w żółtaczkach zastoinowych pozostaje w granicach normy. Świad-
czyłoby to o niewielkim stosunkowo uszkodzeniu komórek wątrobowych,
kiedy nie dochodzi jeszcze do przechodzenia mitochondrialnego izoenzy-
mu do krwiobiegu.
AMINOTRANSFERAZA ALANINOWA (AIAT)
(Aminotransferaza L-alanina: 2-keto-glutaran, EC 2, 6, 1, 2.)

A. Własności i struktura
Enzym ten katalizuje następującą reakcję:
| T
L-alanina + alfa-keto-glutaran — pirogronian + L-glutaminian

W narządach występuje w mniejszej ilości niż AspAT. Jedynie wą-

troba cechuje się dużą aktywnością A1AT. Stosunek aktywności AspAT
do AlAT jest różny w różnych tkankach. |
W stosunku do alaniny swoistość tego enzymu nie jest jednak calko-
wita. Katalizuje on również reakcję, w której alanina została zastąpiona
kwasem alfa-amino-masłowym, chociaż wykazuje wtedy tylko 20/0 swo-
jej aktywności (Bulos, Handler, 4). АШАТ jest enzymem stanowiącym
ważne ogniwo między przemianą węglowodanową i białkową. Odgrywa
on specjalnie ważną rolę w procesie glukoneogenezy, działając jako sub-
telny regulator metabolizmu kwasu pirogronowego (Swick i wspr. 34, 35).
Koenzymem AlAT podobnie jak i AspAT jest fosforan pirydoksalu. Po-
dobnie jak AspAT, AI1AT wydala się częściowo z żółcią i z moczem. Jest
on enzymem trwałym. W temperaturze pokojowej traci w ciągu 72
godzin jedynie 20%/6 swojej aktywności (Feissli i wspr., 9).
O strukturze cząsteczki AlAT brak jest bliższych danych. Podobnie
jak 1 inne aminotransferazy posiada w cząsteczce grupy tiolowe, z któ-
rych część niezbędna jest dla jej aktywności. W rozcieńczeniu podobnie
jak w przypadku AspAT obserwuje się aktywację enzymu, co może rów-
nież sugerować ewentualny rozpad cząsteczki ДАТ na bardziej aktywne
podjednostki. Aktywację enzymu zaobserwowano również po zadziałaniu
na enzym rywanolem (Krawczyński i wspr., 20, 21). |
B. Izoenzymy AIAT
AIAT od wielu lat traktowana byla jako enzym homogenny. W suro-
wicy krwi wg. Rowsella (32) mozna zaobserwowaé tylko jedno pasmo
odpowiadajace AIAT wedrujace z f-globulinami. Ziegenbain (39) wyka-
2а4а jednak, ze AIAT pochodzaca z réznych narzadéw zachowuje się róż-
nie na DEAE-celulozie. I tak, enzym z mięśnia sercowego, z mięśnia
szkieletowego i nerki w mniejszym lub większym stopniu ulega adsorpcji
na kolumnie z DEAE-celulozy, podczas gdy АЛАТ 2 wątroby nie adsorbuje
się na DEAE-celulozie. Autorka ta wykazała również, że podobne różnice
można zaobserwować i na surowiczej A1AT, w zależności od tego, czy
pochodzi ona od pacjenta z uszkodzoną wątrobą (surowicza Al1AT mniej
się wtedy adsorbuje, względnie nie adsorbuje się wcale), czy też z uszko-
Nr 2 Izoenzymy aminotransferaz 95

dzonym mięśniem sercowym (surowicza AIAT adsorbuje się wtedy

w większym stopniu). |
Przeprowadzone w ostatnich latach badania wykazały w wątrobie obec-
ność dwóch izoenzymów AlAT (Kafer, Pollak, 14). Jeden z nich okazał się
enzymem cytoplazmatycznym (C-AlAT), a drugi mitochondrialnym (M-
AIlAT). Ww. autorzy uważają, że M-AlAT stanowi około 15—20%e ogól-
nej aktywności A1AT w homogenacie wątroby.
W roku 1965 Swick i wspr. (34, 35) na homogenatach wątroby szczura
potwierdzili wyniki Kafera i Pollaka, wykazując ponadto, że mitochon-
drialna AlIAT jest enzymem bardzo labilnym i nie można jej otrzymać
przy zastosowaniu zwykłych metod frakcjonowania homogenatu. Stosując
zmienioną nieco metodykę frakcjonowania określili oni niektóre włas-
ności M-A1AT. Wg nich izoenzym ten stanowi około 8% całkowitej ak-
tywności AlAT. Izoenzym ten w ciągu około 6 godzin traci już około
500/06 swojej aktywności. Glicerol stabilizuje mitochondrialną AIAT.
Maksimum aktywności M-A1AT obserwuje się w zakresie pH 7,4—8,2.
podczas gdy C-A1AT wykazuje maksimum aktywności przy pH 7,3—1,8.
Stała Michaelisa M-A1AT dla alaniny wynosi 11,9 milimoli, a dla kwasu
alfa-keto-glutarowego 1,9 milimola. Odpowiednie wartości stałej Michae-
lisa dla C-izoenzymu wynoszą 42 milimoli i 1,7 milimola. M-izoenzym
faworyzuje więc in vivo powstawanie pirogronianu, operując przy tym
małą ilością alaniny. M-A1AT znaleziono również w mięśniu sercowym
świni. Podanie zwierzęciu prednisolonu zwiększa aktywność M-AlAT
około 3,5 raza. Dieta wywiera również wpływ na aktywność M-AlAT
w wątrobie szczura. |
Zaznaczyć należy, że badaniami immunologicznymi Massarratowi
i Langowi (23, 24, 25) nie udało się wykazać istnienia M-AIAT.
Przy zastosowaniu rywanolu udało się rozdzielić również i aktywność
AlAT w surowicy na dwie frakcje: frakcję wytrącającą się, którą naz-
wano AlAT I R, oraz frakcję nie wytrącającą się rywanolem, którą naz-
wano ALlAT II R. Odsetek aktywności AIAT II R w surowicy wynosi
około 27°/». Na podstawie dotychczasowych obserwacji trudno jest po-
wiedzieć, czy AlAT II R jest mitochondrialnym izoenzymem.
C. Zmiany aktywności izoenzymów AIAT w surowicy
w różnych stanach chorobowych
W piśmiennictwie brak jest na ogół danych dotyczących zmian aktyw-
ności izoenzymów AlAT w surowicy, w innych płynach ustrojowych
i w tkankach w przebiegu różnych schorzeń. Wyjątek stanowi wspomnia-
na wyżej wzmianka Ziegenbain (39) o różnicach w zachowaniu się suro-
wiczej AIAT na DEAE-celulozie w zależności od tego, czy surowica po-
chodziła od chorego z uszkodzeniem wątroby, czy też z uszkodzeniem
mięśnia sercowego.
Stosując frakcjonowanie surowicy rywanolem przeprowadzono bada-
nia nad aktywnością rywanolowych frakcji AIAT w różnych schorze-
niach. |
a) zawał mięśnia sercowego.
W świeżych zawałach, kiedy obserwuje się niewielki wzrost aktyw-
ności ALAT w surowicy, wzrost aktywności AIAT I Ri AlAT II R prze-
biega równolegle. W okresie pozawałowym aktywność AlAT II R zmniej-
sza się znacznie wolniej.
b) zapalenie trzustki.
W zapaleniu trzustki przy nieznacznym wzroście ogólnej aktywności
 96 J. Krawezyhski Nr 2

А]АТ, podwyzszony jest w niewielkim stopniu odsetek aktywności

AlAT II R.
c) schorzenia wątroby.
1. Nagminne zapalenie wątroby. Wykazano, że przy wy-
raźnie zaznaczonym wzroście całkowitej aktywności Al1AT II wzrost
aktywności AlAT II R, tj. frakcji nie wytrącającej się rywanolem jest
sunkowo niewielki, niezależnie od ciężkości schorzenia. We. wszystkich
grupach chorych odsetek AlAT II R jest więc wyraźnie obniżony.
W przebiegu nagminnego zapalenia wątroby obserwuje się dość szybki
spadek obydwu rywanolowych frakcji AlAT, przy czym po upływie 30
dni aktywność AlAT II R jest już w granicach normy. Z powyższego
wynika, że AlAT II R dostaje się prawdopodobnie do surowicy stosun-
kowo wolno, szybciej jest jednak z niej usuwana. Jest to najszybciej
normalizująca się frakcja aminotransferazowa w przebiegu nagminnego
zapalenia wątroby.
2. Marskość wątroby. W nielicznych obserwowanych przypad-
kach marskości wątroby stwierdzono niewielki wzrost całkowitej aktyw-
ności AlAT, przy nieznacznie obniżonym odsetku AlAT II R.
3 Żółtaczki mechaniczne. Przy wyraźnie zaznaczonym
wzroście całkowitej aktywności AlAT, odsetek A1AT II był wyraźnie obni-
żony. Izoenzymogram rywanolowy jest więc tutaj podobny do spotykanego
w lekkich i średnio-ciężkich przypadkach nagminnego zapalenia wątroby.
___W chwili obecnej trudno jest odpowiedzieć na pytanie, czy oznaczanie
aktywności izoenzymów aminotransferaz w surowicy wejdzie na trwałe
do arsenału badań laboratoryjno-diagnostycznych. Wydaje się jednak, że
prowadzenie badań w tym kierunku posiada już dzisiaj duże znaczenie za-
równo od strony praktycznej, jak i teoretycznej. |

PIŚMIENNICTWO
1. Borst P., Peeters E.: Bioch. Bioph. Acta, 1961, 54, 188. — 2. Boyd B.: — Bioch.,
J., 1964, 81, 434. — 3. Boyd B.: Clin. Chim. Acta, 1962, 7, 424. — 4. Bulos B., Handler
Ph.: J, Biol. Chem., 1965, 240, 3283. — 5. Biirger A., Richterich R., Aebi H.: Bioch.
Ztschr., 1964, 339, 305. — 6. Cahn R., Kaplan N., Levine L., Zwilling E.: Science,
1962, 136, 962. — 7. Eichel H., Bukovsky J.: Nature, 1961, 191, 243. — 8. Evangelo-
poalos A., Sizer J.: J. Biol. Chem.; 1965, 240, 2983. — 9. Feissli S., Forster G.,
Laudahn G., Schmidt E., Schmidt F.: Klin. Wschr., 1966, 44, 390. — 10. Fleisher G.,
Rotter C., Wakim K.: Proc. Soc. Exp. Biol. 1960, 103, 229.
11. Fletsher G., Wakim K.: Proc. Soc. Exp. Biol. Med., 1961, 106, 283. — 12. Jen-
kins W., Yphantos D., Sier J.: — J. Biol. Chem., 1959, 234, 51. — 13. Junger G.: |
Scand. J. Clin. Lab. Invest., 10 Suppl, 1957, 31, 280. — 14. Kafer E., Pollak J.: Exp.
Cell. Res., 1961, 22, 120. — 15. Kar N., Pearson C.: Proc. Soc. Exp. Biol. Med., 1964,
116, 773. — 16. Karpeiski M. Y., Ivanow V. J.: Nature, 1966, 210, 493. — 17. Keszt-
lelenyi M., Bornemissza Gy., Dan S.: Mat. Miedzyn. Symp, Chemii Klin. Warszawa,
1964, str. 18. — 18. Krawczyński J.: Pol. Tyg. Lek., 1954, 9, 311. — 19. Krawczyń-
sk, J.: Ann. UMCS 1954, 9, 354. — 20. Krawczyński J.. Rosnowska M. Drewnow-
ską I.: — Cas. Lek. Cesk., 1965, 194, 956.
21. Krawczyński J., Rosnowska M., Drewnowska I.: dane niepublikowane. — 22.
La Due J., Wróblewski F., Karnon A.: Science, 1954, 120, 497. — 23. Lang. N., Mas-
sarrat S.: Klin. Wschr., 1965, 43, 597. — 24. Massarrat S., Lang L.: Klin. Wschr.,
1965, 43, 510. — 25. Massarrat S., Lang N.: — Klin. Wschr., 1965, 43, 602. — 26.
Mataji Fujioka, Snell E.: J. Biol. Chem., 1965, 240, 3044. — 27. Matoji Fujioka,
Snell E.: J. Biol. Chem., 1965, 240, 3050. — 28. Miller A., Leuthardt F.: — Helv.
Chim. Acta, 1950, 33, 268. — 29. Polianowski O. Ł.: Biochimija, 1962, 27, 734. —
30. Polianowski O. Ł., Makarowa Ł. S.: Biochimija 1966, 31, 372.
31. Romel W., La Mabcusa I.: Clin. Chem., 1965, 11, 131. — 32. Rowsell F.: Bioch.
J.. 1956, 64, 235. — 33. Schwartz M., Nisselbaum J.. Bodansky O.: Am. J. Clin.
Path., 1963, 40, 103. — 34, Swick R., Burstein P., Strange J.: J. Biol. Chem., 1965,
Nr 2 Izoenzymy aminotransferaz 97

240, 3334. — 35. Swick R., Burstein P., Stange J.: J. Biol. Chem., 1965, 240, 3341. —
36. Turano C., Vaccgini P., Giartiose A.: Experientia, 1962, 18, 544. — 37. Yoshimosa
M., Kayamigami H., Wada H.: J. Biol. Chem., 1964, 232, 943. — 38. Zazvorka Z.,
Kamaryt J.: Cas. Lek. Cesk., 1965, 104, 970, — 39. Ziegenbein R.: Klin. Path. u. Klin.
Chem. III Band. Str. 175, Dresden Leipzig 1963.

Wpłynęło: 15. X. 1966 r.

Adres autora: Katedra Diagnostyki Laboratoryjnej Studium Doskonalenia Le-
karzy AM, Warszawa, ul. Cegłowska 80.

7 — Diagnostyka Laboratoryina