YUNIT 1: SUSI SA MABISANG PAGPAPAHAYAG
 RETORIKA
Galing sa salitang Latin na rhetor na
nangangahulugang guro o isang mahusay na
mananalumpati.
Ito ay susi sa mabisang pagpapahayag na
nauukol sa kaakit-akit, kaigaigaya at
epektibong pagsasalita at pagsulat.
Itinuturing din itong isang mabisang lapit ng
pagsasaayos at paggamit ng wastong salita sa
pagpapahayag ng diwang may kahulugan,
kabuluhan, lalim at kariktan.
Ang retorika ay sining ng maayos na pagpili ng
wastong salita sa loob ng isang pahayag
upang maunawaan, mahikayat at kalugdan ng
mga nakikinig o bumabasa (Panganiban).
 LAYUNIN AT SIMULAIN NG RETORIKA
Kahusayan sa pagpapahayag ang
layunin ng retorika. Nililinang dito ang
kakayahan sa pagkakaroon ng isipang
mapanuri at kasanayan sa pagbuo ng mga
makabuluhang ideya.
Sa style ni Propesor Frank L. Lucas
Mababasa naman ang mga katangian ng
mahusay ng pahayag na ayon sa kaniya ay
nananatili at hindi nababago sa pagdaan ng
panahon.
Matapat
Malinaw
Tiyak at matipid sa sasabihin
May barayti
May sangkap ng talino, sigla, tuwa at
imahinasyon
 SAKLAW NG RETORIKA
1. Sining – Sinumang nagpapahayag ay
gumagamit ng simbolo at imahinasyon upang
bigyan- buhay ang ideya at akitin ang kanyang
tagapagpakinig o mambabasa.
2. Pilosopiya - gumagamit ng retorika ang
isang nagpapahayag upang ipakita na ang
mga argumento niya ay padron ng
sensibilidad at katwiran upang maunawaan
ng iba.
3. Lipunan – Nakikisangkot ang bawat
mamamayan sa anumang usapin o konsern sa
lipunan.
4. Wika - Wika ang pangunahing behikulong
ginagamit sa pagpapahayag ng nararamdam
at naiisip.
 WASTONG GAMIT NG MGA SALITA
NANG AT NG
a. Ang nang ay karaniwang ginagamit na
pangatnig sa mga hugnayang pangungusap at
ito ang panimula ng katulong na sugnay.
Halimbawa: Mag-aral kang
mabuti nang makapasa ka sa eksam.
b. Ang nang ay nagmula sa na at
inangkupan ng ng at inilalagay sa pagitan ng
pandiwa at ng panuring nito.
Halimbawa: Nagpasa si Erza ng
proyekto nang maaga.
c. Ginagamit ang nang sa gitna ng
dalawang salitang ugat na inuulit, dalawang
pawatas o neutral na inuulit at dalawang
pandiwang inuulit.
Halimbawa: suklay nang suklay
Ginagamit ang salitang ng sa sumusunod na
pagkakataon:
a. Ang ng ay ginagamit na pananda ng
aktor o tagaganap ng pandiwa sa tinig
balintiya
Halimbawa: Pinangalanan ng guro ang
mga nahuling mag-aaral.
b. Ang ng ay ginagamit na pananda sa
tuwirang layon pandiwang palipat
Halimbawa: Bumili siya ng pasalubong
para sa kanyang anak.
c. Ang panadang ng ay ginagamit kapag
nagsasaad ng pagmamay- ari ng isang
bagay o katangian.
Halimbawa: Ang pera ng bayan ay
kinurakot ng ilang buwayang pulitiko.
KUNG AT KONG
Ang Kung ay pangatnig na panubali
at ito'y karaniwang ginagamit sa hugnayang
pangungusap.
Halimbawa: Aatend ako ng
parti kung papayagan ako ng aking mga
magulang.
Ang Kong naman ay nanggaling sa panghalip
na panaong ko at inangkupan lamang ng ng.
Halimbawa: Gusto kong tulungan ka ngunit
kailangan mo munang tulungan ang iyong
sarili.
MAY AT MAYROON
MAY
a. Kapag sinusundan ng pangngalan.
Halimbawa: May pera sa bulsa ng bag niya.
May aklat sa ilalim ng mesa.
b. Kapag sinusundan ng pandiwa.
Halimbawa: May pupuntahan ka ba
mamaya?
c. Kapag sinusundan ng pang-uri.
Halimbawa: May mahabang buhok si Lucy.
d. Kapag sinusundan ng panghalip na panao
sa kaukulang paari.
Halimbawa: Bawat tao ay may kanya-
kanyang problema sa buhay.
MAYROON
a. Kapag may napasingit na kataga sa salitang
sinusundan nito.
Halimbawa: Mayroon po bang natirang
ulam?
b. Pasagot sa tanong.
Halimbawa: May pasok ba tayo? -
Mayroon.
c. Kung nangangahulugan ng pagkamaykaya
sa buhay.
Halimbawa: AngmgaDragneel
ang mayroon sa bayan ng Fiore
SUBUKIN AT SUBUKAN
Ang subukin ay nangangahulugan ng
pagsusuri o pagsisiyasat sa uri, lakas o
kakayahan ng isang tao o bagay.
Halimbawa: Subukin mong gamitin ang
sabong ito at baka hiyang sa iyo.
Ang subukan ay nangangahulugan ng
pagtingin upang malaman ang ginagawa ng
isang tao o mga tao.(TO MAKE SURE, TO
ASSURE)
Halimbawa: Subukan mo siya upang malaman
mo ang kanyang sekreto.
PAHIRIN AT PAHIRAN
Ang pahirin ay nangangahulugan ng
pag-alis o pagpawi ng isang bagay.
Halimbawa: Pahirin mo ang iyong pawis sa
noo.
Ang pahiran ay nangangahulugan ng
paglalagay ng isang bagay.
Halimbawa: Pahiran mo ng Vicks ang likod ng
bata.
OPERAHIN AT OPERAHAN
Tinutukoy ng operahin ang tiyak na
bahaging tinitistis.
Halimbawa: Ooperahin bukas ang mga mata
ni Juvia.
Tinutukoy ng operahan ang tao at hindi ang
bahagi ng kanyang katawan.
Halimbawa: Inoperahan na si Natsu kahapon.
DIN AT RIN, DAW AT RAW
Ang mga katagang rin at raw ay
ginagamit kung ang sinusundang salita ay
nagtapos sa patinig at sa malapatinig na w at
y.
Halimbawa: Si Natsu ay katulad
mo ring masipag mag-aral.
Ang din at daw ay ginagamit kung ang
sinusundang salita ay nagtapos sa katinig
maliban sa w at y.
Halimbawa: Nakapagsulat din ng aklat si Lucy
SILA AT SINA, KINA AT KILA
Ang sila ay panghalip panao
samantalang ang sina ay panandang
pangkayarian sa pangalan.
Halimbawa: Sila ay mabubuting anak.
Sina Gray at Natsu ay mabubuting anak.
Ang kina ay panandang pangkayarian sa
pangngalan. Walang salitang kila sa Balarilang
Filipino.
Halimbawa: Papunta na kami kina Mr.
Fullbuster.
PINTO AT PINTUAN
Ang pinto ( door ) ay isang bahagi na
isinasara At ibinubukas. Ginawa ito upang
ilagay sa pintuan. Samantalang ang pintuan
( doorway ) ay ang kinalalagyan ng pinto. Ito
rin ang bahaging daraanan kapag bukas na
ang pinto.
Halimbawa:
- Isinara niya ang pinto upang hindi
makapasok ang lamok.
- Nakaharang sa pintuan ang paso ng halaman
kung kaya’t hindi niya maisara ang pinto.
SUNDIN AT SUNDAN
Ang sundin ( follow an advice ) ay
nangangahulugang sumunod sa payo o
pangaral samantalang ang
Samantalang ang sundan ( follow where one
is going; follow what one does ) ay
nangangahulugan gayahin ang ginagawa ng
iba o pumunta sa pinuntahan ng iba.
Halimbawa:
 - Sundin mo ang payo ng iyong mga
magulang kung ayaw mong maligaw ng
landas.
Sundan mo agad ang umalis mong kaibigan at
baka tuluyan na iyong magtampo.
IWAN AT IWANAN
Ang iwan ( to leave something ) ay
nangangahulugang huwag isama/ dalhin
samantalang
Ang iwanan ( to leave something to
somebody ) ay nangangahulugan bibigyan ng
kung ano ang isang tao.
Halimbawa:
- Iwan mo na ang anak mo sa bahay niyo.
- Iwanan mo ako ng perang pambili ng
pananghalian.
KUNG ‘DI, KUNGDI, AT KUNDI
Ang kung 'di ( if not ) ay pinaikling
kung hindi
Ang kungdi ay hindi dapat gamitin dahil
walang salitang ganito.
Ang kundi ay kolokyalismo ng kung ‘di.
Halimbawa:
- Kung 'di ka sana nagmataas ay kaibigan mo
pa rin si Jellal.
- Walang makakapasok sa gusali kundi ang
mga empleyado lamang.
YUNIT 2:MGA ANYO NG MASINING NA
PAGPAPAHAYAG
 SALAWIKAIN
- Ito ay may kaisipang parang
parabulang patalinghaga at nagbibigay ng aral
na nagsilbing batas at tuntunin ng
kagandahang asal.
Halimbawa:
1. Aanhin ang palasyo kung ang nakatira ay
kuwago.
2. Ang lumalakad nang matulin, kung matinik
ay malalim.
3. Walang palayok na walang kasukat na
tungtong.
4. Hamak mang basahan, may panahong
kailangan.
5. Hanggang maiksi ang kumot, magtiis
mamaluktot.
 KAWIKAAN
Ang mga kawikaan ay paalaala na na
may dalang mahalagang mensahe at aral na
kadalasan ay hango sa Bibliya.
Halimbawa
1. Ang panahon ay samantalahin sapagkat
ginto ang kahambing.
2. Ang kaginhawaan ay nasa kasiyanan, at
wala sa kasaganaan.
3. Ang katotohanan ang magpapalaya sa inyo.
4. Ang gumagawa ng masama ay ayaw sa
ilaw.
5 Ang nagpapakababa ay itataas; ang
nagpapakataas ay ibaba.
6 Ang katamaran ay kapatid ng kagutuman.
 SAWIKAIN
Ito ay mga pahayag na wala nang
natatagong kahulugan.
Halimbawa
1. Ang tao ay matatalos sa kanyang
pananalita at kilos.
2. Ang tunay nakaibigan sa gipit nasusubukan.
3. Ang sakit kapag naagapan madaling
malunasan.
4. Ano man ang gawa na dali-dali ay hindi igi
ang pagkakayari.
5. Daig ng maagap ang taong masipag
6. Ang mabigat ay gumagaan, kung
pinagtutulungan.
 KASABIHAN
-ito ay bukambibig o sabi-sabing
hinango sa karanasan ng buhay na
nagsisilbing patnubay sa mga dapat ugalin na
tinanggap ng bayan sa pagdaraan panahon.
Halimbawa:
1. Ang araw bago sumikat nakikita muna'y
banaag
2. Ang sinungaling at bulaan ay kapatid ng
magnanakaw.
3. Ang hipong tulog, tinatangay ng agos.
4. Ang maniwala sa sabi-sabi ; walang bait sa
sarili.
5. Magbiro ka na sa lasing, huwag lang sa
bagong gising.
 May mga kasabihan din na kadalasan ay
ginagamit sa panunukso pagpuna sa kilos
ng isang tao.
Halimbawa:
1. Putak, putak
 Batang duwag
2. Ubos ubos biyaya
Bukas nakatunganga!
3. Matapang ka't nasa pugad!
 Mga idyoma o pasawikaing pahayag
1.Anghel ng tahanan
2. Balitang kutsero
3. Biyernes santo ang mukha
4. Bukang bibig
5. Bulanggugo
6. Daga sa dibdib
7. Di-mahulugang karayom
8. Durugin ang puso
9. Gintong-asal
10. Isinugal ang huling baraha
 TAYUTAY
Ang tayutay ay tinatawag ding
patalinghagang pagpapahayag. Sa
pagtatayutay, sadyang lumalayo ang
nagpapahayag sa karaniwang paraan
pagsasalita upang magawang higit na
maganda at kaakit-akit ang kanyang sinasabi.
Ginagamitan ng talinghaga at di-karaniwang
salita o paraan ng pagpapanayag upang
maging kawili-wiling pakinggan ang patayutay
na pananalita. Unawain mabuti at basahin sa
pagitan ng mga taludtod para mahiwatigan
ang diwang tinutukoy ng mga tayutay.
1. Simile o Pagtutulad
Ito'y paghahambing ng
dalawang magkaiba o di magkauring bagay,
tao, kaisipan, pangyayari, atb. sa hayagang
pamamaraan. Makikilala sa mga salitang
naghahambing na ginagamit tulad ng parang,
wangis, animo'y, gaya ng, mistula, tulad,
unlaping ga at iba pa.
Halimbawa:
a. Balahibuhing animo'y lobo ang mga braso
niya't binti.
b. Parang pulburang madaling magsiklab ang
guro.
C. Mistulang paraiso ang lugar na ito.
2. Metapora o Pagwawangis
Paghahambing din ito gaya ng
pagtutulad, nagkakaiba na lamang sa hindi na
paggamit ng mga salita o pariralang pantulad
sapagkat direkta nang ipinaaangkin ang
katangian ng tinutularan.
Halimbawa:
a. Ang musika ay hagdan ng kaluluwa paakyat
sa langit.
b. Minsan, lason ang sobrang pagmamahal.
C. Cheetah kung humagibis sa takbo ang
kaibigan ko.
3. Pagtawag
Isang anyo ito ng panawagan o
pakiusap sa isang taong hindi ka harap, nasa
malayo o kaya'y patay na o sa kaisipan at mga
bagay na binibigyan - katauhan na parang
kaharap na kinakausap.
Halimbawa
a. Pag-asa, maawa kang huwag mo akong
iiwan, mahabag ka sakaluluwang nadidimlan.
b. Ano ka ba, kabaitan? Ikaw ba'y isang
pangalang walang kabuluhan?
C. Maglagablab ka o pag-asa, buhayin ang
apoy na sa puso'y nagniningas.
4. Pagtatanong
Ito'y katanungang hindi na
nangangailangan ng kasagutan dahil nasa
mga pahayag na rin ang katugunan ng
katanungan.
Halimbawa
a. Aling pag-ibig pa ang hihigit kaya
Sa pag-ibig sa tinubuang lupa?
b. Itinulad kita sa santang dinambana at
sinamba
Ano't bumaba ka sa altar ng aking
pagtitiwala?
C. Ano pang kahilingan ang hindi pa natin
nahihiling sa Diyos?
5. Pag-uyam
Sa pagpapahayag ng pagpuri ay may
paglibak o pagtudyo. Nararamdaman ang
tunay na kahulugan nito sa diin ng pagsasalita
at bukas ng mukha ng nagsasabi.
Halimbawa
a. Sa ganda ng pagkakaayos ay hindi na
makita ang kariktan ng mga bulaklak.
b. Magaling magturo ang aking guro, ni isa ay
walang pumasa asignatura niya.
c.Mahusay siyang magdala ng mga bagay na
wala na sa panahon.
6.Personipikasyon
Sa pagtatayutay na ito ang mga
walang buhay ay pinagtataglay ng katangiang
pantao, sa pamamagitan ng mga salitang
nagsasaad ng kilos.
Halimbawa:
a. Mabagal ang lakad ng buwan sa langit
habang sumisilip sa mga ulap.
b. Nagluluksa ang langit sa trahedyang
nangyari sa bayan ng Maraw.
c. Ngumiti ang halaman sa pagdampi ng
masamyong ihip ng hangin at
pagsinag ng araw.
7. Paglilipat-wika (Transferred Epithets)
Katulad ito ng pagbibigay-katauhan
subalit sa tayutay na ito ay hindi lamang
pandiwa ang nagbibigay buhay kundi
ginagamitan din ng pang- uri.
Halimbawa:
a. Nagbunyag ng lihim ang tahimik na silid-
aklatan.
b. Maaga pa lamang ay bukas na ang maingay
na palengke.
C. Sumigla ang matamlay na halaman nang
makita ang haring araw.
d. Nakatanaw na naman ang malambing na
buwan.
8. Pagpapalit-tawag o Metonimiya
Pinapalitan ang katawagan ng ibang
katawagan na may kaugnayan sa salitang
pinapalitan.
Halimbawa:
a. Matamang nakikinig ang bayan sa anumang
anunsiyo ng palasyo.
b. Ang mabangis na leon ay naging maamong
tuta sa panahong may kailangan siya.
C. Bantayan ang buhay mo dahil maraming
ahas sa paligid ang naghahangad masira ang
pagkatao mo.
9.Pagpapalit-saklaw
Ito'y pagbanggit sa bahagi ng isang
bagay o kaisipan para sa kabuuan o
pagbanggit ng kabuuan para sa bahagi
lamang.
Halimbawa:
1. Nasasabik na ang ina na muling marinig ang
mga yabag ng kanyang mahal na anak.
2. Kung kailan magpapantay ang ating mga
paa ay nananatiling hiwaga.
3. llan pa kayang gahamang kamay ang
mangungurakot sa ating gobyerno.
10. Pagmamalabis
Pinalalabis o maaari ding
pinakukulang sa tunay na kalagayan ng tao,
bagay o pangyayari sa tayutay na ito.
Halimbawa:
a. Sa katahimikan ay dinig ang pagbubulungan
ng mga langgam.
b. Nakababasag ng tainga ang boses ng
magandang dalagang si Wanita
C. Bumabaha na ng dugo sa mahabang pag-
ulan ng bala sa sagupaan.
11.Onomatopeya
lto ang paggamit ng mga salitang
tunog ng kanilang kahulugan.
Halimbawa:
a. Noo'y nagigising ang mga tao sa tilaok ng
tandang. ngayon ay nagugulantang na lang sa
kalabog ng yabag ng mga biglaang
dumarating.
b. Nasira ang aking mahimbing na
pamamahinga sa malakasa na pagngingiyaw
ng pusa.
C. Halos magdamag siyang hindi nakatulog sa
lakas ng dagundong kulog at mabilis na
pagdaan ng kidlat.
12. Pagtatambis o Oksimoron
Sa pagtatayutay na ito ay
pinagsasama pinag-uugnay ang dalawang
bagay na magkasalungat upang
mangingibabaw ang katangiang ipinapahayag.
Halimbawa:
a. Hindi kita minahal upang ikay saktan
lamang.
b. Araw-gabi ay lakad-takbo ang buhay niya sa
lansangan.
C. Kaliwa't kanang utos ang gumabay sa
paghubog sa pinuno.
13. Pagsalungat
Gaya ng pagtatambis, pinagsasama
rito ang magkasalungat na salita o kaisipan,
nagkakaiba lamang sa paglalaban ng
magkasalungat sa halip na pinag-uugnay.
Halimbawa:
a. Sa kaniyang paghihirap ay nakamit niya ang
kaginhawaan ng buhay.
b. Ang layo ay lapit ng budhi't isip.
C. Nasa karuwagan ang katapangan.
14. Pagtanggi
 “hindi" ang pangunahing hudyat Dadalawampuhit-apat na pantig
nasa akda ay isang pagsalungat, pagpigil
agsang-a ayon, ngunit ang paghindi ay
nagpapahiwatig ng pagtulot.
Halimbawa 2.Tugma
a. Hindi sa pinangungunahan kita, pero malaki lto ay ang pagkakasintunugan ng
ka na unahan kita, pero malaki kana sana huling pantig sa bawat taludtod.
naman ay tigilan mo na ang mga gawaing A. Tugmaan sa patinig
bata. A,E,I,O,U
b. Hindi sa pinagdadamutan kita, subalit alam B. Tugmaan sa katinig
ko na may ko na may pera ka at kaya mong Unang pangkat:
bumili din ng ganito. B,D,K, P, S, T
C.Hindi lamang sa pagsasalita kundi din sa Pangalawang pangkat:
gawi at pagkilos makikita. M,N,L,NG,W,Y

Panulaan A. Tugmaan sa patinig

 TULA Halimbawa:
ay pagsasatitik ng kamalayan ng may- Sa loob at labas ng bayan kong sawi,
akda hinggil sa paksa na pupukaw sa kaniyang Kaliluha’y siyang nangyayaring hari
interes. Sa pagbigkas nito ay nabibigyang Kagalinga’t bait ay nilulugami
buhay ang kaisipang nahimlay sa mga titik ng Ininis sa hukay ng dusa’t pighati
tula. B. Tugmaan sa katinig
“Ang tula ay kagandahan, diwa, Halimbawa:
katas, larawan at kabuuang tonong kariktang May isang lupain sadakong silangan
makikita sa silong ng alinmang langit” Na nag-aalaga ay sikat ng araw
-Inigo Ed. Regalado- Kaya napatanyag ay sa kagandahan
“Ang pagtulay panggagagad At napabalita sa magandang asal
at ito'y lubhang kahawig ng sining ng
pagguhit, paglililok at pagtatanghal” 3.Makabuluhang diwa
-Fernando Monleon- Ito ang pangkalahatang tema o
Ang tula ay kamalayang nagpapasagisag. kaisipan na ipinapahayag ng tula.
-Edith Sitwell-
4.Kagandahan o kariktan
 SANGKAP NG TULA Makakamit ang kagandahan ng tula
1.Sukat sa tulong ng mga sangkap ng tula na lalong
Tumutukoy sa bilang ng mga pantig magpapalutang sa kagandahan ng
sa bawat taludtod. Ang mga karaniwang pagpapahayag.
gamitin na sukat ay:
Aapating pantig  Talinghaga
Wawaluhing pantig mga salitang pahiwatig
Lalabindalawahing pantig b. Larawang-diwa (imagery)
Lalabin-animing pantig salitang pumupukaw sa mga
pandama ng maamambabasa.
May sukat na 4: May sukat na 5:
C. Simbolo
mga salitang may kinatawan maliban
sa literal na pakahulugan
d. Pagsalungat
Ang/ pag/-ibig/ Ta/yo'y u/ma/lis may diwang nagsasalangutan na
lalong nagpapalutang sa lalim
Na/ ma/ta/mis Di/to sa/ li/bis
 URI NG TULA
Hi/na/ha/ngad Ng/ kan/yang/ bu/kid! 1. Karaniwang Tula

Ni/tong dib/dib Ka/ta'y lu/mig/pit

Na/ may/ ha/pis. Do/on sa/ la/ngit

Ng/ pa/na/gi/nip.
 Tulang may sinusunod na sukat at Nang humangi'y yumuko
tugma. Karaniwang iisang sukat at iisang Ngunit muling tumayo
tugmaan ang sinusunod sa buong tula. Nagkabunga ng ginto
2. Malayang taludturan Kapatid
tulang malaya sa sukat at tugma Tulisan kahit saan
lamang. Hindi na binibilang ang pantig sa Magnanakaw saan man
bawat linya at hindi na kailangang may Kasama't kasamahan
tugmaan subalit taglay pa rin nito ang ibang Ng mamamayang banal.
sangkap na tula.
3. Haiku 5.Cinquian
tulang maikli ngunit nagtataglay ng tulang nauso sa Amerika noong 1900.
masaklaw at Matalinghagang kahulugan. itoy nagsasabi ng isang kwento sa limang linya
Nagmula ito sa mga Hapones at karaniwang sa pamamagitan ng pg-alok ng mga
ang paksa ay kalikasan. naglalarawang salita, isang pagkilos na
Binubuo ito ng 17 pantig na nahahati pagsasalaysay. Ito'y binubuo ng limang
sa tatlong taludtod Karaniwan ay may taludtod nang maglaon na'y nagkaroon ng
istrukturang 5-7-5 pantig ang taludturan na iba’t-ibang na istruktura.
dala sa ibang wika ay may ibang istruktura na
subalit nananatili pa ring 17 pantig at tatlong halimbawa:
taludtod. Punongkahoy
Bukod sa natatanging istruktura, ang Luntian, madahon
haiku ay kailangang nagtataglay din ng iba Lumalaki,namumulaklak
pang katangian tulad ng sansaglit na Namumunga, kay gandang
paramdam, imahe, at kaisahan ng salungatan Pagmasdan halamanan
o (fleeting, moment,imagery and unity of
contrast) upang matawag itong tulang haiku.

HALIMBAWA:
YUNIT 3: PAGSASALIN
Walang klase  ANG PAGSASALIN
Linggo, umaga Isang mahalagang gawaing
ang mga batang kalye pang-akademiko ang pagsasalin. Maraming
ay nangaaga magaganda at mahahalagang kaalaman ang
nasusulat sa ibang wika na kailangang
Mangmang maisalin sa ating sariling wika upang higit na
Sa mata'y dilim maunawaan ang nilalaman at taglay na
at hindi po liwanag mensahe nito.
ang tumatabing Kinikilala sa kasalukuyan na
Buhay malaking tulong ang pagsasalin sa
pagpapaunlad at pangangalaga ng mga
Ang ating buhay wikang katutubo ng Pilipinas.
Masaya at malungkot Ang ating pamahalaan sa
Hanggang matapos pamamagitan ng iba't ibang ahensiya, ay
tulong-tulong na nagsusulong ng pagsasalin
na maisakatuparan ang adyenda sa
4. Tanaga pagsasalin.
maikling tulang binubuo din ng apat na linya
at bawat taludtod ay may sukat na pipituhing  RA No. 7104 Sec.14
pantig. Karaniwan itong nagtataglay ng ay mababasa na kailangan tayong
gintong aral magsalin tungo sa Filipino at iba pang wika ng
Pilipinas ng mga mahahalagang akdang
Halimbawa: pangkasaysayan at mga batayang aklat sa
Palay iba't ibang disiplina at maging ng mga akdang
Palay siyang matino banyaga.

 (Dr. Alfonso Santiago)
Ang pagsasalin ay ang paglilipat sa
pinagsasalinang wika ng pinakamalapit na
katumbas ng diwa o mensaheng isinasaad sa
wikang isinalin.
 (Louise von Flotow ng U Ottawa )
Sa Internasyunal na Kumperensiya
ukol sa Pagsasalin na ginanap sa Maynila
noong Setyembre 2017, ay tinalakay na sa
kasalukuyan ay gawaing pagsasasalin na rin
ang pagsasalokal ng mga teksto (software,
websites, videogames), paggawa ng sariling
bersyon ng mga kagamitang pang-audio, pag-
eedit ng mga impormasyon sa mga ahensya
ng medya. pagsulat na teknikal at
multilingual, adaptasyon ng mga anunsyo,
rebesyon at pag edit at pagsasalin ng salin.
 Sa nasabing kumperensiya ay tinalakay
din ang dalawang pangkalahatang
layunin ng pagsasalin ayon kay
Schleiermacher ang kalahatan.
1. Paglilipat - isang unibersal na adhikang
pakinabangan ng wika .Pagsasalinan ang
karanasan o karunungang nilalaman ng
wikang isinasalin.
2.Pagpapalit - isang pangarap na maisawika
ang pinagsasalinan ang buong salimuot ng
akdang isinalin.
 Mga Hakbang sa Pagsasalin
A. On Linguistic Aspects of Translation ni
Roman Jacobson, 1959
1. Pagsasaling intralingual (rewording)
isinasagawa ang paraprasis. Ang
paraphrase o paraprasis ay ang muling
pagpapahayag ng kahulugan ng isang teksto o
talata na gumagamit ng ibang salita. Ito ay
pagpapakahulugan sa pamamagitan ng ibang
pangungusap o ibang salita.
2. Pagsasaling interlingual (translation proper)
Ito ang pagpapakahulugan ng mga
simbolong pangwika sa ibang wika. Mas
maikli ang paglalahad o ang naisagawang
salin. Magiging matipid ang mga tagasalin sa
paggamit ng mga salita ngunit hindi nawala
ang nais ipakahulugan o ang ideya ng
manunulat.
3. Pagsasaling intersemiotic (transmutation)-
Pagsasalin ng mga mensahe mula sa
masistimatikong simbolo, nakatuon sa mga
salita, binibigyang diin ang kabuuang
mensahe na kailangan maipahayag. Ito ang
binibigyang pansin ng tagapagsalin sa halip
ang mga simbolo o salita. Nagbibigay
interpretasyon sa mga berbal na simbolo sa
tulong ng mga di berbal na simbolo. Ito
kadalasang ginagamit sa pagsasalin ng mga
akdang pampanitikan.
B. Sining ng Pagsasaling-Wika ni Dr. Alfonso
Santiago, 2005
1. Basahin muna nang buo ang isasalin upang
maunawaan ang pangkalahatang diwang
napapaloob dito bago magsimula sa
pagsasalin. Itala ang mga salitang naiisip
mong mahirap tumbasan sa pagsasalinang
wika.
2. Isagawa ang unang burador ng salin,
alalahaning isalin ang diwa hindi lang ang mga
salita.
3. I-edit o pakinisin ang salin. Balikan ang mga
sumusunod:
a. Kayarian ng pangungusap
b. Pagkakaltas ng mga salita o pangungusap
na borloloy lamang
c. Pangungusap na malabo ang diwang
pahatid
d. Salitang hindi angkop sa antas na pinag-
uukulan ng salita
e. Gamit ng mga salita/ispeling
f. Mga pang-ugnay
C. Introduksiyon sa Pagsasalin ni Virgilio
Almario, 2015
1.PAGTUTUMBAS
2.PANGHIHIRAM
3. PAGLIKHA
C. Introduksiyon sa Pagsasalin ni Virgilio
Almario, 2015
1. Pagtutumbas
paghahanap ng salita o pahayag na kaparehas
ang kahulugan sa target na wika.
Halimbawa:
#1.Give me a piece of string.
Salin:
Bigyan mo ako ng kapirasong tali.
#2. The wind is blowing
Salin:
-Ang hangin ay umiihip
-Umiihip ang hangin
-Humahangin
 Bagong Patakaran ng Komisyon sa
Wikang Filipino (KWF) hinggil sa
Pagtutumbas
 Una:
Ang paghahanap ng pantumbas na salita mula
sa kasalukuyang korpus ng wikang Filipino.
 Ikalawa:
Ang pagtuklas ng pantumbas mula sa ibang
katutubong wika ng Pilipinas.
 Inuunang hiraman ang wikang Español
-Dahil sa katwirang lingguwistika
padér (paréd)
kampana (campana)
kandila (candila)
bintana (ventana)
kalatas (cartas)
sapatos, mansanas, materyales, prutas,
medyas, mesiyas, perlas, atbp.
• suporta sa kodipikasyon at elaborasyon

Pinaghalong salitang hiram

Halimbawa:
1. komento (comment; commentario)
2. prayoridad(priority; prioridad)

 Mga Paraan ng Panghihiram

1. Gamitin ang kasalukuyang leksiko ng
Filipino.
HIRAM NA SALITA filipino
Attitude saloobin
Rule tuntunin
Ability kakayahan
Wholesale pakyawan
West kanluran

2. Kumuha ng mga salita mula sa iba’t ibang

= Lungsód (Boholano “nayon”) katutubong wika ng bansa.
= Siyudád (Sp. “ciudad”) Hiram na Salita Filipino
“Lungsod ng San Carlos” hegemony gahum (Cebuano)
imagery haraya (Tagalog)
Ambag na bokabularyo husband bana (Hiligaynon)
muslim priest imam (Tausug)
1.Rabáw (Ilokano) surface
2.Iláhas (Kinaray-a) wild 3. Bigkasin sa orihinal na anyo ang hiram na
3. Láwas (Waray) body salita mula sa Espanyol, Ingles at iba pang
(corpus) wikang banyaga at saka baybayin sa Filipino.
4. Gahúm(bisaya) Hegemony Halimbawa:
Tandaan: Ingles Filipino
Walang dalawang wika sa mundo ang may centripetal sentripetal
magkatulad na radical radikal
bokabularyo. Kaya, bihira talaga ang
magkatumbas na magkatumbas na kataga. Mga Paraan ng Panghihiram Halimbawa: Iba
pang wika Filipino
 PANGHIHIRAM coup d’ etat (Pranses) kudeta
-Paghiram sa mga dayuhang wika tulad ng chinelas (Español) tsinelas
Español at Ingles, at iba pang wika. kimono (Japon)
-Pagdaan sa proseso ng reispeling. kimono
PANGHIHIRAM NG SALITA
• modernisasyon ng Filipino 4. Gamitin ang mga letrang c,ñ, q, x, f, j, v, z
• paraan ng pagsasalin kapag ang salita ay hiniram nang buo ayon sa
• pagpapahalaga sa pagbabaybay sumusunod na kondisyon.
• suporta sa kodipikasyon at elaborasyon
pantanging ngalan
Quirino, Julia, Canada, Valenzuela,
Ceñeza bldg., State Condominium,
Qantas Airlines, Doña Monserat, El Niño
b. salitang teknikal o siyentipiko
• cortex, enzyme, quartz, filament, Marxism
• x-ray, zoom, joules, vertigo, infrared
c. salitang may irregular na ispeling o
gumagamit ng dalawang letra o higit pa na
hindi binibigkas o ang mga letra ay hindi
katumbas ng tunog.
• bouquet, rendezvous, laissez faire,
• champagne, plateau, monsieur
d. salitang may internasyunal na anyong
kinikilala at ginagamit
• taxi, exit, fax, file, text, zodiac, zoo
ILANG BAGAY NA DAPAT TANDAAN SA
PAGSASALING TEKNIKAL
Una, kailangang manatiling obhetibo
at makatunayan sa paksa ang isang
manunulat na teknikal.
Ngunit, kailangan ding maalam siya sa
paggamit ng mga taktikang malikhain upang
magtagumpay sa pag-akit ng babása at
mapanatili ang interes nitó sa binabása.
Mga tuntunin sa pagsasalin
TUNTUNIN 1:
Mag-ingat sa pag-unawa sa gámit ng bawat
salita sa SL(source language) upang mabigyan
ng angkop na katapat sa TL (translated
language).
Halimbawa:
“Kinikilig ako kapag kasama ko siya”
Salin 1:
“I feel some sort of romantic excitement
when I am with him/her”
Salin 2: “I am thrilled when I am with
him/her”
TUNTUNIN 2:
Minsan, hindi na kailangang hanapan ng
katumbas na salita sa TL. Para sa KWF,
panatilihin ang orihinal na salitang siyentipiko
at teknikal, Ingles man, Español, German, o
Latin.
TUNTUNIN 3:
May sapat na kaalaman ang tagapagsalin
sa paksang kaniyang isinasalin.
• Saliksik ang panimulang gawain ng isang
tagasalin.
• Bago maging isang tagasalin, kailangang
mahusay muna siyang manaliksik.
TUNTUNIN 4:
Ang mga daglat, akronim, formula na
masasabing establisado o universal na ang
gamit ay hindi salin.
MGA KAILANGAN NG TAGASALING TEKNIKAL
Kailangan ng mga tagasaling teknikal
ang sumusunod na mga katangian:
1. Kaalaman sa paksa
2. Mga kasanayan sa saliksik
3. Mga kasanayan sa pagtuturo
4. Mga kasanayan sa pagsulat.
Mga metodo sa pagsasalin
SALITA SA SALITA
Translation ang tawag dito sa ingles
at katumbas ito ng sinasabi ni Savory noong
(1968) “ a translation must give the words of
the original. Ginagamit ito para ipakita ang
kahulugan ng mga salita at estraktura ng mga
salita at eskruktura ng mga wikang
tinatalakay.
Hal.
John gave me an apple.
-Juan nagbigay sa akin ng mansanas.
-Si juan ay nagbigay sa akin ng mansanas.
2. LITERAL
Ang estruktura ng SL ang sinusunod
at hindi ang natural at kadalasan din ang
pangunahing katuturan ng salita ang binibigay
na panumbas, hindi ang salitang may
pinakamalapit na kahulugan sa orihinal.
Hal:
My father is a fox farmer. That is, he
raised silver foxes, in pens; and in the fall and
early winter, when their fur was prime, he
killed them and skinned them. (Mula sa
maikling kuwentong “Boys and Girls” ni Alice
Munro)
Ang tatay ko ay isang magsasaka ng
lobo. Iyon, siya ay nagpapalaki ng mga lobong
pilak; at sa taglagas at maagang taglamig,
kung ang kanilang balahibo ay pinakamataas,
siya ay pinapatay sila at binabalatan sila.
3. ADAPTASYON
 Ito ang itinuturing na
pinakamalayang anyo ng salin dahil may
pagkakataon na malayo na ito sa orihinal.
Kadalasang ginagamit ito sa salin ng awit, tula
at dula na halos tono na lamang o
pangkalahatang mensahe ang nailipat sa
salin.
Hal:
Que sera sera! Whatever will be, will
be The future’s not ours to see Que sera sera!
Ay sirang-sira! Ano ang mangyayari
Di makikita ang bukas Ay sirang sira!
4. MALAYA
– Ayon kina Almario, et. al., ito ay “malaya at
walang kontrol. At parang hindi na isang
salin.” Ipinahihintulot nito ang pagdadagdag o
pagbabawas ng mga salita na mas
makakapagpalutang ng kahulugan ng orihinal.
Hal:
“For the last twenty years since he is
burrowed into this one-room apartment near
Baclaran Church, Francisco Buda often
strolled to the seawall and down the stone
breakwater which stretched from a sandy bar
into the murky and oil- tinted bay.” (Mula sa
“The Drowning” ni F. Sionil Jose)
Mayroon nang dalawampung taon
siyang tumira sa isang apartment na malapit
sa simbahan ng Baclaran. Si Francisco Buda ay
mahilig maglibang sa breakwater na
mabuhangin at malangis
5. MATAPAT
– Sinisikap ibigay ang eksaktong kahuluan ng
orihinal habang sinusundan naman ang
estrukturang gramatikal ng SL. Kung paano
inihanay ang mga salita sa SL, gayon din ang
ginagawang paghahanay ng mga salita sa TL.
Dahil dito, nagkakaroon ng problema sa
madulas na daloy ng salin.
Hal;
When Miss Emily Grierson died, our
whole town went to her funeral: the men
through a sort of respectful affection for a
fallen monument, the women mostly out of
curiosity to see the inside of her house, which
no one save an old manservant – a combined
gardener and cook – had seen in the last yen
years.
Nang mamatay si Bb. Grierson, ang
buong bayan ay pumunta sa kanyang libing:
ang mga kalalakihan, upang magpakita ng
isang uri ng magalang na pagmamahal sa
isang nabuwal na monumento, ang
kababaihan, dahil sa pag-uusyoso upang
makita ang loob ng kanyang bahay, na walang
ibangnakakita kundi isang matandang
utusang lalaki – na hardinero- kusinero – sa
nakalipas na di kukulangin sa sampung taon.
 Pagsasalin ng mga idyomatiko
GABAY SA PAGSASALIN NG IDYOMA
1.MAY LITERAL NA KATAPAT
Kailangan panatilihin ang orihinal na
salita at dagdagan ng kahulugan upang
pasidhiin ang damdamin. Nangyayari ito
kadalasan, sa panulaan.
OLD MAID- MATANDANG DALAGA
SAND CASTLE- KASTILOYNG BUHANGIN
2. MAY PANAPAT NA IDYOMA
1.No word of honor- walang paninindigan,
walang isang salita
2.Thorny path- matinik na landas
3.Off the rocker- maluwang na turnilyo
3. WALANG PANAPAT NA KAYANG IBIGAY NG
KAHULUGAN
1.Barking up the wrong tree -pagtuturo sa
maling tao
2. Once in a blue moon- bihirang mangyari
4.PARIRALANG PANDIWA AT PANG-UKOL
1.run-away –tumakas
2.Run after-habulin
3. Run over- masagasaan
4. Run into- magkasalubong
1. Ang mga sumusunod ay dapat na isaaalang-
alang sa pagsasalin ng tula:
a. Mahirap unawain ang diwang
ipinahahatid ng makata
b. Gumagamit ang mga makata ng tayutay
c. Magkaibang kultura ng orihinal na sumulat
at ng tagapagsalin
d. Panahon ng pagkasulat
e. Kailangang pangalagaan ang estilo ng awtor
lalo na kung kumbensyunal ang pagkasulat
nito
2. Mainam na panuntunan ang pagsasalin sa
diwa ng mga taludtud/saknong kaysa sa
literal na pagsasalin ng salita sa salita.
Kailangang makita ang isipang taglay ng
talata/saknong at ito ang ilapat sa
kasasalinang taludtud saknong.
3. Maaaring pagbagu-baguhin ang ayos ng
mga salita sa taludtud o ng mga
taludtud sa saknong, ngunit huwag babaguhin
ang isipan.
4. Hangga't magagawa, ang ginamit na pang-
uri, pangngalan, pandiwa at pang-abay ay
mapasama sa pagsasalin.
5. Ang pagsasalin ay kailangang maging siyang
pinakamatapat sa diwa at damdaming taglay
ng orihinal.
6. Sa mga tagapagsalin, higit na marami ang
nagsasabi na dapat na isalin nang patula ang
tula at hindi sa prosa o tuluyan. Kung hindi ito
magawa,gawin na lamang free verse ang tula.
7.Makatutulong na isalin muna ang tula sa
tuluyan upang matiyak ang sasabihin at
pagkatapos ay saka pa lamang ayusin ito nang
patula.