Historia de España

© EDITORIAL VICENS VIVES

Da sociedade agraria á industrial:

os novos movementos sociais
 © EDITORIAL VICENS VIVES

ÍNDICE * Cuestión clave: Que nova sociedade e movementos sociais xeraron a

industrialización e o despregamento do capitalismo?

1. A configuración da 3. As clases populares

sociedade de clases 5. As primeiras
ideoloxías obreiras e o
internacionalismo
2. Os novos grupos 4. As orixes do
dirixentes movemento obreiro

Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais

 © EDITORIAL VICENS VIVES

1. A configuración da sociedade de clases

De súbditos a cidadáns A sociedade de clases

A reordenación do Un novo tipo de conflito

estamento privilexiado social

Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais

 © EDITORIAL VICENS VIVES

1. A configuración da sociedade de clases

De súbditos a Limitado polo

cidadáns liberalismo censatario

Participación política e
Igualdade xurídica de
sufraxio só para os
todos os cidadáns propietarios

Riqueza como eixe das

diferenzas sociais

Élite económica que

Fin dos privilexios por monopolizaba o poder
nacemento, títulos ou político
pertenza ao clero

Limitará a mobilidade social

Consolidará a desigualdade
Acentuará a polarización social

Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais

 © EDITORIAL VICENS VIVES

1. A configuración da sociedade de clases

A reordenación dos
NOBREZA estamentos CLERO
privilexiados
Perda dos seus privilexios
Diminución do seu poder
pola supresión de leis ALTA E MEDIANA NOBREZA
económico
especiais
Mantivo a súa importancia
social, económica e política Desamortizacións, supresión
Obrigados a pagar impostos de conventos e eliminación
Conservaron enormes do décimo
Prohibición do pagamento de patrimonios agrarios e
tributos nas súas terras inmobiliarios Compensados co orzamento
público do culto e clero
Non puideron exercer xustiza MEDIANA E PEQUENA
nos seus dominios NOBREZA Mantiveron a súa influencia
social, o dominio do ensino
Numerosos no centro do país. e o poder local
Deterioro económico e social

Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais

 © EDITORIAL VICENS VIVES

1. A configuración da sociedade de clases

Clases dirixentes ou
A sociedade de clases Clases populares
burguesas

Nova elite social

Clases medias Vivían do seu traballo

Antiga aristocracia, altas Escasa e máis próxima á Artesáns, obreiros,

xerarquías do clero, do situación das clases campesiños, xornaleiros,
exército e da administración, populares serventes...
alta burguesía

Riqueza proveniente das Influirán na política a través

súas propiedades, rendas das xuntas, a milicia, as
protestas etc.
ou capitais

Bloque de poder e
potente grupo de presión

Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais

 © EDITORIAL VICENS VIVES

1. A configuración da sociedade de clases

Liberalismo económico e
Un novo tipo de
capitalismo xerou
conflito social desigualdades sociais

Xorden para combater a

Deu lugar ao movemento
miseria no campo e na
obreiro
industria

Ao principio protestas e
motíns

Oporanse ao principio ás
máquinas e lume contra as
condicións laborais

Logo novas formas de loita Tamén xurdimento das

como a folga ou os sindicatos ideoloxías obreiras

Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais

 © EDITORIAL VICENS VIVES

2. Os novos grupos dirixentes

Elite económica e
A burguesía industrial
bloqueo de poder

A alta burguesía As clases medias

Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais

 © EDITORIAL VICENS VIVES

2. Os novos grupos dirixentes

Élite económica e Configuraranse como a

bloqueo de poder nova oligarquía

Elite liberal: simbiose entre A burguesía valoraba a Poder económico.

a antiga aristocracia e os obtención de títulos Influencia social e cultural.
novos burgueses nobiliarios Monopolio do poder político

A nova monarquía repartiu novos

A aristocracia mantivo a súa Converteu os seus señoríos en títulos.
riqueza aínda que perdese os propiedades e aumentounos coas O matrimonio tamén foi un
seus privilexios desamortizacións mecanismo de integración

Conservou a súa
influencia e poder político
e militar

A aristocracia comezou a
participar dos negocios e
das finanzas

Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais

 © EDITORIAL VICENS VIVES

2. Os novos grupos dirixentes

A alta burguesía

Vinculada ao comercio, os
negocios coloniais, a compra de
terras, os investimentos en
ferrocarril e a débeda pública

Compradores de débeda
Vivían en Madrid.
Grandes propietarios de Tamén noutras rexións como
pública do Estado e grandes
investidores en Bolsa terras (rendeiros) administradores das súas
propiedades
Máis atraída pola compra de
terras que polo investimento
industrial
Conseguiron propiedades á
conta da Igrexa e dos
municipios

Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais


2. Os novos grupos dirixentes
A burguesía industrial
Situada nos territorios Lugar secundario no
vascos e cataláns aparello do Estado
Conxunto intermedio entre
As clases medias poderosos e asalariados
15% poboación
Profesións liberais
Crecemento dos mandos
(avogados, arquitectos,
intermedios do Exército
médicos, mestres...)
Ocupan os postos en función do
Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais
© EDITORIAL VICENS VIVES
Esperaba do goberno Non contaxiou un modelo
medidas proteccionistas industrial máis dinámico
Relativo poder económico
Sen dereitos políticos.
Desta clase xorderán
intelectuais que A alianza financeira coa
defenderán os avances oligarquía agraria
democráticos
Localización periférica
Aumento de funcionarios
do Estado.
Fenómeno da cesantía
goberno de quenda
 © EDITORIAL VICENS VIVES

3. As clases populares
O campesiñado O proletariado industrial

Artesáns e oficios
Os grupos marxinados
urbanos

Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais

 © EDITORIAL VICENS VIVES

3. As clases populares

O campesiñado

Terra concentrada en A estrutura da terra Malia as desamortizacións e

poucas mans apenas se alterou ao fin do réxime señorial

Pouca diferencia entre o

Semellantes Gran protagonismo do
pequeno propietario, o
situacións arrendatario ou o xornaleiro xornaleiro

Malas condicións de Aumentou o seu número e

vida protagonizou protestas
sociais

Escaseza de xornais, baixos salarios, escasa

alimentación, longas xornadas laborais, escasa
liberdade polo control social do propietario

Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais

 © EDITORIAL VICENS VIVES

3. As clases populares

Artesáns e oficios
urbanos

Os artesáns seguiron
elaborando a maioría dos
produtos manufacturados

Infraestrutura urbana (limpeza,

Traballadores de servizos nas
iluminación...), pequenos funcionarios,
cidades próximas ás clases
empregados de banca, dependentes de
populares comercio

Mulleres empregadas no traballo Situación humilde. Longas

doméstico, mozos de comercio e
pequenos vendedores
xornadas laborais e baixos
autónomos salarios

Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais

 © EDITORIAL VICENS VIVES

3. Las clases populares

El proletariado
industrial

Malas condiciones
Malas condiciones de vida
Número reducido laborales por falta de
en los barrios obreros
regulación

Trabajadores de la industria Casas pequeñas, miserables y

Jornadas laborales de 12 a 14
catalana, obreros de Asturias situadas en barrios hacinados
horas
y el País Vasco o degradados
Establecimientos oscuros, Carecían de servicio de
húmedos y mal ventilados alumbrado, alcantarillado,
agua corriente y empedrado
Intenso ritmos de trabajo
marcados por las máquinas
Presencia y gran contagio de
No existía protección en caso enfermedades
Los niños y las mujeres
de paro, enfermedad,
cobraban un salario más bajo
accidente o vejez Mala alimentación, gran
Férrea disciplina laboral. mortalidad infantil y
Castigos y despidos esperanza de vida muy baja

Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais

 © EDITORIAL VICENS VIVES

3. Las clases populares

Los grupos marginados Mendigos a las puertas de las

iglesias

Expósitos de las inclusas

Personas que por Huérfanos, viudas, Huérfanos de los hospicios

diversas razones no enfermos graves,
trabajaban ancianos Viudas sin pensión y con hijos a su
cargo

Enfermos crónicos y personas con

minusvalías

Víctimas de la falta de asistencia Ancianos abandonados

social por parte del Estado o la
escasez de instituciones benéficas

Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais

 © EDITORIAL VICENS VIVES

4. As orixes do movemento obreiro

A toma de conciencia A expansión do
obreira obreirismo

A loita contra as
As revoltas agrarias
máquinas: o ludismo

As primeiras sociedades
obreiras

Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais

 © EDITORIAL VICENS VIVES

4. As orixes do movemento obreiro

A toma de conciencia
obreira

Xurdimento do
movemento obreiro
por que? como?

Traballadores foron para que? Primeiras protestas obreiras:

conscientes da súa clandestinas, espontáneas e a
precaria situación veces violentas
Loita pola igualdade
económica Xurdimento de primeiras
Constituían unha clase
organizacións ante a
social diferenciada
necesidade de unir forzas

Necesidade de mellorar a
Folgas e manifestacións
súa situación

Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais

 © EDITORIAL VICENS VIVES

4. As orixes do movemento obreiro

A loita contra as
máquinas: o ludismo

Primeiro exemplo de asociacionismo

Primeira expresión de As reivindicacións remataron obreiro en 1834.
rebeldía obreira fronte ás xirando arredor da mellora das Grupo de tecedores de Cataluña
máquinas condicións de traballo protestou polo aumento do tamaño
das pezas pagándolles igual

Responsables da perda de
emprego e descenso dos
xornais

Queima de teares mecánicos en

Alcoy (1821)
Incendio da fábrica Bonaplata
en Barcelona (1835)

Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais

 © EDITORIAL VICENS VIVES

4. As orixes do movemento obreiro

As primeiras
sociedades obreiras

Desenvolvemento durante a
Xurdimento das Traballadores pagaban unha cota que
década de 1840 pese á
Sociedades de Protección logo se usaba para pagar en caso de
prohibición de asociacións enfermidade, despedimento ou folga
obreiras Mutua

Primeira organización sindical. Sociedade de Protección Mutua dos

Carácter de protección e auxilio Tecedores de Algodón de Barcelona
máis que reivindicativo (1840)

Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais

 © EDITORIAL VICENS VIVES

4. As orixes do movemento obreiro

As expansión do Primeira Folga Xeral de

obreirismo 1855 en Barcelona

O asociacionismo Introdución de novas

expandiuse por moitos Asalto de fábricas e
máquinas fiadoras
destrución de maquinaria
lugares de España (selfactinas)

Aforraban man de obra e

Esixían o aumento do Principais reivindicacións
provocaba o aumento do
salario e diminución da
paro
xornada laboral
Establecemento de horario fixo
de traballo
Consecuencias
Folgas entre 1840 e 1850 Formación de comisión mixta para
Prohibición das sociedades resolver conflitos laborais
obreiras
Fábricas de la de Béjar (1856),
a dos traballadores de Alcoy e Declaración do estado de sitio
dos fiadores de Antequera
Execución do líder obreiro Formación de comité paritario que
(1857) Josep Barceló acordou aumentar os salarios
Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais
 © EDITORIAL VICENS VIVES

4. As orixes do movemento obreiro

Frecuentes durante o
As revoltas agrarias século
Grave problema social

Desde 1855, aumento das Radicalización das

Vaga de protestas no
insurreccións campesiñas protestas durante o
campo andaluz na década reprimidas por Exército e Sexenio lideradas polos
de 1840 Garda Civil republicanos

Situación dos campesiños

agravouse coa
Manifestacións e ocupacións de
desamortización de Madoz
terra.
Queima de colleitas e matanza de
gando. 1855. Ocupación de terras en 1857. Revoltas en vilas da
Andalucía, Aragón e Castela provincia de Sevilla
Movementos similares aos
luditas na industria 1856. Motíns fronte á carestía do 1861. Movemento en Loja
pan en Valladolid e Palencia (Granada) que se estendeu.
Forte represión con importante
número de vítimas

Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais

 © EDITORIAL VICENS VIVES

5. As primeiras ideoloxías obreiras e o

internacionalismo
Os precursores: o A expansión da
republicanismo e Federación Rexional
utopismo Española

A chegada da
A crise e escisión na FRE
Internacional a España

Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais

 © EDITORIAL VICENS VIVES

5. As primeiras ideoloxías obreiras e o internacionalismo

Os precursores: o
republicanismo e
utopismo

Demandas dos traballadores Socialismo utópico

defendidas por demócratas e ● Defensa del sufraxio universal denunciarán as inxustizas do
republicanos Dereito de asociación capitalismo
Medidas de reforma social
Defensa dunha desamortización
Republicanos, moito máis redistributiva Joaquín Abreu, máximo
apoio obreiro pero pouca expoñente do socialismo
representación utópico en España

Promoveu a creación de
falansteiros en Cádiz

También destaca Felip

Monlau ou Abdó
Terradas en Barcelona

Fernando Garrido ou
Sixto Cámara en Madrid
Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais
 © EDITORIAL VICENS VIVES

5. As primeiras ideoloxías obreiras e o internacionalismo

Trala súa fundación en Londres en

A chegada da
1864, integrándose marxistas e
Internacional a España anarquistas

Formaranse os primeiros
Tras o triunfo da Revolución Gloriosa
núcleos vinculados á AIT

Visita do italiano
Difusión de ideas Creación dos primeiros
Giuseppe Fanelli a
anarquistas e marxistas afiliados á Internacional
Barcelona e Madrid

Difundirá as ideas Provocará o arraigamento do

anarquistas como propias anarquismo entre os obreiros cataláns
da AIT e os campesiños andaluces

Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais

 © EDITORIAL VICENS VIVES

5. As primeiras ideoloxías obreiras e o internacionalismo

A expansión da
Regulou a organización en
Federación Rexional seccións
Española
Fixou os obxectivos
sindicais

Primeiro Congreso da
Estableceu un Consello
FRE da AIT en Barcelona Federal en Madrid
en 1870
Folga como arma
Debate arredor da fundamental do proletariado
participación política
Necesidade de revolución
social a través da acción
Decantáronse polo directa
apoliticismo

Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais


5. As primeiras ideoloxías obreiras e o internacionalismo
A crise e escisión na
FRE
Primavera de 1871 Decembro de 1871
Preparábase o segundo Chegada a Madrid de Paul
Congreso pero estalou a Lafargue que difundirá
Comuna de París posicións marxistas
Os gobernos europeos Impulsou un novo grupo de
prohibiron reunións, internacionalistas entre os
manifestacións e folgas que estaba Pablo Iglesias
Formulouse a disolución da AIT. Discrepancias e expulsión do
Disolución do Congreso de grupo madrileño que fundou a
Zaragoza en 1872 Nova Federación Madrileña
Transformarase en 1879 na
Agrupación Socialista Madrileña,
antecedente do PSOE
Historia de España – Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais
© EDITORIAL VICENS VIVES
Durante o
levantamento cantonal
de 1873
Participación anarquista
en levantamentos como o
de Alcoy
O fracaso da acción provocou
a caída da FRE
Caída definitiva co goberno de
Serrano que rematou
ilegalizando a AIT en España
O marxismo e o anarquismo en
España seguirán camiños
separados
Historia de España
2º de Bacharelato
Da sociedade agraria á industrial: os novos movementos sociais