Toán 3

To¡n cao c§p 3
khèi kÿ thuªt
(gi£i t½ch h m nhi·u bi¸n thüc)
gi£ng vi¶n
..............................................
Fundamental Science Faculty, Electric Power University
Hanoi - 2017
gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

(Fundamental 3 khèi kÿ thuªt
Faculty, (gi£i t½ch
Electric h University
Power Hanoi
m nhi·u )bi¸n - 2017
thüc) 1 / 112
Möc löc
1 Ch÷ìng I: H m nhi·u bi¸n (2 bi¸n)

Power Hanoi
thüc) 2 / 112
Möc löc
2 Ch÷ìng II: T½ch ph¥n bëi

Power Hanoi
thüc) 2 / 112
Möc löc
3 Ch÷ìng III: T½ch ph¥n ÷íng

Power Hanoi
thüc) 2 / 112
Möc löc
3 Ch÷ìng III: T½ch ph¥n ÷íng
4 Ch÷ìng IV: Ph÷ìng tr¼nh vi ph¥n

Power Hanoi
thüc) 2 / 112
B i 1. H m 2 bi¸n, giîi h¤n v t½nh li¶n töc
1.1. H m 2 bi¸n
ành ngh¾a 1: Cho D ⊂ R2, D 6= ∅. nh x¤
f : D → R, (x, y) 7→ z = f (x, y)
÷ñc gåi l h m 2 bi¸n sè.

Tªp D gåi l tªp x¡c ành cõa z = f (x, y).
C¡c bi¸n x v y l c¡c bi¸n ëc lªp v z phö thuëc v o x, y .

Power Hanoi
thüc) 3 / 112
V½ dö 1: Cho c¡c h m sè sau, t¼m TX
√
x+y+1
1. f (x, y) = 2. f (x, y) = x ln(y 2 − x)
x−1
ành ngh¾a 2: N¸u f (x; y) l h m hai bi¸n vîi TX l D,

th¼ ç thà
cõa f (x; y) l tªp t§t c£ c¡c iºm (x, y, z) trong R3 sao cho
z = f (x, y) vîi (x, y) ∈ D.
V½ dö 2: V³ ç thà c¡c h m sè sau

Power Hanoi
thüc) 4 / 112
6 − 3x − 2y (m°t ph¯ng)
1. z = p
2. z = 9 − x2 − y 2 (nûa tr¶n m°t c¦u)
3. z = 1 − x2 − y 2 (m°t paraboloid)
1.2. Giîi h¤n v t½nh li¶n töc

ành ngh¾a 1: Gi£ sû f (x; y) x¡c ành trong l¥n cªn D cõa iºm
M0 (x0 , y0 ) (câ thº trø ra iºm M0 ). Ta nâi h m f (x, y) câ giîi h¤n
l L khi M (x, y) ti¸n tîi M0(x0, y0) v vi¸t

Power Hanoi
thüc) 5 / 112
lim f (M ) = L
M →M0
ho°c lim f (x, y) = L
x→x0
y→y0
n¸u
p vîi måi ε > 0, tçn t¤i δ > 0 sao cho: n¸u (x, y) ∈ D v
(x − x0 )2 + (y − y0 )2 < δ th¼ |f (x, y) − L| < ε.
T½nh ch§t: C¡c t½nh ch§t v· giîi h¤n cõa h m hai bi¸n công t÷ìng
tü nh÷ èi vîi h m mët bi¸n.
V½ dö 3: T¼m c¡c giîi h¤n sau

Power Hanoi
thüc) 6 / 112
1
1. lim (x2 + y 2 ) 2. lim
x→0 x→0 x2 + y 2
y→2 y→0
3x2 y x2 − y 2
3. lim 4. lim
x→0 x2 + y 2 x→0 x2 + y 2
y→0 y→0
ành ngh¾a 2: H m sè f (x; y) ÷ñc gåi l li¶n töc t¤i iºm

M0 (x0 , y0 ) n¸u
lim f (x, y) = f (x0 , y0 )
x→x0
y→y0

Power Hanoi
thüc) 7 / 112
Ta nâi h m sè f (x; y) l li¶n töc tr¶n tªp D n¸u nâ li¶n töc t¤i måi
iºm M (x, y) ∈ D.
V½ dö 4: X¡c ành xem h m sè d÷îi ¥y l li¶n töc hay gi¡n o¤n
tr¶n TX cõa nâ?
xy
n¸u
(
, (x, y) 6= (0, 0)
f (x, y) = x2 + y2
0 , n¸u (x, y) = (0, 0)

Power Hanoi
thüc) 8 / 112
B i 2. ¤o h m v vi ph¥n h m 2 bi¸n
2.1. ¤o h m h m 2 bi¸n
a) Sè gia ri¶ng, sè gia to n ph¦n

ành ngh¾a 1: Cho h m sè z = f (x; y) v iºm M0(x0; y0)
- Ta gåi biºu thùc
∆x z(x0 ; y0 ) = f (x0 + ∆x, y0 ) − f (x0 , y0 )
l sè gia ri¶ng theo bi¸n x cõa h m z = f (x; y) t¤i iºm M0(x0; y0).

Power Hanoi
thüc) 9 / 112
∆y z(x0 ; y0 ) = f (x0 , y0 + ∆y) − f (x0 , y0 )
l sè gia ri¶ng theo bi¸n y cõa h m z = f (x; y) t¤i iºm M0(x0; y0).
∆z(x0 ; y0 ) = f (x0 + ∆x, y0 + ∆y) − f (x0 , y0 )
l sè gia to n ph¦n cõa h m z = f (x; y) t¤i iºm M0(x0; y0).

Electric m nhi·uHanoi
h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 10 / 112
b) ¤o h m ri¶ng
ành ngh¾a 2: - Ta gåi ¤o h m ri¶ng theo bi¸n x cõa h m sè
f (x; y) t¤i iºm (x0 , y0 ), kþ hi»u bði fx0 (x0 , y0 ), l
∆x z(x0 ; y0 )
fx0 (x0 , y0 ) = lim
∆x→0 ∆x
- Ta gåi ¤o h m ri¶ng theo bi¸n y cõa h m sè f (x; y) t¤i iºm
(x0 , y0 ), kþ hi»u bði fy0 (x0 , y0 ), l
∆y z(x0 ; y0 )
fy0 (x0 , y0 ) = lim
∆y→0 ∆y

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 11 / 112
Mët sè kþ hi»u
Cho h m sè z = f (x; y). Ta kþ hi»u
∂f ∂z
fx0 = zx0 = =
∂x ∂x
∂f ∂z
fy0 = zy0 = =
∂y ∂y
V½ dö 1: T¼m c¡c ¤o h m ri¶ng ∂f

∂x
v ∂f
∂y
, n¸u
x
x
1. f (x, y) = arctan 2. f (x, y) = sin
y 1+y

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 12 / 112
c) ¤o h m ri¶ng c§p cao
Cho h m sè z = f (x; y). Ta gåi c¡c ¤o h m ri¶ng fx0 v fy0 l c¡c
¤o h m ri¶ng c§p 1 cõa f (x, y).
C¡c ¤o h m ri¶ng c§p 2 cõa f (x, y) ÷ñc ành ngh¾a v kþ hi»u bði
∂ ∂f ∂ 2f ∂ 2z

00 00
fxx = zxx = = =
∂x ∂x ∂x2 ∂x2
∂ ∂f ∂ 2f ∂ 2z

00 00
fxy = zxy = = =
∂x ∂y ∂x∂y ∂x∂y

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 13 / 112
∂ ∂f ∂ 2f ∂ 2z

00 00
fyx = zyx = = =
∂y ∂x ∂y∂x ∂y∂x
∂ ∂f
2
∂ f 2
∂ z
00 00
fyy = zyy = = 2
= 2
∂y ∂y ∂y ∂y
V½ dö 2: T¼m c¡c ¤o h m ri¶ng c§p 2 cõa

f (x, y) = x3 + y 3 − 2x2 y 2 + 3yx
ành lþ: Gi£ sû f (x, y) x¡c ành trong l¥n cªn D cõa iºm (x0, y0).
N¸u c¡c ¤o h m ri¶ng c§p hai

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 14 / 112
00
fxy v 00
fyx l li¶n töc tr¶n D, th¼
00 00
fxy (x0 , y0 ) = fyx (x0 , y0 )
d) ¤o h m h m sè hñp
(1) Cho h m sè hñp z = f (u, v), vîi u = u(x, y), v = v(x, y). Khi â
∂f ∂f ∂u ∂f ∂v ∂f ∂f ∂u ∂f ∂v
= . + . ; = . + .
∂x ∂u ∂x ∂v ∂x ∂y ∂u ∂y ∂v ∂y
(2) Cho h m sè hñp z = f (x, y), vîi x = x(t), y = y(t). Khi â

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 15 / 112
df ∂f dx ∂f dy
= . + .
dt ∂x dt ∂y dt
(3) Cho h m sè hñp z = f (x, y), vîi y = y(x). Khi â
df ∂f ∂f dy
= + .
dx ∂x ∂y dx
V½ dö 5: Cho h m sè f (x, y) = ex +y , vîi y = 3x. T¼m ∂f ,

∂x dx
df 2 2
V½ dö 6: Cho h m sè f (x, y) = ln(x2 + xy), vîi

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 16 / 112
df
x = 2t, y = 3t. T¼m dt
V½ dö 7: Cho h m sè f (u, v) = 3u − 2v, vîi u = xy, v = xy . T¼m

∂f ∂f
,
∂x ∂y
e) ¤o h m h m sè ©n
Gi£ sû ph÷ìng tr¼nh F (x, y) = 0 x¡c ành cho ta h m sè ©n
y = f (x), ngh¾a l F (x, f (x)) = 0 vîi måi x thuëc mi·n x¡c ành cõa
f (x). Khi â

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 17 / 112
∂F
dy F0
= − ∂x = − x0
dx ∂F Fy
∂y
V½ dö 8: T¼m ¤o h m h m sè ©n y = f (x) x¡c ành bði ph÷ìng

tr¼nh
x3 + y 3 = 6xy
2.2. Vi ph¥n h m 2 bi¸n
a) T½nh kh£ vi

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 18 / 112
ành ngh¾a 1: H m sè f (x; y) ÷ñc gåi l kh£ vi t¤i iºm
M0 (x0 , y0 ) n¸u ta câ biºu di¹n
f (x, y) − f (x0 , y0 ) = fx0 (x0 , y0 )∆x + fy0 (x0 , y0 )∆y
+ ε1 ∆x + ε2 ∆y
trong â ε1, ε2 → 0 khi (∆x, ∆y) → (0, 0).

Chó þ
N¸u h m sè f (x; y) kh£ vi t¤i iºm (x0, y0) th¼ tçn t¤i c¡c ¤o h m
ri¶ng c§p mët fx0 (x0, y0) v fy0 (x0, y0). Tuy nhi¶n i·u ng÷ñc l¤i l
khæng óng.

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 19 / 112
ành lþ: Gi£ sû h m sè f (x; y) tçn t¤i c¡c ¤o h m ri¶ng c§p mët fx0
v fy0 trong l¥n cªn cõa iºm (x0 , y0 ) çng thíi chóng li¶n töc t¤i
(x0 , y0 ). Khi â f (x; y) kh£ vi t¤i (x0 , y0 ).
b) Vi ph¥n
ành ngh¾a 2: Cho h m sè z = f (x; y) kh£ vi t¤i iºm M (x; y). Ta
gåi vi ph¥n to n ph¦n (c§p 1) cõa f (x; y) l biºu thùc
dz = fx0 (x, y)dx + fy0 (x, y)dy

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 20 / 112
V½ dö 3: Cho h m sè
z = x2 + 3xy − y 2
t¼m vi ph¥n dz ?
c) Vi ph¥n to n ph¦n c§p cao
ành ngh¾a 3: Cho h m sè f (x; y) câ vi ph¥n to n ph¦n c§p mët l
dz = fx0 (x, y)dx + fy0 (x, y)dy
Vi ph¥n to n ph¦n c§p 2 cõa z = f (x, y) ÷ñc kþ

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 21 / 112
hi»u v ành ngh¾a bði
d2 z = d(dz)
00 00 00
= zxx dx2 + 2zxy dxdy + zyy dy 2
V½ dö 4: T¼m vi ph¥n to n ph¦n c§p 2 cõa h m sè

z = x2 ln(x + y)
Cæng thùc t½nh g¦n óng

f (x0 + ∆x, y0 + ∆y) ≈ f (x0 , y0 ) + fx0 (x0 , y0 )∆x
+ fy0 (x0 , y0 )∆y

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 22 / 112
V½ dö 5: T½nh g¦n óng gi¡ trà biºu thùc
1, 02
arctan
0, 95

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 23 / 112
B i 3. Cüc trà h m 2 bi¸n
3.1. Khai triºn Taylor

ành lþ: Gi£ sû h m sè z = f (x, y) kh£ vi ¸n c§p (n + 1) trong l¥n
cªn cõa iºm M0(x0; y0). Khi â ta câ cæng thùc khai triºn
1 2
f (x; y) = f (x0 , y0 ) + df (x0 , y0 ) + d f (x0 , y0 ) + ...
2!
1 n 1
+ d f (x0 , y0 ) + dn+1 f (x, y)
n! (n + 1)!

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 24 / 112
trong â x (t÷ìng ùng y) l gi¡ trà n o â n¬m giúa x v x0 (t÷ìng
ùng y v y0).
°c bi»t: khi M0(x0; y0) = O(0; 0) th¼ khai triºn Taylor cán gåi l
khai triºn Maclaurin.
3.2. Cüc trà h m 2 bi¸n
ành ngh¾a 1:
H m z = f (x, y) gåi l ¤t cüc ¤i t¤i M0(x0, y0), n¸u
f (x, y) ≤ f (x0 , y0 )

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 25 / 112
vîi måi iºm M (x, y) n¬m trong l¥n cªn n o â cõa M0(x0, y0). Khi
â ta nâi f (x0, y0) l gi¡ trà cüc ¤i.
H m z = f (x, y) gåi l ¤t cüc tiºu t¤i M0 (x0 , y0 ), n¸u
f (x, y) ≥ f (x0 , y0 )
vîi måi iºm M (x, y) n¬m trong l¥n cªn n o â cõa M0(x0, y0). Khi
â ta nâi f (x0, y0) l gi¡ trà cüc tiºu.
Cüc ¤i v cüc tiºu ÷ñc gåi chung l cüc trà.

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 26 / 112
ành lþ 1: (K c¦n) Gi£ sû h m sè f (x; y) ¤t cüc trà t¤i
M0 (x0 , y0 ) v tçn t¤i c¡c ¤o h m ri¶ng c§p mët t¤i M0. Khi â
fx0 (x0 , y0 ) = 0

fy0 (x0 , y0 ) = 0
Chó þ
iºm M0(x0, y0) ÷ñc gåi l iºm tîi h¤n (hay iºm døng) cõa h m
f (x, y) n¸u fx0 (x0 , y0 ) = 0 v fy0 (x0 , y0 ) = 0, ho°c n¸u fx0 ho°c fy0
khæng x¡c ành t¤i iºm M0.

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 27 / 112
Nhªn x²t
Gi£ sû iºm M0(x0, y0) l iºm tîi h¤n cõa h m sè z = f (x; y), thäa
m¢n fx0 (x0, y0) = 0 v fy0 (x0, y0) = 0. Khi â
N¸u d2 z(x0 ; y0 ) > 0 th¼ iºm M0 l iºm cüc tiºu.
N¸u d2 z(x0 ; y0 ) < 0 th¼ iºm M0 l iºm cüc ¤i.
ành lþ 2: (K õ) X²t d§u biºu thùc d2z(x0; y0) (câ thº dòng
ph÷ìng ph¡p Lagrange ho°c ph÷ìng ph¡p Jacobi). Ta °t
00 00 00
A = fxx (x0 , y0 ), B = fxy (x0 , y0 ), C = fyy (x0 , y0 )

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 28 / 112
∆ = B 2 − AC
Khi â
(i) N¸u ∆ < 0 v A > 0, th¼ M0(x0, y0) l iºm cüc tiºu.
(ii) N¸u ∆ < 0 v A < 0, th¼ M0(x0, y0) l iºm cüc ¤i.
(iii) N¸u ∆ > 0, th¼ M0(x0, y0) khæng ph£i l iºm cüc trà.
Chó þ
Trong ành lþ K õ, n¸u ∆ = 0 x£y ra th¼ ta ch÷a câ k¸t luªn g¼ v·
iºm M0(x0, y0). Trong nëi dung ch÷ìng tr¼nh håc, ta bä qua khæng
x²t tr÷íng hñp n y.

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 29 / 112
V½ dö 1: T¼m cüc trà c¡c h m sè sau
1. z = x4 + y 4 − 4xy + 1 (xy 6= 0)
2. z = x3 + 2y 3 − 3x − 6y
3. z = x + y − xey
4. z = 4(x − y) − x2 − y 2
5. z = x4 + y 4 − 2x2 − 2y 2 + 4xy, (xy 6= 0)
6. z = x3 + y 3 − 15xy, (xy 6= 0)
3.3. Cüc trà câ i·u ki»n

B i to¡n: T¼m cüc trà h m sè z = f (x; y) thäa m¢n i·u ki»n
ϕ(x; y) = 0 (∗)

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 30 / 112
Ph÷ìng ph¡p gi£i: Ta câ 2 c¡ch th÷íng dòng
C¡ch 1: N¸u tø i·u ki»n (∗) ta gi£i ÷ñc y = y(x) (ho°c
x = x(y)), thay v o h m f (x; y), ta ÷a b i to¡n v· t¼m cüc trà cõa
h m mët bi¸n.
C¡ch 2: (Ph÷ìng ph¡p nh¥n tû Lagrange)
- Lªp h m bê trñ: F (x; y) = f (x; y) + λϕ(x; y), λ ∈ R gåi l nh¥n
tû Lagrange.
- Gi£i h» ph÷ìng tr¼nh

Fx0 = 0
Fy0 = 0
ϕ(x; y) = 0


h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 31 / 112
Gi£ sû ta t¼m ÷ñc nghi»m x = x0, y = y0, λ = λ0.
- X²t d§u d2F (x0; y0):
+ N¸u d2F (x0; y0) < 0 th¼ iºm M0(x0; y0) l iºm cüc ¤i thäa
m¢n i·u ki»n ¢ cho.
+ N¸u d2F (x0; y0) > 0 th¼ iºm M0(x0; y0) l iºm cüc tiºu thäa
m¢n i·u ki»n ¢ cho.
V½ dö 2: T¼m cüc trà câ i·u ki»n c¡c h m sè sau

1. z = x + 2y, k x2 + y 2 = 5
2. z = xy, k x + y = 1
x y
3. z = x2 + y 2 , k + = 1
2 3
1 1 1 1 1
4. z = + , k 2 + 2 = 2 (a > 0)
x y x y a
h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 32 / 112
3.4. Ùng döng cüc trà câ i·u ki»n
B i to¡n: T¼m GTLN, GTNN cõa h m sè z = f (x; y) tr¶n mi·n
âng bà ch°n D?
Ph÷ìng ph¡p gi£i:
- B÷îc 1: T¼m c¡c iºm tîi h¤n cõa h m z = f (x; y) trong mi·n D
(khæng l§y tr¶n bi¶n). T½nh gi¡ trà cõa f (x; y) t¤i c¡c iºm â.
- B÷îc 2: X²t tr¶n bi¶n cõa D. Gi£ sû bi¶n cõa D câ ph÷ìng tr¼nh
ϕ(x; y) = 0 (∗)
Ta t¼m cüc trà cõa h m z = f (x; y) vîi i·u ki»n (∗) (ta ch¿ c¦n t¼m
iºm tîi h¤n cõa h m bê trñ v t½nh gi¡ trà cõa f (x; y) t¤i c¡c iºm
â).
- B÷îc 3: So s¡nh c¡c k¸t qu£ cõa b÷îc 1 v b÷îc 2 ⇒ GTLN,
GTNN.
h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 33 / 112
V½ dö 3: T¼m GTLN, GTNN cõa c¡c h m sè sau trong mi·n ¢ ch¿ ra
1. z = x2 + y 2 − 2x − y, D = {x ≥ 0, y ≥ 0, x + y ≤ 2}
2. z = x2 + y 2 − xy + x + y, D = {x = 0, y = x, x + y = −3}
3. z = x2 − xy + y 2 , D = {|x| + |y| ≤ 1}
4. z = x3 + y 3 − 3xy, D = {0 ≤ x ≤ 2, −1 ≤ y ≤ 2}
5. z = x2 − y 2 , D = {x2 + y 2 ≤ 4}
6. z = x2 y, D = {x2 + y 2 ≤ 1}

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 34 / 112
B i 1. T½ch ph¥n k²p (bëi 2)
1.1. B i to¡n mð ¦u (thº t½ch khèi trö cong)

B i to¡n: Trong h» tåa ë Oxyz, cho vªt thº h¼nh trö V câ ÷íng
sinh song song vîi Oz , ¡y d÷îi l mi·n ph¯ng D ⊂ Oxy, ¡y tr¶n l
m°t cong S câ ph÷ìng tr¼nh z = f (x; y), trong â z = f (x; y) li¶n
töc tr¶n D. Ta c¦n t½nh thº t½ch khèi trö V ?
• º t½nh thº t½ch khèi trö V , ta chia mi·n D th nh n ph¦n tòy þ
khæng d¨m l¶n nhau, di»n t½ch méi ph¦n l ∆Si, i = 1, n.
• Trong méi mi·n con ∆Si , ta chån tòy þ iºm Mi (xi ; yi ).
n
• Lªp têng:
X
f (xi ; yi ).∆Si
i=1

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 35 / 112
H¼nh: Vªt thº h¼nh trö V

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 36 / 112
H¼nh: ∆Vi ' f (xi ; yi ).∆Si

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 37 / 112
n
H¼nh: V '
P
f (xi ; yi ).∆Si
i=1

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 38 / 112
• Cho n → ∞ sao cho max{∆Si : 1 ≤ i ≤ n} → 0. N¸u têng tr¶n
tçn t¤i giîi h¤n húu h¤n khæng phö thuëc v o c¡ch chia mi·n D v
c¡ch chån iºm Mi, th¼ giîi h¤n â ch½nh b¬ng thº t½ch vªt thº V v
gåi l t½ch ph¥n k²p cõa h m f (x; y) tr¶n mi·n ph¯ng D.
Ta kþ hi»u ZZ
V = f (x; y)dS
D
Chó þ
Ta chån c¡ch chia mi·n D bði c¡c ÷íng th¯ng song song vîi c¡c
tröc tåa ë. Khi â
∆S = ∆x.∆y ⇒ dS = dx.dy

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 39 / 112
Khi â, t½ch ph¥n k²p cõa h m f (x; y) tr¶n mi·n ph¯ng D câ d¤ng
ZZ
f (x; y)dxdy
D
1.2. Mët sè t½nh ch§t cì b£n cõa t½ch ph¥n k²p

ZZ
(1) dxdy = di»n t½ch mi·n D
ZDZ ZZ
(2) C.f (x; y)dxdy = C f (x; y)dxdy , vîi C l h¬ng sè.
D D

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 40 / 112
(3)
ZZ ZZ ZZ
[f (x; y) ± g(x; y)] dxdy = f (x; y)dxdy ± g(x; y)dxdy
D D D
(4) N¸u D = D1 ∪ D2 v D1 ∩ D2 = ∅, th¼
ZZ ZZ ZZ
f (x; y)dxdy = f (x; y)dxdy + f (x; y)dxdy
D D1 D2
1.3. C¡ch t½nh t½ch ph¥n k²p

Ph÷ìng ph¡p chung â l ÷a t½ch ph¥n k²p v· hai t½ch ph¥n ìn li¶n
ti¸p. Cö thº:

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 41 / 112
a) N¸u D l mi·n h¼nh chú nhªt: D = {a ≤ x ≤ b, c ≤ y ≤ d}, th¼
ZZ Z b Z d Z d Z b
f (x; y)dxdy = dx f (x; y)dy = dy f (x; y)dx
a c c a
D
V½ dö 1: T½nh t½ch ph¥n

ZZ
dxdy
I=
(1 + x + y)2
D
vîi D = {1 ≤ x ≤ 2, 1 ≤ y ≤ 3}

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 42 / 112
b) N¸u D l mi·n h¼nh thang cong câ d¤ng
D = {a ≤ x ≤ b, y1 (x) ≤ y ≤ y2 (x)}
th¼
ZZ Z b Z y2 (x)
f (x; y)dxdy = dx f (x; y)dy
a y1 (x)
D
c) N¸u D l mi·n h¼nh thang cong câ d¤ng

D = {c ≤ y ≤ d, x1 (y) ≤ x ≤ x2 (y)}
th¼
ZZ Z d Z x2 (y)
f (x; y)dxdy = dy f (x; y)dx
c x1 (y)
D

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 43 / 112
ZZ
I= (x − y)dxdy
D
vîi D l mi·n giîi h¤n bði c¡c ÷íng: y = 2 − x2, y = 2x − 1.
V½ dö 3: H¢y êi thù tü c¡ch t½nh t½ch ph¥n trong VD2.

1.4. êi bi¸n trong t½ch ph¥n k²p
a) Cæng thùc êi bi¸n têng qu¡t

Trong h» tåa ë Descartes Oxy cho t½ch ph¥n
h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 44 / 112
ZZ
I= f (x; y)dxdy
D
Gi£ sû cæng thùc êi h» tåa ë tø h» tåa ë Descartes Oxy sang h»

tåa ë mîi O0uv cho bði

x = x(u; v)
y = y(u; v)
ành thùc Jacobi cõa ph²p bi¸n êi tåa ë tr¶n l

x0u x0v
J= 6= 0
yu0 yv0

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 45 / 112
H¼nh: Jacobi (1804 - 1851)
Khi â, cæng thùc êi bi¸n têng qu¡t trong t½ch ph¥n k²p l
ZZ ZZ
f (x; y)dxdy = f (x(u; v); y(u; v)) |J| dudv
D D0

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 46 / 112
Trong â: D0 l mi·n D trong h» tåa ë mîi O0uv.
b) êi bi¸n trong h» tåa ë cüc
Cho t½ch ph¥n k²p trong h» tåa ë Descartes
ZZ
I= f (x; y)dxdy
D
Chuyºn sang h» tåa ë cüc bði ph²p bi¸n êi tåa ë

x = r cos ϕ
y = r sin ϕ
Chó þ: i·u ki»n cho c¡c bi¸n mîi r, ϕ l

r ≥ 0, 0 ≤ ϕ ≤ 2π ho°c −π ≤ϕ≤π
h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 47 / 112
H¼nh: H» tåa ë cüc
ành thùc Jacobi cõa ph²p bi¸n êi sang tåa ë cüc l
x0r x0ϕ
J= =r
yr0 yϕ0

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 48 / 112
Vªy ZZ ZZ
f (x; y)dxdy = f (r cos ϕ; r sin ϕ) rdrdϕ
D D0
N¸u mi·n D0 x¡c ành bði

D0 = {ϕ1 ≤ ϕ ≤ ϕ2 , r(ϕ1 ) ≤ r ≤ r(ϕ2 )}
th¼
ZZ Z ϕ2 Z r(ϕ2 )
f (x; y)dxdy = dϕ f (r cos ϕ; r sin ϕ) rdr
ϕ1 r(ϕ1 )
D

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 49 / 112
V½ dö 4: Chuyºn v· tåa ë cüc t½nh c¡c t½ch ph¥n sau
ZZ p
1) I = x2 + y 2 dxdy , vîi D l mi·n ph¦n t÷ thù nh§t cõa h¼nh
D
trán: x2 + y2 ≤ a2.
ZZ p
2) I = x2 + y 2 dxdy , vîi D l mi·n x¡c ành bði c¡c i·u
D
ki»n: {x2 + y2 − 2y ≥ 0, x2 + y2 − 1 ≤ 0, x ≥ 0, y ≥ 0}.
x2 y 2
ZZ
3) I = xydxdy , vîi D l h¼nh elip: a2
+ 2 ≤1
b
D

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 50 / 112
B i tªp
B i 1. T½nh
ZZ
c¡c t½ch ph¥n sau
1) I = xy 2 dxdy , vîi D l mi·n x¡c ành bði c¡c ÷íng: y = x,
D
y = 2 − x2 , x ≥ 0.
ZZ
2) I = (x + 2y)dxdy , vîi D l mi·n x¡c ành bði c¡c ÷íng:
D
y = x, y = 2x, x = 2, x = 3.
ZZ
3) I = ydxdy , vîi D l mi·n x¡c ành bði c¡c ÷íng: y = x − 4,
D
y 2 = 2x.

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 51 / 112
ZZ
4) I = xydxdy , vîi D l mi·n tam gi¡c ABC vîi: A(1; −1),
D
B(1; 3), C(4; 0).
ZZ
5) I = (3 + y)dxdy , vîi D l mi·n h¼nh trán t¥m O(0; 0) b¡n k½nh
D
b¬ng 1.
B i 2. êi thù tü l§y t½ch ph¥n trong c¡c t½ch ph¥n sau
Z 1 Z 2−y
1) I = dy
√
f (x; y)dx
0 y
√
Z 1 Z y
2) I = dy f (x; y)dx
0 y

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 52 / 112
Z 1 Z 2√1−y2
3) I = dy √ f (x; y)dx
−1 −2 1−y 2
B i 3. ZChuyºn
Z
v· tåa ë cüc t½nh c¡c t½ch ph¥n sau
1) I = xy 2 dxdy , vîi D = {x2 + y2 ≤ 1, x ≤ 0, y ≥ 0}.
D
ZZ
dxdy
2) I = p , vîi D = {(x − 1)2 + y2 = 1, y ≥ 0}.
4 − x2 − y2
D
ZZ
3) I = xdxdy , vîi D = {(x − 2)2 + y2 ≤ 1, y ≥ 0}.
D

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 53 / 112
ZZ r
x2 y 2

x2 y 2
4) I = 1 − 2 − 2 dxdy ,
a b
vîi D = a2
+ 2 ≤ 1, x ≤ 0
b
.
D
ZZ p
5) I = 4 − x2 − y 2 dxdy ,
D
vîi D = {x2 + (y − 1)2 = 1, x ≤ 0, y ≤ 0}.

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 54 / 112
B i 2. T½ch ph¥n bëi 3
2.1. ành ngh¾a t½ch ph¥n bëi 3

Cho h m sè f (x; y; z) x¡c ành trong mi·n âng giîi nëi V ⊂ Oxyz .
• Ta chia V th nh n ph¦n tòy þ khæng d¨m l¶n nhau, thº t½ch méi
ph¦n l ∆Vi, i = 1, n.
• Trong méi ph¦n con ∆Vi , ta chån tòy þ iºm Mi (xi ; yi ; zi ).
n
• Lªp têng:
X
f (xi ; yi ; zi ).∆Vi
i=1
• Cho n → ∞ sao cho max{∆Vi : 1 ≤ i ≤ n} → 0. N¸u têng tr¶n
tçn t¤i giîi h¤n húu h¤n khæng phö thuëc v o c¡ch chia mi·n V v

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 55 / 112
c¡ch chån iºm Mi, th¼ giîi h¤n â ÷ñc gåi l t½ch ph¥n bëi 3 cõa
h m f (x; y; z) tr¶n mi·n V v kþ hi»u l
ZZZ
f (x; y; z)dV
V
Chó þ
Ta chån c¡ch chia mi·n D bði c¡c m°t ph¯ng song song vîi c¡c m°t
ph¯ng tåa ë. Khi â
∆V = ∆x.∆y.∆z ⇒ dV = dx.dy.dz

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 56 / 112
Khi â, t½ch ph¥n bëi 3 cõa h m f (x; y; z) tr¶n mi·n V câ d¤ng
ZZZ
f (x; y; z)dxdydz
V
2.2. Mët sè t½nh ch§t cì b£n cõa t½ch ph¥n bëi 3

T÷ìng tü nh÷ èi vîi t½ch ph¥n k²p.
2.3. C¡ch t½nh t½ch ph¥n bëi 3
Ph÷ìng ph¡p chung l ÷a t½ch ph¥n bëi 3 v· ba t½ch ph¥n ìn li¶n
ti¸p. Cö thº:

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 57 / 112
Gi£ sû mi·n V câ d¤ng h¼nh trö vîi ÷íng sinh song song vîi Oz ,
m°t d÷îi câ ph÷ìng tr¼nh z = z1(x; y), m°t tr¶n câ ph÷ìng tr¼nh
z = z2 (x; y). Gåi D l h¼nh chi¸u cõa V l¶n Oxy . Khi â
ZZZ ZZ Z z2 (x;y)
f (x; y; z)dxdydz = dxdy f (x; y; z)dz
z1 (x;y)
V D

ZZZ
dxdydz
I=
(1 + x + y + z)3
V
vîi V l mi·n giîi h¤n bði c¡c m°t: x = y = z = 0, x + y + z = 1.

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 58 / 112
ZZZ
I= zdxdydz
V
vîi V .
n p o
= z= R 2 − x2 − y 2 , z = 0

ZZZ
I= zdxdydz
V
1
vîi V .
n p o
= 0 ≤ x ≤ , x ≤ y ≤ 2x, 0 ≤ z ≤ 1 − x2 − y 2
2

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 59 / 112
2.4. êi bi¸n trong t½ch ph¥n bëi 3
a) Cæng thùc êi bi¸n têng qu¡t

Trong h» tåa ë Descartes Oxyz cho t½ch ph¥n
ZZZ
I= f (x; y; z)dxdydz
V
Gi£ sû cæng thùc êi h» tåa ë tø h» tåa ë Descartes Oxyz sang h»

tåa ë mîi O0uvw cho bði

x = x(u; v; w)
y = y(u; v; w)
z = z(u; v; w)


h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 60 / 112
x0u x0v x0w
J= yu0 yv0 yw
0
6= 0
0 0
zu zv zw 0
Khi â, cæng thùc êi bi¸n têng qu¡t trong t½ch ph¥n bëi 3 l
ZZZ ZZZ
f (x; y; z)dxdydz = f (x(u; v; w); y(u; v; w); z(u; v; w)) |J| dudvdw
V V 0
Trong â: V 0 l mi·n V trong h» tåa ë mîi O0uvw.

b) êi bi¸n trong h» tåa ë trö

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 61 / 112
ZZZ
V
H¼nh: H» tåa ë trö

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 62 / 112
Gåi M (x; y; z) v M 0 l h¼nh chi¸u
vuænggâc cõa M xuèng Oxy . Ta
−−→0 −−→
°t: r = OM (r ≥ 0), ϕ = − →
Ox, OM 0 (0 ≤ ϕ ≤ 2π ).
\
Ph²p êi bi¸n trong h» tåa ë trö cho bði


x = r cos ϕ
y = r sin ϕ
z=z


x0r x0ϕ x0z
J= yr0 yϕ0 yz0 =r
zr0 zϕ0 zz0

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 63 / 112
Khi â
ZZZ ZZZ
f (x; y; z)dxdydz = f (r cos ϕ; r sin ϕ; z) rdrdϕdz
V V0
V½ dö 4: T½nh thº t½ch vªt thº giîi h¤n bði c¡c m°t: z = x2 + y 2 ,
p
z = 2.

ZZZ p
I= z x2 + y 2 dxdydz
V
vîi V = x2 + y 2 = 2y, z = 0, z = a > 0 .


h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 64 / 112
c) êi bi¸n trong h» tåa ë c¦u
ZZZ
V
Gåi M (x; y; z) v M 0 l h¼nh chi¸u

vuæng gâc
cõa M xuèng Oxy .
−−→ −→ −−→0
Ta °t: r = OM (r ≥ 0), ϕ = Ox, OM (0 ≤ ϕ ≤ 2π),
\

−
→ −−→
θ=
\
Oz, OM (0 ≤ θ ≤ π).

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 65 / 112
H¼nh: H» tåa ë c¦u
Ph²p êi bi¸n trong h» tåa ë c¦u cho bði


x = r cos ϕ sin θ
y = r sin ϕ sin θ
z = r cos θ


h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 66 / 112
x0r x0ϕ x0θ
J= yr0 yϕ0 yθ0 = r2 sin θ
zr0 zϕ0 zθ0
Khi â
ZZZ ZZZ
f (x; y; z)dxdydz = f (r cos ϕ sin θ; r sin ϕ sin θ; r cos θ) r2 sin θdrdϕdθ
V V0
V½ dö 6: T½nh t½ch ph¥n I =

ZZZ
x2 dxdydz
V
vîi V = x2 + y 2 + z 2 ≤ R 2 .


h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 67 / 112
B i tªp
B i 1. ZT½nh
ZZ
c¡c t½ch ph¥n sau
1) I = (1 − x − y − z)dxdydz
V
vîi V = {x ≥ 0, y ≥ 0, z ≥ 0, x + y + z ≤ 1}.
ZZZ
2) I = (x2 + y 2 + z 2 )dxdydz
V
x y z
vîi .
n o
V = x ≥ 0, y ≥ 0, z ≥ 0, + + ≤ 1
a b c
ZZZ
3) I = 2xdxdydz
V
vîi V = x ≥ 0, y ≥ 0, x2 + y 2 ≤ z ≤ 4 .
h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 68 / 112
ZZZ
4) I = ydxdydz , vîi V = y + z = 1, z = 0, y = x2 .

V
ZZZ
dxdydz
5) I = p
x2 + y 2 + z 2
V
vîi V = x2 + y 2 + z 2 = 1, x2 + y 2 + z 2 = 4, z ≥ 0 .
x2 y 2 z 2
ZZZ
6) I = zdxdydz , vîi V =
4
+
9
+
16
≤1 .
V
ZZZ
7) I = (x2 + y 2 )dxdydz , vîi V = x2 + y 2 + z 2 ≤ R2 , z ≥ 0 .


h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 69 / 112
ZZZ
z
8) I = p dxdydz
x2 + y 2
V
vîi V = x2 + y 2 ≤ 2az, x2 + y 2 + z 2 ≤ 3a2 .
ZZZ p
9) I = x2 + y 2 dxdydz , vîi V = x2 + y 2 = z 2 , z = 1 .

B i 2. T½nh thº t½ch cõa vªt thº giîi h¤n bði c¡c m°t
x2 y 2 z 2

1) Elipxoid V =
a2
+ 2 + 2 =1
b c
2) Tù di»n V = {x + 2y + z = 2, x = 2y, x = 0, z = 0}.

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 70 / 112
B i 1. T½ch ph¥n ÷íng lo¤i I
1.1. Kh¡i ni»m t½ch ph¥n ÷íng lo¤i I
ành ngh¾a: Trong m°t ph¯ng tåa ë (Oxy) cho cung ÷íng cong
f v f (x; y) l h m sè x¡c ành tr¶n AB
AB f.
H¼nh: Cung ÷íng cong AB

g

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 71 / 112
• Ta chia AB
f th nh n cung nhä khæng d¨m l¶n nhau bði c¡c iºm
chia: A0 ≡ A, A1, ..., An ≡ B . Tr¶n méi cung nhä A^i−1 Ai ta chån
tòy þ iºm Mi(xi; yi) (i = 1, n). Gåi ë d i cung A^
i−1 Ai l ∆Si .
n
• Lªp têng
X
f (xi ; yi )∆Si
i=1
• Cho n → ∞ sao cho max{∆Si : 1 ≤ i ≤ n} → 0. N¸u têng tr¶n
tçn t¤i giîi h¤n húu h¤n khæng phö thuëc v o c¡ch chia cung ÷íng
cong AB
f v c¡ch chån iºm Mi , th¼ giîi h¤n â gåi l t½ch ph¥n
÷íng lo¤i I cõa h m f (x; y) tr¶n cung AB
f . Ta kþ hi»u
Z n
X
f (x; y)dS = lim f (xi ; yi )∆Si
n→∞
i=1
AB
g

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 72 / 112
N¸u cung ÷íng cong AB
f l kh²p k½n th¼ ta cán vi¸t
I
f (x; y)dS
AB
g
1.2. T½nh ch§t t½ch ph¥n ÷íng lo¤i I

T½ch ph¥n ÷íng lo¤i I câ c¡c t½nh ch§t t÷ìng tü nh÷ t½ch ph¥n x¡c
ành.
ë d i cung ÷íng cong ABf cho bði cæng thùc
Z
S= dS
AB
g

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 73 / 112
T½ch ph¥n ÷íng lo¤i I khæng phö thuëc v o h÷îng tr¶n cung
÷íng cong AB
f . Ngh¾a l
Z Z
f (x; y)dS = f (x; y)dS
AB
g BA
g
1.3. C¡ch t½nh t½ch ph¥n ÷íng lo¤i I

a) N¸u cungp÷íng cong AB f câ ph÷ìng tr¼nh y = y(x), a ≤ x ≤ b,
th¼: dS = 1 + [y0(x)]2dx
Do â Z Z b p
f (x; y)dS = f (x; y(x)) 1 + [y 0 (x)]2 dx
a
AB
g

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 74 / 112
b) N¸u cung ÷íng cong AB f câ ph÷ìng tr¼nh tham sè x = x(t),
y = y(t), t1 ≤ t ≤ t2 , th¼: dS = [x0 (t)]2 + [y 0 (t)]2 dt
p
Do â
Z Z t2 p
f (x; y)dS = f (x(t); y(t)) [x0 (t)]2 + [y 0 (t)]2 dt
t1
AB
g
V½ dö: T½nh c¡c t½ch ph¥n sau

Z
1) I = (x − y)dS , vîi L l o¤n th¯ng AB câ A(0; 0) v B(3; 4).
L

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 75 / 112
Z
2) I = xydS ,
vîi L l bi¶n cõa h¼nh chú nhªt ABCD câ A(0; 0),
L
B(4; 0), C(4; 2), B(0; 2).
Z p
3) I = 2ydS , vîi L l ÷íng cong câ ph÷ìng tr¼nh tham sè
L

x=t
2 (0 ≤ t ≤ 1)
y = t2

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 76 / 112
B i 2. T½ch ph¥n ÷íng lo¤i II
2.1. Kh¡i ni»m t½ch ph¥n ÷íng lo¤i II
ành ngh¾a: Trong m°t ph¯ng tåa ë (Oxy) cho cung ÷íng cong
f (ành h÷îng) v P (x; y), Q(x; y) l c¡c h m sè x¡c ành tr¶n
AB
f.
AB
H¼nh: Cung ÷íng cong ành h÷îng AB

g

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 77 / 112
• Ta chia AB
f th nh n cung nhä khæng d¨m l¶n nhau bði c¡c iºm
chia: A0 ≡ A, A1, ..., An ≡ B . Tr¶n méi cung nhä A^ i−1 Ai ta chån
tòy þ iºm Mi(xi; yi) (i = 1, n). Gåi h¼nh chi¸u cõa vectì − −−−→
Ai−1 Ai l¶n
2 tröc tåa ë l ∆xi v ∆yi.
n
• Lªp têng
X
[P (xi ; yi )∆xi + Q(xi ; yi )∆yi ]
i=1
• Cho n → ∞ sao cho max{∆xi, ∆yi : 1 ≤ i ≤ n} → 0. N¸u têng
tr¶n tçn t¤i giîi h¤n húu h¤n khæng phö thuëc v o c¡ch chia cung
÷íng cong AB f v c¡ch chån iºm Mi , th¼ giîi h¤n â gåi l t½ch
ph¥n ÷íng lo¤i II cõa c¡c h m P (x; y) v Q(x; y) dåc theo cung
÷íng cong AB f . Ta kþ hi»u
Z n
X
P (x; y)dx + Q(x; y)dy = lim [P (xi ; yi )∆xi + Q(xi ; yi )∆yi ]
n→∞
i=1
AB
g

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 78 / 112
N¸u cung ÷íng cong AB
f l kh²p k½n th¼ ta cán vi¸t
I
P (x; y)dx + Q(x; y)dy
AB
g
2.2. T½nh ch§t t½ch ph¥n ÷íng lo¤i II

T½ch ph¥n ÷íng lo¤i II câ c¡c t½nh ch§t t÷ìng tü nh÷ t½ch ph¥n
x¡c ành.
T½ch ph¥n ÷íng lo¤i II phö thuëc v o h÷îng tr¶n ÷íng cong l§y
t½ch ph¥n. Cö thº
Z Z
P (x; y)dx + Q(x; y)dy = − P (x; y)dx + Q(x; y)dy
AB
g BA
g

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 79 / 112
Quy ÷îc
N¸u ÷íng cong l§y t½ch ph¥n l âng k½n th¼ ta quy ÷îc chi·u d÷ìng
tr¶n ÷íng cong l chi·u m khi i theo chi·u â mi·n giîi h¤n bði
÷íng cong n¬m b¶n tay tr¡i.
2.3. C¡ch t½nh t½ch ph¥n ÷íng lo¤i II
a) N¸u cung ÷íng cong AB f câ ph÷ìng tr¼nh y = y(x), x : a → b, th¼
Z Z b
P (x; y)dx + Q(x; y)dy = P (x; y(x))dx + Q(x; y(x))dy(x)
a
AB
g
b) N¸u cung ÷íng cong AB f câ ph÷ìng tr¼nh tham sè x = x(t),

y = y(t), t : t1 → t2 , th¼

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 80 / 112
Z
P (x; y)dx + Q(x; y)dy =
AB
g
Z t2
= P (x(t); y(t))dx(t) + Q(x(t); y(t))dy(t)
t1
V½ dö: T½nh c¡c t½ch ph¥n sau

I
1) I = y2dx − x2dy, vîi L l ÷íng trán b¡n k½nh 1 l§y theo
L
chi·u d÷ìng v câ
a) t¥m (0; 0) b) t¥m (1; 1)

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 81 / 112
Z
2) I = xydx + (y − x)dy , vîi L l ÷íng cong i tø A(0; 0) ¸n
L
B(1; 1) câ ph÷ìng tr¼nh l
a) y = x2 b) x = y2 c) y = x3
Z
3) I = −y2xdx + x2ydy, vîi L l ÷íng cong câ ph÷ìng tr¼nh
L
tham sè
√
x = √ cos t π
, t: 0 →
y = sin t 2
Z
4) I = ydx − (y + x2)dy, vîi L l ÷íng parabol y = 2x − x2,
L
ph¦n n¬m tr¶n tröc Ox, l§y theo chi·u kim çng hç.

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 82 / 112
2.4. Cæng thùc Green
Cho D l mi·n li¶n thæng bà ch°n câ bi¶n l ÷íng cong k½n L. Gi£ sû
P (x; y) v Q(x; y) câ c¡c ¤o h m ri¶ng c§p 1 li¶n töc tr¶n D. Khi â
I ZZ
∂Q ∂P
P (x; y)dx + Q(x; y)dy = − dxdy
∂x ∂y
L D
ð ¥y L l§y theo chi·u d÷ìng.
V½ dö: Sû döng cæng thùc Green, t½nh t½ch ph¥n sau

I
I= −x2 ydx + xy 2 dy , vîi L l ÷íng trán x2 + y2 = R2, l§y theo
L
chi·u d÷ìng.

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 83 / 112
2.5. Bèn m»nh · t÷ìng ÷ìng
ành lþ: Gi£ sû c¡c h m sè P (x; y) v Q(x; y) còng c¡c ¤o h m
ri¶ng c§p 1 cõa chóng li¶n töc trong mi·n ìn li¶n D. Khi â 4 m»nh
· sau l t÷ìng ÷ìng:
∂Q ∂P
(1) ∂x
=
∂y
vîi måi (x; y) ∈ D.
I
(2) P (x; y)dx + Q(x; y)dy = 0, vîi L ⊂ D.
L
Z
(3) P (x; y)dx + Q(x; y)dy , vîi AB
f ⊂ D, ch¿ phö thuëc v o 2
AB
g
iºm A, B m khæng phö thuëc v o ÷íng cong nèi A vîi B .

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 84 / 112
(4) Biºu thùc P (x; y)dx + Q(x; y)dy l vi ph¥n to n ph¦n cõa h m
sè u(x; y) n o â trong mi·n D. Ngh¾a l
du = P (x; y)dx + Q(x; y)dy , ∀(x; y) ∈ D
H m u(x; y) ÷ñc x¡c ành bði cæng thùc

Z x Z y
u(x; y) = P (x; y0 )dx + Q(x; y)dy + C
Zx0x Z y0
y
= P (x; y)dx + Q(x0 ; y)dy + C
x0 y0
vîi (x0; y0) ∈ D.

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 85 / 112
B i tªp
B i 1. T½nh
Z
c¡c t½ch ph¥n ÷íng lo¤i 1
1) I = (x + y)dS , vîi L l bi¶n cõa tam gi¡c câ c¡c ¿nh A(1; 1),
L
B(3; 3), C(1; 5).
Z
2) I = (x2 − y 2 )dS , vîi L l ph¦n ÷íng trán: x2 + y2 = 4, x ≥ 0,
L
y ≤ 0.
Z p
3) I = x2 + y 2 dS , vîi L l ÷íng cong câ ph÷ìng tr¼nh tham sè
L

x = a(cos t + t sin t)
, t ∈ [0; 2π]
y = a(sin t − t cos t)

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 86 / 112
B i 2. ZT½nh c¡c t½ch ph¥n ÷íng lo¤i 2
1) I = (x2 − 2xy)dx + (2xy + y 2 )dy , vîi L = {y = x2 } nèi tø iºm
L
A(1; 1) ¸n B(2; 4).
I
(x + y)dx − (x − y)dy
2) I = 2
x +y 2
, vîi L = {x2 + y 2 = a2 } theo chi·u
L
d÷ìng.
Z
3) I = (ex sin y − my)dx + (ex cos y − m)dy , vîi m l h¬ng sè,
L
L = {x2 + y 2 = ax} nèi tø iºm A(a; 0) ¸n B(0; 0).

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 87 / 112
B i 1. Ph÷ìng tr¼nh vi ph¥n c§p 1
1.1. Ph÷ìng tr¼nh vi ph¥n têng qu¡t

ành ngh¾a 1: (i) Ph÷ìng tr¼nh vi ph¥n têng qu¡t câ d¤ng

F x, y, y 0 , ..., y (n) = 0.
trong â: l bi¸n ëc lªp

x
y l h m cõa bi¸n x
(ii) C§p cõa ptvp l sè bªc cao nh§t cõa ¤o h m xu§t hi»n trong
ph÷ìng tr¼nh.
(iii) H m sè y = y(x) ÷ñc gåi l nghi»m cõa ptvp n¸u thay y = y(x)

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 88 / 112
v o ptvp th¼ ph÷ìng tr¼nh thäa m¢n.
V½ dö 1: Ph÷ìng tr¼nh d÷îi ¥y l ptvp c§p 1

y 0 = xy
ành ngh¾a 2: (a) Nghi»m têng qu¡t cõa ptvp l mët hå c¡c nghi»m
cõa ptvp, nâ th÷íng câ
- d¤ng t÷íng minh: y = f (x, C) vîi C l h¬ng sè tòy þ.
- d¤ng ©n: φ(x, y, C) = 0 vîi C l h¬ng sè tòy þ.

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 89 / 112
(b) Nghi»m ri¶ng cõa ptvp l nghi»m nhªn ÷ñc tø nghi»m têng qu¡t
khi ta cè ành C = C0.
(c) Nghi»m ký dà cõa ptvp l nghi»m nh÷ng khæng thuëc hå nghi»m
têng qu¡t.
(d) N¸u nghi»m cõa ptvp thäa m¢n i·u ki»n y(x0) = y0, th¼ i·u
ki»n n y ÷ñc gåi l i·u ki»n ban ¦u cõa ph÷ìng tr¼nh.
1.2. Ph÷ìng tr¼nh vi ph¥n c§p 1
a) PTVP bi¸n sè ph¥n ly

ành ngh¾a: l ptvp c§p 1 câ d¤ng
f (x)dx = g(y)dy

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 90 / 112
Ph÷ìng ph¡p gi£i: L§y t½ch ph¥n hai v¸ cõa ph÷ìng tr¼nh
Z Z
f (x)dx = g(y)dy
V½ dö 2: Gi£i c¡c ptvp sau

dy x 2
1) dx = 2
y
2) y = xy
0
3) (1 + x)ydx + (1 − y)xdy = 0

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 91 / 112
√
4) x 1 + y2dx + y 1 + x2dy = 0,
p
y(0) = 1
5) (1 + e2x)y2dy = exdx, y(0) = 0
b) PTVP ¯ng c§p c§p 1
y
0
y =f
x

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 92 / 112
Ph÷ìng ph¡p gi£i: °t u = y/x ⇔ y = u.x, thay v o ph÷ìng tr¼nh
ta ÷ñc
u + x.u0 = f (u)
du
x = f (u) − u
dx
Tø â, ta x²t 2 tr÷íng hñp câ thº x£y ra:
- N¸u f (u) − u 6= 0 th¼ ta ÷a ph÷ìng tr¼nh v· d¤ng bi¸n sè ph¥n ly
dx du
=
x f (u) − u

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 93 / 112
- N¸u f (u) − u = 0 th¼ ph÷ìng tr¼nh câ d¤ng bi¸n sè ph¥n ly
y
y0 =
x

x + ay
1) y0 = ax −y
2) (y − x)dx + (y + x)dy = 0
3) xyy0 + x2 − 2y2 = 0

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 94 / 112
c) PTVP tuy¸n t½nh c§p 1
y 0 + p(x)y = q(x) (1)
N¸u q(x) ≡ 0, th¼ ph÷ìng tr¼nh

y 0 + p(x)y = 0 (2)
gåi l thu¦n nh§t.

B÷îc 1: Gi£i ph÷ìng tr¼nh thu¦n nh§t (2), ta thu ÷ñc nghi»m

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 95 / 112
têng qu¡t cõa (2) câ d¤ng
R
y = Ce− p(x)dx
(∗)
B÷îc 2: Gi£i ph÷ìng tr¼nh khæng thu¦n nh§t (1), sû döng p.ph¡p
bi¸n thi¶n h¬ng sè Lagrange, tø (∗) ta xem C = C(x), thay v o (1)
rót gån ta ÷ñc R
C 0 = q(x)e P (x)dx
(∗∗)
Tø (∗∗) t½ch ph¥n 2 v¸ ta t¼m ÷ñc C = C(x), sau â thay C vøa
t¼m ÷ñc trð l¤i (∗) ta thu ÷ñc nghi»m têng qu¡t cõa (1).

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 96 / 112
V½ dö 4: Gi£i c¡c PTVP sau
1) y0 + 3x2y = 6x2
2) x2y0 + xy = 1, x > 0, y(1) = 2
3) y0 + 2xy = xe−x 2
4) y0 − x 2y
+1
= (x + 1)3 , y(0) = 1/2
d) PTVP Bernoulli
y 0 + p(x)y = q(x)y α

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 97 / 112
- N¸u α = 0, α = 1, th¼ pt Bernoulli trð th nh ptvp tuy¸n t½nh c§p 1.
- N¸u α 6= 0, α 6= 1, chia 2 v¸ pt cho yα (y 6= 0) (y = 0 th¼ thay v o
pt kiºm tra trüc ti¸p), ta ÷ñc
y −α y 0 + p(x)y 1−α = q(x)
°t z = y1−α ⇒ z 0 = (1 − α)y−αy0, thay v o pt

z 0 + (1 − α)z = (1 − α)q(x)
¥y l ptvp tuy¸n t½nh c§p 1 èi vîi z .

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 98 / 112
1) y0 + x +2 1 y + (x + 1)3y2 = 0
2) y0 + xy = x3y3
3) (y ln x − 2)ydx = xdy
e) PTVP to n ph¦n
P (x, y)dx + Q(x, y)dy = 0
vîi: ∂Q/∂x = ∂P/∂y.

h University
Power - 2017
)bi¸n thüc) 99 / 112
Ph÷ìng ph¡p gi£i: Biºu thùc P dx + Qdy l vi ph¥n to n ph¦n cõa
h m sè u(x, y). Do â nghi»m têng qu¡t cõa pt câ d¤ng
Z x Z y
u(x, y) = P (x, y0 )dx + Q(x, y)dy + C
Zx0x Z y0
y
= P (x, y)dx + Q(x0 , y)dy + C
x0 y0
ð ¥y: (x0, y0) l iºm tòy þ thuëc mi·n D, vîi D l mi·n m c¡c
h m P, Q còng c¡c ¤o h m ri¶ng cõa chóng l li¶n töc.

Electric Hanoi
h University
Power m nhi·u - 2017
)bi¸n thüc) 100 / 112
1) (x + y + 1)dx + (x − y2 + 3)dy = 0
x3

2) 3x2 (1 + ln y)dx − 2y −
y
dy = 0

Electric Hanoi
h University
)bi¸n thüc) 101 / 112
B i 2. Ph÷ìng tr¼nh vi ph¥n tuy¸n t½nh c§p 2
2.1. PTVP tuy¸n t½nh c§p 2
a) ành ngh¾a
PTVP tuy¸n t½nh c§p 2 l ptvp câ d¤ng
y 00 + p(x)y 0 + q(x)y = f (x) (1)
Ph÷ìng tr¼nh thu¦n nh§t t÷ìng ùng cõa nâ l

y 00 + p(x)y 0 + q(x)y = 0 (2)

Electric Hanoi
h University
)bi¸n thüc) 102 / 112
b) T½nh ch§t
(i) N¸u y(x) l nghi»m cõa pt thu¦n nh§t (2) th¼ C.y(x) công l
nghi»m cõa (2).
(ii) N¸u y1(x), y2(x) l c¡c nghi»m cõa pt thu¦n nh§t (2), th¼
y1 (x) + y2 (x) công l nghi»m cõa (2).
(iii) N¸u y1(x), y2(x) l c¡c nghi»m ëc lªp tuy¸n t½nh cõa pt thu¦n
nh§t (2), th¼ nghi»m têng qu¡t cõa (2) l
y = C1 .y1 (x) + C2 .y2 (x)
(iv) N¸u y(x) l nghi»m têng qu¡t cõa pt (2) v y ∗ (x) l nghi»m ri¶ng

Electric Hanoi
h University
)bi¸n thüc) 103 / 112
cõa pt (1), th¼ nghi»m têng qu¡t cõa (1) l
y = y + y∗
(v) (Nguy¶n lþ chçng ch§t nghi»m)

Cho ptvp: 00 0
y + p(x)y + q(x)y = f1 (x) + f2 (x)
N¸u y1(x) l mët nghi»m ri¶ng cõa pt
y 00 + p(x)y 0 + q(x)y = f1 (x)
v n¸u y2(x) l mët nghi»m ri¶ng cõa pt

Electric Hanoi
h University
)bi¸n thüc) 104 / 112
y 00 + p(x)y 0 + q(x)y = f2 (x)
th¼: y1(x) + y2(x) l nghi»m ri¶ng cõa pt ¢ cho.
2.2. PTVP tuy¸n t½nh c§p 2 vîi h» sè h¬ng
D¤ng:
y 00 + p.y 0 + q.y = f (x) (1)
trong â p, q l c¡c h¬ng sè. Ph÷ìng tr¼nh thu¦n nh§t t÷ìng ùng l
y 00 + p.y 0 + q.y = 0 (2)

Electric Hanoi
h University
)bi¸n thüc) 105 / 112
B÷îc 1: Gi£i pt thu¦n nh§t (2). Ta câ ph÷ìng tr¼nh °c tr÷ng cõa
(2)
k 2 + p.k + q = 0
X£y ra 3 tr÷íng hñp èi vîi ∆ = p2 − 4q
TH 1: ∆>0
Gåi k1 , k2 l c¡c
nghi»m thüc ph¥n bi»t cõa pt °c tr÷ng. Khi â,
nghi»m têng qu¡t cõa (2) l
y = C1 ek1 x + C2 ek2 x

Electric Hanoi
h University
)bi¸n thüc) 106 / 112
TH 2: ∆=0
Gåi k l nghi»m k²p pt °c tr÷ng. Khi â, nghi»m têng qu¡t cõa (2)
l kx
y = (C1 + C2 x)e
TH 3: ∆<0
Ph÷ìng tr¼nh °c tr÷ng câ 2 nghi»m phùc li¶n hñp k1,2 = α ± i.β .
Khi â, nghi»m têng qu¡t cõa (2) l
y = (C1 cos βx + C2 sin βx)eαx
V½ dö: Gi£i c¡c ptvp sau

Electric Hanoi
h University
)bi¸n thüc) 107 / 112
1) y00 + y0 − 6y = 0
2) 3y00 + y0 − y = 0
3) 4y00 + 12y0 + 9y = 0
4) y00 − 6y0 + 13y = 0
B÷îc 2: Gi£i pt khæng thu¦n nh§t (1). Gåi

y = C1 .y1 (x) + C2 .y2 (x) (∗)
l nghi»m têng qu¡t cõa pt (2). Ta t¼m mët nghi»m ri¶ng y∗ cõa pt
khæng thu¦n nh§t (1), tø â k¸t hñp vîi y ta thu ÷ñc nghi»m têng
qu¡t cõa (1).

Electric Hanoi
h University
)bi¸n thüc) 108 / 112
Ph÷ìng ph¡p bi¸n thi¶n h¬ng sè Lagrange:
Tø (∗), ta xem C1 = C1(x) v C1 = C1 (x). Ta t¼m C1, C2 thäa m¢n
h»
C10 .y1 + C20 .y2 = 0

C10 .y10 + C20 .y20 = f (x)
Thay C1, C2 vøa t¼m ÷ñc trð l¤i (∗) ta thu ÷ñc nghi»m têng qu¡t
cõa (1).
V½ dö: Gi£i ptvp y00 − 4y0 + 3y = 2x

Electric Hanoi
h University
)bi¸n thüc) 109 / 112
Ph÷ìng ph¡p nh©m nghi»m ri¶ng:
Trong mët sè tr÷íng hñp °c bi»t, ta câ thº nh©m t¼m nghi»m ri¶ng
y ∗ cõa pt khæng thu¦n nh§t (1)
TH 1: f (x) = eax Pn (x)
vîi Pn (x) l a thùc bªc n:
- N¸u a khæng ph£i l nghi»m cõa pt °c tr÷ng th¼ ta t¼m nghi»m
ri¶ng y∗ d÷îi d¤ng ∗ ax
y = e Qn (x)
- N¸u a l nghi»m ìn cõa pt °c tr÷ng th¼ ta t¼m nghi»m ri¶ng y∗
d÷îi d¤ng ∗ ax
y = xe Qn (x)

Electric Hanoi
h University
)bi¸n thüc) 110 / 112
- N¸u a l nghi»m k²p cõa pt °c tr÷ng th¼ ta t¼m nghi»m ri¶ng y∗
d÷îi d¤ng
y ∗ = x2 eax Qn (x)
TH 2: f (x) = Pm (x) cos βx + Qn (x) sin βx
- N¸u ±iβ khæng ph£i l nghi»m cõa pt °c tr÷ng th¼ ta t¼m nghi»m
ri¶ng y∗ d÷îi d¤ng
y ∗ = Us (x) cos βx + Vs (x) sin βx
vîi s = max{m, n}.

- N¸u ±iβ l nghi»m cõa pt °c tr÷ng th¼ ta t¼m nghi»m ri¶ng y∗
d÷îi d¤ng

Electric Hanoi
h University
)bi¸n thüc) 111 / 112
y ∗ = x [Us (x) cos βx + Vs (x) sin βx]
V½ dö: Gi£i c¡c ptvp sau

1) y00 + 9y0 = xe3x
2) y00 + y0 − 2y = xex
3) y00 − 2y0 − 3y = xe4x
4) y00 + y0 = x
5) y00 + y0 + 2y = e−x
6) y00 − 7y0 + 6y = sin x
7) 2y00 + 5y0 = 29x sin x
8) y00 − 2y0 + y = x + sin x

Electric Hanoi
h University
)bi¸n thüc) 112 / 112

Toán 3

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Toán 3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

To¡n cao c§p 3

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

1 Ch÷ìng I: H m nhi·u bi¸n (2 bi¸n)

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

1 Ch÷ìng I: H m nhi·u bi¸n (2 bi¸n)

2 Ch÷ìng II: T½ch ph¥n bëi

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

1 Ch÷ìng I: H m nhi·u bi¸n (2 bi¸n)

2 Ch÷ìng II: T½ch ph¥n bëi

3 Ch÷ìng III: T½ch ph¥n ÷íng

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

1 Ch÷ìng I: H m nhi·u bi¸n (2 bi¸n)

2 Ch÷ìng II: T½ch ph¥n bëi

3 Ch÷ìng III: T½ch ph¥n ÷íng

4 Ch÷ìng IV: Ph÷ìng tr¼nh vi ph¥n

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

÷ñc gåi l h m 2 bi¸n sè.

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

ành ngh¾a 2: N¸u f (x; y) l h m hai bi¸n vîi TX l D,

V½ dö 2: V³ ç thà c¡c h m sè sau

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

1.2. Giîi h¤n v t½nh li¶n töc

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

ành ngh¾a 2: H m sè f (x; y) ÷ñc gåi l li¶n töc t¤i iºm

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

2.1. ¤o h m h m 2 bi¸n

a) Sè gia ri¶ng, sè gia to n ph¦n

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

l sè gia to n ph¦n cõa h m z = f (x; y) t¤i iºm M0(x0; y0).

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

V½ dö 1: T¼m c¡c ¤o h m ri¶ng ∂f

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

V½ dö 2: T¼m c¡c ¤o h m ri¶ng c§p 2 cõa

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

(2) Cho h m sè hñp z = f (x, y), vîi x = x(t), y = y(t). Khi â

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

V½ dö 5: Cho h m sè f (x, y) = ex +y , vîi y = 3x. T¼m ∂f ,

V½ dö 6: Cho h m sè f (x, y) = ln(x2 + xy), vîi

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

V½ dö 7: Cho h m sè f (u, v) = 3u − 2v, vîi u = xy, v = xy . T¼m

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

V½ dö 8: T¼m ¤o h m h m sè ©n y = f (x) x¡c ành bði ph÷ìng

2.2. Vi ph¥n h m 2 bi¸n

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

trong â ε1, ε2 → 0 khi (∆x, ∆y) → (0, 0).

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

Vi ph¥n to n ph¦n c§p 2 cõa z = f (x, y) ÷ñc kþ

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

V½ dö 4: T¼m vi ph¥n to n ph¦n c§p 2 cõa h m sè

Cæng thùc t½nh g¦n óng

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

3.1. Khai triºn Taylor

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

gi£ng vi¶n ..............................................To¡n cao c§p Science

3 Ch÷ìng III: T½ch ph¥n ÷íng

3 Ch÷ìng III: T½ch ph¥n ÷íng

÷ñc gåi l h m 2 bi¸n sè.

ành ngh¾a 2: N¸u f (x; y) l h m hai bi¸n vîi TX l D,

V½ dö 2: V³ ç thà c¡c h m sè sau

ành ngh¾a 2: H m sè f (x; y) ÷ñc gåi l li¶n töc t¤i iºm

2.1. ¤o h m h m 2 bi¸n

l sè gia to n ph¦n cõa h m z = f (x; y) t¤i iºm M0(x0; y0).

V½ dö 1: T¼m c¡c ¤o h m ri¶ng ∂f

V½ dö 2: T¼m c¡c ¤o h m ri¶ng c§p 2 cõa

(2) Cho h m sè hñp z = f (x, y), vîi x = x(t), y = y(t). Khi â

V½ dö 8: T¼m ¤o h m h m sè ©n y = f (x) x¡c ành bði ph÷ìng

trong â ε1, ε2 → 0 khi (∆x, ∆y) → (0, 0).

Vi ph¥n to n ph¦n c§p 2 cõa z = f (x, y) ÷ñc kþ

Cæng thùc t½nh g¦n óng

3.3. Cüc trà câ i·u ki»n

V½ dö 2: T¼m cüc trà câ i·u ki»n c¡c h m sè sau

1.1. B i to¡n mð ¦u (thº t½ch khèi trö cong)

vîi D l mi·n giîi h¤n bði c¡c ÷íng: y = 2 − x2, y = 2x − 1.

V½ dö 3: H¢y êi thù tü c¡ch t½nh t½ch ph¥n trong VD2.

a) Cæng thùc êi bi¸n têng qu¡t

Gi£ sû cæng thùc êi h» tåa ë tø h» tåa ë Descartes Oxy sang h»

ành thùc Jacobi cõa ph²p bi¸n êi tåa ë tr¶n l

Chuyºn sang h» tåa ë cüc bði ph²p bi¸n êi tåa ë

Chó þ: i·u ki»n cho c¡c bi¸n mîi r, ϕ l

N¸u mi·n D0 x¡c ành bði

2.1. ành ngh¾a t½ch ph¥n bëi 3

a) Cæng thùc êi bi¸n têng qu¡t

Gi£ sû cæng thùc êi h» tåa ë tø h» tåa ë Descartes Oxyz sang h»

Trong â: V 0 l mi·n V trong h» tåa ë mîi O0uvw.

H¼nh: H» tåa ë trö

Ph²p êi bi¸n trong h» tåa ë trö cho bði

ành thùc Jacobi cõa ph²p bi¸n êi tåa ë tr¶n l

Ph²p êi bi¸n trong h» tåa ë c¦u cho bði

H¼nh: Cung ÷íng cong AB