Phủ định biện chứng

1. Phủ định biện chứng (Dialektik Negation)

- Là một khái niệm trong triết học, thường được liên kết với triết học Hegel và triết học
biện chứng của Karl Marx. Với tư cách là một phạm trù triết học, được định nghĩa là
khái niệm dùng để chỉ sự phủ định làm tiền đề, tạo điều kiện cho sự phát triển.
VD1: Trong quá trình phát triển của các phương tiện giao thông, xe máy là sự phủ định đối với
xe đạp, còn xe ô tô là sự phủ định đối với xe máy.
VD2: Trong quá trình phát triển của con gà, con gà là sự phủ định đối với quả trứng.
- Ngoài ra, phủ định còn có thể được hiểu là một thao tác logic và nhờ đó một mệnh đề
mới được sinh ra từ một mệnh đề đã cho. Tức là, nếu mệnh đề đã cho là đúng thì sự
 phủ định nó là sai, và ngược lại, mệnh đề đã cho là sai thì sự phủ định nó sẽ thành
đúng.
VD1: Nếu có một lập luận “Tất cả con mèo đều có bốn chân”, phủ định của nó sẽ là “Không
phải tất cả con mèo đều có bốn chân”.
VD2: Một câu khẳng định như “Có một ý thức vĩnh cửu sau cái chết” có thể bị phủ định bằng
câu “Không có một ý thức vĩnh cửu sau cái chết”
- Nó là một phần quan trọng của quá trình phát triển tri thức và tư duy trong triết học
biện chứng. Phủ định biện chứng không đơn thuần là việc bác bỏ hoặc từ chối một
tuyên bố hoặc quan điểm, mà nó thể hiện sự tiến bộ của tư duy và tri thức thông qua
một quá trình phát triển phức tạp.
- Phủ định biện chứng làm cho sự vật, hiện tượng mới ra đời thay thế cho sự vật, hiện
tượng cũ, và là yếu tố liên hệ giữa sự vật, hiện tượng cũ với sự vật, hiện tượng mới.
Hay nói cách khác, phủ định biện chứng là tự phủ định, tự phát triển của sự vật, hiện
tượng là “mắt xích” trong “sợi dây chuyền” dẫn đến sự ra đời của sự vật, hiện tượng
mới, tiến bộ hơn so với sự vật, hiện tượng cũ.
VD1: Quá trình nảy mầm của hạt giống.

VD2: Quá trình vận động, phát triển của xã hội loài người
Quá trình vận động, phát triển của xã hội loài người: Xã hội chiếm hữu nô lệ ra đời là sự
phủ định đối với xã hội nguyên thuỷ, đến lượt nó lại bị xã hội phong kiến phủ định,…
VD3: Quá trình phát triển của sâu bướm
Vòng đời con bướm là Trứng - Ấu trùng - Nhuộng - Trưởng thành - Trứng ở đây vòng đời
của tằm trải qua bốn lần phủ định.
2. Đặc trưng của phủ định biện chứng: Có thể thấy phủ định biện chứng mang
hai đặc trưng cơ bản là:
- Tính khách quan (sự vật, hiện tượng tự phủ định mình do mâu thuẫn bên trong nó
gây ra)
VD: Về hạt giống
Hạt giống khi ta đem gieo xuống đất và có đủ điều kiện về nước, ánh sáng, độ ẩm, không
khí,… tất yếu sẽ nảy mầm thành cây con, do sự tác động chính của các yếu tố bên trong
chính hạt giống( đó là lá mầm, thân mầm, chồi mầm,..), đó chính là cái vốn có của hạt
giống đó, làm cho hạt giống đó nảy mầm thành cây con. Khi đó, cây con sẽ là cái phủ định
của hạt giống
VD2: Quá trình vận động của tư bản
Quá trình vận động của tư bản (k) từ hình thái tư bản tiền tệ sang hình thái tư bản hàng hoá
(tư liệu sản xuất và sức lao động) là một sự phủ định trong quá trình vận động, phát triển
của tư bản. Quá trình này có sự thay đổi hình thái tồn tại của tư bản nhưng nội dung giá trị
của tư bản được bảo tồn dưới hình thái mới - hình thái có khả năng khi tiêu dùng trong sản
xuất thì chẳng những có khả năng tái tạo giá trị cũ mà còn có khả năng làm tăng giá trị mới
của tư bản.
- Tính kế thừa (loại bỏ các yếu tố không phù hợp và cải tạo các yếu tố của sự
vật, hiện tượng cũ còn phù hợp để đưa vào sự vật, hiện tượng mới)
VD: Về lịch sử phát triển điện thoại di động
Trong lịch sử phát triển của điện thoại di động, chiếc điện thoại đầu tiên năm 1973, với tính
năng nghe gọi được và đồng thời có thể mang bên người, tuy nhiên chiếc điện thoại này khá
to, nặng tầm 1kg và đắt đỏ bấy giờ nên rất ít người sử dụng. Đến hiện tại rất nhiều chiếc
điện thoại di độngmới đã ra đời, có sự cải tiễn rõ rệt, trở nên gọn, nhẹ hơn rất nhiều và vẫn
không mất đi tính năng nghe gọi mà chiếc điện thoại đầu tiên có được, thêm vào đó là nhiều
tính năng mới phát triển hơn như có thế nhắn tin, giải trí, kết nối với mọi người qua
Internet,…xuất hiện, giá điện thoại cũng dao động theo nhiều mức, giúp người mua có thể
lựa chọn phù hợp theo túi tiền của mình nên rất được ưa chuộng. Khi đó, chiếc điện thoại di
động hiện tại là sự phủ định của chiếc điện thoại đầu tiên, và mang tính kế thừa của chiếc
điện thoại đầu tiên.
3. Kết luận
Tóm lại, phủ định biện chứng không chỉ là việc phủ định một ý kiến hay tuyên bố,
mà nó thể hiện sự phát triển, tiến bộ và mâu thuẫn trong triết học và trong xã hội. Nó
là một phần quan trọng của quá trình tiến hóa tư duy và xã hội trong triết học biện
chứng.