Giao Trinh Quan Tri Kinh Doanh DH Cho Sinh Vien

TRƯỜNG ĐẠI HỌC K I N H TẾ QUỐC DÂN
BỌ MÔN QUAN TRỊ K I N H DOANH TÔNG HỢP

I v l Đ
Chủ biên: GS. TS. NGUYỄN THÀNH ĐỘ - TS. NGUYỄN NGỌC HUYỀ
G I Á O T R Ì N H
Q U Ả N T R Ị
K I N H D O A N H
( N g u y ê n lý c h u n g c h o c á c l o ạ i hình d o a n h n g h i ệ p )
NHÀ XUẢT BÁN LAO ĐỘNG - XÃ HÔI

T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C KINH T Ế Q U Ố C DÂN
B ộ MÔN QUẢN TRỊ KINH DOANH TỔNG HỢP
Chủ biên: GS.TS. NGUYỄN THÀNH ĐỘ

TS. NGUYỄN NGỌC HUYỀN
G i á o t r i n h
Q U Ả N T R Ị K I N H D O A N H
(Nguyên lý chung cho các loại hình doanh nghiêp)
(Tái bản lần thứ ba, có bổ sung và sửa đổi)
ĐẠI n ọ c THÁI NGUYÊN

• ỉ
^ W TẰM HỌC L I Ê U 1
N H À XUẤT B Ẩ N LAO ĐỘNG - XÃ H Ộ I

HÀ NỘI-2004
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

89-65
M ã số:
18-11

M ờ i n ó i đ ầ u
Với mục tiều đào tạo cử nhân quản trị kinh

doanh có đủ kĩ năng thực hiện các nghiệp vụ quản
trị cụ thể ở doanh nghiệp thuộc các ngành và lĩnh
vực khác nhau của nền kinh tế quốc dân, Trường
Đại học Kinh tế Quốc dân đã cho xuất bản cuốn
1 giáo trình Quản trị kinh doanh tổng hợp do Nhà
xuất bản Thống kê ấn hành năm 2001. Đến nay
kiến thức môn học Quản trị kinh doanh được đặt
trong mối quan hệ gắn bó chặt chẽ với cả hệ thống
các môn học trong khung chương trình đào tạo
chuyên ngành quản trị kinh doanh tổng hợp. Môn
học Quản trị kinh doanh cần trang bị những kiến
thức quản trị có tính nguyên lý chung, các kỹ năng
cơ bản để sau khi nghiên cứu môn học này và các
môn học bổ trợ ngành khác như: Chiến lược kinh
doanh, Quản trị sản xuất và tác nghiệp, Quản trị
chi phí kinh doanh, Hậu cần kỉnh doanh, Đạo đức
kinh doanh,... sinh viên chuyên ngành Quản trị
kinh doanh tổng hợp có đủ các kỹ năng cần thiết
giải quyết các vấn đề cơ bản đặt ra trong thực tiễn

quản trị kinh doanh. Đây cũng chính là lý do mà Hội đồng
thẩm định giáo trình Nhà trường quyết định tái bản và đổi
tên giáo trình "Quản trị kinh doanh tổng hợp" thành giáo
trinh "Quản trị kinh doanh (nguyên lý chung cho các
loại hình doanh nghiêp) ".
Nội dung của cuốn giáo trình được đổi mới cơ bản theo
tinh thần tăng cường cả tính nguyên lý và các kỹ năng cơ bản
và kết cấu gồm 13 chương:
Chương 1. Khái lược về quản trị kinh doanh
Chương 2. Nhà quản trị - Phong cách và nghệ thuật

quản trị
Chương 3. Tạo lập doanh nghiệp
Chương 4. Quản trị quá trình sản xuất
Chương 5. Quản trị nhân lực
Chương 6. Quản trị chất lượng
Chương 7. Quản trị công nghệ
Chương 8. Quản trị cung ứng nguyên vật liệu
Chương 9. Quản trị tiêu thụ
Chương 10. Quản trị các hoạt động tài chính
Chương li. Tính kết quả và chi phí
Chương 12. Hiệu quả kinh doanh
Chương 13. Quản trị sự thay đổi

Giáo trình Quản trị kinh doanh do GS.TS. Nguyễn
Thành Độ và TS. Nguyễn Ngọc Huyền đồng chủ biên. Tập
thể tác giả tham gia biên soạn gồm:
GS.TS. Nguyễn Thành Độ biên soạn chương 5
TS. Nguyễn Ngọc Huyền biên soạn các chương Ì , 3, 7, 8

và 9
TS. Trần Việt Lâm biên soạn chương 4 và 13
TS. Nguyễn Thị Thu biên soạn chương 10 và li
TS. Nguyễn Thị Thanh Thúy biên soạn chương 2
ThS. Nguyễn Thu Thúy biên soạn chương 12
CN. Phan Thanh Phúc biên soạn chương 6
Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân và tập

thể tác giả biên soạn giáo trình Quản trị kinh doanh lần này
xin chân thành cảm ơn các tác giả đã tham gia biên soạn
giáo trình Quản trị kinh doanh tổng hợp (tái bản lần 2), trân
trọng cảm ơn Hội đồng thẩm định giáo trình Nhà trường,
trân trọng cảm em ý kiến đóng góp quý báu của GS.TS.
Nguyễn K ế Tuấn - Trưởng khoa Quản trị kinh doanh. Chúng
tôi củng xỉn trân trọng cảm ơn Phòng Quản lý Đào tạo Đại
học và sau Đại học, cảm ơn Nhà xuất bản Lao động - Xã hội
đã giúp đỡ để cuốn sách được nhanh chóng ra mắt bạn đọc.
Do kiến thức quản trị kinh doanh còn mới mẻ đối với
nước ta, lại đang ỏ giai đoạn thay đổi mạnh mẽ nên dù đã có
rất nhiều cố gắng song giáo trình không thể tránh khỏi các

thiếu sót nhất định, rất mong nhận được sự góp ý của bạn
đọc và chân thành cảm ơn về những góp ý đó. Thư đóng góp
ý kiến xin gửi về địa chỉ Bộ môn Quản trị kinh doanh tông
hợp, Khoa Quản trị kinh doanh, Trường Đại học Kinh tế
Quốc dân - Đường Giải Phóng - Hà Nội.
Hỉêu trưởng
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
GS.TS. N g u y ễ n V ă n Thường

Chương Ì
K H Á I L Ư Ợ C V Ề Q U Ả N TRỊ K I N H D O A N H
C h ư ơ n g n à y giói t h i ệ u m ộ t c á c h k h á i q u á t doanh
n g h i ệ p v ố i t ư c á c h l à đ ố i t ư ợ n g n g h i ê n c ứ u c ủ a m ô n học,
m ô i t r ư ớ n g k i n h doanh của doanh nghiệp, q u ả n trị k i n h
d o a n h v à c á c t r ư ờ n g p h á i lí t h u y ế t q u ả n t r ị k i n h d o a n h .
Đ â y là các k i ế n thức l à m n ề n m ó n g để n g h i ê n cứu các n ộ i
d u n g q u ả n t r ị cụ t h ể . H ọ c x o n g c h ư ờ n g n à y s i n h v i ê n p h ả i
hiểu được t h ế nào là doanh nghiệp, nắm chắc doanh
n g h i ệ p t ồ n t ạ i t r o n g n ề n k i n h t ế quốc d â n n ư ớ c t a hiện
n a y d ư ố i c á c h ì n h t h ứ c p h á p lí cụ t h ể , c á c đ ặ c t r ứ n g cơ
b ả n của m ô i t r ư ở n g k i n h doanh q u i đ ị n h h o ạ t động k i n h
doanh v à q u ả n trị doanh nghiệp trong tưởng lai; mặt
khác, phải hiểu t h ế nào là quản trị kinh doanh, các
n g u y ê n tắc, p h ư ơ n g p h á p q u ả n trị k i n h doanh cũng n h ư
h i ể u r õ c á c n ộ i d u n g cd b ả n của c á c t r ư ờ n g p h á i lí t h u y ế t
đ ã v à đ a n g p h á t t r i ể n t r ê n t h ế giói đ ể l i ê n h ệ v ớ i t h ự c t i ễ n
q u ả n t r ị k i n h d o a n h ỏ nước ta. Đ ể học c h ư ớ n g n à y s i n h v i ê n
c ầ n đọc c á c t à i l i ệ u t h a m k h ả o b ắ t buộc đ ã h ư ớ n g d ẫ n ỏ
t r a n g 7 của cuốn "Hưống d ẫ n thực h à n h q u ả n trị kinh
doanh" do N h à x u ấ t b ả n T h ố n g k ê ấn h à n h n ă m 2003.

I. DOANH NGHIỆP
1. K h á i n i ệ m
Có t h ể k h á i n i ệ m doanh n g h i ệ p t ừ đ ị n h nghĩa t ổ chức. T ổ

chức l à m ộ t n h ó m có t ố i t h i ể u h a i n g ư ờ i , c ù n g h o ạ t đ ộ n g v ớ i
n h a u m ộ t c á c h có q u i củ theo n h ữ n g n g u y ê n tắc, t h ể c h ê v à c á c
t i ê u c h u ẩ n ( v ă n hoa) n h ấ t định, n h ằ m đ ặ t r a v à t h ự c h i ệ n c á c
mục t i ê u chung. M ộ t t ổ chức có ba đặc t r ư n g cơ b ả n là:
M ộ t n h ó m n g ư ờ i c ù n g hoạt động v ố i n h a u ;
Có m ụ c t i ê u c h u n g ;
Được q u ả n t r ị theo c á c t h ể c h ê , n g u y ê n t ắ c n h ấ t định.

C á c n g u y ê n t ắ c được q u a n n i ệ m n h ư l à c á c c h u ẩ n mực, t i ê u
c h u ẩ n c ầ n t h i ế t đ ể đ i ề u h à n h t ổ chức m ộ t c á c h có t r ậ t t ự
n h ằ m đ ạ t được c á c m ụ c t i ê u đ ã đ ặ t ra.
Có t h ể p h â n l o ạ i t ổ chức theo c á c t i ê u t h ứ c k h á c n h a u .
X é t theo t í n h c h ấ t h o ạ t đ ộ n g sẽ có t ổ chức c h í n h t r ị , x ã h ộ i ,
k i n h doanh... N ế u x é t theo m ụ c t i ê u sẽ có t ổ chức n h ằ m mục
t i ê u l ợ i n h u ậ n v à t ổ chức k h ô n g n h ằ m m ụ c t i ê u l ợ i n h u ậ n .
X é t theo t í n h c h ấ t t ồ n t ạ i sẽ có t ổ chức ổn đ ị n h v à t ổ chức
t ạ m thời.
T ừ đó có t h ể h i ể u d o a n h n g h i ệ p l à m ộ t t ổ chức k i n h t ế
h o ạ t đ ộ n g t r o n g cớ c h ế t h ị t r ư ờ n g . H ạ n c h ế c ủ a k h á i n i ệ m
n à y l à đ ị n h n g h ĩ a d o a n h n g h i ệ p t r ê n cơ sở đ ị n h n g h ĩ a t ổ chức
là n h ó m t ố i thiểu hai người trong k h i k h ô n g n h ấ t thiết
d o a n h n g h i ệ p c ầ n đ i ề u k i ệ n có t ố i t h i ể u h a i n g ư ờ i .
K h á i n i ệ m d o a n h n g h i ệ p t h ư ở n g được l à m r õ t h ô n g qua
p h ạ m t r ù x í n g h i ệ p . N g ư ờ i t a h i ể u xí n g h i ệ p l à m ộ t đ ơ n vị

k i n h t ế được t ổ chức m ộ t c á c h có k ế hoạch n h ằ m s ả n x u ấ t v à
t i ê u t h ụ s ả n p h ẩ m (dịch v ụ ) . V ố i q u a n n i ệ m n à y , xí n g h i ệ p
1
được coi là m ộ t h ệ t h ố n g có c á c đặc t r ư n g cơ b ả n là v ừ a p h ụ

t h u ộ c , l ạ i v ừ a k h ô n g p h ụ t h u ộ c v à o cơ c h ế k i n h t ế .
V ố i t ư c á c h là h ệ t h ố n g k h ô n g p h ụ t h u ộ c v à o cơ c h ế
k i n h t ế cụ t h ể t h ì xí n g h i ệ p m a n g ba đặc t r ư n g cơ b ả n : sự k ế t
hợp c á c y ế u t ố s ả n x u ấ t đ ể t ạ o r a s ả n p h ẩ m , n g u y ê n t ắ c c â n
b ằ n g t à i c h í n h v à n g u y ê n tắc h i ệ u q u ả .
V ố i t ư c á c h h ệ t h ố n g p h ụ t h u ộ c v à o cơ c h ế k i n h t ế
cụ t h ể sẽ có đ ị n h n g h ĩ a d o a n h n g h i ệ p l à m ộ t x í n g h i ệ p
h o ạ t đ ộ n g t r o n g cờ c h ế t h ị t r ư ờ n g . M ỗ i d o a n h n g h i ệ p đ ề u
l à m ộ t x í n g h i ệ p n h ư n g k h ô n g p h ả i m ọ i xí n g h i ệ p đ ề u l à
doanh nghiệp.
Cho đ ế n n a y ở nước t a v ẫ n c ò n n h i ề u c á c h k h á i n i ệ m
k h á c n h a u v ề doanh n g h i ệ p . T r o n g L u ậ t D o a n h n g h i ệ p nước
ta có g i ả i t h í c h : "doanh n g h i ệ p " là t ổ chức k i n h t ế có t ê n
r i ê n g , có t à i sản, có t r ụ sở giao dịch ổn định, được đ ă n g k ý
k i n h d o a n h theo q u i đ ị n h của p h á p l u ậ t n h ằ m mục đ í c h t h ự c
ọ s. \
h i ệ n các hoạt động k i n h doanh . C â n c h ú ý r ă n g k h á i n i ệ m
t r ê n g i á c độ l u ậ t sẽ m a n g ý n g h ĩ a l u ậ t p h á p l à c h ủ y ế u t r o n g
k h i c h ú n g t a n g h i ê n c ứ u d o a n h n g h i ệ p ỏ n h i ề u giác độ k h á c
n h a u c h ứ k h ô n g chỉ n g h i ê n c ứ u ở góc độ l u ậ t p h á p .
' Woehe, G: Nhập món Kinh tế xí nghiệp đại cương, Muenchen 1990
2
Do quốc hội dự thảo tại kỳ họp thứ 5, khoa XỊtừngày 415 đến 1216 năm 1999),
chương ỉ, điều ỉ

2. P h â n l o ạ i d o a n h n g h i ệ p
Tính phổ biến của hoạt động kinh doanh và trên cờ sở

đó l à t í n h p h ổ b i ế n của h o ạ t đ ộ n g q u ả n t r ị t r ư ó c h ế t phụ
t h u ộ c v à o t ừ n g l o ạ i h ì n h d o a n h n g h i ệ p . Vì v ậ y , t u y t h e o t ừ n g
g i á c độ n g h i ê n c ứ u n g ư ờ i t a t ì m c á c h p h â n l o ạ i d o a n h n g h i ệ p
theo c á c t i ê u t h ứ c k h á c n h a u . D ư ớ i đ â y t r ì n h b à y m ộ t s ố t i ê u
thức phân loại chủ yếu.
Các nhân tố không phụ

Các nhân tố phụ thuộc vào cơ chế kinh tế
thuộc vào cơ chế kinh tế
Nguyên tắc sỏ hữu

Sự kết hợp các yếu tổ Kế hoạch hoá
công cộng vé tư
san xuất (lao động, tư tập trung •4 liêu san xuất
liệu lao động, đối
tượng lao động)
^ Xí nghiêp là Nguyên tắc xây
một đơn vị < dựng kế hoạch
thống nhát
kinh tế
4 Nguyên tắc hoàn

thành kế hoach
Nguyên tắc cân bằng Xí
tài chính nghiệp
Cơ chế kinh Nguyên tắc

tế thị trường đa sỏ hữu
«— Nguyên tắc tự
Nguyên tắc hiệu quả p Xí nghiệp là xây dựng ké hoạch
doanh nghiệp
Nguyên tắc tối đa
"í— hoa lại nhuận
Hình 1.1. Xí nghiệp và doanh nghiệp

2.1. Căn cứ vào hình thức pháp lí
Doanh nghiệp k h ô n g t ồ n t ạ i chung chung m à luôn t ồ n

t ạ i d ư ố i h ì n h t h ứ c p h á p lí cụ t h ể n h ấ t đ ị n h . Ở m ỗ i g i a i đ o ạ n
p h á t t r i ể n , m ỗ i n ư ố c đ ề u x á c đ ị n h các h ì n h t h ứ c p h á p lí cụ
t h ể của d o a n h n g h i ệ p . C á c h ì n h t h ứ c p h á p lí của doanh
n g h i ệ p n ư ố c t a h i ệ n n a y bao g ồ m doanh n g h i ệ p n h à nước
(tổng c ô n g t y 9 1 v à 90, c ô n g t y , doanh n g h i ệ p n h à n ư ố c độc
l ậ p ) , c ô n g t y cổ p h ầ n , c ô n g t y hợp d a n h , c ô n g t y t r á c h n h i ệ m
hữu hạn ( m ộ t t h à n h v i ê n v à n h i ề u t h à n h v i ê n ) , doanh
n g h i ệ p t ư n h â n , hợp t á c x ã , doanh n g h i ệ p l i ê n doanh v à
doanh n g h i ệ p 100% v ố n n ư ố c n g o à i .
M ỗ i l o ạ i h ì n h p h á p lí có vị t r í , v a i t r ò n h ấ t đ ị n h t r o n g
n ề n k i n h t ế v à đặc b i ệ t là m a n g đặc đ i ể m r i ê n g được p h á p
l u ậ t q u i đ ị n h t r o n g h o ạ t động c ũ n g n h ư t ổ chức q u ả n t r ị . Do
t ầ m q u a n t r ọ n g của c á c h p h â n l o ạ i n à y m à n ộ i d u n g cụ t h ê
sẽ được t r ì n h b à y ở c h ư ớ n g 3.
2.2. Cân cứ vào hình thức sở hữu
C ă n cứ v à o h ì n h t h ứ c sở h ữ u có doanh n g h i ệ p nhà
nước, doanh n g h i ệ p d â n doanh, doanh n g h i ệ p sỏ h ữ u h ỗ n
hợp v à d o a n h n g h i ệ p có v ố n nước n g o à i .
D o a n h n g h i ệ p n h à n ư ố c t r u y ề n t h ố n g có 100% v ố n của
n h à nước t h u ộ c sở h ữ u n h à nước. T r o n g t ư ơ n g l a i s ố d o a n h
nghiệp loại n à y g i ả m đ á n g kể.
D o a n h n g h i ệ p d â n doanh là doanh n g h i ệ p t r o n g n ư á c
do c á c t h à n h p h ầ n k i n h t ế n g o à i nhà n ư ố c đ ầ u t ư v ố n v à t ổ
chức h o ạ t đ ộ n g .

D o a n h n g h i ệ p sỏ h ữ u h ỗ n h ợ p l à d o a n h n g h i ệ p có n h i ề u
c h ủ sỏ h ữ u t h u ộ c c á c t h à n h p h ầ n k i n h t ế k h á c n h a u . L o ạ i
n à y bao g ồ m d o a n h n g h i ệ p n h à n ư ố c m à n h à n ư ó c k h ô n g sơ
h ữ u 100% v ố n , d o a n h n g h i ệ p l i ê n d o a n h v ố i n ư ố c n g o à i .
D o a n h n g h i ệ p n ư ố c n g o à i l à d o a n h n g h i ệ p có sự đ ầ u t ư
của c á n h â n h o ặ c t ổ chức k i n h t ế n ư ố c n g o à i . C á c d o a n h
n g h i ệ p l o ạ i n à y có 100% v ố n n ư â c n g o à i .
M ỗ i l o ạ i h ì n h doanh n g h i ệ p n à y có v a i t r ò v à ý n g h ĩ a n h ấ t
đ ị n h t r o n g n ề n k i n h t ế quốc d â n . T r ư ó c m ắ t c ò n có sự p h â n b i ệ t
n h ấ t đ ị n h v ề c á c h thức q u ả n lí c á c l o ạ i d o a n h n g h i ệ p n à y song
t r o n g t ư ơ n g l a i sự k h á c b i ệ t n à y d ầ n được xoa b ỏ .
2.3. Căn cứ vào mục tiêu hoạt động chủ yếu
M ặ c d ù p h ả i theo đ u ổ i đ ồ n g t h ờ i n h i ề u m ụ c t i ê u h ì n h
t h à n h h ệ t h ố n g ( h à m ) m ụ c t i ê u song l u ô n x á c đ ị n h được m ộ t
m ụ c t i ê u bao t r ù m , l â u d à i cho m ọ i d o a n h n g h i ệ p v à mục
t i ê u n à y t h ư ờ n g ổn đ ị n h . X é t ỏ góc đ ộ m ụ c t i ê u bao t r ù m , l â u
d à i có t h ể p h â n d o a n h n g h i ệ p t h à n h h a i l o ạ i : d o a n h n g h i ệ p
h o ạ t động k i n h doanh v à doanh nghiệp h o ạ t động c ô n g ích.
Thứ nhất, doanh nghiệp h o ạ t động k i n h doanh. M ặ c d ù

c ò n n h i ề u q u á n đ i ể m k h á c n h a u , song có t h ể k h ẳ n g định
t r o n g cơ c h ế k i n h t ế t h ị t r ư ờ n g m ọ i d o a n h n g h i ệ p h o ạ t đ ộ n g
k i n h d o a n h đ ề u n h ằ m v à o m ụ c t i ê u bao t r ù m , l â u d à i l à t ố i
đ a hoa l ợ i n h u ậ n . C h ỉ t r ê n cơ sở n à y d o a n h n g h i ệ p m ó i có t h ể
đ ứ n g v ữ n g t r o n g c ạ n h t r a n h , có đ i ề u k i ệ n đ ể t h ự c h i ệ n t á i
sản x u ấ t v ố i qui mô n g à y càng lốn, c ả i t h i ệ n điều k i ệ n l à m
v i ệ c , n â n g cao l ợ i í c h c ủ a n g ư ờ i lao đ ộ n g v à t h ự c h i ệ n c á c
nghĩa v ụ v ố i x ã h ộ i .

M ụ c t i ê u t ố i đ a hoa l ợ i n h u ậ n c h i p h ố i h o ạ t đ ộ n g của
d o a n h n g h i ệ p v à t ừ n g b ộ p h ậ n , cá n h â n b ê n t r o n g n ó v à vì
v ậ y n ó c ũ n g c h i p h ố i c á c h thức q u ả n t r ị c ũ n g n h ư đ á n h giá
h i ệ u q u ả k i n h d o a n h của doanh n g h i ệ p .
Thứ hai, d o a n h n g h i ệ p h o ạ t đ ộ n g c ô n g ích. C á c doanh

n g h i ệ p h o ạ t đ ộ n g c ô n g ích được h ì n h t h à n h v à t ồ n t ạ i t r o n g
n ề n k i n h t ế n h ằ m v à o mục t i ê u t ố i đ a hoa l ợ i ích x ã h ộ i , t h ự c
h i ệ n c á c n h i ệ m v ụ k i n h t ế , x ã h ộ i do N h à n ư ố c giao. T r o n g
n ề n k i n h t ế t h ị t r ư ở n g đ ị n h h u ố n g x ã h ộ i c h ủ nghĩa, mục
t i ê u n à y c à n g c ầ n được c h ú t r ọ n g h ơ n .
M ụ c t i ê u t ố i đ a hoa l ợ i ích x ã h ộ i c h i p h ố i h o ạ t đ ộ n g của

doanh n g h i ệ p v à t ừ n g bộ p h ậ n , cá n h â n của n ó v à vì v ậ y n ó
c ũ n g c h i p h ố i c á c h t h ứ c q u ả n t r ị c ũ n g n h ư đ á n h giá h i ệ u q u ả
của d o a n h n g h i ệ p l o ạ i n à y .
2.4. Càn cứ vào chức năng hoạt động
C ă n cứ v à o chức n ă n g h o ạ t đ ộ n g có t h ể p h â n t h à n h
doanh n g h i ệ p s ả n x u ấ t , doanh n g h i ệ p dịch v ụ v à doanh
n g h i ệ p s ả n x u ấ t v à dịch v ụ .
Thứ nhất, doanh nghiệp sản x u ấ t . Doanh nghiệp sản

x u ấ t t h ự c h i ệ n sự k ế t hợp c á c n g u ồ n lực s ả n x u ấ t đ ể t ạ o r a
các s ả n p h ẩ m c u n g c ấ p cho t h ị t r ư ờ n g .
Các sản p h ẩ m là các v ậ t p h ẩ m thoa m ã n n h u c ầ u n à o

đó của con n g ư ờ i . Vì q u á t r ì n h s ả n x u ấ t t h ư ờ n g t á c h r ờ i q u á
t r ì n h t i ê u d ù n g s ả n p h ẩ m n ê n cơ c ấ u s ả n x u ấ t của mọi
d o a n h n g h i ệ p s ả n x u ấ t t h ư ờ n g l à cớ c ấ u k h é p t á n , q u á t r ì n h
s ả n x u ấ t k h ô n g có sự h i ệ n d i ệ n của k h á c h h à n g . Chức n ă n g
c h ủ y ế u của d o a n h n g h i ệ p s ả n x u ấ t l à s ả n x u ấ t s ả n p h ẩ m .

Thứ hai, d o a n h n g h i ệ p dịch v ụ . D o a n h n g h i ệ p dịch v ụ
l à d o a n h n g h i ệ p t h ự c h i ệ n sự k ế t h ợ p c á c n g u ồ n lực đ ể t ạ o r a
dịch v ụ c u n g c ấ p cho k h á c h h à n g .
Dịch v ụ là m ộ t h o ạ t động hay m ộ t l ợ i ích t h ư ờ n g k h ô n g

cụ t h ể , có t h ể p h ụ c v ụ t r ự c t i ế p k h á c h h à n g h a y b á n kèm
theo s ả n p h ẩ m . Đ a s ố dịch v ụ có đ ặ c đ i ể m cơ b ả n l à p h i v ậ t
c h ấ t , k h ô n g d ự t r ữ được n ê n q u á t r ì n h h ì n h t h à n h v à c u n g
c ấ p dịch v ụ t h ư ờ n g d i ễ n r a đ ồ n g t h ờ i . Q u á t r ì n h t ạ o r a và
c u n g c ấ p dịch v ụ t h ư ờ n g g ắ n v ó i sự h i ệ n d i ệ n c ủ a khách
hàng.
Đ ể t ồ n t ạ i v à p h á t t r i ể n , c o n n g ư ờ i có n h u c ầ u v à c ầ u
t i ê u d ù n g cả h a i l o ạ i s ả n p h ẩ m v à dịch v ụ . X ã h ộ i c à n g p h á t
t r i ể n , con n g ư ò i c à n g có n h u c ầ u đ a d ạ n g v ề d ị c h v ụ . V ì v ậ y
g i á t r ị c u n g c ấ p dịch v ụ n g à y c à n g c h i ế m t ỉ t r ọ n g l ố n t r o n g
t ổ n g s ả n p h ẩ m quốc n ộ i .
Thứ ba, doanh n g h i ệ p s ả n x u ấ t v à dịch v ụ . M ộ t số

d o a n h n g h i ệ p v ừ a t h ự c h i ệ n chức n ă n g s ả n x u ấ t , v ừ a t h ự c
h i ệ n chức n ă n g c u n g c ấ p dịch v ụ l à c á c d o a n h n g h i ệ p sản
x u ấ t v à dịch v ụ . Đ ó t h ư ờ n g l à c á c d o a n h n g h i ệ p s ả n x u ấ t g ắ n
l i ề n vói t i ê u t h ụ s ả n p h ẩ m , s ả n x u ấ t g ắ n l i ề n vói dịch v ụ sửa
chữa, bảo dưõng... T r o n g x u h ư ó n g h i ệ n nay m ộ t s ố d o a n h
n g h i ệ p l ố n có t h ể p h á t t r i ể n t h e o h u ố n g đ a d ạ n g hoa c ả c á c
s ả n p h ẩ m v à dịch v ụ .
2.5. Căn cứ vào ngành và ngành kinh tế-kĩ thuật
N ế u c ă n cứ v à o c á c n g à n h k i n h t ế có t h ể p h â n thành
các doanh n g h i ệ p công nghiệp, n ô n g nghiệp, giao thông
t h ư ơ n g m ạ i , n g â n h à n g , bảo hiểm... K h i p h â n loại s â u h ơ n

c ă n cứ v à o c á c n g à n h k i n h t ế - k ĩ t h u ậ t c ò n có t h ê p h â n c á c
d o a n h n g h i ệ p của t ừ n g n g à n h t h à n h các n g à n h c h u y ê n m ô n
hoa h ẹ p h ơ n . Ví d ụ : các doanh n g h i ệ p c ô n g n g h i ệ p có t h ể
p h â n t h à n h c á c doanh n g h i ệ p cơ k h í , l u y ệ n k i m , hoa chất,
d ệ t may, c h ê b i ê n t h ự c p h ẩ m . . . C ũ n g h o à n t o à n t ư ơ n g t ự k h i
p h â n các doanh nghiệp n g â n h à n g t h à n h n g â n h à n g công
thương, n ô n g nghiệp, đ ầ u tư...
Doanh nghiệp thuộc m ỗ i n g à n h k i n h t ê v à s â u h ơ n là

m ỗ i n g à n h k i n h t ê - k ĩ t h u ậ t m a n g c á c đặc t r ư n g kĩ t h u ậ t s ả n
x u ấ t của t ừ n g n g à n h v à t ừ n g n g à n h k i n h t ế - k ĩ t h u ậ t , vì v ậ y
c h ú n g m a n g c á c đặc t r ư n g c h u n g v ề c á c h thức h o ạ t động, v ề
t ổ chức s ả n x u ấ t , v ề k ế t c ấ u c h i p h í . . . c ầ n c h ú ý r ằ n g t í n h
đặc t r ư n g c h u n g n à y c ũ n g chi p h ố i m ộ t s ố l ĩ n h vực h o ạ t đ ộ n g
q u ả n lí n h à n ư ố c v ề k i n h t ế .
Đ i ề u n à y đòi h ỏ i k h i p h â n l o ạ i doanh n g h i ệ p theo

n g à n h v à n g à n h k i n h t ế - k ĩ t h u ậ t c ầ n n g h i ê n c ứ u t í n h đặc
t h ù của h o ạ t đ ộ n g v à c á c k ĩ n ă n g q u ả n t r ị của t ừ n g l o ạ i . Đ i
s â u v à o t í n h đặc t h ù của c á c k ĩ n ă n g q u ả n t r ị là n h i ệ m v ụ
của n h i ề u m ô n k h o a học b ổ trợ n g à n h .
2.6. Căn cứ vào quỉ mô của doanh nghỉêp
C ă n cứ v à o q u i m ô sẽ có d o a n h n g h i ệ p q u i m ô l ò n ,
q u i m ô v ừ a v à q u i m ô n h ỏ . Có t h ể có n h i ề u q u a n đ i ể m v ề
t i ê u t h ứ c p h â n l o ạ i q u i m ô . Có q u a n đ i ể m cho r ằ n g p h â n
l o ạ i q u i m ô d ự a t r ê n c á c t i ê u t h ứ c v ố n , lao đ ộ n g , d o a n h
t h u ; có q u a n đ i ể m chỉ sử d ụ n g t i ê u t h ứ c v ố n h o ặ c t i ê u
t h ứ c lao đ ộ n g đ ể p h â n l o ạ i q u i m ô . P h ổ b i ế n h i ệ n n a y hay
sử d ụ n g t i ê u t h ứ c v ố n k i n h d o a n h đ ể p h â n l o ạ i q u i mô

doanh nghiệp. Nưốc ta h i ệ n nay đang qui định doanh
n g h i ệ p c ó m ứ c v ố n t ừ 10 t ỉ đ ồ n g t r ở l ê n t h u ộ c q u i m ô l ớ n ,
c á c d o a n h n g h i ệ p có m ứ c v ố n d ư ố i 10 t ỉ đ ồ n g l à c á c d o a n h
nghiệp vừa và nhỏ.
C á c d o a n h n g h i ệ p có c ù n g q u i m ô t h ư ờ n g m a n g c á c đ ặ c
t í n h n h ấ t định giống n h a u v ề hoạt động v à q u ả n trị, còn các
d o a n h n g h i ệ p có q u i m ô k h á c n h a u l ạ i có t í n h đ ặ c t h ù r i ê n g
v ề hoạt động v à q u ả n trị. Vì v ậ y p h â n loại doanh nghiệp
theo q u i m ô có ý n g h ĩ a l ố n cả đ ố i v ố i v i ệ c t ổ c h ứ c h o ạ t đ ộ n g
v à cả đ ố i v ớ i t ổ chức q u ả n t r ị d o a n h n g h i ệ p c ũ n g n h ư q u ả n lí
n h à nưóc về kinh tế.
2.7. Căn cứ vào loại hình sản xuất
N ế u c ă n cứ v à o l o ạ i h ì n h s ả n x u ấ t sẽ có d o a n h n g h i ệ p
s ả n x u ấ t k h ố i lượng l ố n , h à n g l o ạ t v à đ ơ n chiếc.
Doanh nghiệp sản x u ấ t k h ố i lượng l ố n n ế u chỉ sản

x u ấ t m ộ t loại sản p h ẩ m v ớ i số lượng r ấ t l ố n , c h ẳ n g h ạ n đó
là các doanh nghiệp sản x u ấ t điện, nưóc, m ộ t số doanh
nghiệp khai thác.
Doanh n g h i ệ p s ả n x u ấ t đ ơ n chiếc n ế u s ả n x u ấ t n h i ề u
loại sản p h ẩ m k h á c n h a u v à t í n h l ặ p l ạ i k h ô n g theo q u i l u ậ t
c h ẳ n g h ạ n đó l à c á c d o a n h n g h i ệ p sửa c h ữ a .
Doanh nghiệp sản x u ấ t h à n g loạt n ế u k h ô n g thuộc hai

l o ạ i d o a n h n g h i ệ p t r ê n . N g ư ờ i t a c ò n c ă n cứ v à o s ố c h ủ n g l o ạ i
sản p h ẩ m m à doanh nghiệp sản x u ấ t đ ể t i ế p tục p h â n các
doanh nghiệp sản x u ấ t theo l o ạ t t h à n h l o ạ t lớn, l o ạ t v ừ a v à
loạt nhỏ.

L o ạ i h ì n h sản x u ấ t ả n h hưởng trực t i ế p đ ế n lựa chọn
c ô n g n g h ệ v à p h ư ớ n g p h á p t ổ chức s ả n x u ấ t n ê n ả n h h ư ở n g
đ ặ c b i ệ t đ ế n c á c h o ạ t đ ộ n g t ổ chức s ả n x u ấ t , c ạ n h t r a n h . . .
2.8. Căn cứ vào trình độ kĩ thuật
N ế u dựa v à o t r ì n h độ k ỹ t h u ậ t s ả n x u ấ t sẽ có doanh
n g h i ệ p có t r ì n h độ t h ủ công, n ử a cơ k h í , cơ giói hoa v à t ự
đ ộ n g hoa. T r ì n h độ k ĩ t h u ậ t ả n h h ư ở n g t r ự c t i ế p đ ế n t í n h
c h ấ t h i ệ n đ ạ i hay t h ủ c ô n g n ê n ả n h h ư ở n g t r ự c t i ế p đ ế n t ổ
chức s ả n x u ấ t , v à t ừ đó ả n h h ư ở n g đ ế n các h o ạ t đ ộ n g q u ả n
t r ị cụ t h ể của d o a n h n g h i ệ p .
T r ì n h độ k ĩ t h u ậ t c à n g h i ệ n đ ạ i c à n g cho p h é p t ạ o ra
n ă n g s u ấ t lao đ ộ n g cao, c à n g đ ơ n g i ả n hoa c á c h o ạ t đ ộ n g t ổ
chức s ả n x u ấ t v à c ũ n g c à n g đòi h ỏ i t r ì n h độ q u ả n t r ị cao.
2.9. Căn cứ vào vai trồ của các nhản tố sản xuất
C ă n cứ v à o v a i t r ò của t ừ n g n h â n t ố t h a m gia v à o s ả n
x u ấ t sẽ có d o a n h n g h i ệ p có c h i p h í lao động, c h i p h í m á y móc
t h i ế t b ị hoặc c h i p h í n g u y ê n v ậ t l i ệ u c h i ế m t ỉ t r ọ n g c h ủ y ế u .
V i ệ c p h â n l o ạ i n à y cho p h é p v à đòi h ỏ i c á c n h à q u ả n t r ị
có t h á i độ đ ú n g đ ắ n đ ố i v ố i t ừ n g n h ả n tô" đ ẩ u v à o t r o n g q u á
t r ì n h t i ế n h à n h c á c h o ạ t đ ộ n g q u ả n ì i$£fũgệ]gi!ịỉỊ&ỹ$($$jj
p h á p g i ả m giá t h à n h nói riêng. TRUNG T Ỉ M HÓC L I Ề U ị
2.10. Căn cứ vào đặc diêm vãTĩnh chất VỊ tri cửa

doanh nghiêp
N ế u c ă n cứ v à o đặc đ i ể m v ề vị t r í doanh n g h i ệ p sẽ có
d o a n h n g h i ệ p p h ụ t h u ộ c v à o n g u ồ n cung ứ n g n g u y ê n v ậ t

l i ệ u , n h i ê n l i ệ u , lao đ ộ n g h o ặ c p h ụ t h u ộ c v à o n ơ i b á n h à n g .
T u y n h i ê n , c á c h p h â n l o ạ i n à y m a n g t í n h đ ị n h t í n h r ấ t cao.
N g à y n a y sự p h á t t r i ể n c ủ a k h o a học k ĩ t h u ậ t , t h ị t r ư ờ n g . . .
d ẫ n đ ế n để lựa chọn địa đ i ể m n g ư ờ i ta k h ô n g chỉ đ á n h giá
đ ị n h t í n h m à còn c ầ n x é t đ ế n n h i ề u chỉ t i ê u m a n g t í n h đ ị n h
lượng k h á c .
N ế u c ă n cứ v à o đ ặ c đ i ể m cờ đ ộ n g h a y c ố đ ị n h sẽ có
d o a n h n g h i ệ p c ố đ ị n h , b á n cơ đ ộ n g v à cớ đ ộ n g .
li. MÔI TRUÔNG KINH DOANH
1. Khái niệm
M ô i t r ư ờ n g k i n h d o a n h được h i ể u l à t ổ n g t h ể c á c y ế u
tố, các n h â n t ố (bên n g o à i v à b ê n trong) v ậ n động t ư ơ n g t á c
l ẫ n nhau, tác động trực tiếp v à g i á n tiếp đ ế n h o ạ t động sản
x u ấ t k i n h d o a n h c ủ a d o a n h n g h i ệ p . T ừ q u a n n i ệ m n à y có t h ể
coi m ô i t r ư ờ n g k i n h d o a n h l à giói h ạ n k h ô n g g i a n m à ở đ ó
doanh nghiệp t ồ n t ạ i v à p h á t t r i ể n . Sự t ồ n t ạ i v à p h á t t r i ể n
c ủ a b ấ t k ỳ d o a n h n g h i ệ p n à o bao g i ờ c ũ n g l à q u á t r ì n h v ậ n
động k h ô n g ngừng trong môi t r ư ơ n g k i n h doanh thường
x u y ê n b i ế n động.
M ọ i d o a n h n g h i ệ p n ư ó c t a h o ạ t đ ộ n g t r o n g cơ c h ế k i n h
t ế t h ị t r ư ờ n g có sự q u ả n l ý c ủ a N h à n ư ó c t h e o đ ị n h h ư ó n g x ã
h ộ i c h ủ nghĩa. Đặc t r ư n g n à y qui định t í n h c h ấ t h o ạ t động
của các doanh n g h i ệ p thuộc m ọ i h ì n h thức p h á p lý. T r o n g
q u á t r ì n h h ộ i n h ậ p v à p h á t t r i ể n , m ô i t r ư ớ n g k i n h doanh sẽ
n g à y c à n g v ư ợ t q u a k h u ô n k h ổ n ề n k i n h t ế q u ố c d â n đ ể hoa
n h ậ p v à o m ô i t r ư ò n g k h u vực v à m ô i t r ư ờ n g quốc t ế . K h ô n g

g i a n c à n g r ộ n g bao n h i ê u t h ì c á c y ế u t ố m ô i t r ư ờ n g c à n g d ễ
b i ế n đ ộ n g b ấ y n h i ê u . Cuộc k h ủ n g h o ả n g k i n h t ế c h â u Á l a n
r a k h ắ p t o à n c ầ u n h ữ n g n ă m 1997-1999 là m ộ t ví d ụ đ i ể n
h ì n h v ề sự b i ế n đ ộ n g v à t á c động liên h o à n của m ô i t r ư ờ n g
đ ế n h o ạ t đ ộ n g k i n h doanh của doanh n g h i ệ p . D o a n h n g h i ệ p
p h ả i v ậ n đ ộ n g v à p h á t t r i ể n t r o n g môi t r ư ớ n g k i n h doanh
b i ế n đ ộ n g k h ô n g n g ừ n g . N h i ệ m v ụ của c á c n h à q u ả n t r ị là l á i
con t h u y ề n d o a n h n g h i ệ p v ư ợ t qua c á c b i ế n đ ộ n g k h i d ữ dội,
l ú c ê m đ ề m của m ô i t r ư ờ n g n g à y c à n g được t o à n c ầ u hoa, đ ê
đ ư a doanh n g h i ệ p n g à y c à n g p h á t t r i ề n .
2. Đặc trưng môi trường kinh doanhở thế kỉ XXI
T h ế k ỉ X X I l à t h ế k ỉ m à m ô i t r ư ờ n g k i n h doanh v ậ n
đ ộ n g m a n g c á c đặc t r ư n g cơ b ả n k h á c h ẳ n m ọ i t h ờ i k ì trước
đó. Có t h ể k h á i q u á t n h ữ n g đặc t r ư n g cơ b ả n của m ô i t r ư ờ n g
k i n h doanh của c á c d o a n h n g h i ệ p n h ư sau:
Thứ nhất, p h ạ m v i k i n h doanh m a n g t í n h t o à n c ầ u .

Q u á t r ì n h k h u vực hoa v à t o à n c ầ u hoa được b ắ t đ ầ u t ừ n ử a
sau của t h ế k ỉ X X v à đ ế n n a y đ ã t i ế n được n h ữ n g b ư ó c d à i .
N g à y nay t h ế giói đ ã h ì n h t h à n h n h i ề u k h u vực k i n h t ế n h ư
k h ố i t h ị t r ư ờ n g c h u n g c h â u Â u , H i ệ p h ộ i c á c nước Đ ô n g N a m
Á, K h u vực k i n h t ế Bắc M ĩ , T r u n g M ĩ , C h â u P h i . . . Ở k h u vực
Đ ô n g N a m Á l ộ t r ì n h C E P T / A Ĩ T A đ ã đi được c h ặ n g đ ư ơ n g
d à i v à t ừ n ă m 2006 v i ệ c t ự do hoa t h ư ơ n g m ạ i h ầ u n h ư được
h o à n t ấ t ở c á c nước t r o n g h i ệ p h ộ i A S E A N .
T ổ chức T h ư ơ n g m ạ i t h ế giói (WTO) n g à y c à n g l ố n

m ạ n h , đ ế n n a y đ ã t h u h ú t t r ê n 3/4 c á c n ư ố c t r ê n t h ế g i ỏ i .

N h i ề u nưâc còn l ạ i đ a n g x ú c t i ê n các công việc c ầ n t h i ê t đê
gia n h ậ p T ổ chức n à y .
N h ư t h ế , d ù có p h ả n đ ố i h a y k h ô n g t h ì q u á t r ì n h k h u
v ự c hoa v à quốc t ế hoa đ ã l à v ấ n đ ề t h ự c t i ễ n v à có t h ể sẽ
h o à n t h à n h v ề cơ b ả n n g a y ỏ n ử a đ ầ u c ủ a t h ế k ỉ X X I .
Đặc t r ư n g n à y mở rộng môi t r ư ờ n g k i n h doanh của m ọ i

doanh nghiệp. M ỗ i doanh nghiệp k i n h doanh t r o n g t h ế kỉ
X X I k h ô n g chỉ h o ạ t động ỏ p h ạ m v i đ ấ t n ư ố c m ì n h m à c ò n ỏ
t h ị t r ư ớ n g k h u v ự c v à t h ế giói. Đ i ề u n à y c ũ n g có n g h ĩ a l à m ỗ i
doanh nghiệp k i n h doanh ở t h ế kỉ X X I k h ô n g chỉ c ạ n h t r a n h
v ố i các doanh nghiệp ỏ c h í n h nưốc m ì n h m à còn p h ả i c ạ n h
t r a n h t r ự c t i ế p v ó i cả c á c d o a n h n g h i ệ p t r o n g k h u v ự c v à
t r ê n t h ê giói. N h ư t h ê , s ố l ư ợ n g đ ố i t h ủ c ạ n h t r a n h , t í n h c h ấ t
v à c ư ờ n g độ c ạ n h t r a n h sẽ cao h ơ n h ẳ n so v ớ i m ọ i t h ờ i k ì
trước đó.
Thứ hai, t í n h c h ấ t b ấ t ổn của t h ị t r ư ờ n g l à r ấ t r õ r à n g

và n g à y càng m ạ n h mẽ. Môi trường k i n h doanh c à n g mở
r ộ n g bao n h i ê u sẽ c à n g có sự t h a m gia c ủ a n h i ề u t h à n h v i ê n
k i n h t ế b ấ y n h i ê u . T o à n c ầ u hoa n ề n k i n h t ế t h ế g i ớ i đ ã r ú t
n g ắ n k h o ả n g c á c h v ề k h ô n g g i a n , l à m cho c á c d o a n h n g h i ệ p
ỏ c á c quốc gia k h á c n h a u v ẫ n có t h ể c ạ n h t r a n h t r ự c t i ế p v ó i
n h a u k h ô n g p h ả i chỉ ở s ả n p h ẩ m đ ầ u ra m à c ò n ở việc c u n g
c ấ p c á c n g u ồ n lực đ ầ u v à o . N h i ề u đ ố i t h ủ ở n h i ề u n ư ó c v à
k h u vực k h á c n h a u , v ố i t r ì n h độ n h ậ n t h ứ c v à p h ả n ứng
t r ư ố c t h ị t r ư ở n g h ế t sức k h á c n h a u l ạ i c ù n g c ạ n h t r a n h v ố i
n h a u sẽ m a n g l ạ i bức t r a n h c ạ n h t r a n h r ấ t n h i ề u m à u sắc.
C h í n h bức t r a n h c ạ n h t r a n h đ a m à u n à y t ấ t y ế u d ẫ n đ ế n

t í n h b ấ t ổn n g à y c à n g cao của m ô i t r ư ờ n g k i n h doanh: " N h ì n
r a p h í a t r ư ó c c h ú n g t a chỉ t h ấ y m ộ t t h ế giới của sự h ỗ n m a n g
v à b ấ t đ ị n h . M ộ t t h ế giới của sự t h a y đ ổ i n g à y c à n g n h a n h .
M ộ t t h ế giói m à ở đó n ề n k i n h t ế sẽ k h ô n g c ò n dựa v à o đ ấ t
đ a i , t i ề n bạc hoặc dựa v à o n g u y ê n v ậ t l i ệ u m à dựa v à o v ố n
t r í t u ệ . M ộ t n ơ i m à c ạ n h t r a n h sẽ trở n ê n q u y ế t l i ệ t v à t h ị
t r ư ờ n g t r ở n ê n t à n n h ẫ n . . . M ộ t nơi m à k h á c h h à n g sẽ t i ế p
c ậ n v ô h ạ n v ố i s ả n p h ẩ m , dịch v ụ v à t h ô n g t i n . M ộ t nơi m à
m ạ n g l ư ố i t h ô n g t i n sẽ c ò n q u a n t r ọ n g h ơ n cả quốc gia. V à là
m ộ t n ơ i m à b ạ n hoặc sẽ h o ạ t động k i n h doanh theo s á t t h ò i
g i a n t h ự c hoặc sẽ c h ế t " .
3
T í n h c h ấ t b ấ t ổn cao độ sẽ d ẫ n đ ế n p h á vỡ các t í n h p h ổ
b i ế n t r ư ố c đ â y v ề h o ạ t động của c á c doanh n g h i ệ p v à q u ả n
t r ị doanh n g h i ệ p . Đ i ề u n à y đòi h ỏ i c á c n h à q u ả n t r ị p h ả i n ỗ
lực n h i ề u h ơ n t r o n g việc t ì m k i ế m con đ ư ò ^ g đi t ư ơ n g đ ố i
đ ả m bảo cho d o a n h n g h i ệ p m ì n h .
IM. QUẢN TRỊ KINH DOANH
1. Khái niệm
Q u ả n t r ị k i n h doanh là m ộ t h o ạ t động phức t ạ p , các n h à

q u ả n t r ị p h ả i t ổ chức m ọ i h o ạ t động k i n h doanh t ừ k h â u đ ầ u
đ ế n k h â u cuối của chu k ỳ k i n h doanh. Có t h ể h i ể u q u ả n t r ị k i n h
doanh là tổng hợp các h o ạ t động k ế hoạch hoa, t ổ chức v à k i ể m
t r a sự k ế t hợp c á c y ê u t ố s ả n x u ấ t m ộ t c á c h có h i ệ u q u ả n h ấ t
3
Rowan Gibson (biên tập): Tư duy lại tương lai, Nxb TrẻTp Hồ Chí Minh, Thời
báo kinh tếSài Gòn, Trung tâm Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương, năm 2002

n h ằ m xác định v à thực h i ệ n mục t i ê u cụ t h ể trong q u á t r ì n h
p h á t t r i ể n doanh n g h i ệ p . C ũ n g có t h ể h i ể u q u ả n t r ị k i n h d o a n h
l à t ổ n g hợp c á c h o ạ t đ ộ n g x á c đ ị n h m ụ c t i ê u v à t h ô n g qua
n h ữ n g n g ư ờ i k h á c đ ể t h ự c h i ệ n c á c mục t i ê u của d o a n h n g h i ệ p
t r o n g m ô i t r ư ờ n g k i n h doanh t h ư ờ n g x u y ê n b i ê n động.
Thực c h ấ t của h o ạ t động q u ả n t r ị k i n h doanh l à q u ả n

t r ị c á c h o ạ t đ ộ n g c ủ a con n g ư ờ i v à t h ô n g qua đó q u ả n t r ị m ọ i
y ế u t ố k h á c l i ê n q u a n tói q u á t r ì n h s ả n x u ấ t k i n h doanh của
doanh nghiệp.
M ụ c t i ê u của q u ả n trị k i n h doanh là đ ư a doanh n g h i ệ p

n g à y c à n g p h á t t r i ể n v ữ n g chắc, có h i ệ u q u ả n h ấ t t r o n g đ i ề u
k i ệ n môi trường k i n h doanh thường x u y ê n b i ế n động.
2. Quản trị theo chức năng
Có thể hiểu chức năng là một tập hợp các hoạt động
( h à n h động) c ù n g l o ạ i của m ộ t h ệ t h ố n g n à o đó. Chức n ă n g
q u ả n t r ị d o a n h n g h i ệ p được h i ể u l à m ộ t t ậ p h ợ p c á c h o ạ t
đ ộ n g q u ả n t r ị c ù n g l o ạ i . Q u ả n t r ị t h e o chức n ă n g được t h ự c
h i ệ n p h ổ b i ế n ỏ c á c d o a n h n g h i ệ p v ó i h ầ u h ế t c á c cơ c ấ u t ổ
chức b ộ m á y q u ả n t r ị k h á c n h a u .
C ó n h i ề u c á c h p h â n l o ạ i chức n ă n g k h á c n h a u . N ế u coi
t o à n b ộ h o ạ t đ ộ n g q u ả n t r ị l à h o ạ t đ ộ n g r a q u y ế t đ ị n h t h ì có
chức n ă n g r a q u y ế t đ ị n h m ụ c t i ê u , c h ứ c n ă n g r a q u y ế t đ ì n h
p h ư ơ n g t i ệ n v à chức n ă n g r a q u y ế t đ ị n h q u ả n t r ị . N ế u c ă n cứ
v à o q u á t r ì n h q u ả n t r ị có t h ể p h â n t h à n h c á c chức n ă n g đ ị n h
h ư ó n g , t ổ chức, đ i ề u k h i ể n , p h ố i h ợ p v à k i ể m t r a . C ũ n g có
t h ể k ế t h ợ p h a i chức n ă n g t ổ chức v à p h ố i h ợ p h o ặ c b a c h ứ c

n ă n g t ổ chức, p h ố i hợp v à đ i ề u k h i ể n l ạ i t h à n h chức n ă n g t ổ
chức. N ế u c ă n cứ v à o p h ư ớ n g h ư ớ n g t á c động của c h ủ t h ể
đ ế n k h á c h t h ể q u ả n t r ị có t h ể p h â n l o ạ i chức n ă n g r ộ n g hay
h ẹ p t u y t h u ộ c v à o ý đồ x â y d ự n g các bộ p h ậ n chức n ă n g .
T h ự c c h ấ t t ổ chức q u ả n trị theo chức n ă n g c h í n h là

c h u y ê n m ô n hoa h o ạ t động q u ả n trị, n ê n n ó có n h i ề u líu đ i ể m
n h ư đ â y là c á c h t ố t n h ấ t đ ể thực h i ệ n các h o ạ t động q u ả n t r ị
theo h ư ố n g c h u y ê n m ô n hoa (bộ p h ậ n , cá n h â n ) , đ ả m bảo thực
h i ệ n đ ầ y đ ủ sức m ạ n h v à uy t ú i của các h o ạ t động cơ b ả n , t ạ o
đ i ề u k i ệ n thực h i ệ n c h ặ t c h ẽ h o ạ t động k i ể m tra. Q u ả n t r ị theo
chức n ă n g đ ã được t h ử t h á c h qua t h ò i gian v à được coi là c á c h
cơ b ả n n h ấ t đ ể á p d ụ n g r ộ n g r ã i . Vói việc t ổ chức q u ả n trị theo
chức n ă n g sẽ d ẫ n đ ế n đ ơ n g i ả n hoa việc đ à o tạo.
B ê n c ạ n h đó, h ạ n c h ế cơ b ả n của q u ả n t r ị theo chức

n ă n g l à k h ô n g bao q u á t v à p h ù hợp v ố i m ọ i đ i ề u k i ệ n , có x u
h ư ớ n g l à m g i ả m sự c h ú t r ọ n g đ ế n mục t i ê u của t o à n d o a n h
n g h i ệ p , g ặ p k h ó k h ă n t r o n g t h ự c h i ệ n p h ố i hợp h o ạ t đ ộ n g
giữa c á c b ộ p h ậ n (cá n h â n ) , v à n h à q u ả n t r ị t r ư ở n g t h à n h t ừ
n h à q u ả n t r ị chức n ă n g sẽ g ặ p k h ó k h ă n n h ấ t đ ị n h t r o n g
q u á n x u y ê n c á c n h i ệ m v ụ ở c ấ p q u ả n t r ị cao h ơ n .
3. Nguyên tắc quản trị
N g u y ê n t ắ c q u ả n t r ị l à n h ữ n g r à n g buộc theo n h ữ n g
t i ê u c h u ẩ n , c h u ẩ n mực n h ấ t đ ị n h buộc m ọ i n g ư ờ i t h ự c h i ệ n
h o ạ t đ ộ n g q u ả n t r ị p h ả i t u â n t h ủ . N g u y ê n tắc m a n g t í n h b ắ t
buộc. T r o n g q u á t r ì n h t h ự c h i ệ n n h i ệ m v ụ của m ì n h m ọ i n h à
q u ả n t r ị p h ả i t u â n t h ủ c á c n g u y ê n tắc n h ấ t đ ị n h t h ì h o ạ t
đ ộ n g q u ả n t r ị m ố i có h i ệ u q u ả . Theo Fayol: " N ế u k h ô n g có

n g u y ê n t ắ c t h ì n g ư ờ i t a sẽ l â m v à o t ì n h t r ạ n g t ố i t ă m v à h ỗ n
l o ạ n . . . n g u y ê n t ắ c l à n g ọ n đ è n p h a có t h ể g i ú p con người
n h ậ n rõ phương hưống" . 4
H ệ t h ố n g n g u y ê n t ắ c q u ả n t r ị p h ả i được x â y d ự n g t r ê n
cơ sở h ệ t h ố n g m ụ c t i ê u c ủ a d o a n h n g h i ệ p v à c ủ a q u ả n trị
doanh nghiệp; các qui l u ậ t k i n h t ế k h á c h quan; các q u i định
l u ậ t p h á p v à c h í n h s á c h q u ả n lý v ĩ m ô ; c á c đ i ề u k i ệ n cụ t h ể
c ủ a m ô i t r ư ờ n g k i n h doanh...
H ệ thống các n g u y ê n tắc p h ả i là m ộ t t h ể t h ố n g nhất;

c á c n g u y ê n t ắ c p h ả i v ừ a m a n g t í n h độc l ậ p t ư ở n g đ ố i , l ạ i v ừ a
t á c động t ư ơ n g h ỗ l ẫ n n h a u trong việc đ i ề u k h i ể n h à n h v i
q u ả n t r ị . V i ệ c sử d ụ n g h ệ t h ố n g n g u y ê n t ắ c q u ả n t r ị p h ả i
đ ả m b ả o c á c y ê u c ầ u cơ b ả n l à :
P h ả i vói t ư c á c h h ệ t h ố n g mang t í n h c h ấ t b ắ t buộc, t ự

h o ạ t động.
P h ả i t ạ o cho n g ư ờ i t h ự c h i ệ n t í n h c h ủ đ ộ n g l ò n t r o n g
h à n h động của h ọ .
P h ả i t á c đ ộ n g t í c h cực đ ế n k ế t q u ả k i n h d o a n h .
P h ả i l u ô n t h í c h ứ n g vói n h ữ n g thay đ ổ i của m ô i t r ư ờ n g

k i n h doanh.
Đ ể t h ự c h i ệ n h o ạ t đ ộ n g q u ả n t r ị có h i ệ u q u ả sẽ p h ả i
xác định v à t u â n t h ủ n h i ề u n g u y ê n tắc k h á c nhau. Có t h ể đ ề
c ậ p đ ế n m ộ t s ố n g u y ê n t ắ c c h u n g sau:
4
Nguyên cảnh Chất (dịch và biển soạn). Tinh hoa quàn lí,
Nxb Lao động-Xã hội 2002, trang ÓI

Nguyên tắc quản trị định hướng mục tiêu. Theo
n g u y ê n tắc n à y , m ọ i c ấ p q u ả n t r ị đ ề u p h ả i thực h i ệ n c á c
n h i ệ m v ụ q u ả n t r ị t r ê n cơ sở h ệ t h ố n g mục t i ê u đ ã c ù n g x á c
đ ị n h . C ấ p q u ả n t r ị t r ê n x á c đ ị n h mục t i ê u cho c ấ p d ư ó i p h ù
hợp v ó i h ệ t h ố n g mục t i ê u c h u n g v à k h ô n g can t h i ệ p v à o việc
c ấ p d ư ó i t h ự c h i ệ n mục t i ê u đ ã x á c định, chỉ k i ể m t r a quá
t r ì n h t h ự c h i ệ n v à đ i ề u c h ỉ n h h o ạ t động của c ấ p d ư ố i theo
mục t i ê u . N g u y ê n tắc n à y dựa t r ê n cớ sở c h ê độ cộng đ ồ n g
t r á c h n h i ệ m v à sự cộng t á c l à m việc t r o n g h o ạ t đ ộ n g q u ả n
trị.
N g u y ê n t ắ c đ ị n h h u ố n g k ế t q u ả dựa t r ê n cớ sỏ đ ã x á c
đ ị n h t r ư ố c mục t i ê u . Theo n g u y ê n tắc n à y , c ấ p t r ê n v ừ a p h ả i
x á c đ ị n h k ế t q u ả " p h ả i đ ạ t " cho c ấ p dưới, l ạ i v ừ a x á c đ ị n h k ế t
q u ả c ấ p d ư ố i đ ạ t được đ ể so s á n h , đ á n h giá k ế t q u ả . N h ư t h ế ,
c ấ p t r ê n p h ả i có đ ủ k h ả n ă n g k i ể m t r a , đ á n h giá k ế t q u ả
c ô n g v i ệ c của c ấ p d ư ớ i v à chỉ n ê n giới h ạ n t r o n g t r ư ờ n g hợp
c ô n g v i ệ c k h ô n g đòi h ỏ i q u á cao v ề c h ấ t lượng.
N g u y ê n t ắ c n g o ạ i l ệ . L à n g u y ê n tắc giới h ạ n q u y ề n r a
q u y ế t đ ị n h của q u ả n t r ị d o a n h n g h i ệ p ở các t r ư ờ n g hợp sai
l ệ c h so v ố i mục t i ê u d ự k i ế n v à c á c t r ư ờ n g hợp đặc b i ệ t đòi
h ỏ i có q u y ế t đ ị n h q u a n t r ọ n g . N h ư t h ế các q u y ế t đ ị n h sản
x u ấ t h ầ u n h ư được c h u y ể n giao cho c ấ p d ư ớ i , c ấ p q u ả n t r ị
doanh n g h i ệ p x â y d ự n g h ệ t h ố n g k i ể m t r a t h í c h hớp v à t ậ p
t r u n g v à o c á c sai l ệ c h so v ố i k ê hoạch. N g u y ê n t ắ c n à y g i ả i
p h ó n g c á c n h à q u ả n t r ị cao c ấ p k h ỏ i công việc sự v ụ đ ể t ậ p
t r u n g g i ả i q u y ế t c á c n h i ệ m v ụ q u ả n t r ị p h á t sinh. H ạ n c h ế
của n g u y ê n tắc n ẩ y là d ễ d ẫ n đ ế n t h ô n g t u i p h ả n h ồ i t h i ế u
c h í n h x á c vì cấp d ư ố i k h ô n g m u ố n có sự can t h i ệ p của c ấ p t r ê n .

N g u y ê n t ắ c q u ả n t r ị t r ê n cơ sở p h â n c h i a n h i ệ m v ụ .
N h i ệ m v ụ q u ả n t r ị được p h â n t í c h , c h i a n h ỏ v à giao cho c ấ p
d ư ố i . Đ ặ c t r ư n g cơ b ả n l à giao n h i ệ m v ụ p h ả i g ắ n v ó i q u y ề n
h ạ n , q u y ề n lực v à t r á c h n h i ệ m ; c ấ p q u ả n t r ị n à o r a c á c q u y ế t
đ ị n h t h u ộ c t h ẩ m q u y ề n c ấ p đ ó . N h i ệ m v ụ l ạ i được p h â n c h i a
theo n g u y ê n tắc t ậ p q u y ề n hay p h â n quyền. Theo n g u y ê n tắc
t ậ p q u y ề n n h i ệ m v ụ , q u y ề n h ạ n , q u y ể n lực v à t r á c h n h i ệ m
có x u h u ố n g được t ậ p t r u n g ỏ p h í a t r ê n . T h e o n g u y ê n tắc
p h â n q u y ề n n h i ệ m v ụ được c h i a n h ỏ , t ậ p t r u n g í t ỏ p h í a t r ê n
v à chuyển n h i ề u xuống p h í a dưói.
N g u y ê n t ắ c c h u y ê n m ô n hoa. V i ệ c p h â n c h i a n h i ệ m v ụ
q u ả n t r ị p h ả i theo c á c t i ê u c h u ẩ n c h u y ê n m ô n hoa nhằm
đ ả m b ả o cho m ỗ i b ộ p h ậ n , c á n h â n có t h ể t h ự c h i ệ n n h i ệ m v ụ
v ố i mức đ ộ p h ứ c t ạ p t h ấ p n h ấ t có t h ể . Đ â y l à cỡ sở đ ả m b ả o
n ă n g s u ấ t v à c h ấ t lượng của hoạt động q u ả n trị.
N g u y ê n t ắ c k ế t h ợ p h à i hoa c á c l ợ i í c h k i n h t ế . T h e o
n g u y ê n tắc n à y việc g i ả i q u y ế t l ợ i ích p h ả i đ ả m bảo t í n h c ô n g
b ằ n g ; t h u n h ậ p của m ỗ i bộ p h ậ n , cá n h â n p h ả i p h ù hợp vói
k ế t q u ả đ ó n g g ó p c ủ a h ọ . Đ â y l à cỡ sỏ t ạ o r a đ ộ n g l ự c cho
h o ạ t động của m ỗ i bộ p h ậ n , c á n h â n ; đ ả m bảo sự g ắ n b ó của
n g ư ờ i lao đ ộ n g v ố i t ậ p t h ể . Đ â y l à đ i ề u k i ệ n đ ể d o a n h n g h i ệ p
p h á t triển bền vững.
4. Phương pháp quản trị
P h ư ớ n g p h á p q u ả n t r ị được h i ể u l à c á c h t h ứ c t á c đ ộ n g
c ủ a c h ủ t h ể đ ế n k h á c h t h ể q u ả n t r ị n h ằ m đ ạ t được m ụ c t i ê u
đ ã xác định. Có n h i ề u c á c h p h â n loại p h ư ớ n g p h á p q u ả n trị
khác nhau.

T r o n g c á c q u a n n i ệ m đó, các n h à q u ả n t r ị học v à t â m lý
học d ễ d à n g t h ừ a n h ậ n c á c p h ư ơ n g p h á p sau:
4.1. Phương pháp hành chính
P h ư ơ n g p h á p h à n h c h í n h là p h ư ớ n g p h á p q u ả n t r ị dựa
t r ê n cơ sở c á c m ố i q u a n h ệ v ề t ổ chức v à k ỷ l u ậ t của doanh
n g h i ệ p . Đ ặ c t r ư n g cơ b ả n của p h ư ơ n g p h á p h à n h c h í n h l à
m ọ i n g ư ờ i p h ả i t h ự c h i ệ n k h ô n g đ i ề u k i ệ n c á c m ệ n h l ệ n h , chỉ
t h ị , q u i chế...; m ọ i sự v i p h ạ m p h ả i được x ử lý k ị p t h ờ i , t h í c h
đáng.
P h ư ơ n g p h á p h à n h c h í n h đóng vai trò r ấ t quan trọng,

k h ô n g t h ể t h i ế u t r o n g h o ạ t động q u ả n t r ị v ì n ó x á c l ậ p t r ậ t
t ự , k ỷ c ư ơ n g đ ố i v ó i h o ạ t đ ộ n g của m ọ i b ộ p h ậ n , cá n h â n
t r o n g doanh n g h i ệ p .
4.2. Phương pháp kinh tế
Phướng p h á p k i n h t ế là phương p h á p tác động vào mọi

n g ư ờ i lao đ ộ n g t h ô n g qua c á c b i ệ n p h á p k i n h t ế . K h i sử d ụ n g
phương p h á p k i n h t ế p h ả i v ậ n dụng đ ú n g đ ắ n các p h ạ m trù,
đ ò n b ẩ y k i n h t ế ; p h ả i g i ả i q u y ế t thoa đ á n g m ố i q u a n h ệ v ề
l ợ i ích giữa c h ủ sỏ h ữ u v à n g ư ơ i k i n h doanh, g i ữ a c h ủ t h ể v à
khách t h ể quản trị. M u ố n vậy, phải t í n h t ố i giỗi h ạ n của
t ừ n g c ô n g cụ, đ ò n b ẩ y k i n h t ế ; p h ả i ư u t i ê n sử d ụ n g c ô n g cụ
m a n g t í n h ổn đ ị n h , g ắ n b ó v ố i s ố l ư ợ n g v à c h ấ t l ư ợ n g c ô n g
v i ệ c ; p h ả i c h ú ý đ ế n c á c r à n g buộc của t ừ n g c ô n g cụ vói mục
t i ê u p h ả i đ ạ t . Do l ợ i ích l à động lực t h ú c đ ẩ y hoặc k ì m h ã m
n ă n g lực l à m v i ệ c s á n g t ạ o của n g ư ờ i lao đ ộ n g n ê n p h ư ơ n g
p h á p k i n h t ế l u ô n đ ó n g v a i t r ò đặc b i ệ t q u a n t r ọ n g .

4.3. Phương pháp giáo dục thuyết phục
P h ư ơ n g p h á p g i á o dục t h u y ế t phục l à p h ư ơ n g p h á p t á c
động v à o n g ư ờ i lao đ ộ n g b ằ n g c á c b i ệ n p h á p t â m Ịý x ã h ộ i v à
giáo dục t h u y ế t phục. P h ư ơ n g p h á p n à y có đặc t r ư n g l à r ấ t
u y ể n c h u y ể n , l i n h h o ạ t , k h ô n g có k h u ô n m ẫ u c h u n g v à l i ê n
q u a n r ấ t c h ặ t c h ẽ đ ế n t á c phong v à n g h ệ t h u ậ t của c h ủ t h ể
quản trị. Nó đóng vai trò quan trọng trong động viên t i n h t h ầ n
q u y ế t t â m , s á n g t ạ o , say s ư a vói c ô n g việc c ủ a m ọ i n g ư ờ i lao
động; l à m cho h ọ n h ậ n t h ứ c r õ c á i t h i ệ n , c á i á c , c á i x ấ u , c á i đ ẹ p
v à t r á c h n h i ệ m của h ọ t r ư ó c c ô n g việc v à t ậ p t h ể .
IV. CÁC TRUÔNG PHÁI LÍ THUYẾT QUẢN TRỊ KINH DOANH
1. Khái lược về lí thuyết quản trị kinh doanh
L ý t h u y ế t được q u a n n i ệ m l à m ộ t h ệ t h ố n g c á c k h á i
n i ệ m v à các n g u y ê n tắc p h ụ thuộc l ẫ n n h a u hoặc r à n g buộc
l ẫ n n h a u t ạ o n ê n bộ k h u n g của m ộ t m ả n g l ổ n k i ế n t h ứ c . 5
H o m a n s cho r ằ n g : " L ý t h u y ế t ỏ d ạ n g t h ấ p n h ấ t c ủ a n ó l à
m ộ t c á c h p h â n l o ạ i , m ộ t h ệ t h ố n g c á c n g ă n k é o , m ộ t t ủ h ồ sơ
có t h ể t í c h l ũ y sự v i ệ c " .
L í t h u y ế t q u ả n t r ị k i n h d o a n h được h i ể u l à n h ữ n g k h á i
q u á t lý l u ậ n v ề q u ả n t r ị c á c h o ạ t đ ộ n g k i n h d o a n h t r ê n cố sỏ
những nghiên cứu v à khảo nghiệm thực tế. N h ư thế, các
t r ư ớ n g p h á i lí t h u y ế t q u ả n t r ị k i n h d o a n h h ì n h t h à n h n ê n lý
t h u y ế t q u ả n trị k i n h doanh.
5
Những vấn đê cốt yêu của quản lí, Nxb Khoa học và Kĩ thuật, năm 1994,
trang 24

I
T r ê n cở sỏ h i ể u được cơ sở lý t h u y ế t q u ả n t r ị k i n h
d o a n h sẽ h i ể u được c á c m ố i q u a n h ệ b ả n c h ấ t , t ấ t y ế u của
c á c h i ệ n t ư ợ n g v à q u á t r ì n h q u ả n t r ị k i n h doanh. T ừ đó n ắ m
chắc cơ sở khoa học của các n g u y ê n tắc, công cụ, p h ư ơ n g
p h á p được sử d ụ n g t r o n g q u á t r ì n h t ổ chức h o ạ t đ ộ n g k i n h
doanh... T r ê n cd sở lý l u ậ n k h o a học sẽ h ì n h t h à n h c á c k ỹ
n ă n g , c á c y ế u t ố khoa học t r o n g q u ả n t r ị đ ể t ổ chức q u ả n t r ị
k i n h d o a n h m ộ t c á c h có h ệ t h ố n g , có c ă n cứ khoa học. Đ ó l à
n h ữ n g cở sỏ v à đ ị n h h ư ố n g cho c á c l ĩ n h vực h o ạ t động cụ t h ể
trong thực tiễn.
2. Các trường phái lí thuyết quản trị kinh doanh

chủ yếu
2.1. Trường phái lý thuyết quản trị khoa học cổ điển
Đại diện cho trường phái quản trị khoa học cổ điển là
Friderich W.Taylor, Henry L.Gantt, Frank và Lillian
Gilbreth.
F . W . T a y l o r (1856-1915) vói c á c t á c p h ẩ m " Q u ả n lí ỏ

n h à m á y " (1903) v à " N h ữ n g n g u y ê n lí của việc q u ả n lí m ộ t
c á c h khoa học" (1912). N ộ i d u n g c h ủ y ế u v ề lí l u ậ n q u ả n lí
m ộ t c á c h k h o a học đ ã t ậ p t r u n g v à o :
V ấ n đ ề t r u n g t â m của q u ả n lí là n â n g cao n ă n g s u ấ t
lao động; h a i b ê n t h ợ v à c h ủ p h ả i n h ậ n thức r ằ n g v i ệ c
n â n g cao n ă n g s u ấ t lao đ ộ n g l à có l ợ i cho cả h a i b ê n .
P h ả i l ự a c h ọ n n h ữ n g n g u ô i t h ợ bậc n h ấ t cho mỗi

công việc.

P h ả i l à m cho c ô n g n h â n n ắ m v ữ n g p h ư ơ n g p h á p t h a o
t á c đ ã được t i ê u c h u ẩ n hoa.
X â y d ự n g và thực h i ệ n c h ê độ t r ả lương theo số lượng

sản p h ẩ m
T á c h b i ệ t chức n ă n g q u ả n lí v ó i chức n ă n g t h ừ a h à n h .
T h ự c h i ệ n c h ế độ q u ả n lí chức n ă n g v à t r ự c t u y ế n c h ứ c
năng.
N g u y ê n lí k i ể m s o á t , q u ả n lí v ề m ặ t cơ c ấ u t ổ chức.
O n g d i ê n đ ạ t cơ c h ê q u ả n lí m ộ t c á c h k h o a học t r o n g
b ố n n g u y ê n lí c h ủ y ế u :
T h ứ n h ấ t , n g h i ê n c ứ u m ộ t c á c h k h o a học m ỗ i đ ộ n g t á c
của công n h â n để t h a y t h ế c á c h l à m cũ chỉ dựa vào
kinh nghiệm.
T h ứ h a i , t u y ể n c h ọ n c ô n g n h â n m ộ t c á c h k h o a học, đ à o
t ạ o , g i á o dục v à g i ú p h ọ t r ư ở n g t h à n h .
T h ứ ba, h i ệ p t á c t h â n á i v ố i c ô n g n h â n đ ể đ ả m b ả o m ọ i
n g u y ê n t ắ c k h o a học p h ả i được t h ự c h i ệ n .
T h ứ t ư , c h ủ v à t h ợ p h ả i c ù n g n h a u c h i a sẻ c ô n g v i ệ c v à
chức t r á c h .
C á c n g u y ê n lí cơ b ả n t i ế n h à n h v ề t ổ chức q u ả n t r ị l à :
M ộ t là, t á c h b i ệ t r õ r à n g chức n ă n g q u ả n t r ị v ớ i chức n ă n g

t h ừ a h à n h v à t h i ế t l ậ p cơ c ấ u q u ả n t r ị k ế h o ạ c h t ư ơ n g
ứng.
H a i l à , c ă n cứ v à o n g u y ê n lí p h â n c ô n g theo chức n ă n g đ ể
p h â n đ ị n h r õ h ơ n chức n ă n g q u ả n t r ị . D ự đ ị n h sử d u n g

t á m n h â n v i ê n q u ả n trị chức n ă n g là: q u ả n t r ị t r ì n h t ự t á c
nghiệp, q u ả n t r ị thao tác, q u ả n trị giá t h à n h , q u ả n t r i kỉ
l u ậ t , q u ả n t r ị kĩ n ă n g , q u ả n t r ị tốc độ, q u ả n trị sửa chữa
v à q u ả n trị c h ấ t lượng.
Ba là, p h â n b i ệ t n h ữ n g việc t h ô n g t h ư ờ n g v à b ấ t t h ư ớ n g
đ ể thực h i ệ n n g u y ê n tắc n g o ạ i l ệ trong h o ạ t động q u ả n trị.
V i ệ c n g h i ê n c ứ u v à v ậ n d ụ n g các n g u y ê n lí q u ả n trị
khoa học của T a y l o r v à o t h ự c t i ễ n q u ả n t r ị t h ờ i b ấ y giò đ ã
d ẫ n đ ế n k ế t q u ả c ô n g n h â n được c h u y ê n m ô n hoa cao, t ă n g
n ă n g s u ấ t lao động, t ă n g s ả n lượng s ả n x u ấ t , . . .
H e n r y L . G a n t t (1861-1919) là m ộ t cộng sự của Taylor,

có n h i ề u đ ó n g g ó p p h á t t r i ể n lý t h u y ế t T a y l o r , đặc b i ệ t l à
h o à n t h i ệ n k ỹ t h u ậ t k i ể m s o á t s ả n x u ấ t , x â y d ự n g b i ể u đồ
s ả n x u ấ t ( b i ể u đồ G a n t t ) ; ô n g c ũ n g n h ấ n m ạ n h đ ế n n h â n t ố
con n g ư ờ i v à t ậ p t r u n g v à o m ỏ r ộ n g h ệ t h ố n g k h u y ế n k h í c h
l ợ i ích v ậ t c h ấ t .
Hai ông b à Frank Gilbreth (1868-1924) v à Lillian

G i l b r e t h (1878-1972) p h á t t r i ể n lý t h u y ế t T a y l o r theo h ư ớ n g
n g h i ê n cứu chi t i ế t q u á t r ì n h thực h i ệ n các thao tác, động t á c
v à cử đ ộ n g của c ô n g n h â n m ộ t c á c h hợp lý n h ấ t . C ô n g v i ệ c
của c ô n g n h â n được F r a n k G i l b r e t h đ ơ n g i ả n hoa b ồ i sự p h â n
chia t h à n h 17 l o ạ i t h a o t á c b ằ n g t a y k h á c n h a u . Ô n g đ ã cống
h i ế n ý tưởng v ề việc t ì m ra một p h ư ơ n g p h á p t ố t n h ấ t để
t h ự c h i ệ n m ọ i c ô n g v i ệ c . Sau k h i chồng c h ế t , b à Lillian
G i l b r e t h t i ế p t ụ c c ô n g việc của ô n g v ố i t ư t ư ở n g t ậ p t r u n g
n h i ề u v à o k h í a c ạ n h con n g ư ờ i , b à đ ư a r a ý t ư ở n g v ề đ i ề u
k i ệ n lao đ ộ n g a n t o à n , n g h ỉ g i ả i lao t r o n g t h ờ i g i a n lao đ ộ n g
v à s ố n g à y l à m v i ệ c của n g ư ờ i lao động.

2.2. Trường phái lí thuyết quản trị hành chính
C á c đ ạ i d i ệ n c h ủ y ế u của t r ư ờ n g p h á i q u ả n t r ị hành
c h í n h là H e n r i F a y o l v à M a x Weber.
Vói c u ố n " Q u ả n t r ị c ô n g n g h i ệ p t ổ n g q u á t " H e n r y F a y o l
(1841-1925) được coi l à cha đ ẻ c ủ a lý t h u y ế t q u ả n t r ị h à n h
c h í n h . Theo H . F a y o l t h ì : " L ã n h đ ạ o l à t ì m k i ế m l ợ i í c h t ố i đ a
có t h ể được t ừ t ấ t cả n h ữ n g n g u ồ n lực m à x í n g h i ệ p đ ã có,
d ẫ n d ắ t x í n g h i ệ p đ ạ t được m ụ c t i ê u c ủ a n ó l à b ả o đ ả m h o à n
t h à n h s á u chức n ă n g cơ b ả n . Q u ả n t r ị c h ỉ l à m ộ t t r o n g s á u
chức n ă n g do l ã n h đ ạ o t i ế n h à n h " . Ô n g cho r ằ n g
6
phương
p h á p q u ả n t r ị l à c h ì a k h o a cho sự t h à n h c ô n g c ủ a m ộ t n h à
q u ả n t r ị . Ô n g c ũ n g n h ấ n m ạ n h cơ c ấ u t ổ chức v à t ậ p t r u n g
x â y d ự n g 14 n g u y ê n t ắ c q u ả n t r ị :
P h â n c ô n g lao đ ộ n g t r o n g q u á t r ì n h l à m v i ệ c m ộ t c á c h
chặt chẽ.
X â y d ự n g m ộ t h ệ t h ố n g q u y ề n lực v à t r á c h n h i ệ m t r o n g
q u ả n trị, điều h à n h .
X â y d ự n g v à á p d ụ n g c h ế độ k ỷ l u ậ t n g h i ê m n g ặ t t r o n g
q u á t r ì n h l à m việc.
T h ố n g n h ấ t các m ệ n h l ệ n h đ i ề u k h i ể n , chỉ huy.
Thống n h ấ t l ã n h đạo.
L ợ i í c h c á n h â n p h ả i p h ụ t h u ộ c v à o l ợ i í c h c ủ a t ổ chức.
X â y d ự n g c h ế độ t r ả công m ộ t c á c h x ứ n g đ á n g theo k ế t
q u ả lao đ ộ n g .
6
Nguyễn Cảnh Chất (dịch và biên soạn): Tinh hoa quàn lí,
Nxb Lao động-Xă hội 2002, trang 60

T ậ p t r u n g hoa m ộ t c á c h hợp lý.
P h â n q u y ề n v à đ ị n h r õ cơ c ấ u q u ả n t r ị t r o n g tô chức.
T ổ chức q u i t r ì n h h o ạ t động c h ặ t c h ẽ cả v ề t h ờ i g i a n v à
c ô n g việc.
T ạ o q u a n h ệ b ì n h đ ẳ n g t r o n g c ô n g việc.
Ô n đ ị n h đ ộ i n g ũ lao động t r o n g q u á t r ì n h l à m việc.
K h u y ê n k h í c h sự s á n g t ạ o t r o n g q u á t r ì n h l à m việc.
K h u y ê n k h í c h p h á t t r i ể n c á c g i á t r ị chung t r o n g q u á
t r ì n h l à m việc của m ộ t t ổ chức.
V ố i Ô n g n ă m y ế u t ố c h ủ y ế u của q u ả n t r ị là k ê h o ạ c h ,
t ổ chức, chỉ h u y , p h ố i hợp v à k i ể m t r a .
V ố i t á c p h ẩ m "Lí l u ậ n v ề t ổ chức k i n h t ế v à x ã h ộ i " M a x

Weber (1864-1920) đ ã đ ó n g góp to l ố n v à o lí l u ậ n t ổ chức cổ đ i ể n
v à ô n g được coi là n g ư ơ i cha của lí l u ậ n v ề tô chức. Ô n g x â y
dựng lý t h u y ế t h à n h c h í n h quan liêu c h ủ y ê u trong t ổ chức ỏ cơ
quan c h í n h p h ủ , chỉ m ộ t p h ầ n đ ó n g góp cho khoa học q u ả n trị.
Ô n g x â y d ự n g q u i t r ì n h đ i ề u h à n h m ộ t t ổ chức theo t h ể c h ê t i ê n
h à n h công việc t h ô n g qua chức v ụ vói các đặc t r ư n g chủ y ê u là:
" t í n h c h u ẩ n xác, t í n h n h ạ y b é n , t í n h rõ r à n g , t i n h t h ô n g v ă n
b ả n , t í n h liên tục, t í n h n g h i ê m túc, t í n h thống n h ấ t , q u a n h ệ
phục t ù n g n g h i ê m chỉnh, p h ò n g n g ừ a va c h ạ m v à t i ế t k i ệ m
n h â n lực v à v ậ t lực" . Đ ặ c t r ư n g của t h ể c h ế q u ả n t r ị được M .
7
Weber m ô t ả gồm:
7
Nguyên cành Chất (dịch và biên soạn): Tinh hoa quàn lí,
Nxb Lao dộng-Xã hội 2002, trang 106

T h i ế t l ậ p sự p h â n c ô n g r õ r à n g t h e o chức n ă n g .
T h i ế t l ậ p c h ế độ cấp bậc rõ r à n g .
T h i ế t l ậ p c á c q u i đ ị n h p h á p lí v à q u i c h ế v ề c h ứ c q u y ề n ,
chức t r á c h .
V i ệ c x ử lí v à t r u y ề n đ ạ t c ô n g v i ệ c đ ề u p h ả i d ù n g h ì n h
thức v ă n bản.
M ọ i chức v ụ đ ề u p h ả i do n h ữ n g n g ư ò i đ ã được đ à o t ạ o
v ề m ặ t chuyên m ô n đ ả m nhiệm. Việc t u y ể n chọn v à đề
b ạ t h ọ p h ả i dựa v à o t i ê u c h u ẩ n c h u y ê n m ô n .
N h â n v i ê n m ọ i n g à n h p h ả i được t u y ể n d ụ n g t h e o t i ê u
c h u ẩ n n h ấ t định.
M ọ i t h à n h v i ê n p h ả i l à m t r ò n chức t r á c h , l à m v i ệ c q u ê n
m ì n h v ố i t h á i độ n g ư ò i chủ.
L ý t h u y ế t h à n h c h í n h q u a n l i ê u đ e m l ạ i h a i l ợ i í c h cơ
b ả n l à h i ệ u q u ả v à ổn đ ị n h . B ê n c ạ n h đ ó , n ó c ũ n g có h ạ n c h ế :
n g u y ê n tắc cứng nhắc v à quan liêu; t ì m cách bảo v ệ v à mở
r ộ n g q u y ề n lực; tốc đ ộ r a q u y ế t d i n h c h ậ m ; k h ô n g t ư ơ n g h ợ p
vói các giá trị n g h ề nghiệp.
2.3. Trường phải hành vi
ở thập niên 20 và 30 của thế kỷ XX cuộc cách mạng

công n g h i ệ p l ầ n t h ứ h a i đ ã l à m đảo l ộ n đ ờ i sống x ã h ộ i của
n h i ề u n ư ó c . T ư t ư ở n g q u ả n t r ị cổ đ i ể n k h ô n g c ò n t h í c h h ợ p
n ữ a v à đ ã t h ú c đ ẩ y sự r a đ ò i c ủ a t r u ồ n g p h á i h à n h v i . Đ ạ i
d i ệ n của t r ư ò n g p h á i n à y là M a r y Parker Follett, George
E l t o n w . M a y o r , D o u g l a s M e George...

V ớ i lý t h u y ế t các q u a n h ệ con n g ư ờ i b à M a r y P a r k e r
Follet (1868-1933) cho r ằ n g t r o n g q u á t r ì n h l à m việc giữa
n h ữ n g n g ư ờ i lao đ ộ n g có c á c q u a n h ệ v ố i n h a u theo m ộ t t h ể
c h ế t ổ chức n h ấ t đ ị n h n ê n b à n h ấ n m ạ n h : " 1 . P h ả i q u a n t â m
đ ế n n h ữ n g n g ư ờ i lao đ ộ n g t r o n g q u á t r ì n h g i ả i q u y ế t v ấ n đ ề ;
2. C á c n h à q u ả n t r ị p h ả i n ă n g động".
T r ê n cơ sỏ q u a n s á t , n g h i ê n c ứ u c á c h g i ả i q u y ế t c ô n g
việc của c á c n h à q u ả n t r ị b à cho r ằ n g sự p h ố i hợp g i ữ v a i t r ò
q u y ế t đ ị n h đ ố i v ố i c á c h o ạ t đ ộ n g q u ả n t r ị . T ừ đó, b à đ ư a ra
b ố n n g u y ê n t ắ c p h ố i hợp: " 1 . N g ư ờ i r a q u y ế t đ ị n h p h ả i t i ế p
x ú c t r ự c t i ế p ; 2. P h ả i p h ố i hợp n g a y ỏ g i a i đ o ạ n h o ạ c h đ ị n h
v à duy t r ì t r o n g s u ố t q u á t r ì n h t h ự c h i ệ n d ự á n ; 3. P h ả i p h ố i
hớp đ ồ n g b ộ , ở m ọ i y ế u t ố , t r o n g m ọ i t ì n h h u ố n g ; 4. P h ố i hợp
l i ê n tục".
B à cho r ằ n g n h ữ n g n h à q u ả n t r ị c ấ p cơ sỏ là n h ữ n g
n g ư ờ i có v a i t r ò t h í c h hợp n h ấ t t r o n g t ổ chức p h ố i hợp t h ự c
h i ệ n c á c n h i ệ m v ụ s ả n x u ấ t . Đ ồ n g t h ò i theo b à t h ì m ọ i n h à
q u ả n t r ị đ ề u p h ả i t h i ế t l ậ p m ố i q u a n h ệ t ố t v ố i c ấ p d ư ố i của
họ và n ê n t i ế p xúc trực tiếp v ố i công n h â n ; họ p h ả i tìm cách
g i ả i q u y ế t n h ữ n g m â u t h u ẫ n p h á t s i n h t r o n g n ộ i bộ t ổ chức,
t ạ o r a sự h i ể u b i ế t l ẫ n n h a u giữa t ấ t cả m ọ i n g ư ờ i .
T r ư ờ n g p h á i M a y o r đ ư a r a n h ữ n g n g u y ê n lí m ớ i n h ằ m
h o à n t h i ệ n q u ả n t r ị doanh n g h i ệ p n h ư : c ô n g n h â n l à "con
n g ư ờ i x ã h ộ i " - l à t h à n h v i ê n của h ệ t h ố n g x ã h ộ i phức t ạ p ;
T r o n g d o a n h n g h i ệ p , n g o à i t ổ chức c h í n h t h ứ c c ò n có t ổ chức
p h i c h í n h t h ứ c ; N ă n g lực l ã n h đ ạ o k i ể u m ố i được t h ể h i ệ n
t h ô n g qua v i ệ c n â n g cao mức độ h à i l ò n g của c ô n g n h â n v i ê n ,

do đ ó m à đ ạ t được m ụ c đ í c h n â n g cao n ă n g s u ấ t lao đ ộ n g .
T r ê n cơ sở q u a n s á t n g h i ê n c ứ u t h ử n g h i ệ m ỏ n h à m á y d ệ t
và Công t y sản x u ấ t m á y đ i ệ n t h o ạ i b ằ n g p h ư ơ n g p h á p đôi
c h ứ n g t h a y đ ổ i c á c c h ế độ l à m v i ệ c , E l t o n w . M a y o r ( 1 8 8 0 -
1949) c ù n g c á c đ ồ n g n g h i ệ p đ ã m ở r ộ n g v i ệ c n g h i ê n c ứ u c ũ n g
b ằ n g p h ư ớ n g p h á p đ ố i c h ứ n g v ó i sự t h a y đ ổ i c á c đ i ề u k i ệ n
l à m v i ệ c , cho p h é p c ô n g n h â n t ự c h ọ n g i ờ g i ả i lao, đ ư ợ c t r a o
đ ổ i k h i l à m việc... t ừ p h ạ m v i h ẹ p sang p h ạ m v i r ộ n g v à đ ã đi
đ ế n k ế t l u ậ n : sự t ă n g n ă n g s u ấ t lao đ ộ n g k h ô n g p h ụ t h u ộ c
v à o các n g u y ê n n h â n v ậ t c h ấ t m à là k ế t q u ả của m ộ t t ậ p hợp
các q u á t r ì n h v à p h ả n ứ n g t â m lý r ấ t phức t ạ p . Theo ô n g t h ì :
" k h i n h ữ n g n g ư ờ i c ô n g n h â n có s ự c h ú ý đ ặ c b i ệ t t h ì n ă n g
s u ấ t lao đ ộ n g sẽ t ă n g l ê n d ù c á c đ i ề u k i ệ n l à m v i ệ c có t h a y
đổi hay không". K h i phỏng v ấ n các n h ó m công n h â n , Mayor
cho r ằ n g c h í n h c á c n h ó m k h ô n g c h í n h t h ứ c đ ã t ạ o r a s ự t ă n g
n ă n g s u ấ t lao đ ộ n g . T ừ đ â y M a y o r c ù n g đ ồ n g n g h i ệ p xây
d ự n g lý t h u y ế t h à n h v i v ố i c u ố n s á c h : " N h ữ n g v ấ n đ ề con
n g ư ờ i của n ề n v ă n m i n h công nghiệp". N h ữ n g k ế t l u ậ n c h ủ
y ế u là:
M ộ t l à , v i ệ c đ ố i t h o ạ i v ó i c ô n g n h â n có t h ể g i ú p h ọ t r ú t
b ỏ được g á n h n ặ n g t â m lí k h ô n g c ầ n t h i ế t , đ i ề u c h ỉ n h t h á i đ ộ
của h ọ đ ố i v ố i n h ữ n g v ấ n đ ề cá n h â n k h i ế n h ọ t ự n ó i r a c á c
v ấ n đ ề của m ì n h v à t ự t ì m ra k ế t l u ậ n .
* Nguyễn Cảnh Chất (dịch và biên soạn): Tinh hoa quàn lí,
Nxb Lao động-Xã hội 2002, trang 123

H a i là, việc p h ỏ n g v ấ n có t h ể g i ú p cho c ô n g n h â n c h u n g
sống m ộ t c á c h d ễ d à n g h ơ n , t h â n t h i ệ n h ơ n v ớ i n h ữ n g n g ư ờ i
xung quanh.
Ba là, việc p h ỏ n g v ấ n sẽ t ă n g cường ý n g u y ệ n v à k h ả

n ă n g hợp t á c t ố t g i ữ a c ô n g n h â n .
B ố n là, việc t r ò c h u y ệ n v ố i c ô n g n h â n l à p h ư ơ n g p h á p
quan trọng để b ồ i dưỡng, h u ấ n l u y ệ n n h â n v i ê n q u ả n trị.
N ă m là, t r ò c h u y ệ n vói c ô n g n h â n là b i ệ n p h á p q u a n
t r ọ n g để t h u t h ậ p t h ô n g t i n , có giá t r ị k h á c h q u a n to l ố n đ ố i
vối những n h à q u ả n trị.
Bảng 1.1. Quan điểm lý thuyết X-Y về con người
Quan điểm lý thuyết X Quan điểm lý thuyết Y

Con người buộc phải Lao động là một hoạt động bản nănn của con người
làm việc Mỗi người đêu có năng lực tự điều khiển và kiểm soát
Con người không có Con người sẽ gắn bó với tập thể hơn nếu họ được
hoài bão và thiếu trách khen thưởng kịp thời
nhiệm Một người bình thường có thể đảm nhận những trọng
Con người ngại và trách và dám chịu trách nhiệm
chống lại sự thay đổi Nhiều người bình thường có óc tưởng tượng phong
Con người ít sáng tạo và phú, khéo léo và sáng tạo
kém thống minh
Douglas Me George (1906-1964) đ ã đ ư a ra m ộ t l o ạ t

n h ữ n g n h ậ n đ ị n h r ấ t lạc q u a n v ề b ả n c h ấ t con n g ư ơ i t r o n g
cuốn: " K h í a c ạ n h con n g ư ò i t r o n g t ổ chức k i n h doanh". Theo
Ồng m ỗ i n h â n v i ê n đ ề u là những cá n h â n s á n g tạo v à đầy
n g h ị lực, h ọ có t h ể h o à n t h à n h n h i ệ m v ụ l ố n lao k h i có cớ h ộ i .

L ý t h u y ế t l ạ c q u a n v ề con n g ư ờ i được g ọ i l à t h u y ế t Y .
T h u y ế t n à y h o à n t o à n n g ư ợ c l ạ i v ó i t h u y ế t X cho r ằ n g con
n g u ô i có b ả n c h ấ t x ấ u , đòi h ỏ i c á c n h à q u ả n t r ị p h ả i k i ể m t r a
chặt chẽ v à p h ả i d ù n g h ì n h p h ạ t đ ể n g ă n c h ặ n m ặ t x ấ u của
họ.
N g o à i r a , c á c n h à q u ả n t r ị học t h u ộ c t r ư ờ n g p h á i h à n h
v i c ò n p h á t t r i ể n l ý t h u y ế t h à n h v i s a n g d ạ n g lý t h u y ế t h à n h
v i có t ổ chức v ó i c á c n g h i ê n c ứ u t â m lý học, x ã h ộ i học, khua
c ạ n h v ă n hoa q u ả n t r ị . . .
2.4. Trường phái quản trị khoa học
Ra đ ờ i v à o đ ầ u đ ạ i c h i ế n t h ế giói l ầ n t h ứ l i , x u ấ t p h á t
t ừ n h u c ầ u g i ả i q u y ế t các v ấ n đ ề phức t ạ p t r o n g q u ả n trị của
thòi k ỳ chiên tranh.
T r ư ờ n g p h á i n à y x u ấ t h i ệ n đ ầ u t i ê n ở A n h , do c á c n h à
t o á n học, v ậ t lý học v à các n h à k h o a học k h á c đ ư a r a . H ọ t ậ p
t r u n g vào trong một n h ó m cùng n g h i ê n cứu và đ ề x u ấ t các
p h ư ơ n g p h á p q u ả n t r ị . Sau đó, c á c n h à k h o a học M ỹ d i s â u
n g h i ê n c ứ u các p h ư ơ n g p h á p n à y t r o n g h o ạ t đ ộ n g q u ả n t r ị .
T r o n g c á c p h ư ớ n g p h á p n à y , c á c n h à k h o a học sử
d ụ n g c á c m ô h ì n h t o á n học, c á c t h u ậ t t o á n v à k ỹ t h u ậ t máy
t í n h trong h o ạ t động q u ả n trị k i n h doanh.
2.5. Trường phái tiếp cận hê thống
T r ư ờ n g p h á i lý t h u y ế t h ệ t h ố n g q u a n n i ệ m r ằ n g m ộ t t ổ
chức l à m ộ t h ệ t h ố n g t h ố n g n h ấ t c ủ a c á c b ộ p h ậ n có q u a n h ệ
h ữ u cơ v ó i n h a u . H ệ t h ố n g l ố n l à m ô i t r ư ờ n g k i n h d o a n h , c ò n
d o a n h n g h i ệ p l à m ộ t h ệ t h ố n g con, h ệ t h ố n g m ỏ .

Yếu tố bên ngoài
Yếu tố đẩu vào Quá trình sử dụng Kết quả tạo ra

* *
Phản hồi
Hỉnh 1.2. Hê thống doanh nghiệp

trong môi trường kỉnh doanh
L ý t h u y ế t h ệ t h ố n g được x â y d ự n g t r ê n cơ sỏ các k h á i
niệm dưới đây:
P h â n h ệ t r o n g q u ả n t r ị là n h ữ n g b ộ p h ậ n Kên k ế t v ố i
n h a u t r o n g m ộ t t ổ chức t h ố n g n h ấ t .
Cộng lực l à t r ạ n g t h á i t r o n g đó c á i c h u n g được coi là l ố n

h ơ n c á i r i ê n g . T r o n g m ộ t h ệ t h ố n g t ổ chức, cộng lực có nghĩa
là các bộ p h ậ n t á c đ ộ n g qua l ạ i l ẫ n n h a u t r o n g h o ạ t động sẽ
t ạ o r a sức m ạ n h c h u n g được t ă n g l ê n g ấ p b ộ i v à m a n g l ạ i
h i ệ u q u ả l ố n h ơ n n h i ề u so v ố i t r ư ờ n g hợp các bộ p h ậ n h o ạ t
động riêng rẽ.
H ệ mở l à h ệ có q u a n h ệ t ư ơ n g t á c v ố i n h i ề u n h â n t ố
thuộc môi trường b ê n trong và b ê n ngoài.
H ệ đ ó n g l à h ệ k h ô n g có (có r ấ t ít) q u a n h ệ t ư ở n g t á c vói

các n h â n t ố t h u ộ c m ô i t r ư ờ n g b ê n n g o à i .
B i ê n h ệ l à đ ư ờ n g b i ê n p h â n b i ệ t giữa h ệ t h ố n g v ố i m ô i
trưởng b ê n ngoài. Trong h ệ thống đóng đường biên h ệ là
cứng, c ò n t r o n g h ệ t h ố n g m ỏ đ ư ờ n g b i ê n h ệ sẽ r ấ t l i n h h o ạ t .

P h ả n h ồ i - p h ả n á n h là một p h ầ n trong đ i ề u k h i ể n h ệ
t h ố n g , t r o n g đó k ế t q u ả c ủ a n h ữ n g h o ạ t đ ộ n g được p h ả n á n h
đ ố i v ó i t ừ n g c á n h â n . T h ô n g qua đó cho p h é p p h â n t í c h v à
điều chỉnh t r ì n h t ự t i ế n h à n h công việc.
Dựa t r ê n cơ sỏ c á c k i n h n g h i ệ m bản thân Chester

I . B a s n a r d (1866-1961) đ ã đ ư a r a m ộ t p h ư ơ n g p h á p t i ế p c ậ n
k h o a học q u ả n t r ị . T r o n g c u ố n : " C á c chức n ă n g c ủ a c á n b ộ
l ã n h đ ạ o " ô n g cho r ằ n g t ấ t cả c á c t ổ chức đ ề u l à h ệ t h ố n g hợp
t á c v à theo ô n g t h ì h ệ t h ố n g h ợ p t á c t ổ chức l à m ộ t t ậ p hợp
c á c y ế u t ố v ậ t c h ấ t , s i n h học, n h â n lực v à x ã h ộ i t r o n g m ộ t
m ố i l i ê n h ệ m a n g t í n h h ệ t h ố n g c ụ t h ể do sự h ợ p t á c g i ữ a h a i
hay n h i ề u người.
Theo ô n g , t í n h s ẵ n s à n g p h ụ c v ụ , m ụ c đ í c h c h u n g v à
t r u y ề n t h ô n g là n h ữ n g y ế u t ố m a n g t í n h n g u y ê n t ắ c t r o n g t ổ
chức ( h ệ t h ố n g hợp t á c ) . Ô n g cho r ằ n g m ộ t t ổ chức sẽ k h ô n g t ồ n
t ạ i n ế u t h i ế u m ộ t t r o n g ba y ế u t ố t r ê n . T r o n g ba y ế u t ố đó, ô n g
coi t r u y ề n t h ô n g là chiếc c ầ u n ố i g i ữ a t í n h s ẵ n s à n g p h ụ c v ụ của
cá n h â n v ố i mục đích c h u n g của t ổ chức. C o n n g ư ờ i l à m việc
t r o n g m ộ t t ổ chức, k h i phục v ụ l ợ i ích c h u n g của t ổ chức h ọ p h ả i
đ ạ t được c á c mục t i ê u cá n h â n của h ọ . Vì v ậ y , t r o n g q u ả n t r ị
p h ả i đ ả m bảo sự c â n b ằ n g l ợ i ích ( c ù n g t h o a m ã n ) của cả h a i
p h í a m ớ i k h u y ê n k h í c h được n g ư ờ i lao đ ộ n g l à m việc.
2.6. Trường phái lý luận tỉnh huống
T ừ chỗ n h i ề u n h à q u ả n trị k h ô n g t h à n h công k h i cố

g ắ n g á p d ụ n g c á c lý t h u y ế t q u ả n t r ị cổ đ i ể n c ũ n g n h ư lý
t h u y ế t h ệ t h ố n g n ê n m ộ t s ố n h à q u ả n t r ị học cho r ằ n g p h ả i
lựa chọn p h ư ơ n g p h á p q u ả n trị p h ù hợp vói t ừ n g t ì n h h u ố n g
cụ t h ể .

Các g i ả i p h á p t ì n h huống p h ả i p h ù hợp v ớ i các b i ế n số
quan trọng, n h ư các b i ế n số công nghệ, môi t r ư ờ n g b ê n ngoài,
n h â n sự. T ầ m q u a n t r ọ n g của t ừ n g b i ế n số t u y thuộc v à o l o ạ i
v ấ n đ ề q u ả n t r ị c ầ n được g i ả i quyết.
C ô n g n g h ệ l à c á c h thức sử d ụ n g các n h â n t ố đ ầ u v à o đ ể
t ạ o t h à n h c á c s ả n p h ẩ m (dịch v ụ ) đ ầ u ra. Có n h i ề u l o ạ i c ô n g
n g h ệ s ả n x u ấ t s ả n p h ẩ m k h á c n h a u , mức độ t á c đ ộ n g của
t ừ n g l o ạ i c ô n g n g h ệ đ ế n t ổ chức c ũ n g k h á c n h a u . Vì v ậ y , n h à
q u ả n t r ị p h ả i b i ế t l ự a c h ọ n c ô n g n g h ệ t h í c h hớp.
Môi t r ư ở n g b ê n n g o à i t á c động m ạ n h m ẽ v à phức t ạ p

đ ế n m ọ i d o a n h n g h i ệ p . Vì v ậ y , theo lý t h u y ế t t ì n h h u ố n g c á c
n h à q u ả n t r ị p h ả i h i ể u rõ sự t á c động của t ừ n g b i ế n s ố môi
t r ư ờ n g đ ể đ ư a r a c á c q u y ế t đ ị n h q u ả n t r ị t h í c h hớp.
B i ế n s ố n h â n sự t h ể h i ệ n ở t r ì n h độ n h ậ n t h ứ c của
n g ư ờ i lao động, n h ữ n g đ á n h giá c h u n g v ề v ă n hoa, l ố i sống
v à p h ả n ứ n g của h ọ trước q u y ế t đ ị n h của n h à q u ả n t r ị . Vì
t h ế , n h à q u ả n t r ị dựa v à o y ế u t ố n à y đ ể l ự a chọn phướng
p h á p q u ả n t r ị v à n h à q u ả n t r ị có phong c á c h t h í c h hợp.
2.7. Mót số quan điểm quản trị phương Đông
Sau chiến tranh thế giói thứ li nhiều quốc gia châu Á
g i à n h được độc l ậ p v à bước v à o g i a i đ o ạ n x â y d ự n g v à p h á t
t r i ể n k i n h t ế ỏ đ ấ t nước m ì n h . T r o n g q u á t r ì n h t h ự c h i ệ n
n h i ệ m v ụ q u ả n t r ị , c á c n h à q u ả n t r ị ở các quốc gia c h â u Á đ ã
k ê t h ừ a v à h ì n h t h à n h một số phong cách q u ả n trị k i ể u
p h ư ơ n g Đ ô n g . Đ ặ c t r ư n g của q u ả n t r ị p h ư ơ n g Đ ô n g t h ể h i ệ n
r õ n é t ở c á c h ư ố n g cở b ả n sau:

S ự k ế t h ợ p h à i hoa g i ữ a k h o a học q u ả n t r ị p h ư ơ n g T â y
vối các giá trị t r u y ề n thống tạo t h à n h p h ư ơ n g p h á p q u ả n t r ị
m a n g đ ậ m n é t d ấ u ấn p h ư ơ n g Đ ô n g .
Q u ả n t r ị p h ư ơ n g Đ ô n g c h ú t r ọ n g n h â n t ố con n g ư ờ i , coi
con n g ư ờ i l à n g u ồ n t à i n g u y ê n v ô g i á c ủ a d o a n h n g h i ệ p .
Ra sức p h á t h u y n h ữ n g g i á t r ị t r u y ề n t h ố n g v ă n hoa
d â n tộc n h ư l ò n g t r u n g t h à n h , đức n h â n á i , t í n h c ầ n c ù ,
c h ă m chỉ, đức t i ế t k i ệ m . . . đ ể x â y d ự n g m ố i q u a n h ệ t ố t g i ữ a
n g ư ờ i v ố i n g ư ờ i t r o n g d o a n h nghiệp^
Phong c á c h q u ả n t r ị m a n g t í n h gia t r ư ở n g . Q u y ể n lực

t r o n g doanh n g h i ệ p h ầ u n h ư t ậ p t r u n g v à o t a y n g ư ờ i đ ứ n g đ ầ u .
T ạ o r a sự g ắ n b ó s u ố t đ ò i g i ữ a n g ư ơ i lao đ ộ n g v à d o a n h
n g h i ệ p t r ê n cơ sở m ỗ i n g ư ơ i lao đ ộ n g đ ề u coi m ì n h n h ư m ộ t
t h à n h v i ê n t r o n g cộng đ ồ n g s i n h sống v à l à m v i ệ c .
G i ả i q u y ế t c á c v ấ n đ ề t ổ chức t h ư ờ n g m a n g t í n h ổn
đ ị n h , í t k h i t ạ o r a sự t h a y đ ổ i đ ộ t b i ế n t r o n g h o ạ t đ ộ n g q u ả n
trị.
2.8. Trường phái quản trị định lương
T r ư ờ n g p h á i q u ả n t r ị đ ị n h l ư ợ n g được p h á t t r i ể n m ạ n h
ỏ c á c t h ậ p n i ê n 70 v à 80 c ủ a t h ế k ỉ X X . C á c n h à q u ả n t r ị
theo t r ư ở n g p h á i n à y c h ủ t r ư ơ n g sử d ụ n g c á c k ỹ t h u ậ t đ ị n h
lượng t h ô n g qua h ệ t h ố n g m á y v i t í n h đ ể ra các q u y ế t đ ị n h
t ố i l í u . N h i ề u c h ư ơ n g t r ì n h p h ầ n m ề m đ ã được t h i ế t k ế t h e o
c á c m ô h ì n h t ố i ư u đ ể h ỗ t r ợ cho c á c n h à q u ả n t r ị t r o n g q u á
t r ì n h r a q u y ế t đ ị n h . Q u ả n t r ị đ ị n h l ư ợ n g có c á c đ ặ c t r ư n g cơ
b ả n sau đ â y :

T r ọ n g t â m p h ụ c v ụ cho v i ệ c r a c á c q u y ế t đ ị n h q u ả n t r ị ;
Sự lựa chọn dựa t r ê n các tiêu c h u ẩ n k i n h t ế ;
S ử d ụ n g c á c m ô h ì n h t o á n học đ ể x á c đ ị n h c á c g i ả i p h á p
tối ưu;
M á y v i t í n h đóng vai trò r ấ t quan trọng.
2.9. Mót số hướng quản trị hiên đại
N g à y n a y , m ộ t s ố h ư ó n g q u ả n t r ị sau đ ã được đ ư a r a ,
đ a n g được n g h i ê n c ứ u v à có x u h ư ớ n g p h á t t r i ể n :
T h ứ n h ấ t , k h u y n h h ư ố n g " q u ả n t r ị t u y ệ t hảo". B ắ t đ ầ u
ở t h ậ p n i ê n 8 0 t h ế k ỉ X X do R o b e r t H . W a t e r m a n v à T h o m a s
Ơ.Peter k h ở i x ư ó n g . Sau k h i t i ế n h à n h n g h i ê n cứu ở n h i ề u
doanh n g h i ệ p c á c ô n g đ ã x á c đ ị n h 8 đặc t í n h của q u ả n trị
t u y ệ t h ả o , m ỗ i đ ặ c t í n h t u y ệ t h ả o l ạ i được b i ể u h i ệ n ở c á c
t i ê u t h ứ c c ụ t h ể được t r ì n h b à y ở b i ể u 1.2.
M ặ c d ù k h u y n h h ư ó n g q u ả n trị t u y ệ t hảo c h ú trọng

đ ế n k h á c h h à n g , n g ư ơ i lao đ ộ n g v à ý t ư ở n g m ố i song p h ư ơ n g
p h á p t i ế p c ậ n của k h u y n h h ư ó n g n à y đ ã bỏ qua việc n g h i ê n
cứu doanh n g h i ệ p trong môi t r ư ờ n g k i n h doanh.
T h ứ hai, k h u y n h h ư ó n g q u ả n t r ị theo q u á t r ì n h . Sang

t h ậ p n i ê n 9 0 c ủ a t h ế k ỉ t r ư ó c n h i ề u d o a n h n g h i ệ p đ ã coi v i ệ c
đ á p ứ n g c ầ u r i ê n g c ủ a t ừ n g k h á c h h à n g l à m ụ c t i ê u sống c ò n
của doanh n g h i ệ p v à t i ế n h à n h đ ổ i m ớ i các h o ạ t động k i n h
d o a n h t h e o h ư ó n g đ ó . Cỡ c ấ u h o ạ t đ ộ n g c ủ a d o a n h n g h i ệ p
được l ặ p l ạ i t ạ o t h à n h m ộ t q u á t r ì n h bao g ồ m m ọ i h o ạ t đ ộ n g
t ừ h ì n h t h à n h ý t ư ở n g , t ổ chức t h ự c h i ệ n , l ự a c h ọ n n h â n sự...

n h ằ m mục t i ê u thoa m ã n m ọ i c ầ u của k h á c h h à n g ; h i ệ u q u ả
c ũ n g được đ á n h g i á t r ê n cơ sở sự t h o a m ã n c ủ a k h á c h h à n g .
Lý thuyết q u ả n t r ị t h e o q u á t r ì n h có đ ặ c t r ư n g cơ
b ả n n g ư ợ c l ạ i v ó i q u a n đ i ể m q u ả n t r ị k h o a học c ủ a T a y l o r .
N ế u q u ả n t r ị k h o a học c ủ a T a y l o r l ấ y c ô n g n g h ệ l à m trọng
t â m và t i ế n h à n h p h â n tích nhỏ quá t r ì n h sản x u ấ t t h à n h
c á c t h a o t á c đ ơ n g i ả n n h ằ m c h u y ê n m ô n hoa công nhân
t h ì t r ư ờ n g p h á i q u ả n trị theo q u á t r ì n h l ạ i l ấ y k h á c h h à n g
làm trọng t â m và tiến h à n h liên kết, thống n h ấ t từng
thao tác, t ừ n g hoạt động r i ê n g r ẽ t h à n h n h ữ n g hoạt động
chung n h ằ m thoa m ã n t ố i đ a c ầ u r i ê n g của t ừ n g khách
h à n g cụ t h ể .
Cơ c ấ u t ổ chức theo q u á t r ì n h được h ì n h t h à n h dựa

t r ê n t ừ n g q u á t r ì n h cụ t h ể , đ á p ứ n g y ê u c ầ u cụ t h ể từng
k h á c h h à n g . Cơ c ấ u t ổ chức d o a n h n g h i ệ p p h á t t r i ể n t h e o
chiều ngang, g i ả m t h i ể u các cấp q u ả n trị t r u n g gian, n h â n
v i ê n được t r a n g b ị k i ế n t h ứ c t ổ n g hợp, có k h ả n ă n g đ ư a ra
q u y ế t đ ị n h độc l ậ p .
Bảng 1.2. Tám đặc tính quản trị tuyệt hảo
Đặc tính Tiêu thức chủ yếu
Khuynh Qui mô nhỏ, dễ thử nghiệm, tích lũy kiến thức, uy tín và lợi nhuận
hướng Các nhà quản trị trực tiếp giải quyết mọi vấn dè thông qua hoạt
hoạt dộng dộng truyền thông không chính thức và quản trị kiểu tự quản
Liên hệ chặt Thoa mãn mọi dôi hỏi của khách hàng là mục đích chung của
chẽ với khách doanh nghiệp. Chú ý thu thập các thông tin từ khách hàng dể
hàng thiết kế sản phẩm và tổ chức sản xuất

Đặc tính Tiêu thức chủ yếu
Tự quản và Khuyến khích chấp nhận rủi ro
mạo hiểm ủng hộ các dự án đổi mới của các nhà đổi mới
Cơ cấu tổ chức linh hoạt, cho phép hình thành nhóm làm việc
Khuyến khích tự do sáng tạo
Nâng cao Tôn trọng phẩm giá con người

năng suất Nuôi dưỡng lòng nhiệt tình, lòng tin và tình cảm gia đình
thông qua Khuyến khích bầu không khí vui vẻ
con người Duy trì đơn vị làm việcở qui mô nhỏ với tính nhân văn cao
Phổ biến và Triết lý doanh nghiệp rõ ràng, được phổ biến rộng rãi
thúc đẩy các Công khai thảo luận các phẩm chất cá nhân
giá trị chung Củng cố các giá trị chung
Các nhà quản trị là những người "của công việc"
Sâu sát để Các nhà quản trị gắn bó chặt chẽ với doanh nghiệp
gắn bó chặt chú trọng sự tự phát triển, không thôn tính, không mua lại
chẽ
Tổ chức đơn Xu hướng khuyến khích phân tán quyển lực

giản, gọn nhẹ Nhân sự gọn nhẹ, chú trọng sử dụng nhân tài
Quản trị tài Chiến lược chung phù hợp, tăng cường kiểm soát tài chính phù
sản chặt chẽ hợp với mức độ phân quyền và sự tự quản
T h ứ ba, k h u y n h h ư ó n g q u ả n t r ị s á n g t ạ o . X u ấ t p h á t t ừ
V i ệ n n g h i ê n c ứ u N o m u r a c ủ a N h ậ t d ự a t r ê n cơ sỏ l ý l u ậ n
c ạ n h t r a n h đ ã c h u y ể n sang g i a i đ o ạ n d ự a v à o ý t ư ở n g s á n g
t ạ o m ố i v ề s ả n p h ẩ m (dịch v ụ ) v à c ô n g n g h ệ . K h u y n h hưống
q u ả n t r ị s á n g t ạ o m a n g c á c đ ặ c t r ư n g cơ b ả n sau:

1. Q u ả n t r ị c h i ế n lược k i n h d o a n h l à cơ sở c ủ a q u ả n t r ị
k i n h d o a n h . C h i ế n lược k i n h d o a n h l à k ế t q u ả sáng
t ạ o của m ọ i t h à n h v i ê n t r o n g d o a n h n g h i ệ p .
2. Cơ c ấ u t ổ chức t h e o m ô h ì n h m ạ n g l ư ó i , l ấ y c á c
t h à n h v i ê n l à m đ ơ n v ị cơ sở.
3. Coi t r ọ n g q u ả n t r ị n h â n lực, t h ô n g qua v i ệ c c ư x ử t ố t

nhất vối n h â n viên để thúc đẩy tiềm n ă n g s á n g tạo
c ủ a h ọ . T ạ o cơ h ộ i s á n g t ạ o cho m ọ i t h à n h v i ê n v à
đ ã i n g ộ theo cống h i ế n của h ọ .
4. T ố i đ a hoa v i ệ c c h i a sẻ v à t r u y ề n đ ạ t t h ô n g t i n đ ế n
mọi t h à n h viên.

TÓM TẮT
I. DOANH NGHIỆP
Có n h i ề u c á c h k h á i n i ệ m d o a n h n g h i ệ p : đi t ừ k h á i n i ệ m
t ổ chức, t h ô n g qua p h ạ m t r ù xí n g h i ệ p , theo L u ậ t D o a n h
nghiệp.
T u y theo t ừ n g góc độ n g h i ê n cứu n g ư ờ i ta t ì m c á c h

p h â n l o ạ i d o a n h n g h i ệ p theo c á c t i ê u thức k h á c n h a u : h ì n h
t h ứ c p h á p lý, h ì n h t h ứ c sỏ h ữ u , mục t i ê u h o ạ t động, chức
n ă n g h o ạ t động, n g à n h v à n g à n h k i n h t ế - kĩ t h u ậ t , q u i m ô ,
l o ạ i h ì n h s ả n x u ấ t , t r ì n h độ k ĩ t h u ậ t , v a i t r ò của các n h â n t ố
s ả n x u ấ t , đặc đ i ể m v à t í n h c h ấ t v ị t r í của doanh n g h i ệ p . . .
C ầ n n ắ m chắc c á c c á c h p h â n l o ạ i doanh n g h i ệ p v à h i ể u ý
nghĩa của c h ú n g .
li. MÔI TRƯỜNG KINH DOANH
M ô i t r ư ờ n g k i n h d o a n h được h i ể u là t ổ n g t h ể c á c y ế u
tố, c á c n h â n t ố v ậ n đ ộ n g t ư ở n g t á c l ẫ n n h a u , t á c đ ộ n g t r ự c
t i ế p v à g i á n t i ế p đ ế n h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t k i n h doanh của
doanh n g h i ệ p . M ọ i d o a n h n g h i ệ p n ư ố c t a h o ạ t đ ộ n g t r o n g cơ
c h ế k i n h t ế t h ị t r ư ờ n g có sự q u ả n lý của N h à n ư ố c theo đ ị n h
h ư ố n g x ã h ộ i c h ủ nghĩa.
Môi trường k i n h d o a n h t h ế k ỉ X X I có n h ữ n g đặc

I
t r ư n g cơ b ả n t á c đ ộ n g m ạ n h đ ế n h o ạ t đ ộ n g v à q u ả n t r ị

doanh n g h i ệ p là p h ạ m v i k i n h doanh m a n g t í n h t o à n c ầ u
v à t í n h c h ấ t b ấ t ổn c ủ a t h ị t r ư ờ n g l à r ấ t r õ r à n g v à ngày
càng mạnh mẽ.
IM. QUẢN TRỊ KINH DOANH
Có t h ể h i ể u q u ả n trị k i n h doanh là t ổ n g hợp các h o ạ t

đ ộ n g k ế h o ạ c h hoa, t ổ chức v à k i ể m t r a sự k ế t h ợ p c á c y ế u t ố
s ả n x u ấ t m ộ t c á c h có h i ệ u q u ả n h ấ t n h ằ m x á c đ ị n h v à t h ự c
h i ệ n mục t i ê u cụ t h ể t r o n g q u á t r ì n h p h á t triển doanh
nghiệp. T h ự c c h ấ t của h o ạ t động q u ả n t r ị k i n h d o a n h là
q u ả n t r ị c á c h o ạ t đ ộ n g c ủ a con n g ư ờ i . M ụ c t i ê u l à đ ư a d o a n h
n g h i ệ p n g à y c à n g p h á t t r i ể n m ộ t c á c h v ữ n g chắc, có h i ệ u q u ả
n h ấ t trong điều k i ệ n môi trường k i n h doanh t h ư ớ n g xuyên
b i ê n động.
Q u ả n t r ị t h e o chức n ă n g được t h ự c h i ệ n p h ổ b i ế n ỏ c á c
d o a n h n g h i ệ p . T h ự c c h ấ t t ổ chức q u ả n t r ị t h e o c h ứ c n ă n g
c h í n h l à c h u y ê n m ô n hoa h o ạ t đ ộ n g q u ả n t r ị n ê n n ó có n h i ề u
ư u đ i ể m song c ũ n g m a n g n h ữ n g h ạ n c h ế n h ấ t đ ị n h .
N g u y ê n t ắ c q u ả n t r ị l à sự r à n g b u ộ c t h e o n h ữ n g t i ê u
c h u ẩ n , c h u ẩ n mực n h ấ t đ ị n h b u ộ c m ọ i n g ư ờ i t h ự c h i ệ n h o ạ t
động q u ả n trị p h ả i t u â n t h ủ . N g u y ê n tắc mang t í n h bắt
buộc. H ệ t h ố n g n g u y ê n t ắ c q u ả n t r ị p h ả i được x â y d ự n g t r ê n
cơ sở n g h i ê n c ứ u c á c n h â n t ố t á c đ ộ n g đ ế n c h ú n g . H ệ t h ố n g
các n g u y ê n tắc p h ả i đ á p ứng các yêu c ầ u n h ấ t đỉnh.
P h ư ơ n g p h á p q u ả n t r ị được h i ể u l à c á c h t h ứ c t á c đ ộ n g
c ủ a c h ủ t h ể đ ế n k h á c h t h ể q u ả n t r ị n h ằ m đ ạ t được m ụ c t i ê u
đ ã xác định. Các p h ư ơ n g p h á p chủ y ế u là p h ư ơ n g p h á p h à n h

c h í n h , p h ư ơ n g p h á p k i n h t ế v à p h ư ờ n g p h á p g i á o dục t h u y ế t
phục.
IV. CÁC TRUÔNG PHÁI LÍ THUYẾT QUẢN TRỊ KINH DOANH
Đ ạ i d i ệ n cho t r ư ờ n g p h á i q u ả n t r ị khoa học cổ đ i ể n là

Friderich W.Taylor, Henry L.Gantt và Frank và Lillian
G i l b r e t h . N ộ i d u n g c h ủ y ế u v ề lí l u ậ n q u ả n t r ị của t r ư ờ n g p h á i
n à y l à t ậ p t r u n g v à o v ấ n đ ề t r u n g t â m của q u ả n t r ị l à n â n g cao
n ă n g s u ấ t lao động; h a i b ê n t h ợ v à c h ủ p h ả i n h ậ n t h ứ c r ằ n g
việc n â n g cao n ă n g s u ấ t lao động l à có l ợ i cho cả h a i b ê n ; p h ả i
l ự a c h ọ n n h ữ n g n g ư ờ i t h ợ bậc n h ấ t cho m ỗ i c ô n g việc; p h ả i l à m
cho c ô n g n h â n n ắ m v ữ n g p h ư ơ n g p h á p t h a o t á c đ ã được t i ê u
c h u ẩ n hoa; x â y d ự n g v à t h ự c h i ệ n c h ế độ t r ả l ư ơ n g theo sô
lượng s ả n p h ẩ m ; t á c h b i ệ t chức n ă n g q u ả n t r ị v ố i chức n ă n g
t h ừ a h à n h ; t h ự c h i ệ n c h ế độ q u ả n t r ị chức n ă n g v à n g u y ê n lí
k i ể m s o á t , q u ả n lí v ề m ặ t cơ c ấ u t ổ chức.
T r ư ớ n g p h á i q u ả n t r ị h à n h c h í n h có c á c đ ạ i d i ệ n là
H e n r y F a y o l , M a x W e b e r . H . F a y o l n h ấ n m ạ n h cơ c ấ u to
chức v à t ậ p t r u n g x â y d ự n g 14 n g u y ê n t ắ c q u ả n t r ị . N h ữ n g
n g u y ê n t ắ c n à y c ò n có g i á t r ị r ấ t l ố n t r o n g q u ả n t r ị k i n h
doanh h i ệ n đ ạ i .
Đ ạ i d i ệ n của truồng phái h à n h v i là M a r y Parker

F o l l e t t , George E l t o n w . M a y o r , D o u g l a s M e George...
M . P . F o l l e t n h ấ n m ạ n h n h â n t ố con n g ư ờ i ; E . M a y o r đ ư a
ra n h ữ n g n g u y ê n lí m ố i n h ằ m h o à n t h i ệ n q u ả n t r ị doanh
n g h i ệ p n h ư : c ô n g n h â n l à "con n g ư ờ i x ã h ộ i " - l à t h à n h v i ê n
c ủ a h ệ t h ố n g x ã h ộ i p h ứ c t ạ p ; T r o n g d o a n h n g h i ệ p , n g o à i te
chức c h í n h t h ứ c c ò n có t ổ chức p h i c h í n h t h ứ c ; N ă n g lực l ã n h

đ ạ o k i ể u m ó i được t h ể h i ệ n t h ô n g qua v i ệ c n â n g cao m ứ c đ ộ
h à i l ò n g c ủ a c ô n g n h â n v i ê n , do đ ó m à đ ạ t được m ụ c đích
n â n g cao n ă n g s u ấ t lao đ ộ n g .
T r ư ờ n g p h á i q u ả n t r ị k h o a học sử d ụ n g c á c m ô hình
t o á n học, c á c t h u ậ t t o á n v à k ỹ t h u ậ t m á y t í n h t r o n g h o ạ t
động q u ả n t r ị k i n h doanh.
T r ư ờ n g p h á i lý t h u y ế t h ệ t h ố n g q u a n n i ệ m r ằ n g m ộ t t ổ
chức l à m ộ t h ệ t h ố n g t h ố n g n h ấ t c ủ a c á c b ộ p h ậ n có q u a n h ệ
h ữ u cơ v ố i n h a u . T r o n g cả h ệ t h ố n g l ò n l à m ô i t r ư ờ n g k i n h
d o a n h t h ì d o a n h n g h i ệ p l à m ộ t h ệ t h ố n g con, h ệ t h ố n g m ở .
T r ư ờ n g p h á i lý l u ậ n t ì n h h u ố n g cho r ằ n g p h ả i l ự a c h ọ n
p h ư ơ n g p h á p q u ả n trị p h ù hợp v ố i t ừ n g t ì n h h u ố n g cụ t h ể .
Đặc t r ư n g của q u ả n t r ị p h ư ơ n g Đ ô n g t h ể h i ệ n rõ n é t ỏ
c á c h u ố n g cơ b ả n n h ư k ế t h ợ p h à i hoa g i ữ a k h o a học q u ả n t r ị
phướng T â y vói các giá trị t r u y ề n thống tạo t h à n h phường
p h á p q u ả n t r ị m a n g đ ậ m n é t d ấ u ấn p h ư ớ n g Đ ô n g .
T r ư ờ n g p h á i q u ả n t r ị đ ị n h l ư ợ n g được p h á t t r i ể n m a n h ỏ
c á c t h ậ p n i ê n 70 v à 80 của t h ế k ỉ X X . C á c n h à q u ả n t r ị theo
t r ư ờ n g p h á i n à y c h ủ t r ư ơ n g sử d ụ n g c á c k ỹ t h u ậ t đ ị n h l ư ơ n g
t h ô n g qua h ệ t h ố n g m á y v i t í n h đ ể r a c á c q u y ế t đ ị n h t ố i l í u .
N g à y n a y , m ộ t s ố h ư ố n g q u ả n t r ị đ ã được đ ư a r a , đ a n g
được n g h i ê n c ứ u v à có x u h ư ó n g p h á t t r i ể n n h ư khuynh
h ư ớ n g " q u ả n t r ị t u y ệ t hảo", k h u y n h h u ố n g q u ả n t r ị t h e o q u á
trình, khuynh h ư â n g quản trị s á n g tạo,...
Đ ể n g h i ê n cứu chương n à y sinh viên cần trả lời các c â u

h ỏ i sau:

1. T h ế n à o l à m ộ t d o a n h n g h i ệ p ? T ạ i sao l ạ i c ầ n n h ậ n
thức đ ú n g quan n i ệ m v ề doanh nghiệp t r ê n phường
d i ệ n l ý l u ậ n v à t h ự c t i ễ n ? T ạ i sao p h ả i p h â n l o ạ i
d o a n h n g h i ệ p v à có c á c c á c h p h â n l o ạ i n à o ?
2. T r ì n h b à y đ ặ c đ i ể m , v a i t r ò c ủ a d o a n h n g h i ệ p nhà
n ư ố c , n h ữ n g t ồ n t ạ i v à p h ư ơ n g h ư ớ n g đ ổ i m ớ i doanh
n g h i ệ p n h à nước ỏ nưốc ta.
3. T r ì n h b à y q u á t r ì n h c á c g i ả i p h á p đ ẩ y n h a n h q u á
t r ì n h cổ p h ầ n hoa d o a n h n g h i ệ p n h à n ư ố c .
4. Đ á n h g i á v a i t r ò v à h o ạ t đ ộ n g c ủ a d o a n h n g h i ệ p d â n
d o a n h v à c á c g i ả i p h á p n h ằ m p h á t t r i ể n m ạ n h doanh
n g h i ệ p d â n d o a n h t r o n g n ề n k i n h t ế quốc d â n .
5. T h ế n à o l à q u ả n t r ị k i n h doanh? H ã y t r ì n h b à y các
v ấ n đ ề c h ủ y ế u v ề n g u y ê n tắc v à phương p h á p quản
trị k i n h doanh.
6. T r ì n h b à y k h á i q u á t c á c t r ư ò n g p h á i lý t h u y ế t quản
t r ị k i n h d o a n h v à g i ả i t h í c h t ạ i sao l ạ i p h ả i n g h i ê n
cứu các t r ư ờ n g p h á i lý t h u y ế t n à y .
N g o à i ra, sinh v i ê n còn t i ế p tục đi s â u n g h i ê n cứu bằng

v i ệ c t r ả lòi h ệ t h ố n g c á c c â u h ỏ i v à l à m c á c b à i t ậ p t h ô n g
t h ư ờ n g v à t ì n h h u ố n g l i ê n q u a n đ ế n c h ư ơ n g Ì đ ã được t r ì n h
b à y ở c u ố n " H ư ó n g d ẫ n t h ự c h à n h q u ả n t r ị k i n h d o a n h " do
N h à x u ấ t b ả n T h ố n g k ê ấn h à n h n ă m 2 0 0 3 .

Chương 2
NHÀ QUẢN TRỊ - PHONG CÁCH
V À N G H Ệ T H U Ậ T Q U Ả N T R Ị
Chương 2 trình bày về nhà quản trị vói tư cách chủ thể
q u ả n trị k i n h doanh. N g h i ê n cứu chướng n à y sinh v i ê n p h ả i
h i ể u r õ t h ế n à o l à n h à q u ả n t r ị , có c á c l o ạ i n h à q u ả n t r ị n à o
v à m ỗ i l o ạ i n h à q u ả n t r ị c ầ n có c á c k ĩ n ă n g c ụ t h ể n à o ; c á c
n h à q u ả n t r ị c ầ n t ạ o r a c á c k ĩ n ă n g q u ả n t r ị c ầ n t h i ế t cho
m ì n h n h ư t h ế n à o . V ấ n đ ề t i ế p theo, s i n h v i ê n c ầ n q u a n t â m
v à n ắ m chắc phong c á c h v à n g h ệ t h u ậ t q u ả n trị: đặc t r ư n g
của t ừ n g p h o n g c á c h v à n g h ệ t h u ậ t q u ả n trị, các n h â n t ố ả n h
hưỏng tói phong cách và nghệ t h u ậ t q u ả n trị cũng n h ư con
đường h ì n h t h à n h phong cách v à n g h ệ t h u ậ t q u ả n trị cụ t h ể .
Đ ể n g h i ê n c ứ u c h ư ơ n g 2, s i n h v i ê n c ầ n đọc c á c t à i l i ệ u t h a m
k h ả o b ắ t b u ộ c được t r ì n h b à y ỏ t r a n g 13 v à 14 c ủ a cuốn
" H ư ớ n g d ẫ n t h ự c h à n h q u ả n t r ị k i n h d o a n h " do N h à xuất
b ả n T h ố n g k ê ấn h à n h n ă m 2 0 0 3 .
I. NHÀ QUẢN TRỊ
1. Khái niệm
Có t h ể h i ể u các n h à q u ả n t r ị là n h ữ n g n g ư ờ i t ổ chức
thực h i ệ n h o ạ t động q u ả n trị doanh nghiệp. D o có nhiều

q u a n đ i ể m k h á c n h a u v ề l ã n h đạo v à q u ả n t r ị n ê n c ũ n g có
n h i ề u q u a n đ i ể m v ề n h à q u ả n t r ị v à n g ư ờ i l ã n h đạo. Có q u a n
đ i ể m coi l ã n h đ ạ o k h á c vói q u ả n t r ị v à do đó q u a n n i ệ m c á c
n h à l ã n h đạo l à n h ữ n g n g ư ờ i đ ứ n g đ ầ u d o a n h n g h i ệ p v à h o ạ t
động ở t ầ m c h i ê n lược còn c á c n h à q u ả n t r ị là n h ữ n g n g ư ờ i
đ i ề u h à n h h o ạ t đ ộ n g h à n g n g à y của doanh n g h i ệ p . Song
c ũ n g có n h i ề u n h à q u ả n t r ị học k h ô n g p h â n b i ệ t giữa quản
t r ị v à l ã n h đ ạ o vì cho r ằ n g l ã n h đạo l à m ộ t l o ạ i h o ạ t động
q u ả n t r ị đặc b i ệ t , h o ạ t động q u ả n t r ị có t í n h c h i ế n lược v à
thuộc n h i ệ m v ụ của các n h à q u ả n t r ị cao c ấ p . Theo đó, h ọ cho
r ằ n g đ ể h o à n t h à n h n h i ệ m v ụ q u ả n t r ị t o à n bộ đ ộ i n g ũ các
n h à q u ả n t r ị t h ư ờ n g được chia t h à n h ba c ấ p : các n h à quản
t r ị c ấ p cao ( l ã n h đạo), c ấ p t r u n g g i a n v à c ấ p cờ sỏ.
M ọ i n h à q u ả n t r ị đ ề u p h ả i h o à n t h à n h n h i ệ m v ụ được
giao v ố i n g u ồ n lực t h ấ p n h ấ t . C à n g n g à y c à n r n h i ề u n g ư ờ i
cho r ằ n g k h ả n ă n g l à m việc v ố i v à t h ô n g qua n g ư ờ i k h á c của
các n h à q u ả n t r ị l à cớ sở q u a n t r ọ n g m a n g t í n h c h ấ t q u y ế t
đ ị n h đ ố i vói t h à n h c ô n g của h ọ . D ư ổ i đ â y là p h á c hoa của
H e n r i Claude de B e t t i g Nies v ề c h â n d u n g n h à q u ả n t r ị k h u
vực Đ ô n g N a m Á t h ê k ỷ 2 1 : " 1 . Có t ầ m n h ì n quốc t ê , có k h ả
n ă n g giao dịch ở t ầ m mức quốc t ế ; 2. s ử d ụ n g t h à n h t h ạ o
t i ế n g A n h v à c á c t h i ế t bị t i n học; 3. Có t r á c h n h i ệ m cao đ ố i
vói x ã h ộ i , có t à i q u a n h ệ , giao dịch vói c á c cơ q u a n N h à n ư ó c
có l i ê n q u a n ; 4. Có t ầ m n h ì n c h i ê n lược d à i h ạ n v à n h ữ n g
q u a n đ i ể m n à y được t h ể h i ệ n n h ấ t q u á n t r o n g các q u y ế t đ ị n h
k i n h doanh. Có p h o n g c á c h m ề m dẻo, l i n h h o ạ t t h í c h ứ n g v ó i
m ô i t r ư ờ n g k i n h doanh; 5. Có k h ả n ă n g s á n g t ạ o m ộ t h ệ
t h ố n g q u ả n t r ị , cd c ấ u t ổ chức h o ạ t đ ộ n g h ữ u h i ệ u đ ể duy t r ì
c á c h o ạ t đ ộ n g c ủ a doanh n g h i ệ p ; 6. Theo đ u ổ i đ ư ờ n g l ố i p h á t

h u y n h â n t ố con n g ư ờ i , q u a n t â m đ ế n v i ệ c đ à o t ạ o c á c t à i
n ă n g c h u y ê n m ô n , n h ì n n h ậ n con n g ư ơ i l à t à i n g u y ê n c h i ê n
lược của d o a n h n g h i ệ p ; 7. N h ạ y c ả m v ớ i c á c k h í a c ạ n h v ă n
hoa c ủ a n g h ề q u ả n t r ị , v ó i c á c đ ặ c đ i ể m đ a v ă n hoa. d â n t ộ c
của địa p h ư ơ n g , quốc gia v à k h u vực; 8. L à n h à q u ả n t r ị có óc
c a n h t â n , đ ổ i m ó i ; 9. K h ô n g n g ừ n g học h ỏ i đ ể t ự h o à n t h i ệ n ,
t ự đ ổ i m ó i k i ế n t h ứ c v à 10. L i ê n k ế t c h ặ t c h ẽ v ó i m ạ n g l ư ố i
h o ạ t động của d o a n h n g h i ệ p t r ê n t o à n quốc v à c á c đồng
n g h i ệ p t ạ i c á c quốc gia t r o n g k h u v ự c " .
9
2. Các kỹ năng quản trị cần thiết
2.1. Các loại kỹ năng quản trị
2.1.1. Kỹ năng kỹ thuật
K ỹ n ă n g k ỹ t h u ậ t là n h ữ n g h i ể u b i ế t v ề t h ự c h à n h theo
q u i t r ì n h ở m ộ t l ĩ n h vực c h u y ê n m ô n cụ t h ể n à o đó. C h ẳ n g h ạ n ,
đó l à k ỹ n ă n g h o ạ c h đ ị n h c h i ê n lược k i n h doanh, k ỹ n ă n g t ổ
chức h o ạ t đ ộ n g m a r k e t i n g , k ỹ n ă n g t ổ chức lao đ ộ n g k h o a học,...
K ỹ n ă n g k ỹ t h u ậ t chỉ có t h ể v à p h ả i được h ì n h thành

t h ô n g qua học t ậ p t ạ i các t r ư ờ n g q u ả n t r ị k i n h d o a n h v à sẽ được
p h á t t r i ể n trong q u á t r ì n h thực h à n h n h i ệ m v ụ q u ả n trị cụ t h ể .
2.1.2. Kỹ năng quan hệ với con người
K ỹ n ă n g q u a n h ệ v ớ i con n g ư ờ i c h í n h l à k h ả n ă n g l à m
việc c ù n g , h i ể u v à k h u y ê n k h í c h n g ư ờ i k h á c trong q u á t r ì n h
h o ạ t động, x â y dựng các m ố i q u a n h ệ t ố t giữa n g ư ờ i vói
n g ư ờ i t r o n g q u á t r ì n h thực h i ệ n công việc. C à n g n g à y , kỹ
9
Nguyền Hài Sàn: Quản trị học, N.xb Thống kê, tr.22

n ă n g n à y c à n g được coi là đ ó n g v a i t r ò r ấ t q u a n t r ọ n g đ ố i v ố i
k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g của doanh n g h i ệ p .
K ỹ n ă n g q u a n h ệ v ố i con n g ư ờ i chứa đ ự n g y ế u tô b ẩ m
sinh, c h ị u ả n h h ư ở n g n h i ề u b ở i n g h ệ t h u ậ t giao t i ế p , ứ n g x ử
của n h à q u ả n t r ị .
2.1.3. Kỹ năng nhận thức chiến lược
K ỹ n ă n g n h ậ n t h ứ c c h i ế n lược là k ỹ n ă n g p h â n t í c h ,
n h ạ y c ả m t r o n g d ự b á o v ề cơ h ộ i v à đ e dọa của m ô i t r ư ở n g
k i n h doanh đ ể x â y d ự n g c h i ế n lược k i n h doanh s á t vói t h ự c
t i ễ n sẽ x ả y r a v ố i sự t ậ n d ụ n g t ố i đ a các cơ h ộ i v à h ạ n c h ế
đ ế n mức t ố i t h i ê u các đ e doa.
Kỹ năng nhận t h ứ c c h i ê n lược k h ô n g p h ả i là kỹ

t h u ậ t h o ạ c h đ ị n h c h i ê n lược m à l à t ầ m n h ì n , t í n h nhậy
c ả m v à b ả n l ĩ n h c h i ê n lược của n h à q u ả n t r ị . Vì v ậ y , k ỹ
n ă n g n h ậ n t h ứ c c h i ế n lược c h ỉ có t h ể được h ì n h t h à n h t ừ
t r i t h ứ c , n g h ệ t h u ậ t v à b ả n l ĩ n h k i n h d o a n h được nhà
quản trị hun đúc trong quá t r ì n h thực h i ệ n nhiệm vụ
q u ả n trị của m ì n h . Môi t r ư ớ n g k i n h doanh c à n g mở rộng
v à b i ê n đ ộ n g bao n h i ê u , c à n g c ầ n c á c n h à q u ả n t r ị có k ỹ
n ă n g n h ậ n t h ứ c c h i ế n lược cao b ấ y n h i ê u .
2.2. Yêu cầu về kỹ năng ở từng cấp quản trị
NQT cấp cao Nhận thút chiến lược

NQT cấp trung gian Kỹ năng quan hệ với người khác
NQT cấp cơ sở Kỹ năng kỹ thuật
Hình 2.1. Các kỹ năng của một nhà quản trị

M ỗ i n h à q u ả n t r ị đ ề u c ầ n t h i ế t p h ả i có đ ủ c á c k ỹ n ă n g
cơ b ả n : k ỹ n ă n g k ỹ t h u ậ t , k ỹ n ă n g q u a n h ệ v ố i con n g ư ờ i v à
k ỹ n ă n g n h ậ n t h ứ c c h i ế n lược.
V i ệ c đòi h ỏ i cụ t h ể đ ố i v ớ i m ỗ i n h à q u ả n t r ị v ề c á c k ỹ
n ă n g t r ê n l ạ i p h ụ thuộc v à o vị t r í h o ạ t động của h ọ : n h à
q u ả n trị đ a n g hoạt động ở cấp n à o trong h ệ t h ố n g bộ máy
q u ả n t r ị d o a n h n g h i ệ p . Có t h ể m ô t ả t í n h ư u t i ê n c ủ a c á c k ỹ
n ă n g đối v ố i m ỗ i n h à q u ả n trị ở h ì n h 2.1: n h à q u ả n trị cấp
cao ( l ã n h đ ạ o ) c ầ n được ư u t i ê n k ỹ n ă n g n h ậ n t h ứ c c h i ế n
lược, n h à q u ả n t r ị c ấ p t r u n g g i a n c ầ n được ư u t i ê n k ĩ n ă n g
q u a n h ệ v ố i con n g ư ờ i v à n h à q u ả n t r ị c ấ p t h ừ a h à n h c ầ n
được ư u t i ê n k ĩ n ă n g k ỹ t h u ậ t .
3. Các yếu tố nghệ thuật và khoa học trong quản trị
Q u ả n t r ị k i n h d o a n h đòi h ỏ i ỏ m ỗ i n h à q u ả n t r ị p h ả i có
đ ủ cả h a i y ế u t ố k h o a học v à n g h ệ t h u ậ t : " C á c h q u ả n l ý v ó i
t ư c á c h t h ự c h à n h l à n g h ệ t h u ậ t , c ò n k i ế n t h ứ c có t ổ chức
l à m cơ sỏ cho n ó , có t h ể coi n h ư l à m ộ t k h o a h ọ c " . 10
Y ế u t ố n g h ệ t h u ậ t được h i ể u l à t í n h l i n h h o ạ t , m ề m dẻo
t r o n g v i ệ c sử d ụ n g c á c n g u y ê n t ắ c , c ô n g cụ, p h ư ờ n g pháp
k i n h doanh; t í n h n h ạ y cảm trong việc p h á t h i ệ n v à t ậ n d ụ n g
c á c cơ h ộ i k i n h d o a n h n h ằ m đ ạ t được c á c m ụ c t i ê u đ ã x á c
đ ị n h v ó i h i ệ u q u ả k i n h t ế cao. N g h ệ t h u ậ t q u ả n t r ị l à y ế u t ố
g ắ n l i ề n v ố i t ố chất b ê n trong, n ă n g k h i ế u b ẩ m sinh của n h à
q u ả n t r ị v à được h u n đ ú c , p h á t t r i ể n t r o n g q u á t r ì n h t h ự c
h i ệ n các n h i ệ m v ụ q u ả n trị k i n h doanh. N g h ệ t h u ậ t q u ả n t r ị
Những vấn đề cốt yếu của quản lý, Nxb Khoa học -Kỹ thuật Ì994, trang 23

b i ể u h i ệ n ở tính cách, k h ả n ă n g truyền cảm, t í n h nhậy
cảm,... của t ừ n g n h à q u ả n trị.
Y ế u t ố k h o a học l à t ổ n g hợp c á c k i ế n t h ứ c k h o a học v ề

q u ả n trị k i n h doanh. Đó là k h ả n ă n g n h ậ n thức v à t ư duy
logic; l à k h ả n ă n g k h á i n i ệ m hoa v à k h ả n ă n g p h á n đ o á n ; l à
sự h i ể u b i ế t v ề c á c n g u y ê n t ắ c , c ô n g cụ, p h ư ơ n g p h á p quản
trị;... Y ế u t ố k h o a học được h ì n h t h à n h t ừ q u á t r ì n h học t ậ p
trong các truồng q u ả n t r ị k i n h doanh; được t í c h l ũ y , r è n
l u y ệ n trong q u á t r ì n h thực h i ệ n n h i ệ m v ụ của t ừ n g nhà
quản trị.
li. PHONG CÁCH QUẢN TRỊ
1. Khái niệm và thực chất
Phong cách q u ả n t r ị k i n h doanh là tổng t h ể các p h ư ớ n g

t h ứ c ứ n g x ử (cử chỉ, l ờ i n ó i , t h á i độ, h à n h động) ổn đ ị n h c ủ a
c h ủ t h ể q u ả n t r ị v ố i m ộ t c á n h â n hoặc n h ó m n g ư ờ i ( đ ố i t ư ợ n g
q u ả n t r ị , k h á c h h à n g , . . . ) t r o n g q u á t r ì n h t h ự c h i ệ n c á c chức
n ă n g q u ả n t r ị của m ì n h .
T h ô n g thường nói đ ế n phong cách q u ả n trị là nói đ ế n

p h o n g c á c h của đ ộ i n g ũ các n h à q u ả n trị doanh nghiệp:
n h ữ n g n h à q u ả n t r ị c ấ p cao ( l ã n h đ ạ o ) , c ấ p t r u n g g i a n v à c ấ p
cơ sỏ m à n g ư ờ i đ ứ n g đ ầ u t r o n g h o ạ t đ ộ n g đ i ề u h à n h l à G i á m
đốc ( T ổ n g g i á m đốc) d o a n h n g h i ệ p . C ũ n g c ầ n c h ú ý rằng
t r o n g m ỗ i d o a n h n g h i ệ p p h o n g c á c h c ủ a c á c n h à q u ả n t r ị cao
cấp, đặc b i ệ t l à phong c á c h của n g ư ờ i đ ứ n g đ ầ u doanh n g h i ệ p
là r ấ t quan trọng.

M ộ t m ặ t , p h ư ơ n g thức ứng x ử cụ t h ể của b ấ t k ỳ cá
n h â n n à o đ ề u được h ì n h t h à n h t r ê n cơ sở c h u ẩ n m ự c x ã h ộ i
n h ư t r u y ề n t h ố n g đ ạ o đức, l ễ g i á o , p h o n g t ụ c t ậ p q u á n c ũ n g
n h ư m ộ t s ố c h u ẩ n m ự c đ ã được t h ể c h ế hoa p h ù hợp vói
cưỡng vị cũng n h ư đặc đ i ể m n g h ề n g h i ệ p v à mặt khác
p h ư ơ n g thức ứ n g x ử của m ỗ i n g ư ờ i c ũ n g chịu ả n h h ư ở n g r ấ t
l ố n của t r ì n h độ v ă n hoa, học t h ứ c , k i n h n g h i ệ m sống, m ô i
t r ư ờ n g sống của c h í n h t ừ n g c á n h â n đ ó . B ê n c ạ n h đ ó , sự h ì n h
t h à n h p h ư ơ n g thức ứ n g x ử của từng cá n h â n k h ô n g thể
k h ô n g do c h í n h k h í c h ấ t ( t í n h n ó n g n ả y h a y d ị u d à n g , m ã n h
l i ệ t h a y ô n hoa,...), p h ẩ m c h ấ t v à n h â n c á c h c ủ a c á n h â n đó
q u i định. K h i n g h i ê n cứu p h ư ơ n g thức ứ n g x ử của t ừ n g cá
n h â n c ũ n g k h ô n g t h ể k h ô n g c h ú ý t ớ i l ứ a t u ổ i , g i ó i t í n h , đặc
đ i ể m n g h ề n g h i ệ p c ũ n g n h ư t r ạ n g t h á i t â m lý c ủ a t ừ n g c á
n h â n đó.
Có t h ể h i ể u t h ự c c h ấ t phong c á c h của m ỗ i n g ư ờ i c h í n h
l à b i ể u h i ệ n c á t í n h c ủ a n g ư ờ i đó t r o n g m ô i t r ư ờ n g c ụ t h ể : c á
t í n h được h u n đ ú c t r o n g k h o ả n g t h ờ i g i a n d à i , đ ã c h ú i m u ồ i
n ê n h ầ u n h ư r ấ t ít thay đổi; môi trường là n h â n t ố b ê n
ngoài, là một t ậ p hợp các h o à n c ả n h m à cá n h â n p h ả n ứng
l ạ i . N h ư t h ế phong c á c h q u ả n trị là k ế t q u ả của m ố i q u a n h ệ
g i ữ a c á c n h à q u ả n t r ị v à c á c sự k i ệ n d i ễ n r a t r o n g m ô i t r ư ờ n g
k i n h d o a n h . H i ể u n h ư t h ế p h o n g c á c h q u ả n t r ị có t h ể t h a y
đ ô i t u y theo đ i ề u k i ệ n c ụ t h ể c ủ a m ô i t r ư ờ n g t r o n g k h i c á
t í n h của c h í n h n h à q u ả n t r ị đó h ầ u n h ư k h ô n g t h a y đ ổ i . V í
d ụ , m ộ t n h à q u ả n t r ị có t h ể t h ể h i ệ n p h o n g c á c h k h ô n g g i ố n g
n h a u đ ố i v ố i c á c đ ố i t ư ợ n g cụ t h ể k h á c n h a u . V ó i ý n g h ĩ a n h ư
vậy, phong cách q u ả n trị k h ô n g p h ả i là một p h ạ m t r ù cứng
nhắc, b ấ t biến.

T r o n g q u á t r ì n h p h â n t í c h c á c phong c á c h q u ả n t r ị , l o ạ i
t r ừ n h ữ n g phong c á c h x ấ u m à n h à q u ả n t r ị n ê n t r á n h được
t r ì n h b à y ở sau m ỗ i phong c á c h đặc t r ư n g n h ư là m ộ t sự t h ê
h i ệ n t h á i q u á , d ẫ n đ ế n l à m b ó p m é o phong c á c h đặc t r ư n g .
C h ú n g t a k h ô n g coi n h à q u ả n t r ị có phong c á c h n à y có n h i ề u
ư u đ i ể m hay nhược điểm h ơ n n h à q u ả n trị mang phong cách
k h á c . V ấ n đ ề là ở chỗ m ỗ i p h o n g c á c h q u ả n t r ị là k ế t q u ả của
m ố i q u a n h ệ t ư ơ n g t á c giữa cá t í n h của b ả n t h â n n h à q u ả n
t r ị v à m ô i t r ư ờ n g cụ t h ể n ê n k h ô n g t h ể có k h u ô n m ẫ u c h u n g ,
cứng n h ắ c cho m ọ i n g ư ờ i , t r o n g c á c m ô i t r ư ờ n g k h á c n h a u .
N h à q u ả n t r ị p h ả i b i ế t r è n g i ũ a , l ự a c h ọ n sử d ụ n g p h o n g
c á c h t h í c h hợp v ố i h o à n c ả n h m ô i t r ư ờ n g m ó i l à m t ă n g h i ệ u
q u ả v à h i ệ u lực của h o ạ t đ ộ n g k i n h doanh.
2. Các phong cách quản trị chủ yếu
Do phong c á c h q u ả n t r ị t h ể h i ệ n p h ư ơ n g t h ứ c ứ n g x ử
của n h à q u ả n t r ị t r o n g h o à n c ả n h cụ t h ể n ê n sẽ b i ể u h i ệ n ỏ
n h i ề u sắc t h á i k h á c n h a u , n h i ề u h ì n h , n h i ề u v ẻ v à vì v ậ y
cũng r ấ t k h ó có t h ể t ì m t h ấ y sự t h ố n g n h ấ t q u a n đ i ể m v ề
v ấ n đ ề n à y . Đ i ề u n à y t h ể h i ệ n r õ n é t ngay ở việc p h â n l o ạ i
phong c á c h q u ả n t r ị : n h i ề u t á c g i ả giói h ạ n ỏ các p h o n g c á c h
l à m việc cở b ả n v à p h â n l o ạ i c á c phong c á c h l à m việc có t h ê
của c á c n h à q u ả n t r ị t h à n h p h o n g c á c h c ư ỡ n g bức (độc đ o á n ,
m ệ n h l ệ n h ) , p h o n g c á c h d â n c h ủ , p h o n g c á c h t ự do . X u ấ t
11
p h á t t ừ h a i đặc t r ư n g cơ b ả n của m ỗ i cá n h â n t r o n g q u ả n t r ị
" Những ván đẻ cơ bàn cùa quàn trị kình doanh (sách đã dần), trang 358-360;
Auren Urís: Nghệ thuật lãnh đạo. N.xb Thành phố Hồ Chí Minh 1994, trang
24-28;...

l à c a m k ế t v à hợp t á c ( t r o n g m ố i q u a n h ệ c ô n g t á c m ỗ i c á
n h â n đ ề u có t h ể có t h á i độ c a m k ế t v à hợp t á c ) c ũ n g n h ư
n h ữ n g sắc t h á i cụ t h ể c ủ a v i ệ c k ế t hợp h a i đ ặ c t r ư n g đ ó t r o n g
t ừ n g con n g ư ờ i m à D o m i n i q u e C h a l v i n hình thành mười
phong c á c h q u ả n t r ị . C á c c á c h p h â n l o ạ i t r ê n đ ề u chỉ giói
1 2
h ạ n việc n g h i ê n cứu phong c á c h q u ả n t r ị g ắ n vói m ô i t r ư ờ n g

b ê n t r o n g doanh nghiệp. D ù việc thực h i ệ n các chức n ă n g
q u ả n t r ị g ắ n v ố i h o ạ t đ ộ n g b ê n t r o n g có v a i t r ò r ấ t q u a n
t r ọ n g song c h ư a đ ủ v ì h o ạ t đ ộ n g b ê n t r o n g sẽ c h ỉ có h i ệ u q u ả
n ế u g ắ n bó chặt chẽ v ố i các đ i ề u k i ệ n cụ t h ể của m ô i t r ư ờ n g
k i n h doanh b ê n ngoài doanh nghiệp, t h ậ m chí n h ữ n g thay
đổi môi trường bên ngoài còn đóng vai trò quyết định đ ố i v ố i
sự t h a y đ ổ i b ê n t r o n g đ ể d o a n h n g h i ệ p có t h ể t h í c h ứ n g v à
p h á t t r i ể n . V ì l ẽ đó đ ề c ậ p đ ế n p h o n g c á c h q u ả n t r ị p h ả i t r ê n
cả h a i góc độ: p h o n g c á c h t h ể h i ệ n ở m ô i t r ư ờ n g b ê n t r o n g v à
b ê n n g o à i doanh nghiệp.
P h o n g c á c h t h ể h i ệ n ở m ộ i t r ư ờ n g b ê n t r o n g được h i ể u
là phong c á c h của m ộ t n h à q u ả n t r ị t r o n g m ố i q u a n h ệ v ớ i
c á c n h à q u ả n t r ị k h á c v à v ố i n h ữ n g n g ư ờ i lao đ ộ n g trong
doanh nghiệp. Phong cách t h ể h i ệ n trong môi t r ư ờ n g kinh
doanh b ê n n g o à i đ ề cập đ ế n phong c á c h của n h à q u ả n trị
trong m ố i quan h ệ với m ọ i đối tượng là người ngoài doanh
n g h i ệ p . V ố i ý n g h ĩ a đ ó có t h ể p h â n l o ạ i p h o n g c á c h q u ả n t r ị
t h à n h h a i l o ạ i c h ủ y ế u l i ê n q u a n đ ế n h a i m ả n g h o ạ t đ ộ n g có
t í n h đặc t h ù r i ê n g là phong cách đ ố i n ộ i v à phong c á c h đ ố i
Domínique Chaỉvin : Các phong cách quản lý, Nxb Khoa học - Kỹ thuật ỉ 993
trang 20-31

n g o ạ i . Vì là c á c h p h â n l o ạ i k h á i q u á t dựa t r ê n cơ sở t í n h c h ấ t
của v i ệ c g i ả i q u y ế t các m ố i q u a n h ệ công t á c của n h à q u ả n
t r ị n ê n t r o n g m ỗ i c á c h p h â n l o ạ i n à y l ạ i được t i ế p tục p h â n
l o ạ i cụ t h ể h ơ n p h ụ thuộc v à o c á c đặc t r ư n g ứ n g x ử của n h à
q u ả n t r ị t r o n g t ừ n g h o à n c ả n h cụ t h ể . T r o n g cả q u a n h ệ đ ố i
n ộ i c ũ n g n h ư đ ố i n g o ạ i m ỗ i n h à q u ả n t r ị đ ề u có t h ể ứ n g x ử
theo m ộ t t r o n g c á c p h o n g c á c h cụ t h ể là phong c á c h " d â n
chủ", p h o n g c á c h "thực t ể ' , p h o n g c á c h " t ổ chức", p h o n g c á c h
" m ạ n h d ạ n " , p h o n g c á c h "chủ nghĩa cực đ ạ i " hoặc p h o n g c á c h
" t ậ p t r u n g chỉ huy".
2.1. Phong cách dân chủ
Đ ặ c đ i ể m c h ủ y ế u của p h o n g c á c h d â n c h ủ là k h ô n g có
sự p h â n b i ệ t r õ r à n g t r o n g q u a n h ệ t r ê n d ư ớ i vì n h à q u ả n t r ị
và mọi n h â n viên cấp dưối gắn v ố i nhau t h à n h một ê kíp làm
việc. N h à q u ả n t r ị t h ể h i ệ n v a i t r ò ở chỗ l u ô n b i ế t đ ư a r a
n h ữ n g lòi k h u y ê n hoặc sự g i ú p đõ c ầ n t h i ế t n h ằ m duy t r ì
t i n h t h ầ n hợp t á c g i ữ a m ọ i n g ư ò i . M ặ c d ù k h ẳ n g đ ị n h cả ê
k í p n ắ m q u y ề n song n h à q u ả n t r ị theo phong c á c h n à y v ẫ n -
có q u y ề n lực t h ự c sự vì c h i ế m được l ò n g t i n v à sự t i n c ậ y của
m ọ i n g u ô i d ư ố i q u y ề n . N h à q u ả n t r ị duy t r ì m ố i q u a n h ệ
t ư ơ n g t á c n h i ề u m ặ t giữa m ọ i n g ư ờ i , ả n h h ư ở n g đ ế n c ấ p d ư ố i
m à k h ô n g sợ b ị c ấ p d ư ố i ả n h h ư ở n g t ố i m ì n h . N ế u có b ấ t h ò a ,
n h à quản trị thường tìm đến n g u y ê n n h â n gắn vối môi
t r ư ờ n g h ớ n là n g u y ê n n h â n t h u ộ c t í n h c á c h con n g ư ờ i .
Trong quan h ệ đ ố i ngoại, n h à q u ả n trị mang phong

c á c h d â n c h ủ t ỏ r a b ì n h đ ẳ n g , t ô n t r ọ n g đ ố i t á c , có t h i ê n
h u ố n g c h ủ đ ộ n g g ặ p gỡ t r a o đ ổ i v ó i đ ố i t á c v ề c á c b i ệ n p h á p

cần t h i ế t trong q u á t r ì n h thực h i ệ n các hoạt động liên quan
đ ế n doanh nghiệp.
Tuy nhiên, cũng cần c h ú ý là phong cách d â n chủ l ạ i

r ấ t g ầ n g ũ i v ó i p h o n g c á c h m ị d â n . K h i n h à q u ả n t r ị coi v i ệ c
h ì n h t h à n h xong một ê k í p l à m việc d â n c h ủ là đ ủ r ồ i a n h ta
d ễ có x u h ư ó n g t h o a m ã n v ố i n ó , n ó i n h i ề u đ ế n ê k í p , đ ế n d â n
c h ủ , c h ủ q u a n v ố i n h ữ n g n h ậ n t h ứ c c ủ a m ì n h v à sẽ í t c h ú ý
đ ế n thực t r ạ n g d i ễ n b i ế n của thực t ế . Đ i ề u n à y d ẫ n n h à q u ả n
trị n h i ễ m d ầ n phong cách q u ả n trị k i ể u mị dân. L ú c n à y , n h à
q u ả n t r ị có t h ể t ỏ r a t í n h c á c h r ấ t n h ã n h ặ n , m u ố n l à m t ấ t
cả v ì c ấ p d ư ớ i v à l u ô n t r á n h n ó i đ ế n q u y ề n lực, t r á n h va
c h ạ m vói m ọ i n g ư ờ i dưói q u y ề n , t r á n h x u n g k h ắ c ngay cả k h i
sự n é t r á n h n à y có t h ể ả n h h ư ở n g đ ế n k ế t q u ả v à h i ệ u q u ả ;
t r o n g ý nghĩ của m ì n h n h à q u ả n t r ị l u ô n m u ố n duy t r ì t í n h
đồng đ ộ i mạnh. N h à q u ả n trị vừa k h ô n g d á m ả n h h ư ở n g đ ế n
người k h á c l ạ i vừa sợ b ị ả n h h ư ở n g c ủ a n h â n viên dưối
quyền. N h ư t h ế , n h à q u ả n trị dễ bị m ộ t số n g ư ờ i t r o n g t ậ p
t h ể l ợ i d ụ n g hoặc g i ậ t d â y m à k h ô n g b i ế t .
2^2. Phong cách thực tế
N h à q u ả n t r ị theo p h o n g c á c h n à y l u ô n d u y t r ì q u a n h ệ
v ó i c ấ p d ư ố i m ộ t c á c h l ị c h sự t r ê n cơ sỏ l ò n g t i n v à s ự t ô n
t r ọ n g đ ố i v ó i h ọ . A n h t a k h ô n g bao giờ r a q u y ế t đ ị n h mà
k h ô n g tham khảo cấp dưói xem k h ả n ă n g thực h i ệ n quyết
đ ị n h đ ó r a sao. K h i r a l ệ n h , n h à q u ả n t r ị t h e o p h o n g c á c h
n à y k h ô n g q u ê n gắn v ố i các điều k i ệ n thực h i ệ n . A n h ta
t h ư ờ n g x u y ê n t i ế p xúc, cố g â y ả n h h ư ở n g đ ế n cấp đ u ố i ỏ mức
có t h ể . A n h t a b i ế t t ạ o đ i ề u k i ệ n đ ể c ấ p d ư ó i t r ự c t i ế p g i ả i

q u y ê t c ô n g việc v à s ẵ n s à n g có ả n h h ư ở n g k h i t h ấ y c ầ n t h i ế t .
Đ ể g i ả i q u y ế t b ấ t đổng p h ư ơ n g c h â m của n h à q u ả n t r ị theo
p h o n g c á c h n à y là c h ủ đ ộ n g t h ư ờ n g lượng.
T r o n g q u a n h ệ v ớ i b ê n n g o à i n h à q u ả n t r ị có phong
c á c h t h ự c t ế t h ậ n t r ọ n g đ á n h g i á k h ả n ă n g v à các đ i ể u k i ệ n
cụ t h ể của đ ố i t á c t r o n g v i ệ c g i ả i q u y ế t các v ấ n đ ề có l i ê n
q u a n đ ể có t h á i độ ứ n g x ử đ ú n g đ ắ n .
T u y n h i ê n , p h o n g c á c h t h ự c t ế c ũ n g g ầ n g ũ i vói p h o n g
c á c h cơ h ộ i . N ê u n h à q u ả n t r ị q u á c h ú t r ọ n g đ ế n địa vị,
q u y ề n lực; l u ô n c h ú ý v à b i ế t chộp t h ò i cơ đ ú n g lúc c ũ n g n h ư
bỏ n h i ề u c ô n g sức đ ể t ì m k i ế m t h ủ đ o ạ n t r a n h g i à n h q u y ề n
lực a n h ta đ ã m a n g p h o n g c á c h cơ h ộ i . N h à q u ả n t r ị m a n g
phong c á c h cớ h ộ i s ẵ n s à n g h ì n h t h à n h các l i ê n m i n h r ồ i l ạ i
g i ả i t h ể c h ú n g t u y t ừ n g h o à n c ả n h cụ t h ể . N h ữ n g l i ê n m i n h
m à n h à q u ả n t r ị theo p h o n g c á c h n à y l ậ p ra í t n h i ề u đ ề u dựa
t r ê n cơ sở sự m ặ c cả, đ ổ i c h á c vì a n h ta cho r ằ n g thoa h i ệ p
l u ô n là g i ả i p h á p t ố t n h ấ t t r o n g t h ự c t i ễ n . A n h ta bỏ q u á
n h i ề u t h ò i g i a n v à t â m t r í v à o việc t ạ o ra v à c h ó p t h ò i cơ,
t r a n h g i à n h q u y ề n lực n ê n k h ô n g c ò n đ ủ t h ò i g i a n v à t â m t r í
đ ể t h ự c h i ệ n c á c n h i ệ m v ụ t h u ộ c chức n ă n g của m ì n h . T r o n g
n h i ề u t r ư ớ n g hợp n h â n v i ê n d ư ớ i q u y ề n ít n h i ề u c ũ n g bị
n h i ễ m phong c á c h n à y t ừ c ấ p t r ê n của h ọ .
2.3. Phong cách tổ chức
N h à q u ả n t r ị có p h o n g c á c h t ổ chức t h i ế t l ậ p c á c m ố i
q u a n h ệ n g ô i t h ứ t r ê n d ư ổ i đ ú n g đ ắ n , x á c đ ị n h r õ chức n ă n g
của t ừ n g n g ư ờ i , c ấ p d ư ó i l u ô n l u ô n h i ể u r õ h ọ p h ả i l à m gì v à
p h ả i x ử sự n h ư t h ế n à o t r o n g các m ố i q u a n h ệ c ô n g t á c . Đ ặ c
đ i ể m của p h o n g c á c h n à y l à n h à q u ả n t r ị c h ú t r ọ n g d ự k i ế n

t r ư ó c c á c t ì n h h u ố n g có t h ể x ả y r a v à d ự a v à o đ ó đ ể t ô chức
h o ạ t đ ộ n g của m ọ i b ộ p h ậ n , n h â n v i ê n d ư ớ i q u y ề n . D o t í n h
c á c h t ô n t r ọ n g v à m o n g m u ố n n h â n v i ê n d ư ố i q u y ề n có t í n h
độc l ậ p t r o n g g i ả i q u y ế t c ô n g v i ệ c c ủ a h ọ n ê n t r o n g q u a n h ệ
vói n h â n v i ê n dưói q u y ề n n h à q u ả n trị r ấ t t h ậ n t r ọ n g và
l u ô n giữ một khoảng cách n h ấ t định vói họ. Vói c á c h g i ả i
q u y ế t c ô n g v i ệ c n h ư v ậ y , p h o n g c á c h t ổ chức t h u ồ n g t ạ o đ i ề u
k i ệ n l à m cho c á c m ố i q u a n h ệ t r o n g d o a n h n g h i ệ p r õ r à n g v à
đơn g i ả n , t r á n h cho n g ư ờ i l ã n h đ ạ o sự v õ đ o á n , t u y t i ệ n n ê n
h ạ n c h ế b ấ t công v à x ư n g khắc trong doanh nghiệp.
T r o n g q u a n h ệ v ố i b ê n n g o à i , n h à q u ả n t r ị có p h o n g
c á c h t ổ chức l u ô n t ì m h i ể u k ỹ v à d ự k i ế n t r ư ó c m ọ i t ì n h
h u ố n g có t h ể x ả y r a , sắp x ế p , c h u ẩ n b ị c h u đ á o n ộ i d u n g ,
t h á i đ ộ v à h ì n h t h ứ c giao t i ế p v ó i đ ố i t á c c ủ a d o a n h n g h i ệ p .
P h o n g c á c h t ổ chức l ạ i r ấ t g ầ n g ũ i v ó i p h o n g c á c h q u a n
l i ê u . N h ữ n g b i ể u h i ệ n t h á i q u á c ủ a p h o n g c á c h t ổ c h ứ c có t h ể
sẽ t r ỏ t h à n h p h o n g c á c h q u a n l i ê u : n ế u n h à q u ả n t r ị q u á
t h i ê n v ề việc t h i ế t k ế các m ố i quan h ệ t r o n g doanh n g h i ệ p
m a n g t í n h t ổ chức q u á c ứ n g n h ắ c d ễ d ẫ n đ ế n x a r ờ i n h â n
v i ê n d ư ố i q u y ề n , x a r ờ i c á c d i ễ n b i ế n cụ t h ể d i ễ n r a trong
công t á c q u ả n trị k i n h doanh. N ế u n h à q u ả n t r ị q u á b ậ n t â m
đ ế n việc g i ữ k h o ả n g c á c h với cấp d ư ố i t h ì k h ô n g chỉ d ẫ n đ ế n
sự x a c á c h t r o n g k h o ả n g c á c h g i ữ a c ấ p t r ê n v à c ấ p d ư ớ i m à
c ò n l à m cho m ọ i c ấ p d ư ó i có x u h ư ó n g s ố n g t á c h b i ệ t v ó i c ấ p
t r ê n cũng n h ư các đồng nghiệp k h á c . N ế u cấp dưói n h ậ n thức
r ằ n g c ấ p t r ê n của h ọ k h ô n g t h í c h x u n g k h ắ c , m u ố n trong
d o a n h n g h i ệ p p h ả i " ổ n đ ị n h " t h ì h ọ sẽ k i ề m c h ế , t r á n h r u n g
k h ắ c , d ẫ n đ ế n sự " ổ n đ ị n h " c h ỉ m a n g t í n h h ì n h t h ứ c .

2.4. Phong cách mạnh dạn
N h à q u ả n t r ị có p h o n g c á c h m ạ n h d ạ n n h ậ n t h ứ c r ằ n g
anh ta p h ả i trực t i ế p q u ả n trị t ừ n g n h â n viên d ư ố i quyền
m ố i đ ạ t được k ế t q u ả m o n g m u ố n . C á c q u a n h ệ t r ê n d ư ố i
được x á c l ậ p r õ r à n g theo n g ô i t h ứ do a n h t a x ế p đ ặ t . N h à
q u ả n t r ị có p h o n g c á c h n à y t h ư ờ n g h a m t h í c h q u y ề n lực v à
ả n h h ư ở n g m ạ n h đ ế n n h â n v i ê n d ư ó i q u y ề n , k h ô n g sợ x u n g
k h ắ c , t h í c h m ọ i sự p h ả i r õ r à n g .
T r o n g m ố i q u a n h ệ v ớ i đ ố i t á c b ê n n g o à i , n h à q u ả n t r ị có
phong c á c h m ạ n h d ạ n t h ư ờ n g í t t u i t ư ở n g v à o đ ố i t á c , m u ố n can
t h i ệ p s â u v à o c á c b i ệ n p h á p m à các đ ố i t á c đ ư a ra, r ấ t c h ú t r ọ n g
c ô n g t á c k i ể m t r a đ ố i v ó i c á c h o ạ t đ ộ n g của đ ố i t á c .
P h o n g c á c h m ạ n h d ạ n r ấ t g ầ n g ũ i v ó i p h o n g c á c h độc
đoán, c h u y ê n quyền. N ế u n h à quản trị q u á cứng r ắ n trong
việc t h ự c h i ệ n c á c q u y ế t đ ị n h a n h t a sẽ k h ô n g t i n v à o n ă n g
lực g i ả i q u y ế t c ô n g v i ệ c c ủ a n h â n v i ê n d ư ớ i q u y ề n v à do đ ó
thường q u á q u a n t â m đ ế n ả n h h ư ở n g của mình tối từng
n g ư ờ i d ư ớ i q u y ề n . N h à q u ả n t r ị đ ó đ ã m a n g p h o n g c á c h "độc
đ o á n , c h u y ê n q u y ề n " . N h à q u ả n t r ị t ỏ r a r ấ t độc đ o á n , c ứ n g
r ắ n , c ấ m m ọ i h à n h v i l à m t ổ n h ạ i đ ế n t í n h t h ứ bậc trong t ậ p
t h ể v à s ẵ n s à n g g ạ t b ỏ b ấ t cứ a i k h ô n g n h ấ t t r í h o ặ c đ i c h ệ c h
k h ỏ i đưòng l ố i của a n h ta. N g o à i quan h ệ công tác, anh ta
h ầ u n h ư k h ô n g m u ố n t i ế p xúc vói n h â n v i ê n d ư ố i quyến n ê n
c ấ p d ư ố i r ấ t í t k h i t i ế p x ú c v ó i c ấ p t r ê n có p h o n g c á c h n à y .
2.5. Phong cách chủ nghĩa cực đại
Theo phong c á c h n à y n h à q u ả n t r ị q u a n n i ệ m p h ả i đ ạ t
được n h ữ n g k ế t q u ả c á n h â n c à n g n ổ i b ậ t c à n g t ố t v à b ả n

t h â n a n h t a đ ã đ ạ t được k ế t q u ả đ ó . Ra l ệ n h , n ắ m q u y ể n v à
t h ự c t h i q u y ề n lực d ư ố i n h ã n q u a n c ủ a n h à q u ả n t r ị t h e o
phong c á c h n à y là h i ệ n t ư ợ n g b ì n h t h ư ờ n g . A n h ta luôn
m o n g m u ố n v à đ ả m b ả o t r ê n t h ự c t ế sự p h ù h ợ p g i ữ a c á c
mục tiêu cũng n h ư q u a n h ệ trao đ ổ i t h ô n g t i n giữa các t h à n h
v i ê n ở các cấp v à các bộ p h ậ n k h á c n h a u n h ằ m tạo đ i ề u k i ệ n
cho h ọ h o à n t h à n h n h i ệ m v ụ c ủ a m ì n h . A n h t a k h ô n g sợ b ấ t
đ ồ n g v ì cho r ằ n g sự v a c h ạ m g i ữ a c á c q u a n đ i ể m b ấ t đ ồ n g
thưởng d ẫ n đ ế n các giải p h á p hay n h ư n g b i ế t duy trì b ầ u
k h ô n g k h í có l ợ i cho t ậ p t h ể . K h i có b ấ t đ ồ n g n h à q u ả n t r ị
theo p h o n g c á c h c h ủ n g h ĩ a cực đ ạ i t h ư ò n g g ắ n g t ì m n g u y ê n
n h â n t h ự c sự đ ể g i ả i q u y ế t d ứ t đ i ể m b ấ t đ ồ n g đ ó . T r o n g
q u a n h ệ vói b ê n n g o à i n h à q u ả n trị theo phong c á c h chủ
n g h ĩ a cực đ ạ i t h ư ò n g có đòi h ỏ i cao ở p h í a đ ố i t á c .
P h o n g c á c h c h ủ n g h ĩ a cực đ ạ i r ấ t g ầ n g ũ i v ớ i p h o n g
cách " k h ô n g tưởng". N ế u luôn quan t â m đ ế n việc p h ả i n h a n h
c h ó n g đ ạ t k ế t q u ả x u ấ t sắc n à o đ ó , n h à q u ả n t r ị d ễ l ạ c v à o
chủ nghĩa k h ô n g tưởng. N ế u q u á c h ú t â m v à o việc t h ú c đ ẩ y
q u a n h ệ t r ê n đ u ố i t r o n g t ậ p t h ể v à q u á t i n t ư ở n g v à o n ó sẽ
d ễ b ị t h ấ t v ọ n g do b ị m ộ t s ố n g u ô i t r o n g t ậ p t h ể l ợ i d ụ n g .
N ế u q u á t h i ê n t h e o t r i ế t lý m a n g n h i ề u t í n h c h ấ t ả o t ư ở n g l à
p h ả i t ự do, c ô n g k h a i g i ả i q u y ế t b ấ t đ ồ n g , m ọ i n g ư ờ i p h ả i n ó i
r a m ọ i suy n g h ĩ c ủ a m ì n h sẽ d ễ d ẫ n đ ế n x u n g k h ắ c t r o n g
q u a n đ i ể m v à đôi k h i x ả y ra cả t ì n h t r ạ n g vô c h í n h p h ù .
2.6. Phong cách tập trung chỉ huy
Theo phong cách t ậ p t r u n g chỉ h u y n h à q u ả n t r ị t ậ p

t r u n g q u y ề n lực v à o t a y m ì n h . A n h t a l u ô n có t á c p h o n g s á t
sao, c ẩ n t h ậ n , có n ă n g lực r a q u y ế t đ ị n h đ ú n g đ ắ n v à gần

n h ư t i n t ư ở n g t u y ệ t đ ố i v à o q u y ế t đ ị n h của m ì n h . Vì v ậ y , k h i
l à m việc v ố i c ấ p d ư ớ i n h à q u ả n t r ị l u ô n tỏ ra k i ê n q u y ế t ; c á c
m ệ n h l ệ n h t h ư ờ n g r ấ t n g ắ n gọn, r õ r à n g v à mong m u ố n c ấ p
d ư ố i t h ự c h i ệ n đ ú n g ý đồ cụ t h ể của m ì n h . A n h t a t h ư ờ n g là
n g u ô i có t ư c h ấ t t h ô n g m i n h , có q u y ề n u y v à t h ư ờ n g đòi h ỏ i ở
c ấ p d ư ó i t í n h c h ủ động, s á n g t ạ o t r o n g t h ự c h i ệ n n h i ệ m v ụ .
T r o n g q u a n h ệ đ ố i n g o ạ i n h à q u ả n t r ị theo p h o n g c á c h t ậ p
t r u n g chỉ h u y t h ư ờ n g tỏ r a sức m ạ n h lôi c u ố n n g ư ờ i k h á c
theo ý t ư ở n g của m ì n h .
C ầ n c h ú ý r ằ n g p h o n g c á c h t ậ p t r u n g chỉ h u y c ũ n g r ấ t
gần gũi với phong cách chuyên quyền.
IM. NGHỆ THUẬT QUẢN TRỊ
1. Khái quát
Đến nay còn tồn tại nhiều quan điểm về sử dụng các
t h u ậ t n g ữ n h ư phong cách, t h ó i quen, n g h ệ thuật,... M ộ t
sự p h â n b i ệ t r ạ c h r ò i g i ữ a c á c p h ạ m t r ù t r ê n ở cả p h ư ơ n g
d i ệ n lý l u ậ n c ũ n g n h ư t h ự c t i ễ n v ẫ n c ò n l à v i ệ c k h ô n g m ấ y
d ễ d à n g . Ở đ â y c h ú n g t a sử d ụ n g t h u ậ t n g ữ n g h ệ thuật
q u ả n t r ị v ố i ý n g h ĩ a l à p h ạ m t r ù c h ỉ n g h ệ t h u ậ t của c á c
n h à q u ả n t j ị k h i thực h i ệ n n h i ệ m v ụ q u ả n trị k i n h doanh
của m ì n h .
Có thể hiểu nghệ thuật quản trị là tính mềm dẻo, linh
h o ạ t t r o n g v i ệ c sử d ụ n g các n g u y ê n tắc, c ô n g cụ, p h ư ơ n g
p h á p k i n h d o a n h ; t í n h n h ạ y c ả m t r o n g việc p h á t h i ệ n v à t ậ n
d ụ n g c á c cơ h ộ i k i n h doanh m ộ t c á c h k h ô n k h é o v à t à i t ì n h

n h ằ m đ ạ t được c á c m ụ c t i ê u đ ã x á c đ ị n h v ố i h i ệ u q u ả k i n h t ế
cao n h ấ t .
N h ư t h ế n g h ệ t h u ậ t q u ả n t r ị đ ề c ậ p đ ế n t h á i độ, c á c h
ứ n g x ử của các n h à q u ả n trị t r o n g các t ì n h h u ố n g k h á c n h a u .
C á c t h á i độ, c á c h ứ n g x ử n à y của c á c n h à q u ả n t r ị phải
n h ằ m đ ả m bảo h i ệ u quả h o ạ t động của doanh nghiệp, về
b ả n c h ấ t , k h i n ó i đ ế n h i ệ u q u ả t h ư ờ n g á m chỉ m ố i q u a n h ệ
t ư ơ n g đ ố i g i ữ a k ế t q u ả t h u được v ó i n h ữ n g c á i đ ã b ỏ r a . V ì
vậy, p h ạ m t r ù h i ệ u q u ả là m ộ t p h ạ m t r ù r ấ t q u a n trọng.
P h ầ n n à y c h ú n g ta c h ư a b à n đ ế n p h ạ m t r ù h i ệ u q u ả m à chỉ
q u a n t â m đ ế n m ộ t k h í a c ạ n h cực k ỳ q u a n t r ọ n g m à m ộ t n h à
q u ả n trị ỏ cương vị l ã n h đạo p h ả i t h ấ m n h u ầ n trong xương
m á u , t r o n g m ọ i suy n g h ĩ , t í n h t o á n c ủ a m ì n h l à k h ô n g p h ả i
chỉ h i ể u h i ệ u q u ả k i n h doanh theo nghĩa chung c h u n g m à
p h ả i l à h i ệ u q u ả l â u d à i . C h ỉ t r ê n cơ sỏ d u y t r ì t r ạ n g thái
h i ệ u q u ả l â u dài, k i n h doanh m ố i t h à n h công v à liên tục
p h á t triển. N ế u q u ê n m ấ t h i ệ u quả lâu dài, n h à q u ả n trị dễ
d à n g đ ạ t h i ệ u q u ả t r ư ó c m ắ t r ấ t cao song c ù n g v ố i q u á t r ì n h
t ạ o r a h i ệ u q u ả cao t r ư ố c m ắ t n à y a n h t a c ũ n g h o ặ c v ô t ì n h
hay cố ý t i ê u d i ệ t l u ô n các đ i ề u k i ệ n c ầ n t h i ế t đ ể các chu k ỳ
k i n h d o a n h sau v ẫ n đ ạ t được h i ệ u q u ả . C â u c h u y ệ n ngụ
n g ô n "Con n g ỗ n g đ ẻ t r ứ n g v à n g " của Ê dấp đ ã g i ả i t h í c h r õ
r à n g v à đ ơ n g i ả n n g u y ê n lý c ủ a t í n h h i ệ u q u ả l â u d à i : p h ả i
l u ô n l u ô n b i ế t c â n đ ố i giữa mong m u ố n đ ạ t k ế t q u ả vói các
n g u ồ n lực đ ể t ạ o r a v à duy t r ì sự t ạ o r a k ế t q u ả m o n g m u ố n !
Q u ả n t r ị g ắ n v ố i sự t ồ n t ạ i v à p h á t t r i ể n c ủ a doanh
nghiệp trong môi trường k i n h doanh. M ọ i hoạt động kinh
d o a n h c ủ a d o a n h n g h i ệ p c h ỉ có t h ể được h o à n t h à n h thông
qua c á c m ố i q u a n h ệ giao t i ế p c ủ a c á c n h à q u ả n t r ị v ó i c á c

c á n bộ c ô n g chức n h à nước, các đồng n g h i ệ p c ũ n g n h ư c á c
n h à q u ả n trị v à n h ữ n g ngươi dưới quyền.
Đ ể t h ự c h i ệ n được các n h i ệ m v ụ q u ả n t r ị doanh n g h i ệ p

t h ì đ i ề u k i ệ n c ầ n cho m ọ i n h à q u ả n t r ị là h ọ p h ả i có k i ế n
thức c h u y ê n m ô n c ầ n t h i ế t , p h ù hợp v ớ i c ư ơ n g vị c ô n g t á c
của m ỗ i n g ư ờ i . B ê n c ạ n h đó, m ỗ i n h à q u ả n t r ị c ò n p h ả i có
p h ư ơ n g p h á p l à m v i ệ c khoa học c ũ n g n h ư p h ả i có n g h ệ t h u ậ t
l à m việc v ớ i con n g ư ờ i . N h à q u ả n t r ị p h ả i có k i n h n g h i ệ m
giao t i ế p v à g i ả i q u y ế t t h ự c t ế vì q u ả n t r ị k i n h doanh là h o ạ t
động phức t ạ p , p h ả i g i ả i q u y ế t t h ô n g qua con n g ư ờ i . M ộ t
doanh n g h i ệ p M ỹ đ ã n ê u y ê u c ầ u v ề n h â n sự n h ư sau:
" C h ú n g t ô i r ấ t c ầ n n h ữ n g n g ư ơ i có k h ả n ă n g l ã n h đạo s ả n
x u ấ t . Do đó, c h ú n g t ô i đ á n h giá cao p h ẩ m c h ấ t đạo đức v à óc
s á n g t ạ o . H a i t h ứ n à y c ầ n t h i ế t h ơ n n h i ề u so v ố i t r ì n h độ học
v ấ n , d ù l à học v ấ n c h u y ê n m ô n " . 13
M ộ t m ô h ì n h t i ê u c h u ẩ n g i á m đốc v à o n h ữ n g n ă m 2000
n h ư sau:
"A. T à i n ă n g v ề t r í lực: 1. T ư duy logic: có k h ả n ă n g t ổ

chức v à h o ạ t đ ộ n g logic; 2. K h á i n i ệ m hoa: có n ă n g lực k h á i
q u á t hoa cao, t ừ m ộ t m ô t h ứ c cơ b ả n có t h ể x ử lý c á c sự k i ệ n
dường n h ư k h ô n g có m ố i l i ê n h ệ n à o g i ữ a c h ú n g ; 3. K h ả
n ă n g p h á n đ o á n : có n ă n g lực v ậ n d ụ n g lý l u ậ n v ề m ô t h ứ c đ ã
n ắ m được, t ự m ì n h đ ề x u ấ t được n h ữ n g lý t h u y ế t v à m ô t h ứ c
mới. Có k h ả n ă n g p h á n đ o á n đước cục d i ệ n sẽ x ả y ra.
13
Vũ Đình Phòng biên dịch theo Napoleon HUI: Bí quyết kinh doanh, Nxb
Thống kê 1996, trang 86

B . T à i n ă n g v ề k i n h doanh: 1. N g u y ê n tắc h i ệ u q u ả : có
k h ả n ă n g sử d ụ n g n h â n lực m ộ t c á c h h i ệ u q u ả n h ấ t v ó i c á c
p h ư ơ n g á n t ố i víu; 2. N g u y ê n tắc t í c h cực h o ạ t động: l u ô n l u ô n
n ắ m q u y ề n c h ủ đ ộ n g t r o n g x ử lý c á c c ô n g việc k i n h doanh.
c. N ă n g lực v ề x ã h ộ i : 1. Có k h ả n ă n g t ự k i ề m c h ế cao đ ố i
v ớ i t h a m v ọ n g c á n h â n ; 2. Có t í n h l i n h h o ạ t cao v à có p h ư ơ n g
t h ứ c h o ạ t đ ộ n g hợp t ư duy logic; 3. L o ạ i t r ừ được y ế u t ố t ì n h
c ả m t r o n g việc x ử lý c á c v ấ n đ ề g ặ p p h ả i ; 5. Có sức khoe t ố t , có
k h ả n ă n g t ậ p t r u n g cao độ l à m việc t r o n g t h ờ i g i a n d à i
D . X ử lý c á c m ố i l i ê n h ệ v ớ i x u n g q u a n h : 1. Phong c á c h , cử
chỉ v à l ờ i n ó i có sức t h u y ế t phục cao; 2. G i ú p đỡ đ ồ n g sự, p h á t
h i ệ n t à i n ă n g c ủ a đ ồ n g sự, b ả o đ ả m t í n h t h ố n g n h ấ t v à t í n h t ậ p
t h ể t r o n g x ử lý c ô n g việc; 3. K h é o léo sử d ụ n g n h ữ n g m ố i q u a n
h ệ trong xã h ộ i đ ể k h u y ế n khích n g ư ờ i dưói quyền p h á t huy
h i ệ u q u ả cao t r o n g c ô n g việc; 4. Có k h ả n ă n g l ự a c h ọ n n g ư ờ i
g i ú p việc v à giao việc cho c ấ p d ư ố i ; 5. C ó k h ả n ă n g đ o à n k ế t
t r o n g ê k í p l ã n h đạo, đ ề cao t i n h t h ầ n hợp t á c " . 14
N h ư t h ế , đ ò i h ỏ i đ ố i v ố i n h à q u ả n t r ị h i ệ n đ ạ i l u ô n bao
h à m h a i n ộ i d u n g cơ b ả n l à t r ì n h đ ộ c h u y ê n m ô n v à n g h ệ
t h u ậ t k i n h doanh. Trong n g h ề q u ả n trị, n h à q u ả n trị k h ô n g
p h ả i chỉ c ầ n có k i ế n t h ứ c m à p h ả i b i ế t b i ế n sức m ạ n h t i ề m
n ă n g c ủ a k i ế n t h ứ c t h à n h h à n h đ ộ n g có h i ệ u q u ả t r o n g t h ự c
t i ễ n . Vì t h ế , l u ậ n đ i ể m r ấ t q u e n t h u ộ c l à n g ư ờ i l ã n h đ ạ o g i ỏ i
k h ô n g n h ấ t t h i ế t l à c á i gì c ũ n g g i ỏ i m à l à b i ế t sử d ụ n g đ ộ i
n g ũ c h u y ê n gia g i ỏ i .
14
Nghệ thuật úng xử và sự thành công cùa môi người, Nxb Thanh niên 1995
trang 34-35

2. P h â n l o ạ i
Vì n g h ệ t h u ậ t k i n h d o a n h l i ê n q u a n đ ế n t í n h l i n h h o ạ t ,
t í n h m ề m dẻo v à có h i ệ u q u ả của n h à q u ả n t r ị t r o n g c á c t ì n h
huống k h á c n h a u của q u á t r ì n h k i n h doanh n ê n n ó là một
p h ạ m t r ù r ấ t r ộ n g . N h ì n c h u n g , v i ệ c k h á i q u á t hoa v à h ệ
t h ố n g hoa c á c n ộ i d u n g cơ b ả n của n g h ệ t h u ậ t q u ả n t r ị v ẫ n
c ò n l à m ộ t v ấ n đ ề m à c á c n h à k h o a học c ầ n t i ế p t ụ c q u a n
t â m n h i ề u . Đ ứ n g t r ê n c á c góc độ k h á c n h a u sẽ có c á c c á c h
p h â n loại n g h ệ t h u ậ t q u ả n trị khác nhau.
N ế u coi t o à n b ộ q u á t r ì n h q u ả n t r ị k i n h doanh là q u á
t r ì n h r a c á c q u y ế t đ ị n h q u ả n t r ị s ẽ c ă n cứ v à o t í n h c h ấ t
cũng n h ư t ầ m q u a n t r ọ n g của các q u y ế t định mà phân
nghệ t h u ậ t q u ả n trị t h à n h nghệ t h u ậ t ra các quyết định
đ á n h g i á v à sử d ụ n g con n g ư ò i ; n g h ệ t h u ậ t r a các quyết
định mục tiêu; n g h ệ t h u ậ t ra các quyết định giải pháp
thực h i ệ n mục tiêu;...
N ế u p h â n chia t o à n bộ hoạt động q u ả n trị k i n h doanh

t h à n h c á c chức n ă n g cụ t h ê sẽ có n g h ệ t h u ậ t c h ỉ đ ạ o h ư ó n g
đ i t ư ơ n g l a i cho d o a n h n g h i ệ p ; n g h ệ t h u ậ t t ố chức c á c n g u ồ n
lực c ầ n t h i ế t n h ằ m thực h i ệ n h u ố n g đi đ ã vạch ra; nghệ
t h u ậ t đ i ề u k h i ể n h o ạ t động của t ừ n g bộ p h ậ n cũng n h ư p h ố i
hợp h o ạ t đ ộ n g g i ữ a c á c b ộ p h ậ n ấy c ũ n g n h ư n g h ệ thuật
k i ể m tra, đ á n h giá v à điều chỉnh các h o ạ t động k i n h doanh
của d o a n h n g h i ệ p .
N g o à i r a có n h i ề u c á c h p h â n l o ạ i k h á c n ữ a . D ư ố i đ â y sẽ
p h â n t í c h n g h ệ t h u ậ t q u ả n t r ị t r ê n cớ sỏ coi t o à n b ộ h o ạ t
đ ộ n g q u ả n t r ị k i n h d o a n h của c á c n h à q u ả n t r ị là h o ạ t đ ộ n g
ra các q u y ế t đ ị n h q u ả n t r ị k i n h doanh của m ì n h .

3. M ộ t s ố n g h ệ t h u ậ t q u ả n t r ị c o n người
3.1. Nghê thuật tự quản trị
Đ i ề u h i ể n n h i ê n là m u ố n q u ả n trị n g ư ờ i k h á c cũng n h ư
l à m c h ủ m ọ i t ì n h h u ố n g có t h ể x ả y đ ế n t h ì t r ư ó c h ế t m ỗ i n h à
quản trị phải biết làm chủ chính b ả n t h â n mình. L à m chủ
b ả n t h â n bao g i ờ c ũ n g k h ó k h ă n n h ấ t , c h i ê n t h ắ n g c h í n h b ả n
t h â n bao giờ c ũ n g l à c h i ê n t h ắ n g o a n h l i ệ t n h ấ t . Đ ể l à m c h ủ
được b ả n t h â n , n h à q u ả n t r ị k h ô n g t h ể k h ô n g r è n l u y ệ n cho
m ì n h r ấ t n h i ề u t h ó i q u e n c ầ n t h i ế t : "Gieo h à n h v i , g ặ p t h ó i
quen; gieo t h ó i q u e n , g ặ p t í n h c á c h ; gieo t í n h c á c h , g ặ p số
p h ậ n " . Đ ể t r ở t h à n h n h à q u ả n t r ị t h à n h đ ạ t có t h ể v à c ầ n
1 5
p h ả i có n g h ệ t h u ậ t t r o n g v i ệ c h ì n h t h à n h r ấ t n h i ề u thói
q u e n , t ư c h ấ t m à ỏ c h ư ơ n g n à y c h ỉ cô đ ú c l ạ i t h à n h c á c t h ó i
q u e n cơ b ả n sau:
3.1.1. Nghệ thuật hình thành thói quen dám chịu

trách nhiệm
C á c t h í n g h i ệ m c ủ a P a p - l ô p đ ã c h ứ n g t ỏ r ằ n g con n g ư ờ i
l u ô n b i ế t p h ả n ứ n g l ạ i m ộ t t á c n h â n k í c h t h í c h n à o đó theo
m ộ t c á c h cụ t h ể t h í c h hợp. Theo F r a n k l , n g u y ê n l ý cơ b ả n
t h u ộ c b ả n c h ấ t con n g ư ờ i l à g i ữ a t á c n h â n k í c h t h í c h v à p h ả n
ứ n g con n g ư ờ i có sự t ự do l ự a c h ọ n . C h í n h v ì con n g ư ờ i b i ế t
t ự n h ậ n t h ứ c , có đ ầ u óc t ư ở n g t ư ợ n g , có l ư ơ n g t â m v à có ý c h í
độc l ậ p n ê n con n g ư ơ i h o à n t o à n k h á c c á c l o à i v ậ t ỏ t í n h t ự
do l ự a c h ọ n c ủ a m ì n h .
15
V. Tec-kờ-roy, Nghệ thuật ứng xử và sự thành công cùa mỗi người, Nxb Thanh
niên 1995, trang 67

Ý n g h ĩ a c ủ a n g u y ê n lý F r a n k l l à ở c h ỗ n h à q u ả n t r ị
p h ả i r è n t h ó i q u e n k h ô n g bao giò đ ổ l ỗ i cho h o à n c ả n h , p h ả i
x é t x e m m ì n h đ ã p h ả n ứ n g r a sao t r ư ố c n h ữ n g gì đ ã t r ả i qua
t r o n g k i n h d o a n h v à l à n g ư ờ i có ý t h ứ c t r á c h n h i ệ m v ề k ế t
q u ả công việc m à m ì n h đ ả m n h ậ n .
Có l ẽ k h ó t ì m được a i n ó i r ằ n g m ì n h sống k h ô n g có
t r á c h n h i ệ m , t h ậ m chí ai cũng nói n h i ề u v ề t r á c h n h i ệ m vì
n ó i t h ì q u á d ễ song s ố n g ư ờ i d á m t ự c h ị u t r á c h n h i ệ m , k h ô n g
đ ổ l ỗ i cho h o à n c ả n h , k h ô n g đ ổ l ỗ i cho n g ư ờ i k h á c t h ì k h ô n g
n h i ề u . Ngưòi k h ô n g d á m chịu t r á c h n h i ệ m v ề công việc m ì n h
l à m t h ư ờ n g k h ô n g t h à n h đ ạ t vì ngay trong t ư t ư ở n g anh ta
đ ã l à n g ư ờ i k é m ý t r í , a n h t a l u ô n có s ẵ n t r o n g đ ầ u v à m ấ t
thời gian để h ì n h t h à n h các m ư u k ế t r ố n t r á n h trách nhiệm.
T h ự c ra, t r á c h n h i ệ m l à c á i k h ô n g a i có t h ể giao cho a i m à
c h ỉ có t h ể được h ì n h t h à n h b ở i l ư ơ n g t â m t r o n g s ạ c h của m ỗ i
n g ư ờ i . N g ư ờ i có t r á c h n h i ệ m l u ô n t ự v ấ n l ư ơ n g t â m v à b i ế t
h ổ t h ẹ n v ố i c h í n h m ì n h . A i t h i ế u t ư c h ấ t n à y chắc k h ó có
t r á c h n h i ệ m v ố i b ả n t h â n v à c à n g k h ô n g t h ể có t r á c h n h i ệ m
vối ngươi khác.
T ư chất d á m chịu t r á c h n h i ệ m h u n đúc ý chí đã l à m là

p h ả i l à m cho được, l à m cho t ố t . Đ â y l à c h ì a k h o a m ỏ r a h à n g
l o ạ t c á c t ư c h ấ t k h á c n h ư ý c h í độc l ậ p , k i ê n t r ì v à do đó l à
c h ì a k h o a đ ầ u t i ê n cho sự t h à n h c ô n g . N g h ệ t h u ậ t đ ầ u t i ê n
của n h à q u ả n t r ị l à r è n l u y ệ n p h ẩ m c h ấ t k h ô n g chỉ nói đ ế n
t r á c h n h i ệ m m à l à d á m c h ị u t r á c h n h i ệ m . R è n được t h ó i
q u e n k h ô n g đ ổ l ỗ i cho h o à n c ả n h , n g h i ê m t ú c đ á n h g i á l ạ i
m ì n h t h à n h m ộ t b i ể u h i ệ n c ủ a t h ó i q u e n t í c h cực: k h ô n g t r ố n
t r á n h t r á c h n h i ệ m , c h ủ đ ộ n g h à n h đ ộ n g theo n g u y ê n lý c â n

đ ố i của t í n h h i ệ u q u ả c h ứ k h ô n g l à m t h e o n g ư ờ i k h á c . Đ â y
c h í n h là đ i ề u k i ệ n đ ể n h à q u ả n trị t h à n h đ ạ t bởi l ẽ k h i lựa
chọn cách thức p h ả n ứng l ạ i t ì n h huống cụ t h ể n h à q u ả n trị
đ ã c h ọ n l u ô n cả h ậ u q u ả của t ì n h h u ố n g đ ó .
T h ó i q u e n d á m c h ị u t r á c h n h i ệ m c ò n được b i ể u h i ệ n ỏ
k h ả n ă n g cam k ế t v à g i ữ l ờ i cam k ế t . C am k ế t v à g i ữ l ờ i cam
k ế t b i ể u h i ệ n n h â n c á c h của n h à q u ả n trị. B ằ n g c á c h cam
k ế t v à g i ữ l ờ i cam k ế t v ố i b ả n t h â n n h à q u ả n t r ị đ ã r è n l u y ệ n
được t í n h t r u n g t h ự c . C a m k ế t v à g i ữ l ờ i c a m k ế t v ó i k h á c h
h à n g l à cơ sỏ k h ô n g có gì chắc c h ắ n h ơ n đ ể n g à y c à n g p h á t
t r i ể n m ố i quan h ệ l â u b ề n trong k i n h doanh. C am k ế t v à giữ
lời cam k ế t v ớ i n h â n v i ê n dưói q u y ề n là đ i ề u k i ệ n k h ô n g t h ể
t h i ế u đ ể n h à q u ả n t r ị có u y t í n v ó i c ấ p d ư ó i . N h à q u ả n t r ị
d á m c h ị u t r á c h n h i ệ m v à b i ế t g i ữ lòi c a m k ế t còn là t ấ m
g ư ơ n g s á n g đ ể c ấ p d ư ó i n o i t h e o . Vì t h ế , t ư c h ấ t d á m chịu
t r á c h n h i ệ m của n h à q u ả n t r ị c ò n h ì n h t h à n h ý t h ứ c d á m
chịu t r á c h n h i ệ m trong t ậ p t h ể .
T h ó i q u e n d á m c h ị u t r á c h n h i ệ m c ò n b i ể u h i ệ n p h ả i có
t í n h độc l ậ p t r o n g suy n g h ĩ v à q u y ế t đ ị n h , k h ô n g sợ d ư l u ậ n
n ế u đ ã k h ẳ n g đ ị n h q u y ế t đ ị n h c ủ a m ì n h l à đ ú n g . T r o n g cuộc
sống k h ô n g b i ế t bao n h i ê u n g ư ờ i đ ã coi n h ữ n g x é t đ o á n c ủ a
n h ữ n g n g ư ờ i x u n g q u a n h l à n h ữ n g t i ê u c h u ẩ n b ấ t d i b ấ t dịch
v ề đ ạ o đức c ủ a h ọ t r o n g k h i k h ô n g x é t x e m l i ệ u n h ữ n g x é t
đ o á n đ ó có đ ú n g k h ô n g ? N h ữ n g n g ư ờ i n à y đ ã t ự h u y h o ạ i đ ò i
h ọ , đ ã b ỏ l ỡ m ọ i cơ h ộ i k i n h d o a n h t h u ậ n l ợ i c h ỉ v ì ho q u á sơ
n ế u b ị t h ấ t b ạ i sẽ b ị m ọ i n g ư ờ i c h ê c ư ờ i , t r á c h m ó c . Nhà
q u ả n t r ị p h ả i b i ế t v ư ợ t l ê n t r ê n c á i đó; b i ế t k h ẳ n g đ ị n h c á i
đ ú n g , c á i sai; b i ế t độc l ậ p , t ỉ n h t á o n h ậ n đ ị n h , k h ô n g bao g i ờ

bị động t r ư â c b ấ t k ỳ l ờ i k h u y ê n d ễ d ã i n à o : " M ộ t ý định n ả y
s i n h , c h ú n g t a p h ả i l ậ p tức t h ổ i k h í t r ò i v à o đ ể n ó có t h ể k h ỏ i
b ị c h ế t n g ạ t . Sợ b ì n h p h ẩ m , p h ê b ì n h , t r á c h cứ của người
x u n g q u a n h l à t h u ố c độc g i ế t c h ế t m ọ i ý đ ị n h n g a y t ừ k h i
mối nhú" 16
. Vậy, n h à quản trị phải t â m niệm và rèn luyện
t h à n h t h ó i q u e n t r o n g suy n g h ĩ : " a n h t a l à k ẻ s á n g t ạ o , a n h
ta d á m chịu t r á c h n h i ệ m v ề h à n h v i của m ì n h " .
3.1.2. Nghệ thuật hình thành thói quen suy nghĩ

chín chắn trước khi bắt đầu công việc
M ọ i d i ễ n b i ế n c ủ a q u á t r ì n h k i n h d o a n h c h ỉ có t h ể đ ạ t
k ế t q u ả n h ư m o n g m u ố n n ế u c h ú n g được đ ị n h h ì n h t r ư ó c k h i
x ả y r a v ì c h ỉ t r ê n cơ sỏ n à y m ó i có t h ể h ư ớ n g m ọ i sự n ỗ lực
v à o đ ú n g n ơ i c ầ n t h i ế t . T r o n g d o a n h n g h i ệ p , chức n ă n g đ ị n h
h ư ớ n g bao g i ờ c ũ n g l à chức n ă n g c ủ a n g ư ờ i l ã n h đ ạ o , q u ê n
đ i ề u n à y n g ư ờ i l ã n h đ ạ o d ễ b ỏ n h i ệ m v ụ của m ì n h m à l à m
thay n h i ệ m v ụ của n g ư ờ i k h á c . Đ ố i v ố i m ọ i n h à q u ả n trị, m ọ i
c ô n g việc cụ t h ể đ ị n h h ư ó n g c ũ n g là d i ề u k i ệ n đ ể thực h i ệ n c á c
c ô n g việc m ộ t c á c h có h i ệ u q u ả . T r o n g t h ự c t ế , đ á n g tiếc là
n h i ề u n g ư ờ i m a n g t â m lý sốt sắng, sợ m ấ t t h ờ i g i a n n ê n h a y
n ô n n ó n g đ i n g a y v à o t ổ chức c ô n g việc t r ư ố c k h i đ ị n h h ì n h
n h ữ n g c á i sẽ x ả y ra, l à m r õ c á c g i á t r ị có t h ể đ ạ t được. N ó i k h á c
đi, n h i ề u n h à q u ả n t r ị q u ê n m ấ t chức n ă n g đ ị n h h ư ố n g .
V ậ y l à m t h ế n à o để n h à q u ả n trị luôn thực h i ệ n t ố t

chức n ă n g đ ị n h h ư ố n g ? K h ô n g có c á c h n à o k h á c l à a n h ta
Vũ Dinh Phòng biên dịch theo Napoleon HUI: Bí quyết kinh doanh,
16
Nxb Thống kê 1996, trang 192

p h ả i r è n l u y ệ n , đ ị n h h ì n h cho m ì n h m ộ t t h ó i q u e n c h ỉ b ắ t
đ ầ u t i ế n h à n h b ấ t k ỳ c ô n g v i ệ c gì d ù to, d ù n h ỏ n ế u đ ã suy
nghĩ, c â n nhắc k ỹ lưỡng v ề t i ế n t r ì n h cũng n h ư k ế t q u ả của
công việc đó.
R è n l u y ệ n t h ó i q u e n chỉ b ắ t đ ầ u h à n h đ ộ n g k h i đ ã k ế t
t h ú c t r o n g suy n g h ĩ t h ư ờ n g b ắ t đ ầ u t ừ v i ệ c t ự x â y d ự n g v à
h o à n c h ỉ n h b ả n t r i ế t lý sống ( h i ế n p h á p h a y n h i ệ m v ụ ) c á
n h â n . B ả n t r i ế t lý sống c á n h â n c ủ a n h à q u ả n t r ị p h ả i d i ễ n
đ ạ t m ộ t c á c h c h í n h x á c v à rõ r à n g t ầ m n h ì n v à giá t r ị của
n g ư ờ i x â y dựng, t h ể h i ệ n q u a n đ i ể m của m ì n h đ ố i vói công
v i ệ c c ũ n g n h ư t r o n g v i ệ c x ử sự v ố i n h ữ n g n g ư ờ i có l i ê n q u a n
trong q u á t r ì n h thực h i ệ n n h i ệ m v ụ của m ì n h . V i ế t b ả n t r i ế t
lý sống c á n h â n k h ô n g đ ớ n g i ả n , t h ư ờ n g p h ả i v i ế t đ i , v i ế t l ạ i ,
sửa c h ữ a n h i ề u l ầ n v à c h ỉ đ ạ t được n ế u n ó đ ã t h ể h i ệ n được ý
c h í v ư ơ n t ố i n h ữ n g g i á t r ị cơ b ả n m à n g ư ờ i v i ế t p h ấ n đ ấ u đ ạ t
được t r o n g t ư ơ n g l a i .
Trưóc k h i nói n g ư ờ i ta đã p h ả i "uốn lưỡi bảy l ầ n " để

t r á n h n ó i sai c ò n t r ư ố c k h i l à m sẽ p h ả i suy n g h ĩ t h ậ t c h ú i
c h ắ n , h ì n h d u n g r ấ t r õ n é t c ô n g v i ệ c đ ó sẽ p h ả i d i ễ n r a n h ư
t h ế n à o ? C ầ n n h ữ n g đ i ề u k i ệ n gì? Có t h ể đ á p ứ n g c á c đ i ề u
k i ệ n đ ó r a sao?... t h ì m ố i có t h ể h y v ọ n g đ ạ t được k ế t q u ả
mong muốn. M ặ t k h á c , c ầ n c h ú ý r ằ n g định h ư ó n g p h ả i dựa
t r ê n cơ sở c á c n h â n t ố g i ả d i n h , t h ế m à t r o n g t h ự c t ế c á c
n h â n t ố n à y có t h ể k h ô n g đ ú n g v ố i g i ả đ ị n h v à t h ư ờ n g x u y ê n
t h a y đ ổ i n ê n k h ô n g p h ả i chỉ định h ư ố n g m ộ t l ầ n là đ ủ m à là
p h ả i t h ư ờ n g x u y ê n k i ể m t r a x e m l i ệ u h ư ố n g đ i đ ó có c ò n
đ ú n g k h ô n g ? Có cần p h ả i điều chỉnh l ạ i k h ô n g ? N g h ệ thuật
định hướng c h í n h là nghệ t h u ậ t xác định đ ú n g h ư d n g đi v à

b i ế t k h i n à o cũng n h ư ồ thay đ ổ i n à o t h ì p h ả i điều chỉnh
h ư ố n g đ i đ ể l u ô n đ ạ t được h i ệ u q u ả k i n h d o a n h , t h ự c h i ệ n
được c á c m ụ c t i ê u l â u d à i c ủ a d o a n h n g h i ệ p .
3.1.3. Nghệ thuật hình thành mong muốn, niềm tin và

tính kiên trì
M ọ i n g ư ờ i đ ề u có ưốc m ơ , m o n g m u ố n v à t h ậ m c h í c ò n
có r ấ t n h i ề u ư ó c m ơ v à m o n g m u ố n . V ấ n đ ề l à ở c h ỗ k h ô n g
p h ả i m ọ i ư ó c m ớ , m o n g m u ố n c ủ a con n g ư ờ i đ ề u t r ỏ t h à n h
h i ệ n t h ự c . m à t r o n g t h ự c t ế c h ỉ n h ữ n g ưốc m ơ , m o n g m u ố n
n à o cụ t h ể , có cơ sỏ m ố i có g i á t r ị n h ư c á i đ í c h t h ự c sự cho
con n g ư ơ i v ư ơ n t ó i . Đ i ể m c h í n h m à n h ữ n g n h à q u ả n trị
t h à n h đ ạ t k h á c m ọ i n g ư ơ i b ì n h t h ư ớ n g là ỏ chỗ h ọ k h ô n g
m o n g m u ố n c h u n g c h u n g m à m o n g m u ố n r ấ t r õ r à n g , cụ t h ể .
Những mong m u ố n chung chung n h ư l ã n h đạo tốt, đưa
d o a n h n g h i ệ p p h á t t r i ể n , . . . t h ì a i c ũ n g có v à c ũ n g có t h ể coi
n h ư c h ư a l à c á i đ í c h v ì n ó c h ư a c h ỉ r a được c ầ n p h ả i đ ạ t được
c á i gì cụ t h ể . N h i ề u n h à t â m lý học đ ã t ừ n g k h u y ê n h ã y
m o n g m u ố n , h ã y ước m ơ n h ư n g p h ả i m o n g m u ố n t h ậ t cụ t h ể :
n ă m tối, quí tối, t h á n g tối,... và t h ậ m chí n g à y mai phải k i ế m
được bao n h i ê u t i ề n ? M o n g m u ố n l à k h ở i đ ầ u c ủ a sự t h à n h
công vì nó là t i ề n đ ề để b i ế n ý chí t h à n h h i ệ n thực.
N i ề m t i n v à ý c h í k i ê n cường, q u y ế t t â m sắt đ á thực

h i ệ n n h ữ n g m o n g m u ố n cụ t h ể đ ã đ ặ t r a l à p h ẩ m c h ấ t t i ế p
theo m à n h à q u ả n t r ị k h ô n g được p h é p t h i ế u n ó . N i ề m t i n l à
c h ấ t x ú c t á c , l à đ ộ n g l ự c t ạ o n ê n m ọ i sức m ạ n h , m ọ i n ă n g lực
của' con n g ư ò i . N i ề m t i n l à sức m ạ n h cho ý t ư ở n g , l à p h ư ơ n g
t h u ố c d u y n h ấ t h i ệ u n g h i ệ m c h ố n g l ạ i sự t h ấ t b ạ i . T r o n g
k i n h d o a n h k h ô n g p h ả i bao g i ờ m ọ i sự c ũ n g d i ễ n r a thuận

b u ồ m x u ô i gió, t h ô n g đ ồ n g b é n g i ọ t . K h i g ặ p n h ữ n g t r ư ờ n g
hợp b ấ t t r ắ c , n h ữ n g k h ó k h ă n n g o à i d ự k i ế n t h ì c á i đ ể n h à
q u ả n t r ị có đ ủ sức m ạ n h v à n g h ị lực có t h ể v ư ợ t q u a được
c h í n h l à n i ề m t i n v à o sự t ấ t t h ắ n g . K h ô n g c ò n n i ề m t i n t h ì
n h à q u ả n t r ị c ũ n g m ấ t l u ô n sức m ạ n h . M u ố n có n i ề m t i n n h à
q u ả n t r ị p h ả i b i ế t r è n g i ũ a cho m ì n h m ộ t t h ó i q u e n - t h ó i
quen k h ô n g m ấ t n i ề m t i n trong m ọ i t ì n h huống. C á c n h à
t â m lý học cho r ằ n g n i ề m t i n c h ỉ l à m ộ t t r ạ n g t h á i t r o n g t r í
óc v à l à t h ứ con n g ư ờ i có t h ể t ạ o n ê n . N ế u con n g ư ờ i t h ư ớ n g
x u y ê n , l i ê n t ụ c t ự k ỷ á m t h ị m ì n h sẽ d ù n g l ý t r í t á c đ ộ n g
được v à o t r í n ã o đ ể t ạ o n i ề m t i n v à đ ẩ y n ó l ê n - d ừ n g ý n g h ĩ
thường x u y ê n kích động t ì n h cảm. Các n h à q u ả n trị hãy
q u a n s á t p h ư ơ n g p h á p m à c á c n h à t u h à n h sử d ụ n g : l ặ p đi,
l ặ p l ạ i n h i ề u l ầ n ; ấn s â u n ó v à o t r o n g t r í óc.
K i n h t ế p h á t t r i ể n mang tính chu kỳ: k h i t h u ậ n lợi,

p h á t t r i ể n m ạ n h m ẽ ; l ú c k h ó k h ă n k h ô n g p h á t t r i ể n được,
n g ư n g t r ệ v à t h ậ m c h í x u ố n g dốc. K i n h d o a n h t r o n g m ô i
t r u ồ n g ấy t ấ t y ế u p h ả i c h ấ p n h ậ n sự t h ă n g t r ầ m . K h i g ặ p
k h ó k h ă n n h à q u ả n t r ị p h ả i b i ế t t â m n i ệ m có v ấ p n g ã m ố i có
t h à n h c ô n g , coi t h ấ t b ạ i l à m ẹ t h à n h c ô n g , t h ấ t b ạ i l à sự k í c h
t h í c h d ẫ n đ ế n t h à n h c ô n g . N h ư t h ế , n h à q u ả n t r ị p h ả i có ý
c h í đ i đ ế n c ù n g c h ứ q u y ế t k h ô n g bao g i ờ c h ị u l ù i b ư ó c . K i ê n
trì thực h i ệ n các mục tiêu đ ã vạch là t ư c h ấ t đ ả m bảo t h à n h
c ô n g t r o n g k i n h d o a n h . N h i ề u n g ư ờ i t h à n h đ ạ t t r o n g cuộc
sống v à sự n g h i ệ p cho r ằ n g đức k i ê n n h ẫ n , sự t ậ n lực t r o n g
l à m v i ệ c , l ò n g say m ê m à k h ỏ i đ ầ u t h ư ờ n g t ừ n h ữ n g ư ó c m ơ ,
k h á t v ọ n g v à n h ữ n g ý n g h ĩ t á o bạo,... đ ã g i ú p h ọ t h à n h c ô n g .
M u ố n có t í n h k i ê n t r ì , t r ư ố c h ế t p h ả i b i ế t k i ể m t r a k h ả n ă n g

k i ê n t r ì của m ì n h đ ể t ừ đó h ì n h t h à n h các g i ả i p h á p rèn
luyện nó.
3.1.4. Nghệ thuật hình thành thói quen đưa việc quan
trọng nhất lên trước
Khẩn cấp (1) Không khẩn cấp (2)
1. Diễn biến thị trường ngoài dự 1. Xem xét các cơ hội kinh doanh mới
kiến
2. Thiết lập quan hệ bạn hàng
Quan 2.Những mất cân đối mới phát
3. Lập kế hoạch (chiến lược)
sinh
trọng
4. Dự phòng hoạt động
3. Các hợp đồng sắp đến hạn
(A) thanh lý,... 5. Nghiên cứu kiểu dáng mới của sản
phẩm,...
1. Họp hành không liên quan 1. Tổ chức hoặc tham gia vào các
Không trực tiếp đến kinh doanh hoạt động giải trí
quan 2. Đọc một vài bản báo cáo 2. Vài cú điện thoại
khổng gắn trực tiếp với hoạt
trọng 3. Lập các báo cáo không phải vé
động kinh doanh
kinh doanh
(B)
3. Tiếp khách không là khách
4. Các việc sự vụ, lặt vặt,...
hàng,...
Hỉnh 2.1. Ma trận ưu tiên công viêc
T h e o E . M . G r a y t h ì m ẫ u s ố c h u n g c ủ a m ọ i sự thành
c ô n g , c ủ a m ọ i n h à q u ả n t r ị t h à n h đ ạ t c h í n h l à ỏ c h ỗ có b i ế t
đ ư a c á i q u a n t r ọ n g n h ấ t l ê n t r ư ố c h a y k h ô n g ? T ạ i sao biết
đ ư a c á i q u a n t r ọ n g n h ấ t l ê n t r ư ố c l ạ i có t ầ m q u a n t r ọ n g đ ế n
n h ư vậy? Đ i ề u h i ể n n h i ê n là trưốc m ắ t n h à q u ả n trị l u ô n b ề
b ộ n c ô n g v i ệ c , đ ặ c b i ệ t l à n h à q u ả n t r ị cao c ấ p l u ô n p h ả i c h ị u

sự c ă n g t h ẳ n g v ề t h ò i g i a n v à l ú c n à o c ũ n g c ả m t h ấ y b ị c h ì m
ngập trong h à n g đống công việc đ ủ loại. V ậ y bí q u y ế t n à o đê
a n h t a có t h ể t h ự c h i ệ n có h i ệ u q u ả n h i ệ m v ụ l ã n h đ ạ o c ủ a
m ì n h ? B í q u y ế t c h í n h là ở c h ỗ n h à q u ả n t r ị p h ả i b i ế t t ổ chức
c ô n g v i ệ c theo t h ứ t ự ư u t i ê n . Đ ể l u ô n có được m ộ t d ã y t h ứ t ự
ư u t i ê n g i ả i quyết công việc m ộ t cách đ ú n g đ ắ n , n h à q u ả n trị
p h ả i b i ế t x â y d ự n g m a t r ậ n ư u t i ê n c ô n g v i ệ c . T r ê n cơ sỏ m a
t r ậ n ư u t i ê n c ô n g v i ệ c n h à q u ả n t r ị m ố i có t h ể b ố t r í t h ờ i
g i a n l à m v i ê c c ủ a m ì n h m ộ t c á c h k h o a học. X â y d ự n g m a
t r ậ n ư u t i ê n c ô n g v i ệ c cho t ừ n g k h o ả n g t h ờ i g i a n n g ắ n đ e m
l ạ i cho n h à q u ả n t r ị n h i ề u c á i l ợ i : t h ứ n h ấ t , k h ô n g b ỏ s ó t c á c
công việc quan trọng; t h ứ hai, g i ả i p h ó n g n h à q u ả n trị k h ỏ i
đ ố n g c ô n g v i ệ c b ề b ộ n ; t h ứ ba, g i ả i p h ó n g n h à q u ả n t r ị k h ỏ i
sự c ă n g t h ẳ n g v ề t h ờ i g i a n ; t h ứ t ư , n h à q u ả n t r ị l u ô n l à m
c h ủ được m ọ i t ì n h t h ế .
Đ ể x â y dựng ma t r ậ n ư u t i ê n công việc, n h à q u ả n trị

p h ả i b i ế t p h â n l o ạ i v à sắp x ế p c á c c ô n g v i ệ c c ầ n g i ả i q u y ế t
theo c á c c ấ p độ q u a n t r ọ n g v à k h ô n g q u a n t r ọ n g ; m ỗ i l o ạ i
n à y l ạ i được sắp x ế p t h à n h h a i l o ạ i : k h ẩ n c ấ p v à k h ô n g k h ẩ n
c ấ p . Theo đó sẽ x â y d ự n g được m ộ t m a t r ậ n ư u t i ê n c ô n g v i ệ c
v à đ i ề n c á c c ô n g v i ệ c cụ t h ể v à o m ỗ i ô t h í c h h ợ p c ủ a m a t r ậ n :
T r o n g m a t r ậ n , góc A j v ừ a c ấ p b á c h , v ừ a q u a n t r ọ n g ,
chứa đ ự n g n h ữ n g công việc thuộc loại " v ấ n đ ề c ầ n g i ả i quyết
ngay". N h à q u ả n t r ị ỏ c ư ơ n g v ị l ã n h đ ạ o p h ả i b i ế t c ả n h g i á c
đ ừ n g bao giò c h ú ý q u á l â u đ ế n góc n à y v ì n ế u c h ú ý quá
n h i ề u đ ế n c á c c ô n g v i ệ c ở góc n à y sẽ d ễ b ị c á c " v ấ n đ ề c ầ n
g i ả i q u y ế t n g a y " l ấ n á t , c u ố n h ú t v à l à m cho n h à q u ả n trị
l u ô n p h ả i đ i c h ữ a c h á y , k h ô n g c ò n t h ờ i g i a n đ ể d à n h cho c á c
c ô n g v i ệ c ỏ c á c góc k h á c . B í q u y ế t l à ở c h ỗ h ã y b i ế t sử d ụ n g

c á c n h à q u ả n t r ị d ư ó i q u y ề n , u y q u y ề n cho h ọ g i ả i q u y ế t c á c
c ô n g v i ệ c t h u ộ c góc n à y .
C á c c ô n g v i ệ c x u ấ t h i ệ n ỏ góc B i v à Bọ d ù có k h ẩ n c ấ p
hay k h ô n g cũng đ ề u thuộc loại k h ô n g quan trọng. Các n h à
q u ả n t r ị cao c ấ p đ ừ n g q u á q u a n t â m đ ế n c h ú n g . N h à q u ả n
t r ị cao c ấ p n à o c h ỉ d à n h t h ờ i g i a n q u a n t â m đ ế n c á c c ô n g v i ệ c
ỏ h a i góc n à y c h ắ c c h ắ n sẽ l à n h ữ n g n g ư ờ i l ã n h đ ạ o nhu
nhược, vô t r á c h n h i ệ m .
C á c c ô n g v i ệ c x u ấ t h i ệ n ở góc A 2 là các công việc m à

n h ữ n g n h à q u ả n t r ị cao c ấ p nào muốn t h à n h đạt phải biết
c h ú ý t ậ p t r u n g v à o g i ả i quyết. C ác công việc n h ư l ậ p k ế
h o ạ c h ( c h i ế n lược) k i n h d o a n h , x â y d ự n g c á c m ố i q u a n h ệ ,
bảo quản, d ự phòng,... l u ô n l u ô n là các công việc tạo ra v à
đ ả m b ả o t í n h h i ệ u q u ả l â u d à i cho d o a n h n g h i ệ p n ê n l à m ộ t
n h à q u ả n t r ị g i ỏ i k h ô n g t h ể k h ô n g d à n h n h i ề u t h ờ i g i a n cho
c á c c ô n g v i ệ c n à y . Song r ấ t đ á n g t i ế c l à m ặ c d ù k h ô n g m ộ t
n h à q u ả n t r ị cao c ấ p n à o q u a n n i ệ m n h ữ n g c ô n g v i ệ c đ ó l à
k h ô n g q u a n t r ọ n g n h ư n g vì t í n h k h ô n g c ấ p b á c h của công
v i ệ c n ê n h ọ t h ư ờ n g " x ế p l ạ i " đ ể g i ả i q u y ế t c á c c ô n g v i ệ c ở góc
A j trưốc v à r ồ i h ọ q u ê n m ấ t , k h i nhố ra t h ì k h ô n g còn đ ủ t h ờ i
gian để g i ả i q u y ế t hoặc k h ô n g đ ủ t h ờ i gian đ ể g i ả i quyết
t h ấ u đ á o c á c c ô n g v i ệ c n à y . B í q u y ế t c ủ a n h à q u ả n t r ị cao
cấp t h à n h công là b i ế t t r á n h nhược điểm n à y .
3.1.5. Nghệ thuật hình thành thói quen tự đánh giá

năng lực bản thân
T ự đ á n h g i á n ă n g lực b ả n t h â n l à m ộ t t ư c h ấ t r ấ t c ầ n
t h i ế t đ ả m b ả o cho n h à q u ả n t r ị t h à n h đ ạ t . T r ư ớ c h ế t , n h à

q u ả n t r ị p h ả i b i ế t đ á n h giá m ộ t c á c h k h á c h q u a n x e m m ì n h có
đ ủ t ư c h ấ t , n ă n g lực đ ể thực h i ệ n n h i ệ m v ụ ở m ộ t chức d a n h cụ
t h ể n à o đó hay t ư c h ấ t , n ă n g lực p h ù hợp v ố i m ộ t chức d a n h cụ
t h ể k h á c là đ i ề u k i ệ n k h ô n g t h ể t h i ế u đ ể đ ả m b ả o cho sự h o à n
t h à n h n h i ệ m vụ. Chỉ n h ữ n g ngươi h ộ i t ụ đ ủ n h ữ n g t ư chất t r ê n
m ố i có đ ủ d ũ n g k h í t ừ c h ố i m ộ t c ư ơ n g v ị l ã n h đ ạ o n ê u t h ấ y
m ì n h c h ư a có đ ủ n ă n g lực c ầ n t h i ế t đ ể t h ự c h i ệ n .
T r ê n cơ sở đ á n h g i á đ ú n g đ ắ n n ă n g lực b ả n t h â n n h à
q u ả n trị m ố i t h ấ y đ i ể m m ạ n h , y ế u để t i ế p tục r è n luyện
trong q u á t r ì n h thực h i ệ n n h i ệ m v ụ của m ì n h . Đ i ề u n à y đ e m
đ ế n cho a n h t a k h ả n ă n g t h ự c h i ệ n n h i ệ m v ụ v ó i k ế t q u ả t ố t
h ơ n . M ặ t k h á c , t ự đ á n h g i á đ ú n g n ă n g lực c ò n đ e m l ạ i cho
n h à q u ả n t r ị l ợ i t h ế r ấ t l ố n l à d ự a t r ê n cơ sỏ t í n h c á c h của
m ì n h m à l ự a c h ọ n v à sử d ụ n g p h ư ơ n g p h á p , p h o n g c á c h
q u ả n t r ị t h í c h hợp. Đ i ề u n à y d ẫ n đ ế n k ế t q u ả g i ả i quyết
n h i ệ m v ụ sẽ l ò n h ơ n n h i ề u so v ó i n ế u n h à q u ả n t r ị l ự a c h ọ n
sai p h ư ớ n g p h á p , sử d ụ n g p h o n g c á c h q u ả n t r ị m ộ t c á c h m á y
móc, giáo điều.
N h ư t h ế , sự t h à n h đ ạ t của nhà q u ả n trị cũng bắt

n g u ồ n t ừ một bí quyết g i ả n đơn: h ã y b i ế t t ự đ á n h giá n ă n g
lực b ả n t h â n m ì n h .
3.2. Nghê thuật giao tiếp
C o n n g ư ờ i l à t ổ n g hoa c á c m ố i q u a n h ệ x ã h ộ i , d o a n h
n g h i ệ p c h ỉ có t h ể p h á t t r i ể n được t r ê n cơ sỏ g i ả i q u y ế t t ố t c á c
m ố i q u a n h ệ giữa n g ư ờ i v ố i người. Thực c h ấ t của q u ả n trị
d o a n h n g h i ệ p l à q u ả n t r ị con n g ư ờ i , q u ả n t r ị m ộ t t ậ p t h ể c á c
t h à n h v i ê n t h a m gia v à o q u á t r ì n h k i n h d o a n h . Đ ể t i ế n h à n h

c á c h o ạ t đ ộ n g q u ả n t r ị n h à q u ả n t r ị p h ả i t h ư ở n g x u y ê n giao
tiếp v ố i m ọ i n h â n viên dưối quyền cũng n h ư v ố i đồng nghiệp,
k h á c h h à n g , c ô n g chức,... M u ố n đ ạ t h i ệ u q u ả t r o n g giao t i ế p
n h à q u ả n t r ị p h ả i có n g h ệ t h u ậ t giao t i ế p . D ư ố i đ â y c h ỉ đ ề
c ậ p đ ế n m ộ t s ố n g h ệ t h u ậ t giao t i ế p c h ủ y ê u :
3.2.1. Nghệ thuật cư xử với cấp dưới
T h ứ nhất, biết quan t â m t ố i người dưối quyển. Doanh

n g h i ệ p l à m ộ t t ậ p t h ể n h ữ n g con n g ư ờ i k h á c n h a u , t ậ p hợp
l ạ i để c ù n g n h a u t i ế n h à n h các hoạt động k i n h doanh và vì
t h ế n ế u d o a n h n g h i ệ p đ ạ t được m ộ t t h à n h c ô n g n à o đ ó l u ô n
sẽ l à do c ô n g sức đ ó n g g ó p c ủ a cả t ậ p t h ể n g ư ờ i lao đ ộ n g l à m
việc t r o n g d o a n h n g h i ệ p đ ó . K h i được h ỏ i c á i gì đ ã l à m cho
ô n g t r ỏ t h à n h v ĩ đ ạ i , v u a d ầ u l ử a Rockefeller đ ã t r ả l ờ i : " n h ờ
k ẻ k h á c " . C ò n A n d r e w Carnegie t r ỏ t h à n h t r i ệ u p h ú chỉ vì
" ô n g t ậ p h ợ p được x u n g q u a n h ô n g n h ữ n g n g ư ờ i s ả n x u ấ t r a
ý tưởng và thực h i ệ n những ý tưởng m à b ả n t h â n ông k h ô n g
l à m được" 17
. Đ i ề u h i ể n n h i ê n n à y được n h i ề u n h à q u ả n t r ị
t h à n h đ ạ t k h ẳ n g đ ị n h song đ á n g t i ế c l à c ò n k h ô n g í t n h à
q u ả n t r ị chỉ n h ắ c đ ế n m ộ t c á c h c h i ế u l ệ , t r o n g t h â m tâm
c h ư a chắc h ọ đ ã t h ừ a n h ậ n đ i ề u đ ó m à coi đó l à do t à i n ă n g
cá n h â n c ủ a h ọ m à t h ô i . N h ậ n t h ứ c v ề v a i t r ò c ủ a t ậ p t h ể
n g ư ờ i lao đ ộ n g đ ố i v ố i t h à n h t í c h c ủ a t ậ p t h ể t h ế n à o t h ì n h à
q u ả n t r ị sẽ c ư x ử v ó i n h ữ n g n g ư ờ i d ư ớ i q u y ề n t ư ơ n g ứ n g v ố i
n h ậ n thức đó. B e n j a m i n F r a n k l i n k h ẳ n g định: " K h i tôi l à m
v i ệ c cho t ô i t h ì t ô i l à m v i ệ c cô độc, c ò n k h i t ô i l à m v i ệ c cho
17
Vũ Đình Phòng biên dịch theo Napoleon HUI: Bí quyết kinh doanh, Nxb
Thống kẻ 1996, trang 116

n g ư ờ i k h á c t h ì h ọ c ũ n g l à m v i ệ c cho t ô i " . C ũ n g sẽ l à k h ô n g
18
t h ừ a k h i n h ắ c đ ế n t r i ế t lý của n h à t â m lý học A l f r e d A d l e r :
" K ẻ n à o k h ô n g q u a n t â m t ố i n g ư ờ i k h á c c h ẳ n g n h ữ n g sẽ g ặ p
n h i ề u k h ó k h ă n n h ấ t t r o n g đ ờ i m à c ò n l à n g ư ờ i có h ạ i n h ấ t
cho x ã h ộ i . H ế t t h ả y n h ữ n g n g ư ờ i t h ấ t b ạ i đ ề u t h u ộ c h ạ n g
n g ư ờ i đ ó " . C ầ n n h ố r ằ n g b ạ n m u ố n được c ấ p t r ê n c ư x ử v ớ i
19
b ạ n n h ư t h ế n à o t h ì cấp d ư ố i cũng m u ố n b ạ n cư x ử vói h ọ

n h ư vậy!
T r o n g cuộc sống n h u c ầ u t ì n h c ả m c ủ a con n g ư ờ i l à r ấ t

l ố n . N h à q u ả n t r ị c à n g đ á p ứ n g được n h u c ầ u t ì n h c ả m của
n h â n v i ê n d ư ố i q u y ề n bao n h i ê u sẽ c à n g t ạ o được ở h ọ c ả m
giác an t o à n b ấ y n h i ê u . N h à q u ả n trị b à y tỏ t ì n h c ả m của
m ì n h qua t h á i độ l ị c h sự, â n c ầ n , t h ự c sự q u a n t â m đ ế n n h â n
viên d ư ố i q u y ề n v à đặc b i ệ t g i ữ l ờ i cam k ế t của m ì n h đ ố i vói
h ọ . Đ i ề u n à y sẽ l à m t ă n g c ả m t ì n h c ủ a h ọ . N g ư ợ c l ạ i , n ế u
n h à q u ả n t r ị t ỏ r a b ấ t l ị c h sự, t h i ế u t ô n t r ọ n g , độc đ o á n , coi
thường hoặc hay c á u k ỉ n h vói n h â n viên dưóỉ quyền, không
g i ữ l ờ i h ứ a sẽ l à m m ấ t l ò n g t i n ỏ h ọ , c ả m t ì n h c ủ a h ọ sẽ g i ả m
đi. N ế u t h á i đ ộ c ư x ử c ủ a n h à q u ả n t r ị đ ố i v ó i h ọ t i ế p t ụ c x ấ u
đi t h ì c ả m t ì n h , lòng t ú i của n h â n v i ê n d ư ớ i q u y ề n đ ố i v ố i
a n h t a t i ế p t ụ c g i ả m v à đ ế n m ộ t l ú c n à o đó l à m cho h ọ h o à n
t o à n m ấ t l ò n g t i n ở n h à q u ả n t r ị . T r o n g l ĩ n h vực n à y , c â u
c h u y ệ n n g ụ n g ô n "con n g ỗ n g đ ẻ t r ứ n g v à n g " v ề c â n đ ố i h i ệ u
q u ả l â u d à i c ũ n g t h ậ t có ý n g h ĩ a . N ế u b ạ n m u ố n n g ư ờ i k h á c
18
Hoàng Xuân Việt: Nghệ thuật dùng người, Nxb Thành phố Hổ Chí Minh 1995
trang 15
19
Dale Carnegie: Đắc nhân tám, Nxb Long An 1991, trang 46

cư x ử v ố i b ạ n n h ư t h ế nào, h ã y cư xử v ố i họ n h ư t h ế ! Trong
m ọ i t r ư ờ n g hợp n ế u b ạ n m u ố n n g ư ờ i k h á c t h i ệ n chí vói b ạ n
thì b ạ n h ã y t h i ệ n chí v ố i họ; n ế u b ạ n muốn người k h á c đ ặ t
n i ề m t i n ở n ơ i b ạ n , t h ì h ã y b i ế t t ạ o v à g i ữ lòng t i n ỏ h ọ . L à n h à
q u ả n t r ị , t h á i độ c ư x ử của b ạ n đ ố i v ớ i n g ư ờ i k h á c là m ộ t v ấ n đ ề
cực k ỳ q u a n t r ọ n g : chắc c h ắ n n ế u m u ố n t h à n h đ ạ t b ạ n k h ô n g
m u ô n cấp dưói k h ô n g t i n tưởng, xa l á n h bạn. V ậ y b ạ n h ã y b à y
tỏ t ì n h c ả m c h â n t h ậ t của b ạ n đ ố i v ó i h ọ , t h ự c t â m q u í m ế n h ọ ,
nghĩ đ ế n q u y ề n l ợ i của h ọ : "Đạo x ử t h ế Đ ô n g h a y T â y , cổ h a y
k i m , n ế u m u ố n đắc n h â n t â m b ề n bĩ p h ả i l ấ y đức b á c á i l à m
l i n h h ồ n , l ấ y đức t h à n h t h ự c l à m n ề n t ả n g " 20
. M ộ t khía cạnh
k h á c k h ô n g k é m quan trọng: m u ố n v u n đắp t ì n h cảm v ố i ngưòi
k h á c b ạ n p h ả i m ấ t n h i ề u t h ờ i g i a n song n ế u b ị n ó p h á d i t h ì
việc x â y d ự n g l ạ i sẽ c ò n l â u h ơ n n h i ề u .
T r o n g q u a n h ệ v ớ i c ấ p d ư ố i n h à q u ả n t r ị c ìn c h ú ý p h ả i
t h ậ t t h â n m ậ t , c ỏ i m ỏ n h ư n g k h ô n g được p h é p s u ồ n g s ã .
Đ i ề u t ố i k ỵ là y ê u k ẻ n à y , g h é t k ẻ k h á c k h ô n g dựa t r ê n k ế t
q u ả công việc v à p h ẩ m c h ấ t của h ọ . N ế u l à m n h ư t h ế , t ự n h à
q u ả n t r ị đ ã g â y c h i a r ẽ , b è p h á i , p h á vỡ l ò n g t i n , p h á v ỡ b ầ u
không khí trong l à n h trong tập t h ể . Trưóc k h i hứa h ẹ n v ố i
c ấ p d ư ố i đ i ề u gì n h à q u ả n t r ị h ã y n h ố c â u c h â m n g ô n : " M ộ t
sự b ấ t t í n , v ạ n sự b ấ t t i n " .
T h ứ hai, h i ể u ngươi. H i ể u ngưòi là một trong các điều

k i ệ n q u a n t r ọ n g đ ể q u ả n t r ị được h ọ . T h ự c sự h i ể u n g u ô i k h á c l à
đ i ề u k i ệ n t h e n chốt đ ể có t h á i độ c ư x ử đ ứ n g mực v ố i h ọ : n g ư ờ i
20
Waterstone: Nghệ thuật thuyết phục và gây thiện cảm, Nxb Đồng Tháp 1995,
trang 395

gặp h o à n c ả n h k h ó k h ă n , k ẻ t h u ậ n l ợ i ; n g ư ờ i t h ô n g m i n h , k ẻ
c h ậ m n h ậ n thức; n g ư ờ i t h í c h giao du, cởi mở, k ẻ t r ầ m t ư , k h ô n g
t h í c h q u a n h ệ v ố i n g ư ờ i k h á c ; n g ư ờ i c h ú i c h ắ n , k ẻ h ồ đồ; n g ư ờ i
sống có t r á c h n h i ệ m , k ẻ vô t r á c h n h i ệ m ; n g ư ờ i l à m n h i ề u , n ó i ít,
k ẻ n ó i n h i ề u m à l à m c h ẳ n g được bao n h i ê u ; . . . N ế u k h ô n g h i ể u
được h ọ t h i l à m sao lựa c h ọ n được t h á i độ t h í c h hợp k h i c ư x ử
vói t ừ n g n g ư ờ i . N ế u k h ô n g h i ể u được h ọ t h ì l à m sao có t h ể đ ứ n g
t r ê n l ậ p t r ư ớ n g của c ấ p d ư ó i đ ể x e m x é t sự việc. N ế u k h ô n g
h i ể u được h ọ t h ì l à m sao q u i p h ụ c được h ọ , l à m sao h ư ố n g được
h ọ c h ủ đ ộ n g l à m theo ý m ì n h , . . . V à n h ư t h ê , n ê u k h ô n g h i ể u
n g ư ờ i d ư ớ i q u y ề n t h ì đ ừ n g n ó i đ ế n v i ệ c q u ả n t r ị h ọ có h i ệ u q u ả .
T h ê n h ư n g , k h ô n g p h ả i n h à q u ả n t r ị n à o c ũ n g n h ậ n t h ứ c được
điều giản đơn này. Những n h à q u ả n trị không h i ể u cấp dưối
t h ư ở n g g i ả i q u y ế t c ô n g việc, p h á n x é t , đ á n h giá,... v ề n g ư ờ i n à y
h a y n g ư ờ i k h á c m a n g n ặ n g m à u sắc á p đ ặ t , c h ủ q u a n ; t ự coi
m ì n h l à "cha", l à " m ẹ " h ọ n ê n cho m ì n h q u y ề n m u ố n n ó i gì t h ì
nói, coi t h ư ờ n g c ấ p d ư ó i v à n h ư t h ế , a n h t a k h ô n g chỉ đ ã t ự
đ á n h m ấ t l ò n g t i n , sự l á n h t r ọ n g của m ọ i n g ư ờ i đ ố i v ố i a n h ta
m à c ò n p h á d ầ n cả t ậ p t h ể do a n h t a đ ứ n g đ ầ u . H e n r y F o r d cho
r ằ n g : " N ế u q u ả có m ộ t m ậ t p h á p t h à n h công t h ì m ậ t p h á p đó
n ằ m t r o n g t h u ậ t h i ể u q u a n đ i ể m k ẻ k h á c v à n h ậ n x é t theo
q u a n đ i ể m của n g ư ờ i c ù n g q u a n đ i ể m v ố i m ì n h " . M u ố n h i ể u
21
được c ấ p d ư ố i , n h à q u ả n t r ị c ũ n g p h ả i m ấ t t h ờ i g i a n s â u s á t c ấ p
d ư ố i , q u a n t â m t ố i h ọ v à b i ế t chia sẻ c ù n g h ọ t r o n g c ô n g việc
c ũ n g n h ư t r o n g cuộc sống h à n g n g à y .
21
Hoàng Xuân Việt: Nghệ thuật dùng người, Nxb Thành phố Hố Chí Minh 1995
trang 18

T h ứ ba, n g h ệ t h u ậ t t h ư ở n g p h ạ t . N h i ề u n h à t â m lý học
cho r ằ n g t h ị dục c h i p h ố i m ạ n h n h ấ t cuộc sống con n g ư ờ i l à
t í n h h á o d a n h - t ứ c l ò n g m o n g m u ố n được n g ư ờ i k h á c cho
m ì n h l à v ẻ v a n g , l à q u a n t r ọ n g ; b ả y t h ị dục k h á c đ ề u có t h ể
t h o a m ã n được song c h ỉ r i ê n g t í n h h á o d a n h l à k h ó được t h o a
m ã n . P h à m đ ã l à con n g ư ờ i a i c ũ n g t h í c h được n g ư ò i k h á c
k h e n m ì n h n ê n a i học được b í q u y ế t l à m t h o a m ã n l ò n g đ ó i
k h á t lòi k h e n của n g ư ờ i k h á c , k ẻ đ ó sẽ " n ắ m được m ọ i n g ư ờ i
trong tay mình". L à n h à q u ả n trị, b ạ n m u ố n m ì n h t h à n h đ ạ t
v à n ấ c t h a n g m o n g m u ố n n à y k h ô n g giói h ạ n ; v ậ y b ạ n h ã y
suy t ừ m ì n h r a m o n g m u ố n c ủ a n g ư ờ i d ư ớ i q u y ề n . Do t í n h
h á o danh là đặc b i ệ t q u a n t r ọ n g n ê n trong cư x ử v ố i c ấ p d ư ớ i
việc k h e n , c h ê ; t h ư ở n g , p h ạ t ; t h ă n g t i ế n , h ạ cấp;... l à m ộ t
công việc vô c ù n g q u a n t r ọ n g n ế u n h à q u ả n trị m u ố n sẽ
t h à n h đ ạ t . Schwab có k i n h n g h i ệ m của ô n g : " C á i v ố n q u í
n h ấ t của t ô i l à n ă n g lực k h ê u g ợ i được l ò n g h ă n g h á i c ủ a m ọ i
n g ư ờ i . C h ỉ có k h u y ế n k h í c h v à k h e n n g ợ i m ớ i l à m p h á t s i n h
v à gia t ă n g n h ữ n g t à i n ă n g q u í n h ấ t c ủ a n g ư ờ i t a t h ô i , . . . T ô i
t i n r ằ n g t ố t h ơ n n ê n k h u y ế n k h í c h n g ư ờ i t a v à cho n g ư ờ i t a
m ộ t lý t ư ở n g đ ể n o i t ó i . Cho n ê n t ô i l u ô n l u ô n s ẵ n s à n g k h e n
ngợi m ộ t cách t h ậ t t h à . Tôi k h ô n g tiếc l ờ i k h e n v à r ấ t d è d ặ t
trong lời chê" . 2 2
C ấ p d ư ố i c ầ n n h ấ t ở n h à q u ả n trị là t í n h công m i n h :
công bằng, c h í n h trực; k h ô n g t h i ê n vị; k h ô n g ác c ả m vói b ấ t
k ỳ a i t r o n g t ậ p t h ể . T h ể h i ệ n được t í n h c ô n g m i n h trong
thưởng, p h ạ t n h à q u ả n trị đã tạo ra lòng t i n , v u n đắp v à
22
Daỉe Carnegie : Đắc nhân tàm, sách đã dần, trang 20

khuyến khích tính hưống thiện, hưống tối những giá trị
đ í c h t h ự c c ủ a cuộc s ố n g c ủ a n h â n v i ê n d ư á i q u y ề n . Làm
được n h ư v ậ y , n h à q u ả n t r ị đ ã t ạ o r a được m ộ t t ậ p thê
g ắ n bó, l à m việc h ế t m ì n h vì mục t i ê u chung. K h i đó, n h à
q u ả n t r ị k h ô n g chỉ là t h ủ t r ư ở n g m à c ò n là t h ủ l ĩ n h c ủ a cả
t ậ p t h ể v ì a n h t a k h ô n g p h ả i c h ỉ có u y q u y ề n m à c ò n t h ự c
sự được m ọ i n g ư ờ i t i n y ê u , q u í t r ọ n g . N ế u n g ư ợ c l ạ i , d ù c h ỉ
phạm p h ả i sơ s u ấ t n h ỏ t r o n g t h ư ở n g , p h ạ t ; k h ô n g đảm
bảo t í n h k h á c h quan, công b ằ n g trong dùng người thì
c h í n h a n h ta đ ã tạo ra t ổ n t h ấ t r ấ t l ố n đ ế n t o à n t ậ p t h ể vì
anh ta đ ã t ự p h á đi các c h u ẩ n mực m à anh ta t h ư ờ n g giáo
h u ấ n n h â n v i ê n d ư ố i quyến, l à m m ấ t đi lòng t i n c ũ n g n h ư
sự k í n h t r ọ n g c ủ a n h â n v i ê n d ư ố i q u y ề n v à n g u y h ạ i h ớ n ,
a n h t a đ ã p h á m ấ t t í n h h ư ố n g t h i ệ n s ẵ n có t r o n g m ỗ i con
người.
N g h ệ t h u ậ t trong khen, chê t h ể hiện phải b i ế t khen,

chê đ ú n g lúc, đ ú n g chỗ v à p h ả i t ế nhị. Trong thực tế,
n h i ề u n h à quản trị đã r ấ t t h à n h công trong việc k h u y ế n
k h í c h t í n h n h i ệ t t ì n h , sự n ỗ lực v ư ơ n l ê n của mọi người
t r o n g t ậ p t h ể chỉ t h ô n g qua h ì n h thức k h e n t h ư ở n g r ấ t t ế
n h ị . C h a n g h ạ n a i có s á n g k i ế n t r o n g n ă m đ ề u n h ậ n được
p h ầ n t i ề n t h ư ở n g đ ể t r o n g p h o n g bì m à chỉ m ì n h b i ế t được
s ố t i ề n t h ư ở n g đ ó l à bao n h i ê u . K h e n đ ể h ư ó n g t h i ệ n kích
t h í c h sự v ư ơ n l ê n của con n g ư ờ i đ ã l à m ộ t v i ệ c k h ó - p h ê
b ì n h , c h ê đ ể n g ư ờ i k h á c n h ậ n t h ứ c được k h u y ế t đ i ể m của
h ọ v à sửa chữa nó, h ạ n c h ế thói x ấ u còn k h ó h ơ n gấp
nhiều l ầ n . Trong m ọ i t r ư ờ n g hợp, n h à q u ả n trị chỉ đát
được m ụ c đ í c h n ê u t ỏ r õ t h á i đ ộ t h ự c s ự có n g ụ ý x â y d ự n g
c h ứ k h ô n g chỉ t r í c h c ấ p d ư ó i k h i h ọ p h ạ m sai l ầ m .

3.2.2. Nghệ thuật giao tiếp đối ngoại
M ọ i q u a n h ệ giao t i ế p c ủ a l ã n h đ ạ o d o a n h n g h i ệ p v ố i
b ạ n h à n g , c ô n g chức n h à n ư ó c , p h ó n g v i ê n b á o c h í v à cả đôi
t h ủ c ạ n h t r a n h , . . . l à q u a n h ệ giao t i ế p đ ố i n g o ạ i . Đ e đ ạ t h i ệ u
q u ả cao t r o n g c á c q u a n h ệ giao t i ế p n à y x é t t r ê n góc độ t â m
lý học, n h à q u ả n t r ị có t h ể v à c ầ n p h ả i r è n l u y ệ n h ì n h t h à n h
m ộ t s ố n g h ệ t h u ậ t cơ b ả n sau đ â y :
T h ứ n h ấ t , l u ô n có t h ó i q u e n c h u ẩ n b ị k ỹ l ư ỡ n g t r ư ó c
k h i giao t i ế p . M ọ i q u a n h ệ g i a o t i ế p t r o n g k i n h d o a n h đ ề u
p h ả i n h ằ m đ ạ t được n h ữ n g m ụ c t i ê u n h ấ t đ ị n h . Thông
t h u ồ n g , c h ỉ t r ừ c á c cuộc g i a o t i ế p có t í n h k i ể m t r a bất
t h ư ờ n g c ò n l ạ i h ầ u n h ư m ọ i cuộc giao t i ế p đ ề u p h ả i đ ư ợ c
thoa t h u ậ n t ừ t r ư ố c cả v ề n ộ i dung, t h ờ i g i a n v à địa đ i ể m .
M ộ t v ấ n đ ề h ế t sức q u a n t r ọ n g đ ặ t r a đ ể đ ạ t h i ệ u q u ả cao
t r o n g c á c cuộc g i a o t i ế p n à y l à p h ả i có k ỹ n ă n g c h u ẩ n b ị
giao t i ế p .
T r ư ố c h ế t , p h ả i b i ế t x á c đ ị n h r õ m ụ c đ í c h c ủ a cuộc giao
t i ế p . M ụ c đ í c h c ầ n đ ạ t được t h ể h i ệ n ý c h í c ủ a n g ư ờ i giao t i ế p
n ê n p h ả i h ế t sức c ụ t h ể . M ụ c đ í c h c à n g cụ t h ể bao nhiêu,
c à n g có cơ sỏ đ ê c h u ẩ n b ị c h í n h x á c , đ ú n g m ự c c á c v â n đ ê
k h á c b ấ y n h i ê u . T i ế p theo, x á c đ ị n h đ ố i t ư ợ n g giao t i ế p : c ấ p
t r ê n , n g ư ờ i b á n h à n g , n g ư ò i mua h à n g , b ạ n liên doanh, l i ê n
kết, đ ố i t h ủ cạnh tranh,... N ế u là đ ố i tượng đã tiếp xúc n h i ề u
l ầ n p h ả i n h ớ l ạ i t ê n , c á c sỏ t h í c h , t h ó i q u e n , t í n h c á c h , . . . c ủ a
đ ố i tượng. N ế u đ ố i tượng t i ế p xúc l ầ n đ ầ u t h ì việc n g h i ê n cứu
t ê n , t u ổ i , sỏ t h í c h , t h ó i q u e n , t í n h c á c h , . . . c ủ a đ ố i t ư ợ n g l à r ấ t
c ầ n t h i ế t v ì c h ỉ t r ê n cỡ sỏ đ ó m ố i có t h ể h ì n h t h à n h p h ư ơ n g
t h ứ c giao t i ế p t h í c h hợp. T r o n g t r ư ờ n g hợp k h ô n g t h ể x á c

đ ị n h t r ư ố c được c á c t i ê u t h ứ c c ầ n t h i ế t sẽ p h ả i c h u ẩ n b ị s ă n
các c â u h ỏ i t h ă m dò. Sau đó, p h ả i xác đ ị n h c á c n ộ i dung
c ầ n g i ả i q u y ế t t r o n g cuộc g i a o t i ế p . N ộ i d u n g p h ả i p h ù hợp
vói mục đ í c h đ ặ t ra. T h ò i g i a n giao t i ế p t u y t h u ộ c t r ư ó c
hết vào n ộ i dung cần giải quyết n h i ề u hay ít c ũ n g như
t í n h c á c h của đ ố i t ư ợ n g giao t i ế p . C u ố i c ù n g l à v i ệ c c h u ẩ n
bị v ề p h ư ớ n g thức ứ n g x ử t ừ phong c á c h x ã giao đ ế n t h á i
đ ộ , n g ô n n g ữ sử d ụ n g t r o n g g i a o t i ế p c ũ n g n h ư s u y nghĩ
t r ư ố c n h ữ n g t ì n h h u ố n g b ấ t n g ờ có t h ể x ả y r a t r o n g giao
t i ế p v à t h á i đ ộ ứ n g x ử c ầ n t h i ế t . V i ệ c c h u ẩ n b ị cho giao
t i ế p c à n g k ỹ l ư ỡ n g bao n h i ê u , c à n g d ễ đ ạ t đ ư ợ c m ụ c đích
g i a o t i ế p v ó i h i ệ u q u ả cao b ấ y n h i ê u . D a l e C a r n e g i e đ ã
k h ẳ n g định: " C h ẳ n g t h à đi b á c h bộ h a i giờ đồng h ồ t r ê n
vỉa h è , t r ư ố c p h ò n g g i ấ y của m ộ t k h á c h h à n g đ ể suy nghĩ
c ò n h ờ n l à s ồ n g sọc n g a y v à o p h ò n g đ ó m à k h ô n g b i ế t r õ
đ ư ợ c m ì n h sẽ n ó i g ì v ố i n g ư ờ i t a v à k h ô n g đ o á n đ ư ợ c n g ư ờ i
t a sẽ t r ả l ờ i m ì n h r a sao?" . 23
T h ứ h a i , h ì n h t h à n h k ỹ n ă n g giao t i ế p . T r o n g giao t i ế p ,
đ ể đ ạ t h i ệ u q u ả cao m à k h ô n g ả n h h ư ở n g t ớ i t h ò i g i a n d à n h
cho c ô n g v i ệ c k h á c , n h à q u ả n t r ị p h ả i r è n l u y ệ n k ỹ n ă n g giao
t i ế p . K ỹ n ă n g giao t i ế p l à k h ả n ă n g n h ậ n b i ế t m a u l ẹ n h ữ n g
b i ể u h i ệ n b ê n n g o à i v à đ o á n b i ế t d i ễ n b i ế n t â m lý b ê n trong
c ủ a đ ố i t ư ợ n g giao t i ế p ; đ ồ n g t h ò i , b i ế t sử d ụ n g p h ư ơ n g t i ệ n
ngôn ngữ và phi ngôn ngữ để định hưống và điều k h i ể n quá
t r ì n h giao t i ế p h u ố n g theo m ụ c đ í c h đ ã đ ặ t r a . C ó t h ể p h â n
k ỹ n ă n g giao t i ế p t h à n h c á c n h ó m sau:
Daỉe Carnegie: Đắc nhàn tám, sách đã dần, trang 151

N h ó m k ỹ n ă n g đ ị n h v ị có chức n ă n g x á c đ ị n h đ ú n g v ị
t r í c ủ a đ ố i t ư ợ n g giao t i ế p . Đ â y l à cơ sỏ đ ể x á c đ ị n h n ộ i d u n g ,
t h á i đ ộ , t h ờ i gian,... giao t i ế p .
N h ó m k ỹ n ă n g đ ị n h h ư ố n g dựa v à o t r i giác b a n đ ầ u v ề
c á c b i ể u h i ệ n b ê n n g o à i n h ư h ì n h t h ứ c , đ ộ n g t á c , cử chỉ, n g ô n
n g ữ c ũ n g n h ư c á c sắc t h á i b i ể u c ả m của đ ố i t ư ợ n g giao t i ế p
đ ể n h ậ n b i ế t c á c d i ễ n b i ế n t â m lý b ê n t r o n g đ ố i t ư ợ n g giao
t i ế p đó. M u ố n dựa v à o t r i g i á c b a n đ ầ u đ ể p h á n đ o á n t â m lý
n g u ô i k h á c , n g ư ờ i giao t i ế p p h ả i r è n l u y ệ n v à có c á c k i ế n
t h ứ c n h ấ t đ ị n h t r o n g l ĩ n h v ự c n à y ; c h ẳ n g h ạ n , g ặ p n g ư ò i có
cử chỉ l ú n g t ú n g , n ó i n ă n g n g ắ t q u ã n g do x ú c đ ộ n g , n h ị p t h ỏ
g ấ p có t h ể p h á n đ o á n n g ư ờ i đ ó đ a n g c ầ n m ộ t đ i ề u gì đ ó . c ầ n
chú ý biểu hiện phi n g ô n ngữ thướng t h ậ t hờn b i ể u h i ệ n
n g ô n n g ữ v ì n ó l à p h ả n ứ n g t ự n h i ê n , vo t h ứ c c ủ a con n g ư ờ i .
N h ó m k ỹ n ă n g đ i ề u k h i ể n có chức n ă n g đ i ề u k h i ể n q u á
t r ì n h giao t i ế p , b i ể u h i ệ n k h ả n ă n g lôi c u ố n , t h u h ú t đ ố i
t ư ợ n g giao t i ế p , d u y t r ì h ứ n g t h ú v à t ậ p t r u n g sự c h ú ý c ủ a
đ ố i t ư ợ n g giao t i ế p . M u ố n t h à n h c ô n g t r o n g đ i ề u k h i ể n giao
t i ế p c ầ n có k ỹ n ă n g l à m c h ủ cả t r ạ n g t h á i t ì n h c ả m và
p h ư ớ n g t i ệ n giao t i ế p .
C á c k ỹ n ă n g giao t i ế p n h i ề u k h i k h ô n g p h ả i do t r ờ i p h ú
cho m à n h à q u ả n t r ị p h ả i b i ế t r è n l u y ệ n t r o n g c h í n h quá
t r ì n h t h ự c h i ệ n h o ạ t đ ộ n g giao t i ế p c ủ a m ì n h .
T h ứ ba, nghệ thuật g â y t h i ệ n c ả m t r o n g giao t i ế p .

M u ố n t h à n h c ô n g t r o n g giao t i ế p p h ả i có n g h ệ t h u ậ t gây
t h i ệ n c ả m v ó i n g ư ờ i giao t i ế p . C ó t h ể g â y ấn t ư ợ n g , t ạ o h ấ p
d ẫ n v à q u y ế n r ũ đ ố i t ư ợ n g giao t i ế p b ồ i :

T h á i độ t ự c h ủ . t ự t i n , cởi m ở v à c h â n t h à n h t h ể h i ệ n
qua p h o n g t h á i m à t r ư ố c h ế t v à q u a n t r ọ n g l à ở n é t m ặ t , á n h
m ắ t c ủ a n g ư ơ i giao t i ế p . K h i giao t i ế p , m á t n h ì n t h ă n g v à o
đ ố i t ư ợ n g giao t i ế p t h ể h i ệ n t í n h c ư ơ n g q u y ế t , k h í k h á i v à sự
n g a y t h ẳ n g của n g ư ờ i giao t i ế p . P h ả i b i ế t c h ế n g ự n h ữ n g
c ả m x ú c b ồ n g b ộ t v à k i ể m s o á t , đ i ề u k h i ể n l ờ i n ó i , cử chỉ,
h à n h v i b ằ n g sức m ạ n h c ủ a ý m u ố n c ủ a n g ư ờ i giao t i ế p . c ở i
mở v à c h â n t h à n h là y ế u t ố k h ô n g t h ể t h i ế u đ ể g â y t h i ệ n
c ả m t r o n g giao t i ế p . S ự g i ả d ố i d ù l à được che đ ậ y d ư ó i b ấ t
k ỳ t h ủ đ o ạ n n à o c ũ n g đ ề u k h ô n g che m ắ t được đ ố i t ư ợ n g giao
t i ế p v à l à m g i ả m k ế t q u ả giao t i ế p . S ẽ k h ô n g t h ừ a k h i n h ắ c
đến lời khuyên: "Nếu b ạ n muốn người khác đối xử chân
t h à n h v ố i bạn, trưốc h ế t h ã y b i ế t cư x ử c h â n t h à n h v ớ i họ".
T h à n h t h ự c c h ú ý đ ế n đ ố i t ư ợ n g giao t i ế p , đ ặ t m ì n h v à o
địa v ị c ủ a đ ố i t ư ợ n g giao t i ế p m à c ả m t h ô n g , đ ồ n g c ả m v ố i
h ọ . B o d e n s i e d t cho r ằ n g : " T h ô n g c ả m g ợ i n i ề m t i n c ậ y m à
n i ề m t i n cậy là chìa khoa mỏ lòng người". N ế u b i ế t đ ặ t mình
v à o đ ị a v ị đ ố i t ư ợ n g giao t i ế p m à c ả m t h ô n g v ố i h ọ sẽ g â y
được t h i ệ n c ả m ở n ớ i h ọ , n ế u n g ư ợ c l ạ i r ấ t d ễ n h ậ n được á c
c ả m t ừ p h í a đ ố i t ư ợ n g giao t i ế p . Q u á t r ì n h giao t i ế p l à q u á
t r ì n h t r a o đ ổ i t h ô n g t i n v à c ù n g đ i đ ế n sự t h o a t h u ậ n n à o đó.
M u ố n q u á t r ì n h n à y có h i ệ u q u ả t h ì p h ả i có n g h ệ t h u ậ t n ó i
v à nghe. N g h ệ t h u ậ t n ó i t h ể h i ệ n ỏ giọng nói, chỉ n ó i k h i c ầ n
nói v à dừng k h i cần dừng v à điều quan trọng là lời n ó i p h ả i
c h ứ a đ ự n g sự l ắ n g đ ọ n g c ủ a t ì n h c ả m , k h ả n ă n g t r u y ề n đ ạ t
n h ữ n g sắc t h á i t i n h t ế c ủ a ý t h ứ c v à t ì n h c ả m . C ầ n c h ú ý
r ằ n g c á i t ô i ở m ỗ i con n g ư ờ i t h ư ờ n g l à r ấ t l ố n , sai l ầ m m à
n h i ề u n g ư ờ i m ắ c p h ả i l à say s ư a t r ì n h b à y v ề m ì n h m à í t

b i ế t n g h e n g ư ờ i k h á c n ó i c h u y ệ n v ố i m ì n h . R è n l u y ệ n được t ư
c h ấ t b i ế t n g h e n g ư ờ i k h á c n ó i sẽ v ừ a c h i ế m được c ả m t ì n h
c ủ a h ọ l ạ i v ừ a n h ậ n được n h i ề u t h ô n g t i n t ừ đ ố i t ư ợ n g giao
t i ế p . T r o n g m ọ i t r ư ờ n g h ợ p , v i ệ c n g ắ t l ờ i đ ố i t ư ợ n g giao t i ế p
đ ề u g â y r a p h ả n ứ n g m ấ t h ứ n g của n g ư ơ i n ó i v à sẽ k h ó t ì m
l ạ i cở h ộ i đ ể t i ế p n ố i m ạ c h t h ô n g t i n của n g ư ờ i đ ó .
L u ô n l u ô n m ỉ m c ư ờ i t r o n g giao t i ế p , b i ế t k h ô i h à i v à ă n
n ó i d í d ỏ m có t á c d ụ n g n h ư c h ấ t x ú c t á c l à m t ă n g t h ê m t h i ệ n
c ả m c ủ a đ ố i t ư ợ n g giao t i ế p . Đ ặ c b i ệ t t r o n g c á c t r ư ờ n g hợp
c ầ n p h á đi b ầ u k h ô n g k h í xa l ạ v à c ă n g t h ẳ n g t h ì việc đ ư a ra
n h ữ n g c â u n ó i d í d ỏ m sẽ cực k ỳ có h i ệ u n g h i ệ m .
T h ứ t ư , n g h ệ t h u ậ t t h u y ế t p h ụ c . N h ữ n g t h o a t h u ậ n có
t h ể đ ạ t được t r o n g q u á t r ì n h giao t i ế p p h ả i được cả h a i b ê n
đồng ý. N ế u q u a n đ i ể m đ ặ t ra v à g i ả i q u y ế t v ấ n đ ề của hai
b ê n t ư ơ n g đ ố i t h ố n g n h ấ t hoặc chí ít là k h ô n g m â u t h u ẫ n t h ì
thoa t h u ậ n có t h ể n h a n h c h ó n g đ ạ t được. T r o n g t r ư ờ n g hợp
q u a n đ i ể m h a i b ê n k h ô n g g i ố n g n h a u p h ả i g ắ n g sức c h ứ n g
m i n h r ằ n g mục đ í c h m à cả h a i b ê n q u a n t â m l à g i ố n g n h a u ,
chỉ có p h ư ơ n g t i ệ n đ ể đ ạ t được m ụ c đ í c h đ ó l à h ơ i k h á c n h a u
m à thôi. M u ố n vậy, n h ữ n g v ấ n đề đ ư a ra t r a n h l u ậ n p h ả i
đ ạ t được m ụ c t i ê u l à m cho đ ố i t ư ợ n g p h ả i t r ả l ờ i " p h ả i "
(khẳng định), t u y ệ t đ ố i k h ô n g đ ư a ra v ấ n đ ề n ế u b i ế t đ ố i
t ư ợ n g sẽ t r ả lòi " k h ô n g " ( p h ủ đ ị n h ) . Đ ể n h a n h c h ó n g t h u y ế t
p h ụ c đ ố i t ư ợ n g giao t i ế p p h ả i có c á c h d i ễ n đ ạ t đ i t h ẳ n g v à o
n ộ i dung c h í n h , b i ể u h i ệ n ý chí m ạ n h m ẽ v à lòng t i n của
m ì n h ; k h ô n g được p h é p t ỏ r a c â n n h ắ c , đ ắ n đo đ ặ c b i ệ t đ ố i
v ố i v ấ n đ ề t h e n chốt. M ặ t k h á c , t ố t n h ấ t là t r á n h t r a n h l u ậ n
v ó i đ ố i t ư ợ n g giao t i ế p , c à n g í t t r a n h l u ậ n c à n g t ố t v ì t r a n h

l u ậ n v ố i n h ữ n g lý l ẽ h ù n g b i ệ n có t h ể t h ắ n g được h ọ song l a i
k h ô n g đ e m l ạ i cho h ọ sự t h à n h t h ậ t đ ồ n g ý v ó i m ì n h . T h ị dục
h á o d a n h gợi ý t r o n g p h é p giao t i ế p t ố t n h ấ t l à h ã y t r á n h
t r a n h l u ậ n , n ế u buộc p h ả i t r a n h l u ậ n t h ì k h ô n g n ê n sử d ụ n g
q u á n h i ề u lý l ẽ đ ể t r a n h l u ậ n , c á i c ầ n đ ạ t được t r o n g giao
t i ế p l à đ ạ t được m ụ c đ í c h k i n h d o a n h c h ứ k h ô n g p h ả i là
t h ắ n g ngưòi k h á c . Trong n h ữ n g trường hợp n à y , n g h ệ t h u ậ t
sử d ụ n g n g ô n n g ữ đ ó n g v a i t r ò cực k ỳ q u a n t r ọ n g : n ó i n h ư
t h ế n à o để người k h á c k h ô n g m ấ t lòng k h i p h ả i thay đổi
q u a n đ i ể m của h ọ v à t h à n h t â m theo ý k i ế n c ủ a m ì n h l u ô n là
chiếc c h ì a k h o a d ẫ n đ ế n t h à n h c ô n g t r o n g giao t i ế p . S ẽ là
t h à n h c ô n g n h ấ t n ế u n g ư ờ i giao t i ế p d ẫ n d ắ t đ ố i t ư ợ n g giao
t i ế p để h ọ t i n r ằ n g h ọ đ ã h à n h động h o à n t o à n theo s á n g
k i ế n của h ọ .

TÓM TẮT
I. NHÀ QUẢN TRỊ
Nhà quản trị là người tổ chức thực hiện hoạt động quản
trị doanh nghiệp. Có n h i ề u q u a n đ i ể m v ề n h à q u ả n trị v à
ngưòi l ã n h đạo. Đ ể h o à n t h à n h n h i ệ m v ụ q u ả n trị các n h à
q u ả n t r ị c ầ n có c á c k ỹ n ă n g c ầ n t h i ế t : k ỹ n ă n g k ỹ t h u ậ t , k ỹ
n ă n g q u a n h ệ v ố i con n g ư ờ i v à k ỹ n ă n g n h ậ n t h ứ c c h i ế n lược
t r o n g đó t u y l o ạ i n h à q u ả n t r ị m à k ỹ n ă n g n à y h a y k h á c có
t h ể được ư u t i ê n h ơ n .
Q u ả n t r ị k i n h d o a n h đòi h ỏ i ở m ỗ i n h à q u ả n t r ị p h ả i có
đ ủ cả h a i y ế u t ố k h o a học v à n g h ệ t h u ậ t : C á c h q u ả n lý v ố i t ư
c á c h t h ự c h à n h l à n g h ệ t h u ậ t , c ò n k i ế n t h ứ c có t ổ chức l à m
cơ sỏ cho n ó , có t h ể coi n h ư l à m ộ t k h o a học.
li. PHONG CÁCH QUẢN TRỊ
Phong cách quản trị kinh doanh là tổng thể các phương
t h ứ c ứ n g x ử (cử chỉ, lòi n ó i , t h á i đ ộ , h à n h động) ổn đ ỉ n h c ủ a
chủ t h ể q u ả n trị v ố i m ộ t cá n h â n hoặc n h ó m ngưòi (đổi t ư ợ n g
q u ả n t r ị , k h á c h h à n g , . . . ) t r o n g q u á t r ì n h t h ự c h i ệ n c á c chức
n ă n g q u ả n trị của m ì n h . N h à q u ả n trị p h ả i b i ế t r è n giũa, lựa
c h ọ n sử d ụ n g p h o n g c á c h t h í c h hợp v ô i h o à n c ả n h m ô i t r ư ờ n g
m ố i l à m t ă n g h i ệ u q u ả v à h i ệ u lực của hoạt động kinh
d o a n h . T r o n g cả q u a n h ệ đ ố i n ộ i c ũ n g n h ư đ ố i n g o ạ i m ỗ i n h à

q u ả n t r ị đ ề u có t h ể ứ n g x ử theo m ộ t t r o n g c á c p h o n g c á c h cụ
t h ể là phong cách " d â n chủ", phong c á c h "thực t ể ' , phong
c á c h " t ổ chức", p h o n g c á c h " m ạ n h d ạ n " , p h o n g c á c h "chủ
n g h ĩ a cực đ ạ i " hoặc p h o n g c á c h " t ậ p t r u n g c h ỉ h u y " .
MI. NGHỆ THUẬT QUẢN TRỊ
C ó t h ể h i ể u n g h ệ t h u ậ t q u ả n t r ị l à t í n h m ề m dẻo, l i n h
h o ạ t t r o n g v i ệ c sử d ụ n g c á c n g u y ê n t ắ c , c ô n g cụ, phương
p h á p k i n h doanh; t í n h n h ạ y c ả m t r o n g v i ệ c p h á t h i ệ n v à t ậ n
d ụ n g c á c cơ h ộ i k i n h d o a n h m ộ t c á c h k h ô n k h é o v à t à i t ì n h
n h ằ m đ ạ t được c á c m ụ c t i ê u đ ã x á c đ ị n h v ó i h i ệ u q u ả k i n h t ế
cao n h ấ t .
N g h ệ t h u ậ t t ự q u ả n t r ị bao g ồ m n g h ệ t h u ậ t h ì n h t h à n h
t h ó i q u e n d á m c h ị u t r á c h n h i ệ m , suy n g h ĩ c h ú i c h ắ n t r ư ó c
k h i b ắ t đ ầ u công việc, h ì n h t h à n h mong muốn, n i ề m t i n v à
t í n h k i ê n trì, h ì n h t h à n h thói quen đưa cái quan trọng n h ấ t
l ê n trước v à n g h ệ t h u ậ t h ì n h t h à n h t h ó i quen t ự đ á n h giá
n ă n g lực b ả n t h â n
N g h ệ t h u ậ t giao t i ế p bao g ồ m n g h ệ t h u ậ t c ư x ử v ố i c ấ p
d ư ớ i v à n g h ệ t h u ậ t giao t i ế p đ ố i n g o ạ i . M ỗ i n h à q u ả n t r ị p h ả i
r è n l u y ệ n cho m ì n h c á c n g h ệ t h u ậ t q u ả n t r ị c ầ n t h i ế t .
Để nghiên cứu chương này sinh viên cần trả lời

các câu hỏi sau:
1. T h ế n à o l à n h à q u ả n t r ị ? P h â n b i ệ t g i ữ a n h à quản
trị và n h à l ã n h đạo doanh nghiệp.
2. T h ế n à o l à p h o n g c á c h q u ả n t r ị k i n h d o a n h ? P h â n
tích các phong c á c h q u ả n trị k i n h doanh c h ủ y ế u của

n h à q u ả n t r ị v à c ầ n l à m gì đ ể r è n l u y ệ n cho mình
m ộ t p h o n g c á c h q u ả n t r ị k i n h d o a n h p h ù hợp.
3. T h ế n à o l à n g h ệ t h u ậ t q u ả n t r ị v à n g h ệ t h u ậ t t ự
q u ả n trị? H ã y p h â n tích n h ữ n g n ộ i dung chủ y ế u
của n g h ệ t h u ậ t t ự q u ả n t r ị v à v a i t r ò của n ó đ ố i v ố i
n h à q u ả n trị. L i ê n h ệ vói các n h à q u ả n trị ỏ các
d o a n h n g h i ệ p n ư ó c t a h i ệ n nay.
4. P h â n t í c h n h ữ n g n g h ệ t h u ậ t giao t i ế p c h ủ y ê u v à v a i
t r ò của n ó đ ố i v ố i n h à q u ả n t r ị v à l i ê n h ệ v ố i c á c n h à
q u ả n trị ỏ các doanh nghiệp nưốc ta h i ệ n nay.
N g o à i ra, s i n h v i ê n c ò n t i ế p t ụ c đ i s â u n g h i ê n c ứ u b ằ n g
việc t r ả l ờ i h ệ t h ố n g c á c c â u h ỏ i v à l à m c á c b à i t ậ p t h ô n g
t h ư ờ n g v à t ì n h h u ố n g l i ê n q u a n đ ế n c h ư ơ n g 2 đ ã được t r ì n h
b à y ỏ c u ố n " H ư ố n g d ẫ n t h ự c h à n h q u ả n t r ị k i n h d o a n h " do
N h à x u ấ t b ả n T h ố n g k ê ấn h à n h n ă m 2003.

Chương 3
TẠO LẬP DOANH NGHIỆP

• • •
T ạ o l ậ p d o a n h n g h i ệ p l à c ô n g v i ệ c đ ầ u t i ê n v à cực k ì
q u a n t r ọ n g của các n h à q u ả n t r ị s á n g l ậ p doanh nghiệp.
T r o n g n h i ề u t r ư ờ n g hợp, t ạ o l ậ p doanh n g h i ệ p q u y ế t định
d o a n h n g h i ệ p có t ồ n t ạ i v à p h á t t r i ể n l â u d à i h a y k h ô n g . Vì
l ẽ đó s i n h v i ê n c ầ n t ậ p t r u n g n g h i ê n c ứ u k ĩ l ư d n g c h ư ơ n g n à y
v à n ắ m c h ắ c c á c n ộ i d u n g cớ b ả n g ắ n v ớ i v i ệ c t ạ o l ậ p h o ặ c đ ổ i
m ố i m ộ t d o a n h n g h i ệ p . Đ ó l à n g h i ê n c ứ u cơ h ộ i v à đ i ề u k i ệ n
k i n h doanh, n g h i ê n cứu đặc đ i ể m v à lựa chọn các n h â n t ố
s ả n x u ấ t , l ự a c h ọ n h ì n h t h ứ c p h á p lí c ụ t h ể , t h i ế t k ế h ệ
thống sản x u ấ t và t h i ế t k ế bộ m á y q u ả n trị doanh nghiệp.
Đ ể n g h i ê n c ứ u c h ư ơ n g 3 s i n h v i ê n c ầ n đọc c á c t à i l i ệ u t h a m
k h ả o b ắ t b u ộ c được t r ì n h b à y ỏ t r a n g 23 v à 2 4 c ủ a cuốn
" H ư ố n g d ẫ n t h ự c h à n h q u ả n t r ị k i n h d o a n h " do N h à xuất
I. NGHIÊN CỨU CO HỘI VÀ ĐIỂU KIỆN KINH DOANH
1. Sự cần thiết
N h ư đ ã đ ề c ậ p , d o a n h n g h i ệ p c h ỉ có t h ể t ồ n t ạ i t r o n g
môi trường k i n h doanh xác định. M ặ t k h á c , doanh n g h i ệ p

được x â y d ự n g , t ồ n t ạ i v à p h á t t r i ể n n ế u đ á p ứ n g được m ộ t
( m ộ t số) l o ạ i c ầ u n à o đ ó của t h ị t r ư ờ n g . C h í n h v ì v ậ y , v i ệ c
x â y d ự n g m ó i m ộ t d o a n h n g h i ệ p k h ô n g bao giò l à do ý m u ố n
chủ quan của b ả n t h â n các n h à q u ả n trị m à p h ả i n ằ m trong
c á c đ i ề u k i ệ n n h ấ t đ ị n h của m ô i t r ư ờ n g k i n h doanh. N ế u
d o a n h n g h i ệ p r a đ ờ i t h e o ý m u ố n c h ủ q u a n của n h ữ n g n g ư ờ i
s á n g l ậ p , d o a n h n g h i ệ p sẽ có n h i ề u n g u y cơ b ị t i ê u d i ệ t n g a y
t ừ k h i m ố i x â y d ự n g . M ộ t d o a n h n g h i ệ p r a đòi p h ù hợp v ố i
đòi h ỏ i c ủ a t h ị t r ư ờ n g , p h ù hợp v ố i c á c đ i ề u k i ệ n k i n h d o a n h
cụ t h ể sẽ có cờ h ộ i t ồ n t ạ i v à p h á t t r i ể n l â u d à i . C h í n h v ì l ẽ
đó, m ọ i d o a n h n g h i ệ p c h ỉ có t h ể được t ạ o l ậ p t r ê n cơ sỏ
nghiên cứu kĩ lưỡng t h ị trướng cũng n h ư các điều k i ệ n k i n h
doanh cụ t h ể c ủ a m ô i t r ư ờ n g .
N g h i ê n cứu các đ i ề u k i ệ n để tạo l ậ p m ộ t doanh nghiệp

có n ộ i d u n g r ấ t r ộ n g . C ó t h ể có n h i ề u c á c h t i ế p c ậ n v ề n ộ i
d u n g n g h i ê n c ứ u song có t h ể t ậ p t r u n g v à o c á c n ộ i d u n g cụ
t h ể l à n g h i ê n c ứ u cơ h ộ i v à n g h i ê n c ứ u c á c đ i ề u k i ệ n k i n h
doanh.
2. Nghiên cứu các cơ hội kinh doanh
Cơ h ộ i k i n h d o a n h c h ỉ có t h ể x u ấ t h i ệ n t r ê n t h ị t r ư ờ n g
cho n ê n n g h i ê n c ứ u t h ị t r u ồ n g l à đ ể p h á t h i ệ n c á c cơ h ộ i k i n h
doanh. M u ố n p h á t h i ệ n c á c cơ h ộ i k i n h d o a n h v i ệ c n g h i ê n
c ứ u t h ị t r ư ò n g l u ô n bao g ồ m :
- N g h i ê n cứu v à p h á t h i ệ n cầu. Doanh nghiệp t ồ n t ạ i là

để đ á p ứ n g c ầ u n ê n việc l à m đ ầ u t i ê n để tạo l ậ p doanh
nghiệp là n g h i ê n cứu cầu t h ị trưòng. N g h i ê n cứu cầu c h í n h
l à n g h i ê n c ứ u c á c n h â n t ố ảnh" h ư ở n g t ố i c ầ u l o ạ i s ả n phẩm

(dịch v ụ ) m à n h ữ n g n g ư ờ i có ý đ ị n h t ạ o l ậ p d o a n h n g h i ệ p
m u ố n c u n g c ấ p : g i á cả của s ả n p h ẩ m (dịch v ụ ) , g i á cả của
h à n g hoa t h a y t h ế , t h u n h ậ p c ủ a n g ư ờ i t i ê u d ù n g , q u i m ô
của t h ị t r ư ờ n g , t h ị h i ế u của n g ư ờ i t i ê u d ù n g , . . . K ế t q u ả của
n g h i ê n c ứ u c ầ u l à t r ả l ờ i được c á c c â u h ỏ i n h ư : n g ư ơ i t i ê u
d ù n g có c ầ u v ề l o ạ i s ả n p h ẩ m (dịch v ụ ) cụ t h ể v ố i g i á cả bao
n h i ê u ? Các tiêu c h u ẩ n chất lượng cụ t h ể n h ư t h ế n à o ? Trong
c á c đ i ề u k i ệ n v ề t h u n h ậ p cụ t h ể c ũ n g n h ư g i á cả h à n g hoa
thay t h ế n h ư t h ế nào?...
- N g h i ê n c ứ u c u n g . T r o n g cơ c h ế t h ị t r ư ờ n g , c ầ u của
m ộ t l o ạ i s ả n p h ẩ m (dịch v ụ ) cụ t h ể k h ô n g chỉ do m ộ t m à l u ô n
do n h i ề u d o a n h n g h i ệ p k h á c n h a u c u n g c ấ p . V ì v ậ y , n h ữ n g
n g ư ờ i có ý đ ị n h t ạ o l ậ p d o a n h n g h i ệ p p h ả i n g h i ê n c ứ u c u n g .
N g h i ê n cứu cung c h í n h là n g h i ê n cứu các n h â n t ố ả n h h ư ở n g
t ó i c u n g l o ạ i s ả n p h ẩ m (dịch v ụ ) m à n h ữ n g n g ư ờ i có ý đ ị n h
t ạ o l ậ p doanh n g h i ệ p mong m u ố n cung cấp: giá cả của sản
p h ẩ m (dịch v ụ ) , g i á cả c ủ a c á c n h â n t ố đ ầ u v à o , c h í n h s á c h
t h u ế c ủ a N h à n ư ố c , s ố d o a n h n g h i ệ p đ ã , đ a n g v à sẽ c u n g c ấ p
cũng n h ư qui mô cung cấp sản phẩm (dịch v ụ ) c ủ a thị
trường, kì vọng của n h ữ n g n g ư ờ i s ả n x u ấ t , . . . K ế t q u ả của
n g h i ê n c ứ u c u n g l à t r ả l ờ i được c á c c â u h ỏ i n h ư : n g ư ờ i sản
x u ấ t có t h ể c u n g c ấ p l o ạ i s ả n p h ẩ m (dịch v ụ ) cụ t h ể v ớ i g i á cả
bao n h i ê u ? C á c t i ê u c h u ẩ n c h ấ t l ư ợ n g cụ t h ể n h ư t h ế n à o ?
T r o n g c á c đ i ề u k i ệ n v ề g i á cả c á c n h â n t ố đ ầ u v à o c ũ n g n h ư
c h í n h s á c h t h u ê r a sao?...
C ầ n c h ú ý r ằ n g n g h i ê n cứu qui mô cung cấp sản phẩm

(dịch v ụ ) p h ả i g ắ n c h ặ t v ố i đ ặ c đ i ể m t ừ n g b ư ó c k h u v ự c hoa
v à quốc t ế hoa c ủ a t h ị t r ư ờ n g c á c s ả n p h ẩ m (dịch v ụ ) n ư ó c t a
h i ệ n nay.

- C â n n h ắ c cơ h ộ i k i n h d o a n h . T r ê n cơ sở n g h i ê n c ứ u
c u n g - c ầ u c ầ n c â n n h ắ c v à p h á t h i ệ n l i ệ u có cơ h ộ i k i n h d o a n h
l o ạ i s ả n p h ẩ m (dịch v ụ ) n à o đ ó k h ô n g ? T ấ t n h i ê n , c ầ n c â n
n h ắ c cụ t h ể cơ h ộ i đó ỏ mức độ n à o ? c ầ n có c á c đ i ề u k i ệ n n à o
v ề p h í a n g ư ờ i sản xuất?...
V í d ụ cụ t h ể v ề cờ h ộ i s ả n x u ấ t t h é p ỏ t h ị t r ư ờ n g n ư ố c
ta: k h ô n g p h ả i c h ỉ l à c ầ u m à p h ả i cả c u n g v ề t h é p ở t h ị
t r ư ờ n g nước t a n ữ a , k h ô n g p h ả i cung-cầu v ề t h é p chung
c h u n g m à p h ả i c u n g - c ầ u v ề l o ạ i t h é p cụ t h ể v ó i c h ấ t l ư ợ n g cụ
t h ể , g i á cả cụ t h ể , . . . k h ô n g p h ả i l à c u n g t h é p t r o n g n ư ớ c m à
phải tính đến yếu t ố nhập khẩu...
3. Nghiên cứu các điểu kiện môi trường
N ế u chỉ có cơ h ộ i k i n h d o a n h t h ì c h ư a đ ủ , c ầ n có c á c
đ i ề u k i ệ n n h ấ t đ ị n h m ó i có t h ể t ạ o l ậ p được d o a n h n g h i ệ p .
Các điều k i ệ n n à y t h ư ờ n g g ắ n v ố i môi truồng k i n h doanh. Vì
v ậ y , n h ữ n g n g ư ờ i có ý đ ị n h t ạ o l ậ p d o a n h n g h i ệ p p h ả i n g h i ê n
cứu kĩ môi t r ư ờ n g k i n h doanh. N g h i ê n cứu môi t r ư ờ n g k i n h
doanh t h ư ờ n g g ắ n v ố i c á c n h â n t ố cụ t h ể n h ư :
- Các v ấ n đề v ề luật p h á p .
- C á c v ấ n đ ề v ề c h í n h s á c h k i n h t ế vĩ m ô n h ư c h í n h
s á c h cơ c ấ u , c h í n h s á c h k h u y ế n k h í c h , c h í n h s á c h t h u ế . . .
- C á c v ấ n đ ề v ề k h o a học c ô n g n g h ệ .
- C á c v ấ n đ ề v ề n g u ồ n lực n h ư : n h â n lực, t à i n g u y ê n . . .
K ế t q u ả của n g h i ê n cứu các đ i ề u k i ệ n môi t r ư ớ n g là

đ á n h g i á cụ t h ể c á c đ i ề u k i ệ n m ô i t r ư ờ n g , c ầ n c h ú ý r ằ n g ,
n g h i ê n cứu các điều k i ệ n môi trường p h ả i gắn v ố i môi trường
d o a n h n g h i ệ p sẽ t ồ n t ạ i v à p h á t t r i ể n .

li. LỰA C H Ọ N C Á C NHÂN TỐ SẢN XUẤT
1. L ự a c h ọ n n h â n t ố l a o động
1.1. Khái quát
Đ ể t i ế n h à n h h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t c ầ n sự t h a m gia của
nhiều n h â n t ố khác nhau. Có n h i ề u quan đ i ể m k h á c nhau
v ề p h â n chia c á c y ê u t ố s ả n x u ấ t ở góc độ d o a n h n g h i ệ p . Có
q u a n đ i ể m p h â n c h i a t h à n h b a n h â n t ô s ả n x u ấ t l à : lao động,
t ư l i ệ u lao đ ộ n g v à đ ố i t ư ợ n g lao đ ộ n g ; có q u a n đ i ể m p h â n
chia t h à n h b ố n n h â n t ố : lao đ ộ n g q u ả n t r ị , lao đ ộ n g t h ừ a
h à n h , t ư l i ệ u lao đ ộ n g v à đ ố i t ư ợ n g lao đ ộ n g . . .
Việc p h â n chia cụ t h ể các y ế u t ố s ả n x u ấ t t h à n h lao

đ ộ n g q u ả n t r ị , lao đ ộ n g t h ừ a h à n h , t ư l i ệ u lao đ ộ n g v à đ ố i
t ư ợ n g lao đ ộ n g có ý n g h ĩ a l ớ n , l à m cơ sỏ cho c ô n g t á c t ổ chức
doanh nghiệp.
Các n h â n t ố sản xuất
Nhân tố khách thể = Nhân tố chủ thể = lao dộng

đối tượng quản trị bao gồm quản trị thực hiện các chút nang
Lao Tư Đối
Định Tổ Phối Điêu Kiểm
động liệu tượng
hướng chức hợp khiển tra
thừa lao lao
hành động động
Hình 3.1. Các nhản tố sản xuất ỏ doanh nghiệp

1.2. Lựa chon nhân tố lao động
T h ị t r ư ờ n g lao đ ộ n g l à n ơ i d o a n h n g h i ệ p v à n g ư ờ i có
sức lao đ ộ n g g ặ p n h a u v à t h o a t h u ậ n v ố i n h a u v ề v i ệ c d o a n h
n g h i ệ p sử d ụ n g sức lao đ ộ n g của n g ư ờ i lao đ ộ n g v à t r ả t h ù
lao c ũ n g n h ư t h ự c h i ệ n c á c n g h ĩ a v ụ đ ố i v ố i h ọ t h ô n g qua
q u a n h ệ h ợ p đ ồ n g lao đ ộ n g .
T r o n g cơ c h ế t h ị t r ư ờ n g , t h ị t r ư ờ n g lao đ ộ n g l à t h ị
t r ư ờ n g c ạ n h t r a n h : c ạ n h t r a n h sử d ụ n g lao đ ộ n g v à c ạ n h
t r a n h t ì m k i ế m c ô n g ă n v i ệ c l à m . T h ị t r ư ờ n g lao đ ộ n g m a n g
t í n h k h u v ự c hoa v à quốc t ế hoa v ừ a cho p h é p , v ừ a đòi h ỏ i
các d o a n h n g h i ệ p sử d ụ n g lao đ ộ n g v à n g ư ờ i có sức lao đ ộ n g
đều p h ả i cạnh t r a n h n h a u ỏ p h ạ m v i rộng. C á c doanh nghiệp
sử d ụ n g lao đ ộ n g p h ả i c ạ n h t r a n h t r o n g t h u h ú t v à " g i ữ " lao
động có t a y n g h ề v à p h ẩ m c h ấ t t ố t ỏ l ạ i l à m v i ệ c g ắ n b ó v ó i
doanh n g h i ệ p m ì n h . C h í n h đ i ề u n à y đòi h ỏ i v à k í c h t h í c h c á c
doanh n g h i ệ p p h ả i b i ế t t u y ể n l ự a lao đ ộ n g p h ù hợp y ê u c ầ u ,
t ổ chức lao đ ộ n g k h o a học n h ằ m p h á t h u y t i ề m n ă n g lao
động v à t r ả t h ù lao t h o a đ á n g cho n g ư ò i lao đ ộ n g ; đ ồ n g t h ò i ,
c ũ n g cho p h é p h ọ có q u y ề n sa t h ả i lao đ ộ n g k h ô n g p h ù hợp,
k h ô n g đ á p ứ n g được c á c y ê u c ầ u đ ã t h o a t h u ậ n . M ặ t k h á c ,
n g ư ờ i lao đ ộ n g c ũ n g p h ả i có k ĩ n ă n g lao đ ộ n g v à p h ẩ m c h ấ t
p h ù hợp v ố i y ê u c ầ u v à c ũ n g có q u y ề n đ ò i h ỏ i d o a n h n g h i ệ p
p h ả i t h ự c h i ệ n c á c n g h ĩ a v ụ theo c á c đ i ề u k h o ả n đ ã t h o a
t h u ậ n . K h i m à d o a n h n g h i ệ p c á c n ư ố c t r o n g k h u v ự c có
q u y ề n t ự do h o ạ t đ ộ n g k i n h d o a n h ỏ n ư ố c t a v à n g ư ợ c l ạ i
n g ư ơ i lao đ ộ n g m í ố c t a c ũ n g có q u y ề n t ự do t h a m gia v à o t h ị
t r ư ờ n g lao đ ộ n g ỏ c á c n ư ố c k h á c t r o n g k h u v ự c t h ì t í n h c h ấ t
c ạ n h tranh, ở t h ị t r ư ở n g lao đ ộ n g c à n g r õ n é t . Đ ặ c t í n h n à y

đòi h ỏ i sự c ố g ắ n g ở cả h a i p h í a - n g ư ờ i lao đ ộ n g v à d o a n h
n g h i ệ p sử d ụ n g lao đ ộ n g . L u ậ t p h á p c ầ n có c h ê t à i b u ộ c cả
h a i p h í a p h ả i đ i ề u c h ỉ n h h à n h v i của m ì n h theo h ư ố n g t í c h
cực, g i ả m t h i ể u v i ệ c g â y t h i ệ t h ạ i cho n h a u , v à k h u y ế n k h í c h
sự c ố g ắ n g n à y .
L ự a c h ọ n n ơ i l à m v i ệ c t ố t là q u y ề n c ủ a n g ư ờ i lao đ ộ n g ,
đặc b i ệ t đ ố i v ớ i lao đ ộ n g có c h ấ t l ư ợ n g v à t a y n g h ề cao. T í n h
t o á n v à l ự a c h ọ n lao đ ộ n g p h ù hợp v ố i y ê u c ầ u s ả n x u ấ t k i n h
d o a n h l u ô n l à đ i ề u k i ệ n k h ô n g t h ể t h i ế u đ ể t ổ chức lao đ ộ n g
k h o a học, n â n g cao n ă n g s u ấ t lao đ ộ n g v à t r ả l ư ơ n g cao cho
n g ư ờ i lao đ ộ n g . T r o n g m ố i q u a n h ệ c ạ n h t r a n h k h u v ự c v à
t h ế giói đ i ề u n à y c à n g t r ở n ê n r ấ t c ầ n t h i ế t .
K h á c v ó i m ọ i n h â n t ố s ả n x u ấ t k h á c , sức lao động

k h ô n g c ố đ ị n h m à t h a y đ ổ i c ù n g v ớ i q u á t r ì n h lao đ ộ n g . Vói
sự t h a m gia v à o q u á t r ì n h lao đ ộ n g , sức lao đ ộ n g có t h ể b ị
m a i m ộ t đi, có t h ể í t t h a y đ ổ i v à c ũ n g có t h ể n g à y c à n g p h á t
t r i ể n . V ấ n đ ề l à ở c h ỗ n g ư ờ i sử d ụ n g lao đ ộ n g p h ả i h i ể u r õ
đặc t r ư n g cơ b ả n n à y c ủ a n h â n t ố lao đ ộ n g đ ể k h ô n g l à m m a i
m ộ t sức lao đ ộ n g m à có g i ả i p h á p đ ú n g đ ắ n t r o n g sử d ụ n g
lao đ ộ n g , n h ằ m n g à y c à n g p h á t t r i ể n n ă n g lực c ủ a n g ư ờ i lao
động.
2. Lựa chọn nhân tố tư liệu lao động
2.1. Khái niêm
N g ư ờ i t a t h ư ờ n g h i ể u t ư l i ệ u lao đ ộ n g l à n h ữ n g c ô n g c u
p h ư ơ n g t i ệ n được con n g ư ờ i sử d ụ n g đ ể t á c đ ộ n g , l à m b i ế n
đ ổ i đ ố i t ư ợ n g lao đ ộ n g t h à n h s ả n p h ẩ m . N h ư t h ế , t ư l i ệ u lao
động đ ó n g v a i t r ò đặc b i ệ t quan t r ọ n g đ ố i v ớ i việc c ả i t h i ệ n

đ i ề u k i ệ n lao đ ộ n g , đ ặ c b i ệ t t r o n g v i ệ c t ă n g n ă n g s u ấ t lao
động.
Đ ể t h ự c h i ệ n t ố t h o ạ t đ ộ n g q u ả n t r ị n g ư ờ i t a p h â n chia
t ư l i ệ u lao đ ộ n g t h à n h n h i ề u l o ạ i . N ế u c ă n cứ v à o đặc t í n h t ự
n h i ê n của t ư l i ệ u lao đ ộ n g sẽ có n h à x ư ở n g , v ậ t k i ế n t r ú c ,
m á y m ó c t h i ế t b ị , p h ư ơ n g t i ệ n v ậ n c h u y ể n , . . . N ế u c ă n cứ v à o
giá t r ị v à t h ờ i g i a n sử d ụ n g , n g ư ờ i t a t h ư ò n g l ấ y mốc t h ờ i
g i a n Ì n ă m v à g i á t r ị t u y theo đ ồ n g t i ề n c ủ a m ỗ i n ư ố c đ ể
p h â n t h à n h t à i sản cố định v à t à i sản l ư u động.
2.2. Đặc điểm
Đ ặ c t r ư n g cơ b ả n n h ấ t c ủ a t ư l i ệ u lao đ ộ n g l à n ó c h ỉ
t h a m gia v à o q u á t r ì n h s ả n x u ấ t v ố i t ư c á c h l à p h ư ơ n g t i ệ n ,
công cụ m à con n g ư ờ i sử d ụ n g đ ể t á c đ ộ n g v à o đ ố i t ư ợ n g lao
động. T ư l i ệ u lao đ ộ n g l u ô n t h a m gia v à o n h i ề u c h u k ì k i n h
doanh v à k h i t h a m gia v à o q u á t r ì n h s ả n x u ấ t t ư l i ệ u lao
động t h ư ờ n g c h ỉ b ị hao m ò n d ầ n d ầ n c h ứ k h ô n g b ị b i ế n d ạ n g ,
c ũ n g k h ô n g b ị t i ê u p h í đi. C ó g i á t r ị l ố n v à sử d ụ n g t r o n g
t h ờ i g i a n d à i l à n h ữ n g đ ặ c t r ư n g cơ b ả n l à m cho q u y ế t định
v ề đ ầ u t ư m u a s ắ m c h ú n g l à q u y ế t đ ị n h q u a n t r ọ n g , n ế u sai
k h ô n g sửa được m à ả n h h ư ở n g l â u d à i t ố i h o ạ t đ ộ n g kinh
doanh.
M ọ i t ư l i ệ u lao đ ộ n g đ ề u do con n g ư ờ i s á n g t ạ o r a . Do l à
s ả n p h ẩ m c ủ a sự s á n g t ạ o c ủ a con n g ư ơ i n ê n x é t t h e o t i ê u
thức c h ấ t lượng t r ê n t h ị trường l u ô n có r ấ t n h i ề u loại
p h ẩ m c ấ p t ư l i ệ u lao đ ộ n g k h á c n h a u . Ví d ụ v ề n h à x ư ở n g :
có n h i ề u c á c h t h ứ c x â y d ự n g n h à x ư ở n g k h á c n h a u v ố i
k í c h t h ư ố c , k ế t c ấ u v à c h ấ t l ư ợ n g k h á c n h a u ; c ũ n g có t h ể

l ấ y v í d ụ k h á c v ề ô t ô , v ề m ộ t l o ạ i m á y m ó c t h i ê t b ị cụ
t h ể , . . . M ặ t k h á c , q u á t r ì n h s á n g t ạ o của con n g ư ờ i c ủ n g là
q u á t r ì n h p h á t t r i ể n k h ô n g n g ừ n g cho n ê n l u ô n x u ấ t h i ệ n
n h i ề u l o ạ i t ư l i ệ u lao đ ộ n g m ớ i có t í n h n ă n g t ư ờ n g t ự , c ả i
t i ế n h o ặ c đ ổ i m ố i so v ố i t ư l i ệ u lao đ ộ n g đ a n g c ó . T r o n g
q u á t r ì n h p h á t t r i ể n của loài n g ư ờ i , c à n g n g à y con n g ư ờ i
c à n g t ạ o r a t ố c đ ộ s á n g t ạ o c ô n g n g h ệ m ố i v à t ư l i ệ u lao
đ ộ n g m ố i n h a n h h ơ n so v ố i t r ư ố c . V ì v ậ y , t h e o đ à t i ế n bộ
k ĩ t h u ậ t v ò n g đ ờ i c ủ a m ộ t t ư l i ệ u lao đ ộ n g c ụ t h ể t h ư ờ n g
ngắn dần.
2.3. Lựa chon đầu tư mua sắm tư liêu lao đông
M ọ i t ư l i ệ u lao đ ộ n g đ ề u có t í n h n ă n g , t á c d ụ n g , k ế t
c ấ u v à c h ấ t l ư ợ n g r ấ t k h á c n h a u n ê n t u ổ i t h ọ t h i ế t k ế của
chúng cũng r ấ t khác nhau. Hay nói cách khác, thị trướng
t ư l i ệ u lao đ ộ n g l u ô n l à t h ị t r ư ờ n g n h i ề u m à u sắc; đ ố i v ố i
m ỗ i l o ạ i t ư l i ệ u lao đ ộ n g n h ư n h à x ư ở n g , v ậ t k i ế n t r ú c ,
m á y m ó c , t h i ế t b ị , c ô n g c ụ , . . . c ũ n g l u ô n có n h i ề u chủng
l o ạ i k h á c n h a u v ố i c h ấ t l ư ợ n g , t h ờ i g i a n h o ạ t đ ộ n g theo
t h i ế t k ế v à giá cả k h á c n h a u .
K h i x â y dựng hay m ỏ rộng, đ ổ i m ố i t à i sản cố định

d o a n h n g h i ệ p l u ô n đ ứ n g t r ư ố c sự l ự a c h ọ n : m ộ t b ê n l à k h ả
n ă n g t à i c h í n h c ủ a d o a n h n g h i ệ p , c á c đ i ề u k i ệ n cụ t h ể v ề đ ộ i
n g ũ n h ữ n g n g ư ờ i lao động, c á c đ i ề u k i ệ n k ĩ t h u ậ t h i ệ n có
c ũ n g n h ư c h i ế n lược sử d ụ n g t à i s ả n c ố đ ị n h ; . . . b ê n k i a l à t h i
trường t à i sản cố định luôn r ấ t đa dạng, phong p h ú có t ư
l i ệ u lao đ ộ n g c h ấ t l ư ợ n g k h ô n g cao, g i á r ẻ v à hao m ò n n h a n h
v à n g ư ợ c l ạ i . T h ị t r u ồ n g c à n g m a n g t í n h k h u v ự c hoa và
quốc t ế hoa, t í n h đ a d ạ n g của t ư l i ệ u lao đ ộ n g c à n g đ ậ m n é t

do đ ó , c à n g n g à y k h ả n ă n g l ự a c h ọ n t ư l i ệ u lao đ ộ n g c à n g
l ố n . V ấ n đ ề l à ở c h ỗ l à m sao có t h ể p h á t h i ệ n n h i ề u k h ả n ă n g
có t h ể đ ể l ự a c h ọ n t ư l i ệ u lao đ ộ n g p h ù hợp n h ấ t v ố i c á c đ i ề u
k i ệ n của doanh nghiệp? T h ô n g t i n v à k h ả n ă n g p h â n tích
t í n h h i ệ u q u ả của v i ệ c sử d ụ n g t ư l i ệ u lao đ ộ n g có ý n g h ĩ a
cực k ì q u a n t r ọ n g đ ố i v ố i v i ệ c l ự a c h ọ n t ư l i ệ u lao đ ộ n g . T h ị
trường c à n g rộng, t í n h cạnh t r a n h c à n g m ạ n h t h ì t í n h công
k h a i của t h ô n g t i n c à n g cao v à d o a n h n g h i ệ p p h ả i b i ế t l ợ i
dụng y ế u t ố này.
M ặ c d ù việc l ự a c h ọ n t ư l i ệ u lao đ ộ n g p h ụ t h u ộ c v à o c á c
đ i ề u k i ệ n cụ t h ể c ủ a d o a n h n g h i ệ p song v ẫ n có c á c n g u y ê n
tắc c h u n g m à c á c n h à q u ả n t r ị l ự a c h ọ n t ư l i ệ u lao đ ộ n g c ầ n
p h ả i t u â n t h ủ . Đ ó có t h ể l à :
- T r ì n h độ h i ệ n đ ạ i của t ư l i ệ u lao đ ộ n g p h ả i t ư ơ n g ứ n g
v ố i t r ì n h độ c ô n g n g h ệ ;
- T r ì n h độ h i ệ n đ ạ i của t ư l i ệ u lao đ ộ n g p h ả i p h ù hợp

v ố i t r ì n h độ của đ ộ i n g ũ n h ữ n g n g ư ờ i lao đ ộ n g t r o n g d o a n h
nghiệp;
- G i á cả t ư l i ệ u lao đ ộ n g p h ả i p h ù hợp v ố i k h ả n ă n g t à i
c h í n h của d o a n h n g h i ệ p . K h i c ầ n t r a n g b ị h ệ t h ố n g m á y m ó c
t h i ế t b ị t r o n g t r ư ờ n g hợp n g u ồ n lực t à i c h í n h h ạ n h ẹ p p h ả i
ư u t i ê n l ự a c h ọ n t h i ế t b ị cơ b ả n có c h ấ t l ư ợ n g cao, có t h ể l ự a
c h ọ n c á c t h i ế t b ị n g o ạ i v i v ố i c h ấ t l ư ợ n g v à g i á cả t h ấ p h ơ n .
- P h ả i t í n h đ ế n h i ệ u q u ả c ủ a cả h ệ t h ố n g m á y m ó c t h i ế t
bị t r o n g d à i h ạ n .
T u y n h i ê n , g i ữ a c h ú n g có t á c đ ộ n g t ư ơ n g t á c , có n h ữ n g
t r ư ờ n g hợp p h ả i đi t ừ lựa chọn m á y móc t h i ế t bị đ ế n chỗ

h o à n t h i ệ n c á c n h â n t ố t r ê n ( t r o n g t r ư ờ n g h ợ p có t h ể t á c
đ ộ n g được). V ấ n đ ề c h ỉ l à ở c h ỗ n ế u k h ô n g c h ú ý h o à n t h i ệ n
ngay các y ế u t ố n à y , h o ạ t động sản x u ấ t k i n h doanh cũng
v ẫ n t i ế n h à n h được n h ư n g t í n h h i ệ u q u ả sẽ t h ấ p .
2.4. Hao mồn và khấu hao
' hao mòn
V,
hao mòn r ấ t n h a n h
Vh ao m Ã n chậm
V
hao mòn n h a n h
0 Đ i ể m giói h ạ n
Hình 3.2. Nguyên lý hao mòn
T à i s ả n c ố đ ị n h l à c á c t ư l i ệ u lao đ ộ n g có g i á t r ị l ố n v à
t h a m gia v à o n h i ề u c h u k ì k i n h d o a n h . V ậ y v ấ n đ ề l à ở chỗ
t h ế n à o l à g i á t r ị l ố n v à t h a m gia v à o n h i ề u c h u k ì k i n h
doanh? N h i ề u n ư ó c q u i ưốc n ế u t à i s ả n t h i ế t b ị có t h ò i g i a n
sử d ụ n g t ừ Ì n ă m t r ở l ê n t h ì đ á p ứ n g được t i ê u t h ứ c t h a m
gia v à o n h i ề u c h u k ì k i n h d o a n h , v ề g i á t r ị , đ ể t h u ầ n t i ê n v à
t ạ o r a sự t h ố n g n h ấ t t r o n g q u ả n t r ị ở m ỗ i n ư ó c n g ư ờ i t a hay
d ự a v à o g i á t r ị t i ề n t ệ c ủ a t ừ n g t h ờ i k ì m à q u i ưỏc c á c t h i ế t

bị, m á y m ó c , . . . có g i á t r ị t ừ bao n h i ê u t r ỏ l ê n sẽ đ ủ t i ê u
c h u ẩ n l à t à i s ả n c ố đ ị n h . N ư ó c t a h i ệ n n a y đ a n g q u i ước t à i
s ả n t h i ế t b ị t h o a m ã n h a i đ i ề u k i ệ n : có g i á t r ị t ừ 5 t r i ệ u đ ồ n g
t r ỏ l ê n v à có t h ờ i g i a n sử d ụ n g t ừ Ì n ă m t r ỏ l ê n được coi l à
t à i s ả n c ố đ ị n h . N h ư t h ế c ũ n g có n g h ĩ a l à có l o ạ i t ư l i ệ u lao
động k h ô n g đ ủ c á c đ i ề u k i ệ n q u i ưốc t h ì k h ô n g l à t à i s ả n c ố
định.
Đ ặ c t r ư n g cờ b ả n của t à i s ả n c ố đ ị n h l à được sử d ụ n g
t r o n g n h i ề u c h u k ì k i n h d o a n h v à hao m ò n d ầ n t r o n g q u á
t r ì n h sử d ụ n g c h ú n g . Tốc độ hao m ò n p h ụ t h u ộ c v à o n h i ề u
n h â n t ố n h ư c h ấ t l ư ợ n g v à k ế t c ấ u của t à i s ả n c ố đ ị n h , t r ì n h
độ kĩ t h u ậ t v à sự t u â n t h ủ q u i c h ế sử d ụ n g c ủ a n g ư ờ i lao
động, c ư ỡ n g đ ộ sử d ụ n g t à i s ả n c ố đ ị n h , c h ấ t l ư ợ n g bảo
d ư õ n g v à sửa c h ữ a t à i s ả n c ố đ ị n h , . . . N ó i c á c h k h á c , hao m ò n
tài sản cố định là m ộ t q u á t r ì n h mang t í n h k h á c h quan, giữa
hao m ò n t à i s ả n c ố đ ị n h v à t h ò i g i a n có q u a n h ệ h à m s ố b ậ c
cao.
Đ ể b ù đ ắ p d ầ n hao m ò n t à i s ả n c ố đ ị n h n g ư ơ i t a k h ấ u
hao c h ú n g . K h ấ u hao t à i s ả n c ố đ ị n h l à v i ệ c đ á n h g i á q u á
t r ì n h hao m ò n t à i s ả n c ố đ ị n h đ ể b ù đ ắ p g i á t r ị hao m ò n đ ó .
T h ô n g t h ư ờ n g k h i đ á n h g i á hao m ò n đ ể t h ự c h i ệ n k h ấ u
hao t h ì n g o à i c á c n h â n t ố t r ê n n g ư ờ i t a c ò n p h ả i t í n h đ ế n c ả
n h â n t ố g i ả m g i á t à i s ả n c ố đ ị n h do y ế u t ố t i ế n b ộ k ĩ t h u ậ t .
Vì là đ á n h g i á hao m ò n t à i s ả n c ố đ ị n h n ê n n ó m a n g t í n h c h ủ
quan, p h ụ thuộc v à o n h ã n q u a n của n g ư ờ i đ á n h giá c h ú n g .
Theo q u a n đ i ể m c ủ a k ế t o á n t à i c h í n h sẽ k h ấ u hao t à i s ả n c ố
đ ị n h theo n g u y ê n t ắ c b ả o t o à n g i á t r ị c ủ a c á c t à i s ả n c ố đ ị n h
được sử d ụ n g . T h e o đ ó n g ư ờ i t a k h ô n g c h ú ý đ ế n sự t h a y đ ổ i

g i á cả của t h ị t r ư ờ n g t à i s ả n c ố đ ị n h . K h i đ á n h g i á hao mòn
t à i s ả n c ố đ ị n h đ ể t í n h k h ấ u hao t h e o q u a n đ i ể m b ả o t o à n t à i
s ả n c ủ a d o a n h n g h i ệ p v ề m ặ t h i ệ n v ậ t sẽ p h ả i t í n h đ ế n ả n h
h ư ở n g của sự t h a y đ ổ i g i á cả t à i s ả n c ố đ ị n h t r ê n t h ị t r ư ớ n g .
N g ư ờ i t a c ũ n g có t h ể k h ấ u hao t à i s ả n cô đ ị n h t h e o c á c
p h ư ớ n g p h á p k h á c n h a u : k h ấ u hao bậc n h ấ t , k h ấ u hao g i ả m
d ầ n , k h ấ u hao theo k ế t q u ả , . . . V i ệ c l ự a c h ọ n n g u y ê n t ắ c v à
p h ư ơ n g p h á p k h ấ u hao đ ú n g đ ắ n có ý n g h ĩ a cực k ì q u a n
trọng đ ố i v ố i việc b ù đắp đ ú n g giá trị t à i sản cố định hao
m ò n v à vì v ậ y ả n h h ư ở n g trực t i ế p đ ế n h à n g l o ạ t các t í n h
t o á n v ề c h i p h í , l ợ i n h u ậ n của d o a n h n g h i ệ p .
3. Lựa chọn nguyên vật liệu
3.1. Khái niêm và đác điểm
Nguyên vật liệu là phạm trù mô tả các loại đối tượng

lao đ ộ n g được t á c đ ộ n g v à o đ ể b i ế n t h à n h s ả n p h ẩ m (dịch
vụ). Đ ể q u ả n trị t ố t n g u y ê n v ậ t l i ệ u ngưòi ta tìm n h i ề u cách
p h â n l o ạ i c h ú n g . C h u n g n h ấ t có t h ể p h â n n g u y ê n v ậ t l i ệ u
t h à n h 3 l o ạ i : n g u y ê n l i ệ u n ế u n ó m ớ i c h ỉ được k h a i t h á c hoặc
l à n ô n g , l â m , h ả i s ả n . . . c h ư a được c h ế b i ế n ; v ậ t l i ệ u l à n h ữ n g
đ ố i t ư ợ n g lao đ ộ n g đ ã t r ả i qua c h ế b i ế n v à được t i ế p t ụ c sử
d ụ n g v à o q u á t r ì n h c h ế b i ế n s ả n p h ẩ m k h á c ; n h i ê n l i ệ u là
n h ữ n g đ ố i t ư ợ n g lao đ ộ n g được sử d ụ n g đ ể t ạ o r a n g u ồ n n à n g
l ư ợ n g p h ụ c v ụ cho q u á t r ì n h s ả n x u ấ t . N ế u c ă n cứ v à o h ì n h
t h á i t ự n h i ê n n g ư ờ i ta gọi t ừ n g l o ạ i t r ê n v ố i các t ê n cu t h ể
n h ư sắt, t h é p , x i m ă n g , t h a n . . . N g o à i r a đ ể q u ả n t r ị n g u y ê n
v ậ t l i ệ u n g ư ò i t a c ò n có t h ể d ự a v à o g i á t r ị đ ể p h â n loai
c h ú n g theo t i ê u thức A B C . . .

M ặ c d ù m ỗ i l o ạ i n g u y ê n v ậ t l i ệ u cụ t h ể có n h ữ n g đặc
t í n h t ự n h i ê n r ấ t k h á c n h a u song đặc đ i ể m c h u n g n h ấ t l à
m ọ i l o ạ i n g u y ê n v ậ t l i ệ u đ ề u c h ỉ t h a m gia Ì l ầ n v à o q u á
t r ì n h s ả n x u ấ t s ả n p h ẩ m (dịch v ụ ) . Sự t h a m gia n à y có t h ể
d ẫ n đ ế n q u á t r ì n h b i ế n d ạ n g n g u y ê n v ậ t l i ệ u theo ý muốn
của con n g ư ờ i . V í d ụ n h ư m í a c â y bị é p đ ể t h à n h nưốc m í a .
N g u y ê n v ậ t l i ệ u c ũ n g có t h ể bị t i ê u b i ế n đi v ề m ặ t v ậ t c h ấ t , . . .
chẳng h ạ n n h ư x ă n g đ ư a v à o l à m n h i ê n l i ệ u cho c á c p h ư ơ n g
t i ệ n giao t h ô n g . Song g i á t r ị t o à n bộ của m ọ i l o ạ i n g u y ê n v ậ t
l i ệ u k h ô n g bị m ấ t đ i m à k ế t t i n h v à o giá t r ị s ả n p h ẩ m (dịch v ụ )
được t ạ o ra t ừ n g u y ê n v ậ t l i ệ u đ ư a v à o s ả n x u ấ t .
3.2. Lưa chon, đảm bảo và tận dung nguyên vật

liêu
Cũng giống như tư liệu lao động, dù nguyên vật liệu do

con n g ư ờ i c h ế b i ế n hoặc k h a i t h á c t ừ t ự n h i ê n c ũ n g đ ề u có
r ấ t n h i ề u p h ẩ m c ấ p , q u i c á c h , cô l o ạ i k h á c n h a u . M ặ t k h á c ,
trong s ả n x u ấ t c ô n g n g h ệ , k ỹ t h u ậ t h i ệ n đ ạ i c ò n cho phép
con n g ư ờ i có t h ể sử d ụ n g n g u y ê n v ậ t l i ệ u t h a y t h ế n h a u . V ì
v ậ y n g u ô i sử d ụ n g n g u y ê n v ậ t l i ệ u có t h ể v à c ầ n p h ả i l ự a
chọn c h ú n g . V i ệ c l ự a c h ọ n l o ạ i n g u y ê n v ậ t l i ệ u cụ t h ể n à o đ ể
đ ư a v à o q u á t r ì n h s ả n x u ấ t của d o a n h n g h i ệ p p h ả i t r ê n cơ sở
tính t ố i các n h â n t ố n h ư công n g h ệ sản x u ấ t sản p h ẩ m , y ế u
t ố c h ấ t l ư ợ n g s ả n p h ẩ m , g i á cả s ả n p h ẩ m t h ị t r ư ờ n g có t h ể
chấp n h ậ n , t í n h c h ấ t c ạ n h t r a n h v ề c h ấ t lượng v à giá cả...
Đ ể t i ế n h à n h s ả n x u ấ t , d o a n h n g h i ệ p t h ư ò n g p h ả i sử
dụng r ấ t nhiều chủng loại và loại n g u y ê n v ậ t liệu khác nhau
v ố i số lượng k h á c n h a u . C h í n h đặc t r ư n g n à y d ẫ n đ ế n việc

p h ả i t i ế n h à n h d ự t r ữ n g u y ê n v ậ t l i ệ u cho q u á t r ì n h sản
x u ấ t . M ộ t trong các v ấ n đề các n h à q u ả n trị l u ô n quan t â m
l à l à m t h ế n à o có t h ể d ự t r ữ m ọ i l o ạ i n g u y ê n v ậ t l i ệ u c ầ n
t h i ế t cho s ả n x u ấ t ỏ mức t ố i ư u ?
Q u á t r ì n h s ả n x u ấ t l à q u á t r ì n h t á c động, l à m b i ế n đ ổ i
n h i ề u loại n g u y ê n v ậ t l i ệ u để tạo ra sản p h ẩ m v à trong nhiều
t r ư ờ n g hợp g i á t r ị n g u y ê n v ậ t l i ệ u c h i ế m t ỉ t r ọ n g cao t r o n g tổng
c h i p h í s ả n x u ấ t . N g u y ê n v ậ t l i ệ u l ạ i có n h i ề u l o ạ i , n h i ề u t h ứ v ố i
q u i cách, k í c h cỡ r ấ t k h á c n h a u m à n g ư ò i s ả n x u ấ t có t h ể t ậ n
d ụ n g đ ể s ả n x u ấ t r a n h i ề u l o ạ i s ả n p h ẩ m k h á c n h a u . C h í n h vì
vậy nghiên cứu t ậ n dụng n g u y ê n v ậ t liệu trong q u á trình chế
b i ế n c h ú n g cũng là một v ấ n đề r ấ t quan trọng.
MI. LỰA CHỌN HÌNH THÚC PHÁP ú CỦA DOANH NGHIỆP
1. Các hình thức pháp lý của doanh nghiệp
1.1. Doanh nghiệp nhà nước
Cho đ ế n n a y d o a n h n g h i ệ p n h à n ư ớ c ỏ n ư ố c t a bao g ồ m
h a i l o ạ i : l o ạ i d o a n h n g h i ệ p n h à n ư ớ c có 100% v ố n n h à n ư ố c
v à l o ạ i d o a n h n g h i ệ p có v ố n c ủ a n h à n ư ớ c . T i ê u t h ứ c cụ t h ể
đ ể x é t v ó i đ i ề u k i ệ n cụ t h ể n à o t h ì l o ạ i t h ứ h a i được coi l à
d o a n h n g h i ệ p n h à nước c ò n p h ả i t i ế p t ụ c b à n c ã i . Ở n ư ố c t a
c á c d o a n h n g h i ệ p n h à n ư ố c t ồ n t ạ i t r o n g n ề n k i n h t ế quốc
d â n v ố i c á c h ì n h t h ứ c cụ t h ể l à t ổ n g c ô n g t y , c ô n g t y v à c á c
2 4
d o a n h n g h i ệ p độc l ậ p .
24
Thành lập theo QĐ sô'91-ĨTg (07/3/1994) và QĐ sô'90-TTg (071311994)

Đ ặ c t r ư n g cơ b ả n c ủ a l o ạ i d o a n h n g h i ệ p n à y l à có v ố n
của n h à n ư ố c ở m ứ c độ n h ấ t đ ị n h . C á c q u i đ ị n h v ề d o a n h
n g h i ệ p n h à n ư ó c n h ư t h à n h l ậ p v à g i ả i t h ể theo y ê u c ầ u của
n h à nước, b ộ m á y q u ả n t r ị được x â y d ự n g t h e o m ô hình
chung, c á c h o ạ t đ ộ n g q u ả n t r ị do n h à n ư ố c q u i đ ị n h t h ố n g
n h ấ t , . . . sẽ c ò n t i ế p t ụ c được t h ả o l u ậ n .
M ặ c d ù v ẫ n được h ư ở n g n h ữ n g "đặc q u y ề n " n h ấ t đ ị n h

song h i ệ u q u ả k i n h d o a n h đ ạ t được của c á c d o a n h n g h i ệ p
n h à nước ỏ n ư ố c t a c ò n ỏ m ứ c r ấ t t h ấ p do n h i ề u n g u y ê n n h â n
n h ư y ế u k é m t r o n g q u ả n lí v ĩ m ô đ ố i v ố i d o a n h n g h i ệ p n h à
nưốc; k ỹ t h u ậ t c ô n g n g h ệ l ạ c h ậ u ; b ộ m á y c ồ n g k ề n h ; q u ả n
t r ị k i n h d o a n h k é m h i ệ u q u ả ; n ă n g s u ấ t lao đ ộ n g t h ấ p ; t í n h
n ă n g đ ộ n g t h ấ p ; . . . V ì v ậ y c ầ n p h ả i t i ế p t ụ c có n h ữ n g g i ả i
p h á p c ầ n t h i ế t đ ể c ả i t i ế n , h o à n t h i ệ n , n â n g cao h i ệ u quả
k i n h doanh của c á c d o a n h n g h i ệ p n à y . M ộ t t r o n g n h ữ n g g i ả i
p h á p đó l à đ ẩ y n h a n h tốc độ cổ p h ầ n hoa, b á n , k h o á n v à cho
t h u ê doanh n g h i ệ p n h à n ư ố c .
1.2. Hợp tác xã
H ợ p t á c x ã l à t ổ chức k i n h t ế t ự c h ủ do n h ữ n g n g ư ò i lao
đ ộ n g có n h u c ầ u , l ợ i í c h c h u n g , t ự n g u y ệ n c ù n g g ó p v ố n , g ó p
sức l ậ p r a theo q u i đ ị n h của p h á p l u ậ t đ ể p h á t h u y sức m ạ n h
của t ậ p t h ể v à c ủ a t ừ n g x ã v i ê n n h ằ m g i ú p n h a u t h ự c h i ệ n
có h i ệ u q u ả h ơ n c á c h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h dịch v ụ
v à c ả i t h i ệ n đ ò i sống, g ó p p h ầ n p h á t t r i ể n k i n h t ế - x ã h ộ i
của đ ấ t n ư ố c . 25
25
Lệnh của Chù tịch nước số47-UCTN (03/4/1996), chương Ì, Điêu Ì

T r o n g cơ c h ế k ế h o ạ c h hoa t ậ p t r u n g t ồ n t ạ i h ì n h t h ứ c
hợp t á c x ã k i ể u cũ. Do k h i t h à n h l ậ p k h ô n g t u â n t h ủ n g u y ê n
t ắ c t ự n g u y ệ n , d â n c h ủ v à c ù n g có l ợ i , q u ả n lý y ê u k é m , h i ệ u
quả k i n h t ế t h ấ p n ê n bị t a n r ã h à n g loạt v à o cuối t h ậ p n i ê n
80, đ ầ u t h ậ p n i ê n 90.
N g à y n a y c á c hợp t á c x ã k i ể u m ố i p h á t t r i ể n t r o n g l ĩ n h
vực n ô n g n g h i ệ p , t i ể u t h ủ c ô n g n g h i ệ p v à k i n h t ế dịch v ụ .
M u ố n p h á t t r i ể n có h i ệ u q u ả , h ợ p t á c x ã p h ả i được t ổ chức v à
h o ạ t đ ộ n g t r ê n cơ sở t ô n t r ọ n g t r i ệ t đ ể c á c n g u y ê n t ắ c : " 1 . T ự
n g u y ệ n gia n h ậ p v à r a h ợ p t á c x ã ; 2. Q u ả n lý d â n c h ủ v à
b ì n h đ ẳ n g ; 3. T ự c h ị u t r á c h n h i ệ m v à c ù n g có l ợ i ; 4. C h i a l ã i
đ ả m b ả o k ế t hợp l ợ i í c h c ủ a x ã v i ê n v à sự p h á t t r i ể n c ủ a hợp
t á c x ã ; 5. H ợ p t á c x ã v à p h á t t r i ể n c ộ n g đ ồ n g " .z e
1.3. Công ty cồ phần
C ô n g t y cổ p h ầ n l à d o a n h n g h i ệ p t r o n g đ ó v ố n đ i ề u l ệ
được c h i a t h à n h n h i ề u cổ p h ầ n do t ố i t h i ể u b a cổ đ ô n g sở
h ữ u , được p h é p p h á t h à n h c h ứ n g k h o á n v à có t ư c á c h p h á p
n h â n . C á c cổ đ ô n g c h ỉ c h ị u t r á c h n h i ệ m v ề c á c k h o ả n n ợ v à
các nghĩa v ụ t à i s ả n k h á c của c ô n g t y t r o n g p h ạ m v i số v ố n
m à họ đã đóng góp . 2 7
T h ô n g t h ư ớ n g , c ô n g t y cổ p h ầ n được t h à n h l ậ p t ừ v i ệ c
b á n cổ p h ầ n ; có t h ể có cổ p h ầ n p h ổ t h ô n g , cổ p h ầ n ư u đ ã i .
C o n đ ư ờ n g t h ứ h a i h ì n h t h à n h c ô n g t y cổ p h ầ n ở n ư ó c t a
h i ệ n n a y l à cổ p h ầ n hoa d o a n h n g h i ệ p n h à n ư ớ c .
26
Lệnh cùa Chù tịch nước SỐ47-UCTN (031411996), chương ì, Điều 7
27
Luật Doanh nghiệp..., chương 4, Điêu 51

Cơ q u a n q u y ế t đ ị n h cao n h ấ t ở c ô n g t y cổ p h ầ n l à Đ ạ i
h ộ i đ ồ n g cổ đ ô n g . H ộ i đ ồ n g q u ả n t r ị l à cơ q u a n q u ả n t r ị , có
2 8
toàn quyền n h â n danh công ty để quyết định mọi v ấ n đề liên

q u a n đ ế n m ụ c đ í c h , q u y ề n l ợ i của c ô n g t y ( t r ừ n h ữ n g v ấ n đ ề
thuộc t h ẩ m q u y ề n của Đ ạ i h ộ i đ ồ n g cổ đ ô n g ) . G i á m đốc
(Tổng g i á m đốc) l à n g ư ờ i đ i ề u h à n h h o ạ t đ ộ n g h à n g n g à y c ủ a
công ty v à chiu t r á c h n h i ệ m trưốc h ộ i đồng q u ả n trị v ề thực
h i ệ n c á c n h i ệ m v ụ v à q u y ề n h ạ n được giao. C ô n g t y cổ p h ầ n
có t r ê n 11 cổ đ ô n g t h à n h l ậ p b a n k i ể m s o á t .
C ô n g t y cổ p h ầ n l à l o ạ i h ì n h d o a n h n g h i ệ p có n h i ề u ư u
t h ế t r o n g cơ c h ế k i n h t ế t h ị t r ư ờ n g ỏ n h i ề u n ư ó c v à c ũ n g
đ a n g p h á t t r i ể n m ạ n h ở n ề n k i n h t ế quốc d â n n ư ớ c t a . T u y
n h i ê n , c ũ n g c ầ n p h ả i t i ế p t ụ c h o à n t h i ệ n cờ c h ế m ố i có t h ể
t ạ o r a m ô i t r ư ờ n g k i n h d o a n h t ạ o đ i ề u k i ệ n t h u ậ n l ợ i cho sự
tiếp tục p h á t t r i ể n l o ạ i h ì n h doanh n g h i ệ p n à y .
1.4. Công ty trách nhiêm hữu hạn
1.4.1. Công ty trách nhiệm hữu hạn có trên một thành viên
C ô n g t y t r á c h n h i ệ m h ữ u h ạ n có t r ê n m ộ t t h à n h v i ê n l à
doanh n g h i ệ p t r o n g đ ó n h i ề u n h ấ t l à 50 t h à n h v i ê n g ó p v ố n
t h à n h l ậ p , k h ô n g được q u y ề n p h á t h à n h cổ p h i ế u , có t ư c á c h
p h á p n h â n . C á c t h à n h v i ê n chỉ chịu t r á c h n h i ệ m v ề các
k h o ả n nợ v à nghĩa v ụ t à i s ả n k h á c của công t y t r o n g p h ạ m v i
số v ố n m à h ọ đ ã cam k ế t đ ó n g g ó p . 2 9
28
Luật Doanh nghiệp..., chương 4, Diều 70
29
Luật Doanh nghiệp..., chương 3, Điếu 26

C ô n g t y t r á c h n h i ệ m h ữ u h ạ n có t r ê n m ộ t t h à n h v i ê n
p h ả i t h à n h l ậ p h ộ i đồng t h à n h viên, t r ê n l i t h à n h v i ê n p h ả i
có b a n k i ể m s o á t . H ộ i đ ồ n g t h à n h v i ê n g ồ m m ọ i t h à n h v i ê n ,
l à cơ q u a n q u y ế t đ ị n h cao n h ấ t c ủ a c ô n g t y . G i á m đốc ( T ô n g
g i á m đốc) l à n g ư ờ i đ i ề u h à n h h o ạ t đ ộ n g h à n g n g à y c ủ a c ô n g
ty, chịu t r á c h n h i ệ m trưốc h ộ i đồng t h à n h v i ê n v ề việc thực
h i ệ n c á c q u y ề n v à n g h ĩ a v ụ của m ì n h .
L o ạ i h ì n h doanh nghiệp n à y p h á t t r i ể n m ạ n h ở n h i ề u
n g à n h n g h ề , n h i ề u v ù n g k h á c n h a u c ủ a n ề n k i n h t ế quốc
d â n m í ố c t a song c ầ n p h ả i t i ế p t ụ c h o à n t h i ệ n cơ c h ế k i n h t ế
r ấ t n h i ề u m ố i có t h ể có được m ô i t r ư ờ n g k i n h d o a n h t ạ o đ i ề u
k i ệ n t h u ậ n l ợ i cho sự t i ế p t ụ c p h á t t r i ể n l o ạ i h ì n h doanh
nghiệp này.
1.4.2. Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên
C ô n g t y t r á c h n h i ệ m h ữ u h ạ n m ộ t t h à n h v i ê n là doanh
n g h i ệ p do m ộ t t ổ chức l à m c h ủ sỏ h ữ u , k h ô n g được q u y ề n
p h á t h à n h cổ p h i ế u , có t ư c á c h p h á p n h â n . C h ủ sở h ữ u c h ị u
t r á c h n h i ệ m v ề các k h o ả n nợ v à t à i s ả n k h á c của công ty
t r o n g p h ạ m v i số v ố n đ i ề u l ệ của c ô n g t y .
3 0
T u y t h e o q u i m ô , n g à n h n g h ề k i n h d o a n h có t h ể h ì n h
t h à n h h ộ i đ ồ n g q u ả n t r ị v à g i á m đốc ( t ổ n g g i á m đốc) hoặc
c h ủ t ị c h c ô n g t y v à g i á m đốc ( t ổ n g g i á m đốc) ỏ c ô n g t y t r á c h
n h i ệ m h ữ u h ạ n một t h à n h viên.
Trong thực t ế mô h ì n h công ty t r á c h n h i ệ m h ữ u hạn

m ộ t t h à n h v i ê n m ó i được t r i ể n k h a i ở m ộ t s ố t ổ n g c ô n g t y
Luật Doanh nghiệp..,, chương 3, Diều 46

n h à n ư ố c ; c ầ n k h ả o s á t , n g h i ê n c ứ u m ố i có t h ể có k ế t l u ậ n
xác đ á n g v ề loại h ì n h doanh nghiệp n à y .
1.5. Công ty hợp danh
C ô n g t y hợp d a n h l à d o a n h n g h i ệ p t r o n g đó có í t n h ấ t
h a i t h à n h v i ê n h ợ p d a n h v à có t h ể có t h à n h v i ê n g ó p v ố n ,
k h ô n g được q u y ề n p h á t h à n h c h ứ n g k h o á n . T h à n h v i ê n hợp
d a n h p h ả i c h ị u t r á c h n h i ệ m b ằ n g t o à n b ộ t à i s ả n của mình
v à t h à n h v i ê n g ó p v ố n chỉ c h ị u t r á c h n h i ệ m b ằ n g s ố v ố n
đ ó n g g ó p v ề c á c k h o ả n n ợ của c ô n g t y .3 1
Cơ c ấ u t ổ chức do c á c t h à n h v i ê n hợp d a n h t h o a t h u ậ n
t r o n g đ i ề u l ệ của c ô n g t y . C á c t h à n h v i ê n hợp d a n h có q u y ề n
ngang n h a u k h i q u y ế t định các v ấ n đ ề q u ả n t r ị công ty.
Đ â y c ũ n g l à l o ạ i h ì n h d o a n h n g h i ệ p m ố i được q u i đ ị n h
về m ặ t l u ậ t p h á p , c h ư a p h á t t r i ể n n h i ề u trong thực tiễn. Đ ể
có c á i n h ì n v à có t h á i đ ộ đ ú n g đ ắ n v ề l o ạ i h ì n h d o a n h n g h i ệ p
n à y c ầ n p h ả i có k h ả o s á t , đ á n h g i á m ộ t c á c h k h o a học.
1.6. Doanh nghiêp tư nhân
D o a n h n g h i ệ p t ư n h â n l à d o a n h n g h i ệ p do m ộ t c á n h â n
l à m chủ v à t ự chịu t r á c h n h i ệ m b ằ n g t o à n bộ t à i sản của
m ì n h v ề m ọ i h o ạ t động của doanh n g h i ệ p . 3 2
C h ủ d o a n h n g h i ệ p t ư n h â n có t o à n q u y ề n q u y ế t định
v ề m ọ i h o ạ t đ ộ n g k i n h d o a n h v à l à đ ạ i d i ệ n theo p h á p l u ậ t
31
Luật Doanh nghiệp..., chương 5, Điều 95
" Luật Doanh nghiệp..., chương 6, Điều 99

của d o a n h n g h i ệ p . C h ủ d o a n h n g h i ệ p t ư n h â n có t h ể t ự t h ự c
h i ệ n c ô n g v i ệ c q u ả n t r ị hoặc t h u ê n g ư ò i k h á c l à m t h a y m ì n h
song t r o n g m ọ i t r ư ờ n g hớp đ ể u p h ả i c h ị u t r á c h n h i ệ m t r ư ố c
p h á p l u ậ t v ề h o ạ t động k i n h doanh của doanh nghiệp.
M ặ c d ù l o ạ i h ì n h doanh n g h i ệ p t ư n h â n đ ã v à đ a n g p h á t
triển r ấ t mạnh m ẽ ở nhiều n g à n h nghề và nhiều v ù n g khác
n h a u của n ề n k i n h t ế quốc d â n n ư ố c ta, song v ẫ n c ầ n t h i ế t p h ả i
t i ế p tục h o à n t h i ệ n cơ c h ế k i n h t ế r ấ t n h i ề u m ớ i có t h ể t ạ o ra
được m ô i t r ư ờ n g k i n h doanh l à n h m ạ n h , t ạ o đ i ề u k i ệ n t h u ậ n lợi
cho sự t i ế p tục p h á t t r i ể n l o ạ i h ì n h d o a n h n g h i ệ p n à y .
1.7. Doanh nghiệp liên doanh
D o a n h n g h i ệ p l i ê n d o a n h l à d o a n h n g h i ệ p do h a i b ê n
hoặc n h i ề u b ê n hợp t á c t h à n h l ậ p t ạ i V i ệ t N a m t r ê n cơ sở
hợp đ ồ n g l i ê n d o a n h hoặc h i ệ p đ ị n h k ý g i ữ a C h í n h p h ủ nưốc
C ộ n g hoa x ã h ộ i c h ủ n g h ĩ a V i ệ t N a m v à C h í n h p h ủ nưốc
n g o à i , hoặc là doanh nghiệp liên doanh hợp t á c vói n h à đ ầ u
t ư n ư ó c n g o à i t r ê n cơ sỏ hợp đ ồ n g l i ê n d o a n h . 33
Theo q u i đ ị n h của p h á p l u ậ t h i ệ n h à n h t h ì việc t h à n h

l ậ p doanh nghiệp l i ê n doanh p h ả i t u â n theo q u i t r ì n h riêng.
H ộ i đ ồ n g q u ả n t r ị l à cờ q u a n l ã n h đ ạ o d o a n h n g h i ệ p liên
d o a n h . C á c b ê n l i ê n d o a n h cử n g ư ờ i v à o H ộ i đ ồ n g q u ả n t r ị
theo t ỉ l ệ t ư ơ n g ứ n g v ố i p h ầ n v ố n g ó p . B ộ m á y đ i ề u h à n h
h o ạ t đ ộ n g h à n g n g à y của d o a n h n g h i ệ p l i ê n d o a n h g ồ m t ổ n g
g i á m đốc, p h ó t ổ n g g i á m đốc, k ế t o á n t r ư ở n g do H ộ i đ ồ n g
quản trị bổ n h i ệ m và miễn nhiệm.
" Diều 2, khoán 7, Luật Đấu tư nước ngoài tại Việt Nam ngày 1211 li1996

Doanh nghiệp liên doanh đ a n g t ồ n t ạ i và p h á t triển
trong đ i ề u k i ệ n c ầ n k h u y ế n k h í c h đ ầ u t ư nước n g o à i t ạ i nước
ta. T u y n h i ê n , có n h i ề u q u a n n i ệ m k h á c n h a u v ề v ấ n đ ế n à y .
Có q u a n đ i ể m đ ơ n t h u ầ n v ề l ư ợ n g cho r ằ n g , cứ có n h i ề u
doanh n g h i ệ p l i ê n d o a n h l à t ố t v à v ì t h ế p h á t t r i ể n d o a n h
n g h i ệ p l i ê n d o a n h t r o n g k h i t h i ế u sự c â n n h ắ c , t í n h t o á n d à i
h ạ n v ề c á c đ i ề u k i ệ n c ụ t h ể c ầ n t h i ế t . C ũ n g có q u a n đ i ể m
t h ậ n t r ọ n g h ơ n cho r ằ n g , d ù l à đ ồ n g v ố n nước n g o à i đ ầ u t ư
v à o nưốc t a c ũ n g chỉ có ý nghĩa n ế u đ e m l ạ i h i ệ u q u ả k i n h t ế -
x ã h ộ i cho đ ấ t n ư ớ c v à v ì v ậ y p h ả i t í n h t o á n t h ậ n t r ọ n g v à
t ì m m ô h ì n h l i ê n d o a n h t h í c h hợp.
1.8. Doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài (FDI)
D o a n h n g h i ệ p 100% v ố n n ư ố c n g o à i l à d o a n h n g h i ệ p do
n g ư ờ i nước n g o à i đ ầ u t ư v ố n v à đ ă n g k í h o ạ t đ ộ n g t r ê n l ã n h
t h ổ nưốc ta. T r o n g q u á t r ì n h hoạt động k i n h doanh các
doanh n g h i ệ p l o ạ i n à y p h ả i t u â n t h ủ h o à n t o à n c á c q u i đ ị n h
pháp luật Việt Nam.
H i ệ n nay các doanh nghiệp loại n à y thường là các

doanh n g h i ệ p d ẫ n đ ầ u v ề c ô n g n g h ệ k ĩ t h u ậ t , t r ì n h đ ộ q u ả n
t r ị , . . . T u y n h i ê n , c ũ n g c ầ n có m ộ t m ô i t r ư ờ n g p h á p lí h o à n
h ả o h ơ n đ ả m b ả o cho c á c d o a n h n g h i ệ p l i ê n d o a n h v à c á c
doanh n g h i ệ p F D I p h á t t r i ể n t h u ậ n l ợ i . C ù n g v ó i sự p h á t
t r i ể n n ề n k i n h t ế theo x u h ư ố n g t ạ o r a m ô i t r ư ờ n g cạnh
t r a n h b ì n h đ ẳ n g đ ế n m ộ t lúc n à o đó l o ạ i h ì n h doanh nghiệp
n à y t r ỏ t h à n h k h ô n g c ầ n t h i ế t n ữ a , l ú c đ ó b ả n t h â n n ó sẽ t r ỏ
v ề v ị t r í m ộ t h ì n h t h ứ c p h á p lý t h í c h hợp n h ư c ô n g t y cổ
p h ầ n , c ô n g t y t r á c h n h i ệ m h ữ u h ạ n h a y c ô n g t y hợp d a n h .

2 . S ự c ầ n t h i ế t p h ả i l ự a c h ọ n h ì n h t h ứ c p h á p lí
của doanh nghiệp
Cơ c h ế k i n h t ế t h ị t r ư ờ n g d ự a t r ê n cơ sỏ đ a sở h ữ u v ề t ư
l i ệ u s ả n x u ấ t , có sự t h a m gia của n h i ề u t h à n h p h ầ n k i n h t ế
v à h o ạ t đ ộ n g theo n g u y ê n lí c ạ n h t r a n h . N h ờ t á c d ụ n g r ấ t
lòn của c ạ n h t r a n h đ ố i v ớ i việc t h ú c đ ẩ y các doanh nghiệp
p h ả i l i ê n t ụ c p h ấ n đ ấ u t ạ o cho m ì n h l ợ i t h ế c ạ n h t r a n h , c h ấ p
n h ậ n v à cho p h é p c á c d o a n h n g h i ệ p k i n h d o a n h có h i ệ u q u ả
p h á t t r i ể n , loại bỏ các doanh nghiệp l à m ă n y ế u k é m , k h ô n g
có h i ệ u q u ả n ê n cơ c h ế t h ị t r ư ờ n g n g à y c à n g được h o à n t h i ệ n
theo h ư ố n g đ ả m b ả o q u y ề n c ạ n h t r a n h b ì n h đ ẳ n g g i ữ a c á c
t h à n h v i ê n k i n h t ế v à N h à nước can t h i ệ p ở chừng mực đ ả m
b ả o l ợ i í c h cho t o à n x ã h ộ i . Đ i ề u n à y đ ò i h ỏ i v à cho p h é p sự
h ì n h t h à n h v à t h a m gia c ủ a ngày càng nhiều loại hình
d o a n h n g h i ệ p . T h e o q u i đ ị n h p h á p l u ậ t h i ệ n n a y n ư ó c t a có
c á c l o ạ i h ì n h p h á p lí d o a n h n g h i ệ p l à d o a n h n g h i ệ p nhà
nưốc, hợp t á c xã, doanh nghiệp t ư n h â n , công ty t r á c h n h i ệ m
h ữ u h ạ n , c ô n g t y cổ p h ầ n , c ô n g t y h ợ p d a n h , d o a n h n g h i ệ p
liên doanh, doanh nghiệp 100% v ố n n ư ớ c n g o à i , . . . Do m ố i
b ư ố c v à o cơ c h ế k i n h t ế t h ị t r ư ờ n g n ê n c á c q u i đ ị n h p h á p l u ậ t
v ề đ i ê u k i ệ n h o ạ t động, q u y ề n v à n g h ĩ a v ụ p h á p lí c ủ a m ỗ i
l o ạ i h ì n h d o a n h n g h i ệ p sẽ c ò n t i ế p t ụ c được h o à n t h i ệ n . T u y
n h i ê n v ề b ả n c h ấ t , m ô i l o a i h ì n h p h á p lí c ủ a d o a n h n g h i ê p
l u ô n g ắ n v ớ i c á c đ i ề u k i ệ n h o ạ t đ ộ n g cụ t h ể n h ấ t đ ị n h n h ư
đ i ề u k i ệ n v ề v ố n ( s ố v ố n , có t h ể cả v ề n g ư ờ i g ó p v ố n ) về tổ
chức, v ề q u i c h ế h o ạ t đ ộ n g , v ề n g h ĩ a v ụ đ ó n g g ó p t h u ế k h o a
về quyền k ế thừa, chuyển nhượng sỏ h ữ u , sử dụng lợi
n h u ậ n . . . L ự a c h ọ n h ì n h t h ứ c p h á p lí t h í c h hợp có v a i t r ò c ư c

k ì q u a n t r ọ n g đ ố i v ố i sự p h á t t r i ể n c ủ a d o a n h n g h i ệ p v à b ả n
t h â n n g ư ờ i có v ố n , n g ư ờ i k i n h d o a n h . . . Vì v ậ y , m ỗ i t h à n h
v i ê n k i n h t ế c ầ n c â n n h ắ c k ĩ l ư ỡ n g c á c k h ả n ă n g của m ì n h v ề
v ố n , k h ả n ă n g k i n h doanh, k h ả n ă n g m ả r ộ n g , . . . c ũ n g n h ư
yêu cầu v ề p h á t t r i ể n , lợi nhuận,... để lựa chọn h ì n h thức
p h á p lí t h í c h h ợ p k h i t h a m gia k i n h d o a n h .
3. Các nhân tố ảnh hưởng tới việc lựa chọn

h ì n h t h ứ c p h á p lí d o a n h n g h i ệ p
3.1. Khả năng lãnh đạo
Q u i đ ị n h p h á p lí r õ r à n g n h ấ t v ề k h ả n ă n g l ã n h đạo
là có l o ạ i h ì n h p h á p l í m à n g ư ờ i ( n h ữ n g n g ư ờ i ) đ ứ n g ra
t h à n h lập p h ả i chịu h o à n t o à n t r á c h n h i ệ m bằng t o à n bộ
t à i s ả n của m ì n h t r ư ố c p h á p l u ậ t v ề m ọ i h o ạ t động của
doanh n g h i ệ p d ù n g ư ờ i ( n h ữ n g n g ư ò i ) đó t h u ê hay t ự đ i ề u
h à n h h o ạ t động của doanh n g h i ệ p - đó là doanh n g h i ệ p t ư
n h â n v à n h ữ n g n g ư ờ i s á n g l ậ p c ô n g t y h ợ p d a n h ; c ũ n g có
n h ữ n g l o ạ i h ì n h p h á p lí k h á c m à n g ư ờ i góp v ố n chỉ p h ả i
chịu t r á c h n h i ệ m t r ư ó c p h á p l u ậ t v ề h o ạ t đ ộ n g k i n h doanh
của d o a n h n g h i ệ p t r o n g p h ạ m v i s ố v ố n m à m ì n h đ ó n g g ó p
- đó l à c á c h ợ p t á c x ã , c ô n g t y cổ p h ầ n , c ô n g t y trách
n h i ệ m h ữ u h ạ n , n h ữ n g cổ đ ô n g g ó p v ố n t h à n h l ậ p c ô n g t y
hợp d a n h , . . .
C á c q u i đ ị n h p h á p lí v ề t ổ chức b ộ m á y q u ả n t r ị , t á c h
q u y ề n sỏ h ữ u v ố n v à sử d ụ n g v ố n , t á c h q u y ề n l ã n h đ ạ o v à
q u y ề n q u ả n t r ị ỏ c á c l o ạ i h ì n h p h á p lí k h á c n h a u c ũ n g t á c
đ ộ n g t r ự c t i ế p đ ế n l ự a c h ọ n h ì n h t h ứ c p h á p lí của những
n g ư ơ i có v ố n đ ầ u t ư v à / h o ặ c có k h ả n ă n g k i n h d o a n h .

M ặ c d ù k h ô n g có q u a n h ệ t r ự c t i ế p song v ề cơ b ả n h ì n h
t h ứ c p h á p lí c ũ n g l i ê n q u a n g i á n t i ế p đ ế n q u i m ô h o ạ t đ ộ n g
của d o a n h n g h i ệ p . T h ô n g t h ư ờ n g n h ò c á c k h ả n ă n g được q u i
định bởi pháp l u ậ t , các doanh n g h i ệ p n h à nước, doanh
n g h i ệ p 100% v ố n n ư ó c n g o à i , d o a n h n g h i ệ p l i ê n d o a n h , c ô n g
t y cổ p h ầ n v à c ô n g t y h ợ p d a n h có t h ể có q u i m ô l ò n . Đ i ề u
n à y đ ò i h ỏ i k h i l ự a c h ọ n h ì n h t h ứ c p h á p lí p h ả i c h ú ý đ ế n
k h ả n ă n g l ã n h đạo. N g ư ờ i có k h ả n ă n g l ã n h đ ạ o hoặc t i n t ư ở n g
ở sự t h u ê m ư ố n n h à q u ả n t r ị đ ạ i d i ệ n cho m ì n h có t h ể l ự a chọn
c á c h ì n h t h ứ c p h á p lí cho p h é p p h á t t r i ể n t h à n h doanh n g h i ệ p
có q u i m ô l ố n . N h ữ n g n g ư ờ i í t có k h ả n ă n g l ã n h đ ạ o sẽ l ự a chọn
l o ạ i h ì n h p h á p lí k h ô n g c ầ n t í n h đ ế n k h ả n ă n g m ở r ộ n g q u i m ô
ỏ mức q u á k h á c b i ệ t hoặc chỉ c ầ n g ó p v ố n v à o c á c c ô n g t y cổ
p h ầ n , công t y hợp danh, hợp t á c xã,...
3J2. Khả năng mở rộng và phát triển
Liên quan đ ế n mở rộng v à p h á t triển, ngoài n h â n t ố

giói h ạ n v ề q u i m ô c ò n p h ả i t í n h t ớ i k h ả n ă n g h u y đ ộ n g v ố n
để mở rộng v à p h á t t r i ể n k i n h doanh. N g ư ờ i b a n h à n h l u ậ t
l u ô n c h ú ý đ ế n q u i đ ị n h sao cho có l o ạ i h ì n h p h á p l í cho p h é p
huy động v ố n ở n h i ề u nguồn k h á c n h a u n h ư huy động k h i
x â y d ự n g d o a n h n g h i ệ p có: d o a n h n g h i ệ p n h à n ư ó c , c ô n g t y
cổ p h ầ n , c ô n g t y t r á c h n h i ệ m h ữ u h ạ n , c ô n g t y h ợ p d a n h , h ợ p
t á c x ã , l i ê n d o a n h ; có l o ạ i h ì n h p h á p lí cho p h é p c ả k h ả n ă n g
tìm k i ế m nhiều nguồn v ố n h ơ n trong mở rộng k i n h doanh
n h ư c ô n g t y cổ p h ầ n , c ô n g t y h ợ p d a n h , d o a n h n g h i ệ p l i ê n
doanh. N g ư ờ i đ ầ u t ư k i n h doanh p h ả i c â n n h ắ c k ĩ lưỡng
n h â n t ố n à y k h i l ự a c h ọ n h ì n h t h ứ c p h á p lí c ụ t h ể c ủ a d o a n h
nghiệp.

3.3. Vấn đê khác
Các v ấ n đ ề k h á c liên quan đ ế n lựa chọn h ì n h thức p h á p

lí của d o a n h n g h i ệ p t h ư ờ n g l à c á c q u i đ ị n h v ề t h u ế q u a n , c á c
q u i đ ị n h v ề sử d ụ n g l ợ i n h u ậ n , v ề q u y ề n k ế t h ừ a t à i s ả n , . . .
k h á c n h a u g i ữ a c á c l o ạ i h ì n h p h á p lí k h á c n h a u .
N g ư ờ i m u ố n k i n h d o a n h v à n g ư ờ i có v ố n m u ố n bỏ
vào k i n h doanh p h ả i n g h i ê n cứu kĩ lưỡng các qui định
p h á p l u ậ t đ ố i v ó i t ừ n g l o ạ i h ì n h p h á p l í cụ t h ể v à khả
n ă n g c ủ a m ì n h đ ể q u y ế t đ ị n h l ự a c h ọ n h ì n h t h ứ c p h á p lí
thích hợp.
4. Xây dựng triết lí kinh doanh
T r i ế t lí k i n h d o a n h t h ể h i ệ n q u a n đ i ể m c h ủ đ ạ o của
n h ữ n g n h à l ã n h đ ạ o v ề sự t ồ n t ạ i v à p h á t t r i ể n doanh
n g h i ệ p . T h ô n g t h ư ờ n g n ó i đ ế n t r i ế t lí k i n h d o a n h n g ư ờ i t a
hay đ ề c ậ p đ ế n sứ m ệ n h , m ụ c t i ê u c ủ a d o a n h n g h i ệ p c ũ n g
n h ư c á c g i á t r ị c ầ n đ ạ t của d o a n h n g h i ệ p t r o n g s u ố t quá
t r ì n h t ồ n t ạ i , v ậ n động v à p h á t t r i ể n của nó. V ớ i các n ộ i d u n g
cơ b ả n t r ê n , t r i ế t lí k i n h d o a n h n h ư k i m c h ỉ n a m hưống
doanh n g h i ệ p , c á c b ộ p h ậ n c ũ n g n h ư m ọ i c á n h â n h à n h đ ộ n g
t r o n g s u ố t q u á t r ì n h t ồ n t ạ i v à p h á t t r i ể n của n ó . Do t í n h
chất định h ư ó n g q u a n đ i ể m d à i h ạ n v à v a i t r ò đặc b i ệ t q u a n
trọng n à y m à l ã n h đạo doanh nghiệp p h ả i t ậ p t r u n g x â y
d ự n g t r i ế t lí k i n h d o a n h n g a y t ừ k h i t ạ o l ậ p d o a n h n g h i ệ p .
T r o n g q u á t r ì n h p h á t t r i ể n , t u y theo sự t h a y đ ổ i c ủ a môi
t r ư ờ n g k i n h d o a n h , n h ữ n g n g ư ờ i l ã n h đ ạ o d o a n h n g h i ệ p có
t h ể n g h i ê n c ứ u , x e m x é t v à đ i ề u c h ỉ n h t r i ế t lí k i n h d o a n h cho
p h ù hợp.

K h i x â y d ự n g t r i ế t lí k i n h d o a n h c ầ n c h ú ý y ê u c ầ u
đ ả m b ả o t í n h cô đ ọ n g , t í n h k h á i q u á t cao c ủ a n ó . L ã n h đ ạ o
d o a n h n g h i ệ p p h ả i c ă n cứ v à o q u a n đ i ể m , ý c h í c ủ a n h ữ n g
n g ư ờ i s á n g l ậ p đ ể x á c đ ị n h t r i ế t lí k i n h d o a n h cụ t h ể cho
doanh nghiệp m ì n h :
T h ứ n h ấ t , x á c đ ị n h sứ m ệ n h c ủ a d o a n h n g h i ệ p t r ê n cơ
sỏ t r ả l ờ i c h í n h x á c c á c c â u h ỏ i n h ư " T ạ i sao d o a n h n g h i ệ p
t ồ n tại?", " D o a n h n g h i ệ p sẽ h o ạ t đ ộ n g k i n h d o a n h ở l ĩ n h vực
n à o ? " v à " D o a n h n g h i ệ p sẽ đ i v ề đ â u ? " . N h ư t h ế , x á c đ ị n h sứ
m ệ n h c h í n h là x á c đ ị n h l i n h vực h o ạ t động, đeo đ u ổ i việc đ á p
ứ n g c á c n h u c ầ u cụ t h ể c ủ a k h á c h h à n g , . . . V i ệ c x á c đ ị n h cụ
t h ể các n ộ i dung n à y p h ụ thuộc v à o q u a n đ i ể m của n h ữ n g
ngưòi sáng lập.
T h ứ hai, x á c dinh mục t i ê u của doanh nghiệp. M ụ c tiêu

cho s u ố t q u á t r ì n h t ồ n t ạ i v à p h á t t r i ể n d o a n h n g h i ệ p t h ư ờ n g
l à c á c m ụ c t i ê u đ ị n h t í n h . C á c m ụ c t i ê u cụ t h ể t h ư ờ n g l i ê n
q u a n đ ế n l ợ i í c h c ủ a n g ư ờ i s á n g l ậ p , n g ư ờ i sỏ h ữ u , c á c n h à
q u ả n t r ị v à t ậ p t h ể n h ữ n g n g ư ờ i lao đ ộ n g v à v ì v ậ y n ó
t h ư ớ n g l à k ế t q u ả c ủ a sự t h o a h i ệ p g i ữ a c á c đ ạ i d i ệ n c ủ a h ọ .
T h ứ ba, c á c g i á t r ị m à d o a n h n g h i ệ p c ầ n đ ạ t . G i á t r ị
c ầ n đ ạ t của doanh nghiệp x á c đ ị n h t h á i độ của doanh nghiệp
v ố i n h ữ n g n g ư ờ i sở h ữ u , c á c n h à q u ả n t r ị , đ ộ i n g ũ n h ữ n g
n g ư ờ i lao đ ộ n g , k h á c h h à n g v à c á c đ ố i t ư ợ n g l i ê n quan.
N h ữ n g con n g ư ờ i cụ t h ể d ù l à l ã n h đ ạ o h a y n g ư ò i lao đ ộ n g
d ù l à n g ư ờ i s á n g l ậ p h a y k ế t ụ c sự p h á t t r i ể n đ ể u có n g h ĩ a v ụ
thực h i ệ n m ộ t cách t r i ệ t đ ể các giá trị đã xác định. Vì v ậ y k h i
xác định n ộ i dung n à y p h ả i c â n nhắc, n g h i ê n cứu t h ậ t kĩ
lưỡng.

IV. C Á C LỰA C H Ọ N CHỦ YẾU KHI THIẾT KẾ HỆ THỐNG
SẢN XUẤT
1. K h á i n i ệ m v à c á c y ê u c ầ u c h ủ y ế u
1.1. K hái niêm
Có t h ể h i ể u h ệ t h ố n g s ả n x u ấ t của d o a n h n g h i ệ p l à
t ổ n g hợp c á c b ộ p h ậ n s ả n x u ấ t v à p h ụ c v ụ s ả n x u ấ t , sự p h â n
b ố v ề k h ô n g gian v à m ố i liên h ệ sản x u ấ t giữa c h ú n g v ố i
nhau. V ố i cách h i ể u n h ư t h ế , thực chất h ệ thống sản x u ấ t là
cơ sở v ậ t c h ấ t - k ĩ t h u ậ t c ủ a d o a n h n g h i ệ p , l à cớ sở đ ể t ổ chức
q u á t r ì n h s ả n x u ấ t v à t ổ chức b ộ m á y q u ả n t r ị d o a n h n g h i ệ p .
V i ệ c x â y d ự n g h ệ t h ố n g s ả n x u ấ t của d o a n h n g h i ệ p
chính là x â y dựng các bộ p h ậ n sản x u ấ t , các bộ p h ậ n phục v ụ
s ả n x u ấ t ; x á c đ ị n h t ỉ t r ọ n g của m ỗ i b ộ p h ậ n t r o n g t o à n h ệ
thống; xác l ậ p m ố i liên h ệ v ề kĩ t h u ậ t - sản x u ấ t giữa các bộ
p h ậ n đó v à b ố t r í cụ t h ể c á c b ộ p h ậ n đ ã x á c l ậ p t r o n g m ộ t
không gian n h ấ t định.
Vói ý n g h ĩ a đ ó v i ệ c x á c l ậ p cỡ c ấ u s ả n x u ấ t hợp lí sẽ
đ ó n g g ó p v a i t r ò k h á l ò n v à o v i ệ c t ổ chức s ả n x u ấ t có h i ệ u
quả.
1.2. Các yêu cầu chủ yếu
T h ứ n h ấ t , đ ả m b ả o t í n h c h u y ê n m ô n hoa cao n h ấ t có
t h ể . C h u y ê n m ô n hoa l à m ộ t t r o n g c á c y ê u c ầ u c ủ a t ổ chức
s ả n x u ấ t v à t ổ chức lao đ ộ n g v ì n ó l à đ i ề u k i ệ n đ ể sử d ụ n g
m á y m ó c t h i ế t b ị c h u y ê n d ù n g , lao đ ộ n g có t a y n g h ề cao,...
v à l à đ i ề u k i ệ n đ ể n â n g cao n ă n g s u ấ t lao đ ộ n g . X é t t h u ầ n
t u y v ề k ĩ t h u ậ t t h ì t í n h c h u y ê n m ô n hoa c à n g cao, c à n g có

đ i ề u k i ệ n t ă n g n ă n g s u ấ t lao đ ộ n g . T u y n h i ê n , c h u y ê n m ô n
hoa cao l ạ i d ẫ n đ ế n t í n h t h í c h ứ n g t h ấ p v ớ i sự t h a y đ ổ i v ề
sản p h ẩ m , công việc,... Môi trường k i n h doanh t h ư ờ n g xuyên
b i ế n đ ộ n g đ ặ t d o a n h n g h i ệ p l u ô n đ ứ n g t r ư ó c sự t h a y đ ổ i v ề
n h i ệ m v ụ sản x u ấ t , sản p h ẩ m , công việc ở t ừ n g bộ p h ậ n và
t ừ n g n ơ i l à m việc,... N h ư t h ế , n ế u c h u y ê n m ô n hoa q u á t h ấ p
t h ì n ă n g s u ấ t lao đ ộ n g sẽ t h ấ p ; n ế u c h u y ê n m ô n hoa q u á cao
t h ì k h ả n ă n g t h í c h ứ n g t h ấ p trưốc các t h a y đ ổ i v ề n h i ệ m vụ.
V ấ n đ ề l à ỏ c h ỗ p h ả i t í n h t o á n mức c h u y ê n m ô n hoa sao cho
v ẫ n đ ả m b ả o t í n h l i n h h o ạ t c ầ n t h i ế t cho d o a n h n g h i ệ p , t ừ n g
bộ p h ậ n v à t ừ n g nơi l à m việc trong doanh nghiệp.
T h ứ h a i , đ ả m b ả o t í n h l i n h h o ạ t c ầ n t h i ế t . C ũ n g do môi
trường k i n h doanh t h ư ờ n g x u y ê n thay đ ổ i n ê n y ê u cầu hệ
thống sản x u ấ t của doanh nghiệp p h ả i đ ả m bảo t í n h linh
h o ạ t c ầ n t h i ế t . C ó l i n h h o ạ t d o a n h n g h i ệ p c ũ n g n h ư t ừ n g bộ
p h ậ n v à t ừ n g nơi l à m việc của doanh nghiệp mói p h ả n ứng
n h a n h c h ó n g t r ư ó c n h ữ n g b i ế n đ ộ n g k h ó l ư ờ n g của môi
trường và thị trường.
Tuy nhiên, cần chú ý rằng tính linh hoạt và tính

c h u y ê n m ô n hoa l à h a i p h ạ m t r ù m â u t h u ẫ n n h a u . V i ệ c g i ả i
quyết m â u t h u ẫ n n à y n h ư t h ế n à o h o à n t o à n tuy thuộc vào
chức n ă n g , n h i ệ m v ụ , q u i m ô c ũ n g n h ư q u a n đ i ể m c ủ a l ã n h
đạo doanh nghiệp. V ấ n đ ề đ ặ t ra là n ế u doanh n g h i ệ p t ì m
được "mức" c h u y ê n m ô n hoa v à l i n h h o ạ t h ợ p lí sẽ l à đ i ề u
k i ệ n đ ể t ổ chức q u á t r ì n h s ả n x u ấ t có h i ệ u q u ả .
T h ứ ba, đ ả m b ả o t í n h c â n đ ố i , n h ị p n h à n g c ầ n t h i ế t
ngay t ừ k h â u t h i ế t kế. N h ì n một cách k h á i q u á t c â n đ ố i là sư
đ ả m bảo t í n h tỉ l ệ c ầ n t h i ế t giữa các k h â u , các bộ p h ậ n các

y ế u t ố c ủ a q u á t r ì n h s ả n x u ấ t . C â n đ ố i được b i ể u h i ệ n ở
n h i ề u góc độ k h á c n h a u : c â n đ ố i g i ữ a q u á t r ì n h s ả n x u ấ t của
doanh n g h i ệ p v à t h ị trường; c â n đ ố i giữa n h i ệ m v ụ sản x u ấ t
(cung c ấ p dịch v ụ ) của d o a n h n g h i ệ p v ớ i v i ệ c c u n g c ấ p c á c
n g u ồ n lực đ ầ u v à o ; c â n đ ố i g i ữ a b ộ p h ậ n s ả n x u ấ t v à p h ụ c
vụ sản x u ấ t ; c â n đ ố i giữa sản x u ấ t chính, sản x u ấ t p h ụ v à
sản x u ấ t p h ù trợ; c â n đ ố i giữa các bộ p h ậ n c ấ u t h à n h của
t ừ n g bộ p h ậ n sản x u ấ t c h í n h , s ả n x u ấ t p h ụ v à sản x u ấ t p h ù
trợ vói nhau.
C ầ n chú ý r ằ n g m u ố n đ ả m bảo n h ữ n g c â n đ ố i c ầ n t h i ế t
của c á c q u á t r ì n h s ả n x u ấ t t r o n g q u á t r ì n h d o a n h n g h i ệ p v ậ n
động v à p h á t t r i ể n t h ì p h ả i đ ả m bảo t í n h c â n đ ố i ngay t ừ k h i
thiết k ế hệ thống sản xuất.
T h ứ tư, p h ả i tạo điều k i ệ n gắn trực tiếp hoạt động

q u ả n t r ị v ó i h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t . s ả n x u ấ t l à cơ sỏ h ạ t ầ n g ,
q u ả n trị thuộc n h â n t ố k i ế n t r ú c t h ư ợ n g t ầ n g n ê n đòi h ỏ i t ố i
thiểu cần t h i ế t là h ệ thống sản x u ấ t và h ệ thống q u ả n trị
p h ả i p h ù hợp v ố i n h a u . Đ â y l à m ố i q u a n h ệ t ấ t y ế u . T í n h q u i
luật n à y qui định k h i xây dựng h ệ thống sản x u ấ t p h ả i c h ú ý
tạo điều k i ệ n g ắ n trực tiếp hoạt động q u ả n trị vói h o ạ t động
sản xuất.
M u ố n đ ạ t được y ê u c ầ u t r ê n k h i t h i ế t k ế h ệ t h ố n g s ả n
x u ấ t của d o a n h n g h i ệ p p h ả i t í n h t o á n b ố t r í c á c b ộ p h ậ n sản
x u ấ t p h ù hợp v ó i c ô n g n g h ệ c h ế t ạ o t r o n g m ộ t giói h ạ n k h ô n g
gian cần thiết; k h i t h i ế t k ế m ỗ i bộ p h ậ n phải chú ý tạo điều
k i ệ n cho c á c h o ạ t đ ộ n g q u ả n t r ị d i ễ n r a t h u ậ n l ợ i n h ấ t , đ ồ n g
t h ò i p h ả i đ ả m b ả o sự q u a n s á t , k i ể m t r a t r ự c t i ế p v à t h ư ờ n g
x u y ê n h o ạ t đ ộ n g c ủ a cả h ệ t h ố n g d â y c h u y ề n s ả n x u ấ t .

2. M ộ t s ố l ự a c h ọ n c ầ n t h i ế t
2.1. Lựa chon địa diêm
2.1.1. Khái quát
L ự a c h ọ n đ ị a đ i ể m c h í n h l à v i ệ c x á c đ ị n h n ơ i đ ặ t doanh
n g h i ệ p c ũ n g n h ư t ừ n g b ộ p h ậ n c ủ a n ó . C ó d o a n h n g h i ệ p các
b ộ p h ậ n n ằ m g ọ n t r o n g m ộ t k h u ô n v i ê n n à o đ ó v ố i d i ệ n tích
t h í c h h ợ p sẽ p h ả i l ự a c h ọ n m ộ t đ ị a đ i ể m , có d o a n h n g h i ệ p m à
các bộ p h ậ n của n ó t r ả i rộng trong m ộ t k h ô n g gian rộng lốn
sẽ p h ả i l ự a c h ọ n n h i ề u đ ị a đ i ể m k h á c n h a u . X u t h ế c ạ n h
t r a n h t o à n c ầ u d ẫ n đ ế n x u h ư ó n g m ộ t d o a n h n g h i ệ p có t h ể
được t ổ chức ở n h i ề u đ ị a đ i ể m k h á c n h a u .
L ự a c h ọ n đ ị a đ i ể m đ ó n g v a i t r ò cực k ỳ q u a n t r ọ n g , ả n h
h ư ở n g trong suốt q u á t r ì n h h o ạ t động của doanh nghiệp m à
n ế u sai k h ô n g t h ể sửa c h ữ a được.
2.1.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến lựa chọn địa điểm
Vì cả c h i p h í k i n h doanh v à doanh t h u ỏ c á c địa điểm

k h á c n h a u đ ề u r ấ t k h á c n h a u n ê n n g u y ê n t ắ c t ố i đ a hoa l ợ i
n h u ậ n đ ò i h ỏ i x e m x é t v à so s á n h h a i n h â n t ố d o a n h t h u v à
chi p h í k i n h doanh t ạ i n ơ i l ự a chọn x â y d ự n g doanh nghiệp.
Vì t h ế , đ ể ra q u y ế t đ ị n h l ự a chọn địa đ i ể m sẽ p h ả i t í n h t ớ i
h à n g loạt n h â n t ố t á c động qua l ạ i l ẫ n n h a u t r o n g đó p h ả i
đặc b i ệ t c â n nhắc giữa các lợi t h ế v ề chi p h í k i n h doanh v à lợi
t h ế v ề d o a n h t h u . Đ ố i v ố i n h i ề u d o a n h n g h i ệ p s ả n x u ấ t , sự
ả n h h ư ở n g của doanh t h u đ ế n việc lựa chọn địa đ i ể m k h ô n g
l ò n song đ ố i v ố i c á c d o a n h n g h i ệ p dịch v ụ t h ì d o a n h t h u đ ó n g
v a i t r ò cực k ỳ q u a n t r ọ n g .

T h ô n g t h ư ờ n g các n h â n t ố ả n h h ư ở n g t ố i việc lựa chọn
địa đ i ể m dostnh n g h i ệ p s ả n x u ấ t t h ư ờ n g là c h i p h í sử d ụ n g
lao đ ộ n g , v ậ n c h u y ể n , sử d ụ n g n g u y ê n v ậ t l i ệ u v à c á c v ấ n đ ề
v ề x â y d ự n g . K h ô n g g i a n m ô i t r ư ờ n g k i n h d o a n h v à c á c đặc
điểm về sản xuất, sản phẩm, nguyên v ậ t liệu ả n h hưởng đến
c h i p h í k i n h d o a n h v ậ n c h u y ể n ; t r o n g n h i ề u t r ư ờ n g hợp t í n h
c h i p h í k i n h d o a n h v ậ n c h u y ể n p h ả i k ế t hợp v ố i v i ệ c l ự a c h ọ n
n g u y ê n t ắ c x â y d ự n g v à b ố t r í h ệ t h ố n g kho t à n g c ũ n g n h ư
t h i ế t k ế đ ư ờ n g v ậ n c h u y ể n h à n g hoa và nguyên v ậ t liệu.
T r o n g t r ư ờ n g hợp m ô i t r ư ờ n g k i n h d o a n h m ở r a k h u vực v à
t h ế giói t h ì l ự a c h ọ n đ ị a đ i ể m x â y d ự n g c ò n p h ả i t í n h t o á n cả
các y ế u t ố t h u ế quan, c h í n h s á c h ư u đãi,...
2.1.3. Các phương pháp lựa chọn địa điểm
Đ ể r a q u y ế t đ ị n h l ự a c h ọ n địa đ i ể m n g ư ờ i t a có t h ể sử
dụng n h i ề u p h ư ơ n g p h á p k h á c nhau. Có p h ư ơ n g p h á p định
t í n h , chỉ c ầ n c ă n cứ v à o c á c n h â n t ố có t í n h đ ị n h t í n h đ ể
đ á n h g i á v à l ự a c h ọ n đ ị a đ i ể m . V í d ụ do đ ặ c đ i ể m kinh
d o a n h c ủ a m ì n h có d o a n h n g h i ệ p c ầ n đ ặ t g ầ n n ơ i c u n g c ấ p
n g u y ê n l i ệ u , n h i ê n l i ệ u , n ă n g l ư ợ n g , lao động hoặc thị
t r ư ờ n g t i ê u t h ụ , . . . P h ư ơ n g p h á p n à y đ ơ n g i ả n n h ấ t song
c ũ n g có đ ộ c h í n h x á c t h ấ p n h ấ t n ê n c h ỉ đ ư ợ c sử d ụ n g ỏ
p h ạ m v i r ấ t hẹp.

Bảng 3.1. Bảng đánh giá, lựa chọn địa điểm
xảy dựng doanh nghiệp
Điểm Điểm cho từng phương án

Tỉ Nhân tố ảnh hưởng
tối da PA1 PA2 PA3 PA4
1 Giao thông 200 130 200 150 120
2 Nguồn nhân lực 150 100 80 150 130
3 Gắn nguồn nguyên liệu 120 120 80 70 100
4 Gắn thị trường 60 20 40 50 60
5 Nguồn năng lượng 50 10 40 30 30
6 ô nhiễm môi trường 50 30 40 25 40
7 Thuế 40 40 30 30 25
8 Luật pháp 50 50 40 40 35
9 Chính sách vĩ mô 50 30 30 40 30
10 Mặt bằng và giá đất 30 20 30 20 25
11 Khí hậu 20 20 15 20 15
12 Nguồn nước 20 20 15 15 10
Tổng số 840 590 640 620 620
Phương pháp k ế t hợp định tính và định lượng là

p h ư ơ n g p h á p lúc đ ầ u đ á n h giá t h ô n g qua m ộ t số t i ê u thức

đ ị n h t í n h đ ể l o ạ i d ầ n k h u vực l ự a c h ọ n ; sau đó sử d ụ n g c á c
t i ê u t h ứ c đ ị n h l ư ợ n g đ ể t i ế p t ụ c đ á n h g i á c á c k h u vực đã
được c h ấ p n h ậ n ỏ b ư ố c t r ư ố c đ ể q u y ế t đ ị n h địa đ i ể m t ố i ư u .
P h ư ơ n g p h á p n à y k h ô n g p h ứ c t ạ p n h ư n g có t h ể đ á p ứ n g được
y ê u c ầ u l ự a c h ọ n địa đ i ể m ở mức đ ộ c h í n h x á c n h ấ t đ ị n h n ê n
t h ư ờ n g được á p d ụ n g t r o n g t h ự c t i ễ n .
P h ư ơ n g p h á p đ ị n h l ư ợ n g l à p h ư ơ n g p h á p sử d ụ n g c á c
thưốc đo v ề m ặ t lượng đ ể đ á n h giá v à q u y ế t đ ị n h địa đ i ể m
t ố i ư u . T h e o đ ó , n g ư ờ i t a có t h ể l i ệ t k ê m ọ i n h â n t ố ả n h
h ư ở n g đ ế n đ ị a đ i ể m x â y d ự n g ; t r ê n cơ sỏ m ứ c đ ộ t á c đ ộ n g
của t ừ n g n h â n t ố m à cho đ i ể m t ừ n g n h â n t ố t á c đ ộ n g bao
gồm: đ i ể m t ố i đa; đ á n h giá số đ i ể m thực t ế đ ố i v ố i t ừ n g
p h ư ớ n g á n k h á c n h a u r ồ i t ổ n g hợp l ạ i để t ừ đó lựa chọn
phương á n tối ưu.
N h ì n v à o b i ể u 3.1 sẽ q u y ế t đ ị n h l ự a c h ọ n p h ư ớ n g á n 2
l à m địa đ i ể m x â y d ự n g d o a n h n g h i ệ p . N g o à i r a , c ò n p h ả i
q u y ế t đ ị n h b ố t r í t ổ n g m ặ t b ằ n g c ụ t h ể t ạ i địa đ i ể m đ ã l ự a
c h ọ n t r ê n cơ sỏ d i ệ n t í c h , m ặ t b ằ n g , b ố t r í s ả n x u ấ t , kho
tàng,... của doanh nghiệp.
C ũ n g có t h ể ư ó c t í n h c á c t i ê u t h ứ c t h í c h hợp đ ể đ á n h
g i á c á c chỉ t i ê u d o a n h t h u , c h i p h í , l ợ i n h u ậ n v à t r ê n cớ sỏ đ ó
m à q u y ế t đ ị n h địa đ i ể m t ố i l í u .
M ặ c d ù là p h ư ơ n g p h á p đ e m l ạ i độ c h í n h x á c cao
nhất song đ â y c ũ n g l à p h ư ơ n g p h á p c h ứ a đ ự n g nhiều
n h â n t ố r ấ t cần xác định n h ư n g l ạ i khó lưòng trưốc được
nên nhiều doanh nghiệp cũng k h ô n g lựa chọn phương
pháp này.

2.2. Lựa chon qui mô sản xuăt
2.2.1. Khái quát
Q Q Q
Hình 3.3. Lưa chon nguyên tắc đáp ứng cầu
T h e o t i ê u t h ứ c q u i m ô t h ư ớ n g p h â n c h i a t h à n h các
d o a n h n g h i ệ p có q u i m ô l ố n , q u i m ô v ừ a v à q u i m ô n h ỏ ,
n h i ề u n ơ i c ò n sử d ụ n g cả p h ạ m t r ù q u i m ô r ấ t n h ỏ . M ỗ i l o ạ i
q u i m ô đ ề u có n h ữ n g ư u đ i ể m v à h ạ n c h ế n h ấ t đ ị n h .
L ự a c h ọ n q u i m ô c ũ n g l à l ự a c h ọ n cực k ỳ q u a n t r ọ n g
tác động m ạ n h m ẽ đ ế n h i ệ u quả k i n h doanh của doanh
n g h i ệ p t r o n g d à i h ạ n : n ế u q u i m ô q u á l ố n sẽ k h ô n g t h ể sửa
c h ữ a được, c h ị u c h i p h í k i n h d o a n h k h ô n g t ả i l ố n - n g ư ơ c l a i
n ế u q u i m ô n h ỏ sẽ h o ặ c b ỏ l ỡ cơ h ộ i k i n h d o a n h h o á c c h i u c h i
p h í k i n h d o a n h đ ầ u t ư l ố n m à k h ô n g đ ồ n g b ộ . Vì v ậ y càng
c â n n h ắ c k ỹ l ư ỡ n g bao n h i ê u k h i q u y ế t đ ị n h q u i m ô sẽ c à n g
có l ợ i b ấ y n h i ê u .

2.2.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến lựa chọn qui mô
Q u i m ô s ả n x u ấ t được q u y ế t đ ị n h t r ê n cơ sở c á c d ự b á o
v ề m ô i t r ư ờ n g v à t h ị t r ư ờ n g ; chức n ă n g , n h i ệ m v ụ s ả n x u ấ t ;
k h ả n ă n g mở rộng v à p h á t t r i ể n doanh nghiệp, k h ả n ă n g v ề
t à i c h í n h v à c á c t í n h t o á n c â n n h ắ c v ề đ ầ u tư;... P h ả i đ ặ c b i ệ t
c h ú t r ọ n g c ô n g t á c d ự b á o , d ự b á o c à n g c h í n h x á c bao nhiêu
c à n g có cơ sỏ q u y ế t đ ị n h q u i m ô đ ú n g đ ắ n b ấ y n h i ê u . M ặ t
k h á c , k h i l ự a c h ọ n q u i m ô p h ả i t í n h đ ế n ả n h h ư ở n g của n h â n
t ố t ổ chức: q u i m ô c à n g l ò n t h ì k h ố i l ư ợ n g c ô n g v i ệ c q u ả n t r ị
ở cả t u y ế n n g a n g v à dọc đ ề u c à n g n h i ề u v à p h ứ c t ạ p . Đ i ề u
n à y l ạ i l i ê n q u a n đ ế n t r ì n h độ c ủ a đ ộ i n g ũ c á n b ộ q u ả n t r ị .
2.2.3. Nguyên tắc lựa chọn qui mô theo cầu
D ự báo v ề thị trường p h ả i gắn v ố i p h â n tích và dự b á o

chu k ỳ sống của s ả n p h ẩ m v à p h ả i t r ê n cơ sở t-'nh t ớ i c á c y ế u
t ố như: thời gian chuẩn bị sản xuất; thòi gian khởi đ ầ u v ố i
q u i m ô s ả n x u ấ t t ă n g d ầ n ; t h ờ i g i a n s ả n x u ấ t ổn đ ị n h v à t h ò i
g i a n p h á t t r i ể n (suy t h o á i ) . . . m à l ự a c h ọ n n g u y ê n t ắ c đáp
ứ n g c ầ u : n g u y ê n t ắ c s ả n x u ấ t p h ù hợp, l ớ n h ơ n hoặc n h ỏ h ờ n
cầu thị trướng.
C ù n g v ố i việc q u y ế t đ ị n h l ự a c h ọ n q u i m ô l à việc x á c đ ị n h
n ă n g lực s ả n x u ấ t v à n à n g lực b ộ p h ậ n phục v ụ s ả n x u ấ t .
2.3. Lựa chon nguyên tắc xây dựng các bộ phận

sản xuất
2.3.1. Các nguyên tắc xây dựng các bộ phận sản xuất
T h ứ n h ấ t , t ổ chức s ả n x u ấ t t h e o n g u y ê n t ắ c c ô n g n g h ệ .
Theo n g u y ê n t ắ c c ô n g n g h ệ m ỗ i b ộ p h ậ n s ả n x u ấ t c h ỉ t h ự c

h i ệ n và h o à n t h à n h một giai đ o ạ n công n g h ệ n h ấ t định của
q u á t r ì n h s ả n x u ấ t . M ỗ i b ộ p h ậ n s ả n x u ấ t được b ỏ t r í m á y
m ó c , t h i ế t b ị c ù n g l o ạ i theo t r ì n h t ự c ô n g n g h ệ s ả n xuất.
T h ô n g t h ư ờ n g t ê n c ủ a b ộ p h ậ n s ả n x u ấ t được đ ặ t t h e o t ê n
của t h i ế t b ị , m á y m ó c hoặc c ô n g n g h ệ c h ế t ạ o . X â y d ự n g c á c
b ộ p h ậ n s ả n x u ấ t theo n g u y ê n t ắ c n à y n ă n g s u ấ t thường
t h ấ p do sử d ụ n g t h i ế t b ị v ạ n n ă n g , đ ư ò n g v ậ n c h u y ể n c ủ a đ ố i
tượng c h ế b i ế n dài, c ầ n n h i ề u kho t r u n g gian, công t á c k ế
h o ạ c h v à đ i ề u đ ộ phức t ạ p , v ố n l ư u đ ộ n g l u â n c h u y ể n c h ậ m
song l ạ i có t í n h l i n h h o ạ t cao, r ấ t t h í c h hợp v ó i c á c h ệ t h ố n g
s ả n x u ấ t có t r ì n h đ ộ t ự đ ộ n g hoa k h ô n g cao t r o n g m ô i t r ư ờ n g
k i n h doanh t h ư ờ n g x u y ê n thay đổi.
T h ứ h a i , t ổ chức s ả n x u ấ t t h e o n g u y ê n t ắ c đ ố i t ư ợ n g .
Theo n g u y ê n tắc đ ố i t ư ợ n g m ỗ i bộ p h ậ n s ả n x u ấ t chỉ sản
x u ấ t m ộ t l o ạ i s ả n p h ẩ m (bộ p h ậ n , c h i t i ế t ) n à o đ ó . M u ố n
v ậ y , n g ư ờ i ta p h ả i b ố t r í n h i ề u l o ạ i t h i ế t bị, m á y móc k h á c
n h a u p h ù hợp v ố i qui t r ì n h công n g h ệ c h ế tạo sản phẩm.
T ê n c ủ a b ộ p h ậ n s ả n x u ấ t đ ư ợ c đ ặ t t h e o t ê n s ả n p h ẩ m (bộ
phận, chi tiết) m à n ó c h ế t ạ o . T ổ chức s ả n xuất theo
n g u y ê n t ắ c n à y cho p h é p sử d ụ n g t h i ế t b ị c h u y ê n dùng,
hình thành dây chuyền sản xuất; r ú t ngắn đường vận
chuyển; sử d ụ n g í t p h ư ơ n g t i ệ n v ậ n c h u y ể n , kho tàng,
d i ệ n t í c h s ả n x u ấ t song l ạ i đòi h ỏ i c ầ u t h ị t r ư ờ n g v ế sản
p h ẩ m p h ả i có q u i m ô đ ủ l ố n , k h ô n g l i n h h o ạ t , c h ỉ thích
h ợ p v ố i đ i ề u k i ệ n s ả n x u ấ t ổn đ ị n h . N ế u h ì n h t h à n h cho
m ỗ i s ả n p h ẩ m m ộ t d â y c h u y ề n s ả n x u ấ t t ự đ ộ n g hoa đồng
b ộ s ẽ đ e m l ạ i n ă n g s u ấ t cao, c h ấ t l ư ợ n g ổn đ ị n h , đ ơ n g i ả n
hoa h o ạ t đ ộ n g t ổ chức s ả n x u ấ t , . . .

T h ứ ba, t ổ chức s ả n x u ấ t theo n g u y ê n t ắ c h ỗ n hợp.
Theo n g u y ê n t ắ c n à y n g ư ờ i t a k ế t hợp cả h a i n g u y ê n t ắ c đ ố i
tượng v à c ô n g n g h ệ t r o n g x â y d ự n g các bộ p h ậ n s ả n x u ấ t của
doanh n g h i ệ p n ê n có t h ể k h ắ c p h ụ c h ạ n c h ế của h a i n g u y ê n
tắc t ổ chức s ả n x u ấ t t r ê n .
2.3.2. Nhân tố ảnh hưởng đến lựa chọn nguyên tắc xây
dựng
K h i x â y dựng các bộ p h ậ n sản x u ấ t các n h à q u ả n trị

có t h ể l ự a c h ọ n m ộ t t r o n g c á c n g u y ê n t ắ c t r ê n . N h â n t ố t á c
động đ ế n q u y ế t đ ị n h l ự a c h ọ n n à y t h ư ờ n g l à t í n h c h ấ t b i ế n
động của t h ị t r u ồ n g , s ố n ơ i l à m v i ệ c , k h ả n ă n g t à i c h í n h ,
t r ì n h độ t r a n g t h i ế t b ị c ô n g n g h ệ , . . .
2.4. Lựa chọn phương pháp tổ chức sản xuất
Tuy thuộc v à o các n h â n t ố ả n h h ư ở n g m à lựa chọn

p h ư ơ n g p h á p t ổ chức s ả n x u ấ t t h í c h hợp. B a p h ư ơ n g p h á p t ổ
chức s ả n x u ấ t c h ủ y ế u l à :
2.4.1. Tổ chức sản xuất theo phương pháp dây chuyền
2.4.1.1. Đ ặ c t r ư n g
T ổ chức s ả n x u ấ t t h e o p h ư ơ n g p h á p d â y c h u y ề n có
đặc đ i ể m l à q u á t r ì n h c ô n g n g h ệ đ ư ợ c c h i a n h ỏ t h à n h c á c
b ư ố c c ô n g v i ệ c có t h ò i g i a n c h ế b i ế n b ằ n g n h a u h o ặ c l ậ p
t h à n h q u a n h ệ b ộ i s ố v ó i b ư ó c c ô n g v i ệ c có t h ò i g i a n n g ắ n
n h ấ t . N ơ i l à m v i ệ c được c h u y ê n m ô n hoa cao, b ố t r í t h e o
n g u y ê n tắc đ ố i tượng t h à n h dây chuyền. Đối tượng lao
động được c h ế b i ế n đ ồ n g t h ò i t r ê n t ấ t cả c á c n ơ i l à m v i ệ c
của d â y c h u y ề n .

Có t h ể h ì n h t h à n h c á c d â y c h u y ề n c ố đ ị n h h o ặ c t h a y
đ ổ i , d â y c h u y ề n l i ê n t ụ c h a y g i á n đ o ạ n v à d â y c h u y ề n bộ
p h ậ n h a y t o à n b ộ . D â y c h u y ề n t ự đ ộ n g hoa, l i ê n t ụ c , t o à n bộ
là l o ạ i d â y c h u y ề n p h ổ b i ế n trong s ả n x u ấ t công n g h i ệ p h i ệ n
đại.
2.4.1.2. X á c đ ị n h c á c t h ô n g s ố c ầ n t h i ế t
T h ứ n h ấ t , n h ị p d â y c h u y ề n (r). N h ị p d â y c h u y ề n l à đ ạ i
lượng b i ể u t h ị k h o ả n g cách t h ờ i g i a n c h ế b i ế n xong hai sản
p h ẩ m k ế t i ế p n h a u ỏ bưốc công việc cuối cùng. K h i t h i ế t k ế
n h ị p d â y c h u y ề n sẽ p h ả i x á c đ ị n h được t h ờ i g i a n c h ế b i ế n ỏ
c á c b ư ố c c ô n g v i ệ c , đ ặ c b i ệ t l à t h ờ i g i a n c h ế b i ê n ỏ bước công
v i ệ c c u ố i c ù n g . V ố i d â y c h u y ề n đ a n g h o ạ t đ ộ n g sẽ x á c đ ị n h
n h ị p d â y c h u y ề n theo c ô n g t h ứ c :
r = T/q
trong đó r là nhịp dây chuyền, T là tổng thời gian dây

chuyền h o ạ t động và q là sản lượng sản p h ẩ m dây chuyền
tạo ra trong t h ờ i gian h o ạ t động đó.
T h ứ hai, số nơi l à m việc c ầ n t h i ế t của dây chuyền

( N L V ) . Trưốc hết, xác định số nơi l à m việc ỏ t ừ n g bưốc công
D C
v i ệ c theo c ô n g t h ứ c :
NLVBCV = tscv/r
vối NLVBCV là số nơi làm việc của một bưóc công việc, tacv là
t h ò i g i a n c ô n g n g h ệ c h ế b i ế n đ ố i t ư ợ n g lao đ ộ n g ở b ư ó c c ô n g
v i ệ c đó.

T ừ đ ó , t ậ p h ợ p được sô n ơ i l à m v i ệ c của d â y c h u y ề n :
NLV D C = ỵ, N L V B C V vối NLV D C là số nơi l à m việc c ầ n t h i ế t của
dây chuyền.
T h ứ ba, b ư ó c d â y c h u y ề n (B). B ư ố c d â y c h u y ề n là
khoảng c á c h t r u n g t â m h a i nơi l à m việc thuộc h a i bưốc công
việc k ế t i ế p n h a u . B ư ó c d â y c h u y ề n p h ụ t h u ộ c v à o k í c h t h ư ố c
đ ố i t ư ợ n g c h ế b i ế n , t h i ế t b ị m á y móc,...
T h ứ tư, độ d à i của b ă n g c h u y ề n (L). Đ ộ d à i của b ă n g

c h u y ề n được x á c đ ị n h t r ê n cơ sỏ b ư ố c d â y c h u y ề n v à s ố n ơ i
l à m v i ệ c có t h ể b ố t r í t r ê n d â y c h u y ề n :
L = B.n
vối B là bưốc dây chuyền và n là số nơi làm việc có thể bố trí

trên dây chuyền.
T h ứ n ă m , tốc đ ộ c h u y ể n đ ộ n g c ủ a b ă n g c h u y ề n (v). T ố c
độ c h u y ể n đ ộ n g c ủ a b ă n g c h u y ề n được x á c đ ị n h t r ê n cơ sỏ
bước d â y c h u y ề n v à n h í p d â y c h u y ề n :
v = B/r
Vói V là tốc độ chuyển động của băng chuyền.
S ả n x u ấ t t h e o p h ư ơ n g p h á p d â y c h u y ề n t ự đ ộ n g hoa
đ e m l ạ i n ă n g s u ấ t cao, c h ấ t l ư ợ n g s ả n p h ẩ m ổn đ ị n h , đ ơ n
g i ả n hoa h o ạ t đ ộ n g q u ả n t r ị q u á t r ì n h s ả n x u ấ t v à đ e m l ạ i
h i ệ u q u ả cao n h ấ t .
K h i t r ì n h đ ộ t ự đ ộ n g hoa cao, ở p h ạ m v i t o à n d o a n h
n g h i ệ p c h ỉ t ổ chức m ộ t ( m ộ t số) d â y c h u y ề n đ ồ n g b ộ , t ự đ ộ n g
t h ì c á c n h â n t ố t r ê n đ ã được t í n h t o á n n g a y ở k h â u t h i ế t k ế

d â y c h u y ề n . L ú c n à y , c ô n g việc t ổ chức d â y c h u y ề n sẽ r ấ t đơn
g i ả n . C ò n ở c á c t r ư ờ n g hợp đ ầ u t ư v ố n ít, t r ì n h đ ộ cơ giói hoa
v à t ự đ ộ n g hoa t h ấ p , k h ô n g đ ồ n g b ộ v à t ổ chức c á c d â y
c h u y ề n b ộ p h ậ n t h ì v i ệ c t í n h t o á n v à t h i ế t k ế d â y c h u y ề n trở
t h à n h cần thiết.
2.4.2. Tô chức sản xuất theo nhóm
2.4.2.1. Đ ặ c t r ư n g của t ổ chức s ả n x u ấ t t h e o n h ó m
T ổ chức s ả n x u ấ t theo n h ó m d ự a t r ê n cơ sở p h â n n h ó m
s ả n p h ẩ m (bộ p h ậ n , c h i t i ế t ) đ ể t h i ế t k ế q u i t r ì n h c ô n g n g h ệ
b ố t r í m á y m ó c t h i ế t b ị c h u n g t h e o s ả n p h ẩ m t ổ n g hợp của
n h ó m . N h ư t h ế , sẽ p h ả i sử d ụ n g c á c d ụ n g cụ, đồ g á l ắ p
c h u n g cho t ừ n g l o ạ i s ả n p h ẩ m t r o n g t ừ n g n h ó m .
N h ờ t ổ chức s ả n x u ấ t theo n h ó m n ơ i l à m v i ệ c được b ố

t r í c h ế b i ế n t ư ơ n g đ ố i ổn đ ị n h v à do đ ó đ ã n â n g cao l o ạ i h ì n h
s ả n x u ấ t , g i ả m b ố t sự p h ứ c t ạ p t r o n g h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t v à
đ i ề u h à n h n â n g cao h i ệ u q u ả k i n h t ế c ủ a s ả n x u ấ t .
2.4.2.2. N ộ i d u n g c h ủ y ế u
Thứ nhất, lựa chọn hoặc thiết kế sản phẩm điển hình.
S ả n p h ẩ m đ i ể n h ì n h l à s ả n p h ẩ m có q u á t r ì n h c ô n g n g h ệ sản
x u ấ t bao h à m m ọ i b ư ố c c ô n g v i ệ c m à v i ệ c c h ế t ạ o c á c s ả n
p h ẩ m k h á c c ủ a n h ó m p h ả i t r ả i qua. H o ặ c l à t r o n g n h ó m có
n g a y m ộ t s ả n p h ẩ m m a n g đặc t r ư n g n à y , sẽ l ấ y n g a y n ó l à m
s ả n p h ẩ m đ i ể n h ì n h ; n ế u k h ô n g sẽ p h ả i t ự t h i ế t k ế n ó .
T h ứ hai, t í n h t o á n h ệ số các bưóc công việc của moi sản

p h ẩ m k h á c c ủ a n h ó m t r ê n cơ sỏ m ố i q u a n h ệ c ủ a c h ú n g v ó i
sản p h ẩ m điển hình.

T h ứ ba, b ố t r í m á y m ó c , t h i ế t b ị s ả n x u ấ t v à x á c l ậ p c á c
đ ị n h mức k i n h t ế - k ỹ t h u ậ t c ầ n t h i ế t cho s ả n p h ẩ m điển
h ì n h . T h i ế t k ế c á c d ụ n g cụ, đồ g á l ắ p c ầ n t h i ế t đ ể s ả n x u ấ t
các s ả n p h ẩ m t r o n g n h ó m .
T h ứ t ư , t ể chức s ả n x u ấ t theo n h ó m . N ộ i d u n g c h ủ y ê u
là dựa t r ê n cơ sở n ă n g lực s ả n x u ấ t h i ệ n có v à sự t h a y đ ổ i
cung - c ầ u s ả n p h ẩ m t r ê n t h ị t r ư ờ n g m à x á c đ ị n h l o ạ t sản
x u ấ t t ố i ư u ; t ă n g c ư ờ n g c ô n g t á c t i ê u c h u ẩ n hoa, t h ố n g n h ấ t
hoa n h ằ m n â n g cao l o ạ i h ì n h s ả n x u ấ t ; đ ư a r a c á c g i ả i p h á p
k i n h t ế - k ỹ t h u ậ t c ầ n t h i ế t l à m t h í c h ứ n g n ă n g lực s ả n x u ấ t
h i ệ n có của d o a n h n g h i ệ p ( t ừ n g b ộ p h ậ n c ủ a n ó ) v ố i t h a y đ ổ i
của t h ị t r ư ờ n g ; . . .
2.4.3. Sản xuất đơn chiếc
2.4.3.1. Đ ặ c t r ư n g
Đ ặ c t r ư n g cơ b ả n c ủ a s ả n x u ấ t đ ớ n chiếc l à k h ô n g l ậ p
q u i t r ì n h c ô n g n g h ệ cho t ừ n g s ả n p h ẩ m m à c h ỉ q u i đ ị n h b ư ó c
chung. N ơ i l à m v i ệ c k h ô n g được c h u y ê n m ô n hoa, sử d ụ n g
t h i ế t bị, c ô n g n h â n v ạ n n ă n g .
C ô n g n g h i ệ p sản x u ấ t đơn chiếc chỉ á p d ụ n g ỏ n h ữ n g

nơi k h ô n g đ ủ đ i ề u k i ệ n t ổ chức s ả n x u ấ t theo h a i kiểu
t r ê n ; t r o n g n h i ề u n g à n h s ả n x u ấ t k h á c n h ư x â y dựng, giao
thông,... việc s ả n x u ấ t đ ơ n chiếc l ạ i d i ễ n ra k h á p h ổ b i ế n .
2.4.3.2. N ộ i d u n g
T r o n g t ổ chức s ả n x u ấ t đ ớ n chiếc n g ư ờ i t a x â y d ự n g c á c
bộ p h ậ n s ả n x u ấ t t h e o n g u y ê n t ắ c c ô n g n g h ệ . V i ệ c đ i ể u h à n h
s ả n x u ấ t c ủ a s ả n x u ấ t đ ớ n chiếc k h á p h ứ c t ạ p ; n g ư ờ i t a sẽ

c ă n cứ v à o c á c đ ơ n h à n g , d ự á n cụ t h ể m à l ậ p k ế h o ạ c h t á c
n g h i ệ p v à đ i ề u độ s á n x u ấ t t r ê n cơ sở sử d ụ n g c á c k ỹ t h u ậ t
t h í c h hợp n h ư b i ể u đồ, sơ đồ m ạ n g l ư ố i , . . .
2.5. Lựa chon số cấp của bô phận sản xuất
T u y theo chức n ă n g , n h i ệ m v ụ v à q u i m ô m à quyết

đ ị n h l ự a c h ọ n s ố c ấ p c ầ n t h i ế t c ủ a b ộ p h ậ n s ả n x u ấ t của
doanh nghiệp. K h i quyết định số cấp s ả n x u ấ t c ầ n t h i ế t cần
c h ú ý đ ế n đặc đ i ể m của h o ạ t động q u ả n trị: q u i m ô c à n g l ố n
h o ạ t đ ộ n g q u ả n t r ị c à n g phức t ạ p . N h i ề u t r ư ờ n g hợp t h i ệ t
h ạ i sẽ l ố n do k h ô n g r a q u y ế t đ ị n h k ị p t h ờ i v ì q u i m ô q u á l ố n .
T h i ệ t h ạ i n à y sẽ g i ả m được n ế u n h ư d o a n h n g h i ệ p được t ổ
chức t h à n h m ộ t s ố đ ơ n v ị b ộ p h ậ n . S ự gia t ă n g t í n h h i ệ u q u ả
có t h ê đ ạ t được t h ô n g qua v i ệ c t í n h t o á n v à t ạ o r a c á c đ ơ n vị
b ộ p h ậ n đ ủ n h ỏ đ ể n g ư ờ i đ i ề u h à n h có t h ể l u ô n ở n ơ i c ầ n có
m ặ t đ ể r a q u y ế t đ ị n h . M u ố n v ậ y , có t h ể chia n h ỏ doanh
n g h i ệ p t h à n h m ộ t s ố đ ơ n v ị b ộ p h ậ n t ổ chức theo s ả n p h ẩ m
h a y theo đ ị a d ư . Ở c á c t ổ n g c ô n g t y l ò n c ủ a nước t a h i ệ n nay,
dưới cấp t ổ n g công t y l ạ i là n h ữ n g công t y hay doanh nghiệp
độc l ậ p .
Một doanh nghiệp nên tổ chức bao nhiêu cấp là vừa?

T r ê n p h ư ơ n g d i ệ n lý l u ậ n , k h o ả n g c á c h g i ữ a c ấ p cao nhất
đ ế n c ấ p t h ấ p n h ấ t c à n g xa bao n h i ê u sẽ c à n g l à m g i ả m c h ấ t
l ư ợ n g v à tốc đ ộ r a q u y ế t đ ị n h b ấ y n h i ê u . T r o n g t h ự c t i ễ n , c á c
doanh nghiệp qui mô l ố n t h ư ờ n g h ì n h t h à n h cấp xưởng. N h ư
t h ế cơ c ấ u s ả n x u ấ t sẽ có c á c c ấ p : x ư ở n g - p h â n xưởng
n g à n h - n ơ i l à m v i ệ c . C á c d o a n h n g h i ệ p có q u i m ô vữa
t h ư ờ n g l ự a c h ọ n cơ c ấ u s ả n x u ấ t có c á c c ấ p : p h â n x ư ở n g -
n g à n h - n ơ i l à m v i ệ c ; n ế u q u i m ô n h ỏ sẽ t h ư ờ n g c h ọ n cơ c ấ u

có c á c c ấ p : p h â n x ư ở n g - n ơ i l à m v i ệ c hoặc n g à n h - n ơ i l à m
việc.
N g o à i các lựa chọn t r ê n kho t à n g v à v ậ n chuyển đ ề u

thuộc b ộ p h ậ n p h ụ c v ụ s ả n x u ấ t v à v ì v ậ y v i ệ c l ự a chọn
n g u y ê n tắc x â y d ự n g v à b ố trí kho t à n g , lựa chọn và quyết
đ ị n h bộ p h ậ n v ậ n c h u y ể n c ũ n g l à c á c l ự a c h ọ n v à q u y ế t đ ị n h
c h ủ y ế u t h u ộ c n ộ i d u n g t ổ chức x â y d ự n g h ệ t h ố n g s ả n x u ấ t
của doanh n g h i ệ p . T u y n h i ê n , do t í n h đ ặ c t h ù m à n ộ i d u n g
của các l ự a c h ọ n n à y được t r ì n h b à y ở c h ư ơ n g 8.
V. XÂY DỤNG BỘ MÁY QUẢN TRỊ
1. Khái lược
1.1. Tổ chức chính thức và tổ chức phi chính thức
T i ế p c ậ n t h e o p h ư ơ n g t h ứ c h ì n h t h à n h sẽ p h â n b i ệ t
giữa t ổ chức c h í n h t h ứ c v à t ổ chức p h i c h í n h t h ứ c . T ổ chức
c h í n h t h ứ c l à t ổ chức được x â y d ự n g có ý t h ứ c theo c á c m ụ c
t i ê u v à n h ằ m h o à n t h à n h c á c n h i ệ m v ụ c ủ a t ổ chức. T ổ chức
p h i c h í n h t h ứ c được h ì n h t h à n h n g o à i ý m u ố n của b ộ m á y
q u ả n t r ị , dựa t r ê n cờ sở sự t ư ơ n g h ớ p n h a u v ề l ợ i í c h , t í n h
c á c h , sở t h í c h , t h ó i q u e n s i n h h o ạ t v à t u y t h u ộ c v à o b ầ u
k h ô n g k h í của t ổ chức. T ổ chức p h i c h í n h t h ứ c có t h ể có t á c
động t í c h cực h o ặ c k ì m h ã m sự p h á t t r i ể n c ủ a t ổ chức c h í n h
thức.
1.2. Cơ cấu tổ chức chính thức
Cơ c ấ u t ổ chức c h í n h t h ứ c l à cơ c ấ u t ổ chức do b ộ m á y
q u ả n trị doanh nghiệp tạo ra v à vì v ậ y n g ư ờ i ta t h ư ò n g gọi là

cỡ c ấ u t ổ chức b ộ m á y q u ả n t r ị . C ó t h ể h i ể u cơ c ấ u t ô chức bộ
m á y q u ả n t r ị l à t ổ n g hợp c á c b ộ p h ậ n k h á c n h a u có m ố i liên
h ệ v à q u a n h ệ p h ụ t h u ộ c l ẫ n n h a u , được c h u y ê n m ô n hoa,
được giao n h ữ n g t r á c h n h i ệ m v à q u y ề n h ạ n n h ấ t đ ị n h và
được b ố t r í t h e o t ừ n g c ấ p n h ằ m t h ự c h i ệ n c á c chức n ă n g
q u ả n trị doanh nghiệp.
N h ư t h ế , t r o n g k h á i n i ệ m cơ c ấ u t ổ chức b ộ m á y q u ả n
t r ị đ ã đ ề c ậ p đ ế n v i ệ c x á c đ ị n h n h ữ n g b ộ p h ậ n đ ã được
c h u y ê n m ô n hoa ở t r ì n h đ ộ n à o ? Đ ư ợ c giao chức n ă n g gì? Tỉ
t r ọ n g g i ữ a c á c b ộ p h ậ n c ấ u t h à n h r a sao? S ự s ắ p x ế p theo
t r ì n h đ ộ đ ẳ n g c ấ p n h ấ t đ ị n h t r o n g d o a n h n g h i ệ p . Cơ c ấ u t ổ
chức b ộ m á y q u ả n t r ị p h ả i được x â y d ự n g t r ê n cờ sở cơ c ấ u
s ả n x u ấ t , p h ả n á n h sự c ấ u t ạ o v à h ì n h t h ứ c b ê n t r o n g của h ệ
t h ố n g d o a n h n g h i ệ p . V ì cơ c ấ u t ổ chức b ộ m á y m a n g t í n h ổn
đ ị n h n h ấ t đ ị n h n ê n t á c đ ộ n g k h á l â u d à i đ ế n h i ệ u q u ả hoạt
động của bộ m á y q u ả n trị doanh nghiệp.
1.3. Các yêu cầu chủ yếu khỉ xây dựng bộ máy
quản tri
T h ứ n h ấ t , p h ả i đ ả m b ả o t í n h c h u y ê n m ô n hoa. Đ ả m
b ả o t í n h c h u y ê n m ô n hoa n h ằ m t ổ chức c á c h o ạ t đ ộ n g q u ả n
t r ị theo h ư ó n g c h u y ê n m ô n hoa ở cả g i á c đ ộ t ừ n g b ộ p h ậ n v à
đ ố i v ó i t ừ n g c á n h â n n h à q u ả n t r ị . N g u y ê n t ắ c l à n â n g cao
t í n h c h u y ê n m ô n hoa đ ế n mức cao n h ấ t có t h ể .
T h ứ h a i , p h ả i đ ả m b ả o t i ê u c h u ẩ n hoa. X á c đ ị n h rõ
n h i ệ m v ụ của t ừ n g bộ p h ậ n , cá n h â n cũng n h ư q u i định các
qui tắc, q u i t r ì n h thực h i ệ n , t i ê u c h u ẩ n c h ấ t lượng đ ố i vái
t ừ n g n h i ệ m vụ. Q u i định hoạt động k i ể m tra, đ á n h giá công
v i ệ c t h e o h ư ố n g t i ê u c h u ẩ n hoa.

T h ứ ba, p h ả i đ ả m b ả o sự p h ố i hợp n h ị p n h à n g g i ữ a c á c
bộ p h ậ n , cá n h â n . T r ư ó c h ế t p h ả i x á c định rõ q u y ề n hạn,
q u y ể n lực v à t r á c h n h i ệ m của t ừ n g b ộ p h ậ n , c á n h â n t ừ c ấ p
cao n h ấ t đ ế n c ấ p t h ấ p n h ấ t t r o n g h ệ t h ố n g q u ả n t r ị . T i ế p đó,
phải xác định rõ các m ố i liên h ệ v ề q u ả n trị và t h ô n g t i n
trong bộ m á y . Ở t ừ n g bộ p h ậ n , cá n h â n p h ả i c h ú ý t h i ế t k ế
c â n đ ố i giữa n h i ệ m v ụ , t r á c h n h i ệ m , q u y ề n h ạ n v à q u y ề n l ợ i ;
liên k ế t h o ạ t động của m ọ i bộ p h ậ n , cá n h â n b ằ n g q u i chế;
l à m hoa hợp g i ữ a t ổ chức c h í n h t h ứ c v à t ổ chức p h i c h í n h
thức.
T h ứ t ư , b ả o đ ả m t í n h t h ố n g n h ấ t q u y ề n lực t r o n g h o ạ t
động q u ả n trị v à đ i ề u h à n h . M u ố n v ậ y , p h ả i c h ú ý lựa chọn
cỡ c ấ u t ổ chức hợp lý, x á c đ ỉ n h t í n h t h ố n g n h ấ t q u y ề n lực
t r o n g t o à n b ộ h ệ t h ố n g , t h ể h i ệ n cụ t h ể ở q u i c h ế h o ạ t đ ộ n g .
1.4. Các nhản tố ảnh hưởng đến cơ cấu bộ máy

quản trị
1.4.1. Hình thức pháp lý của doanh nghiệp
H ì n h thức p h á p lý đòi h ỏ i m ộ t số l o ạ i h ì n h doanh

n g h i ệ p p h ả i t u â n t h ủ c á c q u i đ ị n h n h ấ t đ ị n h t r o n g cơ c ấ u b ộ
m á y q u ả n t r ị . T r o n g c á c d o a n h n g h i ệ p n h à n ư ó c , v ấ n đ ề được
đ ặ t r a t r o n g x â y d ự n g v à h o à n t h i ệ n cơ c ấ u b ộ m á y q u ả n t r ị
là p h ả i g i ả i q u y ế t t h o a đ á n g m ố i q u a n h ệ g i ữ a t ổ chức Đ ả n g ,
b ộ m á y q u ả n t r ị d o a n h n g h i ệ p v à t ổ chức c ô n g đ o à n . B ộ m á y
q u ả n t r ị ỏ c á c d o a n h n g h i ệ p n à y được t ổ chức theo c á c q u i
định riêng đ ố i v ố i doanh nghiệp n h à nưốc. Chẳng h ạ n " 1 .
T ổ n g c ô n g t y n h à n ư ó c v à c á c d o a n h n g h i ệ p độc l ậ p có q u i m ô
l ố n có cơ c ấ u t ổ chức q u ả n lý n h ư sau: a.) H ộ i đ ồ n g q u ả n t r ị ,

b a n k i ể m s o á t ; b.) T ổ n g g i á m đốc h o ặ c g i á m đốc v à b ộ m á y
g i ú p v i ệ c v à 2. C á c d o a n h n g h i ệ p n h à n ư ố c k h ô n g q u i đ ị n h
t ạ i k h o ả n Ì đ i ề u n à y có g i á m đốc v à b ộ m á y g i ú p v i ệ c " .34
Đ ố i v ố i công t y t r á c h n h i ệ m h ữ u h ạ n t ừ h a i t h à n h viên
t r ỏ l ê n : " C ô n g t y t r á c h n h i ệ m h ữ u h ạ n có t ừ h a i t h à n h v i ê n
t r ỏ l ê n p h ả i có: H ộ i đ ồ n g t h à n h v i ê n , C h ủ t ị c h h ộ i đồng
t h à n h v i ê n , G i á m đốc ( T ổ n g g i á m đốc). C ô n g t y t r á c h n h i ệ m
h ữ u h ạ n có t r ê n m ư ờ i m ộ t t h à n h v i ê n p h ả i có B a n k i ể m soát,
t r ư ở n g b a n k i ể m s o á t do Đ i ề u l ệ c ô n g t y q u i đ ị n h " .
35
Công ty t r á c h n h i ệ m h ữ u h ạ n một t h à n h viên "tuỳ

t h u ộ c q u i m ô v à n g à n h , n g h ề k i n h d o a n h , cở c ấ u t ổ chức
q u ả n lý n ộ i b ộ của công ty trách nhiệm h ữ u h ạ n một
t h à n h v i ê n b a o g ồ m : H ộ i đ ồ n g q u ả n t r ị v à G i á m đốc ( T ổ n g
g i á m đ ố c ) ; h o ặ c C h ủ t ị c h c ô n g t y v à G i á m đốc ( T ổ n g g i á m
đốc)" . 36
Cơ cấu tổ chức của công ty cổ phần được qui định:

" C ô n g t y cổ p h ầ n p h ả i có Đ ạ i h ộ i đ ồ n g cổ đ ô n g , H ộ i đồng
q u ả n t r ị v à G i á m đốc ( T ổ n g g i á m đốc);
Đối vối công ty cổ phần có trên mười một cổ đông phải

có B a n k i ể m s o á t " . 37
34
ỈMỘl Doanh nghiệp nhà nước do Chủ tịch nước ký ngày 301411995 Điều 28
Luật Doanh nghiệp do Quốc hội họp từ ngày 0415-121611999 dư thảo: Chương
31
IU, mục Ì, Điều 34

36
Luật doanh nghiệp... Chương in, mục li, Điều 49
37
Luật Doanh nghiệp... Chương IV, Điều 69

V ố i c ô n g t y hợp d a n h t h ì : "Cơ c ấ u t ổ chức q u ả n lý c ô n g
t y hợp d a n h do c á c t h à n h v i ê n hợp d a n h t h o a t h u ậ n t r o n g
Điều l ệ công ty" . 3 8
Các doanh nghiệp t ư n h â n thì "Chủ doanh nghiệp t ư

n h â n có t o à n q u y ề n q u y ế t đ ị n h đ ố i v ớ i t ấ t cả c á c h o ạ t đ ộ n g
k i n h doanh của doanh nghiệp,..." . 39
N h â n t ố n à y có t h ể t h a y đ ổ i t h e o sự h o à n t h i ệ n của
luật pháp.
1.4.2. Cơ cấu sản xuất
Cơ c ấ u s ả n x u ấ t c ủ a d o a n h n g h i ệ p bao g ồ m c á c c ấ p , c á c
bộ p h ậ n được x â y d ự n g theo c á c n g u y ê n t ắ c n h ấ t đ ị n h , sự
p h â n b ố v ề k h ô n g gian v à t h i ế t l ậ p các m ố i quan h ệ kĩ thuật-
s ả n x u ấ t g i ữ a c h ú n g v ó i n h a u ả n h h ư ở n g t r ự c t i ế p v à l à cơ sỏ
đ ể x â y d ự n g cơ c ấ u b ộ m á y q u ả n t r ị bao g ồ m cả c á c c ấ p v à
các bộ p h ậ n q u ả n t r ị c ũ n g n h ư m ố i q u a n h ệ g i ữ a c h ú n g .
D o a n h n g h i ệ p có q u i m ô c à n g l ố n , c à n g n h i ề u nơi
l à m v i ệ c , cơ c ấ u s ả n x u ấ t c à n g p h ứ c t ạ p t h ì cơ c ấ u t ổ c h ứ c
b ộ m á y c ũ n g bao g ồ m n h i ề u c ấ p , n h i ề u b ộ p h ậ n h ơ n v à do
đó q u a n h ệ g i ữ a c á c c ấ p , c á c b ộ p h ậ n p h ứ c t ạ p h ơ n , hệ
thống t h ô n g t u i cũng phức t ạ p hơn so v ó i c á c doanh
n g h i ệ p có q u i m ô n h ỏ . C á c d o a n h n g h i ệ p có q u i m ô r ấ t n h ỏ
sẽ có cỡ c ấ u t ổ c h ứ c b ộ m á y r ấ t đ ơ n g i ả n t h e o k i ể u t r ự c
t u y ế n (trực t u y ế n t ư v ấ n ) .
x
Luật Doanh nghiệp ... Chương V, Điều 97
19
Luật Doanh nghiệp ... Chương VI, Điều loi

N ế u d o a n h n g h i ệ p p h â n b ố ở m ộ t n ơ i t h ì cơ c ấ u t ổ chức
sẽ g ọ n , n h ẹ ; c ò n b ố t r í t r ê n địa b à n r ộ n g cờ c ấ u sẽ r ấ t phức
t ạ p , cồng k ề n h .
1.4.3. Trình độ đội ngũ các nhà quản trị
Đ ộ i n g ũ c á c n h à q u ả n t r ị có t r ì n h độ q u ả n t r ị cao sẽ
g i ả i q u y ế t t ố t c á c n h i ệ m v ụ q u ả n t r ị v ố i n ă n g s u ấ t cao n ê n
đòi h ỏ i í t n ơ i l à m v i ệ c q u ả n t r ị . C á c n h à q u ả n t r ị được đ à o
t ạ o theo h u ố n g có k i ế n t h ứ c c h u y ê n m ô n hoa s â u h a y vạn
n ă n g sẽ ả n h h ư ở n g t r ự c t i ế p đ ế n c á c h t h ứ c t ổ chức ở c á c cấp,
các bộ phận.
1.4.4. Trang thiết bị quản trị
T r a n g t h i ế t b ị q u ả n t r ị g i ú p c á c n h à q u ả n t r ị n â n g cao
n ă n g s u ấ t lao đ ộ n g c ũ n g n h ư c h ấ t l ư ợ n g c ô n g v i ệ c n ê n ả n h
h ư ở n g t r ự c t i ế p đ ế n x â y d ự n g cơ c ấ u b ộ m á y . C ô n g n g h ệ t i n
học c à n g p h á t t r i ể n sẽ n g à y c à n g t á c đ ộ n g m ạ n h m ẽ đ ế n k h ả
n ă n g t h u t h ậ p v à x ử l ý t h ô n g t i n v à do đ ó l à m t h a y đ ổ i cơ
c ấ u bộ m á y q u ả n trị doanh nghiệp.
S ự x u ấ t h i ệ n n ề n k i n h t ế t r i t h ứ c b á o h i ệ u m ộ t giai
đ o ạ n p h á t t r i ể n m ố i t r o n g đ ó t r ì n h độ, k ỹ n ă n g , k ỹ x ả o của
đ ộ i n g ũ lao đ ộ n g q u ả n t r ị p h ả i được đ à o t ạ o p h ù h ợ p .
1.4.5. Sự thay đổi của môi trường
Các n h â n t ố thuộc môi t r ư ò n g k i n h doanh t h a y đ ổ i tác

đ ộ n g t r ự c t i ế p đ ế n cơ c ấ u t ổ chức b ộ m á y q u ả n t r ị d o a n h
nghiệp. C ạ n h t r a n h m a n g t í n h k h u vực v à t o à n c ầ u buộc các
d o a n h n g h i ệ p p h ả i t ì m k i ế m m ô h ì n h t ổ chức sao cho tiết
k i ệ m n h ấ t lao đ ộ n g q u ả n t r ị , g ó p p h ầ n g i ả m c h i p h í k i n h
d o a n h , t ă n g sức c ạ n h t r a n h c ủ a d o a n h n g h i ệ p .

Sự b i ế n động n g à y c à n g d ữ d ộ i của môi t r ư ờ n g v à t h ị
t r ư ớ n g đ ã d ẫ n đ ế n c á c k i ể u cơ c ấ u t ổ chức h i ệ n n a y đang
n g à y c à n g t ỏ r a k h ó p h ù h ợ p . Đ ò i h ỏ i c ầ n có c á c h t ư d u y m ố i
v ề cớ c ấ u t ổ chức, v ề đ à o t ạ o v à b ố t r í sử d ụ n g lao đ ộ n g q u ả n
trị thích ứng với h o à n c ả n h mói.
1.5. Các hệ thống tổ chức trong doanh nghiệp
1.5.1. Hệ thống tổ chức kiểu trực tuyến
Quản đốc phân xưởng
Đốc công
Tổ trưởng
Công nhân
Hình 3.4. Sơ đồ hệ thống quản trị kiểu trực tuyến
Hệ thống quản trị kiểu trực tuyến được xây dựng

t r ê n cơ sỏ n g u y ê n t ắ c q u ả n t r ị c ủ a F a y o l v ó i c á c đ ặ c t r ư n g
cơ b ả n l à :

T h ứ nhất, h ì n h t h à n h đường t h ẳ n g q u ả n trị t ừ trên
xuống dưối.
Thứ hai, một cấp quản trị nào đó chỉ nhận lệnh từ một
cấp t r ê n trực tiếp.
Thứ ba, hai bộ phận quản trị cùng cấp không liên hệ
t r ự c t i ế p v ớ i n h a u m à p h ả i t h ô n g qua c ấ p t r ê n c h u n g của hai
bộ p h ậ n đó.
Hệ thống quản trị kiểu trực tuyến có ưu điểm chủ yếu

l à b ả o đ ả m t í n h t h ố n g n h ấ t t r o n g h o ạ t đ ộ n g q u ả n t r ị ; x ó a bỏ
v i ệ c m ộ t c ấ p (bộ p h ậ n ) q u ả n t r ị p h ả i n h ậ n n h i ề u m ệ n h l ệ n h
q u ả n t r ị k h á c n h a u . T u y n h i ê n , c ũ n g có t h ể k ể đ ế n c á c nhược
đ i ể m c h ủ y ế u l à h ệ t h ố n g n à y đ ò i h ỏ i t r ư ở n g c á c c ấ p (bộ
p h ậ n ) p h ả i có t r ì n h độ t ổ n g hợp v ì k h ô n g sử d ụ n g c á c c h u y ê n
gia t r o n g h o ạ t đ ộ n g q u ả n t r ị ; đ ư ờ n g r a q u y ế t đ ị n h q u ả n trị
d à i v à p h ứ c t ạ p n ê n hao p h í lao đ ộ n g l ò n .
1.5.2. Hệ thống tổ chức kiểu chức năng
Đốc công Đốc Đốc Đốc Đốc Đốc

hoạch công công công công công
định kế điều tổ cung duy trì
hoạch bảo
độ sản chức cấp kỷ luật
xuất lao dưỡng nguyên
động liệu
ĩ T T ị
CÔNG NHẢN
Hình 3.5. Sơ đồ hệ thống quản trị kiểu chức năng

H ệ t h ố n g q u ả n t r ị k i ể u chức n ă n g được x â y d ự n g t r ê n
cơ sở lý t h u y ế t c ủ a T a y l o r . L ầ n đ ầ u t i ê n T a y l o r x â y d ự n g h ệ
t h ố n g q u ả n t r ị k i ể u chức n ă n g ở p h ạ m v i p h â n x ư ở n g . T r o n g
đó, ô n g sử d ụ n g n h i ề u đốc c ô n g ở c á c l ĩ n h v ự c k h á c n h a u n h ư
đốc c ô n g c h u ẩ n b ị k ỹ t h u ậ t s ả n x u ấ t , đốc c ô n g m á y m ó c t h i ế t
bị, đốc c ô n g t i ế n đ ộ s ả n x u ấ t , . . . m ỗ i đốc c ô n g c h ỉ có t h ẩ m
q u y ề n đ ổ i v ố i l ĩ n h v ự c m ì n h p h ụ t r á c h , n g ư ờ i c ô n g n h â n sẽ
p h ả i n h ậ n l ệ n h t ừ m ọ i đốc c ô n g . C ũ n g v ì v ậ y h ệ t h ố n g n à y
c ò n được g ọ i l à h ệ t h ố n g n h i ề u t u y ế n . N h ư t h ế , v i ệ c giao
n h i ệ m v ụ , r a m ệ n h l ệ n h được t h ự c h i ệ n theo h ì n h t h ứ c của
nhiệm vụ.
H ệ t h ố n g q u ả n t r ị k i ể u chức n ă n g có ư u đ i ể m chủ
y ế u là t ậ n d ụ n g được c á c c h u y ê n gia t r o n g h o ạ t động quản
t r ị v à xoa b ỏ đ ư ơ n g t h ẩ m q u y ề n p h ứ c t ạ p . T u y n h i ê n , h ệ
t h ố n g n à y c ũ n g có n h ư ợ c đ i ể m l ố n l à c ấ p d ư ố i p h ả i n h ậ n
n h i ề u l ệ n h của n h i ề u c ấ p t r ê n k h á c n h a u n ê n p h á võ t í n h
thống n h ấ t của q u ả n t r ị ; m ặ t k h á c , h ệ t h ố n g c ũ n g g â y ra
sự c h ồ n g c h é o , k h ó t á c h b ạ c h t h ẩ m q u y ề n c ủ a c á c đốc c ô n g
chức n ă n g .
1.5.3. Hệ thống tổ chức kiểu trực tuyến - tư vấn
H ệ thống q u ả n t r ị k i ể u trực t u y ế n - t ư v ấ n mang đặc

t r ư n g cơ b ả n l à d u y t r ì h ệ t h ố n g t r ự c t u y ế n k ế t hợp v ố i v i ệ c
t ổ chức c á c đ i ể m t ư v ấ n k h i t h ấ y c ầ n t h i ế t . C á c n h à q u ả n t r ị
t r ự c t u y ế n có q u y ề n r a c á c m ệ n h l ệ n h , c á c đ i ể m t ư v ấ n c h ỉ có
n h i ệ m v ụ t ư v ấ n cho c ấ p q u ả n t r ị t r ự c t i ế p . Do đó, t ư v ấ n c h ỉ
c h u ẩ n b ị q u y ế t đ ị n h cho t h ủ t r ư ở n g t r ự c t i ế p m à k h ô n g có
quyền ra mệnh l ệ n h q u ả n trị.

H ệ t h ố n g n à y có ư u đ i ể m c h ủ y ế u l à l à m g i ả m n h ẹ c ô n g
v i ệ c cho c á c n h à q u ả n t r ị t r ự c t u y ê n ; v ừ a đ ả m b ả o t í n h t h ố n g
n h ấ t c ủ a h o ạ t đ ộ n g q u ả n t r ị , v ừ a sử d ụ n g được đ ộ i n g ũ
c h u y ê n gia t r o n g h o ạ t đ ộ n g c h u ẩ n b ị c á c q u y ế t đ ị n h q u ả n trị.
N h ư ợ c đ i ể m c h ủ y ế u c ủ a h ệ t h ố n g t r ự c t u y ế n - t ư v ấ n là đã
l à m t á c h b i ệ t m ộ t c á c h cứng nhắc giữa n g ư ờ i c h u ẩ n bị quyết
định v à người ra quyết định n ê n k h ô n g g ắ n chặt t r á c h nhiệm
của n g ư ờ i c h u ẩ n bị q u y ế t đ ị n h v à o c h ấ t lượng q u y ế t định mà
anh ta c h u ẩ n bị.
Ghi c h ú : Quan hệ trực tuyến

Quan hệ tư vấn
Hình 3.6. Sơ đồ hê thống quản tri

kiểu trực tuyến tư vấn

1.5.4. Hệ thống tổ chức kiểu trực tuyến - chức năng
Giám đốc doanh, nghiệp

Ák
\ĩ
Trưởng phòng nhân sự Trưởng phòng kĩ thuật
t
ị
í
Quản dốc phân xưởng 1 Quản đốc phân xưởng 2
Ghi chú: • Quan hệ trực tuyến
% — • Quan hệ chức năng
Hình 3.7. Sơ đồ hê thống trực tuyến - chức năng
H ệ t h ố n g q u ả n t r ị k i ể u t r ự c t u y ế n - chức n ă n g có đ ặ c
t r ư n g cơ b ả n l à v ừ a d u y t r ì h ệ t h ố n g t r ự c t u y ế n , v ừ a k ế t h ợ p
v ố i việc t ổ chức c á c b ộ p h ậ n chức n ă n g . C á c b ộ p h ậ n chức
n ă n g c h ủ y ế u được t ổ chức ỏ c ấ p d o a n h n g h i ệ p . T r o n g đ ó ,
quyền ra m ệ n h l ệ n h q u ả n t r ị thuộc cấp t r ư ở n g trực t u y ế n v à
c ấ p t r ư ở n g chức n ă n g .
C á c h t ổ chức n à y có ư u đ i ể m l ố n l à g ắ n v i ệ c sử d ụ n g
c h u y ê n gia ỏ c á c b ộ p h ậ n chức n ă n g v ố i h ệ t h ố n g t r ự c t u y ế n
m à v ẫ n g i ữ được t í n h t h ố n g n h ấ t q u ả n t r ị ỏ m ứ c độ n h ấ t
đ ị n h . T u y n h i ê n , đ ể đ ạ t được đ i ề u đ ó đòi h ỏ i p h ả i có sự p h ố i
hợp n h ấ t đ ị n h g i ữ a h ệ t h ố n g t r ự c t u y ế n v à c á c b ộ p h ậ n h o ạ t

đ ộ n g chức n ă n g . M ặ t k h á c , c h i p h í k i n h d o a n h cho h o ạ t đ ộ n g
ra quyết định q u ả n t r ị là lốn.
1.5.5. Hệ thống tổ chức quản trị theo nhóm
• H ệ t h ố n g q u ả n t r ị theo n h ó m h ì n h t h à n h c á c n h ó m
t r ê n cơ sở s ả n p h ẩ m , n h ó m s ả n p h ẩ m , q u á t r ì n h h o ạ t động,
k h ô n g g i a n . T r o n g h ệ t h ố n g đ ó c á c n h ó m có t h ể h ạ c h t o á n
độc l ậ p . Ở c ấ p d o a n h n g h i ệ p , m ộ t s ố l ĩ n h v ự c h o ạ t đ ộ n g c ù n g
l o ạ i được t ậ p t r u n g v à o m ộ t s ố p h ò n g chức n ă n g t r u n g t â m .
QUẢN TRỊ DOANH NGHIỆP
Các phòng trung tâm

C^NhómA^)
C^NhómB^)
Tạo nguồn Tạo nguồn _
Chế biến Chế biến
Tiêu thụ Tiêu thu
Hình 3.8. Cơ cấu tổ chức quản trị theo nhóm

H ệ t h ố n g q u ả n t r ị theo n h ó m có ư u đ i ể m cơ b ả n l à b i ế n
t ổ chức t ừ m ộ t h ệ t h ố n g l ớ n , p h ứ c t ạ p t h à n h c á c h ệ t h ố n g con
đ ớ n g i ả n h ơ n . H ơ n n ữ a , sự t h a y đ ổ i c ủ a c á c n h ó m sẽ k h ô n g
d ẫ n đ ế n sự t h a y đ ổ i c ủ a t o à n b ộ h ệ t h ố n g . T r o n g h ệ t h ố n g
n à y g i ớ i h ạ n t r á c h n h i ệ m c ủ a t ừ n g n h ó m được x á c đ ị n h r õ
r à n g . H ạ n c h ế của h ệ t h ố n g q u ả n t r ị n à y l à đòi h ỏ i sự p h ố i
hợp h o ạ t đ ộ n g c ủ a p h ò n g t r u n g t â m v à c á c n h ó m .
1.5.6. Hệ thống tổ chức quản trị kiểu ma trận
Hình 3.9. Hê thống quản trị kiểu ma trận
LÃNH ĐAO DOANH NGHIỆP
Thiết kế Sản xuất Phát triển
Nhân sự
Vật tư
ỉ z ± z ỉ
Bán hàng
H ệ t h ố n g q u ả n t r ị k i ể u m a t r ậ n k ế t hợp h a i h ệ t h ố n g
q u ả n t r ị theo đ ố i t ư ợ n g v à theo chức n ă n g . H ệ t h ố n g n à y cho
p h é p l à m v i ệ c t r ự c t i ế p g i ữ a p h â n x ư ở n g v à p h ò n g (ban) chức
n ă n g , m ỗ i p h â n x ư ở n g v à p h ò n g chức n ă n g đ ề u có q u y ề n r a
m ệ n h l ệ n h v ề c á c v ấ n đ ề có l i ê n q u a n đ ế n cả h a i b ộ p h ậ n .

H ệ t h ố n g n à y đ ã đ ơ n g i ả n hoa cơ c â u t ổ chức v à r ấ t
t h í c h n g h i v ố i đ i ề u k i ệ n m ô i t r ư ờ n g k i n h d o a n h k h ô n g ổn
đ ị n h . T u y n h i ê n , h ạ n c h ế cơ b ả n l à h ệ t h ố n g n à y đ ò i h ỏ i p h ả i
có sự p h ố i hợp n h ấ t đ ị n h g i ữ a p h â n x ư ở n g v à c á c p h ò n g (ban)
chức n ă n g c ũ n g n h ư đòi h ỏ i p h ả i t ổ chức t ố t h ệ t h ố n g t h ô n g
t i n trong p h ạ m v i t o à n doanh nghiệp.
T r o n g t h ự c t ế , h ệ t h ố n g q u ả n t r ị k i ể u m a t r ậ n c ò n có
t h ể được sử d ụ n g đ ể t ổ chức q u ả n t r ị c á c d ự á n của doanh
nghiệp.
N g o à i ra, c ầ n n g h i ê n c ứ u v à có t h ể đ ư a v à o ứ n g d ụ n g
c á c k i ể u h ệ t h ố n g t ổ chức m ố i n h ư h ệ t h ố n g t ổ chức h ì n h sao,
h ệ t h ố n g t ổ chức k i ể u sơ đồ m ạ n g l ư ớ i , . . . c ầ n l ư u ý r ằ n g
t r o n g t h ự c t ế đ ể l ự a c h ọ n m ô h ì n h t h í c h hợp p h ả i p h â n tích
c ẩ n t h ậ n các n h â n t ố t á c động đ ế n nó.
2. Xây dựng bộ máy quản trị doanh nghiệp
2.1. Các nguyên tắc tổ chức bộ máy quản trị

doanh nghỉêp
2.1.1. Nguyên tắc thống nhất
N g u y ê n t ắ c t h ố n g n h ấ t đòi h ỏ i m ọ i h o ạ t đ ộ n g q u ả n t r ị
p h ả i t h ố n g n h ấ t . Đ â y c h í n h là đ i ề u k i ệ n đ ể h o ạ t động q u ả n
t r ị có h i ệ u q u ả v à l à y ê u c ầ u b ắ t buộc cao n h ấ t t r o n g t ổ chức
q u ả n trị.
B i ể u h i ệ n cụ t h ể của n g u y ê n t ắ c n à y ỏ c h í n h cơ c h ế
q u ả n t r ị : c á c d o a n h n g h i ệ p n h à n ư ố c p h ả i đ ả m b ả o sự t h ố n g
n h ấ t t r o n g m ố i q u a n h ệ g i ữ a t ổ chức Đ ả n g , b ộ m á y q u ả n t r i
v à t ổ chức c ô n g đ o à n ; g i ữ a đ ạ i d i ệ n sở h ữ u c h ủ v à b ộ m á y

q u ả n t r ị ; q u a n h ệ g i ữ a h ộ i đ ồ n g q u ả n t r ị v à t ổ n g g i á m đốc
( g i á m đốc). Ở m ọ i d o a n h n g h i ệ p p h ả i đ ả m b ả o t í n h thống
n h ấ t t r o n g m ố i q u a n h ệ g i ữ a sỏ h ữ u c h ủ v à bộ m á y q u ả n t r ị ;
đặc b i ệ t t r o n g c á c c ô n g t y cổ p h ầ n h i ệ n n a y n g ư ờ i lao đ ộ n g
v ừ a v ó i t ư c á c h l à sở h ữ u c h ủ v à v ừ a v ố i t ư c á c h l à n g ư ờ i lao
động. T í n h t h ố n g n h ấ t p h ả i được l u ậ t hoa v à được h o à n t h i ệ n
b ằ n g p h á p l u ậ t . T r o n g t ổ chức b ộ m á y q u ả n t r ị p h ả i t ậ p
t r u n g thống n h ấ t các l ĩ n h vực h o ạ t động v à o đ ầ u m ố i q u ả n
trị; đồng t h ò i cũng p h ả i g i ả i q u y ế t t ố t các m ố i q u a n h ệ giữa
các cấp v à các bộ p h ậ n q u ả n trị, đặc b i ệ t là m ố i q u a n h ệ trực
tuyến-chức n ă n g .
2.1.2. Nguyên tắc kiểm soát được
T r o n g q u ả n t r ị , m ọ i h o ạ t đ ộ n g p h ả i được k i ể m s o á t , h a y
n ó i c á c h k h á c l à p h ả i k i ể m s o á t được m ọ i h o ạ t đ ộ n g của
doanh n g h i ệ p . M u ố n v ậ y , n g ư ờ i p h ụ t r á c h l ĩ n h v ự c c ô n g t á c
p h ả i k i ể m s o á t được m ọ i h o ạ t đ ộ n g của tính v ự c m ì n h p h ụ
t r á c h , t h ủ t r ư ở n g p h ả i k i ể m s o á t được h o ạ t đ ộ n g c ủ a mọi
n h â n v i ê n d ư ó i q u y ề n v à c u ố i c ù n g , n g ư ờ i được giao n h i ệ m
v ụ p h ả i k i ể m s o á t được m ọ i h o ạ t đ ộ n g l i ê n q u a n đ ế n n h i ệ m
v ụ m à h ọ được giao.
N g u y ê n t ắ c k i ể m s o á t được đ ò i h ỏ i p h ả i t í n h t o á n k ỹ
c à n g k h i p h â n c ô n g n h i ệ m v ụ q u ả n t r ị cho t ừ n g chức d a n h đ ể
đ ạ m b ả o r ằ n g m ỗ i chức d a n h q u ả n t r ị k i ể m s o á t được t o à n b ộ
n h i ệ m v ụ của m ì n h .
2.1.3. Nguyên tắc hiệu quả
N g u y ê n t ắ c h i ệ u q u ả đ ò i h ỏ i p h ả i x â y d ự n g cơ c ấ u b ộ
m á y q u ả n t r ị sao cho h o à n t h à n h t ố t n h i ệ m v ụ q u ả n trị

doanh nghiệp v ố i chi p h í k i n h doanh t h ấ p n h ấ t . M u ố n vậy,
t r o n g t ổ chức b ộ m á y q u ả n t r ị p h ả i :
- S ử d ụ n g t i ế t k i ệ m n h â n lực n h ấ t t r o n g đ i ề u k i ệ n
t r a n g t h i ế t bị q u ả n t r ị t h í c h hợp.
- Đ ả m b ả o t í n h c h u y ê n m ô n hoa cao n h ấ t có t h ể có đ ố i
với m ỗ i bộ phận, cá n h â n .
- T h ự c h i ệ n đ i ề u c h ỉ n h c h u n g ở mức t ố i đ a n h ằ m đ ả m
b ả o t í n h t h ố n g n h ấ t cao n h ấ t k ế t h ợ p v ố i đ i ề u c h ỉ n h c á b i ệ t ở
mức độ hợp lý.
- Đ ư ờ n g v ậ n động của q u y ế t đ ị n h q u ả n t r ị p h ả i n g ắ n n h ấ t .
- Cd c ấ u t ổ chức p h ả i đ ả m b ả o đ ơ n g i ả n n h ấ t có t h ể .
- C h i p h í k i n h d o a n h cho h o ạ t đ ộ n g q u ả n t r ị t h ấ p n h ấ t .
2.2. Xây dựng nơi làm viêCy hình thành cóp quan
trị và bộ phận chức năng
2.2.1. Lựa chọn nguyên tắc phân chùi nhiệm vụ thích

hợp nhát
N h i ệ m v ụ được h i ể u l à c ô n g v i ệ c c ầ n t h ự c h i ệ n đ ể đ ạ t
mục tiêu n h ấ t định. T u â n t h ủ n g u y ê n tắc p h i t ậ p trung
n g ư ờ i t a c h i a n h ỏ n h i ệ m v ụ q u ả n t r ị v à giao cho n h i ề u nơi
( c ấ p , b ộ p h ậ n ) k h á c n h a u t h ự c h i ệ n . N h ư t h ế , đ ò i h ỏ i p h ả i có
m ộ t s ố l ư ợ n g l ố n lao đ ộ n g c h u y ê n m ô n c á c l o ạ i v à p h ả i g i ả i
quyết tốt v ấ n đề gắn nhiệm vụ vối trách nhiệm, quyền hạn
và quyền lợi trong t o à n h ệ thống.
T ổ chức q u ả n t r ị t h e o n g u y ê n t ắ c n à y có ư u đ i ể m l ò n l à
l à m t ă n g t i n h t h ầ n t r á c h n h i ệ m v à h ứ n g t h ú l à m việc của

m ọ i n h à q u ả n t r ị , g i ả m c ô n g v i ệ c v à n h â n lực ỏ c ấ p q u ả n t r ị
cao. B ê n c ạ n h đó, n h ư ợ c đ i ể m c ủ a n ó l à đòi h ỏ i n h à q u ả n t r ị
cao c ấ p p h ả i có n g h ệ t h u ậ t q u ả n t r ị con n g ư ờ i , có t h ể d ẫ n
đ ế n t h i ế u sự t h ố n g n h ấ t t r o n g h o ạ t đ ộ n g q u ả n t r ị v à k h ô n g
p h á t h u y được ư u đ i ể m hợp lý hoa.
T ổ chức q u ả n t r ị theo n g u y ê n t ắ c t ậ p t r u n g hoa, n h i ệ m

v ụ q u ả n t r ị được t ậ p t r u n g v à o m ộ t s ố n ơ i l à m v i ệ c n h ấ t
định. N h ư t h ế , có t h ể t h ự c h i ệ n được c á c n h i ệ m v ụ q u ả n t r ị
ngay cả t r o n g t r ư ờ n g hợp t h i ế u lực l ư ợ n g lao đ ộ n g c h u y ê n
môn. H ạ n c h ế của q u ả n t r ị theo n g u y ê n tắc n à y l à ỏ chỗ đòi
h ỏ i n h à q u ả n t r ị cao c ấ p p h ả i có t r ì n h độ t ổ n g h ợ p , k h ô n g
p h á t h u y được t í n h s á n g t ạ o c ủ a c á c c ấ p d ư ố i q u y ề n v à có k h i
cấp t r ê n k h ô n g k i ể m t r a được h ế t c á c q u y ế t đ ị n h m à c h í n h
họ ban h à n h .
N g u y ê n t ắ c k ế t hợp t r o n g h o ạ t đ ộ n g q u ả n t r ị cho p h é p
k ế t hợp t ậ p t r u n g hoa v à p h i t ậ p t r u n g hoa: t ậ p t r u n g hoa
một số bộ p h ậ n (thống k ê , k ế t o á n , mua hàng,...) v à thực
hiện phi t ậ p t r u n g đ ố i v ố i các bộ p h ậ n q u ả n trị k h á c . c ầ n
chú ý r ằ n g phi tập trung l ã n h t h ổ k h ô n g n h ấ t t h i ế t d ẫ n đ ế n
phi tập t r u n g hoạt động q u ả n trị.
2.2.2. Phân tích và tổng hợp nhiệm vụ
P h â n t í c h n h i ệ m v ụ l à sự c h i a n h ỏ c ô n g v i ệ c t h à n h , c á c
n h i ệ m v ụ ( h à n h động) cụ t h ể h ớ n . C ò n t ổ n g hợp n h i ệ m v ụ l à
sự l i ê n k ế t c á c n h i ệ m v ụ ( h à n h động) cụ t h ể đ ã p h â n t í c h v à o
m ộ t n ơ i l à m v i ệ c theo c á c n g u y ê n t ắ c n h ấ t đ ị n h .
P h â n tích v à t ổ n g hợp n h i ệ m v ụ là h a i p h ư ớ n g p h á p
được sử d ụ n g đ ể t í n h t o á n k h ố i l ư ợ n g c ô n g v i ệ c q u ả n t r ị v à

b ố t r í lao đ ộ n g q u ả n t r ị t r ê n cơ sở k h ố i l ư ợ n g n h i ệ m v ụ p h ả i
thực hiện.
T h ự c c h ấ t p h â n t í c h v à t ổ n g hợp n h i ệ m v ụ l à h a i q u á
t r ì n h d i ễ n ra ngược c h i ề u n h a u v à đ ề u c ầ n t h i ế t : p h ả i p h â n
t í c h n h i ệ m v ụ m ố i có cd sỏ đ ể t ổ n g h ợ p n h i ệ m v ụ v à t ừ đó
m ố i h ì n h t h à n h được c á c n ớ i l à m v i ệ c q u ả n t r ị . N ơ i l à m việc
q u ả n t r ị có t h ể được h i ể u l à p h ầ n k h ô n g g i a n m à m ộ t n h â n
v i ê n q u ả n t r ị sử d ụ n g c á c t r a n g t h i ế t b ị c ầ n t h i ế t đ ể h o à n
t h à n h n h ữ n g n h i ệ m v ụ q u ả n t r ị n h ấ t đ ị n h được giao. Nơi
l à m v i ệ c q u ả n t r ị l à t ế b à o cơ sở c ủ a t ổ chức b ộ m á y q u ả n trị
doanh nghiệp.
NHIỆM VỤ
Hình 3.10. Phân tích và tổng hợp nhiệm vụ

P h â n t í c h n h i ệ m v ụ bao g ồ m h a i n ộ i d u n g cở b ả n l à m ô
tả nhiệm vụ và p h â n tích nhiệm vụ. Mô t ả n h i ệ m vụ n h ằ m
mục đ í c h t ạ o r a bức t r a n h k h á i q u á t v ề n h i ệ m v ụ v à l à cỡ sở
để p h â n t í c h n h i ệ m v ụ .
N ộ i d u n g m ô t ả c ủ a n h i ệ m v ụ bao g ồ m :
• Mô t ả nội dung n h i ệ m vụ;
• M ô t ả q u á t r ì n h h à n h đ ộ n g ( c h â n t a y , t r í óc h a y k ế t
hợp cả h a i ) ;
• Mô t ả đ ố i tượng của n h i ệ m v ụ (ngươi, v ậ t hay p h i v ậ t

thể);
• M ô t ả c ô n g cụ lao đ ộ n g c ầ n t h i ế t ;
• Mô t ả k h ô n g gian t i ế n h à n h n h i ệ m vụ;
• Mô t ả thòi gian t i ế n h à n h nhiệm vụ.
P h â n t í c h n h i ệ m v ụ bao g ồ m c á c n ộ i d u n g c h ủ y ế u l à :
• P h â n t í c h q u a n h ệ v ớ i mục t i ê u : n h i ệ m v ụ được t h ự c
h i ệ n n h ằ m vào mục tiêu nào?
• P h â n tích giai đoạn: n h i ệ m v ụ thuộc giai đoạn n à o

của q u á t r ì n h q u ả n t r ị ?
• P h â n t í c h t í n h c ấ p bậc: n h i ệ m v ụ m a n g t í n h c h ấ t
l ã n h đạo hay t h ừ a hàrih?
• P h â n t í c h đ ố i t ư ợ n g : n h i ệ m v ụ được t h ự c h i ệ n ỏ
những đối tượng nào?
• P h â n t í c h p h ư ơ n g t i ệ n : c ầ n sử d ụ n g c á c l o ạ i p h ư ơ n g
t i ệ n n à o k h i t h ự c h i ệ n n h i ệ m vụ?

• P h â n t í c h h o ạ t đ ộ n g : chia n h i ệ m v ụ t h à n h nhiều
h à n h động c ầ n thiết.
T ổ n g hợp n h i ệ m v ụ n h ằ m t ậ p hợp c á c n h i ệ m v ụ đã
p h â n t í c h l ạ i t h à n h c á c n ơ i l à m v i ệ c v à l i ê n k ế t c á c nơi l à m
v i ệ c l ạ i h ì n h t h à n h c á c b ộ p h ậ n v à c á c c ấ p q u ả n t r ị t r o n g cơ
c ấ u t ổ chức theo n g u y ê n t ắ c n h ấ t đ ị n h .
T ổ n g hợp n h i ệ m v ụ p h ả i đ á p ứ n g c á c y ê u c ầ u c h ủ y ế u
l à b ả o đ ả m h o à n t h à n h n h i ệ m v ụ hợp lý, t r ô i c h à y v à liên
t ụ c , t r ê n cơ sở đ ả m b ả o t í n h c h u y ê n m ô n hoa ỏ t r ì n h độ n h ấ t
định, đ ả m bảo t í n h thống n h ấ t q u ả n trị v à k h ô n g l à m quá
phức t ạ p c á c m ố i q u a n h ệ q u ả n t r ị .
T r ê n p h ư ớ n g d i ệ n lý t h u y ế t k h ô n g x á c đ ị n h cụ t h ể giói
h ạ n t ậ p hợp n h i ệ m v ụ v à o m ộ t n ơ i l à m v i ệ c , n ó i c á c h k h á c
k h ô n g có c â u t r ả l ờ i c h u n g cho c â u h ỏ i t ậ p hợp bao nhiêu
n h i ệ m v ụ b ộ p h ậ n v à o m ộ t n ơ i l à m v i ệ c cụ t h ể . G i ó i h ạ n số
n h i ệ m v ụ c ù n g l o ạ i t ậ p hợp v à o m ộ t nơi l à m việc là k h i người
p h ụ t r á c h v ẫ n l à m c h ủ được n h i ệ m v ụ k h i t h ự c h i ệ n n ó . Đ i ề u
đó h o à n t o à n p h ụ thuộc v à o :
• T r ì n h độ p h á t t r i ể n của h o ạ t động d i ề u chỉnh chung
• T r ì n h độ n ă n g lực c ủ a c á c n h à q u ả n t r ị v à n h â n v i ê n
• T í n h c h ấ t c h u y ê n m ô n hoa n h i ệ m v ụ
• T r ì n h độ t r a n g t h i ế t bị q u ả n trị
• T ầ m quan trọng, p h ạ m v i , n ộ i dung... của n h i ệ m v ụ .
N h i ệ m v ụ được t ổ n g hợp ỏ c á c c ấ p q u ả n t r ị có h ì n h
t h á p : ỏ c ấ p c à n g cao n h à q u ả n t r ị c à n g p h ụ t r á c h í t n g ư ờ i (bộ

p h ậ n ) đ u ố i q u y ề n , đ ỉ n h h ì n h t h á p l à cơ q u a n đ ầ u n ã o q u ả n
t r ị . V i ệ c h ì n h t h à n h s ố l ĩ n h vực v à s ố c ấ p p h ụ t h u ộ c v à o t í n h
đặc t h ù m ỗ i d o a n h n g h i ệ p .
T r o n g t h ự c t ế , v i ệ c x á c đ ị n h n h i ệ m v ụ cho n g ư ờ i p h ụ
t r á c h t r ừ u t ư ợ n g p h ụ t h u ộ c v à o t h ị t r ư ờ n g lao đ ộ n g . X á c
định n ơ i l à m v i ệ c ỏ v ị t r í cao p h ả i d ự a v à o k i ế n t h ứ c t ổ n g hợp
của n g ư ò i sẽ p h ụ t r á c h n ơ i l à m v i ệ c đó.
Có t h ể có c á c c á c h p h â n chia n h i ệ m v ụ cho c á c n ơ i l à m
việc n h ư sau:
T h ứ n h ấ t , p h â n c h i a theo t í n h c h ấ t c ù n g h a y k h á c l o ạ i
của c ô n g v i ệ c sẽ có:
• N ế u đ ố i t ư ợ n g t h ự c h i ệ n n h i ệ m v ụ l à c ù n g l o ạ i sẽ
h ì n h t h à n h các n ớ i l à m việc thực h i ệ n các công việc
khác nhau.
• N ế u c ô n g v i ệ c được t h ự c h i ệ n l à c ù n g l o ạ i sẽ h ì n h
t h à n h các nơi l à m việc thực h i ệ n n h i ệ m v ụ ỏ các đ ố i
tượng k h á c nhau.
T h ứ h a i , p h â n c h i a n h i ệ m v ụ q u ả n t r ị theo c h i ề u dọc v à
theo c h i ề u n g a n g
N ế u p h â n c h i a n h i ệ m v ụ theo c h i ề u dọc sẽ h ì n h t h à n h
các c ấ p q u ả n t r ị t r o n g d o a n h n g h i ệ p . C ấ p q u ả n t r ị t ậ p hợp
các n ớ i l à m v i ệ c c ũ n g n h ư c á c b ộ p h ậ n k h á c n h a u có n h i ệ m
vụ thực h i ệ n t r ê n c ù n g đ ố i tượng. Các n h â n t ố ả n h h ư ở n g
đ ế n v i ệ c h ì n h t h à n h s ố c ấ p q u ả n t r ị có t h ể l à : q u i m ô c ủ a
doanh n g h i ệ p ; cơ c ấ u s ả n x u ấ t đ ã h ì n h t h à n h ; n g u y ê n t ắ c
t ậ p t r u n g h a y p h i t ậ p t r u n g t r o n g p h â n c ấ p v à t ổ chức h o ạ t

đ ộ n g q u ả n t r ị ; k h ả n ă n g p h ụ t r á c h bao n h i ê u n ơ i l à m v i ệ c ở
m ộ t c ấ p cụ t h ể n à o đ ó t r ê n cơ sở p h ả i đ ả m b ả o h o à n t h à n h
n h i ệ m v ụ , k i ể m t r a v à t r a o đ ố i t h ô n g t i n g i ữ a c á c c ấ p v à các
bộ p h ậ n q u ả n trị v ố i nhau.
N ế u p h â n chia n h i ệ m v ụ t h e o c h i ề u n g a n g sẽ l à m x u ấ t
h i ệ n c á c p h ò n g (ban) chức n ă n g . N g ư ờ i t a t ậ p h ợ p c á c n h i ệ m
v ụ c ù n g l o ạ i v à o m ộ t b ộ p h ậ n l à m h ì n h t h à n h p h ò n g (ban)
chức n ă n g . Ở m ỗ i p h ò n g (ban) chức n ă n g sẽ t h ự c h i ệ n n h i ệ m
v ụ t r ê n c á c đ ố i t ư ợ n g k h á c n h a u . M ố i q u a n h ệ g i ữ a các
p h ò n g (ban) chức n ă n g l à q u a n h ệ h ợ p t á c , t r a o đ ổ i t h ô n g t i n .
K ế t q u ả l à h ì n h t h à n h c á c c ấ p , c á c b ộ p h ậ n q u ả n trị
t r o n g d o a n h n g h i ệ p ở t r ì n h đ ộ c h u y ê n m ô n hoa n h ấ t đ ị n h .
C u ố i c ù n g , p h ả i x â y d ự n g sơ đ ồ m ô t ả n ớ i l à m việc: sơ
đ ồ hoa n h ữ n g n ộ i d u n g n h i ệ m v ụ p h ả i t h ự c h i ệ n (số lượng,
c h ấ t lượng, t h ờ i gian); q u i t r ì n h c ầ n t h i ế t đ ể thực h i ệ n n h i ệ m
v ụ ( t h ự c h i ệ n , k i ể m t r a ) ; c á c y ê u c ầ u v ề n h â n sự, t r a n g b ị nơi
l à m việc v à g i ả i thích các m ố i quan h ệ k h i thực h i ệ n nhiệm
vụ. H ì n h thức t ố t n h ấ t là v ă n bản.
2.3. Xác định quyền hạn, quyền lực và trách

nhiêm
2.3.1. Quyền hạn, quyền lực và trách nhiệm
T h ứ n h ấ t , q u y ể n h ạ n . Q u y ề n h ạ n được h i ể u l à s ự được
p h é p c ủ a m ộ t c á n h â n ( t ậ p t h ể ) k h i t h ự c h i ệ n n h i ệ m v ụ được
giao. N h ư t h ế , q u y ề n h ạ n đ ề c ậ p đ ế n k h ả n ă n g m à c á n h â n
( t ậ p t h ể ) được sử d ụ n g c á c n g u ồ n lực n h ấ t đ ị n h đ ể t i ế n h à n h
m ộ t công việc n à o đó.

D o q u y ề n h ạ n g ắ n v ố i n h i ệ m v ụ n ê n cơ sở x á c đ ị n h
q u y ề n h ạ n l à n h i ệ m v ụ được p h â n c ô n g t h ự c h i ệ n , n g u y ê n
tắc p h â n q u y ề n v à k h ả n ă n g c h u y ê n m ô n c ủ a n g ư ờ i t h ự c
hiện nhiệm vụ.
V ố i ý n g h ĩ a được sử d ụ n g c á c n g u ồ n lực n h ấ t định,

quyền h ạ n đ ó n g v a i t r ò là đ i ề u k i ệ n để h o à n t h à n h n h i ệ m
v ụ . Do đó q u y ề n h ạ n p h ả i r õ r à n g , c â n x ứ n g v ố i n h i ệ m v ụ v à
p h ả i được g h i t r o n g n ộ i q u i , q u i c h ế h o ạ t đ ộ n g của doanh
nghiệp.
T h ứ h a i , q u y ề n lực. T r o n g lý t h u y ế t q u ả n t r ị , q u y ề n lực
được h i ể u l à q u y ề n đ i ề u k h i ể n h à n h đ ộ n g c ủ a n h ữ n g n g ư ờ i
k h á c . N ó i c á c h k h á c , đ ó l à q u y ề n sai k h i ế n v à k i ể m s o á t m à
m ộ t n h à q u ả n t r ị có được đ ể đ i ề u k h i ể n n g ư ơ i k h á c .
Có n h i ề u c á c h p h â n l o ạ i q u y ề n lực. N ế u p h â n theo t í n h
hợp p h á p c ủ a q u y ề n lực sẽ có q u y ề n lực c h í n h t h ứ c v à q u y ề n
lực p h i c h í n h t h ứ c .
Q u y ể n lực c h í n h t h ứ c được g ắ n v ó i m ộ t chức d a n h cụ

t h ể và ghi t r o n g đ i ề u l ệ , n ộ i qui, q u i c h ế h o ạ t động của doanh
nghiệp. Q u y ề n lực c h á n h t h ứ c l ạ i được c h i a t h à n h :
• Quyền được u y q u y ề n . Q u y ề n được u y q u y ề n là

q u y ề n c h u y ể n g i a o m ộ t p h ầ n q u y ề n l ự c cho người
khác. Trong uy quyền p h ả i lưu ý đ ế n điều kiện
t h ự c h i ệ n n h i ệ m v ụ c ủ a c ấ p d ư ó i : giao n h i ệ m vụ
đ ò i h ỏ i p h ả i g i a o cả n h ữ n g q u y ề n h ạ n n h ấ t định
t ư ớ n g x ứ n g v ó i n h i ệ m v ụ cho c ấ p d ư ố i .
• Q u y ề n h ư ó n g d ẫ n . Đ ó l à q u y ề n được đ ư a r a c á c c h ỉ
d ẫ n cần t h i ế t để cấp dưối thực h i ệ n n h i ệ m v ụ và cũng
p h ả i thực h i ệ n quyền n à y dưối h ì n h thức v ă n bản.

• Q u y ề n k h e n t h ư ở n g . N g ư ò i p h ụ t r á c h p h ả i có q u y ề n
khen t h ư ở n g k h i cấp dưối h o à n t h à n h t ố t n h i ệ m vụ
dưói n h i ề u h ì n h thức k h á c n h a u n h ư v ậ t c h ấ t (tiền,
v ậ t c h ấ t , l ư ơ n g ) c ũ n g n h ư p h i v ậ t c h ấ t ( đ ể b ạ t chức
v ụ mối).
• Q u y ề n lực c ư ỡ n g é p . Đ ể h o à n t h à n h n h i ệ m v ụ q u ả n
t r ị n g ư ờ i p h ụ t r á c h p h ả i có q u y ề n b u ộ c n g ư ờ i k h á c
p h ả i t u â n t h ủ c á c m ệ n h l ệ n h q u ả n t r ị m à m ì n h ban
h à n h k h ô n g t r á i v ó i p h á p l u ậ t , đ i ề u l ệ , n ộ i q u i , qui
c h ế c ủ a d o a n h n g h i ệ p . Đ ể q u y ề n lực c ư ỡ n g é p có h i ệ u
lực n g ư ờ i p h ụ t r á c h p h ả i có q u y ề n sử d ụ n g c á c h ì n h
phạt thích hợp như khiển trách, cảnh cáo, hạ
lương,...
Q u y ề n lực p h i c h í n h t h ứ c k h ô n g g ắ n v ó i chức d a n h cụ
t h ể v à k h ô n g g h i t r o n g đ i ề u l ệ của d o a n h n g h i ệ p . Q u y ề n lực
p h i c h í n h t h ứ c l ạ i được c h i a t h à n h :
• Q u y ề n lực c h u y ê n m ô n . Q u y ề n lực c h u y ê n m ô n g ắ n
v ó i m ộ t c á n h â n có c h u y ê n m ô n cao t r o n g t ậ p t h ể .
Q u y ề n lực n à y c h ỉ t ồ n t ạ i t r o n g p h ạ m v i g i ả i q u y ế t
các công việc c h u y ê n môn.
• Q u y ề n lực được t ô n v i n h . Q u y ề n lực được t ô n v i n h

t h ư ờ n g g ắ n vói n g ư ờ i " t h ủ l ĩ n h " đ ứ n g đ ầ u m ộ t t ậ p
t h ể n à o đ ó . Q u y ề n lực n à y được m ọ i n g ư ờ i t r o n g t ậ p
t h ể t ô n v i n h , k h ô n g g h i t r o n g đ i ề u l ệ , n ộ i q u i của
d o a n h n g h i ệ p . T r o n g m ộ t t ổ chức n à o đ ó sẽ l à t ố t
n h ấ t n ế u t h ủ t r ư ở n g có c ả q u y ề n lực được t ô n v i n h v à
lúc đó n g ư ờ i t h ủ t r ư ở n g đồng t h ờ i c ũ n g là t h ủ lĩnh
của t ậ p t h ể .

T h e o t í n h c h ấ t b i ể u h i ệ n của q u y ề n lực sẽ p h â n t h à n h
các l o ạ i q u y ề n lực q u y ế t đ o á n , q u y ề n lực k i ể u hợp t á c , q u y ề n
lực t h a m v ấ n v à q u y ề n lực " t h a m gia, đ ó n g góp":
• Q u y ề n lực q u y ế t đ o á n t h ể h i ệ n sự c h u y ê n q u y ề n c ủ a
c ấ p t r ê n , n g ư ờ i có q u y ề n lực q u y ế t đ o á n t h ư ờ n g c h ỉ
t r u y ề n m ệ n h l ệ n h t ừ t r ê n xuống dưới.
• N g ư ờ i m a n g q u y ề n lực k i ể u h ợ p t á c sẽ l u ô n t h ô n g t i n
cho c ấ p d ư ố i v à t r a o q u y ề n cho c ấ p d ư ố i n h ư n g có
k i ể m t r a k h i c ấ p d ư ố i sử d ụ n g q u y ề n lực đ ể t h ự c h i ệ n
n h i ệ m v ụ của h ọ .
• N g ư ờ i có q u y ề n lực t h a m v ấ n t h ể h i ệ n sự t i n t ư ở n g
của m ì n h v à o c ấ p d ư ố i v à t r ư ớ c k h i r a q u y ế t định
n g ư ờ i có q u y ề n lực t h a m v ấ n t h ư ớ n g t h a m k h ả o ý
k i ế n cấp dưối.
• N g ư ờ i có q u y ề n lực " t h a m gia, đ ó n g g ó p " l à n g ư ờ i t i n

t ư ở n g h o à n t o à n v à o c ấ p d ư ớ i v à t h ư ở n g cho c ấ p d ư ớ i
được t h a m gia ý k i ế n v à o c á c v ấ n đ ề c ầ n g i ả i q u y ế t
t r o n g t ổ chức.
T h ự c c h ấ t , có t h ể m ô t ả c ấ p đ ộ "được p h é p " của c ấ p

d ư ớ i k h i c ấ p t r ê n có c á c b i ể u h i ệ n q u y ề n lực cụ t h ể t r ê n ở sơ
đồ sau:
Rất ít • Rất nhiều
Quyết toán • Hợp tác •Tham vấn • Tham gia

T h ứ ba, t r á c h n h i ệ m . T r á c h n h i ệ m l à n g h ĩ a v ụ đ ò i h ỏ i
m ộ t cá n h â n (tập thể) p h ả i h o à n t h à n h n h i ệ m v ụ t r ư ó c cấp
t r ê n . T r á c h n h i ệ m có ý n g h ĩ a b ắ t b u ộ c đ ố i v ớ i n ơ i nhận
n h i ệ m v ụ . P h ạ m v i t r á c h n h i ệ m giói h ạ n ỏ n h i ệ m v ụ p h ả i
h o à n t h à n h : n h â n v i ê n chỉ c h ị u t r á c h n h i ệ m v ề c ô n g v i ệ c của
b ả n t h â n h ọ , c ò n n h à q u ả n t r ị p h ả i c h ị u t r á c h n h i ệ m v ề công
việc của c ấ p d ư ố i .
Đ ể xác định t r á c h n h i ệ m của t ừ n g bộ p h ậ n , cá n h â n

c ầ n p h ả i có n h ữ n g đ i ề u k i ệ n n h ấ t đ ị n h : t r á c h n h i ệ m p h ả i rõ
r à n g . C ấ p t r ê n p h ả i q u i đ ị n h cụ t h ể cho c ấ p d ư ó i b ằ n g v ă n
b ả n v ề n ộ i dung n h i ệ m v ụ , qui t r ì n h công việc p h ả i t u â n thủ,
t h ờ i đ i ể m v à n ộ i d u n g b á o c á o . C ấ p d ư ó i p h ả i có t r á c h n h i ệ m
t u â n t h ủ q u i đ ị n h v ề q u i t r ì n h l à m v i ệ c v à p h ả i b á o c á o cấp
t r ê n theo q u i định.
2.3.2. Xác lập môi quan hệ hợp lí giữa quyền hạn,

quyền lực, trách nhiệm và nhiệm vụ
Q u y ề n h ạ n , q u y ề n lực, t r á c h n h i ệ m p h ả i t ư ở n g x ứ n g
v ố i n h a u . Q u y ề n h ạ n v à q u y ề n lực l à đ i ề u k i ệ n đ ể h o à n
t h à n h n h i ệ m v ụ . N ế u m ộ t c á n h â n n à o đó được t r a o q u y ề n
h ạ n v à q u y ề n lực t h ấ p h ơ n m ứ c c ầ n t h i ế t c á n h â n đó sẽ
k h ô n g đ ủ đ i ề u k i ệ n đ ể h o à n t h à n h n h i ệ m v ụ được giao.
N g ư ợ c l ạ i , n ế u c á n h â n n à o đó được t r a o q u y ề n h ạ n v à q u y ề n
lực l ố n h ơ n mức c ầ n t h i ế t t ấ t y ế u s i n h r a sự l ạ m q u y ề n , cả
h a i t h á i cực đ ề u k h ô n g đ e m l ạ i k ế t q u ả t ố t .
T r á c h n h i ệ m là đòi h ỏ i m ộ t cá n h â n p h ả i h o à n t h à n h
n h i ệ m v ụ c ủ a m ì n h . N ế u t r á c h n h i ệ m t h ấ p h ơ n so v ó i m ứ c
c ầ n t h i ế t sẽ l à m cho c á n h â n đ ó lơ l à v ố i v i ê c t h ư c hiên

n h i ệ m v ụ . N g ư ợ c l ạ i , n ế u t r á c h n h i ệ m cao h ơ n m ứ c c ầ n
t h i ế t sẽ đ ẩ y c á n h â n đ ư ợ c t r a o đ ế n c h ỗ k h ô n g t h ự c h i ệ n
được.
3. Xây dựng nội qui, qui chế
3.1. Điều chỉnh chung và cá bỉêt
H o ạ t đ ộ n g đ i ề u c h ỉ n h được h i ể u l à m ệ n h l ệ n h c ủ a q u ả n
trị doanh n g h i ệ p n h ằ m t ạ o r a h o ạ t đ ộ n g theo c á c m ụ c t i ê u đ ã
xác đ ị n h . Có h a i l o ạ i đ i ề u c h ỉ n h l à đ i ề u c h ỉ n h c h u n g v à đ i ề u
chỉnh c á b i ệ t .
Đ i ề u c h ỉ n h c h u n g l à đ i ề u c h ỉ n h được x á c đ ị n h m ộ t l ầ n
cho các h o ạ t đ ộ n g có t í n h c h ấ t l ặ p l ạ i . Đ i ề u c h ỉ n h l o ạ i n à y có
ưu điểm l ố n là tạo ra t í n h thống n h ấ t của hoạt động q u ả n trị
v à t í n h ổn đ ị n h cho m ọ i h o ạ t đ ộ n g c ủ a d o a n h n g h i ệ p . Do chỉ
cần x á c đ ị n h m ộ t l ầ n v à d u y t r ì cho đ ế n k h i t h ự c t ế q u ả n t r ị
đòi h ỏ i p h ả i đ i ề u c h ỉ n h l ạ i n ê n l à m đ ơ n g i ả n hoa n h i ệ m v ụ v à
g i ả m k h ố i l ư ợ n g c ô n g v i ệ c q u ả n t r ị cho m ọ i n h à q u ả n t r ị . T u y
n h i ê n , đ i ề u c h ỉ n h c h u n g l ạ i có h ạ n c h ế cơ b ả n l à m a n g t í n h
cứng nhắc, t h i ế u l i n h h o ạ t . Do đó sẽ có h i ệ u q u ả n ế u đ i ề u
chỉnh c h u n g được á p d ụ n g đ ố i v ó i c á c h o ạ t đ ộ n g có t í n h c h ấ t
l ặ p đi, l ặ p l ạ i . Đ i ề u c h ỉ n h c h u n g được t h ể h i ệ n ỏ c á c h ì n h
thức x â y d ự n g v à đ i ề u c h ỉ n h , b ổ s u n g đ i ề u l ệ , n ộ i q u i , q u i c h ế
h o ạ t đ ộ n g của d o a n h n g h i ệ p .
Đ i ề u c h ỉ n h c á b i ệ t l à đ i ề u c h ỉ n h cho t ừ n g h o ạ t đ ộ n g
r i ê n g b i ệ t , k h ô n g có t í n h c h ấ t l ặ p l ạ i . Đ i ề u c h ỉ n h c á b i ệ t có
ư u đ i ể m l à l i n h h o ạ t , m ề m dẻo song l ạ i có h ạ n c h ế l à l à m
g i ả m t í n h t h ố n g n h ấ t v ì t ă n g q u y ề n t ự q u y ế t đ ị n h cho m ỗ i
n h à q u ả n trị. Đ i ề u n à y dễ d ẫ n đ ế n sinh ra l ạ m quyền. M ặ t

k h á c , đ i ề u c h ỉ n h c á b i ệ t l à m t ă n g k h ố i l ư ợ n g c ò n g v i ệ c của
c á c n h à q u ả n t r ị . Do đó, t ố t n h ấ t l à c h ỉ t h ự c h i ệ n đ i ề u chỉnh
c á b i ệ t đ ố i v ố i c á c h o ạ t đ ộ n g đ ơ n l ẻ , k h ô n g có t í n h c h ấ t l ặ p l ạ i
theo q u i l u ậ t .
V ấ n đ ề được đ ặ t r a l à p h ả i b i ế t k ế t h ợ p h ợ p lý g i ữ a đ i ề u
c h ỉ n h c h u n g m a n g t í n h ổn đ ị n h , c ứ n g n h ắ c v ó i đ i ề u c h ỉ n h cá
b i ệ t m a n g t í n h m ề m dẻo, l i n h h o ạ t .
3.2. Xây dựng nôi qui, qui chế hoạt động
X â y d ự n g n ộ i q u i , q u i c h ế h o ạ t đ ộ n g t h u ộ c n ộ i d u n g của
đ i ề u c h ỉ n h c h u n g . N ó đ ó n g v a i t r ò q u a n t r ọ n g đ ố i v ố i việc
t h i ế t l ậ p m ố i q u a n h ệ l à m v i ệ c ổn đ ị n h g i ữ a m ọ i b ộ p h ậ n , cá
n h â n t r o n g d o a n h n g h i ệ p . V ì v ậ y sau k h i x â y d ự n g xong cơ
c ấ u t ổ chức b ộ m á y q u ả n t r ị t h ì n h i ệ m v ụ t i ế p theo là x â y
dựng n ộ i qui, q u i c h ế h o ạ t động.
N ộ i q u i , q u i c h ế h o ạ t đ ộ n g p h ả i được x â y d ự n g t r ê n cơ
sở đ i ề u l ệ d o a n h n g h i ệ p , m ố i q u a n h ệ k ĩ t h u ậ t - s ả n x u ấ t giữa
c á c b ộ p h ậ n được x á c l ậ p t r o n g cơ c ấ u s ả n x u ấ t , m ô h ì n h cơ
c ấ u t ổ chức b ộ m á y , p h â n c ô n g n h i ệ m v ụ g i ữ a c á c n h à q u ả n
t r ị cao c ấ p , c á c p h ò n g b a n v à c á c c ấ p q u ả n t r ị , . . .
N ộ i q u i , q u i c h ế p h ả i r õ r à n g , x á c đ ị n h c h í n h x á c các
m ô i q u a n h ệ c h ỉ h u y , chức n ă n g , q u y ề n h ạ n v à t r á c h n h i ệ m
của t ừ n g b ộ p h ậ n v à c á n h â n ; c á c q u i đ ị n h p h ả i c h ặ t c h ẽ .

TÓM TẮT
I. NGHIÊN CỨU C ơ HỘI VÀ ĐIỂU KIỆN KINH DOANH
Nghiên cứu cơ hội và điều kiện kinh doanh là tiêu chí

đ ầ u t i ê n đ ể d o a n h n g h i ệ p có t h ể t ồ n t ạ i v à p h á t t r i ể n . M u ố n
p h á t h i ệ n cơ h ộ i p h ả i n g h i ê n c ứ u t h ị t r ư ờ n g bao g ồ m c á c
n h â n t ố xác định cung-cầu t h ị trường. N g h i ê n cứu điều k i ệ n
bao g ồ m m ộ t l o ạ t c á c n h â n t ố t h u ộ c m ô i t r ư ờ n g k i n h d o a n h
n h ư l u ậ t p h á p , c h í n h s á c h k h u y ế n khích, t h u ế quan, các điều
k i ệ n v ề n g u ồ n lực,...
li. LỰA CHỌN CÁC NHÂN TỐ SẢN XUẤT
Đ ể t i ê n h à n h h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t c ầ n sự t h a m gia của
n h i ề u n h â n t ố k h á c n h a u . Đ ó có t h ể l à lao đ ộ n g ( q u ả n t r ị ,
t h ừ a h à n h ) , t ư l i ệ u lao đ ộ n g v à đ ố i t ư ợ n g lao đ ộ n g ; . . .
Đ ặ c t r ư n g cơ b ả n c ủ a lao đ ộ n g v à sử d ụ n g lao động

b i ể u h i ệ n c h ủ y ế u ở: t r o n g cơ c h ế k i n h t ế t h ị t r ư ờ n g sức lao
động là h à n g hoa, t h ị t r ư ớ n g lao đ ộ n g l à t h ị t r ư ớ n g c ạ n h
t r a n h : c ạ n h t r a n h sử d ụ n g lao đ ộ n g v à c ạ n h t r a n h t ì m k i ế m
công ă n v i ệ c l à m ; đ ặ c t r ư n g của y ế u t ố lao đ ộ n g n ằ m ỏ c h ỗ cơ
sở của lao đ ộ n g l à sức lao đ ộ n g .
T ư l i ệ u lao đ ộ n g đ ó n g v a i t r ò đặc b i ệ t q u a n t r ọ n g đ ố i
v ố i v i ệ c c ả i t h i ệ n đ i ề u k i ệ n lao đ ộ n g , t ă n g n ă n g s u ấ t lao
động. Đ ặ c t r ư n g cơ b ả n n h ấ t của t ư l i ệ u lao đ ộ n g l à t h a m gia

v à o n h i ề u c h u k ì k i n h d o a n h v à t r o n g q u á t r ì n h đ ó t ư l i ệ u lao
đ ộ n g t h ư ờ n g chỉ b ị hao m ò n d ầ n d ầ n c h ứ k h ô n g b ị b i ê n dạng,
cũng k h ô n g bị tiêu p h í đi.
N g u y ê n v ậ t l i ệ u l à p h ạ m t r ù m ô t ả c á c l o ạ i đôi t ư ợ n g lao
động được con n g ư ờ i t á c đ ộ n g v à o đ ể b i ế n t h à n h s ả n p h ẩ m (dịch
v ụ ) . Đ ặ c đ i ể m c h u n g n h ấ t l à m ọ i l o ạ i n g u y ê n v ậ t l i ệ u đ ề u chỉ
t h a m gia m ộ t l ầ n v à o q u á t r ì n h s ả n x u ấ t s ả n p h ẩ m (dịch v ụ ) .
IU. LỤA CHỌN HÌNH THÚC PHÁP LÍ CỦA DOANH NGHIỆP
Có n h i ề u loại hình pháp lí k h á c n h a u n h ư doanh

n g h i ệ p n h à n ư ố c , h ợ p t á c x ã , c ô n g t y cổ p h ầ n , c ô n g t y T N H H
( t r ê n m ộ t t h à n h v i ê n v à m ộ t t h à n h v i ê n ) , c ô n g t y h ợ p danh,
d o a n h n g h i ệ p t ư n h â n , d o a n h n g h i ệ p l i ê n d o a n h v à doanh
n g h i ệ p 100% v ố n n ư ó c n g o à i .
V ề b ả n c h ấ t , m ỗ i l o ạ i h ì n h p h á p lí c ủ a d o a n h n g h i ệ p
luôn g ắ n v ớ i các đ i ề u k i ệ n h o ạ t động cụ t h ể . L ự a chọn hình
t h ứ c p h á p lí t h í c h h ợ p có v a i t r ò cực k ì q u a n t r ọ n g đ ố i v ố i sự
p h á t t r i ể n c ủ a d o a n h n g h i ệ p v à b ả n t h â n n g ư ờ i có v ố n , n g ư ờ i
k i n h doanh... M ỗ i t h à n h v i ê n k i n h t ế c ầ n c â n nhắc kĩ luông
c á c k h ả n ă n g c ủ a m ì n h v ề v ố n , k h ả n ă n g k i n h doanh, k h ả
n ă n g m ỏ rộng... cũng n h ư yêu cầu v ề p h á t triển, lợi nhuận...
đ ể l ự a c h ọ n h ì n h t h ứ c p h á p lí t h í c h h ợ p k h i t h a m g i a k i n h
doanh.
T r i ế t lí k i n h d o a n h t h ể h i ệ n q u a n đ i ể m c h ủ đ ạ o của
n h ữ n g n g ư ờ i l ã n h đ ạ o v ề sự t ồ n t ạ i v à p h á t t r i ể n doanh
n g h i ệ p . K h i x â y d ự n g t r i ế t lí k i n h d o a n h c ầ n c h ú ý đ ả m b ả o
t í n h cô đ ọ n g , t í n h k h á i q u á t cao c ủ a n ó .

IV. C Á C LỤA CHỌN CHỦ YẾU KHI THIẾT KẾ HỆ THỐNG SẢN XUẤT
H ệ t h ố n g s ả n x u ấ t của d o a n h n g h i ệ p l à t ổ n g hợp c á c b ộ
p h ậ n s ả n x u ấ t v à p h ụ c v ụ s ả n x u ấ t , sự p h â n b ố v ề k h ô n g
gian v à m ố i l i ê n h ệ s ả n x u ấ t g i ữ a c h ú n g v ố i n h a u . C á c y ê u
cầu chủ y ế u k h i t h i ế t k ế h ệ t h ố n g sản x u ấ t là đ ả m bảo t í n h
c h u y ê n m ô n hoa cao n h ấ t có t h ể , t í n h l i n h h o ạ t , t í n h c â n đ ố i ,
nhịp n h à n g c ầ n t h i ế t n g a y t ừ k h â u t h i ế t k ế v à p h ả i t ạ o đ i ề u
kiện gắn trực t i ế p h o ạ t động q u ả n trị vối hoạt động sản x u ấ t .
K h i t h i ế t k ế h ệ t h ố n g s ả n x u ấ t c ầ n có c á c l ự a c h ọ n c ầ n
t h i ế t sau: địa đ i ể m , q u i m ô , n g u y ê n t ắ c x â y d ự n g , s ố c ấ p v à
số bộ p h ậ n s ả n x u ấ t , k h o t à n g v à v ậ n c h u y ể n .
V. XÂY DỤNG BỘ MÁY QUẢN TRỊ
Cờ c ấ u t ổ chức b ộ m á y q u ả n t r ị l à t ổ n g hợp c á c b ộ p h ậ n
k h á c n h a u có m ố i l i ê n h ệ v à q u a n h ệ p h ụ t h u ộ c l ẫ n n h a u ,
được c h u y ê n m ô n hoa, được giao n h ữ n g t r á c h n h i ệ m và
q u y ề n h ạ n n h ấ t đ ị n h v à được b ố t r í theo t ừ n g c ấ p n h ằ m t h ự c
h i ệ n c á c chức n ă n g q u ả n t r ị d o a n h n g h i ệ p . K h i x â y d ự n g cỡ
c ấ u t ổ chức b ộ m á y c ầ n c h ú ý c á c y ê u c ầ u : đ ả m b ả o tính
c h u y ê n m ô n hoa, t i ê u c h u ẩ n hoa, sự p h ố i h ợ p n h ị p n h à n g
giữa c á c b ộ p h ậ n , c á n h â n , b ả o đ ả m t í n h t h ố n g n h ấ t quyền
lực. C á c n h â n t ố ả n h h ư ở n g đ ế n cơ c ấ u b ộ m á y q u ả n t r ị
t h ư ờ n g là h ì n h t h ứ c p h á p lý c ủ a d o a n h n g h i ệ p , cơ c ấ u s ả n
x u ấ t , t r ì n h độ đ ộ i n g ũ c á c n h à q u ả n t r ị , t r a n g t h i ế t b ị q u ả n
t r ị v à sự t h a y đ ổ i c ủ a m ô i t r ư ờ n g .
C ó n h i ề u h ệ t h ố n g t ổ chức k h á c n h a u l à h ệ t h ố n g t ổ
chức k i ể u t r ự c t u y ế n , k i ể u chức n ă n g , k i ể u t r ự c t u y ế n - t ư
v ấ n , k i ể u t r ự c t u y ế n - chức n ă n g , h ệ t h ố n g t ổ chức q u ả n t r ị

theo n h ó m , v à k i ể u k i ể u m a t r ậ n . N g o à i r a , c ầ n n g h i ê n cứu
v à có t h ể đ ư a v à o ứ n g d ụ n g c á c k i ể u h ệ t h ố n g t ổ chức m ố i
n h ư : h ệ t h ố n g t ổ chức h ì n h sao, h ệ t h ố n g t ổ chức k i ể u sơ đồ
m ạ n g l ư ố i , . . . T r o n g t h ự c t ế đ ể l ự a c h ọ n m ô h ì n h t h í c h hợp
p h ả i p h â n tích c ẩ n t h ậ n các n h â n t ố tác động đ ế n nó.
K h i xây dựng bộ m á y quản trị doanh nghiệp cần q u á n

t r i ệ t c á c n g u y ê n t ắ c t ổ chức b ộ m á y q u ả n t r ị d o a n h n g h i ệ p
l à : n g u y ê n t ắ c t h ố n g n h ấ t , n g u y ê n t ắ c k i ể m s o á t được v à
n g u y ê n t ắ c h i ệ u q u ả . C á c c ô n g v i ệ c c h ủ y ế u đ ể x â y d ự n g bộ
m á y q u ả n t r ị l à x â y d ự n g nơi l à m v i ệ c , h ì n h t h à n h c ấ p q u ả n
t r ị v à b ộ p h ậ n chức n ă n g ( l ự a c h ọ n n g u y ê n t ắ c p h â n chia
n h i ệ m v ụ t h í c h h ợ p n h ấ t , p h â n t í c h v à t ổ n g hợp n h i ệ m v ụ ) ,
x á c đ ị n h q u y ề n h ạ n , q u y ề n lực, t r á c h n h i ệ m cho t ừ n g bộ
p h ậ n , cá n h â n v à x â y d ự n g n ộ i qui, q u i c h ế hoạt động.
Để nghiên cứu chương này sinh viên cần trả lời

các câu hỏi sau:
1. Đ ể t ạ o l ậ p lĩ^ật d o a n h n g h i ệ p c ầ n t i ế n h à n h c á c c ô n g
v i ệ c c h ủ y ế u gì? T h e o a n h (chị) đ ể p h á t h i ệ n cở h ộ i
k i n h d o a n h v à c á c đ i ề u k i ệ n c ầ n t h i ế t c ầ n l à m gì?
2. A n h (chị) h ã y p h â n t í c h c á c l o ạ i h ì n h p h á p lí c h ủ y ế u
của doanh nghiệp nưốc ta h i ệ n nay v à g i ả i t h í c h t ạ i
sao c ầ n l ự a c h ọ n h ì n h t h ứ c p h á p lí cụ t h ể k h i m u ố n
tạo l ậ p hay đ ổ i m ố i một doanh nghiệp?
3. T h ế n à o l à h ệ t h ố n g s ả n x u ấ t ? H ã y t r ì n h b à y c á c c ấ p
v à c á c b ộ p h ậ n hợp t h à n h h ệ t h ố n g s ả n x u ấ t của
doanh nghiệp v à b i ể u h i ệ n của n ó t r o n g thực t i ễ n các
doanh n g h i ệ p h i ệ n nay.

4. H ã y p h â n t í c h c á c l ự a c h ọ n c h ủ y ế u k h i x â y d ự n g h ệ
t h ô n g s ả n x u ấ t của d o a n h n g h i ệ p v à l i ê n h ệ t h ự c
t i ễ n h i ệ n nay.
5. T h ê n à o l à cơ c ấ u t ô chức b ộ m á y q u ả n t r ị d o a n h
nghiệp? P h â n tích các y ê u cầu chủ y ế u cũng n h ư các
n h â n t ố ả n h h ư ở n g đ ế n cơ c ấ u t ổ chức b ộ m á y của
doanh nghiệp.
6. H ã y t r ì n h b à y n h ữ n g v ấ n đ ề cơ b ả n v ề c á c h ệ t h ố n g
t ổ chức q u ả n t r ị d o a n h n g h i ệ p ? P h â n t í c h ư u , n h ư ợ c
và điều kiện áp dụng chúng.
7. P h â n t í c h n h ữ n g n ộ i d u n g c h ủ y ế u c ầ n t i ế n h à n h đ ể
x â y dựng bộ m á y q u ả n trị doanh nghiệp.
8. P h â n t í c h m ố i q u a n h ệ g i ữ a q u y ề n lực, q u y ề n hạn,
t r á c h n h i ệ m g ắ n vói n h i ệ m v ụ v à liên h ệ thực t i ễ n ỏ
các doanh nghiệp n ư ó c ta h i ệ n nay.
N g o à i ra, s i n h v i ê n c ò n t i ế p t ụ c đ i s â u n g h i ê n c ứ u b ằ n g
việc t r ả l ờ i c á c c â u h ỏ i , l à m c á c b à i t ậ p t h ô n g t h ư ờ n g v à t ì n h
h u ố n g l i ê n q u a n đ ế n c h ư ơ n g 3 đ ã được t r ì n h b à y ỏ c u ố n
" H u ố n g d ẫ n t h ự c h à n h q u ả n t r ị k i n h d o a n h " do N h à x u ấ t

Chương 4
Q U Ả N TRỊ Q U Á T R Ì N H S Ả N X U Ấ T
C h ư ơ n g n à y t r ì n h b à y c á c k i ế n t h ứ c cơ b ả n n h ấ t v ề
q u ả n trị q u á t r ì n h sản x u ấ t - q u á t r ì n h tạo ra s à n phẩm
(dịch v ụ ) c ủ a d o a n h n g h i ệ p . S a u k h i n g h i ê n c ứ u , s i n h viên
cần n ắ m một cách k h á i q u á t về q u ả n trị q u á t r ì n h sản xuất,
n ắ m c h ắ c n ộ i d u n g c h ủ y ế u v ề k ế h o ạ c h hoa q u á t r ì n h sản
x u ấ t , c á c c ô n g cụ h ỗ t r ợ p h ố i hợp c á c n h i ệ m v ụ s ả n x u ấ t cũng
n h ư c á c c ô n g cụ h ỗ t r ợ đ i ề u h à n h q u á t r ì n h s ả n x u ấ t . Đ ể
n g h i ê n c ứ u c h ư ớ n g 4, s i n h v i ê n c ầ n đọc c á c t à i l i ệ u t h a m
k h ả o b ắ t b u ộ c được t r ì n h b à y ỏ t r a n g 36 v à 37 của cuốn
" H ư ó n g d ẫ n t h ự c h à n h q u ả n t r ị k i n h doanh" do N h à x u ấ t
b ả n T h ố n g k ê ấn h à n h n ă m 2003.
I. KHÁI LƯỢC VỀ QUẢN TRỊ QUÁ TRĨNH SẢN XUẤT
1. Khái niệm
M ộ t d o a n h n g h i ệ p t r ư ố c h ế t p h ả i được t ạ o l ậ p , sau đó
m ố i l à sự t ồ n t ạ i v à p h á t t r i ể n c ủ a n ó . V i ệ c x â y d ự n g được
t h ự c h i ệ n n g a y t ừ đ ầ u , l à m cơ sở cho sự p h á t t r i ể n c ủ a d o a n h
n g h i ệ p . N ộ i d u n g x â y d ự n g bao g ồ m v i ệ c t h i ế t k ế v à x â y

d ự n g h ệ t h ố n g s ả n x u ấ t , x â y d ự n g b ộ m á y q u ả n t r ị p h ù hợp
v ố i h ệ t h ố n g s ả n x u ấ t đ ã x á c đ ị n h v à t ạ o r a m ộ t cơ c h ế v ậ n
h à n h t h í c h hợp.
K h i đ ã r a đ ờ i t h ì sự t ồ n t ạ i v à p h á t t r i ể n t i ế p theo c ủ a
doanh n g h i ệ p g ắ n v ố i sự v ậ n đ ộ n g c ủ a t h ờ i g i a n , sự t h a y đ ổ i
của h à n g l o ạ t c á c n h â n t ố t h u ộ c m ô i t r ư ờ n g k i n h d o a n h . L ú c
này q u ả n trị q u á t r ì n h sản x u ấ t là một n ộ i dung quan trọng
của q u ả n t r ị d o a n h n g h i ệ p , m a n g b ả n c h ấ t của q u ả n t r ị q u á
t r ì n h t h a y đ ổ i v à p h á t t r i ể n d o a n h n g h i ệ p p h ù hợp v ố i sự
thay đ ổ i c ủ a m ô i t r ư ờ n g k i n h d o a n h .
Hình 4.1. Quản trị sản xuất của doanh nghiêp
Có n h i ề u q u a n đ i ể m k h á c n h a u v ề q u ả n trị sản x u ấ t .
Theo n g h ĩ a r ộ n g q u ả n t r ị s ả n x u ấ t được x á c đ ị n h l à v i ệ c

q u ả n t r ị n g u ồ n n h â n lực, m á y m ó c v à t i ề n v ố n đ ê b i ế n đổi
n g u y ê n v ậ t l i ệ u t h à n h h à n g hoa v à dịch v ụ . T h e o n g h ĩ a n à y
q u ả n t r ị s ả n x u ấ t sẽ bao g ồ m r ấ t n h i ề u n ộ i d u n g , t ừ q u ả n trị
n g u y ê n v ậ t l i ệ u đ ế n q u ả n trị c h ấ t lượng sản p h ẩ m . Trong
g i á o t r ì n h n à y c h ú n g t a h i ể u q u ả n t r ị s ả n x u ấ t l à t ổ n g hợp
các h o ạ t động x â y dựng h ệ t h ố n g sản x u ấ t v à q u ả n trị quá
t r ì n h sử d ụ n g c á c y ế u t ố đ ầ u v à o t ạ o t h à n h c á c s ả n phẩm
(dịch v ụ ) đ ầ u r a theo y ê u c ầ u c ủ a k h á c h h à n g n h ằ m thực
h i ệ n các mục t i ê u đã xác định. N h ư v ậ y q u ả n t r ị sản x u ấ t
bao g ồ m n h ữ n g n ộ i d u n g c h í n h l à t h i ế t k ế v à x â y d ự n g h ệ
t h ố n g s ả n x u ấ t , t ổ chức v à đ i ề u h à n h q u á t r ì n h s ả n x u ấ t . N ộ i
d u n g t h i ế t k ế v à x â y d ự n g h ệ t h ố n g s ả n x u ấ t của doanh
n g h i ệ p đ ã được đ ề c ậ p ỏ c h ư ơ n g 3. T r o n g c h ư ơ n g 4 c h ú n g ta
n g h i ê n c ứ u n ộ i d u n g q u ả n t r ị q u á t r ì n h sử d ụ n g c á c y ế u t ố
đ ầ u v à o đ ể t ạ o r a c á c s ả n p h ẩ m (dịch v ụ ) theo y ê u c ầ u của
k h á c h h à n g , tức l à t ổ chức v à đ i ề u h à n h q u á t r ì n h s ả n x u ấ t .
Q u ả n t r ị q u á t r ì n h s ả n x u ấ t l à m ộ t b ộ p h ậ n của q u ả n
t r ị s ả n x u ấ t t h ự c h i ệ n chức n ă n g đ i ề u k h i ể n q u á t r ì n h . Có
t h ể h i ể u q u ả n trị q u á t r ì n h s ả n x u ấ t là tổng t h ể các giải
p h á p t ừ đ ị n h h u ố n g đ i c ủ a d o a n h n g h i ệ p t r o n g t ừ n g t h ò i kì
v à đ i ề u k h i ể n q u á t r ì n h h o ạ t đ ộ n g của d o a n h n g h i ệ p theo
h ư ó n g đ i đ ã x á c đ ị n h n h ằ m đ ả m b ả o cho d o a n h n g h i ệ p l u ô n
t h í c h ứ n g v ó i sự b i ế n đ ộ n g của m ô i t r ư ờ n g v ố i h i ệ u q u ả k i n h
d o a n h cao n h ấ t . c ầ n c h ú ý l à t h ờ i k ì x e m x é t có t h ể r ấ t d à i
c ũ n g có t h ê r ấ t n g ắ n v à c ô n g cụ t h ự c h i ệ n đ ị n h h ư ó n g c ũ n g
có t h ể l à c h i ế n lược hoặc k ế h o ạ c h v à t h ậ m c h í l à k ế hoach
t á c n g h i ệ p . V ề n g u y ê n t ắ c , c á c c ô n g cụ đó b ổ s u n g cho n h a u
v à t ạ o r a h ư ố n g đ i đ ú n g cho d o a n h n g h i ệ p cả t r o n g t ư ơ n g l a i
dài và n g ắ n hạn, t h ậ m chí r ấ t n g ắ n hạn. Tuy n h i ê n do t ầ m

q u a n t r ọ n g c ủ a đ ị n h h ư ớ n g c h i ế n lược n ê n n g ư ờ i t a thưởng
t á c h r i ê n g h o ạ t đ ộ n g đ ị n h h u ố n g c h i ế n lược v à g i ớ i h ạ n đ ị n h
hướng trong q u ả n trị sản x u ấ t mang tính chất tác nghiệp
( đ ị n h h ư ớ n g n g ắ n h ạ n v à r ấ t n g ắ n h ạ n ) . C h ú n g t a coi m ộ t
doanh n g h i ệ p đ ã được x â y d ự n g ( n g h i ê n c ứ u ỏ c h ư ơ n g 3) v à
được đ ị n h h ư ó n g c h i ế n lược ( n g h i ê n c ứ u ỏ m ô n học c h i ế n lược
k i n h d o a n h v à p h á t t r i ể n d o a n h n g h i ệ p ) v à t r ê n cơ sỏ đó
q u ả n t r ị q u á t r ì n h s ả n x u ấ t được t h ự c h i ệ n .
2. Mục tiêu của quản trị quá trình sản xuất
T h ứ n h ấ t , v ố i t ư c á c h l à chức n ă n g cơ b ả n t ạ o r a sản
p h ẩ m , q u ả n t r ị q u á t r ì n h s ả n x u ấ t p h ả i n h ằ m h o à n t h à n h chức
n ă n g s ả n x u ấ t , cung c ấ p s ả n p h ẩ m cho k h á c h h à n g đ ú n g s ố
lượng vói t i ê u c h u ẩ n c h ấ t lượng v à t h ờ i g i a n p h ù hợp.
Môi trường kinh doanh
Hình 42. Mục tiêu của quản trị quá trình sản xuất

T h ứ hai, trong n ề n k i n h t ế t h ị trưởng q u ả n trị quá
t r ì n h s ả n x u ấ t p h ả i t ạ o r a v à duy t r ì l ợ i t h ê c ạ n h t r a n h của
d o a n h n g h i ệ p . L ợ i t h ế c ạ n h t r a n h được b i ể u h i ệ n ở ư u t h ế
v ư ợ t t r ộ i của doanh nghiệp trước các đ ố i t h ủ c ạ n h tranh
trong việc đ á p ứ n g c ầ u v ề sản p h ẩ m . Đ ó c h í n h là các líu t h ế
v ề g i á cả, c h ấ t l ư ợ n g v à sự k h á c b i ệ t hoa s ả n p h ẩ m c ũ n g n h ư
tốc độ c u n g ứ n g . Tốc đ ộ l à y ế u t ố q u a n t r ọ n g , k ế t q u ả n g h i ê n
c ứ u cho t h ấ y t h ô n g t h ư ờ n g h ơ n 8 0 % t h ị p h ầ n s ả n p h ẩ m m ố i
thuộc v ề v à i doanh nghiệp đ ầ u t i ê n t u n g sản p h ẩ m ra thị
trường.
T h ứ ba, n ề n k i n h t ế c à n g p h á t t r i ể n , x u h ư ớ n g h ộ i
n h ậ p c à n g t r ở t h à n h h i ệ n t h ự c t h ì t í n h c h ấ t t h a y đ ổ i của c ầ u
c à n g p h ứ c t ạ p h ơ n . D o đó q u ả n t r ị q u á t r ì n h s ả n x u ấ t p h ả i
t ạ o r a t í n h l i n h h o ạ t cao t r o n g đ á p ứ n g l i ê n t ụ c c ầ u của
k h á c h h à n g về sản phẩm.
T h ứ t ư , t r ê n g i á c đ ộ l à m ộ t chức n ă n g cơ b ả n của t ổ
chức, q u ả n t r ị q u á t r ì n h s ả n x u ấ t p h ả i đ ả m b ả o t í n h h i ệ u
q u ả t r o n g v i ệ c t ạ o r a c á c s ả n p h ẩ m c u n g c ấ p cho khách
h à n g . T í n h h i ệ u q u ả của l ĩ n h vực s ả n x u ấ t b i ể u h i ệ n chủ y ế u
ở m ố i q u a n h ệ t ỉ l ệ g i ữ a k ế t q u ả v à hao p h í n g u ồ n lực. K i n h
t ế học đ ã k h ẳ n g đ ị n h đ i ề u k i ệ n s ả n x u ấ t t ố i xíu l à c h i p h í s ả n
x u ấ t t h ê m một đơn vị sản p h ẩ m p h ả i bằng doanh t h u thu
được t ừ s ả n p h ẩ m s ả n x u ấ t t h ê m đ ó .
C ầ n c h ú ý r ằ n g các mục tiêu t r ê n thường m â u thuẫn

n h a u . V ấ n đ ề được đ ặ t r a l à p h ả i b i ế t x á c đ ị n h t h ứ t ự ư u t i ê n
c ủ a c á c m ụ c t i ê u t ạ o r a t h ế c â n b ằ n g đ ộ n g , đ ó l à sự c â n b ằ n g
t ố i ư u giữa c h ấ t lượng, t í n h l i n h h o ạ t của s ả n x u ấ t tốc đ ộ

c u n g c ấ p v à h i ệ u q u ả p h ù hợp v ố i h o à n c ả n h m ô i trường
t r o n g t ừ n g t h ờ i k ỳ cụ t h ể .
li. KẾ HOẠCH HOA SẢN XUẤT
1. Khái quát vế kế hoạch hoa sản xuất
1.1. K ế hoạch sản xuất và chương trình (dự án)
K ế h o ạ c h hoa s ả n x u ấ t t r o n g d o a n h n g h i ệ p bao gồm

h a i m ặ t l à x â y d ự n g v à t ổ chức t h ự c h i ệ n k ế h o ạ c h s ả n x u ấ t .
Đ ó l à m ộ t q u á t r ì n h t i ế p d i ễ n , p h ả n á n h sự t h í c h ứ n g của
doanh n g h i ệ p v ố i n h ữ n g t h a y đ ổ i c ủ a m ô i t r ư ờ n g k i n h d o a n h ,
x â y d ự n g k ế h o ạ c h v à t ổ chức t h ự c h i ệ n k ế h o ạ c h s ả n x u ấ t
n h ằ m đ ạ t được c á c m ụ c t i ê u c ủ a d o a n h n g h i ệ p . K ế h o ạ c h h ó a
s ả n x u ấ t l à m ộ t chức n ă n g k h ỏ i đ ầ u v à t r ọ n g y ế u của quản
t r ị q u á t r ì n h s ả n x u ấ t . C ó t h ể k ế h o ạ c h hoa s ả n x u ấ t theo
hoặc k h ô n g theo l ị c h t h ờ i g i a n .
T h ứ n h ấ t , k ế h o ạ c h hoa theo l ị c h t h ò i g i a n . N ế u l ấ y c á c
mốc t h ờ i g i a n theo l ị c h đ ể k ế h o ạ c h hoa, n g ư ờ i t a x â y d ự n g
v à t ổ chức t h ự c h i ệ n k ê h o ạ c h s ả n x u ấ t v à t h ư ờ n g chia k ê
hoạch s ả n x u ấ t t h à n h k ế hoạch d à i h ạ n , t r u n g h ạ n v à n g ắ n
h ạ n . K ế h o ạ c h s ả n x u ấ t d à i h ạ n có k h o ả n g t h ò i g i a n t ừ 3-5
n ă m h o ặ c xa h ơ n n ữ a v ớ i n ộ i d u n g t h ư ờ n g g ắ n v ố i c ô n g t á c
n g h i ê n cứu v à p h á t t r i ể n , các c h ư ơ n g t r ì n h sản x u ấ t sản
p h ẩ m mói, h o ạ t động đ ầ u t ư mở rộng sản x u ấ t . K ê hoạch sản
x u ấ t dài h ạ n n ằ m trong n ộ i dung t r i ể n khai thực h i ệ n chiến
lược k i n h d o a n h c ủ a d o a n h n g h i ệ p . K ế h o ạ c h s ả n x u ấ t t r u n g
h ạ n t h ư ớ n g có k h o ả n g t h ò i g i a n t ừ 1-3 n ă m v ố i n ộ i d u n g c h ủ

y ế u là t r i ể n k h a i thực h i ệ n k ế hoạch sản x u ấ t d à i h ạ n . K ế
h o ạ c h s ả n x u ấ t n g ắ n h ạ n có k h o ả n g t h ờ i g i a n t ừ Ì n ă m trỏ
xuống. K ế hoạch sản xuất hàng năm của doanh nghiệp
t h ư ờ n g g ắ n v ố i k ế h o ạ c h t i ê u t h ụ v à được g ọ i l à k ế h o ạ c h sản
x u ấ t và tiêu t h ụ sản p h ẩ m . N h ư thế, k ế hoạch sản x u ấ t lấy
mốc l à t h ờ i g i a n theo l ị c h v à g i ả i q u y ế t t ổ n g t h ể c á c n h i ệ m
v ụ ỏ p h ạ m v i t o à n doanh nghiệp. Ở nưóc ta, k ế hoạch h à n g
n ă m của d o a n h n g h i ệ p t h ư ờ n g được g ọ i l à k ế h o ạ c h s ả n x u ấ t -
k i n h d o a n h , n ó bao g ồ m c á c b ộ p h ậ n l à k ế h o ạ c h s à n x u ấ t v à
t i ê u t h ụ s ả n p h ẩ m , k ế h o ạ c h k h o a h ọ c - c ô n g n g h ệ , k ế hoạch
x â y d ự n g cơ b ả n v à sửa c h ữ a l ớ n , k ế h o ạ c h lao đ ộ n g t i ề n
lương, k ế hoạch cung ứng v ậ t tư, k ế hoạch giá t h à n h sản
p h ẩ m và kê hoạch t à i chính.
K ê h o ạ c h s ả n x u ấ t c ủ a d o a n h n g h i ệ p p h ả i bao gồm
n h ữ n g n ộ i dung chủ y ế u là: số lượng t ừ n g loại sản phẩm
được s ả n x u ấ t t r o n g t o à n d o a n h n g h i ệ p v à ở t ừ n g phân
x ư ở n g t r o n g k ỳ k ế h o ạ c h ; mức t ồ n k h o c u ố i k ỳ đ ố i v ó i t ừ n g
l o ạ i t h à n h p h ẩ m , t ừ n g l o ạ i b á n t h à n h p h ẩ m va t ừ n g l o ạ i v ậ t
t ư ; mức độ sử d ụ n g c á c y ê u t ố s ả n x u ấ t n h ư m á y m ó c t h i ế t
bị, lao đ ộ n g , d i ệ n t í c h s ả n x u ấ t . . . ; n h u c ầ u v ậ t t ư cho sản
x u ấ t c ũ n g n h ư các l o ạ i b á n t h à n h p h ẩ m mua n g o à i ; k ế hoạch
hợp đ ồ n g t h u ê n g o à i gia c ô n g .
Đ ể . x â y d ự n g k ế hoạch s ả n x u ấ t c ầ n p h ả i dựa trên

n h ữ n g t h ô n g t i n c h ủ y ế u n h ư : d ự b á o mức t i ê u t h ụ s ả n p h ẩ m
t r o n g k ỳ k ế hoạch; n h ữ n g đ ơ n đ ặ t h à n g của " k h á c h hàng
c h ư a được t h o a m ã n t r o n g k ỳ k ế h o ạ c h t r ư ó c ; c á c đ ơ n h à n g
k h á c h h à n g đ ã k ý hoặc d ự k i ế n sẽ k ý cho k ỳ k ế h o ạ c h ; s ố
l ư ợ n g s ả n p h ẩ m t ồ n k h o ; s ố l ư ợ n g s ả n p h ẩ m dở d a n g đ a n g

t r o n g q u á t r ì n h s ả n x u ấ t sẽ được h o à n t h à n h t r o n g k ỳ kế
h o ạ c h ; n ă n g lực s ả n x u ấ t của t o à n d o a n h n g h i ệ p v à của t ừ n g
bộ p h ậ n c ủ a d o a n h n g h i ệ p ; s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g có t h ể h u y đ ộ n g
trong k ỳ k ế hoạch; các t h ô n g t i n v ề chi p h í sản x u ấ t , chi p h í
thay đ ổ i h ệ t h ố n g sản x u ấ t , chi p h í v ề dự t r ữ sản p h ẩ m cũng
n h ư c á c l o ạ i n g u y ê n n h i ê n v ậ t l i ệ u p h ụ c v ụ cho s ả n x u ấ t , c h i
p h í v ề n h ữ n g t h i ệ t h ạ i do k h ô n g đ á p ứ n g được k ị p t h ờ i n h u
c ầ u của k h á c h h à n g ; . . .
T h ứ h a i , k ế h o ạ c h hoa k h ô n g theo l ị c h t h ờ i g i a n . N ế u
k ế h o ạ c h hoa k h ô n g theo l ị c h t h ờ i g i a n n g ư ờ i t a x â y d ự n g v à
t ổ chức t h ự c h i ệ n c á c c h ư ờ n g t r ì n h s ả n x u ấ t . M ộ t c h ư ở n g
t r ì n h s ả n x u ấ t có t h ể b ắ t đ ầ u t ừ b ấ t k ì t h ờ i đ i ể m n à o của
n ă m v à độ d à i c ủ a n ó p h ụ t h u ộ c v à o k h ố i l ư ợ n g n h i ệ m v ụ c ầ n
g i ả i q u y ế t v à k h ả n ă n g g i ả i q u y ế t k h ố i l ư ợ n g n h i ệ m v ụ đó
theo t h ò i g i a n . V ì t h ế , k ế h o ạ c h hoa c h ư ơ n g t r r ~ h s ả n x u ấ t có
đặc t r ư n g c h ủ y ế u l à k h ô n g x é t t ố i t í n h t r ọ n v ẹ n của năm
lịch v à c ũ n g k h ô n g n h ấ t t h i ế t p h ả i bao q u á t t ổ n g t h ể c á c
h o ạ t đ ộ n g ỏ p h ạ m v i t o à n d o a n h n g h i ệ p . P h ạ m v i của n ó l i ê n
quan đ ế n b ộ p h ậ n n à o h o à n t o à n do n h i ệ m v ụ c ầ n k ê h o ạ c h
hoa đòi h ỏ i . C ó h a i p h ư ơ n g p h á p k ế h o ạ c h hoa c h ư ơ n g t r ì n h
sản x u ấ t n g ắ n h ạ n l à k ế h o ạ c h hoa t ừ n g bước (hay c ò n g ọ i l à
k ế h o ạ c h hoa b ộ p h ậ n ) v à k ế h o ạ c h hoa đ ồ n g t h ờ i (hay c ò n
gọi là k ế h o ạ c h hoa t ổ n g t h ể ) .
H o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t của d o a n h n g h i ệ p có t h ể được t ổ
chức d ư ố i h ì n h t h ứ c d ự á n . H ì n h t h ứ c n à y t h ư ờ n g g ặ p k h i
doanh n g h i ệ p t i ế n h à n h s ả n x u ấ t đ ơ n chiếc (ví d ụ n h ư x â y
d ự n g m ộ t c h i ế c c ầ u , đ ó n g m ộ t con t ầ u , . . . ) hoặc k h i d o a n h
n g h i ệ p t h ự c h i ệ n m ộ t đ ơ n h à n g s ả n x u ấ t theo n h ữ n g y ê u c ầ u

sử d ụ n g t à i s ả n c ố đ ị n h sẽ p h ả i l à t ậ n d ụ n g cao n h ấ t n ă n g
lực s ả n x u ấ t của c h ú n g sao cho c h i p h í k i n h d o a n h k h ô n g t ả i
l à n h ỏ n h ấ t có t h ể .
T h ứ h a i , n ế u l ấ y t ố i đ a hoa l ợ i n h u ậ n r ò n g l à m mục
t i ê u k ế h o ạ c h hoa t á c n g h i ệ p sẽ r ấ t n g u y h i ể m k h i đ ư a ra
các quyết định chấp nhận hay không chấp nhận một
n h i ệ m v ụ s ả n x u ấ t ( đ ơ n h à n g , d ự á n ) . V í d ụ , t r o n g một
t h ờ i k ỳ k ế h o ạ c h m ộ t d o a n h n g h i ệ p n h ậ n được õ đ ơ n đ ặ t
h à n g , t h e o t í n h t o á n đ ơ n h à n g t h ứ n h ấ t cho p h é p t ạ o ra
m ứ c l ã i 50 t r i ệ u đ ồ n g , đ ơ n h à n g t h ứ h a i đ e m l ạ i 20 t r i ệ u
đồng t i ề n lãi, theo t í n h t o á n t h ì n ế u c h ấ p n h ậ n đơn hàng
t h ứ b a sẽ d ẫ n đ ế n l ỗ v ố n 40 t r i ệ u đ ồ n g , đ ơ n h à n g t h ứ t ư
đ e m l ạ i 10 t r i ệ u đ ồ n g t i ề n l ã i v à đ ơ n h à n g t h ứ n ă m đ e m
l ạ i 200 t r i ệ u đ ồ n g t i ề n l ã i . N h ữ n g n g ư ờ i l à m k ế hoạch t ố i
đ a hoa l ợ i n h u ậ n sẽ t í n h :
- N ế u c h ấ p n h ậ n cả 5 đ ơ n h à n g sẽ đ ạ t được mức lãi

r ò n g 240 t r i ệ u đ ồ n g .
- N ế u k h ô n g c h ấ p n h ậ n đ ơ n h à n g t h ứ ba sẽ đ e m l ạ i 280
t r i ệ u đồng t i ề n lãi.
Vì thế, đơn hàng thứ ba bị từ chối, doanh nghiệp vừa

chỉ p h ả i t h ự c h i ệ n í t n h i ệ m v ụ h ơ n (4 c h ứ k h ô n g p h ả i 5 đơn
h à n g ) v ừ a có l ợ i n h u ậ n r ò n g cao h ơ n (280 t r i ệ u đ ồ n g chứ
k h ô n g p h ả i 240 t r i ệ u đồng). T u y n h i ê n , l i ệ u v ấ n đ ề có p h ả i
n h ư vậy?
Hãy xét cụ thể hơn đơn hàng thứ ba: đơn hàng này
k h á c h h à n g đ ặ t d o a n h n g h i ệ p s ả n x u ấ t 10.000 s à n p h ẩ m v ớ i
g i á h ọ có t h ể m u a m ỗ i s ả n p h ẩ m c h ỉ l à 12.000 đ ồ n g v à n h ư

t h ế d o a n h t h u c h ỉ l à 120 t r i ệ u đ ồ n g ; t r o n g k h i đó c h i p h í
k i n h d o a n h c ố đ ị n h b ì n h q u â n Ì đ ơ n v ị s ả n p h ẩ m đ ã l à 8.000
đồng v à c h i p h í k i n h d o a n h b i ế n đ ổ i b ì n h q u â n c ũ n g l à 8.000
đồng, v ì t h ế t ổ n g c h i p h í k i n h d o a n h s ả n x u ấ t đ ã l à 160 t r i ệ u
đồng cho n ê n d o a n h n g h i ệ p s ả n x u ấ t sẽ l ỗ v ố n 40 t r i ệ u đ ồ n g .
Chúng ta làm l ạ i phép toán: n ế u doanh nghiệp

k h ô n g c h ấ p n h ậ n đ ơ n h à n g t h ứ ba, t o à n bộ c h i p h í k i n h
doanh đ ể s ả n x u ấ t s ả n p h ẩ m t h e o đ ơ n h à n g n à y t r ở t h à n h
c h i p h í k i n h d o a n h k h ô n g t ả i : 8.000 đồngxlO.OOOSP = 8 0
t r i ệ u đ ồ n g . Đ i ề u n à y có n g h ĩ a n ế u k h ô n g c h ấ p n h ậ n đ ơ n
h à n g n à y t h ì mức l ợ i n h u ậ n r ò n g k h ô n g p h ả i l à 280 t r i ệ u
đồng m à l à 2 8 0 . 0 0 0 . 0 0 0 - 8 0 . 0 0 0 . 0 0 0 = 2 0 0 t r i ệ u đồng.
Như t h ế l ạ i d ẫ n đ ế n k ế t luận:
- N ế u c h ấ p n h ậ n c ả 5 đ ơ n h à n g sẽ đ ạ t được mức l ã i
r ò n g 240 t r i ệ u đ ồ n g .
- N ế u k h ô n g c h ấ p n h ậ n đ ơ n h à n g t h ứ b a sẽ đ e m l ạ i 200
t r i ệ u đồng t i ề n l ã i r ò n g .
V ậ y thực c h ấ t v ấ n đ ề là ỏ chỗ, trong k h i chi p h í k i n h

doanh b i ế n đ ổ i l à 8.000 đ ồ n g / đ ơ n v ị s ả n p h ẩ m t h ì g i á k h á c h
m u a l à 12.000 đ ồ n g / đ ơ n v ị s ả n p h ẩ m . V ì t h ê n ế u c h ấ p n h ậ n
đơn h à n g mức c h ê n h l ệ c h g i ữ a g i á b á n v à c h i p h í k i n h d o a n h
b i ê n đ ổ i cho c ả đ ơ n h à n g l à 40 t r i ệ u đ ồ n g đ ã b ù cho k h o ả n l ỗ
chi p h í k i n h d o a n h c ố đ ị n h k h ô n g t ả i .
T h ứ ba, n h ữ n g a i a m h i ể u t í n h c h i p h í k i n h doanh đ ề u
n h ậ n t h ấ y ỏ các doanh n g h i ệ p đ a s ả n x u ấ t việc t í n h chi p h í
k i n h d o a n h c ố đ ị n h cho t ừ n g l o ạ i s ả n p h ẩ m l à v i ệ c l à m
k h ô n g đ ơ n g i ả n . Đ i ể n h ì n h là các p h ư ơ n g p h á p doanh n g h i ệ p

n ư ố c t a đ a n g á p d ụ n g h i ệ n n a y t h ì c h ư a t h ể t í n h được nó . 40
Đ i ề u n à y c ũ n g có n g h ĩ a l à t r o n g t h ự c t ế v ố i t r ì n h độ h i ệ n t ạ i
k h ô n g t h ể x á c đ ị n h được mức l ã i r ò n g cho d o a n h n g h i ệ p đa
s ả n x u ấ t , đặc b i ệ t trong l ĩ n h vực t í n h t o á n k ế hoạch.
V ì v ậ y , m ụ c t i ê u của c á c k ế h o ạ c h s ả n x u ấ t n g ắ n hạn
k h ô n g p h ả i l à t ố i đ a hoa l ợ i n h u ậ n r ò n g m à t h ư ờ n g là t ậ n
d ụ n g t ố t n h ấ t n ă n g lực s ả n x u ấ t h i ệ n có n h ằ m t ố i đ a hoa
mức l ã i t h ô .
M ứ c l ã i t h ô được đ ị n h n g h ĩ a l à p h ạ m t r ù b i ể u h i ệ n sự
c h ê n h lệch giữa doanh t h u v à chi p h í k i n h doanh b i ế n đổi:
D = TR - VCKD
Mức lãi thô từng đơn vị sản phẩm được xác định tương ứng:
dị = Pj - A v q
và vối lượng sản phẩm sản xuất là X thì có:
D = ỵdị.Xị = Z(Pj -AVCj)Xj
2. Một số phương pháp hỗ trợ xây dựng kế hoạch

sản xuất
2.1. Phương pháp MRP (Material Requirement

Planning)
P h ư ơ n g p h á p M É P l à m ộ t p h ư ơ n g p h á p được sử dụng
r ộ n g r ã i t r o n g v i ệ c k ế h o ạ c h hoa s ả n x u ấ t đ ố i v ó i c á c doanh
TS Nguyễn Ngọc Huyền (chù biên): Giáo trình Quàn tri chi phí kinh
40
NXB Thống kê 2003, tr ì37-179.

n g h i ệ p s ả n x u ấ t c ô n g n g h i ệ p có s ả n p h ẩ m k ế t c ấ u phức t ạ p .
P h ư ơ n g p h á p n à y r a đ ờ i v à o n h ữ n g n ă m 60 của t h ế k ỷ 20, đ ã
được c ả i t i ế n n h i ề u l ầ n v à t r ở n ê n r ấ t t i ệ n l ợ i sau k h i có sự
trợ g i ú p t í n h t o á n của c á c p h ầ n m ề m c h u y ê n d ụ n g . Đ ố i v ó i
các d o a n h n g h i ệ p k h i s ả n p h ẩ m s ả n x u ấ t r a có k ế t c ấ u p h ứ c
t ạ p bao g ô m n h i ê u b ợ p h ậ n , c h i t i ế t l i n h k i ệ n hợp t h à n h t h ì
v ấ n đề lập k ế hoạch chính xác nhu cầu n g u y ê n v ậ t liệu để
đ á p ứ n g c á c y ê u c ầ u của s ả n x u ấ t v ề s ố lượng, c h ấ t l ư ợ n g v à
thòi gian n h ư n g l ạ i g i ả m t h i ể u t ố i đ a lượng dự t r ữ là m ộ t v ấ n
đ ề vô c ù n g q u a n t r ọ n g . P h ư ơ n g p h á p M R P chia n h u c ầ u v ề
n g u y ê n v ậ t l i ệ u t h à n h h a i l o ạ i , n h u c ầ u độc l ậ p v à n h u c ầ u
p h ụ t h u ộ c . C á c n h u c ầ u độc l ậ p g ắ n v ố i n h u c ầ u v ề s ả n p h ẩ m
cuối c ù n g , được x á c đ ị n h b ằ n g c á c p h ư ơ n g p h á p d ự b á o m ứ c
tiêu t h ụ sản p h ẩ m . Các n h u c ầ u p h ụ thuộc là n h ữ n g n h u c ầ u
được t ạ o r a t ừ n h ữ n g n h u c ầ u độc l ậ p , được t í n h t o á n n h ờ
việc p h â n t í c h s ả n p h ẩ m t h à n h c á c b ộ p h ậ n , c á c c ụ m , c á c c h i
tiết và l i n h k i ệ n , các loại n g u y ê n v ậ t l i ệ u . N ế u n h ư các n h u
c ầ u độc l ậ p c h ỉ có t h ể được đ á n h g i á b ằ n g c á c d ự b á o t h ì c á c
n h u c ầ u p h ụ t h u ộ c được x á c đ ị n h b ằ n g t í n h t o á n . T í n h t o á n
nhu cầu là n ộ i dung c h ủ y ế u của p h ư ơ n g p h á p M R P . P h ư ơ n g
p h á p M R P được t i ế n h à n h t h ô n g qua c á c b ư ó c sau:
- B ư ố c Ì , p h â n t í c h k ế t c ấ u s ả n p h ẩ m . Bước n à y p h â n
tích k ế t c ấ u s ả n p h ẩ m m à d o a n h n g h i ệ p s ả n x u ấ t t h à n h c á c
bộ p h ậ n v à c h i t i ế t hợp t h à n h ỏ c á c c ấ p k h á c n h a u v ố i q u y
ưốc c ấ p 0 ứ n g v ố i s ả n p h ẩ m c u ố i c ù n g . N h ư v ậ y k ế t q u ả c ủ a
bưốc n à y sẽ g i ú p c h ú n g t a x á c đ ị n h được n h ữ n g n h u c ầ u độc
l ậ p v à n h u c ầ u p h ụ t h u ộ c . N h u c ầ u độc l ậ p l à n h ữ n g n h u c ầ u
về sản p h ẩ m cuối c ù n g v à n h ữ n g chi t i ế t bộ p h ậ n m à k h á c h
h à n g đ ặ t h à n g , được x á c đ ị n h t h ô n g qua mức t i ê u t h ụ c ủ a t h ị

t r ư ờ n g v à c á c đ ớ n h à n g của k h á c h h à n g . N h ữ n g n h u c ầ u phụ
t h u ộ c ở c ấ p cao h ơ n được t í n h t o á n t ừ n h ữ n g n h u c ầ u phụ
t h u ộ c ở c á c c ấ p t h ấ p h ơ n t h ô n g qua sơ đồ k ế t c ấ u h ì n h cây
của s ả n p h ẩ m .
- B ư ố c 2, x á c đ ị n h n h u c ầ u n g u y ê n v ậ t l i ệ u , c h i t i ế t cho
v i ệ c s ả n x u ấ t s ả n p h ẩ m . N h u c ầ u ở c ấ p 0 l à n h ữ n g n h u cầu
độc l ậ p , được x á c đ ị n h qua c á c đ ơ n đ ặ t h à n g , qua d ự b á o mức
tiêu t h ụ của thị trường đ ố i v ố i s ả n p h ẩ m c u ố i c ù n g của
d o a n h n g h i ệ p . N h u c ầ u n g u y ê n v ậ t l i ệ u ở m ộ t c ấ p n à o đó
t r o n g c â y k ế t c ấ u s ả n p h ẩ m được x á c đ ị n h t ừ n h u c ầ u của
c ấ p t h ấ p h ơ n t h ô n g qua t í n h t o á n v ố i sự t r ợ g i ú p của các
đ ị n h m ứ c k i n h t ế - k ỹ t h u ậ t . K ế t hợp v ớ i t h ô n g t i n v ề lượng
n g u y ê n v ậ t l i ệ u , c á c b ộ p h ậ n c h i t i ế t , s ả n p h ẩ m c u ố i c ù n g còn
d ự t r ữ t r o n g k h o c h ú n g t a x á c đ ị n h được n h u c ầ u thực về
n g u y ê n v ậ t l i ệ u , c h i t i ế t c ầ n t h i ế t cho t o à n b ộ k ế h o ạ c h sản
x u ấ t cũng n h ư ở t ừ n g giai đoạn.
- B ư ố c 3, x á c đ ị n h t h ờ i đ i ể m đ ặ t h à n g . Đ ể cung cấp
n g u y ê n v ậ t l i ệ u , b ộ p h ậ n c h i t i ế t cho s ả n x u ấ t c ầ n p h ả i có
n h ữ n g k h o ả n g t h ờ i g i a n n h ấ t đ ị n h . T h ờ i g i a n đ ặ t h à n g được
xác định là k h o ả n g thời gian k ể t ừ k h i doanh nghiệp thông
b á o n h u c ầ u cho n h à c u n g c ấ p đ ế n k h i n g u y ê n v ậ t l i ệ u
được v ậ n c h u y ể n v ề d o a n h n g h i ệ p , h o à n t h à n h c á c t h ủ tục
n h ậ p kho c h u ẩ n bị s ẵ n s à n g đ ể đ ư a v à o s ả n x u ấ t . Vói mỗi
l o ạ i n g u y ê n v ậ t l i ệ u , m ỗ i n h à c u n g c ấ p sẽ có t h ờ i g i a n đ ặ t
h à n g k h á c n h a u . Sau k h i x á c đ ị n h t h ờ i g i a n đ ặ t h à n g từ
t h ờ i đ i ể m c ầ n p h ả i c u n g c ấ p s ả n p h ẩ m cho k h á c h hàng
k ế t hợp v ố i các k ế t q u ả t í n h t o á n ỏ bước 2 đ ố i vói m ỗ i loai

n g u y ê n v ậ t l i ệ u v à b ộ p h ậ n c h i t i ế t c h ú n g t a sẽ x á c định
được c á c t h ờ i đ i ể m đ ặ t h à n g v ố i k h ố i l ư ợ n g bao n h i ê u v à t ừ
nhà cung cấp nào.
N h ư v ậ y v ớ i sự g i ú p đỡ c ủ a c á c p h ầ n m ề m t í n h t o á n
c h u y ê n d ụ n g , p h ư ơ n g p h á p M R P sẽ cho c h ú n g t a c á c c â u t r ả
lòi là đ ể s ả n x u ấ t k h ố i l ư ợ n g s ả n p h ẩ m c u n g c ấ p cho k h á c h
h à n g theo k ê h o ạ c h c ầ n đ ặ t h à n g n h ữ n g l o ạ i n g u y ê n v ậ t
liệu, bộ p h ậ n chi t i ế t n à o ? T ừ n h à cung cấp n à o ? V ớ i k h ố i
lượng bao n h i ê u ? V à t h ờ i g i a n n à o ?
2.2. Phương pháp sử dụng bài toán quy hoạch

toán hoe
Rất nhiều tình huống trong thực tế khi xây dựng kế

h o ạ c h s ả n x u ấ t d o a n h n g h i ệ p có t h ể sử d ụ n g sự t r ợ g i ú p
của b à i t o á n q u y h o ạ c h t o á n h ọ c . G i ả sử t r o n g k h o ả n g t h ờ i
g i a n x â y d ự n g k ế h o ạ c h d o a n h n g h i ệ p có t h ể l ự a c h ọ n sản
xuất n loại sản p h ẩ m k h á c nhau. Mức sản x u ấ t sản phẩm
j (j=l,2 n) k h ô n g được v ư ợ t q u á n h u c ầ u Qj c ủ a thị
trướng. Đ ể sản x u ấ t sản p h ẩ m doanh nghiệp p h ả i chi p h í
m l o ạ i n g u ồ n lực k h á c n h a u , g i ó i h ạ n v ề n g u ồ n l ự c l o ạ i i
của d o a n h n g h i ệ p l à Bi ( i = l , 2 , . . . , m ) v à ãịị l à c h i p h í n g u ồ n
lực l o ạ i i đ ể s ả n x u ấ t r a m ộ t đ ơ n v ị s ả n p h ẩ m l o ạ i j . N ế u
g ọ i Cj l à l ợ i n h u ậ n t h ô t h u đ ư ợ c t ừ m ộ t đ ơ n v ị s ả n phẩm
loại j việc l ậ p k ế hoạch sản x u ấ t của doanh n g h i ệ p c h í n h
l à x á c đ ị n h k h ố i l ư ợ n g c á c s ả n p h ẩ m Xj (j=l,2,...,n) cần
s ả n x u ấ t đ ể l ợ i n h u ậ n t h ô t h u được l à l ò n n h ấ t . G i á t r ị c ủ a
Xj ( i = l , 2 , . . . , n ) được x á c đ ị n h t h ô n g qua v i ệ c g i ả i b à i t o á n
quy h o ạ c h t u y ế n t í n h sau:

Xj —> m a x
;=1
(i=l,2,...,m)
=1
(j=l,2,...,n) 0 < Xj < Q,
Hiện nay có rất nhiều phần mềm chuyên dụng để giải

b à i t o á n quy h o ạ c h t u y ế n t í n h n ó i t r ê n v à c ù n g v ó i b à i t o á n
quy h o ạ c h t u y ế n t í n h c á c n h à q u ả n t r ị có t h ể sử d ụ n g n h i ề u
b à i t o á n quy hoạch k h á c n h ư quy hoạch p h i t u y ế n , quy
h o ạ c h đ ộ n g , quy h o ạ c h r ờ i r ạ c , . . . đ ể t r ợ g i ú p cho v i ệ c xây
dựng k ế hoạch sản x u ấ t . s ử d ụ n g b à i t o á n quy hoạch toán
học đ ể x â y d ự n g k ế h o ạ c h s ả n x u ấ t c ầ n t i ế n h à n h qua các
b ư ố c sau:
- Bưốc Ì , c h ọ n b à i t o á n p h ù hợp. T ừ t h ự c t ế x â y dựng

k ê h o ạ c h c ầ n l ự a c h ọ n b à i t o á n q u y h o ạ c h t o á n học p h ù hợp.
Bài t o á n n à y p h ả i p h ả n á n h mục tiêu m à k ế hoạch sản xuất
c ủ a d o a n h n g h i ệ p c ầ n đ ạ t t ố i c ũ n g n h ư n h ữ n g r à n g buộc,
h ạ n c h ế k h i x â y dựng k ế hoạch. D i ễ n t ả b à i t o á n n à y bằng
n g ô n n g ữ t o á n học.
- Bưốc 2, t h u t h ậ p t h ô n g t i n s ố l i ệ u đ ể x á c đ ị n h c á c h ệ
số, c á c t h a m s ố c ủ a b à i t o á n q u y h o ạ c h . Đ ó l à c á c h ệ số, các
t h a m s ố của h à m m ụ c t i ê u , c ủ a c á c p h ư ơ n g t r ì n h v à b ấ t
p h ư ơ n g t r ì n h r à n g buộc.
- B ư ố c 3, sử d ụ n g c á c t h u ậ t t o á n đ ã có đ ể g i ả i b à i t o á n
q u y h o ạ c h được x â y d ự n g ỏ b ư ó c 2. C á c v ấ n đ ề t h ự c t ế

t h ư ờ n g được d i ễ n t ả b ằ n g c á c b à i t o á n quy h o ạ c h có k í c h
thước l ớ n v à c á c t h u ậ t t o á n g i ả i đ ã được n g h i ê n c ứ u đ ề u có
n h ữ n g p h ầ n m ề m c h u y ê n d ụ n g p h ụ c v ụ cho v i ệ c t í n h t o á n .
C ô n g v i ệ c c ủ a n h à q u ả n t r ị l à k h a i t h á c sử d ụ n g n h ữ n g
chương t r ì n h p h ầ n m ề m này.
- B ư ó c 4, p h â n t í c h đ á n h g i á k ế t q u ả t h u được. Sau
bưốc 3 c h ú n g t a t h u được lòi g i ả i của b à i t o á n q u y h o ạ c h , đó
chính là n h ữ n g chỉ t i ê u c ầ n x á c đ ị n h t r o n g k ế hoạch sản
xuất. Trong bưốc n à y các n h à q u ả n trị c ầ n đ á n h giá xem các
k ế t q u ả t h u được có p h ù hợp v ó i t h ự c t ế k h ô n g . N ế u k ế t q u ả
t h u được l à k h ô n g p h ù hợp c ầ n p h ả i q u a y t r ở l ạ i b ư ố c 2 x e m
các h ệ số, c á c t h a m s ố c ủ a b à i t o á n q u y h o ạ c h đ ã được đ á n h
giá c h í n h x á c c h ư a ? N ế u c á c h ệ số, c á c t h a m s ố của b à i t o á n
quy h o ạ c h đ ã được đ á n h g i á c h í n h x á c m à lòi g i ả i t h u được
v ẫ n k h ô n g p h ù h ớ p t h ì đ i ề u đó có n g h ĩ a l à v i ệ c l ự a c h ọ n b à i
t o á n quy h o ạ c h đ ể p h ả n á n h v ấ n đ ề t h ự c t ế l à c h ư a p h ù hợp.
C ầ n p h ả i t r ỏ l ạ i b ư ó c Ì đ ể c h ọ n b à i t o á n quy h o ạ c h k h á c .
MI. MỘT SỐ CÔNG CỤ Hỗ TRỌ PHỐI HỌP SẢN XUẤT
1. Xác định loạt sản xuất tối Ưu
V ấ n đề là k ế hoạch (chương t r ì n h ) sản x u ấ t đã xác

đ ị n h được c h i a n h ỏ n h ư t h ế n à o ? Đ ể t r ả l ờ i c â u h ỏ i n à y
phải n g h i ê n cứu các n h â n t ố tác động t ố i nó n h ư yêu cầu
cụ t h ể c ủ a k h á c h h à n g v ề s ố l ư ợ n g v à t h ò i h ạ n c u n g c ấ p ,
v ề n ă n g lực s ả n x u ấ t , k h o t à n g , c h i p h í k i n h d o a n h h o ạ t
động,... Đ ồ n g t h ò i p h ả i n g h i ê n c ứ u t í n h t ố i ư u của loạt
sản x u ấ t .

Giao Trinh Quan Tri Kinh Doanh DH Cho Sinh Vien

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giao Trinh Quan Tri Kinh Doanh DH Cho Sinh Vien

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRƯỜNG ĐẠI HỌC K I N H TẾ QUỐC DÂN

BỌ MÔN QUAN TRỊ K I N H DOANH TÔNG HỢP

NHÀ XUẢT BÁN LAO ĐỘNG - XÃ HÔI

Chủ biên: GS.TS. NGUYỄN THÀNH ĐỘ

(Nguyên lý chung cho các loại hình doanh nghiêp)

(Tái bản lần thứ ba, có bổ sung và sửa đổi)

ĐẠI n ọ c THÁI NGUYÊN

N H À XUẤT B Ẩ N LAO ĐỘNG - XÃ H Ộ I

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

Với mục tiều đào tạo cử nhân quản trị kinh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

Chương 1. Khái lược về quản trị kinh doanh

Chương 2. Nhà quản trị - Phong cách và nghệ thuật

Chương 3. Tạo lập doanh nghiệp

Chương 4. Quản trị quá trình sản xuất

Chương 5. Quản trị nhân lực

Chương 6. Quản trị chất lượng

Chương 7. Quản trị công nghệ

Chương 8. Quản trị cung ứng nguyên vật liệu

Chương 9. Quản trị tiêu thụ

Chương 10. Quản trị các hoạt động tài chính

Chương li. Tính kết quả và chi phí

Chương 12. Hiệu quả kinh doanh

Chương 13. Quản trị sự thay đổi

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

GS.TS. Nguyễn Thành Độ biên soạn chương 5

TS. Nguyễn Ngọc Huyền biên soạn các chương Ì , 3, 7, 8

TS. Trần Việt Lâm biên soạn chương 4 và 13

TS. Nguyễn Thị Thu biên soạn chương 10 và li

TS. Nguyễn Thị Thanh Thúy biên soạn chương 2

ThS. Nguyễn Thu Thúy biên soạn chương 12

CN. Phan Thanh Phúc biên soạn chương 6

Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân và tập

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

Có t h ể k h á i n i ệ m doanh n g h i ệ p t ừ đ ị n h nghĩa t ổ chức. T ổ

Được q u ả n t r ị theo c á c t h ể c h ê , n g u y ê n t ắ c n h ấ t định.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

được coi là m ộ t h ệ t h ố n g có c á c đặc t r ư n g cơ b ả n là v ừ a p h ụ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

Tính phổ biến của hoạt động kinh doanh và trên cờ sở

Các nhân tố không phụ

Nguyên tắc sỏ hữu

4 Nguyên tắc hoàn

Cơ chế kinh Nguyên tắc

Hình 1.1. Xí nghiệp và doanh nghiệp

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

Doanh nghiệp k h ô n g t ồ n t ạ i chung chung m à luôn t ồ n

2.2. Cân cứ vào hình thức sở hữu

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

2.3. Căn cứ vào mục tiêu hoạt động chủ yếu

Thứ nhất, doanh nghiệp h o ạ t động k i n h doanh. M ặ c d ù

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

Thứ hai, d o a n h n g h i ệ p h o ạ t đ ộ n g c ô n g ích. C á c doanh

M ụ c t i ê u t ố i đ a hoa l ợ i ích x ã h ộ i c h i p h ố i h o ạ t đ ộ n g của

2.4. Càn cứ vào chức năng hoạt động

Thứ nhất, doanh nghiệp sản x u ấ t . Doanh nghiệp sản

Các sản p h ẩ m là các v ậ t p h ẩ m thoa m ã n n h u c ầ u n à o

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

Dịch v ụ là m ộ t h o ạ t động hay m ộ t l ợ i ích t h ư ờ n g k h ô n g