Zakażenia Grzybicze

Grzyby
Są częstą przyczyną schorzeń roślin i zwierząt
U ludzi wywołują zakażenia (grzybice)
- powierzchniowe (skóry, paznokci i włosów)
- błon śluzowych
- narządowych
- uogólnionych
Mogą pośrednio wywoływać procesy chorobowe
- działanie alergizujące
- wytwarzanie mikotoksyn, w szczególności aflatoksyn
(czynniki współdziałające w powstawaniu procesów
nowotworowych))

Grzyby - budowa
Komórka drożdży
- podstawowy element grzybów jednokomórkowych
- kształt kulisty i owalny
- średnica 3-10 μm
Dymorfizm (dwupostaciowość)
Niektóre gatunki grzybów występują w postaci
- drożdżowej Zależne od warunków
- mycelialnej (grzybni) środowiskowych.

Patogenne grzyby dimorficzne występują w postaci

komórek drożdżowych w stadium pasożytniczym,
natomiast w stadium saprofitycznym
przybierają postać grzybni
Dimorfizm C. albicans
A - chlamydospory
B - pseudostrzępka
C - pączkujące blastospory

Systematyka grzybów
1. Dermatofity
- Trichophyton rubrum - Microsporum canis
- Trichophyton mentagrophytes - Microsporum gypseum
- Trichophyton tosurans
- Epidermophyton floccosum - Malassezia furfur
2. Drożdże i drożdżopodobne
- Saccharomyces sp. - Cryptococcus sp.
- Candida sp. - Geotrichum sp
- Trichosporon sp.
3. Pleśnie
- Mucor sp., Rhizopus sp., Absidia sp.
- Aspergillus sp., Penicillium sp., Paecilomyces sp.
4. Grzyby wywołujące grzybice tropikalne(endemiczne)
- Histoplasma capsulatum, Blastomyces dermatidis, Coccidioides
immitis, Paracoccidioides brasilensis

Cechy grzybów istotne w chorobotwórczości

1.zdolność wytwarzania zarodników warunkujących dużą „
rozsiewalność” grzybów
2. tolerancja na zmiany temperatury (10 - 48°C)
3. właściwości adhezyjne
4. właściwości alergizujące
5. wytwarzanie mykotoksyn (aflatoksyna, rokfortyna)
6.zdolność wytwarzania dwóch różnych antygenowo
form: drożdżowej i strzępkowej
Grzybice:
-Endogenne
- Egzogenne

Grzybice endogenne
• Rozwijają się na skutek przemieszczania (translokacji)
grzybów
- kolonizujących:
-do błony śluzowej jamy ustnej, jelit rzadziej układu
moczowo-płciowego i skóry
- do głębiej położonych tkanek i narządów
• Czynniki ułatwiające rozwój zakażenia
- uszkodzenie błon śluzowych.
(W wyniku procesów chorobowych lub skutek zabiegów
diagnostycznych czy leczniczych)
- chirurgiczne, inhalacja, endoskopia, wprowadzenie
cewników donaczyniowych, moczowych.
- długotrwała antybiotykoterapia.
(zaburza skład mikroflory naturalnej grzyby naturalnie
oporne na antybiotyki przeciwbakteryjne zasiedlają
„zwolnione”przez bakterie miejsce na śluzówkach)
- rozwój
miejscowych zmian grzybiczych
fungemii
zakażenia rozsianego
Grzybice egzogenne
Źródło
- obecność grzybów w środowisku szpitalnym w powietrzu,
w wodzie, na sprzęcie medycznym
w żywności, lekach, kolonizują innych pacjentów i personel
medyczny
Drogi transmisji
powietrzno – pyłowa, powietrzno – kropelkowa,
pokarmowa, przez kontakt bezpośredni np.
podczas zabiegów diagnostycznych, leczniczych,
pielęgnacyjnych pośredni np.
przez nieprawidłowo zdezynfekowany sprzęt medyczny

Klasyfikacja zakażeń grzybiczych

Grzybice powierzchniowe
1. śluzówki
2. skóra
3. włosy
4. paznokcie
grzybice głębokie (układowe, narządowe)
jednoukładowe ,wieloukładowe, uogólnione z
fungemią lub bez fungemii
1. kandydoza
2. aspergiloza
3. zygomykoza
4. coccidioidomykoza
Zakażenia inwazyjne-grzybice
głębokie,układowe

1.Efekt postępu w medycynie-inwazyjna kandydoza

2.Inwazyjna kandydoza:
-kandydemia bez narządowych ognisk kandydozy
-kandydemia z obecnością narządowych ognisk kandydozy
-narządowe ogniska kandydozy bez kandydemii
3.Najczęstrze patogeny:
C. albicans
C. glabrata
C.tropicalis
C. parapsilosis
C. krusei
4.Różna epidemiologia ,wirulencja, podatność na leki
przeciwgrzybicze
5.Candida-chorobotwórczy przy osłabieniu miejscowych i
ogólnoustrojowych
mechanizmów obronnych

Candida jako flora fizjologiczna

skóra - okolice wilgotne
fałdy skórne, okolica okołoodbytnicza
C. tropicalis, C. krusei, C. parapsilosis
błony śluzowe
jama ustna, nosogardziel, pochwa, jelito grube
C. albicans C. glabrata (30-50% osoby zdrowe)

Kandydoza
1.Narządowa:
Przełyku , płuc(rzadko),oczna, wątrobowo-
śledzionowa ,nerek , serca, płuc, kości i stawów
2.Rozsiana:
wieloogniskowa , jako późna faza fungemii

Kandydoza
Candida albicans, C.tropicalis, C.parapsilosis, C.glabrata, C.krusei,
C.lusitaniae, , C.kefyr

-kandydoza układu pokarmowego

(jamy ustnej, przełyku, żołądka, pęcherzyka żółciowego,
wątroby (u chorych z nęutropenią))
- kandydoza układu oddechowego po aspiracji grzybów z jamy
ustnej (głównie u noworodków)
- kandydoza CUN (noworodki z małą wagą urodzeniową)
- kandydoza wsierdzia (endocarditis), mięśnia sercowego i
osierdzia
rozwijająca się około 2 miesiące po zabiegu na otwartym
sercu lub w następstwie obecności Candida we krwi
(kandydemii)
- kandydoza układu kostno – stawowego: zapalenie szpiku i kości
(osteomyelitis)
- kandydoza oka (endophtalmitis)
-kandydoza uogólniona (fungemia)
(u pacjentów hospitalizowanych z założonym cewnikiem
centralnym – C.parapsilosis, chorzy na nowotwory i białaczki, u
pacjentów w neutropenii, często u dzieci występują rozsiane
zmiany skórne)

Kandydemia
• Odcewnikowa- chorzy bez neutropenii ,jak
najszybciej usunąć cewnik centralny
• W wyniku rozsiewu drożdżaków z błon
śluzowych przewodu pokarmowego- chorzy z
neutropenią , usunięcie cewnika należy
rozważyć indywidualnie

Zakażenia szpitalne – Candida spp.

Kandydemia u pacjentów hospitalizowanych – czynniki ryzyka
Źródło egzogenne
- Grzyby dostają się do krwiobiegu poprzez
- uszkodzoną skórę
- zakażone cewniki naczyniowe
Obecność cewników centralnych, obwodowych
- czynnik ryzyka wystąpienia fungemii
- najczęściej kolonizowane przez C.parapsilosis, C.albicans
(silnie przylegają do powierzchni tworzyw sztucznych)
Do zakażenia cewnika dochodzi
- poprzez ręce personelu medycznego
- rzadziej po podaniu płynów infuzyjnych
zanieczyszczonych przez grzyby
- W przebiegu fungemii, której źródłem nie są cewniki
- dochodzi do wtórnej kolonizacji cewnika
- utrudnione leczenie
- podtrzymane zakażenie

Zakażenia szpitalne – inne drożdże

Trichosporon, Malassezia, Rodotorula
- grzyby oportunistyczne
Malassezia spp.
- Grzyby lipofilne
- namnażają się na zdrowej lub zmienionej chorobowo skórze
(udział w patogenezie łupieżu pstrego)
- Łatwo kolonizują cewniki donaczyniowe
- u pacjentów otrzymujących parenteralnie preparaty lipidowe
- mogą być przyczyną fungemii

Cryptococcus
Chorobotwórcze są dwa gatunki:
C.neoformans
c.gatti

Kryptokokoza
Czynnik etiologiczny: Cryptococcus neoformans
Posiadają mukpolisacharydowe otoczki
Naturalny rezerwuar: wydaliny gołębi i kur, często izolowane z
owoców, kurzu także spotykany na skórze i w kale ludzi
zdrowych.
Zakażenie nie występuje powszechnie: dotyczy osób z obniżoną
odpornością, wrotami zakażenia jest błona śluzowa układu
oddechowego lub uszkodzona skóra.
Postacie kliniczne:
- kryptokokoza układu oddechowego (często
bezobjawowa), może występować z zakażeniem OUN,
tylkow 30% przypadków towarzyszy zapaleniu opon )
- kryptokokoza ośrodkowego układu nerwowego – jako
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i/lub
Mózgu (70% zakażeń przez C.neoformans), około 9%
spotykana u AIDS
Zakażenie rozsiewa się drogą nosowo-gardłową lub drogą
krwiopochodną z ogniska pierwotnego (płuca)
- kryptokokoza skórna – w miejscach po maceracji i
uszkodzeniu skóry
Grzyby pleśniowe
Aspergillus
Zygomycetes
Fusarium
Scedosporium

Aspergillus
Najważniejsze gatunki
A.fumigatus, A.flavus, A.niger, A.terreus
Aspergiloza
Zagrożenie dla życia pacjentów z upośledzoną
odpornością
Inwazyjna aspergiloza może prowadzić do śmierci
w ciągu 7-14 dni
Kluczowe dla ograniczenia śmiertelności w przebiegu
zakażenia kropidlakiem jest wczesne rozpoznanie
i wczesne wdrażanie leczenia
Inwazyjna aspergiloza a choroba
podstawowa
- pacjenci z nowotworami krwi - 29%
- po przeszczepie narządów - 9%
- AIDS - 8%
- przeszczep szpiku autologiczny - 7%
- przeszczep szpiku allogeniczny - 25%
- choroby płuc - 9%
- przewlekła choroba ziarniniakowa - 2%
- inne choroby immunologiczne - 4%
- inne - 5%
najbardziej predysponujące są choroby nowotworowe krwi i
anemia aplastyczna oraz allogeniczny przeszczep szpiku.

Aspergilloza
(Aspergillus fumigatus, A.flavus, A.nidulans, A.terreus, A.niger)
- postać alergiczna, oskrzelowo - płucna (astma)
wdychanie zarodników grzyba przez osoby uczulone
na jego antygeny
- grzybniak kropidlakowy płuc (aspergiloma) - po przebytej gruźlicy
- aspergiloza inwazyjna*
u chorych z obniżoną odpornością, białaczką, po
przeszczepach narządów,u dzieci z przewlekłą
chorobą ziarniniakową. Grzyb rozprzestrzenia się i
powoduje zawały krwotoczne drogą krwionośną
rozsiewany jest do mózgu i innych narządów.
Płucna – pojedyncze lub mnogie guzki oraz nacieki.
- aspergiloza zatok przynosowych (leki immunosupresyjne)
- przewlekła martwicza
nacieki w płucach odpowiadające ogniskom martwicy
umiejscowione
w górnych płatach. Mogą powstawać jamy a u około
50% chorych
pojedyncze lub mnogie grzybniaki.
* nierozpoznana u 35% pacjentów w momencie śmierci, śmiertelność –
65%

Aspergilloza
aspergiloza ośrodkowego układu nerwowego
(często towarzyszy postaci rozsianej lub jako
następstwo zapaleniazatok)
drogą krwionośną aspergiloza oka - endophtalmitis
u chorych z zapaleniem wsierdzia i po
transplantacjach narządów.
Często w następstwie urazu oka czy rozsiewu drogą
krwionośną (w 25% przypadków zmiany obejmują
tkankę mózgową)
aspergiloza wsierdzia i mięśnia sercowego
po operacjach na otwartym sercu
(śmiertelność 15% - na skutek rozsianej aspergilozy)
kropidlakowe zapalenie szpiku ( aspergiloza szpiku)
dzieci z chorobą ziarniniakową. Zakażenie z płuc
rozszerza się na żebra i kręgosłup.

Fusarium - F . solani
Saprofit ziemny , chorobotwórczy dla roślin
Powoduje zakażenia oportunistyczne u ludzi
Drogi zakażenia:
-zatoki przynosowe
-pluca(inhalacja)
-skóra(uraz)
Częściej zajęta jest skóra i tkanka podskórna oraz dodatnie
hodowle krwi-w odróżnieniu od aspergillozy
Uogólniona fusarioza
Obraz kliniczny:
• wieloogniskowe zapalenie płuc
• uszkodzenie skóry (79%)
• fungemia (40% - 70%)
• histopatologicznie trudne do odróżnienia od
aspergilozy

Zygomikoza (mukormikoza,fikomikoza)
Czynniki etiologiczny: (Rhizopus oryzae, Mucor sp., Absidia
corymbifera, Rhizomucor sp.)
Występowanie: w próbkach ziemi, w żywności, resztkach
organicznych, rozkładających się warzywach w lodówce, na
spleśniałym chlebie w postaci koloni bez ograniczonego
brzegu (wyglądają jak wata lub wełna)
- zakażenie oportunistyczne najczęściej spotykane u
pacjentów chorych na cukrzycę ,w immunosupresji, u
pacjentów hematologicznych , u chorych z oparzeniami
- u chorych z obniżoną odpornością postacie płucne i
rozsiane(w zatokach przynosowych lub płucach występują
tzw. grzybiczaki)
Postacie kliniczne:
1. Nosowo – mózgowa (u osób po transplantacjach
narządów i z białaczką)
2. Płucna (u chorych z białaczką)
3. Żołądkowo – jelitowa (u niedożywionych niemowląt i
dzieci, przebieg piorunujący bardzo często śmiertelna z
powodu nacieków w jelitach)
4. Uogólniona – rozpoznawana pośmiertnie
5. Skórna – u chorych z uszkodzeniem powierzchni skóry
(oparzenia)
6. Rozsiana – (neutropenia)
Mukormykozy
drogi zakażenia:
- inhalacja spor – mukormykoza płucna
- depozycja spor – w nozdrzach przednich
- uszkodzona skóra (mukormykoza skóry
i tkanki podskórnej -> inwazja)
Zapobieganie i kontrola
Zapobieganie i kontrola grzybiczych zakażeń szpitalnych
obejmuje:
- eliminację źródeł zakażenia
- przerwanie dróg szerzenia się zakażeń
- ochronę osób wrażliwych na zakażenia
Ograniczenie ilości grzybów w środowisku szpitalnym poprzez
- kontrolę i właściwą zabezpieczenie systemów
wentylacyjnych oraz
klimatyzacyjnych
- sterylizację wody stosowanej w nawilżaczach
- usunięcie kwiatów i roślin doniczkowych
- eliminację lub sterylizację żywności potencjalnie
zanieczyszczonej grzybami
- dekontaminację pomieszczeń i sprzętu medycznego

Zapobieganie i kontrola
Ograniczenie możliwości przeniesienia grzybów drogą
kontaktową gwarantuje:
- przestrzeganie zasad higieny szpitalnej
- właściwe mycie rąk
- prawidłowe wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych
- aseptyczne i antyseptyczne postępowanie w procedurach
medycznych
- prawidłowe przygotowanie leków
Zachowanie zasad aseptyki
- szczególnie ważne:
podczas zakładania cewników naczyniowych
pielęgnacji miejsca wkłucia
Właściwa edukacja personelu medycznego
- dla chorych z immunosupresją
- kluczowe znaczenie dla sprawującego nad nimi opiekę
Pacjenci w głębokiej neutropenii np.
- poddawani przeszczepom szpiku
- szczególnie podatni na zakażenie grzybami pleśniowymi