Professional Documents
Culture Documents
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Thứ nhất, chương trình Ngữ văn 2018 định hướng dạy học nhằm phát triển
năng lực, phẩm chất cho HS. Như vậy, việc tiếp cận những phương pháp dạy học hiện
đại rất cần thiết. Cụ thể, mục tiêu của việc đổi mới CT đã đặt ra yêu cầu mới về việc
cập nhật lý thuyết dạy học hiện đại nói chung và mô hình dạy đọc nói riêng trong việc
dạy học đọc hiểu. Mô hình CLB sách là mô hình tiềm năng nhằm đáp ứng những yêu
cầu trong chương trình Ngữ Văn 2018 về kỹ năng đọc và những kỹ năng ngôn ngữ, tư
duy, sáng tạo và phân tích.
Thứ hai, mô hình câu lạc bộ sách là một phương pháp giáo dục nâng cao khả
năng đọc hiểu và sự thích thú của học sinh đối với việc đọc. Mô hình này tạo ra một
môi trường thuận lợi để học sinh thảo luận, phân tích và chia sẻ ý kiến về các tác
phẩm nói chung và truyện ngắn nói riêng. Đặc biệt, nó khuyến khích học sinh sáng
tạo. Trong quá trình triển khai mô hình này, việc thiết kế ra các bài tập mang tính phân
hóa và tương tác là vô cùng quan trọng để khuyến khích sự tường tận và đa chiều của
HS trong việc đọc hiểu truyện ngắn. Các dạng bài tập đồng thời là công cụ giảng dạy
hiệu quả cho giáo viên cũng như người hướng dẫn để dạy học đọc hiểu truyện ngắn
trong câu lạc bộ sách.
Thứ ba, việc triển khai mô hình dạy đọc nói chung và mô hình câu lạc bộ sách
trong dạy học đọc hiểu trong trường phổ thông nói riêng còn gặp một số bất cập. Mặc
dù việc lựa chọn và xây dựng bài tập mẫu đã có căn cứ khoa học, hợp lý và phù hợp
với mục tiêu và nội dung giáo dục của chương trình Ngữ văn 2018, nhưng chưa được
đề cập và ứng dụng vào một thể loại cụ thể. Đồng thời, việc thiết kế một số bài tập
cho mô hình CLB sách phức tạp và mất nhiều thời gian.
Thứ tư, mặc dù đã có nhiều nghiên cứu về việc vận dụng mô hình CLB sách
vào dạy đọc, nhưng vấn đề đề xuất một số bài tập mẫu cho mô hình câu lạc bộ sách
trong dạy học một thể loại nói chung, đọc hiểu truyện ngắn hiện đại lớp 11 nói riêng
vẫn còn nhiều khoảng trống cả về thành tựu nghiên cứu lẫn thực nghiệm.
Từ những lý do trên, nhóm nghiên cứu lựa chọn và tiến hành thực hiện đề tài
“Đề xuất một số bài tập cho mô hình câu lạc bộ sách trong dạy học đọc hiểu truyện
ngắn hiện đại lớp 11 theo CT Ngữ văn 2018”.
2.1.2. Nghiên cứu về hoạt động dạy học đọc hiểu truyện ngắn hiện đại theo CT
NV 2018.
Trong các nghiên cứu của quan điểm dạy học nội dung, các phương pháp dạy
học của bộ môn Ngữ Văn nói chung cũng như dạy học đọc hiểu truyện ngắn nói riêng
đều xoay quanh tác phẩm văn học. Chẳng hạn, trong công trình Giảng văn ở trường
Phổ thông trung học (lịch sử và triển vọng) (1995) của Nguyễn Đức Ân, các phương
pháp mà tác giả này đề ra trong dạy học tác phẩm văn chương là “đọc diễn cảm, so
sánh trong phân tích văn học, phân tích nêu vấn đề, gợi mở, giảng bình…” [tr.154].
Có thể thấy, quan điểm dạy học trên với các phương pháp hầu như xoay quanh nội
dung của tác phẩm văn học và các vấn đề mở rộng ra từ nội dung ấy. Vì thế, người
giáo viên, lúc này đóng vai trò chủ đạo trong dạy và học, phải nắm vững và truyền đạt
các tri thức (về văn học sử, làm văn và lí luận văn học) của từng tác phẩm đến học
sinh. Như vậy, việc dạy học đọc hiểu truyện ngắn hiện đại theo quan điểm trước kia
hướng đến việc tìm hiểu và bình xét nội dung của các văn bản cụ thể bằng hoạt động
truyền đạt tri thức của người giáo viên.
Việc nghiên cứu về dạy học đọc hiểu dần được phát triển thành một hệ thống
có tính khoa học hơn. Dạy học đọc hiểu gắn với quá trình đọc đòi hỏi tính chủ động và
sáng tạo của học sinh, quá trình đó gắn bó rất chặt chẽ với đặc trưng loại thể của văn
bản và đòi hỏi một hệ thống phương pháp phù hợp (Nguyễn Trọng Hoàn (2002),
Nguyễn Thành Bình (2013), Nguyễn Thị Hồng Nam & Dương Thị Hồng Hiếu (2023)
…). Theo đó, việc dạy học đọc hiểu truyện ngắn hiện đại cũng được định hướng rõ
ràng là “hướng dẫn học sinh đọc theo loại thể”, “theo các giai đoạn trong quá trình
đọc”, “yêu cầu học sinh vận dụng những kiến thức, kỹ năng đã học vào giải quyết các
tình huống trong học tập và trong cuộc sống” [Nguyễn Thị Thu Hường & Lê Thị Bích
Hảo, 2021].
Có thể thấy, việc nghiên cứu phương pháp dạy học đọc hiểu hướng đến đối
tượng cụ thể là truyện ngắn hiện đại chưa được tiến triển nhiều. Hầu hết các công
trình thường hướng đến việc dạy học môn Ngữ Văn hoặc dạy học đọc hiểu nói chung,
từ đó liên hệ đến dạy học đọc hiểu các tác phẩm truyện ngắn hiện đại.
2.2. Nghiên cứu về mô hình câu lạc bộ sách trong dạy học đọc hiểu truyện ngắn
hiện đại theo CT NV 2018.
2.2.1. Nghiên cứu về mô hình câu lạc bộ sách trong dạy học đọc hiểu theo CT NV
2018
Mô hình CLB sách trong dạy học đọc hiểu VB là một hình thức dạy học phù
hợp với phương pháp Dạy học hợp tác và phù hợp với mục tiêu dạy học theo hướng
phát triển năng lực của Chương trình giáo dục 2018. Theo Tài liệu hướng dẫn bồi
dưỡng giáo viên phổ thông cốt cán, ở phần Module 2 đã nghiên cứu về mô hình CLB
sách trong dạy học đọc hiểu VB như sau: “CLB sách cũng là hình thức chuyên dùng
trong dạy đọc VB, đặc biệt phù hợp với các lớp HS có trình độ khá, giỏi; trong đó, HS
được chọn VB để đọc, sau đó thực hiện các bài tập nhật kí đọc sách.” Việc vận dụng
mô hình CLB sách trong dạy học đọc hiểu VB đã đáp ứng YCCĐ về phẩm chất chăm
chỉ cho HS qua các mục tiêu: Ham học hỏi, thích đọc sách để mở rộng hiểu biết;
Thích đọc sách, báo, tìm tư liệu trên mạng Internet để mở rộng hiểu biết; Có ý thức
vận dụng kiến thức, kĩ năng học được ở nhà trường, trong sách báo và từ các nguồn
tin cậy khác vào học tập và đời sống hàng ngày. Để thực hiện được các mục tiêu trên,
trong phần Module 2 đã đề cập một số bài tập nhật kí đọc sách được coi là phổ biến để
đánh giá mức độ đạt được của YCCĐ như: vẽ một hình ảnh về VB đã đọc; miêu tả kĩ
hơn về một nhân vật nào đó theo quan điểm cá nhân; tìm từ hay, từ mới trong VB,...
Trong bài báo Sáng tạo trong dạy học Ngữ Văn, Vũ Thị Dung (Trường THPT
n Thi - Hưng Yên) đã đề xuất đổi mới phương pháp dạy học để thu hút học sinh như
sau: “Để hoạt động đọc trở thành phong trào, giáo viên có thể gây dựng các nhóm/câu
lạc bộ đọc sách, yêu sách. Đây sẽ là nơi để các em trao đổi, thảo luận với nhau về
những vấn đề mình quan tâm trong quá trình đọc.”
Những nghiên cứu trên đã đề cập đến việc áp dụng mô hình CLB sách vào dạy
học đọc hiểu VB thế nhưng lại chưa có những bài tập phong phú, đa dạng. Vì thế cần
có những nghiên cứu và hệ thống bài tập phù hợp để hỗ trợ đánh giá mức đạt được
mục tiêu, YCCĐ của chương trình giáo dục 2018.
NỘI DUNG
Chương 1. Cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của đề tài
1.1. Cơ sở lí luận
1.1.1. Về dạy học đọc hiểu truyện ngắn hiện đại
1.1.2. Về mô hình câu lạc bộ sách trong dạy học đọc hiểu Ngữ văn
1.1.3. Về bài tập nhật ký đọc sách dùng trong dạy học đọc hiểu truyện ngắn hiện đại
1.2. Cơ sở thực tiễn
1.2.1. Yêu cầu cần đạt liên quan đến kĩ năng đọc hiểu truyện ngắn hiện đại lớp 11 theo
Chương trình Ngữ văn 2018.
1.2.2. Thực trạng sử dụng bài tập cho mô hình câu lạc bộ sách trong dạy học đọc hiểu
truyện ngắn hiện đại lớp 11 theo chương trình Ngữ văn 2018 hiện nay ở Việt Nam
Tiểu kết chương 1
Chương 2. Thiết kế một số bài tập cho mô hình câu lạc bộ sách trong dạy học đọc
hiểu truyện ngắn hiện đại lớp 11 theo chương trình Ngữ văn 2018
2.1. Mục tiêu thiết kế
2.2. Nguyên tắc thiết kế
2.2.1. Đảm bảo đáp ứng các yêu cầu cần đạt về dạy học đọc hiểu truyện ngắn hiện đại
ở lớp 11.
2.2.2. Đảm bảo đặc điểm bài tập nhật kí đọc sách trong quá trình đọc.
2.2.3. Đảm bảo tính linh hoạt, phù hợp với định hướng dạy học phân hóa.
2.3. Thiết kế một số bài tập cho mô hình câu lạc bộ sách trong dạy học đọc hiểu
truyện ngắn hiện đại lớp 11 theo chương trình Ngữ văn 2018
2.3.1. Một số bài tập được sử dụng ở giai đoạn trước khi đọc
2.3.2. Một số bài tập được sử dụng ở giai đoạn trong khi đọc
2.3.3. Một số bài tập được sử dụng ở giai đoạn sau khi đọc
2.4. Định hướng sử dụng một số bài tập cho mô hình câu lạc bộ sách trong dạy
học đọc hiểu truyện ngắn hiện đại lớp 11 theo chương trình Ngữ văn 2018
2.4.1. Sử dụng bài tập cho mô hình CLB sách dựa trên vòng đọc văn bản ở nhà, trên
lớp
2.4.2. Sử dụng bài tập cho mô hình CLB sách dựa trên mục tiêu đọc hiểu các yếu tố cụ
thể
2.4.3. Sử dụng bài tập cho mô hình CLB sách dựa trên năng lực học sinh, điều kiện tổ
chức hoạt động trong lớp học
2.4.4. Sử dụng bài tập cho mô hình CLB sách kết hợp với các phương pháp, kĩ thuật
dạy học, đánh giá khác
2.5. Thiết kế minh họa
(Đưa vào 1 KHBD cụ thể - lớp 11)
Tiểu kết chương 2
KẾT LUẬN