የትምህርቱ ርእስ:ዕቅበተ እምነት መግቢያ

የትምህርቱ አሰጣጥ - በገለጻ ፣ በጋራ ሥራ

“ዳሩ ግን ጌታን እርሱም ክርስቶስ በልባችሁ ቀድሱት። በእናንተ ስላለ ተስፋ
ትምህርቱ የሚሰጥበት የክፍል ደረጃ፡ ወጣት ሳልሳይ ምክንያትን ለሚጠይቁዋችሁ ሁሉ መልስ ለመስጠት ዘወትር የተዘጋጃችሁ
ትምህርቱ የሚወስደው ጊዜ፡-20 ሰዓት ሁኑ፥ ነገር ግን በየዋህነትና በፍርሃት ይሁን።” 1ጴጥ. 3፡15
አጠቃላይ ዓላማ፡-
የክርስቶስ ቤተ ክርስቲያን ያለ ተግዳሮት የኖረችበት ዘመን የለም፡፡ በየዘመናቱ
1.ስለ እቅበተ እምነት ምንነት እና አስፈላጊነት ይገነዘባሉ የነበሩት ተግዳሮቶች አንድ መልክ ባይኖራቸውም ነገር ግን አንድ ዓላማና ግብ
2.በፈጣሪ ህልውና ላይ ለሚነሱ ጥያቄዎች መልስ ይሰጣሉ ያላቸው ሆነው እናገኛቸዋለን፡፡ እርሱም ቤተ ክርስቲያንን ማዳክም ብሎም
3.ከተለያዩ የእምነት ተቋማት ለሚነሱባቸው ነጥያቄዎች ኦርቶዶክሳዊ መልስ ማጥፋት ነው፡፡ ነገር ግን በተለያዩ ዘመናት የኖሩት ክርስቲያኖች መሠረታዊውን
የክርስትና አስተምሕሮ ከውስጣዊና ውጫዊ ተግዳሮቶች ተከላክሎ በማቆየቱ
መስጠት ይችላሉ ረገድ በመንፈስ ቅዱስ እርዳታ ከፍተኛውን ሚና ተጫውተዋል፡፡
4.ስለ ምልጃ፣ስለ ስግደት እና ቅዱሳት ሥዕላት ለሚነሱባቸው
የምንኖረው መንፈሳዊ ውጊያ ባለበት ዓለም ውስጥ ነው፡፡ ውጊያው ደግሞ
ጥያቄዎችተገቢውን ኦርቶዶክሳዊ መልስ ይሰጣሉ
የሚደረገው በሰዎች አዕምሮ ውስጥ ነው፡፡ ይህንን ውጊያ ለማሸነፍ የተዘጋጀንና
5.በቤተክርስቲያናችን ላይ ለሚነሱ ማንኛውም ጥያቄዎችተገቢውን መልስ የታጠቅን መሆን ያስፈልገናል፡፡ የዚህ ጽሑፍ ዓላማ ስለ ክርስቲያናዊ ዐቅብተ
ተምረው ማስረዳት ይችላሉ እምነት ታሪካዊ አመጣጥና መጽሐፍ ቅዱሳዊነት መሠረታዊ ግንዛቤን
ዝርዝር ይዘት ፡- ማስጨበጥ ነው። መጽሐፍ ቅዱስ 1ቆሮ 10፡4-6 ላይ በተናገረው መሠረት
በእግዚአብሔር ሐሳብ ላይ የሚነሳውን ከፍ ያለውን የሰውን ሐሳብ በማፍረስ
1.ምዕራፍ አንድ፡ መግቢያ
አዕምሮን ሁሉ ለክርስቶስ እንዴት መማረክ እንደምንችል ክርስቲያናዊውን
1.1. ዕቅበተ እምነት ማለት ምን ማለት ነው? መንገድ ያመላክታል፡፡ አንባቢያንም ስለ ክርስቲያናዊ ዐቅብተ እምነት የበለጠ
1.2. የዕቅበተ እምነት ታሪክ ጥናት እንዲያደርጉ እንደሚያነሳሳና አቅጣጫን እንደሚጠቁም ይታመናል።
1.3. ዕቅበተ እምነት በመጽሐፍ ቅዱስ
1. የክርስቲያናዊ ዐቅብተ እምነት ትርጉምና ታሪክ
1.4. የዕቅበተ እምነት አስፈላጊነት
2. ምዕራፍ ኹለት፡ በፈጣሪ መኖር ከማያምኑት የሚነሡ ጥያቄዎች 1.1. ትርጉም
2.1. ፈጣሪ ቢኖር ለምን በዓለም ላይ ክፉና አሰቃቂ ነገሮች ይፈጠራሉ? (Evil
👉“አፖሎጀቲክስ” የሚለው የእንግሊዘኛ ቃል አፖሎጊያ ከሚል የግሪክ ቃል
argument) የመጣ ሲሆን ትርጓሜውም “በመከላከል መናገር” እንደ ማለት ነው፡፡
2.2. ፈጣሪ ቢኖር መኖሩን ለምን አናረጋግጥም? (Evidential argument)
2.3. መጽሐፍ ቅዱስና ሃይማኖት ሰዎች ፈርተው ያመጧቸው ናቸውን? 👉በጥንታዊቷ ግሪክ የሕግ ስርኣት ውስጥ ሁለት ቁልፍ የሆኑ ቃላት ጥቅም
3. ምዕራፍ ሦስት፡ ከሌሎች አማኞች የሚነሡ ጥያቄዎች ላይ ይውሉ ነበር፤ የከሳሽ ወገን ንግግር “ካታጎሪያ” በመባል የሚታወቅ ሲሆን
የተከሳሽ ወገን ምላሽ ደግሞ “አፖሎጊያ” በመባል ይታወቃል፡፡
3.1. ‹ፈጣሪ አይወልድም አይወለድም› እና ምሥጢረ ሥላሴ
3.2. ድኅነትን በተመለከተ የሚያነሡት ጥያቄ 👉“አፖሎጊያ’ የሚለው ቃል በአዲስ ኪዳን ውስጥ በተደጋጋሚ ተጠቅሷል።
3.3. ነገረ ክርስቶስን በተመለከተ የሚያነሡት ጥያቄ በሐዋርያት ሥራ 26፡2 ላይ ሐዋርው ጳውሎስ ተከሶ በፊስጦስና አግሪጳ ፊት
3.4. ነገረ ማርያምን በተመለከተ የሚያነሡት ጥያቄ በቀረበ ጊዜ ተጠቅሞበታል፤ እንዲሁም በፊልጵስዩስ 1፡7፣ 1፡16 እና 1ጴጥሮስ
ዋቢ መጻሕፍት 3፡15 ላይ እናገኘዋለን፡፡
1.መጽሐፍ ቅዱስ
👉ዐቅብተ እምነት ከነገረ መለኮት የጥናት ዘርፎች መካከል አንዱ ሲሆን
2.ሃይማኖተ አበው መረጃዎችን በተቀናበረ ሁኔታ በመጠቀም ለሃይማኖታዊ አስተምህሮ ጥብቅና
3.ክብር ለሚገባው ክብርን ስጡ መቆም ነው፡፡
4.በዓላት
👉የአንድ ሃይማኖት አስተምህሮ ትክክል መሆኑንና እምነቱን መምረጥ ከሰው
6.ፍኖተ ቅዱሳን
አመክንዮአዊ አስተሳሰብ ጋር የማይጣረስ መሆኑን ለማሳየት የሚደረግ ጥረትም
7.ወላዲተ አምላክ በመጽሐፍ ቅዱስ ነው፡፡
8.መድሎተ አሚን
👉ስለዚህ ዐቅብተ እምነት ሰዎች አስተሳሰባቸውን እንዲለውጡ የማሳመን
9.መድሎተ ጽድቅ
ሥራ ነው፡፡
10.ለመናፍቃን ምላሽ ትውፊተ አበው
11.ለምን አልሰለምኩም 👉ክርስቲያናዊ ዐቅብተ እምነት ክርስቲያናዊ ሥነ መለኮት (Christian
Theology)፣ ተፈጥሯዊ ሥነ መለኮት (Natural Theology) እና
ፍልስፍናን በማጣመር ክርስቲያናዊውን አስተምህሮ ከውጪያዊ ጥቃቶችና
የተሳሳቱ ትርጓሜዎች ለመከላከል ይጥራል፣ እንዲሁም የሌሎች ንፅረተ ዓለማት
አስተምሕሮዎችን ይመረምራል፡፡
1.2. የክርስቲያን ዐቅብተ እምነት ታሪክ
👉የክርስቲያን ዐቅብተ እምነት ታሪክ ከመጀመርያው ክፍለ ዘመን የሚጀምር
ቢሆንም እንደ አንድ የጥናት ዘርፍ የጎለበተውና ወጥ የሆነ መልክ የያዘው
ከቅርብ ጊዜ ወዲህ ነው፡፡ ክርስቲያናዊው ዐቅብተ እምነት በተለያዩ የዕድገት
ደረጃዎች ውስጥ አልፏል፡፡
👉ክርስትና በተጀመረበት ዘመንና ተከትለው በነበሩት ጥቂት ክፍለ ዘመናት
መካከል ክርስቲያኖች በሮማ መንግሥት ከፍተኛ ስደት ይደርስባቸው ነበር፡፡
ይህንን ስደት ለመቀስቀስና ለማጽደቅ ተቃዋሚዎች የተለያዩ የሐሰት ክሶችን
ይጠቀሙ ነበር፡፡ ኔሮ የተባለው የሮም ንጉሥ ክርስቲያኖች ላይ ስደት
ለማስነሳት በ64 ዓ.ም. ለስድስት ተከታታይ ቀናት በመንደድ የሮምን ከተማ
አብዛኛውን ክፍል ያወደመውን የእሳት አደጋ ያቀጣጠሉት ክርስቲያኖች
እንደሆኑ በሐሰት እንደወነጀላቸው ታሲተስ የተባለ ሮማዊ ጸሐፌ ታሪክ
ዘግቧል፡፡
የጌታን እራት በቀጥታ በመተርጎም ክርስቲያኖች የሰው ሥጋ እንደሚበሉም
ተከሰው ነበር፡፡ እንዲሁም ክርስቲያኖች “ወንድምና እህት” በማለት እርስ
በርሳቸው የመጠራራት ልማድ ስለነበራቸው ይህንንም በቀጥታ በመተርጎም
የዝምድና ጋብቻ (incest) እንደሚፈጽሙ ተወርቶባቸዋል፡፡
👉 የይሁዲ ኃይማኖት፣ ኖስቲዝምና የግሪክ ፍልስፍና የክርስትናን አስተምህሮ
የሚገዳደሩ አስተሳሰቦችም ነበሩ፡፡ እነዚህን የመሳሰሉ ውንጀላዎችንና ስም
ማጥፋቶችን እንዲሁም አስተምሕሯዊ ተግዳሮቶችን ለመከላከል የጥንት የቤተ
ክርስቲያን አበው የተለያዩ ጽሑፎችን መጻፍ አስፈልጓቸው ነበር፡፡
✍️በጥቅሉ ሲታይ የአበው ጽሑፎች ሦስት ዓላማዎችን ያነገቡ ነበሩ።
እነርሱም፦
1:-ክርስትናን ከሐሰት ክሶችና ውንጀላዎች መከላከል
2:-የብሉይ ኪዳን ትንቢቶች ፍጻሜ ላይ በመመሥረት የክርስትና አስተምህሮ
እውነት መሆኑን ማስረዳት
3:-ክርስትና የግሪክ ፍልስፍና ላዕላይና ምልዓት መሆኑን ማስረዳት ናቸው፡፡
የኋለኞቹ ክርስቲያን ዐቃቤ እምነታውያን ሥራዎች የተለያዩ የክርስትና
አስተምሕሮዎችን ከተቃዋሚዎች በመከላከልና ስለ እግዚአብሔር መኖር
አመክንዮአዊ ማስረጃዎችን በማቅረብ ላይ ያተኮሩ ናቸው፡፡
2. የክርስቲያን ዐቅብተ እምነት ዓላማዎች
ዐቅብተ እምነት በአጠቃላይ ሦስት ዓላማዎች አሉት፡-
👉ክርስትና እውነት መሆኑን ማስረጃ ማቅረብ (አዎንታዊ ዐቅብተ እምነት) –
1:-ዓላማው ፍልስፍናዊ፣ ሳይንሳዊ፣ ታሪካዊና ሥነ ቁፋሯዊ ማስረጃዎችን
በማቅረብ የክርስትና እምነት አመክንዮአዊና እውነት መሆኑን እንዲሁም
አማራጭ ከሆኑ ንፅረተ ዓለማት ይልቅ ኃይል ያለውና አዋጭ መሆኑን ማሳመን
ነው፡፡ (ፊልጵ 1፡7፣ 16)
2:_በክርስትና ላይ የሚነሱ የተቃውሞ አስተሳሰቦችን መመከት (አሉታዊ
ዐቅብተ እምነት) – ዓላማው በክርስትና ላይ የሚነሱ የተቃውሞ ሐሳቦችንና
የተሳሳቱ ትርጓሜዎችን በማስወገድ ክርስትና ኢ-ምክንታዊ አለመሆኑን ማሳየት
ነው፡፡ (1ጴጥ 3፡15)
✍️ተቃዋሚዎች የሚያተኩሩባቸው የክርስትና መሠረተውያን የሚከተሉት
ናቸው
👉ሥላሴ
👉የኢየሱስ አምላክነት
👉የኢየሱስ ትንሣኤ
👉ደህንነት
👉መጽሐፍ ቅዱስ የእግዚአብሔር ቃል መሆኑ
👉ተጻራሪ ንፅረተ ዓለማትን መቃወም (ቅዋሜያዊ ዐቅብተ እምነት) – ይህ
ዐቅብተ እምነት በእንግሊዘኛ “polemics” በመባል የሚታወቅ ሲሆን
ዓላማው ከክርስትና ውጪ ያሉ ሃይማኖቶችና ፍልስፍናዎች ኢ-አመክንዮአዊ
መሆናቸውንና እውነት አለመሆናቸውን ማስረዳት ነው፡፡ (2ቆሮ 10፡4-5)
4. የክርስቲያን አቅብተ እምነት ዓይነቶች
·ነባር ዐቅብተ እምነት (Classical Apologetics)
👉ነባር ዐቅብተ እምነት ስለ እግዚአብሔር መኖር እንዲሁም ክርስትና
እውነት መሆኑን የሚያሳዩ ማስረጃዎችን በማቅረበ ላይ ያተኩራል፡፡
👉ይህ የዐቅብተ እምነት ዓይነት መጀመርያ ልዩ መገለጥን እንደ ማስረጃ
ሳይጠቅስ እግዚአብሔር መኖሩን የተለያዩ ተፈጥሯዊ ምክንቶችን በማቅረብ
ያስረዳል፡፡ ከዚያም በነዚህ ምክንያቶች መሠረት የእግዚአብሔር መኖር እውነት
ከሆነ ተዓምራትም ሊደረጉ ይችላሉ የሚል ሐሳብ በማስከተል፤ ለአዲስ ኪዳን
ታሪካዊ ተዓማኒነት ማስረጃ ከሰጠ በኋላ ኢየሱስ ክርስቶስ ስለ ራሱ
የተናገራቸው ነገሮች፣ ያደረጋቸው ተዓምራትና ትንሣኤው እውነት
መሆናቸውን በማሳመን ይደመድማል፡፡
👉የነባር ዐቅብተ እምነት አራማጅ ከሆኑ ክርስቲያን ምሑራን መካከል
የሚከተሉት ይገኙበታል፡- ከጥንታውያኑ መካከል አውጉስጢኖስ፣ አንሴልም
እና ቶማስ አኳይነስ ሲሆኑ ከዘመናዊዎቹ መካከል ደግሞ ዊንፍሬድ ኮርዱዋን፣
ዊልያም ሌን ክሬግ፣ ኖርማን ጌይዝለር፣ ጆን ጌርስትነር፣ ስቱዋርት ሀኬት፣
ፒተር ክሪፍት፣ ሲ. ኤስ. ሌዊስ፣ ጄ. ፒ. ሞርላንድ፣ ጆን ሎክ፣ አር. ሲ. ስፕሮል
እና ቢ. ቢ. ዋርፊልድ ናቸው፡፡
·ማስረጃዊ ዐቅብተ እምነት (Evidential Apologetics)
👉ማስረጃዊ ዐቅብተ እምነት ለክርስትና እውነተኛነት ማስረጃዎችን
በማቅረብ ላይ ያተኩራል፡፡ ማስረጃዎቹ አመክንዮአዊ፣ ታሪካዊ፣ ሥነ-ቁፋሯዊ
ወይንም ደግሞ ልምምዳዊ (experiential) ሊሆኑ ይችላሉ፡፡
👉ማስረጃዊ ዐቅብተ እምነት በጣም ሰፊ አውድ ያለው ከመሆኑ የተነሳ
ከሌሎች የዐቅብተ እምነት ዓይነቶች ጋር የሚነካኩ ብዙ ነገሮች አሉት፡፡
ለምሳሌ ያህል ስለ እግዚአብሔር መኖር የሚቀርቡትን ማናቸውንም የሐሳብ
ሙግቶች ወይንም ደግሞ ስለ ክርስቶስ ትንሣኤ የሚቀርቡትን ታሪካዊ
ማስረጃዎች ሊጠቀም ይችላል፤ ነገር ግን እነዚህ ሐሳቦች ለማስረጃዊ ዐቃቤ
እምነታውያን ከብዙ የማስረጃ ግብኣቶች መካከል የተወሰኑት እንጂ በዋናነት
የሚያነጣጥሩባቸው ብቸኛ ሐሳቦች አይደሉም፡፡ ስለዚህ ማስረጃዊ ዐቅብተ
እምነትን የሚጠቀሙ ምሑራን ብዙ የሙግት ሐሳቦችን አንድ ላይ በማሰለፍ
ለክርስትና እውነተኛነት ጠንካራ የመከራከርያ ሐሳብ ለመስጠት ይሞክራሉ፡፡
· ልምምዳዊ ዐቅብተ እምነት (Experiential Apologetics)
👉ልምምዳዊ ዐቅብተ እምነት የግለ ሰቦችን ግላዊ ልምምድ እንደ ማስረጃ
በመጥቀስ የእግዚአብሔርን መኖርና የክርስትናን ትክክለኛነት ለማስረዳት
ይሞክራል፡፡ በዚህም መሠረት ህልሞችን፣ ራዕዮችን፣ የወዲያኛውን ዓለም
አይቶ መመለስን (Near Death Experience) እና ሌሎች በግለሰቦች
ልምምዶች ላይ የተመሠረቱ ከመንፈሳዊው ዓለም ጋር የሚደረጉ ግንኙነቶችን
እንደ ማስረጃ ያቀርባል፡፡ ልምምዳዊ ዐቃቤ እምነታውያን የተለመዱትን
የክርስቲያናዊ ዐቅብተ እምነት አቀራረቦችን ያጣጥላሉ፡፡ ከአመክንዮኣዊ
የሙግት ሐሳቦች ወይንም ደግሞ ከተጨባጭ ማስረጃዎች ይልቅ በግል እውቀት
ላይ ለተመሠረቱ ልምምዶች ስፍራ ይሰጣሉ፡፡
·ታሪካዊ ዐቅብተ እምነት (Historical Apologetics)
👉ታሪካዊ ዐቅብተ እምነት የክርስትናን እውነተኛነት ለማስረዳት ታሪካዊ
ማስረጃዎችን በማቅረብ ላይ ያተኩራል፡፡ እነዚህ ምሑራን የእግዚአብሔርን
መኖር ጨምሮ የክርስትና እውነታዎች ታሪካዊ ማስረጃዎችን ብቻ በማጥናት
ሊረጋገጡ እንደሚችሉ ያምናሉ፡፡ በአንድ ወገን ታሪካዊ ዐቅብተ እምነት
በማስረጃዊ ዐቅብተ እምነት ሰፊ አውድ ውስጥ የሚገኝ ሲሆን ነገር ግን
የክርስትናን እውነተኛነት ለማረጋገጥ ከታሪካዊ መዛግብት ጥናት የመጀመር
አስፈላጊነት ላይ ስለሚያተኩር ከማስረጃዊ ዐቅብተ እምነት የተለየ ነው፡፡
👉ከታሪካዊ ዐቅብተ እምነት አቀንቃኞች መካከል የሚከተሉት ይገኙበታል፡-
ከጥንቶቹ መካከል ጠርጡሊያኖስ፣ ዮስጦስ ሰማዕት፣ የእስክንድሪያው
ቀለሜንጦስና ኦሪጎን ሲሆኑ ከዘመናዊዎቹ መካከል ደግሞ ጆን ዋርዊክ
ሞንትጎመሪና ጌሪ ሀበርማስ ናቸው፡፡
· ቅድመ ግንዛቤያዊ ዐቅብተ እምነት (Presuppositional Apologetics)
👉የቅድመ ግንዛቤያዊ ዐቅብተ እምነት አመለካከት አራማጆች የክርስትና
መሠረታዊ አስተምህሮዎች እውነት መሆናቸውን እንደ ቅድመ ግንዛቤ በመያዝ
ክርስትና ብቻ እውነተኛ ሃይማኖት መሆኑን ለማስረዳት ይጥራሉ፡፡ ለምሳሌ
ያህል “መገለጣዊ ቅድመ ግንዛቤያዊነት” (revelational
presuppositionalism) የተሰኘውን የቅድመ ግንዛቤያዊ ዐቅብተ እምነት
ዘርፍ አመለካከት የሚያራምዱ ወገኖች በፍጥረተ ዓለም ወይንም ደግሞ
በታሪክ ውስጥ የሚታዩ ነገሮች ትርጉም ሊሰጡን የሚችሉት ሥላሴ የሆነው
እግዚአብሔር በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ ራሱን እንደገለጠ ማመን ስንችል ብቻ
ነው ይላሉ፡፡
👉“ምክንያታዊ ቅድመ ግንዛቤያዊነት” (rational
presuppositionalism) የተሰኘውን የቅድመ ግንዛቤያዊ ዐቅብተ እምነት
አመለካከት የሚያቀነቅኑ ወገኖች ደግሞ በዓለም ላይ ከሚገኙ ንፅረተ ዓለማት
ሁሉ ክርስትና ብቻ እርስ በርሱ የተስማማ አስተምሕሮ ስላለው እርሱ ብቻ
እውነተኛ ሃይማኖች ነው በማለት ይሟገታሉ፡፡
5. የዐቅብተ እምነት አስፈላጊነትና መጽሐፍ ቅዱሳዊ ድጋፍ
👉የዐቅብተ እምነት አገልግሎት አስፈላጊና መጽሐፍ ቅዱሳዊ መሆኑን
የማይቀበሉ አንዳንድ ሰዎች አሉ፡፡ በነዚህ ሰዎች አስተሳሰብ መሠረት
ክርቲያኖች በተለሳለሰና ተለማጭ (flexible) በሆነ መንገድ ወንጌልን መስበክ
እንጂ ፊት ለፊት በመጋፈጥ መናገርም ሆነ ለሚነሱት ተቃውሞዎች ጠንካራ
ምላሾችን መስጠት የለባቸውም፡፡ ነገር ግን ይህ ዓይነቱ እሳቤ መጽሐፍ ቅዱሳዊ
ነውን? ለተቃዋሚዎችና ለሐሰት አስተማሪዎች ክርስቲያኖች ሊሰጡት
የሚገባቸው ምላሽ ምን መምሰል አለበት? ክርስቲያኖች ስለ እምነታቸው
መሟገት ያስፈልጋቸዋልን? በማስከተል ለነዚህ ጥያቄዎች ምላሾችን
እንሰጣለን፡፡
5.1. የዐቅብተ እምነት አስፈላጊነት
ይህ አገልግሎት በሚከተሉት ምክንያቶች አስፈላጊ ነው፡
👉የእግዚአብሔር ትዕዛዝ ስለሆነ፡
ዐቅብተ እምነት አስፈላጊ የሚሆንበት የመጀመርያውና ትልቁ ምክንያት
ክርስቲያኖች ስለ እምነታቸው ለተቃዋሚዎችና ለጠያቂዎች ምላሽ ለመስጠት
የተዘጋጁ እንዲሆኑ በእግዚአብሔር ቃል መታዘዛቸው ነው፡፡ መጽሐፍ ቅዱስ
ስለ ዐቅብተ እምነት የሚናገራቸውን ሐሳቦች ከአፍታ በኋላ እናያለን።
👉አመክንዮአዊነት የሰው ተፈጥሮ ስለሆነ፡
እግዚአብሔር ሰውን አመክንዮአዊ የሆነ አስተሳሰብ እንዲኖረው አድርጎ በራሱ
አምሳል ፈጥሮታል (ዘፍ. 1፡27፣ ቆላ. 3፡10)፡፡ በእርግጥ ሰው ከእንስሳት
የሚለየው አመክንዮአዊ አስተሳሰብ ያለው በመሆኑ ነው (ይሁዳ 10)፡፡
እግዚአብሔር ሕዝቡ ትክክል የሆነውን ትክክል ካልሆነው እንዲለይ (ዕብ. 5፡
14) እንዲሁም እውነትን ከሐሰት እንዲለይ (1ዮሃ 4፡6) አመክንዮአዊ
የሆነውን አስተሳሰቡን እንዲጠቀም ጥሪ ሲያደርግለት በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ
እንመለከታለን (ኢሳ 1፡18)፡፡ እግዚአብሔር በፍጹም ልባችን፣ በፍጹም
ነፍሳችንና በፍጹም ሐሳበችን እንድንወደው ይፈልጋል (ማቴ 22፡36-37)፡፡
ልብ ዕውቀትን የሚያመለክት በመሆኑ እግዚአብሔር ፍቅራችን በእውቀት ላይ
የተመሠረተ እንዲሆን ይፈልጋል ማለት ነው፡፡
👉ክርስቲያኖች እምነታቸውን እንዲያውቁ ይረዳል፡
ብዙ ክርስቲያኖች መሠረታዊውን የክርስትና አስተምህሮ እንኳ አያውቁም፡፡
በተቃዋሚዎችና በሐሰት አስተማሪዎች እምነታቸው ተግዳሮት ሲገጥመው
መልስ ለመስጠት ሲሉ የበለጠ ለማጥናትና ለማወቅ ይበረታታሉ፡፡
👉በክርስትና ላይ የሚነሱትን አስተምህሯዊ ተግዳሮቶችና የሐሰት
ውንጀላዎችን ለመከላከል ይረዳል፡
በዓለም ላይ ከሚገኝ ከየትኛውም ሃይማኖት ይልቅ ክርስትና ብዙ
ተቃውሞዎችን ከብዙ አቅጣጫዎች ያስተናገደና እያስተናገደም የሚገኝ
ሃይማኖት መሆኑ ሳይታለም የተፈታ ነው፡፡ ለነዚህ ተቃውሞዎችና የሐሰት
ክሶች የክርስቲያኖች ምላሽ ዝምታ ወይንም ደግሞ ግዴለሽነት መሆን የለበትም፡
፡ እውነትን ያለ ፍርሃትና ያለምንም መሸፋፈን እንድንገልጥ ከእግዚአብሔር
ዘንድ ኃላፊነት ተጥሎብናል፡፡ ቅዱስ አውጉስጢኖስ “ጠቃሚ የሆነውን
እውነት የሚሸሽግ ሰው ጎጂ የሆነውን ሐሰት ከሚነዛ ሰው እኩል ጥፋተኛ ነው”
በማለት ተናግሮ ነበር፡፡ የሐሰት ትምህርቶች፣ ሰው ሰራሽ የሆኑ ሃይማኖቶችና
ሰዋዊ ፍልስፍናዎች ክርስትናን ለማዳከምና ብሎም ለማጥፋት ታጥቀው
በተነሱበት በዚህ ዘመን የጌታ ሐዋርያትና ቅዱሳን አባቶች እንዳደረጉት ያለ
ምንም ማመቻመች ለክርስቶስ ወንጌል የማንቆም ከሆነ እግዚአብሔር በቅዱስ
ቃሉ የሰጠንን ኃላፊነት ባለመወጣታችን ተጠያቂዎች እንሆናለን፡፡
👉 በተለያዩ የስም ክርስቲያኖች በሆኑ ግለሰቦችና ማሕበረ ሰቦች ምክንያት
የተዛባውን የክርስትናን ምስል ለማስተካከል ይረዳል፡
ብዙ ሰዎች ክርስትና የምዕራባውያን ሃይማኖች ብቻ እንደሆነ ይሰማቸዋል፡፡
ከዚህ የተነሳ በምዕራቡ ዓለም ውስጥ የሚታየውን የሞራል ዝቅጠት ከክርስትና
ጋር ስለሚያያይዙ ለክርስትና ያላቸው አመለካከት የተዛባ ሆኗል፡፡ እውነቱ ይህ
እንዳልሆነና የክርስትና መሠረቱ መጽሐፍ ቅዱስ መሆኑን እንዲሁም
የክርስቲያኖች ሞዴል ክርስቶስ ራሱ መሆኑን በማሳየት ይህንን የተዛባ
አመለካከት ማስተካከል የኛ ኃላፊነት ነው፡፡
👉መጽሐፍ ቅዱስ አጥብቆ የሚቃወማቸው ግብረ ሰዶማዊነትን የመሳሰሉ
ችግሮች ወደ ቤተ ክርስቲያን ሰርገው እየገቡ ስለሆነ ለመከላከል ይረዳል፡
በምዕራብ አገራት ውስጥ የሚገኙ ብዙ አብያተ ክርስቲያናት ዛሬ የተመሳሳይ
ጾታ ጋብቻን በመፍቀድ ላይ ይገኛሉ፡፡ አንዳንዶችም በዚህ ልምምድ ውስጥ
የሚገኙትን ግለሰቦች የቤተ ክርስቲያን አገልጋዮች አድርገው ለመሾም
እርምጃዎችን እየወሰዱ ይገኛሉ፡፡ እነዚህ ምዕራባውያን አብያተ ክርስቲያናት
ተመሳሳይ እርምጃ እንዲወሰድ በአገራችን በሚገኙ አብያተ ክርስቲያናት ላይ
ተጽዕኖ እያደረጉ ይገኛሉ፡፡ ይህንንና መሰል ኢ-መጽሐፍ ቅዱሳዊ የሆኑ
ድርጊቶችን ክርስቲያኖች አጥብቀው ሊቃወሙና የክርስቶስን ቤተ ክርስቲያን
ከዓለማዊ ብክለት ሊጠብቁ ይገባቸዋል፡፡
👉ሰዎችን ወደ ክርስቶስ መንግሥት ለማምጣት ይረዳል፡
ሰው በተፈጥሮው ምክንያታዊ (reasonable) ስለሆነ የሐሳብ ሙግቶችን
ተከራክሮ በመርታት ያምናል፡፡ በዚህ ዘመን ደግሞ ሰዎች የክርስቶስን ወንጌል
እንዳይቀበሉ መጽሐፍ ቅዱስንና ክርስትናን የሚያጣጥሉ በምሑራዊ ቋንቋዎች
እየተጻፉ የሚወጡ የሕትመት ውጤቶች ኁልቁ መሣፍርት የላቸውም፡፡
እነዚህን ተግዳሮቶች በማለፍ የክርስቶስን ወንጌል ተስማሚ በሆነ መንገድ
በማቅረብ ሰዎችን ወደ ክርስቶስ ማምጣት ይችሉ ዘንድ የቤተ ክርስቲያን
አገልጋዮች አመክንዮአዊ ንግግሮችን ማድረግና መጽሐፍ ቅዱሳዊውን
አስተምሕሮ ምሑራዊ በሆነ ንግግር የማስረዳት ችሎታቸውን ሊያዳብሩ
ይገባቸዋል፡፡
5.2. የዐቅብተ እምነት መጽሐፍ ቅዱሳዊ ድጋፍ
👉“የዐቅብተ እምነት አስፈላጊነት” በሚለው ርዕስ ስር ከተዘረዘሩ 7
ምክንያቶች መካከል ቀዳሚው “የእግዚአብሔር ትዕዛዝ ስለሆነ” የሚል ነው፡፡
እኛ ክርስቲያኖች ዐቃቤ እምነታውያን እንድንሆን እግዚአብሔር በቅዱስ ቃሉ
ይናገረናል፡፡ ጌታችን ኢየሱስ ክርስቶስ በዘመኑ ከነበሩት የሃይማኖት መሪዎችና
የሕግ አዋቂዎች ጋር ፊት ለፊት በመነጋገር መልስ ሲሰጣቸውና ጥያቄዎችንም
ሲጠይቃቸው እንመለከታለን፡፡ ጌታችን ያንን በማድረግ ምሳሌ ከሆነን እንደ
ክርስቲያኖች የርሱን ፈለግ መከተል ያስፈልገናል ማለት ነው፡፡
ስለ ዐቅብተ እምነት ከሚናገሩ የመጽሐፍ ቅዱስ ጥቅሶች መካከል የሚከተሉት
ይገኙበታል፡-
1ጴጥ. 3፡15 “ዳሩ ግን ጌታን እርሱም ክርስቶስ በልባችሁ ቀድሱት። በእናንተ
ስላለ ተስፋ ምክንያትን ለሚጠይቁዋችሁ ሁሉ መልስ ለመስጠት ዘወትር
የተዘጋጃችሁ ሁኑ፥ ነገር ግን በየዋህነትና በፍርሃት ይሁን።”
በዚህ ጥቅስ መሠረት ስለ ተስፋችን አመክንዮአዊ በሆነ መንገድ
እንድናስረዳቸው ለሚጠይቁን ሰዎች መልስ ለመስጠት ዝግጁዎች መሆን
እንደሚገባን ሐዋርያው ቅዱስ ጴጥሮስ ይነግረናል፡፡ ዝግጅት ሲባል ትክክለኛ
መልስ ማዘጋጀት ብቻ ሳይሆን ለምንጠየቀው ጥያቄ መልስ የመስጠትና
እምነታችንን የማስረዳት ውስጣዊ ፍላጎትና ሥነ ልቦናዊ ዝግጅትንም
ያጠቃልላል፡፡ በዚህ የመጽሐፍ ቅዱስ ጥቅስ ውስጥ “መልስ ለመስጠት”
ተብሎ የተተረጎመው በግሪክ “አፖሎጊያ” የሚለው “አፖሎጀቲክስ” ለሚለው
ስያሜ መገኛ የሆነው ቃል መሆኑን ልብ ይሏል፡፡
1ቆሮ 10፡4-6 “በሰው ልማድ ምንም እንኳ የምንመላለስ ብንሆን፥ እንደ ሰው
ልማድ አንዋጋም፤ የጦር ዕቃችን ሥጋዊ አይደለምና፥ ምሽግን ለመስበር ግን
በእግዚአብሔር ፊት ብርቱ ነው፤ የሰውንም አሳብ በእግዚአብሔርም እውቀት
ላይ የሚነሣውን ከፍ ያለውን ነገር ሁሉ እናፈርሳለን ለክርስቶስም ለመታዘዝ
አእምሮን ሁሉ እንማርካለን፥ መታዘዛችሁም በተፈጸመች ጊዜ አለመታዘዝን
ሁሉ ልንበቀል ተዘጋጅተናል።”
በዚህ ጥቅስ መሠረት የሰው አስተሳሰብ ምሽግ ተብሏል፡፡ ይህ ምሽግ በአመጽና
በክፉ ሐሳቦች የተገነባ ነው፡፡ ይህንን ምሽግ መስበር፤ ማለትም በእግዚአብሔር
ዕውቀት ላይ የሚነሳውን የሰውን ሐሳብ ማፍረስ ሥራችን እንደሆነ ይህ
የእግዚአብሔር ቃል ይነግረናል፡፡ በተለያዩ ምድራዊ ፍልስፍናዎች የተሞላውን
የሰውን አዕምሮ ለክርስቶስ ይታዘዝ ዘንድ መማረክ የምንችለው ከሰው
ፍልስፍና በላቀው መለኮታዊ እውቀት ስንታጠቅ ነው፡፡ ይህ መለኮታዊ
እውቀት (የእግዚአብሔር ቃል) ለሰዎች ሊገባቸው የሚችለው ጌታ ኢየሱስና
ሐዋርያቱ ያደርጉ እንደነበሩት በመንፈስ ቅዱስ ጥበብ ተሞልተን አመክንዮአዊ
በሆነ ንግግር ስናቀርብ ነው፡፡
ፊልጵ. 1፡7 “በልቤ ስላላችሁ እንዲህ ማሰቤ ተገቢ ነው፡፡ በእስራቴም ሆነ
ወንጌልን ስመክት እና ሳጸናው ሁለችሁም ከእኔ ጋር የእግዚአብሔር ጸጋ
ተካፋዮች ናችሁና፡፡” (አ.መ.ት.)
በዚህ ስፍራ ላይ ሐዋርያው ቅዱስ ጳውሎስ ለወንጌል እንደሚመክትና
እንደሚያጸናው ይናገራል፡፡ እንዲሁም በቁጥር 16 ላይ “እነዚህ እኔ ለወንጌል
ለመሟገት እዚህ እንዳለሁ ስለሚያውቁ በፍቅር ይህንን ያደርጋሉ” በማለት
ይናገራል፡፡ በነዚህ ቦታዎች ላይ ሐዋርያው ቅዱስ ጳውሎስ “አፖሎጊያ”
የሚለውን የግሪክ ቃል ይጠቀማል፡፡ ይህ የሚያሳየን የቃሉ አገልጋዮች ወንጌልን
ከተጻራሪ አመለካከቶች መመከት እንደሚገባቸውና ስለ ወንጌል መሟገት
እንደሚገባቸው ነው፡፡ የዐቅብተ እምነት (አፖሎጀቲክስ) ትርጉምና ዓላማም
ይኸው ነው፡፡
ይሁዳ 3 “ወዳጆች ሆይ፥ ስለምንካፈለው ስለ መዳናችን ልጽፍላችሁ እጅግ
ተግቼ ሳለሁ፥ ለቅዱሳን አንድ ጊዜ ፈጽሞ ስለ ተሰጠ ሃይማኖት እንድትጋደሉ
እየመከርኋችሁ እጽፍላችሁ ዘንድ ግድ ሆነብኝ። ከብዙ ጊዜ በፊት ለዚህ ፍርድ
የተጻፉ አንዳንዶች ሰዎች ሾልከው ገብተዋልና፤ ኃጢአተኞች ሆነው
የአምላካችንን ጸጋ በሴሰኝነት ይለውጣሉ ንጉሣችንንና ጌታችንንም ብቻውን
ያለውን ኢየሱስ ክርስቶስን ይክዳሉ።”
ይህ ቃል የሚናገረው ክርስቲያኖች ስለ እምነታቸው በጽናት መጋደል
እንደሚገባቸው ነው፡፡ ይህ መጋደል በሰይፍ ሳይሆን በወንጌል ላይ የሚነሱትን
የሰው ፍልስፍናዎችንና የስህተት ትምህርቶችን ለማፍረስ በሚደረግ
አመክንዮአዊ የሆነ ንግግር እንደሆነ ግልጽ ነው፡፡
ቲቶ 1፡9 ላይ ሐዋርያው ቅዱስ ጳውሎስ አንድ የቤተ ክርስቲያን መሪ ሊኖረው
ስለሚገባው ባሕርይ ሲናገር እንዲህ ይላል፡- “ሕይወት በሚገኝበት ትምህርት
ደግሞ ሊመክር ተቃዋሚዎቹንም ሊወቅስ ይችል ዘንድ፥ እንደተማረው በታመነ
ቃል ይጽና።”
በዚህ ቃል መሠረት አንድ የቤተ ክርስቲያን መሪ ክርስቲያኖችን መምከር
የሚችል ብቻ ሳይሆን ተቃዋሚዎችንም መውቀስ የሚችል መሆን አለበት፡፡
“ሊወቅስ” ተብሎ የተተረጎመው የግሪክ ቃል “ኤሌግኮ” የሚል ሲሆን
መውቀስ፣ ማስተባበል፣ ማስጠንቀቅ፣ መገሰጽ፣ ማሳመን፣ ስህተትን ማጋለጥ
የሚሉ ትርጉሞች አሉት፡፡
2ጢሞ 2፡24-25 “የጌታም ባሪያ ለሰው ሁሉ ገር ለማስተማርም የሚበቃ
ለትዕግሥትም የሚጸና ሊሆን እንጂ ሊጣላ አይገባውም። ደግሞም፦ ምናልባት
እግዚአብሔር እውነትን ያውቁ ዘንድ ንስሐን ይሰጣቸዋልና ፈቃዱን ለማድረግ
በዲያብሎስ ሕያዋን ሆነው ከተያዙበት ወጥመድ ወጥተው፥ ወደ አእምሮ
ይመለሳሉ ብሎ የሚቃወሙትን በየዋህነት ይቅጣ።”
የማያምኑ ሰዎች የሚጠይቋቸውን ጥያቄዎች ለመመለስ የሚሞክሩ ክርስቲያኖች
ትዕግስት በማጣት ሊፈተኑ ይችላሉ፡፡ ነገር ግን ግባችን ስለ እነርሱ የሞተውን
ኢየሱስን በማወቅ የዘላለምን ሕይወት እንዲያገኙ መንገድ መምራት ስለሆነ
ይህንን ታላቅ ተልዕኮ ከግብ ለማድረስ እንችል ዘንድ በዚህ ቃል ውስጥ
የተቀመጠውን ትዕዛዝ በልባችን ልንጠብቅ ይገባናል፡፡ (“ይቅጣ” ተብሎ
የተተረጎመው የግሪክ ቃል “ፓኢድዮኦ” የሚል ሲሆን ማስተማር ወይንም
ደግሞ ማሰልጠን ተብሎ ሊተረጎም ይችላል፡፡)
መጽሐፍ ቅዱስ ከጅማሬው እስከ ፍጻሜው ድረስ ለዐቅብተ እምነት እንደ
ምሳሌ ሊጠቀሱ በሚችሉ ሐሳቦች የተሞላ ነው፡፡ የመጀመርያው የመጽሐፍ
ቅዱስ መጽሐፍ የመጀመርያው ምዕራፍ በራሱ ዐቃቤ እምነታዊ ነው፡፡
የፍጥረትን ጅማሬ የሚተርከውን ክፍል በጥልቀት ብንመረምር በሙሴ ዘመን
የነበረውን የአረማውያን የፍጥረት አጀማመር ትረካዎች የሚፃረር ሆኖ
እናገኘዋለን፡፡ ኤልያስ በቀርሜሎስ ተራራ ላይ ተዓምር በመስራት እውነተኛው
አምላክ በኣል ሳይሆን ያሕዌ መሆኑን ማረጋገጡ ዐቃቤ እምነታዊ ነው (1ነገ
18)፡፡ ኢየሱስ በእርሱ ዘመን የነበሩትን የሃይማኖት ምሑራን ፊት ለፊት
በመጋፈጥና እርሱ የእግዚአብሔር ልጅ መሆኑን የሚያረጋግጡ ተዓምራቶችን
በማድረግ ዐቃቤ እምነታዊ ሥራዎችን ሠርቷል (ዮሃ 3፡2፣ ሐዋ 2፡22)፡፡
ሐዋርያው ቅዱስ ጳውሎስ በደማስቆ ከተማ በነበረ ጊዜ ከአይሁድ ጋር
በመከራከር ኢየሱስ እርሱ ክርስቶስ መሆኑንና የእግዚአብሔር ልጅ መሆኑን
በማሳመን መልስ ያሳጣቸው ነበር (ሐዋ 9፡22)፡፡ እንዲሁም በልስጥራ ከተማ
ተፈጥሮን ዋቢ በማድረግ ሁሉን የፈጠረ አንድ አምላክ መኖሩንና የጣዖት
አምልኮ ከንቱ መሆኑን አስረድቷል (ሐዋ 14፡6-20)፡፡
በአዲስ ኪዳን ውስጥ የሚገኝ ለዐቃቤ እምነት አገልግሎት ጥሩ ምሳሌ ሊሆን
የሚችል ታሪክ በሐዋ 17 ላይ ይገኛል፡፡ ሐዋርያው ቅዱስ ጳውሎስ በዘመኑ
የታላላቅ ምሑራን መነሃርያ በነበረችው የአቴና ከተማ ውስጥ ከፈላስፎች ጋር
ሲነጋገር እንመለከታለን፡፡ አርዮስፋጎስ ወይንም ደግሞ “የማርስ ኮረብታ”
በመባል በሚታወቀው ቦታ ላይ ኢስጦኢኮችና ኤፊቆሮሶች በመባል ከሚታወቁ
ፈላስፎች ጋር በመነጋገር አያሌዎችን ወደ ጌታ እንዳመጣ በክፍሉ ላይ ተጽፏል፡
፡ በዚህ ቦታ ላይ ጳውሎስ ስለ እግዚአብሔር መኖር ማስረጃ መጥቀስ ብቻ
ሳይሆን ታሪክንም ጭምር በመጥቀስ ኢየሱስ የእግዚአብሔር ልጅ መሆኑን
አሳይቷል፡፡ ንግግሩም ደረጃውን በጠበቀ የሥነ-አመክንዮ ንግግር የተዋቀረ ሆኖ
እናገኘዋለን፡፡
በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ የአይሁድ ወይንም ደግሞ የክርስትና አስተምሕሮዎች
ከክህደት ጋር በሚጋፈጡባቸው ጊዜያት ሁሉ የዐቅብተ እምነት ሥራ
መሥራቱን ማየት እንችላለን፡፡ ስለዚህ ዐቃቤ እምነት አስፈላጊ የሆነ
የአገልግሎት ዘርፍ ብቻ ሳይሆን መጽሐፍ ቅዱሳዊ ድጋፍም ያለው ነው፡፡
6. የዐቅብተ እምነት መርሆች
በዚህ ክፍል በሐዋ. 17፡16-34 ላይ ሐዋርያው ቅዱስ ጳውሎስ በአርዮስ ፋጎስ
የመሰብሰብያ ቦታ ካደረገው ንግግር ውስጥ 9 ቁልፍ የሆኑ የክርስቲያን ዐቅብተ
እምነት መርሆችን አውጥተን እንመለከታለን፡፡
👉እርግጠኛነት (Certainty)
በዐቅብተ እምነት አገልግሎት ላይ የተሰማራ ሰው ስለ እግዚእብሔር ማንነትና
የክርስቶስን ትንሣኤ ስለመሳሰሉ መሠረታዊ እውነቶች እርግጠኛ መሆን
ያስፈልገዋል፡፡ በዚህ ስፍራ ላይ ሐዋርያው ቅዱስ ጳውሎስ ስለ እግዚአብሔር
ማንነት እርግጠኛነት በተሞላበት ሁኔታ ሲናገር እናያለን፡፡ በንግግሩ ውስጥ
ጥርጣሬንና እርግጠኛነት ማጣትን የሚያሳዩ ምንም ዓይነት ቃላት የሉም፡፡
ንግግሩን ያደርግ የነበረው በእግዚአብሔር ሥልጣን ነበር፡፡ በንግግሩ መግቢያ
ቁጥር 22 እና 23 ላይ እንዲህ በማለት ይናገራል፡- “እንግዲህ ይህን ሳታውቁ
የምታመልኩትን እኔ እነግራችኋለሁ።” ጳውሎስ እነርሱ የማያውቁትን ነገር
እርሱ እንደሚያውቅ ከነገራቸው በኋላ ሊያውቁት የሚገባው እውነተኛው
አምላክ ማን እንደሆነ አብራራላቸው፡፡ እንዲሁም ቁጥር 31 ላይ የክርስቶስ
ትንሣኤ የተረጋገጠ እውነታ እንደሆነና ለሚመጣውም ፍርድ ማረጋገጫ
እንደሆነ በምን ዓይነት እርግጠኛነት እንደነገራቸው ልብ እንበል፡- “ቀን
ቀጥሮአልና፥ በዚያም ቀን ባዘጋጀው ሰው እጅ በዓለሙ ላይ በጽድቅ ሊፈርድ
አለው፤ ስለዚህም እርሱን ከሙታን በማስነሣቱ ሁሉን አረጋግጦአል።”
👉 ሕታቴያዊ ገለጻ (Commentary)
በዐቅብተ እምነት አገልግሎት ላይ የተሰማራ ሰው መሠረታዊ የሆኑ እውነቶችን
የሚያውቅና መጽሐፍ ቅዱሳዊ በሆነ መንገድ የማብራራት ብቃት ያለው መሆን
አለበት፡፡ ሐዋርያው ቅዱስ ጳውሎስ በአርዮስፋጎስ ለተሰበሰቡ ሰዎች ሁለት
መሠረታዊ ጉዳዮችን አብራራላቸው፡-
እግዚአብሔር ማን እንደሆነና ምን ዓይነት ባሕርይ እንዳለው – በቁጥር 24 ላይ
ሐዋርያው ቅዱስ ጳውሎስ እግዚአብሔር የሁሉ ፈጣሪና የሁሉ ጌታ መሆኑን
እንዲህ በማለት ይናገራል፡- “ዓለሙንና በእርሱ ያለውን ሁሉ የፈጠረ አምላክ
እርሱ የሰማይና የምድር ጌታ ነውና እጅ በሠራው መቅደስ አይኖርም።”
ከዚያም በቁጥር 25 ላይ እግዚአብሔር የሕይወት ምንጭና በሰው ላይ
የማይደገፍ መሆኑን እንዲህ በማለት ይናገራል፡- “እርሱም ሕይወትንና
እስትንፋስን ሁሉንም ለሁሉ ይሰጣልና አንዳች እንደሚጎድለው በሰው እጅ
አይገለገልም።” እግዚአብሔር ሰዎችን የፈጠረበት ዓላማ ደግሞ እርሱን
እንዲያውቁና ከእርሱ ጋር ሕብረት እንዲኖራቸው እንደሆነ ቁጥር 26 እና 27
ላይ እንዲህ በማለት ይናገራል፡- “ምናልባትም እየመረመሩ ያገኙት እንደ ሆነ፥
እግዚአብሔርን ይፈልጉ ዘንድ በምድር ሁሉ ላይ እንዲኖሩ የሰውን ወገኖች
ሁሉ ከአንድ ፈጠረ፥ የተወሰኑትንም ዘመኖችና ለሚኖሩበት ስፍራ ዳርቻ
መደበላቸው። ቢሆንም ከእያንዳንዳችን የራቀ አይደለም።” ስለዚህ ከቁጥር
24-28 ሐዋርያው ጳውሎስ መጽሐፍ ቅዱሳዊው እግዚአብሔር ማን እንደሆነና
ምን እንደሚመስል፣ ማለትም እርሱ ፈጣሪ፣ ጌታ፣ ራሱን ቻይ፣ ሁሉንም
የሚያኖር፣ ገዥ እና የቅርብ አምላክ መሆኑን ያብራራላቸዋል፡፡
እውነታዎችን ከመጽሐፍ ቅዱሳዊ ትርጉማቸው ጋር ማቅረብ – ሐዋርው ቅዱስ
ጳውሎስ የጌታ ኢየሱስን ትንሣኤ ታሪካዊነትና ይህ ታሪካዊ እውነታ ያለውን
አንድምታ በቁጥር 30 እና 31 ላይ ይናገራል፡፡ “እንግዲህ እግዚአብሔር
ያለማወቅን ወራት አሳልፎ አሁን በየቦታቸው ንስሐ ይገቡ ዘንድ ሰውን ሁሉ
ያዛል፤ ቀን ቀጥሮአልና፥ በዚያም ቀን ባዘጋጀው ሰው እጅ በዓለሙ ላይ በጽድቅ
ሊፈርድ አለው፤ ስለዚህም እርሱን ከሙታን በማስነሣቱ ሁሉን አረጋግጦአል።”
የጌታ ኢየሱስ ትንሣኤ የክርስትና መሠረትና ለክርስትና እውነተኛነት ታላቅ
ማስረጃ ነው፡፡
👉ንጽጽር (Contrasting)
የክርስትናን ንጽረተ ዓለም አድማጮቻችን ካሉበት ንጽረተ ዓለም ጋር
በማነጻጸር የኛ ዓለት ከእነርሱ ዓለት የጸና መሆኑን ማሳየት አስፈላጊ ነው፡፡
ሐዋርያው ቅዱስ ጳውሎስ ንግግር ሲያደርግ ያደምጡ ከነበሩት ሰዎች መካከል
ኤፊቆሮሶች (Epicureans) እና ኢስጦኢኮች (Stoics) ነበሩ (ቁ. 18-21)፡፡
የንግግሩ አብዛኛው ክፍል የእነርሱን ፍልስፍና ከመጽሐፍ ቅዱሳዊው
እግዚአብሔር ጋር በማነጻጸር ላይ ያተኮረ ነበር፡፡
👉 የጋራ ነጥቦችን መጠቀም (Commonality)
በመጽሐፍ ቅዱስ መሠረት እግዚአብሔር በአጠቃላይ መገለጥ የራሱን ማንነት
ለሰው ልጆች ሁሉ ግልጽ አድርጓል (ሮሜ 1፡18-20)፡፡ ስለዚህ የማያምኑ
ሰዎች ስለ እግዚአብሔር ማንነትና ባሕርይ የተወሰነ ነገር ያውቃሉ ነገር ግን
እውነትን ከሐሰት ጋር ደባልቀዋል፡፡ ሐዋርው ጳውሎስ አቴናውያን
የሚያውቁትን እውነታ በመጥቀስ እንደ ማስረጃ ሲጠቀም እንመለከታለን፡-
“ከእናንተ ከባለ ቅኔዎች አንዳንዶች ደግሞ። እኛ ደግሞ ዘመዶቹ ነንና ብለው
እንደ ተናገሩ፥ በእርሱ ሕያዋን ነንና እንንቀሳቀሳለን እንኖርማለን። እንግዲህ
የእግዚአብሔር ዘመዶች ከሆንን፥ አምላክ በሰው ብልሃትና አሳብ የተቀረጸውን
ወርቅ ወይም ብር ወይም ድንጋይ እንዲመስል እናስብ ዘንድ አይገባንም።”
በእርግጥ ሐዋርያው የጠቀሰው ቅኔ “በሁሉም ነገር ከዜውስ ጋር የተቆራኘን ነን፣
በእርግጥ እኛ ዘመዶቹ ነንና” የሚል ነው፡፡ ነገር ግን ይህ አባባል ዜውስ
ከተባለው የግሪኮች ጣዖት ጋር የሚገጥም አይደለም፡፡ ስለዚህ ሐዋርው
ጳውሎስ እነርሱ ያጣመሙትን የጋራ እውነት በመውሰድ በትክክለኛ አውዱ
ውስጥ በማስገባት እውነተኛውን እግዚአብሔርን ሲገልጥበት እንመለከታለን፡፡
እኛም ዛሬ በተመሳሳይ መንገድ በመጠቀም ኢ-አማንያን ሊገባቸው በሚችል
ቋንቋ እውነተኛውን እግዚአብሔርን ልናሳያቸው እንችላለን፡፡
👉 ጥሪ ማድረግ (Calling)
ሐዋርያው ጳውሎስ የጣዖት አምልኮ ኃጢኣታቸውን፣ አለማወቃቸውንና
በራሳቸው ጥበብ መመካታቸውን ካጋለጠ በኋላ ንስሐ እንዲገቡና ወደ
እግዚአብሔር እንዲመለሱ እንዲህ በማለት ይነግራቸዋል፡- “እንግዲህ
እግዚአብሔር ያለማወቅን ወራት አሳልፎ አሁን በየቦታቸው ንስሐ ይገቡ ዘንድ
ሰውን ሁሉ ያዛል” (ቁ. 30)፡፡ ሰዎች እግዚአብሔርን ወደ ማወቅ እንዲመጡ
ጥሪ ሳያደርግ የሚጠናቀቅ የዐቅብተ እምነት ሥራ ግቡን መቷል ለማለት
አይቻልም፤ ስለዚህ ከዚህ አላማ እናዳናፈነግጥ መጠንቀቅ ስፈልገናል፡፡
👉 በእግዚአብሔር ቃል ላይ መመሥረት (Being Scriptural)
ሐዋርያው ጳውሎስ የተናገራቸው ነገሮች ሁሉ በእግዚአብሔር ቃል ላይ
የተመሠረቱ ናቸው፡፡ እነርሱን ለማሳመን በማለም ከእግዚአብሔር ቃል ጋር
የሚጣረስ ምንም ነገር አልተናገረም፡፡ በሌላ አባባል እውነትን በመሸፋፈን
ሊያሳምናቸው ሲሞክር አናየውም፡፡ ከእነርሱ ጽሑፍ ውስጥ የጠቀሰው ክፍል
እንኳ እውነት የሆነና ከብሉይ ኪዳን ጋር የሚስማማ ሆኖ እናገኘዋለን፡፡
የሙታን ትንሣኤ ለኤፊቆሮሶችና ለኢስጦኢኮች የማይዋጥላቸው ቢሆንም እንኳ
የክርስትና ዋና መሠረት በመሆኑ የክርስቶስን ትንሣኤ ከመጥቀስ
አልተቆጠበም፡፡ ዛሬ አንዳንድ ወገኖች ለሙስሊሞች ወንጌልን እናደርሳ በሚል
ሰበብ መጽሐፍ ቅዱሳዊ አስተምሕሮዎችን ሲያመቻምቹ መታየታቸው ከዚህ
አኳያ ሲታይ መጽሐፍ ቅዱሳዊ አለመሆኑን እንገነዘባለን።
👉 አውዳዊነት (Contextuality)
ሐዋርው ጳውሎስ ለአቴናውያን በራሳቸው የሕይወት አውድ ሲናገራቸው
እንመለከታለን፡፡ አማልክትን ማክበራቸውን ጠቅሶ በመጀመር እውነተኛውን
እግዚአብሔርን በማሳየት ወደ እርሱ እንዲመለሱ ጥሪን በማቅረብ ሲያጠናቅቅ
እናያለን፡፡ የኤፊቆሮሶችን ከሃዲነትና የኢስጦኢኮችን መድብለ አማልክትነት
የእግዚአብሔርን እውነተኛ ማንነት በመግለጥ ሲገዳደር እንመለከታለን፡፡
ጳውሎስ ይናገር የነበረው ቅዱሳት መጻሕፍትን ለሚያውቁ አይሁድ
አልነበረም፡፡ ስለዚህ ከአይሁድ ጋር ሲነጋገር እንደሚያደርገው ቅዱሳት
መጻሕፍትን ቢጠቅስ (ሐዋ 13፡32-41) ለነዚህ ሰዎች ሊገባቸው አይችልም
ነበር፡፡ ስለዚህ እነርሱ የሚያውቁትን አጠቃላይ መገለጥና የባለ ቅኔያቸውን
ጽሑፍ በመጥቀስ ከቅዱሳት መጻሕፍት መገለጥ ጋር አያይዞ ሲናገራቸው
እንመለከታለን፡፡ ሐዋርያው ጳውሎስ እንዳደረገው ሁሉ እኛም
የእግዚአብሔርን እውነት በማያምኑ ሰዎች አውድ መሠረት ማቅረብ መቻል
አለብን፡፡
አመክንዮን መጠቀም (Being Logical)
በዚህ ስፍራ ላይ የሐዋርያው ጳውሎስ ንግግር በአመክንዮኣዊ ንግግር የተዋቀረ
ሆኖ እናገኘዋለን፡፡ እግዚአብሔር ጣዖት እንዳልሆነ ለማስረዳት ሐዋርየው
ጳውሎስ የተጠቀመውን ንግግር በአመክንዮ ስርኣት ስናስቀምጠው
የሚከተለውን ይመስላል፡-
እኛ ዘመዶቹ ነን
እኛ ዘመዶቹ ከሆንን እርሱ እንደኛው ማንነት ያለው ነው
ስለዚህ እርሱ ማንነት የሌላቸውን ነገሮች (ብር፣ ወርቅና ድንጋይ) አይመስልም፡
በዐቅብተ እምነት አገልግሎት ላይ የተሰማራ ሰው የሥነ አመክንዮ ሕግጋትን
ጠንቅቆ ሊያውቅና ንግግሮቹንም በዚያ መሠረት ሊቃኝ ይገባዋል፡፡ ሐዋርያው
ጳውሎስ ያንን በማድረግ ጥሩ ምሳሌ ሆኖናል፡፡
👉 ክርስቲያናዊነት (Christianly)
ሐዋርያው ጳውሎስ በአቀራረቡ ትሑት ነበር፡፡ አማልክትን መፍራታቸውን
ከማድነቅ በመጀመር እምነታቸውን ሳያጸድቅ ትህትናና ፍቅርን በተሞላ ንግግር
ስህተታቸውን ሲያሳያቸው እንመለከታለን፡፡ በዐቃቤ እምነት አገልግሎት
ውስጥ ሁለቱ ክርስቲያናዊ ባሕርያት፣ ማለትም ትህትናና ፍቅር በጣም ወሳኝ
ናቸው፡፡
3. ምዕራፍ ሦስት፡ ከሌሎች አማኞች የሚነሡ ጥያቄዎች
መጽሐፈ ምሥጢር የተወሰደ ዕቅበተ እምነት
👉 ሰብልያኖስ (Sabalius) አብና ወልድ መንፈስቅዱስም አንድ ገጽ ናቸው
ያለ መናፍቅ ነው በዘመናዊው የነገረ መለኮት ጥናት (Trinitarian heresy)
ሲባል ትምህርቱ (Monreinism/Modulism) ይባላል፡፡ የኖረው (በ220
ዓ/ም) አካባቢ ነው።
👉አቡናርዮስ (Apollinarius) (310-390 ዓ/ም) አብና ወልድ መንፈስ
ቅዱስም ለየራሳቸው ናቸው ያለ መናፍቅ፣ መጀመሪያ ጸረ አርዮሳዊ ነበር
ከዚያም የሎዶቅያ ጳጳስ ተደረገ፡፡ በኋላ በኑፋቄው በጉባኤ ተወግዞአል፡፡
👉ኣርዮስ(Arius) ክርስቶስ ፍጡር ነው አለ፡፡ እርሱም በ325 ዓ/ም በኒቅያ
በ318 ሊቃውት ተወገዘ፡፡
👉ንስጥሮስ (Nestors) G351-451ዓ/ም) ወልድ ከነቢያት እንደ አንዱ ነው
የእግዚአብሔር ልጅ በዮርዳኖስ ባደረበት ጊዜ በጸጋ አምላክ ሆነ ያለ መናፍቅ
ነው፡፡ እርሱም የቁስጥንጥንያ ፓትርያርክ ሆኖ የሁለት ባህርይ ትምህርት
አስፋፋ በመጨረሻ በሰኔ 22 ቀን 431 ዓ/ም በተደረገው የኤፌሶን ጉባኤ
ተወገዘ፡፡
👉ፎጢኖስ (Phtinus) የወልድ ሀልውና ከማርያም ከተወለደ ወዲህ ነው፤
ከጥንት አይደለም አለ፡፡ የስሚርና ጳጳስ ነበር ከተረፈ ሰባልዮስ አንዱ ነው፡፡
በዐራተኛው ክፍለ ዘመን የተነሳ ሲሆን በ344 ዓ/ም አካባቢ ተወግዞ ተለየ፡፡
👉አርጌንስ (Ories) 185-254ዓ/ም የኖረ የግብጽ ተወላጅ ነው፡፡ እርሱም
ወልድ ከአብ ያንሣል አይተካከለውም መንፈስቅዱስም ከወልድ ያንሳል
እርሱንም ማየት አይቻለውም… አለ፡፡ አብ ፍጹም አምላክ(ፀéoç) ወልድ
ንዑስ አምላክ (devro Goç) ነው በማለት። ጸሎት ሁሉ ለአብ ይደርሳል
የሚል ትምህርት አስተማረ፡፡ እርሱም በኋላ ተወገዘ፡፡
👉 ፈሪሳውያን ጌታችንንም ባለመድኃኒት ሆይ ራስህን አድን አሉት፡፡
ሁለተኛም በአጋንንት አለቃ አጋን ንትን ያወጣቸዋል አሉት፡፡ ትንሣኤ ሙታን
የለም የጻድቃን ደስታ የኃጥኣንም መከራ የለም ያሉ ሰዱቃውያንንም መልስ
ይሰጣል። በወንጌል መምጣት ኦሪት እንደ ቀረች በሐዋርያትም ስብከት
የነቢያት ትንቢት እንደ ጠፋ ሰንበትም ትንሣኤ በሆነባት በእሑድ
እንደተሻረች ብለው ለሚናገሩም መልስ ይሠጣል።
👉 ቢቱ ኢትዮጵያዊ እና በቅዱስ አባ ጊዮርጊስ ዘመን የነበረ መናፍቅ ነው፡፡
(Eschatological Heresy) ለኃጥአን ፍዳን ለመክፈል ለጻድቃንም በጎ ዋጋ
ለመስጠት ወልድ ከአባቱ ተለይቶ ብቻውን ይመጣል ስላለ ለርሱም መልስ
ይሰጣል።
👉 ፀረ ማርያም የሆኑ አንጢዲቆማርያጦስም (Antidicomnrinites)
የኖሩት በ428ዓ/ም አካባቢ ነው፡፡ ድንግል ማርያም መድኃኒታችንን
ከወለደችው በኋላ ከዮሴፍ ጋር ተገናኝታለች ይላሉ። በአንድ ወቅት የተነሱ
ሳይሆኑ ክርስቶስን የዮሴፍ ልጅ ካሉ ከፈሪሳውያን ጀምሮ ያስተማሩ
መናፍቃንን ነው፡፡ ቅዱስ ቄርሎስ ከምስራቅ ሊቃውንት አውንስታይን
የሚባል የምዕራቦች አስተማሪም ከተቃውሟቸው በኋላ ጠፍተው ነበር፡
ትምህቱን በ16ኛው ክፍለ ዘመን ሉተር ተጠቅሞታል፡፡
👉 የእግዚአብሔር ልጅ ያለ ፈቃዱ በግድ ሞተ የሚሉ የሕንድ ጳጳስ ሳዊሮስ
የእለእስክንድርያውም ቴዎዶስዮስ ናቸው፡፡ አቡርዮስ (Apollnarius)
በድጋሜ መልስ ይሰጠዋል ሁለተኛው የሚመለከተው የክርስቶስ ሰውነት
ልብና ነፍስ የለውም መለኮቱም ስለልብና ነፍስ ፋንታ ሆነው ብሎ
ላስተማረው (Adoptionist) ትምህርት ነው፡፡
👉አፍትኪስ (Eutychis) የክርስቶስ ሥጋ ከሰማይ ወረደ አለ፡፡ ተዋሕዶን
ለማስተማር የተሳሳተ መንገድ የተከተለ ነው፡፡
👉መንክዮስ (Manibact) ወይም (ManMnnes) (216-270 )የክርስቶስ
ሥጋ ምትሐት ነው የሰው ልጅም ሥጋ አይደለም አለ፡፡
👉እነዚህ ከጥንት የዕውቀት አምላኪዎች ግኖስቲክስ (Gnosties) ውስጥ
ሲሆን ትምህርቱ በኋ ዘመን ጠፍቷል፡፡ አርሲስ የሚለው ስያሜ በላቲን
(Heresy) ሐራሲ ሲሆን መናፍቅ ማለት ነው።በነፍስና በሥጋ ወደ ሲኦል
ወረደ ይላሉ፡፡
👉 የሮሜ ሊቀጳጳሳት ልዮን (Le' ሥጋ ከመለኮት ያንሣል አለ፡፡ ይህ ሰው
ለቤተ ክርስቲያን መከፈል ምክንያት ነው። የሮም ካቶሊክም በኋላ ጊዜ
ለካቶሊካውያን አመለካከት መሥራች አድርገውታል።
👉 የኬልቄዶን ማኅበርተኞች (Chalcedonian) ይኽ ስያሜ
የሚያመለክተው በጥቅምት 8 ቀን 51 ዓ/ም በኬክቄዶን የተሰበሰቡ መለኮትና
ሥጋ በሁለት መንገድ በሁለት ሥርዓት ናቸው ብለው በአንድ ሰው ደብዳቤ
የሃይማኖትን ምስጢር የለወጡ ከ50-60 የሚደርሱ ጳጳሳት ናቸው እነርሱም
ለመጀመሪያ ጊዜ ከቤተ ክርስቲያን ተከፈሉ፡
👉 ፍልብያኖስ (lablamos) ( 449 ዓ/ም አርፏል) የመድኃኒታችን
የክርስቶስ መለኮቱና ትስብእቱ ሁለት ገጽ ያለ ነው።
👉መቅዶንዮስ(Macedo) (362 ዓ/ምአርፏል መንፈስቅዱስ ፍጡር ነው ያለ
ሲሆን ትምህርቱ በ381ዓ/ም በቁስጥንጥንያ ተወግዟል።
መጽሐፈ ምስጢር የተወሰደ ዕቅበተ እምነት ( አባ ጊዮርጊስ
ዘጋስጫ )
የዝንጉዎችን ተግሣጽ እና የቅድስት ቤተ ክርስቲያን አስተምሕሮ፡፡
👉ሰብ ልያኖስ አብና ወልድ መንፈስቅዱስም አንድ ገጽ ናቸው አለ፡፡ እኛ
ግን ሦስት ገጽ ኣንድ ኅብረ መልክእ ሦስት አካል አንድ አምላክ ሦስት ስሞ ች
አንድ እግዚአብሔር እንላለን፡፡
👉አቡናርዮስ አብና ወልድ መንፈስቅዱስም ለየራሳቸው ናቸው አለ፣ እኛ
ግን አብና ወልድ መንፈስቅዱስም አንድ አምላክ አንድ ኅብረ መል ክእ
አንዲት መንግሥት አንዲት ፈቃድ ናቸው ¨ እንላለን፡፡አርዮስ ክርስቶስ ፍጡር
ነው አለ እኛ ግን ፈጽሞ ያልተፈጠረ ከአባቱም አኗኗር የጐደለና የተለየ
ያይደለ እንደሆነ እንናገራለን፡፡
👉 ንስጥሮስ ወልድ ከነቢያት እንደ አንዱ ነው የእግዚአብሔር ልጅ
በዮርዳኖስ ባደረበት ጊዜ በጸጋ አምላክ ሆነ አለ፡፡ እኛ ግን ከዘላለም እስከ
ዘላለም በመለኮቱ ከአብ ጋር የተካከለ አምላክ ነው እንላለን፡፡
👉 ፎጢኖስ የእግዚአብሔር ልጅ ህልውና ከማርያም ከተወለደ ወዲህ ነው፤
ከጥንትም አይደለም _ አለ፡፡እኛ ግን ከዘመናትና ከዘመናትና ከጊዜ ከሰዓትና
ከዕለት አስቀድሞ ነበረ በኋላኛው ዘመን እኛን ስለማዳን ያለ ወንድ ዘር
ከቅድስት ድንግል ማርያም ተወለደ እንላለን፡፡ ገላ፬፥፬
👉አርጌንስ ወልድ ከአብ ያንሣል አይተካከለውም መንፈስቅዱስም ከወልድ
ያንሳል እርሱንም ማየት አይቻለውም አለ፡፡
የመለኮት ቃል ሰው ወደመሆን ተለወጠ የሚሉ አሉ እኛ ግን ያለጭማሪ
ተዋሐደ እንጂ መለኮታዊ ቃል ከባሕርዩ አልተለወጠም፡ ያለመለወጥ
የተዋሐደ ሆነ እንላለን። የመንፈስ ቅዱስ መገኘት ከክርስቶስ ጥምቀት ወዲህ
ነው፡ የሚሉ አሉ፡፡ እኛ ግን ከዓለም አስቀድሞ አላ እስከ ዘላለምም ይኖራል
እንላለን፡፡
👉 ቢቱ ለኃጥአን ፍዳን ለመክፈል ለጻድቃንም በጎ ዋጋ ለመስጠት ወልድ
ከአባቱ ተለይቶ ይመጣል አለ፡፡ እኛ ግን አብና ወልድ መንፈስቅዱስም
በሕያዋንና በሙታን ሊፈርዱ በአንድ አደባባይ በአንዲትም መወቃቀሻ ቦታ
ይመጣሉ እንላለን፡፡
👉ፀረ ማርያም የሆኑ አንጢዲቆማርያ ጦስም ማርያም መድኃኒታችንን
ከወለደችው በኋላ ከዮሴፍ ጋር ተገናኝታለች ይላሉ፡፡ እኛ ግን ማርያም
አምላክን የወለደች ናት ከወለደችውም በኋላ ለዘላለም በድንግልና ኖራለች
እንላለን፡፡ አውጣኪ የክርስቶስ ሥጋ እንደኛ ሥጋ ደካማ አይደለም
መከራንም አልተቀበለም አለ፡፡እኛ ግን የክርስቶስ ሥጋ ደከመ ወዛ ተራበ
ተጠማ ታመመ ሰው በመሆኑም ሞተ ከብቻቸው ከኃጢአቶችም በቀር ከሰው
ሕግ የቀረው የለም እንላለን፡፡ ሕዝ፵፬፥፪ ማቴ፬፥፫ ሉቃ፩፥፴፪
👉 የሕንድ ጳጳስ ሳዊሮስ የእለእስክንድርያውም ቴዎዶስዮስ የእግዚአብሔር
ልጅ ያለ ፈቃዱ በግድ ሞተ ይላሉ፡፡እኛ ግን በፈቃዱ መከራን ተቀበለ
በውዱም ሞተ በመለኮቱም ኃይል ተነሣ እንላለን፡፡ዳግመኛም አቡርዮስ
የክርስቶስ ሰውነት ልብና ነፍስ የለውም መለኮቱም ስለልብና ነፍስ ፋንታ
ሆነው አለ፡፡እኛ ግን ነፍስ ነባቢት ልቡና ጠባይዓዊ አለው እንላለን፡፡
ዳግመኛም መለኮታዊ ጌትነት አምላካዊም ሁሉን ቻይነት አለው፡፡
👉አፍትኪስ የክርስቶስ ሥጋ ከሰማይ ወረደ አለ፡፡ እኛ ግን የክርስቶስ
ሥጋና ነፍስ ከአዳም ባሕርይ ብቻዋን ንጽሕት ድንግል ከምትሆን የገሊላ ሴት
ማርያም ያለ ወንድ ዘር የነሣው ነው እንላለን፡፡ መንክዮስ የክርስቶስ ሥጋ
ምትሐት ነው የሰው ልጅም ሥጋ አይደ ለም አለ፡ እኛ ግን የክርስቶስ ሰውነት
ፍጹም የሚዳሰስ ሥጋ የሥጋን አዳራሽ የሚያጸና አጥ ንት በደም ሥሮች
ውስጥ የምትፈስ ደም ሰው' ትን የሚያሥሩ ጅማቶች አናትን የሚሸፍን
ጠጉርና ቅንድብ የማትታይ ነፍስ የምታስተወ ልና የምትናገር የሕይወት
እስትንፋስ የእጆችና የእግሮች ቡቃያ ጥፍሮች አሎት እንላለን፡፡
👉 አርሲስ የተሰኙ መናፍቃን በነፍስና በሥጋ ወደ ሲኦል ወረደ ይላሉ፡፡
እኛ ግን መለኮታዊ ቃል ከብቻዋ ከነፍስ ጋር ወደ ሲኦል ወረደ፣ ሥጋን ግን
ዮሴፍና ኒቆዲሞስ ከመስቀል አወረዱት በበፍታም ገንዘው በመቃብር ውስጥ
አኖሩት እርሷም እስከ ትንሣኤው ድረስ ብቻዋን ያለነፍስ ቆየች፣ መለኮት ግን
ከነፍሱ ጋር ነበረ ከሥጋውም አልተለየም በአብም ቀኝ ከዓለም አስቀድሞ
እንደነበረ አኗኗሩ በአካል የተለየ ሆነ በሁሉ ሥፍራ በሁሉ ዘንድ መልቶ
ይኖራልና።
👉 የሮሜ ሊቀጳጳሳት ልዮን ሥጋ ከመለኮት ያንሣል አለ፡፡እኛ ግን
ከአንድነት በኋላ የክርስቶስ ሥጋው ከመለኮቱ አያንሥም እንላለን፡፡
የኬልቄዶን ማኅበርተኞች መለኮትና ሥጋ በሁለት መንገድ በሁለት ሥርዓት
ናቸው አሉ፡፡ እኛ ግን ከቅድስት ድንግል ማርያም ሰው የሆነው አምላክ አንድ
አካል አንድ ፈቃድ ነው እንላለን፡፡
👉አምሳሉን ወደ መስቀል አወጣ የተቸነከረ እርሱ አይደለም የሚሉ አሉ.
እኛ ግን ኢየሱስ ክርስቶስ ለብዙዎች መዳን በሊቀ ካህናት አገልጋይ ፊቱን
ተጸፋ፡፡ በጲላጦስም አደባባይ ተገረፈ በብረቶችም ተቸነከረ በለንጊኖስም ጦር
ተወጋ እንላለን፡፡ማቴ፳፯፥፷፯ ዮሐ፲፱፥፴፬
👉ዳግመኛም በአዳም ላይ እንደሆነው በሕፃናት አካል ውስጥ
ከእግዚኣብሔር እስት ንፋስ እፍታ የሕይወት እስትንፋስን መቀበል
እንደሚደረግ የሚናገሩ አሉ፡፡ እኛ ግን የነፍስና የሥጋ መውጣት ከወንድ
ጭን በመዋለጃ ዘር ወጥቶ በሴቲቱ ማኅፀን ይፀነሳል ከእርሷም
በእግዚአብሔር ትእዛዝ የሚሆን የወንድና የሴት ፈቃድ የጠባይ መቀላቀል
ይሆናል ወንድም ቢሆን ሴትም ቢሆን ይሣላል እንላለን፡፡ ዘፍ፪፥፯
👉ዳግመኛም አርጌንስ እግዚአብሔር አዳምንና ሔዋንን ያለባሳቸው ቁርበት
እኛ የምንመላለስበት በላያችን ያለ ሥጋ ነው የቁር በትም ልብስ አይደለም
አለ፡ እኛ ግን ሥጋስ ቀድሞም በተፈጠሩ ጊዜ አላቸው እግዚአብሔር
ያለበሳቸው ግን የቁርበት ልብስ ነው ትእዛዙን ስላቃለሉ የነቀፋ ልብስ ነው
እንላለን።ዘፍ ፫፥፳፮
👉 ሰማየ ሰማያት የማይወስነው እግዚአብሔር አራት ጐኖቿ ባነሡ በሰው
ልጆች እጅ በተሠራች ቤተ ክርስቲያን ውስጥ እንዴት ያድራል የሚሉ አሉ።
ሁለተኛም ኅብስት የክርስቶስን ሥጋ የምሥጢርም ወይን ደሙን መሆን
ይችላልን ይላሉ። እኛ ግን በጽርሐ አርያም ያለ አኗኗሩ ሳይጐድል ይቀድሳት
ዘንድ የመለኮት ኃይል በቤተ ክርስቲያን ያድራል። ኅብስትም በመንፈስቅዱስ
መውረድ በተቀደሰ ጊዜ ከልማዳዊ ኅብስትነት ሥጋውን ወደመሆን ይለወጣል
ወይንም ከልማዳዊ ወይንነት ደሙን ወደመሆን ይለወጣል እንላለን።
👉 በወንጌል መምጣት ኦሪት እንደ ቀረች በሐዋርያትም ስብከት የነቢያት
ትንቢት እንደ ጠፋ ሰንበትም ትንሣኤ በሆነባት በእሑድ እንደተሻረች
የሚናገሩ አሉ፡፡እኛ ግን ኦሪት በወንጌል ስብከት ከበረች ነቢያትም በሐዋርያት
ትምህ ርት ከፍ ከፍ አሉ ዓለምን ከመፍጠር የማረፍ ሰንበትም በዓለም አዳኝ
ትንሣኤ ዘውድ ተቀዳ ጀች እንላለን።
👉ዳግመኛም ስለማርያምና ስለ መስቀል እንደሚክዱ በጆሮአችን የገባ ወሬ
አለ፤ እኩሌ ቶቹ የወለደችው ማርያም ከመስቀሉ ትበል ጣለች ይላሉ
እኩሌቶቹም በሕማማቱ ደም የተነከረ መስቀሉ ይበልጣል ይላሉ። እኛ ግን
ማርያም አምላክን የወለደች እንደሆነች እናም ናለን። መስቀሉም መለኮት
የተዋሐደው ትስብእት ደም የተቀደሰ የብርሃን ማዕተብ መሆ ኑን እናምናለን።
👉 ፍልብያኖስ የመድኃኒታችን የክርስቶስ መለኮቱና ትስብእቱ ሁለት ገጽ
ነው አለ፡፡እኛ ግን የአምላካችን የመለኮቱና የትስብእቱ ባሕርይ በአንድ ገጽ
በአንድ አካል ያለ ነው እንላለን።
👉 መቅዶንዮስ መንፈስቅዱስ ፍጡር ነው አብና ወልድ ግን የተካከሉ አንድ
ናቸው አለ፡፡ እኛ ግን መንፈስቅዱስ ፈጽሞ ያልተፈጠረ ከአብና ከወልድም
ያልተለየ ነው አንድ ኅብረ መልክእ ነው እንጂ የአብና የወልድ የመንፈስ
ቅዱስም ባሕርይ አንድ ነው እንላለን። ሰዱቃውያንና እንደነርሱ ያሉ ትንሣኤ
ሙታን የለም ይላሉ።እኛ ግን ትናሣኤ ሙታንስ አለ ለኃጥአን ፍዳ
ሰጻድቃንም በጎ ዋጋ አለ እንላለን። ማቴ፳፪*፳፫ ዮሐ፭፥፳፩-፳፬ ሐዋ**፰
👉 አብና ወልድ መንፈስቅዱስም አንድ ገጽ ናቸው ያለ ሰባልዮስን
እንወቅሰው ዘንድ ወደቀደመ ነገራችን እንመለስ፡መጻሕፍት በየወገ ናቸው :
ስለርሱ የሚናገሩለት የሥላሴ አካል እንደምን አንድ ግጽ ይባላል፡፡ ከሁሉ
በፊት የከበ ረች ኦሪት እግዚአብሔርም አለ ሰውን በአርአያ ችንንና
በምሳሌያችን እንፍጠር ትላለች።ለወልድ ለብቻው እንደሚገባ በአርአያዬና
በምሳሌዬ አላለም፤ ሁለተኛም ለመንፈስቅዱስ ለብቻው እን ደሚገባ
በአርአያውና በምሳሌው አላለም፣ በአርአያችንና በምሳሌያችን አለ እንጂ።
የሰው ልጅ በእግዚአብሔር አርኢያ እንደተፈጠረ ዕወቅ። ዘፍ፩፥6
👉 ሁለተኛም የሥላሴን መልክ ዕወቅ ዳዊትም አቤቱ ፊትህን እሻለሁ አለ፡፡
የአብን አስ ቀደመ፣ፊትህን ፈለግሁ ብሉ ወልድን አስከተለ፡፡ ፊትህን
ከአገልጋይህ አትመልስ ብሎ ሦስተኛ የመንፈስቅዱስን ተናገረ፡፡ እነሆ ነቢይ
የሥላሴን መልክ ለመፈለግ ተጋ፣ አንድ ገጽ ብሎ የሚያስተምር ያልተጠመቀ
ያልተቀባ ክርስቲያንም ያልሆነ ነው፡፡ መዝ፳፮፥፰
👉 ዳግመኛም በሃሌ ሉያ በሚመጀምረው መዝሙር የእግዚአብሔር ቀኝ
ኃይልን አደረገች አለ ይህም ስለአብ ነው፡፡ የእግዚአብሔር ቀኝ ከፍ ከፍ
አደረገችኝ አለ ይህም ስለወልድ ነው፣ መለኮት በተዋሐደው የክርስቶስ
ትስብእት የሰው ልጅ ክብሩ ሆኗልና ጌታ በወንጌል የእግዚአብሔር ልጅ የሰው
ልጅ ነውና እንዳለ፡፡ መዝ፻፲፯፥፲፮
👉 ዳግመኛም ሦስተኛ መልሶ የእግዚ አብሔር ቀኝ ኃይልን አደረገች አለ፣
ይህም ስለ መንፈስቅዱስ ነው ኃይልም ሁሉን በሚያይ እር ሱ ግን በማይታይ
በሚዳስስ እርሱ ግን በማይ ዳሰስ በሚገዛ እርሱ ግን በማይገዛ በእግዚ
አብሔር መለኮት ጽናት ተተርጉሟል፡፡ እነሆ የሥላሴን ማዕረግ ተናገርን
የሰባልዮስን ትምህር ት ግን ሲኦል ገሳችው ገሃነምም ከሰይጣን ከአፉ ተፋው
ኅሊናቸው ደካማ በሆነ ሰዎች ልብ ውስጥ ተዘራ በቀለ አደገም የኃጢአት
እሾህንም አፈራ:: ስለዚህም ነገር ቤተክርስቲያን ከልጃቿ ጋር መከራን
ተቀበለች።
👉 ሰባልዮስ ሆይ እባብ በልብህ ውስጥ መርዝ ጨመረን ወይስ እፉኝት፡፡
በአንደበትህ አብና ወልድ መንፈስቅዱስም ትላለህ፣ ሁለተኛ አንድ ገጽ
ትላለህ።አንድ ገጽስ ከሆነ አብ ማን ነው ልጁስ ማን ነው መንፈስቅዱስስ ማን
ነው፣ ኣብ ነው ወልድም ነው መንፈስቅዱስም ነው ብትል ላኪ ማን ነው
ተላኪስ ማን ነው ፣እነሆ የእግዚአብሔር ልጅ ስለአባቱ የላከኝ አብ ከሁሉ
ይበልጣል ብሎ ይናገራል ስለ መንፈስ ቅዱስም ሁለተኛ ጳራቅሊጦስን
እልክላችኋላሁ አለ፡ እነሆ መንፈስቅዱስን ሌላው ይለዋል፡፡ ሁለተኛም
ምስክሬ ሌላ ነው የላከኝ አብ፣ ሁለተኛም የላከኝ አብ ካልሳበው በቀር ወደ
እኔ መምጣት የሚችል የለም፤ ስለራሱም በእኔ በኩል ካልሆነ በቀር ወደአብ
መምጣት የሚችል የለም ብሉ ይናገራል፡፡ ዮሐ፲፬፥፲፯ ፣፳፰
👉 ዳግመኛም እኔን ብቻዬን ትታችሁኝ ለየራሳችሁ ትበተናላችሁ ብቻዬን
ግን አይደ ለሁም አብ ከእኔ ጋር ነውና አለ፡፡ሁለተኛም የሚወደኝን አባቴ
ይወደዋል እኛም እንመጣለን በርሱም እናድራለን በርሱም ማረፊያ እናደርጋ
ለን፡፡ እነሆ እንመጣለን በእርሱም እናድራለን
👉በቅዱሳን ብርሃን አለ፣ ይህም የቅዱሳን በጎ ዋጋ የብርሃኑ ክብር ጸዳል)
ነው የጻድቅ ሰው ሥራው ያበራለታልና፡፡ ከአጥቢያ ኮከብ አስቀ ድሞ ከሆድ
ወለድሁህ አለ ይህም በመለኮት ፈቃድ ይተረጐማል፡፡ሆድ የሰው የኅሊናው
መዝ ገብ ነውና፡፡ወልድም የአብ ኅሊናው ነው፣ በወል ድ የሌለ ኅሊና በአብ
የለምና፡፡ ስለዚህም ከሆድ ወለድሁህ አለ አፍኣዊት ያልሆነች ውሳጣዊት
ልደት ናት፡፡ ከአጥቢያ ኮከብ አስቀድሞ ያለውም ስለ ዓለም ፍጥረት ብርሃን
ነው፡፡ እግዚአ ብሔርም አለ ብርሃን ይሁን ብርሃንም ሆነ ተብሎ እንደተጻፈ።
ንጋት የቀን የመጀመሪያዋ ሰዓት ናትና፡፡ ብርሃንም የዓለም ፍጥረት
የመጀመሪያ ግብር ነውና፡፡ ዳግመኛም የአጥቢያ ኮከብ በእሑድ ቀን
በመፈጠር ስለቀደመ በሰይጣን ይተረጐማል፣ አወዳደቁ ግን በረቡዕ ቀን ሆነ፡
፡ ስለርሱም ነቢዩ ኢሳይያስ ጐህ በቀደደ ጊዜ የሚወጣ የአጥቢያ ኮከብ ለምን
ወደቀ ብሉ ተናገረ፡፡ ዙፋኔን በዐቢይ ኮከብ ላይ አኖራለሁ ወደ ሣልሲት
ሰማይም እመጣለሁ ልዑልን እመስለዋለሁ ብሏልና፡፡ዘፍ፩፥፫ ኢሳ፲፬፥፲፪
ቀጥሎም የዳዊት ቃል እግዚአብሔር ማለ አይጸጸትም አለ፡፡ አንተ እንደ
መልከጼዴቅ ክህነት ለዘላለም ካህን ነህ ይህንን በስንዴ ኅብስትና በወይን
ስለሚሆን የወንጌል ቁርባን ተናገረ፡፡ የከበረች ወንጌል መልከጼዴቅ ኅብስትና
ወይን አቀረበ አለች የእግዚአብሔርም ካህን ነው፡፡ መዝ፻፱፥፬
👉 ዳግመኛም በወንጌል ኅብስቱን አንሥቶ አመሰገነ ኣከበረ ቆርሶም ይህ
ሥጋዬ ነው እንካ ችሁ ብሉ ብሉ ለደቀመዛሙርቱ ሰጣቸው፡፡ ጽዋ ውንም
እንዲሁ ባርኮ ይህ ጽዋ ደሜ ነው እንካ ችሁ ጠጡ በአባቴ መንግሥት
አዲሱን እስክጠ ጣው ድረስ ከእንግዲህ ከዚህ የወይን ጭማቂ አልጠጣም
ብሎ ሰጣቸው:: ስለዚህም ጳውሎስ በመሐላ የሾመውን እንደ መልከጼዴቅ
ሹመት አንተ ለዘላለሙ ካህን ነህ አለ እንደ አሮን ክህነት ግን አላለም፡፡
ማቴ፳፮፥፳፮ ዕብ፭፥፮
👉እግዚአብሐር በቀኝህ ይሁን ወደሚለው የመዝሙር ቃል እንመለስ፡ እነሆ
የመንፈስቅዱስን በወልድ ቀኝ መቀመጥ አስረዳን በመዝሙር መጀመሪያ ጌታ
ጌታዬን በቀኜ ተቀ መጥ አለው አለ፡፡ የወልድን በአብ ቀኝ መቀመጥ
ሲያመለክት፡፡ ከርሱም በኋላ በመዝሙር ቃል እግዚአብሔር በቀኝህ ይሁን
ያለው የሥላሴን አኗኗር በየወገኑ ሦስትነቱንም በየአቀማመጡ አመለከተ፡፡
የማያስተውል በዚህም አያስተውልምን? የሚክድም በዚህ ይክዳልን?
👉 ኢሳይያስም ከዚህም በኋላ ንጉሥ ዖዝያን በሞተበት ወራት
እግዚአብሔርን በረጅምና ከፍ ባለ ዙፋኑ ተቀምጦ አየሁት ቤቱም
ከምስጋናው የተነሣ የተመ ላ ነው። ሱራፌልም በዙሪ ያው ቆመው ነበር፥
ለእያንዳንዳቸውም ስድስት ስድስት ክንፎች አሉአቸው፡፡ የደጃፉም መድረክ
ቅዱስ ቅዱስ ቅዱስ እግዚአብሔር አቸናፊ ፍጹም የምስጋናህ ክብር በሰማይና
በምድር የመ ላ ነው፣ ብለው ከሚጮሁት ቃል የተነሣ ተና ወጸ፡፡ኣንድ ገጽ
ቢሆን ቅዱስ ማለቱ አንዱ በበቃ ቸው ነበር ቢያበዙትም በበዛባቸው ነበር
የሥላሴ ን ማዕረግ ያስረዱ ዘንድ ሦስት ምስጋናዎችን አቀረቡ፡፡ኣንድ ጊዜ
አቸናፊ እግዚአብሔር ማለት የመለኮትን አንድነት አመለከቱ፡፡ ኢሳ*፩-፭
👉 ዳንኤልም በዘመን ለሸመገለው ዘፋኖችን አመጡ የራስ ጠጉሩም
እንደግምጃ ነጭ ነው፡ዓይኖቹም እንደ እሳት ናቸው፣የእሳትም ወን ዝ
በፊቱይፈሳል'መጽሐፍም አምጥተው በእግዚ አብሔር ፊት ገለጡአት ብቻዋን
ያለች የሕይ ወት መጽሐፍንም ገለጡአት የሰው ልጅ መጣ በዘመን
በሸመገለው ዘንድ ተቀመጠ እነሆ አንዱ በሁለተኛው ዘንድ ተቀመጠ፡፡
ትርጉሙም ወልድ በአባቱ ዘንድ ነው ማለት ነው፡፡ ልብህ የታወረ ሆይ
በዚህም አታስተውልምን::ዳግመኛም ዳንኤ ል አለ ከዐሥራስምንት ዓመት
በኋላ በሃያ አንደ ኛው ንጋት የፊተኛው ወር በባተ በአራተኛው ቀን
👉 በታላቅ ወንዝ አጠገብ ሳለሁ ነጭ ሐር የለ በሰ ሰው አየሁ ወገቡንም
በአፌዝ ወርቅ ታጥቆ ነበር : ሰውነቱም እንደሚያበራ ዕንቍ _ ነበር፡፡ ይህንን
ሟች ሥጋን ስለለበሰ ስለ ወልድ ተናገ ረ፡፡ደግሞም እነሆ የሰው ልጅ የመሰለ
ከንፈሮቼ ን ዳሰሰኝ አፌንም ከፍቼ ተናገርሁ አለ፡ይህንን ስለ እብ ተናገረ፤
የሰው ልጅ አላለም የሰው ልጅ የመሰለ አለ እንጂ የሰው ልጅ በእግዚአብሔር
ምሳሌ ተፈጥሯልና፡፡ሦስተኛም ዳግመኛም በሰው መልክ ያለ ዳሰሰኝ
አጸናኝም አለ፤ ስለ ወልድ ግን ሰው መሆኑን ሲያመለከት ነጭ ሐር የለበስ
ኣለ፡፡ ስለኣብም የሰው ልጅ የመሰለ አለ ስለ መንፈስቅዱስም እንደሰው መልክ
አለ እነሆ አብና መንፈስቅዱስን ሰው ከመሆን ለያቸው፡፡ ነገር ግን የእርአያ
የአምሳል ነገር አስቀድመን እንደተናገርነው ነው፡፡ዳን፯፥፱-፲፫ ፲፥፬-፭
👉 ሕዝቅኤልም አለ ግምጃ የለበሰ ይህ ሰው መጣ በወገቡም ዝናር ነበረ
እንዳዘዝኸኝ አደረግሁ ብሎ መለሰ፤ እነሆ ትእዛዝ ስለፈጸመ ወልድ ለአባቱ
መለሰለት፣ ግምጃ ልብስም ያላደፈች ንጽሕት ሥጋ ናት ግምጃ የንጹሕ ሐር
ልብስ ስም ነውና፡፡
ዳግመኛም ሕዝቅኤል አለ ግምጃ ልብስ የለበሰውን ሰው ከኪሩብ በታች
ወዳለው ሠረገላ ግባ በእጅህም የእሳቱን ፍም መልተህ ወደ ከተማ በትነው
አለው፡፡ የወልድ ወደ ኪሩብ መግባቱ በአባቱ ዕሪና መኖር ነው። የእሳት ፍም
መበተንም በእሳት አምሳል በሐዋርያት ላይ የወረደ መንፈስቅዱስ ነው፡፡
ሦስቱም በኪሩቤል ሠረገላ ይቀመጣሉና እሳት ማለትም አብ እሳት ነው ሙሴ
አምላካችን እግዚአብሔር የሚነድ እሳት ነው እንዳለ፣ ወልድም እሳት ነው፡፡
👉 ኢሳይያስ በእጁ ፍም ያለ ከሱራፌል አንዱ ተላከ ከመሠዊያውም
በጉጠት ፍም አንሥቶ ከንፈ ሮቹን አስነካኝ አለ፡ ሁለተኛም መንፈስቅዱስም
እሳት ነው በጽርሐ ጽዮን በእሳት ላንቃ አምሳል ወርዷልና በየሐዋርያት ሥራ
መጽሐፍ እንደ ተጻፈ። ኢሳ፮፥፮ ሐዋ፪፥፫