Pangalan:
Pangkat:
ARALIN 1: MITOLOHIYA
DEBATE O PAKIKIPAGTALO
Ang debate o pakikipagtalo ay isang pormal na
pakikipagtalong may estruktura at sistemang sinusundan.
Isinasagawa ito ng dalawang grupo o indibiduwal na may
magkasalungat na panig tungkol sa isang partikular na paksa;
ang dalawang panig ay: ang proposisyon o sumasang-ayon at
ang oposisyon o sumasalungat. Mayroon itong isang
moderator na magiging tagapamagitan upang matiyak na
magiging maayos ang daloy ng debate at igagalang ng bawat
kalahok ang tuntunin nito. Pagkatapos nito, may mga
huradong magpapasiya kung kaninong panig ang higit na
nakapanghikayat o mas kapani-paniwala. Ang mga hurado ay
dapat walang kinikilingan sa dalawang panig at kailangang
nakaupo nang magkakalayo sa isa’t isa at hindi
mag-usap-usap bago magbigay ng kani-kanilang hatol upang
maiwasang maimpluwensiyahan ang hatol ng isa’t isa.
Ang debate ay hindi katulad ng mga ordinaryong argumento.
Sa pakikipagtalong ito, ang bawat kalahok ay binibigyan ng
pantay na oras o pagkakataon upang makapaglahad ng
kani-kanilang mga patotoo gayundin ng pagpapabulaan o
rebuttal. May nakatalaga ring timekeeper sa isang debate
upang matiyak na masusunod ng bawat tagapagsalita ang
oras na laan para sa kanila. Karaniwang ang paksa sa isang
debate ay ibinibigay nang mas maaga upang makapaghanda
ang dalawang panig para sa kani-kanilang mga argumento.
Ang sumusunod ay mga karaniwang pinagbabatayan ng mga
hurado sa pagiging mapanghikayat kaya’t ang mga ito ang
kailangang isaalang-alang ng isang debater:
Nilalaman – Napakahalagang may malawak na
kaalaman ang isang debater patungkol sa panig na
kaniyang ipinagtatanggol at maging sa
pangkalahatang paksa ng debate. Kailangan niyang
magkaroon ng sapat na panahon upang
mapaghandaan ang sandaling ito. Kasama sa
paghahanda ang malawak na pagbabasa,
pananaliksik at pangangalap ng datos at ebidensya
tungkol sa paksa upang magbigay ng bigat at patunay
sa katotohanan ng kaniyang ipinahahayag debater:
Estilo – Dito makikita ang husay ng debater sa
pagsasalita, sa pagpili ng tamang salitang gagamitin
at sa kaangkupan ng pagbuo niya ng mga
pangungusap na kaniyang babanggitin sa debate.
Papasok din dito ang linaw at lakas o taginting ng
kaniyang boses, husay ng tindig, kumpiyansa sa sarili
at iba pa.
Estratehiya – Dito makikita ang husay ng debater sa
pagsalo o pagsagot sa mga argumento at kung paano
niya maitatawag ng pansin ang kaniyang
proposisyon. Dito rin makikita kung gaano kahusay
ang pagkakahabi ng mga argumento ng
magkakagrupo. Mahalagang mag-usap at magplano
nang maigi ang magkakagrupo upang ang
babanggiting patotoo o pagpapabulaan ng isa ay
susuporta at hindi kokontra sa mga sasabihin ng iba.
Mga Uri ng Debate o Pakikipagtalo
Maraming iba’t ibang uri ng debate subalit ang
pinakakaraniwang ginagamit ng mga mag-aaral ay ang mga
debateng may uri o format na Oxford at Cambridge.
● Debateng Oxford - ang bawat kalahok ay
magsasalita lamang ng minsan, maliban na lang sa
unang tagapagsalita ma wala pang sasalaging
mosyon kaya’t mabibigyan ng isa pang pagkakataong
magbigay ng kaniyang pagpapabulaan sa huli. Sa
pagtinding ng bawat kalahok upang magsalita ay
magkasama na niyang inilalahad ang kaniyang
patotoo at pagpapabulaan.
● Debateng Cambridge - ang bawat kalahok ay
dalawang beses titindig upang magsalita. Una ay
para ipahayag ang kaniyang patotoo at sa ikalawa ay
para ilahad ang kaniyang pagpapabulaan.
May iba pang uri ng debate, kagaya ng mock trial, impromptu
debate, turncoat debate at iba pa.
● Mock Trial ay isang uri ng debate kung saan ang
mga kalahok ay nagpapanggap bilang mga
manananggol o mga attorney sa isang paglilitis.
Karaniwan din na merong mga boluntaryo na
magdudula-dulaan o magroleplay.
● Impromptu Debate ay isang uri ng debate
masasabing mas impormal kumpara sa ibang klase
ng debate. Binibigyan ang paksa sa mga kalahok 15
minuto bago magsimula ang debate. Pagkatapos, ang
kada miyembro ng dalawang panig ay bibigyan ng
limang minuto para magsalita. Pagkatapos magsalita
ang isang miyembro ng isang pangkat, isang
miyembro ng ibang pangkat ang magsasalita. Uulitin
ang proseso hanggang matapos nang magsalita ang
lahat ng miyembro ng dalawang grupo.
● Turncoat Debate ay kakaiba sa ibang klase ng
debate dahil ito ay ginagawa ng isang tao lamang.
Ang kalahok ay magsasalita muna para sa
proposisyon ng dalawang minuto, at pagkatapos ay
magsasalita para sa oposisyon ng dalawang minuto.
***
PAGSASALING-WIKA
- ang paglilipat sa pinagsasalinang wika na pinakamalapit na
katumbas na diwa at estilong nasa wikang isinalin.
- isinasalin ay ang diwa ng talata at hindi ang bawat salita na
bumubuo rito.
Adapsiyon – Ang paggamit o pagtanggap ng mga salitang
isasalin nang tuwiran at walang pagbabago sa baybay kundi
man bilang kakabit ng mga katutubong panlapi. Pagsasaling
Pampanitikan – Ang pag-aangkop ng akdang pampanitikan
sa panibagong kalagayang pampanitikan na nagtataglay din
ng mga katangian, estilo at himig ng wikang pinagsasalinan.

Mga Katangiang Dapat Taglayin ng Isang Tagapagsalin

1. Sapat na kaalaman sa dalawang wikang kasangkot.

Nakukuha niya ang kahulugan ng kaniyang isinasalin o siya’y
mahusay na kumokonsulta sa diksyonaryo. Nauunawaan niya
ang maliit na himaymay ng kahulugan at halagang
pandamdaming taglay ng mga salitang gagamitin.

2. Sapat na kaalaman sa gramatika ng dalawang wikang

kasangkot sa pagsasalin. Ang kaalaman sa gramatika ng
dalawang wika sa pagsasalin ay kailangang-kailangan ng
tagapagsalin sa pagsusuri ng diwang nais ipabatid ng awtor,
gayondin sa wastong paggamit ng mga salita, wastong
pagkakabuo at pagsusunod-sunod.

3. Sapat na kakayahan sa pampanitikang paraan ng

pagpapahayag. Ang kakayahang magsalita sa dalawang
wikang kasangkot sa pagsasalin at kaalaman sa gramatika ay
hindi sapat para makapagsalin. Kaya kung ang lahat ng salin
ay patas, nagiging higit na mahusay na tagapagsalin ang
manunulat.

4. Sapat na kaalaman sa paksang isasalin. Marapat na ang

tagapagsalin ay may higit na kaalaman sa paksa. Sapagkat
siya ay higit na nakaaalam at nakauunawa sa mga konseptong
nakapaloob dito.

5. Sapat na kaalaman sa kultura ng dalawang bansang

kaugnay sa pagsasalin. Mahalaga na ang tagapagsalin sa
kultura ng dalawang wikang kasangkot sa pagsasalin dahil
mayroong mga salita o pahayag na nagtataglay ng kultural na
katangian.

Simulain o Gabay sa Pagsasaling-wika

1. Isagawa ang unang pagsasalin. Isaisip na ang isasalin ay

diwa ng isasalin at hindi salita.

2. Basahin at suriing mabuti ang pagkakasalin. Tandaang ang

pagdaragdag, pagbabawas, pagpapalit o pagbabago sa
orihinal na diwa ng isinasalin nang walang napakalaking
dahilan ay isang paglabag sa tungkulin ng tagapagsalin.

3. Rebisahin ang salin upang ito’y maging totoo sa diwa ng

orihinal. Ayusin ang bahaging hindi malinaw at nagbibigay ng
kalituhan. Bigyang-pansin din ang aspektong panggramatika
ng dalawang wikang kasama sa pagsasalin.

Iba pang Uri ng Pagsasaling-wika

Pagtutumbas - Inihahanap ng tagapagsalin ng katapat na

salita/pahayag sa isinasaling-wika.

Panghihiram - Pagkuha ng katumbas na salita mula sa

wikang Espanyol at pagbaybay nito nang ayon sa paraan ng
pagbabaybay sa wikang Filipino.

Pagsasaling Idyomatiko - Ang ekspresyong idyomatiko ay

hindi dapat isalin na literal; higit na mabuting ihanap ito ng
katapat na idyoma sa wikang isinasalin.
Pangalan:
Pangkat:
ARALIN 2: ANEKDOTA
ANEKDOTA
Ang anekdota ay isang kuwento ng isang nakawiwili at
nakatutuwang pangyayari sa buhay ng isang tao. Layon nito ay
makapagpabatid ng isang magandang karanasan na
kapupulutan ng aral. Ito’y magagawa lamang kung ang
karanasan o ang pangyayari ay makatotohanan.
ELEMENTO NG ANEKDOTA
1. Tauhan - Kadalasan, ang pangunahing tauhan ay isang
kilalang tao. Siya’y maaaring bayani o isang pangkaraniwang
taong nakagawa ng di-inaasahang gawain na nagpatanyag sa
kaniya.
2. Tagpuan - Kalimitang nagaganap lamang sa isang tiyak na
lugar ang panahon.
3. Suliranin - Ang pangunahing tauhan ang madalas na
magkaroon ng suliranin sa kuwento na siyang iikutan ng daloy
ng banghay na dapat magkaroon ng kalutasan sa
pagwawakas.
4. Banghay - Ang banghay sa anekdota ay malinaw at maikli.
Bukod dito, ang pinakasentro sa pangyayari ay ang nakaaaliw
na bahagi na nakapagbibigayaliw sa mga mambabasa o
tagapakinig. Sa banghay matatagpuan ang panimula,
nilalaman at wakas ng isang anekdota.
5. Tunggalian - Ang anekdota ay nagtataglay ng tunggalian ng
tauhan laban sa kaniyang sarili, sa kaniyang kapuwa at sa
kaniyang paligid. Ito’y nakapaloob sa nilalaman ng banghay.
6. Kasukdulan - Ang kapana-panabik na bahagi sa anekdota
ay ang kasukdulan. Kadalasan, sa bahaging ito pa lamang ay
natutukoy na ng mga mambabasa ang magiging wakas ng
kuwento. Ito’y nakapaloob din sa banghay.
7. Wakas - Sa bahaging ito ay nailalahad ang solusyon sa
problema ng pangunahing tauhan. Katulad ng pabula, sa
wakas lamang nalalantad ang aral o kaisipan ng anekdota.
Ang wakas ng anekdota ay kadalasang nagtatapos sa isang
punchline ng pangunahing tauhan.
8. Aral, Mensahe at Kaisipan - Mga kakintalang maiiwan sa
mambabasa matapos basahin ang anekdota.
***
KASANAYANG KOMUNIKATIBO
Sa pagsulat ng anekdota o iba pang akda, mahalagang
isaalang-alang ang sumusunod na kasanayang komunikatibo
upang maging malinaw at mahusay ang paglalahad sa teksto:
Gramatikal- ang komponent na nagbibigay-kakayahan sa
nagsasalita upang epektibong makipagtalastasan gamit ang
angkop na mga tuntuning panggramatika. Mahalagang batid
niya ang tuntuning panggramatika dahil magagamit ang mga
ito sa epektibong pagbuo ng salita, pangungusap, tamang
pagbigkas, pagbaybay at maging sa pagbibigay kahulugan sa
salita. Ang komponent na ito ay nagsasaad kung ano-anong
mga salita ang angkop at kung kailan sila nagagamit nang
tama sa pagsasalita o sa pakikipag-usap.
Diskorsal- ang komponent na nagbibigay-kakayahang
magamit ang wikang binibigkas at wikang ginagamit sa
pagsulat sa makabuluhang paraan upang maipabatid ang
mensahe at maunawaan din ang tinatanggap na mensahe.
Dito, binibigyan ng wastong interpretasyon ang salita,
pangungusap o pahayag upang makabuo ng isang mas
malawak at malalim na kahulugan. Tinuturo ng paraang
diskorsal kung sa paanong paraang ang mga salita, parirala at
pangugusap ay mapagsasama-sama o mapag-uugnay-ugnay
upang makabuo ng maayos na usapan, sanaysay, talumpati,
e-mail at artikulo.
Strategic- ang komponent na nagbibigay-kakayahang
magamit ang berbal at hindi berbal na mga hudyat upang
maihatid nang mas malinaw ang mensahe at maiwasan o
maisaayos ang mga hindi pagkakaunawaan o mga puwang
(gaps) sa komunikasyon. Sa isang bagong nag-aaral ng salita
na hindi pa bihasa sa paggamit ng wikang binibigkas ay
makatutulong ang paggamit ng mga hindi berbal na hudyat
tulad ng kumpas ng kamay, tindig at ekspresyon ng mukha
upang maipaabot ang tamang mensahe. Maging ang mga
katutubong nagsasalita ng isang wika ay gumagamit din ng
strategic kapag minsang nakalimutan ang tawag sa isang
bagay o nasa “dulo na ito ng kanilang dila” at hindi agad
maalala ang tamang salita. Kilala rito ang mga Pilipino na
madalas isinesenyas sa pamamagitan ng nguso o pagkumpas
ng kamay kapag tinatanong kung nasaan ang isang lugar.
Isinasaalang-alang sa strategic na diskorsal kung paano
malalaman kung hindi mo pala naunawaan ang ibig sabihin ng
kausap mo o kung hindi niya naunawaan ang gusto mong
iparating at kung ano ang sasabihin o gagawin mo upang
maayos ito. Itinuturo rin dito kung paano ipahahayag ang iyong
pananaw nang hindi mabibigyan ng maling interpretasyon ang
iyong sasabihin kung hindi mo alam ang tawag sa isang bagay
***
PAGLALAPI
Ang panlapi ay isang morpema o pantig na ikinakabit sa
salitang-ugat upang makabuo ng isang bagong salita o anyo
ng salita. Sa pagdaragdag ng panlapi sa isang salita maaaring
mabago ang kayarian at kahulugan nito.
1. Panlaping makangalan- ikinakabit ang mga ito sa
salitang-ugat upang maging pangngalan.
Halimbawa: -an, -han, -in, -hin, ka – an, mag-, tag-, taga-, at
-an/han.
2. Panlaping makadiwa- ikinakabit ang mga ito sa
salitang-ugat upang maging pandiwa.
Halimbawa: um-, ma-, i-, mag-, ipa-, -um-, -in-, -in, -hin, -an, at
-han.
3. Panlaping makauri - ikinakabit sa salitang-ugat upang
magbigay-katangian sa pangngalan at panghalip.
Halimbawa: ma-, maka-, mala-, mapag-, mapang-, mapan-,
mapam-, pala-, pang-, pan-, pam-, -an, -han, -in-, -in, -hin,
ma-in, at ma-hin.
Pangalan:
Pangkat:

ARALIN 3: TULA
Pangalan:
Pangkat:

ARALIN 4-5: EPIKO

Isa ang wika o mga salitang ginamit upang matukoy ang estilo
ng manunulat. Kadalasan ay naglalagay ng mga mahihirap na
salita o ekspresyon ang manunulat upang lalong mapag-isip
ang mambabasa sa nakatagong kahulugan ng akda.

Ang damdamin ay pagpapakita o ang paglalabas ng

emosyon. Ito ay ang pansariling tugon sa isang bagay, tao o
pangyayari. Ito ang nararamdaman ng isang tao sa tuwing may
naririnig, nakikita o nalalaman na isang pangyayari.

Mga Pangungusap na Nagsasaad ng Tiyak na Damdamin o

Emosyon ng Isang Tao

Ito’y mga pangungusap na pasalaysay kaya’t hindi nagsasaad

ng matinding damdamin, ngunit ito ay nagpapakita ng tiyak na
damdamin o emosyon.

Halimbawa:

Kasiyahan: Napakasayang isipin na may isang bata na

namang isinilang sa mundo.

Pagtataka: Hindi ko lubos maisip kung bakit ipatatapon ng

isang magulang ang isang walang kamalay-malay na sanggol.

Pagkalungkot: Masakit isiping ang mag-ama ay ang nagharap

sa isang pagtutunggali.

Pagkagalit: Hindi dapat kinikitil ang buhay ng isang sanggol.

Pasang-ayon: Tama ang naging desisyon ng pastol na hindi

patayin ang bata. Pagpapasalamat: Mabuti na lamang at
nakapag-isip ang pastol.

***

Ang pagbibigay-puna ay ang pagbibigay mungkahi ng isang

tao na may mataas ang kaalaman sa isang paksain.
Kadalasan ang puna ay nakabubuti sapagkat nalalaman natin
ang iba’t ibang mungkahi ng ibang tao.

Ang isang trailer ay isang komersyal na patalastas para sa

isang tampok na pelikula na ipapakita sa hinaharap sa isang
sinehan, ang resulta ng malikhaing at panteknikal na gawain.
Ito rin ay isang maikling patikim sa manonood sa kabuoang
pelikulang kanilang mapapanood. Dito ipinakikita ang
sunod-sunod na eksena sa pelikula na pinaikli upang bigyan
ang manonood ng preview sa nasabing pelikula. Ang pelikula,
na kilala rin bilang sine at pinilakang tabing, ay isang
larangan na sinasakop ang mga gumagalaw na larawan bilang
isang anyo ng sining o bilang bahagi ng industriya ng libangan.
Maaaring tawaging dulang pampelikula, motion picture,
theatrical film o photoplay. Ang mga pelikula ay sining na may
ilusyong optikal para sa mga manonood. Ang mga sangkap
nito ay mga larawan, aktor, kuwento, tunog, musika, iskrip,
sinematograpiya, disenyong pamproduksyon, visual
effects at direksyon.
Pangalan: Talumpati
Pangkat: Isang sining ng pasalitang pagpapahayag na ang layunin ay
makaakit o makahikayat ng mga nakikinig. Ito ay binubuo ng
panimula, katawan at katapusan.
ARALIN 6: SANAYSAY/TALUMPATI

Uri ng Analohiya Paglalahad ng Talumpati

Para maging epektibo ang talumpati, pinapayuhan ang
1. Magkasingkahulugan (synonym)- ang pares ng salitang mananalumpati na magkaroon ng magandang personalidad,
pinagkumpara ay magkalapit ang kahulugan. Halimbawa: maging malinaw ang pananalita, may malawak na kaalaman
matumal : madalang sa paksang tinatalakay, may mahusay na paggamit ng kumpas
at may kasanayan sa pagtatalumpati. Dapat din tandaan ng
2. Magkasalungat (antonym)- ang pares ng salitang mananalumpati ang tindig, galaw, pagbigkas, pagbibigay diin
pinagkumpara ay magkalayo ang kahulugan. at kaugnayan sa madla.
Anyo ng Talumpati
Halimbawa: matayog : mababa
a. Handa
3. Katawanin (partitive)- ang pares ng salitang b. Biglaan o Daglian (impromptu)
pinagkukumpara ay bahagi ng isang lupon o buong bahagi. c. Panandaliang talumpati (extemporaneous)

Halimbawa: saknong : tula :: gulong : kotse
4. Sanhi at Bunga (cause and effect)- ang pares ng salitang
pinagkukumpara ay magkaugnay na nagpapakita ng sanhi at
bunga ng isang pangyayari.
Halimbawa: baha: pagkawasak ng mga bahay
Sanaysay- isang uri ng panitikang nasusulat sa anyong
tuluyan na karaniwang pumapaksa sa mga kaisipan at mga
bagay-bagay na sadyang kapupulutan ng aral at aliw ng mga
mambabasa.
State of the Nation Address o SONA
Ang SONA ay kadalasang inuulat ng pangulo, ito ay
nagsisilbing paraan upang ipagbigay-alam sa bansa tungkol sa
kaniyang kasalukuyang kalagayan sa ekonomiya, pulitika at
lipunan. Kaparaanan din ito para sa pangulo upang ibuod ang
mga nagawa at pinaplano ng kaniyang pamahalaan kapuwa
para sa isang partikular na taon at hanggang katapusan ng
kaniyang panunungkulan.

Paghahambing -Ito ay paraan ng paglalahad na nakatutulong

sa pagbibigay-linaw sa isang paksa sa pamamagitan ng
paglalahad ng pagkakatulad at pagkakaiba ng dalawang bagay
na pinaghahambing. Ginagamit kung naghahambing ng
dalawang antas o katangian ng tao, bagay, ideya, pangyayari
at iba pa.

Uri ng Paghahambing

1. Pagkakatulad
2. Pagkakaiba ]

Pagbibigay Reaksiyon

Ang pagbibigay reaksiyon ay maaaring sa pamamagitan ng

pagsang-ayon o pagsalungat sa kaisipan ng nagsasalita o
kausap. Dapat lamang na maging magalang upang maiwasan
ang makasakit ng damdamin ng kapuwa.

Tuwirang Pahayag - Ito ang tawag sa pahayag ng mismong

nagsasalita o naglalahad ng mensahe o impormasyon. Ito ay
gumagamit ng bantas na panipi (“ ”) upang ipakita ang buong
sinabi ng nagsalita o nagpahayag.

Di-Tuwirang Pahayag - Ito ang tawag sa pahayag na nagmula

sa sinabi ng ibang tao.
Pangalan:
Pangkat:

ARALIN 7: NOBELA
Pelikula
Ang pelikula ay isang larangang sinasakop ang mga
gumagalaw na larawan bilang isang anyo ng sining o bilang
bahagi ng industriya ng libangan. Nililikha ang pelikula sa
pamamagitan ng pagrekord ng "totoong" tao.
Sangkap ng Pelikula
A. Tema- Ang paksa, diwa, kaisipan at pinakapuso ng pelikula
lumilinang ng nasabing tao. Ngunit naiiba naman ang pananaw
ni Cicero sa humanismo na sumulpot sa panahong
Renacimiento sapagkat ang humanismo sa panahong ito ay
isang sistema ng pananaw o paniniwala na laban sa teolohiya,
pilosopiya, sining at mga akda noong Kalagitnaang Panahon.
Sa pananaw humanismo, walang higit na kawili-wiling paksa
kaysa sa tao. Kung pumasok man ang kalikasan sa
likhang-sining ay upang higit na maipakita ang mga katangian
ng tao

B. Pamagat- Naghahatid ng mensahe ng pelikula at Pang-ugnay

pumupukaw ng pansin ng manonood.
C. Tauhan- Ang mga nagbibigay-buhay sa kuwento ng
pelikula. Protagonista- Tauhang tinatawag na mabuti.
Samakatuwid siya ang “Bida''. Antagonista- Kilala sa
katawagang kontrabida at kadalasang nagtataglay ng
negatibong katauhan.
D. Tagpuan- Lugar na pinangyarihan ng isang kuwento.
E. Diyalogo- Mga linyang binabanggit ng mga tauhan sa
kuwento. Sa pagsusuri ng pelikula isaalang-alang ang uri ng
wikang ginamit ng mga tauhan.
F. Sinematograpiya- Ang sining ng pagkuha o pagrekord ng
eksena gamit ang kamera na isinasaalang-alang ang mahusay
na pagpili ng lokasyon at paggamit ng ilaw. Ang magagandang
lokasyon o ang mga angkop na lugar para sa mga eksena ang
siya ring nagpapatingkad sa imortalidad ng pelikula.
Isinalalarawan ito sa pamamagitan ng paglalarawan ng ilaw,
komposisyon, galaw at iba pa.
G. Musika- Ang nagpapalutang ng kahulugan ng tagpo o
damdamin.
H. Direksyon- Hinuhusgahan ang kabuoan ng pelikula dahil
sa husay ng direktor. Siya ang kapitan sa produksyon ng
pelikula. Ang utos at kumpas niya ang nasusunod sa shooting
at gayondin sa usaping teknikal, iskoring, sinematograpiya at
editing.
Ang pang-ugnay ay ang salita na nagpapakita ng relasyon o
kaugnayan ng dalawang yunit sa pangungusap.
Uri ng Pang-ugnay
Pangatnig - Ang tawag sa mga kataga o salitang nag-uugnay
sa dalawang salita, parirala o sugnay na pinagsusunod-sunod
sa pangungusap.
Halimbawa: at, pati, nang, bago, habang, upang, sakali, kaya,
kung, gayon at iba pa
Pang-angkop - Katagang nag-uugnay sa panuring at salitang
tinuturingan. May tatlong pang-angkop sa Filipino, ang -na, -ng
at -g. Ang -na ay ginagamit kapag ang salitang sinusundan ay
nagtatapos sa katinig maliban sa letrang n. Ang mga salitang
nagtatapos sa letrang n ay ginagamitan ng pang-angkop na -g.
Ang -ng ay idinurugtong sa salitang nagtatapos sa patinig.
Pang-ukol - Ang mga tawag sa mga kataga o salitang
nag-uugnay sa isang pangngalan at sa iba pang salita sa
pangungusap.
Halimbawa: ng, ni/nina, kay/kina, laban sa/kay, ayon sa/kay,
para sa/kay, alinsunod sa/kay, hinggil sa/kay at tungkol sa/kay.

Teoryang Pampanitikan
Isang sistema ng mga kaisipan at kahalagahan ng pag-aaral
na naglalarawan sa tungkulin ng panitikan, kabilang ang
layunin ng may-akda sa pagsulat at layunin ng tekstong
panitikan na ating binabasa.

Teoryang Humanismo
Ang humanismo ay tradisyong pampanitikang nagmula sa
Europa sa panahon ng Renaissance o Muling Pagsilang. Sa
panahong ito, nagtuon ang mga pilosopo at intelektuwal sa
pagpapahalaga sa tao. Sa kasalukuyang panahon, binibigyan
kahulugan ng International Humanist and Ethical Union ang
humanismo bilang isang dekmokratiko o etikal na katayuan na
nagpapatibay sa pananaw na ang taong ay may karapatan at
responsibilidad na bigyang-kahulugan ang kanyang sariling
buhay.

Sa panunuring pampanitikan, ang tradisyong humanismo ay

kumikilala sa kakayahan ng tao para mag-isip at magpasya sa
kaniyang sariling tadhana. Ayon kay Cicero sa kaniyang On
the Orator, ang tunay na tao ay iyong humani, ang tao na
naging sibilisado sa pamamagitan ng angkop na pag-aaral ng
kultura. Humanitas o humanism ang tawag sa kulturang
Pangalan:
Pangkat:

ARALIN 8: PANANALIKSIK

BATIS NG IMPORMASYON
Ang batis ng impormasyon ay mga hanguan o sanggunian ng
mga impormasyong nakukuha ng mga nagsasaliksik,
nagbabasa at nakikinig. Ito ay mahalaga lalo na sa aspekto ng
edukasyon, pananaliksik at paggawa ng pormal na kasulatan.

Pangunahing sanggunian ang primaryang batis. Ang mga ito

ay ang bagay at mga tala na naglalaman ng impormasyong
galing mismo sa bagay o tao pinanggalingan nito.

Ang mga primaryang batis ay maaaring uriin sa dalawa:

nakasulat at ‘dinakasulat. Ang mga nakasulat na primaryang
batis ay mga dokumentong naglalaman ng mga ulat ng
kaganapan, tala, opinyon, pananaw, at damdamin ng
may-akda tulad ng talaarawan, awtobiograpiya, liham,
pahayagan, memoir, mga ulat, talumpati, opisyal na
dokumento, katitikan ng pulong at mga kasunduan.

Ang mga primaryang batis naman na inuuri bilang ‘di-nakasulat

ay yaong mga hindi matatagpuan sa anyong pasulat. Ito ay
mga bagay o gamit na naiwan ng isang kaganapan na naging
saksi sa mga pangyayari. Ito ay maaaring ginamit ng mga tao
sa isang partikular na panahon at mga ebidensya ng pag-iral
ng isang tao at pangyayari. Ilan sa mga ito ay artipakto, relikya,
kasaysayang oral at larawan o dibuho. Kabilang din dito ang
mga panayam at interbyu sa radyo at telebisyon.

Sa kabilang banda, ang mga sekondaryang batis naman ay

mga lathalain na nakaangkla sa mga tala at impormasyon
halaw sa primaryang batis. Binibigyangdiin dito ang
pagsangguni ng mga sekondaryang batis sa mga primaryang
batis bilang pinagmulan ng mga impormasyon. Ang mga aklat
tulad ng diksyunaryo, ensayklopidya, taunang-aklat o
yearbook, almanac at atlas; mga nalathalang artikulo sa
dyornal, magasin, pahayagan, at newsletter; mga tesis,
disertasyon at pag-aaral ng fisibiliti, nailathala man o hindi;
mga monograf, manwal, polyeto, manuskrito, flyers at iba pa
ang ilan sa mga halimbawa nito. Nakakatulong ang mga
sekondaryang batis upang makilala ng mga mananaliksik ang
mga primaryang batis. Nakadaragdag sa paunang kaalaman
ng mga mananaliksik ang pagkakilala nila sa mga
sekondaryang batis upang mas maunawaan ang nilalaman,
konteksto at naratibo ng mga primaryang batis.

Maituturing ang internet ngayon bilang isa sa pinakamalawak

at pinakamabilis na hanguan ng mga impormasyon o datos.
Itinuturing ito ngayong elektronikong sanggunian. Sa isang
pindot lamang ng daliri ay may mayamang impormasyon ka
nang makukuha. Gamit ang hanguang elektroniko o internet,
abotkamay na ang paghahanap ng impormasyon.
Magkagayonman, kailangang isaalangalang ang maingat na
pagsusuri ng impormasyon upang maging tama ang pagsulat
ng nakakalap na datos