SIMPLIFIED MATERIAL

SOCIAL SCIENCE (2023-24)

CLASS: 8th
1. ਧਰਤੀ ਦਾ ਕ ਿੰ ਨ੍ੇਹ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਕਹਿੱ ਸਾ ਪ੍ਾਣੀ ਹੈ?
(ੳ) 80% (ਅ) 71% (ੲ) 65% (ਸ) 55%
ਉੱਤਰ:-71%
2. ਬਾ ੀ ਸਾਧਨ੍ਾਂ ਦੇ ਕਿ ਾਸ ਲਈ ਕ ਹੜਾ ਸਾਧਨ੍ ਪ੍ੂਰੀ ਤਰਹਾਂ ਕਿ ਕਸਤ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
(ੳ) ਖਕਣਜ ਸਾਧਨ੍ (ਅ) ਨ੍ਾ-ਮਿੱ ਣਯੋਗ ਸਾਧਨ੍ (ੲ) ਮਿੱ ਣਯੋਗ ਸਾਧਨ੍ (ਸ) ਮਨ੍ਿੱ ਖੀ ਸਾਧਨ੍
ਉੱਤਰ:- ਮਨ੍ਿੱ ਖੀ ਸਾਧਨ੍
3. ਧਰਤੀ ਦੇ ਕ ਿੰ ਨ੍ੇਹ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਜੀਿ ਸਮਿੰ ਦਰਾਂ ਤੋਂ ਉਤਪ੍ਿੰ ਨ੍ ਹੋਏ ਹਨ੍?
(ੳ) 75% (ਅ) 54% (ੲ) 45% (ਸ) 79%
ਉੱਤਰ:-75%
4. ਸਿੰ ਸਾਰ ਦੇ ਕ ਿੰ ਨ੍ੇਹ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਭੋਜਨ੍ ਪ੍ਦਾਰਥ ਜੀਿ ਸਾਧਨ੍ਾਂ ਤੇ ਕਨ੍ਰਭਰ ਹਨ੍?
(ੳ) 20 % (ਅ) 50 % (ੲ) 85 % (ਸ) 90%
ਉੱਤਰ:-85%
5. ਲੋ ਹਾ, ਤਾਂਬਾ, ਚਾਂਦੀ, ਸੋਨ੍ਾ ਆਕਦ ਕ ਹੜੇ ਖਕਣਜ ਪ੍ਦਾਰਥ ਹਨ੍?
(ੳ) ਧਾਤੂ ਖਕਣਜ (ਅ) ਅਧਾਤੂ ਖਕਣਜ (ੲ) ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਖਕਣਜ (ਸ) ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ੋਈ ਨ੍ਹੀਂ
ਉੱਤਰ:- ਧਾਤੂ ਖਕਣਜ
6. ਕਜਹੜੇ ਸਾਧਨ੍ ਮੌਜੂਦ ਤਾਂ ਹਨ੍ ਪ੍ਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ੋਈ ਿਰਤੋਂ ਨ੍ਹੀਂ ਹਿੰ ਦੀ, ੀ ਅਖਿਾਉਂਦੇ ਹਨ੍?
(ੳ) ਮਿੱ ਣ-ਯੋਗ ਸਾਧਨ੍ (ਅ) ਸਿੰ ਭਾਕਿਤ ਸਾਧਨ੍ (ੲ) ਕਿ ਸਤ ਸਾਧਨ੍ (ਸ) ਨ੍ਾ-ਮਿੱ ਣਯੋਗ ਸਾਧਨ੍
ਉੱਤਰ:- ਸਿੰ ਭਾਕਿਤ ਸਾਧਨ੍
7. ਪ੍ੈਟਰੋਲੀਅਮ, ਅਬਰ , ੋਲਾ, ਮੈਂਗਨ੍ੀਜ਼ ਕ ਸ ਤਰਹਾਂ ਦੇ ਖਕਣਜ ਪ੍ਦਾਰਥ ਹਨ੍?
(ੳ) ਧਾਤੂ ਖਕਣਜ (ਅ) ਅਧਾਤੂ ਖਕਣਜ (ੲ) ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਖਕਣਜ (ਸ) ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ੋਈ ਨ੍ਹੀਂ
ਉੱਤਰ:- ਅਧਾਤੂ ਖਕਣਜ
8. ਹੇਠ ਕਲਕਖਆਂ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ਕ ਹੜਾ ਸਾਧਨ੍ ਕਨ੍ਰਜੀਿ ਸਾਧਨ੍ਾਂ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਕਿਿੱ ਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ?
(ੳ) ਜੀਿ-ਜਿੰ ਤੂ (ਅ) ਪ੍ੌਦੇ (ੲ) ਮਨ੍ਿੱ ਖ (ਸ) ਖਕਣਜ ਪ੍ਦਾਰਥ
ਉੱਤਰ:- ਖਕਣਜ ਪ੍ਦਾਰਥ
9. ਹੇਠ ਕਲਕਖਆਂ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ਕ ਹੜੇ ਸਾਧਨ੍ ਨ੍ੂਿੰ ਦਰਤੀ ਸਾਧਨ੍ਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਕਿਿੱ ਚ ਸ਼੍ਾਕਮਲ ਨ੍ਹੀਂ ੀਤਾ ਜਾ ਸ ਦਾ?
(ੳ) ਖਕਣਜ ਪ੍ਦਾਰਥ (ਅ) ਜਿੰ ਗਲ (ੲ) ਦਕਰਆ (ਸ) ਮਸ਼ੀਨ੍ਰੀ
ਉੱਤਰ:- ਮਸ਼ੀਨ੍ਰੀ
10. ਭਾਰਤ ਦੇ ਖੇਤਰਫ਼ਲ ਦਾ ਕ ਿੰ ਨ੍ੇਹ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਕਹਿੱ ਸਾ ਜਿੰ ਗਲਾਂ ਹੇਠ ਹੈ?
(ੳ) 35.4% (ਅ) 11.8% (ੲ) 22.2% (ਸ) 28.5%
ਉੱਤਰ:- 22.2%
11. ਨ੍ਦੀਆਂ ਅਤੇ ਦਕਰਆਿਾਂ ਦੇ ਪ੍ਾਣੀ ਦਆਰਾ ਕਲਆ ੇ ਜਮਹਾਂ ੀਤੀ ਗਈ ਕਮਿੱ ਟੀ ਨ੍ੂਿੰ ੀ ਕ ਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
(ੳ) ਜਲੌ ਢ ਕਮਿੱ ਟੀ (ਅ) ਲੈ ਟਰਾਈਟ ਕਮਿੱ ਟੀ (ੲ) ਮਾਰੂਥਲੀ ਕਮਿੱ ਟੀ (ਸ) ਾਲੀ ਕਮਿੱ ਟੀ
 ਉੱਤਰ:- ਜਲੌ ਢ ਕਮਿੱ ਟੀ
12. ਕ ਹੜੀ ਕਮਿੱ ਟੀ ਪ੍ਾਹ ਦੀ ਫਸਲ ਲਈ ਢਿੱ ਿੀਂ ਹਿੰ ਦੀ ਹੈ?
(ੳ) ਜਲੌ ਢ ਕਮਿੱ ਟੀ (ਅ) ਲੈ ਟਰਾਈਟ ਕਮਿੱ ਟੀ (ੲ) ਮਾਰੂਥਲੀ ਕਮਿੱ ਟੀ (ਸ) ਾਲੀ ਕਮਿੱ ਟੀ
ਉੱਤਰ:- ਾਲੀ ਕਮਿੱ ਟੀ
13. ਚੂਨ੍ਾ , ਮੈਗਨ੍ੀਸ਼ੀਅਮ, ਫਾਸਫੇਟ, ਨ੍ਾਈਟਰੋਜਨ੍ ਅਤੇ ਜੈਕਿ ਮਾਦੇ ਦੀ ਘਾਟ ਕ ਸ ਕਮਿੱ ਟੀ ਕਿਿੱ ਚ ਹਿੰ ਦੀ ਹੈ?
(ੳ) ਾਲੀ ਕਮਿੱ ਟੀ (ਅ) ਲਾਲ ਕਮਿੱ ਟੀ (ੲ) ਜਲੌ ਢ ਕਮਿੱ ਟੀ (ਸ) ਪ੍ਰਬਤੀ ਕਮਿੱ ਟੀ
ਉੱਤਰ:- ਲਾਲ ਕਮਿੱ ਟੀ
14. ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਦਾ ਕ ਿੰ ਨ੍ੇਹ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਕਹਿੱ ਸਾ ਭੂਮੀ ਹੈ?
(ੳ) 29% (ਅ) 50% (ੲ) 71% (ਸ) 90%
ਉੱਤਰ:- 29%
15. ਾਲੀ ਕਮਿੱ ਟੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਿੱ ਲ ਭੂਮੀ ਦੇ ਕ ਿੰ ਨ੍ੇਹ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਕਹਿੱ ਸੇ ਕਿਿੱ ਚ ਕਮਲਦੀ ਹੈ?
(ੳ) 20% (ਅ) 16.6% (ੲ) 16.2% (ਸ) 20.6%
ਉੱਤਰ:- 16.6%
16. ਜਲੌ ਢ ਕਮਿੱ ਟੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲਗਭਗ ਕ ਿੰ ਨ੍ੇਹ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਕਹਿੱ ਸੇ ਕਿਿੱ ਚ ਕਮਲਦੀ ਹੈ?
(ੳ) 45% (ਅ)50% (ੲ) 55% (ਸ)60%
ਉੱਤਰ:- 45%
17. ਜਿੰ ਗਲੀ ਜੀਿਾਂ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਬੋਰਡ (Indian Board for wildlife) ਦੀ ਸਥਾਪ੍ਨ੍ਾ ਦੋਂ ੀਤੀ ਗਈ?
(ੳ) 1952 (ਅ) 1750 (ੲ)1687 (ਸ)1853
ਉੱਤਰ:- 1952
18. ਲੋ ਹੇ ਤੋਂ ਸਟੀਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕ ਹੜਾ ਖਕਣਜ ਪ੍ਦਾਰਥ ਿੰ ਮ ਆਉਂਦਾ ਹੈ?
(ੳ) ਐਲੂਮੀਨ੍ੀਅਮ (ਅ) ਅਬਰ (ੲ) ਮੈਂਗਨ੍ੀਜ਼ (ਸ) ਚੂਨ੍ੇ ਦਾ ਪ੍ਿੱ ਥਰ
ਉੱਤਰ:- ਮੈਂਗਨ੍ੀਜ਼
19. ਸਿੰ ਸਾਰ ਕਿਿੱ ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਿਿੱ ਧ ੋਲਾ ਪ੍ੈਦਾ ਰਨ੍ ਿਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਕ ਹੜਾ ਹੈ?
(ੳ) ਰੂਸ (ਅ) ਯੂ. ਐਸ. ਏ. (ੲ) ਦਿੱ ਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀ ਾ (ਸ) ਭਾਰਤ
ਉੱਤਰ:- ਯੂ. ਐਸ. ਏ.
20. ਕ ਹੜੇ ਖਕਣਜ ਦੀ ਿਰਤੋਂ ਿੰ ਡੈਂਸਰ, ਇਿੰ ਸੂਲੇਟਰ, ਕਬਜਲੀ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰੈਸਾਂ ਕਿਿੱ ਚ ਚਾਲ ਿਿੱ ਜੋਂ ੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?
(ੳ) ਮੈਂਗਨ੍ੀਜ਼ (ਅ) ਅਬਰ (ੲ) ਬਾ ਸਾਈਟ (ਸ) ਤਾਂਬਾ
ਉੱਤਰ:- ਅਬਰ
21. ੋਲੇ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਿਧੀਆ ਕ ਸਮ ਕ ਹੜੀ ਹੈ?
(ੳ) ਕਲਗਨ੍ਾਈਟ ਂ ਰੇਸਾਈਟ
(ਅ) ਐਥ (ੲ) ਕਬਟੂਮੀਨ੍ਸ (ਸ) ਪ੍ੀਟ
ਂ ਰੇਸਾਈਟ
ਉੱਤਰ:- ਐਥ
22. ਭਾਰਤ ਪ੍ੂਰੇ ਸਿੰ ਸਾਰ ਦੀ ਕ ਿੰ ਨ੍ੇਹ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਪ੍ਣ-ਕਬਜਲੀ ਪ੍ੈਦਾ ਰਦਾ ਹੈ?
(ੳ) 1% (ਅ) 5% (ੲ) 10 % (ਸ) 15%
ਉੱਤਰ:-1%
23. ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ਕ ਹੜਾ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਖਕਣਜ ਪ੍ਦਾਰਥ ਨ੍ਹੀਂ ਹੈ?
(ੳ) ਮੈਂਗਨ੍ੀਜ਼ (ਅ) ਯੂਰੇਨ੍ੀਅਮ (ੲ) ਥੋਰੀਅਮ (ਸ) ਬੈਰੀਲੀਅਮ
 ਉੱਤਰ:- ਮੈਂਗਨ੍ੀਜ਼
24. ਭਾਰਤ ਦਾ ਕ ਹੜਾ ਰਾਜ ਪ੍ਣ-ਕਬਜਲੀ ਕਤਆਰ ਨ੍ਹੀਂ ਰਦਾ?
(ੳ) ਪ੍ਿੰ ਜਾਬ (ਅ) ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ (ੲ) ਕਬਹਾਰ (ਸ) ਗੋਆ
ਉੱਤਰ:- ਗੋਆ
25. ਊਰਜਾ ਦੇ ਨ੍ਿੇਂ ਸ਼੍ ਤੀ ਸਾਧਨ੍ਾਂ ਕਿਿੱ ਚ ਸ਼੍ਾਕਮਲ ਹੈ?
(ੳ) ਦਰਤੀ ਗੈਸ (ਅ) ਪ੍ੈਟਰੋਲੀਅਮ (ੲ) ਪ੍ੌਣ ਸ਼੍ ਤੀ (ਸ) ੋਲਾ
ਉੱਤਰ:- ਪ੍ੌਣ ਸ਼੍ ਤੀ
26. ਿੱ ਚਾ ਲੋ ਹਾ ਹੇਠ ਕਲਕਖਆਂ ਰਾਜਾਂ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਿਿੱ ਧ ਕ ਹੜੇ ਰਾਜ ਕਿਿੱ ਚ ਕਮਲਦਾ ਹੈ?
(ੳ) ਕਬਹਾਰ (ਅ) ਪ੍ਿੰ ਜਾਬ (ੲ) ਹਕਰਆਣਾ (ਸ) ਕਹਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼੍
ਉੱਤਰ:- ਕਬਹਾਰ
27. ਭਾਰਤ ਕਿਿੱ ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਕਜ਼ਆਦਾ ਪ੍ਟਸਨ੍ ਪ੍ੈਦਾ ਰਨ੍ ਿਾਲਾ ਰਾਜ ਕ ਹੜਾ ਹੈ?
(ੳ) ਪ੍ਿੰ ਜਾਬ (ਅ) ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ (ੲ) ਪ੍ਿੱ ਛਮੀ ਬਿੰ ਗਾਲ (ਸ) ਹਕਰਆਣਾ
ਉੱਤਰ:- ਪ੍ਿੱ ਛਮੀ ਬਿੰ ਗਾਲ
28. ਸਿੰ ਸਾਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਕਜ਼ਆਦਾ ਚਾਹ ਪ੍ੈਦਾ ਰਨ੍ ਿਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਕ ਹੜਾ ਹੈ?
(ੳ) ਭਾਰਤ (ਅ) ਚੀਨ੍ (ੲ) ਜਾਪ੍ਾਨ੍ (ਸ) ਸ਼ਰੀ ਲਿੰ ਾ
ਉੱਤਰ:- ਚੀਨ੍
29. ਅਮਰੀ ਾ ਕਿਿੱ ਚ ਕ ਿੰ ਨ੍ੇਹ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਲੋ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਿੰ ਮ ਕਿਿੱ ਚ ਲਿੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ੍?
(ੳ) 3% (ਅ) 5% (ੲ) 8% (ਸ) 25%
ਉੱਤਰ:-3%
30. ਮਿੱ ੀ ਤੋਂ ੀ- ੀ ਕਤਆਰ ੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
(ੳ) ਗਲੂ ੋਜ਼ (ਅ)ਸਟਾਰਚ (ੲ)ਅਲ ੋਹਲ (ਸ) ਉਪ੍ਰੋ ਤ ਸਾਰੇ
ਉੱਤਰ:- ਉਪ੍ਰੋ ਤ ਸਾਰੇ
31. ਪ੍ਿੰ ਜਾਬ ਕਿਿੱ ਚ ਕ ਸ ਕ ਸਮ ਦੀ ਖੇਤੀ ਸਭ ਤੋਂ ਿਿੱ ਧ ੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ
(ੳ) ਕਿਸ਼੍ਾਲ ਖੇਤੀ (ਅ) ਸਿੰ ਘਣੀ ਖੇਤੀ (ੲ) ਕਗਿੱ ਲੀ ਖੇਤੀ (ਸ)ਸਕਹ ਾਰੀ ਖੇਤੀ
ਉੱਤਰ:- ਸਿੰ ਘਣੀ ਖੇਤੀ
32. ਰੇਸ਼੍ੇ ਦੀ ਲਿੰਬਾਈ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਾਹ ਦੀ ਕ ਹੜੀ ਕ ਸਮ ਨ੍ੂਿੰ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਮਿੰ ਕਨ੍ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
(ੳ) ਮਿੱ ਧ ਦਰਜੇ ਰੇਸ਼ੇ ਿਾਲੀ (ਅ) ਛੋਟੇ ਰੇਸ਼੍ੇ ਿਾਲੀ (ੲ) ਲਿੰਬੇ ਰੇਸ਼੍ੇ ਿਾਲੀ (ਸ) ਇਹਨ੍ਾਂ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ੋਈ ਨ੍ਹੀਂ।
ਉੱਤਰ:- ਲਿੰਬੇ ਰੇਸ਼੍ੇ ਿਾਲੀ
33.ਭਾਰਤੀ ਕਰਜ਼ਰਿ ਬੈਂ ਐ ਟ,1934 ਦੇ ਦੂਜੀ ਅਨ੍ਸੂਚੀ ਕਿਚ ਸ਼੍ਾਮਲ ਬੈਂ ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਕ ਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ:-
(ੳ) ਅਨ੍ਸੂਕਚਤ ਬੈਂ (ਅ) ਗੈਰ-ਅਨ੍ਸੂਕਚਤ ਬੈਂ (ੲ) ਿਪ੍ਾਰ ਬੈਂ (ਸ) ਕਿ ਾਸ ਬੈਂ
ਉੱਤਰ:- ਅਨ੍ਸੂਕਚਤ ਬੈਂ
34......................... ਨ੍ੂਿੰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਪ੍ੇਂਡੂ ਰਜ਼ੇ ਪ੍ਰਦਾਨ੍ ਰਨ੍ ਦੀ ਅਕਹਮ ਭੂਕਮ ਾ ਸੌਂਪ੍ੀ ਗਈ ਸੀ।
(ੳ) ਸਕਹ ਾਰੀ ਬੈਂ (ਅ) ਖੇਤਰੀ ਪ੍ੇਂਡੂ ਬੈਂ (ੲ) ਿਪ੍ਾਰ ਬੈਂ (ਸ) ਕਿ ਾਸ ਬੈਂ

ਉੱਤਰ:- ਖੇਤਰੀ ਪ੍ੇਂਡੂ ਬੈਂ

35. ......................... ਬੈਂ ਾਂ ਦੀ ਮਲ ੀਅਤ ਅਤੇ ਿੰ ਟਰੋਲ ਸਰ ਾਰ ਦੇ ਹਿੱ ਥ ਹਿੰ ਦਾ ਹੈ।

(ੳ) ਜਨ੍ਤ ਖੇਤਰ ਦੇ (ਅ) ਕਨ੍ਿੱਜੀ ਖੇਤਰ ਦੇ (ੲ) ੇਂਦਰੀ (ਸ) ਐ ਸਚੇਂਜ ਅਤੇ ਿਟਾਂਦਰਾ
ਉੱਤਰ:- ਜਨ੍ਤ ਖੇਤਰ ਦੇ
36. ਇਿੱ ……………… ਅਕਜਹਾ ਦਸਤਾਿੇਜ਼ ਹਿੰ ਦਾ ਹੈ ਜੋ ਬੈਂ ਦੇ ਖਾਤੇ ਕਿਿੱ ਚ ਭਗਤਾਨ੍ ਦਾ ਆਦੇਸ਼੍ ਕਦਿੰ ਦਾ ਹੈ।
(ੳ) ਕਡਮਾਂਡ ਡਰਾਫ਼ਟ (ਅ) ਕਫ ਸਡ ਕਡਪ੍ਾਕਜ਼ਟ (ੲ) ਚੈਿੱ (ਸ) ਡੈਕਬਟ ਾਰਡ
ਉੱਤਰ:- ਚੈਿੱ
37...........................ਚੈਿੱ ਨ੍ੂਿੰ ਫਿੰ ਡ ਿਾਲੇ ਖਾਤੇ ਤਿੱ ਭੇਜਣ ਕਿਚ ਮਦਦ ਰਦਾ ਹੈ।
(ੳ)MICR ੋਡ (ਅ) IFSC ੋਡ (ੲ)ਖਾਤਾ ਨ੍ਿੰਬਰ (ਸ)ਚੈਿੱ ਨ੍ਿੰਬਰ
ਉੱਤਰ:- MICR ੋਡ
38. 11 ਅਿੱ ਖਰਾਂ ਦਾ ਇਿੱ ੋਡ ਹਿੰ ਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਬੈਂ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਸ਼੍ਾਖਾ ਦੀ ਪ੍ਛਾਣ ਰਿਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਕਜਸ ਕਿਚ ਖਾਤਾ ਹੈ:
ੳ)MICR ੋਡ (ਅ) IFSC ੋਡ (ੲ)ਖਾਤਾ ਨ੍ਿੰਬਰ (ਸ)ਚੈਿੱ ਨ੍ਿੰਬਰ
ਉੱਤਰ:- IFSC ੋਡ
39. ਭੂਚਾਲ ਆਉਣ ਾਰਨ੍ ਕ ਿੰ ਨ੍ਹਾ ਨ੍ ਸਾਨ੍ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਇਸਨ੍ੂਿੰ ਮਾਪ੍ਣ ਿਾਲੇ ਪ੍ੈਮਾਨ੍ੇ ਨ੍ੂਿੰ ੀ ਕਹਿੰ ਦੇ ਹਨ੍?
(ੳ) ਕਰ ਟਰ (ਅ) ਮਰ ਾਲੀ (ੲ) ਥਰਮਾਮੀਟਰ (ਸ) ਕਸਜਮੋਗਰਾਫ਼
ਉੱਤਰ:- ਮਰ ਾਲੀ
40. ਭੂਚਾਲ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਨ੍ੂਿੰ ਮਾਪ੍ਣ ਿਾਲਾ ਖਿੱ ਲਹਾ ਪ੍ੈਮਾਨ੍ਾ ਕ ਹੜਾ ਹੈ?
(ੳ) ਮਰ ਾਲੀ (ਅ)ਕਰ ਟਰ (ੲ)ਥਰਮਾਮੀਟਰ (ਸ)ਕਸਜਮੋਗਰਾਫ਼
ਉੱਤਰ:- ਕਰ ਟਰ
41. ਹੜਹਾਂ ਦੇ ਆਉਣ ਦੇ ਕ ਹੜੇ-ਕ ਹੜੇ ਾਰਨ੍ ਹਿੰ ਦੇ ਹਨ੍?
(ੳ) ਕਜ਼ਆਦਾ ਿਰਖਾ (ਅ) ਬਿੱ ਦਲਾਂ ਦਾ ਫਟਣਾ (ੲ) ਬਿੰ ਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਟਿੱ ਟ ਜਾਣਾ (ਸ) ਉਪ੍ਰੋ ਤ ਸਾਰੇ
ਉੱਤਰ:- ਉਪ੍ਰੋ ਤ ਸਾਰੇ
42. ਊਸ਼ਣ ਚਿੱ ਰਿਾਤਾਂ ਦੀ ਗਤੀ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਦੋਂ ਆਫਤ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?
(ੳ) 1500 ਕ .ਮੀ/ਘਿੰ ਟਾ (ਅ) 400 ਕ .ਮੀ/ਘਿੰ ਟਾ (ੲ) 100 ਕ .ਮੀ/ਘਿੰ ਟਾ (ਸ) ਇਹਨ੍ਾਂ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ੋਈ ਨ੍ਹੀਂ
ਉੱਤਰ:- 100 ਕ .ਮੀ/ਘਿੰ ਟਾ
43. ਜਦੋਂ ੋਈ ਇਿੱ ਕਬਮਾਰੀ ਫੈਲਣ ਨ੍ਾਲ ਿਿੱ ਡੇ ਪ੍ਿੱ ਧਰ ਤੇ ਲੋ ਾਂ ਉੱਤੇ ਮਾਰੂ ਹਮਲਾ ਰ ਦੇਿੇ ਤਾਂ ਇਸਨ੍ੂਿੰ ੀ ਆਖਦੇ ਹਨ੍?
(ੳ) ਹੈਜਾ (ਅ) ਮਹਾਂਮਾਰੀ (ੲ) ਡੇਂਗੂ (ਸ) ਰੋਨ੍ਾ ਿਾਇਰਸ
ਉੱਤਰ:- ਮਹਾਂਮਾਰੀ
44. ਲਾਿੇ ਦੀ ਧਰਤੀ ਉੱਪ੍ਰ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਦੀ ਕ ਕਰਆ ਨ੍ੂਿੰ ੀ ਕ ਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
(ੳ) ਸਨ੍ਾਮੀ (ਅ) ਜਿਾਲਾਮਖੀ (ੲ) ਭੂਚਾਲ (ਸ) ਚਿੱ ਰਿਾਤ
ਉੱਤਰ:- ਜਿਾਲਾਮਖੀ
45. ਚਿੱ ਰਿਾਤਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਭਾਰਤ ਕਿਿੱ ਚ ੀ ਕ ਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
(ੳ) ਝਿੱ ਖੜ (ਅ) ਤੂਫਾਨ੍ (ੲ) ਿਾਿਰੋਲਾ (ਸ) ਉਪ੍ਰੋ ਤ ਸਾਰੇ।
ਉੱਤਰ:- ਉਪ੍ਰੋ ਤ ਸਾਰੇ।
46. ਭਾਰਤ ਕਿਿੱ ਚ ਆਧਕਨ੍ ਾਲ ਦਾ ਆਰਿੰ ਭ ਦੋਂ ਹੋਇਆ?
(ੳ) 19ਿੀਂ ਸਦੀ (ਅ) 18ਿੀਂ ਸਦੀ (ੲ) 16ਿੀਂ ਸਦੀ (ਸ) 20ਿੀਂ ਸਦੀ
ਉੱਤਰ:- 18ਿੀਂ ਸਦੀ
47. ਯੂਰਪ੍ ਕਿਿੱ ਚ ਆਧਕਨ੍ ਾਲ ਦਾ ਆਰਿੰ ਭ ਦੋਂ ਹੋਇਆ?
 (ੳ) 18ਿੀਂ ਸਦੀ (ਅ) 19ਿੀਂ ਸਦੀ (ੲ) 16ਿੀਂ ਸਦੀ (ਸ) ੋਈ ਨ੍ਹੀਂ
ਉੱਤਰ:- 16ਿੀਂ ਸਦੀ
48. 16ਿੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ੍ ਕ ਹੜੇ ਮਗਲ਼ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨ੍ੇ ਭਾਰਤ ‘ਤੇ ਰਾਜ ੀਤਾ?
(ੳ) ਬਾਬਰ (ਅ) ਹਮਾਯੂਿੰ (ੲ) ਅ ਬਰ (ਸ) ਉਪ੍ਰੋ ਤ ਸਾਰੇ।
ਉੱਤਰ:- ਉਪ੍ਰੋ ਤ ਸਾਰੇ।
49. ਕ ਸ ਮਗਲ ਬਾਦਸ਼੍ਾਹ ਨ੍ੇ ਈਸਟ ਇਿੰ ਡੀਆ ਿੰ ਪ੍ਨ੍ੀ ਨ੍ੂਿੰ 3000 ਸਲਾਨ੍ਾ ਰ ਦੇਣ ਦੇ ਬਦਲੇ ਬਿੰ ਗਾਲ, ਕਬਹਾਰ ਅਤੇ ਉੜੀਸਾ
ਕਿਿੱ ਚ ਕਬਨ੍ਹਾਂ ਰ ਕਦਿੱ ਤੇ ਿਪ੍ਾਰ ਰਨ੍ ਦੀ ਕਰਆਇਤ ਕਦਿੱ ਤੀ ਸੀ?
(ੳ) ਅ ਬਰ (ਅ) ਫਰਖ਼ਸੀਅਰ (ੲ) ਜਹਾਂਗੀਰ (ਸ) ਸ਼੍ਾਹਜਹਾਂ
ਉੱਤਰ:- ਫਰਖ਼ਸੀਅਰ
50. ਡਿੱ ਚ ਲੋ ਾਂ ਨ੍ੇ ਭਾਰਤ ਕਿਿੱ ਚ ਹੇਠ ਕਲਖੀਆਂ ਬਸਤੀਆਂ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ਕ ਹੜੀ ਬਸਤੀ ਸਥਾਕਪ੍ਤ ਨ੍ਹੀਂ ੀਤੀ ਸੀ?
(ੳ) ੋਚੀਨ੍ (ਅ)ਸੂਰਤ (ੲ)ਪ੍ਲੀ ਟ (ਸ)ਬਿੰ ਬਈ
ਉੱਤਰ:- ਬਿੰ ਬਈ
51. ਲੈ ਪ੍ਸ ਦੀ ਨ੍ੀਤੀ ਕ ਸ ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ ਅਫ਼ਸਰ ਦਆਰਾ ਅਪ੍ਣਾਈ ਗਈ?
(ੳ) ਲਾਰਡ ਿੈਲਜ਼ਲੀ (ਅ) ਰਾਬਰਟ ਲਾਈਿ (ੲ) ਲ਼ਾਰਡ ਡਲਹੌਜ਼ੀ (ਸ) ਲਾਰਡ ਕਰਪ੍ਨ੍
ਉੱਤਰ:- ਲ਼ਾਰਡ ਡਲਹੌਜ਼ੀ
52. ਰਨ੍ਾਟ ਦਾ ਪ੍ਕਹਲਾ ਯਿੱ ਧ ਦੋਂ ਹੋਇਆ?
(ੳ) 1746-48 ਈ. (ਅ) 1756-58 ਈ. (ੲ) 1736-38 ਈ. (ਸ) 1764-66 ਈ.
ਉੱਤਰ:- 1746-48 ਈ.
53. ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਕਿਸਥਾਰ ਰਨ੍ ਲਈ ਕ ਸ ਨ੍ੇ ਸਹਾਇ ਸਿੰ ਧੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਸ਼ਰੂ ੀਤੀ?
(ੳ) ਲਾਰਡ ਡਲਹੌਜ਼ੀ (ਅ) ਰਾਬਰਟ ਲਾਈਿ (ੲ) ਲਾਰਡ ਿੈਲਜ਼ਲੀ (ਸ) ਸਰ ਥਾਮਸ ਰੋ
ਉੱਤਰ:- ਲਾਰਡ ਿੈਲਜ਼ਲੀ
54. ਪ੍ਲਾਸੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੋਂ ਹੋਈ/ ਦੋਂ ਲੜੀ ਗਈ?
(ੳ) 1757 ਈ. (ਅ) 1771 ਈ. (ੲ) 1755 ਈ. (ਸ) 1761 ਈ.
ਉੱਤਰ:- 1757 ਈ.
55. ਕ ਸ ਐ ਟ ਦਆਰਾ ਇਿੰ ਗਲੈਂ ਡ ਕਿਿੱ ਚ ਬੋਰਡ ਆਫ਼ ਿੰ ਟਰੋਲ ਦੀ ਸਥਾਪ੍ਨ੍ਾ ੀਤੀ ਗਈ?
(ੳ) ਚਾਰਟਰ ਐ ਟ 1833 ਈ: (ਅ) ਕਪ੍ਟਸ ਇਿੰ ਡੀਆ ਐ ਟ 1784 ਈ:
(ੲ) ਰੈਗੂਲੇਕਟਿੰ ਗ ਐ ਟ 1773 ਈ: (ਸ) ਉਪ੍ਰੋ ਤ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ੋਈ ਨ੍ਹੀਂ
ਉੱਤਰ:- ਕਪ੍ਟਸ ਇਿੰ ਡੀਆ ਐ ਟ 1784 ਈ:
56. ਇਿੰ ਗਲੈਂ ਡ ਕਿਿੱ ਚ ਨ੍ਿੇਂ ਕਨ੍ਯ ਤ ਕਸਕਿਲ ਸਰਕਿਸ ਦੀ ਪ੍ਰੀਕਖਆ ਦੇ ਅਕਧ ਾਰੀਆਂ ਨ੍ੂਿੰ ਭਾਰਤ ਭੇਜਣ ਤੋਂ ਪ੍ਕਹਲਾਂ ਕ ਿੱ ਥੇ ਟਰੇਕਨ੍ਿੰਗ
ਕਦਿੱ ਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ?
(ੳ) ਆ ਸਫੋਰਡ ਾਲਜ (ਅ) ਯਾਰ ਸ਼ਾਈਰ ਾਲਜ (ੲ) ਹੈਲੀਬਰੀ ਾਲਜ (ਸ) ਉਪ੍ਰੋ ਤ ੋਈ ਨ੍ਹੀਂ
ਉੱਤਰ:- ਹੈਲੀਬਰੀ ਾਲਜ
57. ਕ ਹੜਾ ਪ੍ਕਹਲਾ ਭਾਰਤੀ ਕਸਕਿਲ ਸਰਕਿਸ ਦੀ ਪ੍ਰੀਕਖਆ ਕਿਿੱ ਚ ਸਫ਼ਲ ਹੋਇਆ?
(ੳ) ਸਰਯਾ ਸੇਨ੍ (ਅ) ਸਕਤਿੰ ਦਰ ਨ੍ਾਥ ਟੈਗੋਰ (ੲ) ਰਕਬਿੰ ਦਰ ਨ੍ਾਥ ਟੈਗੋਰ (ਸ) ਅਰਕਬਿੰ ਦੂ ਘੋਸ਼
ਉੱਤਰ:- ਸਕਤਿੰ ਦਰ ਨ੍ਾਥ ਟੈਗੋਰ
58. ਮੋਂਟੇਗੂ-ਚੈਮਸਫੋਰਡ ਕਰਪ੍ੋਰਟ ਕਿਿੱ ਚ ਇਿੰ ਡੀਅਨ੍ ਕਸਿਲ ਸਰਕਿਸ ਕਿਿੱ ਚ ਕ ਿੰ ਨ੍ੇਹ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨ੍ੂਿੰ ਕਨ੍ਯ ਤ ਰਨ੍ ਦੀ
ਕਸਫ਼ਾਰਸ਼ ੀਤੀ ਗਈ?
(ੳ) 40% (ਅ) 50% (ੲ) 33% (ਸ) 21%
ਉੱਤਰ:- 33%
59. ਈਸਟ ਇਿੰ ਡੀਆ ਿੰ ਪ੍ਨ੍ੀ ਨ੍ੇ ਬਿੰ ਗਾਲ, ਕਬਹਾਰ ਅਤੇ ਉੜੀਸਾ ਦੀ ਦੀਿਾਨ੍ੀ ਦੋਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ੀਤੀ?
(ੳ) 1777 ਈ: (ਅ) 1780 ਈ: (ੲ) 1765 ਈ: (ਸ) 1787 ਈ:
ਉੱਤਰ:- 1765 ਈ:
60. ਲਾਰਡ ਾਰਨ੍ਿਾਕਲਸ ਨ੍ੇ ਬਿੰ ਗਾਲ ਅਤੇ ਕਬਹਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਾਤਾਂ ਕਿਿੱ ਚ ਸਥਾਈ ਬਿੰ ਦੋਬਸਤ ਪ੍ਰਬਿੰਧ ਦੋਂ ਸ਼੍ਰੂ ੀਤਾ ਸੀ?
(ੳ) 1793 ਈ. (ਅ) 1895 ਈ. (ੲ) 1997 ਈ. (ਸ) 1599ਈ.
ਉੱਤਰ:- 1793 ਈ.
61. ਲਾਰਡ ਿਾਰਨ੍ ਹੇਸਕਟਿੰ ਗਜ਼ ਨ੍ੇ ਲਗਾਨ੍ ਇ ਿੱ ਠਾ ਰਨ੍ ਲਈ ਕ ਿੰ ਨ੍ੇਹ ਸਾਲਾ ਠੇ ੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬਿੰਧ ੀਤਾ?
(ੳ) 10 ਸਾਲ (ਅ) 5 ਸਾਲ (ੲ) 7 ਸਾਲ (ਸ) 2 ਸਾਲ
ਉੱਤਰ:- 5 ਸਾਲ
62. ਰਿੱ ਈਅਤਿਾੜੀ ਪ੍ਰਬਿੰਧ ਕ ਸ ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ ਅਫ਼ਸਰ ਿਿੱ ਲੋਂ ਸ਼ਰੂ ੀਤਾ ਕਗਆ?
(ੳ) ਿਾਰਨ੍ ਹੇਸਕਟਿੰ ਗਜ਼ (ਅ) ਲਾਰਡ ਾਰਨ੍ਿਾਕਲਸ
(ੲ) ਥਾਮਸ ਮਨ੍ਰੋ (ਸ) ਉਪ੍ਰੋ ਤ ੋਈ ਨ੍ਹੀਂ
ਉੱਤਰ:- ਥਾਮਸ ਮਨ੍ਰੋ
63. ਰਿੱ ਈਅਤਿਾੜੀ ਪ੍ਰਬਿੰਧ ਨ੍ੂਿੰ ਮਦਰਾਸ ਅਤੇ ਮਿੰ ਬਈ ਕਿਿੱ ਚ ਕ ਸ ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ ਅਫ਼ਸਰ ਦਆਰਾ ਸ਼੍ਰੂ ੀਤਾ ਕਗਆ ਸੀ?
(ੳ) ਲਾਰਡ ਾਰਨ੍ਿਾਇਸ (ਅ) ਥਾਮਸ ਮਨ੍ਰੋ (ੲ) ਿਾਰਨ੍ ਹੇਸਕਟਿੰ ਗਜ਼ (ਸ) ਲਾਰਡ ਡਲਹੌਜ਼ੀ
ਉੱਤਰ:- ਥਾਮਸ ਮਨ੍ਰੋ
64. ਉੜੀਸਾ ਕਿਿੱ ਚ ਕ ਸ ਬੀਲੇ ਦੇ ਲੋ ਾਂ ਨ੍ੇ ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ਾਂ ਕਖਲਾਫ਼ ਕਿਦਰੋਹ ੀਤਾ?
(ੳ) ਭੀਲ (ਅ) ਮਿੰ ਡਾ (ੲ) ਗੋਂਡ (ਸ) ਖਾਸੀਸ
ਉੱਤਰ:- ਗੋਂਡ
65. ਖਾਸੀਸ ਬੀਲੇ ਦਾ ਮੋਢੀ ੌ ਣ ਸੀ?
(ੳ) ਕਬਰਸਾ ਮਿੰ ਡਾ (ਅ) ਜੈਪ੍ਾਲ (ੲ) ਤੀਰਿੱ ਤ ਕਸਿੰ ਘ (ਸ) ਮਾਨ੍ ਕਸਿੰ ਘ
ਉੱਤਰ:- ਤੀਰਿੱ ਤ ਕਸਿੰ ਘ
66. ਕਸਿੱ ਧੂ ਅਤੇ ਨ੍ਹੂ ਭਰਾਿਾਂ ਨ੍ੇ ਕਿਦਰੋਹ ਕਿਿੱ ਚ ਕ ਸ ਬੀਲੇ ਦੀ ਅਗਿਾਈ ੀਤੀ?
(ੳ) ਸਿੰ ਥਾਲ (ਅ) ਕਸਿੰ ਗਫ਼ੋਸ (ੲ) ਨ੍ਾਗਾ (ਸ) ਉਪ੍ਰੋ ਤ ਸਾਰੇ
ਉੱਤਰ:- ਸਿੰ ਥਾਲ
67. ਛੋਟਾ ਨ੍ਾਗਪ੍ਰ ਇਲਾ ੇ ਕਿਿੱ ਚ ਕਿਦਰੋਹ ਕ ਸ ਦੀ ਅਗਿਾਈ ਕਿਿੱ ਚ ਹੋਇਆ?
(ੳ) ਤੀਰਿੱ ਤ ਕਸਿੰ ਘ (ਅ) ਕਬਰਸਾ ਮਿੰ ਡਾ (ੲ) ਕਸਿੱ ਧੂ ਅਤੇ ਨ੍ਹੂ (ਸ) ਉਪ੍ਰੋ ਤ ੋਈ ਨ੍ਹੀਂ
ਉੱਤਰ:- ਕਬਰਸਾ ਮਿੰ ਡਾ
68. ਛੋਟਾ ਨ੍ਾਗਪ੍ਰ ਐ ਟ ਕ ਹੜੇ ਸਿੰ ਨ੍ ਕਿਿੱ ਚ ਪ੍ਾਸ ਹੋਇਆ?
(ੳ) 1909 ਈ: (ਅ) 1906 ਈ: (ੲ) 1908 ਈ: (ਸ) 1913 ਈ:
ਉੱਤਰ:- 1908 ਈ:
69. ਪ੍ਟਸਨ੍ ਉਦਯੋਗ ਦਾ ਪ੍ਕਹਲਾ ਾਰਖਾਨ੍ਾ ਕ ਿੱ ਥੇ ਖੋਕਲਹਆ ਕਗਆ?
(ੳ) ਸੈਰਮਪ੍ਰ(ਬਿੰ ਗਾਲ) (ਅ) ਪ੍ਟਨ੍ਾ (ੲ) ਆਗਰਾ (ਸ) ਮਦਰਾਸ
ਉੱਤਰ:- ਸੈਰਮਪ੍ਰ(ਬਿੰ ਗਾਲ)
69. ਭਾਰਤ ਕਿਿੱ ਚ ਸੂਤੀ ਿੱ ਪ੍ੜੇ ਦਾ ਪ੍ਕਹਲਾ ਾਰਖਾਨ੍ਾ ਦੋਂ ਅਤੇ ਕ ਿੱ ਥੇ ਖੋਕਲਹਆ ਕਗਆ?
(ੳ) ਪ੍ੋਰਬਿੰ ਦਰ 1853 ਈ. (ਅ) ੂਰ ਸ਼ੇਤਰ 1853 ਈ. (ੲ) ਬਿੰ ਬਈ 1853 ਈ. (ਸ) ਭਾਗਲਪ੍ਰ 1853 ਈ.
ਉੱਤਰ:- ਬਿੰ ਬਈ 1853 ਈ.
70. ਭਾਰਤ ਕਿਿੱ ਚ ਅਿੰ ਗਰੇਜਾਂ ਦਆਰਾ ਪ੍ਕਹਲਾ ਚਾਹ ਦਾ ਬਾਗ ਕ ਿੱ ਥੇ ਲਗਾਇਆ ਕਗਆ?
(ੳ) ਕਸ਼ਮਲਾ (ਅ) ਆਸਾਮ (ੲ) ਮਨ੍ੀਪ੍ਰ (ਸ) ਮਨ੍ਾਲੀ
ਉੱਤਰ:- ਆਸਾਮ
71. ਸਰ ਾਰ ਨ੍ੇ ਮਜਦੂਰਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਸਧਾਰਨ੍ ਲਈ ਕ ਹੜਾ ਐ ਟ ਪ੍ਾਸ ੀਤਾ?
(ੳ) ਫੈ ਟਰੀ ਐ ਟ (ਅ) ਲੇ ਬਰ ਐ ਟ (ੲ) ਸੇਫ਼ਟੀ ਐ ਟ (ਸ) ਉਪ੍ਰੋ ਤ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ੋਈ ਨ੍ਹੀਂ
ਉੱਤਰ:- ਫੈ ਟਰੀ ਐ ਟ
72. ਉਦਯੋਕਗ ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਇਿੰ ਗਲੈਂ ਡ ਨ੍ੂਿੰ ਸਭ ਤੋਂ ਕਜਆਦਾ ਿੱ ਚਾ ਮਾਲ ਕ ਸ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਕਮਲਦਾ ਸੀ?
(ੳ) ਅਫ਼ਰੀ ਾ (ਅ) ਚੀਨ੍ (ੲ) ਅਫ਼ਗਾਕਨ੍ਸਤਾਨ੍ (ਸ) ਭਾਰਤ
ਉੱਤਰ:- ਭਾਰਤ
73. ਕ ਸ ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ ਅਫ਼ਸਰ ਨ੍ੇ ਨ੍ਾਨ੍ਾ ਸਾਕਹਬ ਦੀ ਪ੍ੈਨ੍ਸ਼ਨ੍ ਬਿੰ ਦ ਰ ਕਦਿੱ ਤੀ?
(ੳ) ਲਾਰਡ ਡਲਹੌਜ਼ੀ (ਅ) ਲਾਰਡ ਕਮਿੰ ਟੋ (ੲ) ਲਾਰਡ ਲਾਈਿ (ਸ) ਲਾਰਡ ਮਨ੍ਰੋ
ਉੱਤਰ:- ਲਾਰਡ ਡਲਹੌਜ਼ੀ
74. ਕ ਸ ਅਿੰ ਗਰੇਜ ਅਫ਼ਸਰ ਨ੍ੇ ਰ ਮ ਤ ਜਮੀਨ੍ਾਂ ਉੱਪ੍ਰ ਮੜ ਰ ਲਗਾ ਕਦਿੱ ਤਾ?
(ੳ) ਲਾਰਡ ਕਿਲੀਅਮ ਬੈਂਕਟ (ਅ) ਲਾਰਡ ਮਨ੍ਰੋ (ੲ) ਲਾਰਡ ਐਲਨ੍ਬਰੋ (ਸ) ਉਪ੍ਰੋ ਤ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ੋਈ ਨ੍ਹੀਂ
ਉੱਤਰ:- ਲਾਰਡ ਕਿਲੀਅਮ ਬੈਂਕਟ
75. ਕ ਸ ਕਰਆਸਤ ਨ੍ੂਿੰ ਭੈੜੇ ਸਾਸ਼ਨ੍ ਦੇ ਪ੍ਰਬਿੰਧ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾ ੇ ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਮਰਾਜ ਕਿਿੱ ਚ ਸ਼ਾਕਮਲ ੀਤਾ ਕਗਆ?
(ੳ) ਸਤਾਰਾ (ਅ) ਅਿਧ (ੲ) ਬਿੰ ਗਾਲ (ਸ) ਕਦਿੱ ਲੀ
ਉੱਤਰ:- ਅਿਧ
76. 1857 ਈ: ਦੀ ਰਾਂਤੀ ਦਾ ਤਿੱ ਤ ਾਲੀਨ੍ ਾਰਨ੍ ੀ ਸੀ?
(ੳ) ਚਰਬੀ ਿਾਲੇ ਾਰਤੂਸ (ਅ) ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਕਿਤ ਰਾ ਨ੍ੀਤੀ
(ੲ) ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ (ਸ) ਉਪ੍ਰੋ ਤ ਸਾਰੇ
ਉੱਤਰ:- ਚਰਬੀ ਿਾਲੇ ਾਰਤੂਸ
77. ਕ ਸ ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ ਗਿਰਨ੍ਰ ਜਨ੍ਰਲ ਨ੍ੇ ਸਤੀ ਪ੍ਰਥਾ ਨ੍ੂਿੰ ਗੈਰ- ਾਨ੍ੂਿੰਨ੍ੀ ਘੋਕਸ਼ਤ ੀਤਾ?
(ੳ) ਲਾਰਡ ਕਿਲੀਅਮ ਬੈਂਕਟ (ਅ) ਲਾਰਡ ਮਨ੍ਰੋ (ੲ) ਲਾਰਡ ਾਰਨ੍ਿਾਕਲਸ (ਸ) ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ੋਈ ਨ੍ਹੀਂ
ਉੱਤਰ:- ਲਾਰਡ ਕਿਲੀਅਮ ਬੈਂਕਟ
78. 1857 ਈ. ਦਾ ਕਿਦਰੋਹ ਕ ਿੱ ਥੇ ਸ਼੍ਰੂ ਹੋਇਆ?
(ੳ) ਬੈਰ ਪ੍ਰ (ਅ)ਕਦਿੱ ਲੀ (ੲ) ਾਨ੍ਹਪ੍ਰ (ਸ)ਲਖਨ੍ਊ
ਉੱਤਰ:- ਬੈਰ ਪ੍ਰ
79. 1857ਈ.ਦੇ ਕਿਦਰੋਹ ਦਾ ਪ੍ਕਹਲਾ ਸ਼੍ਹੀਦ ੌ ਣ ਸੀ?
(ੳ)ਮਿੰ ਗਲ ਪ੍ਾਂਡੇ (ਅ) ਨ੍ਾਨ੍ਾ ਸਾਕਹਬ (ੲ) ਤਾਂਤੀਆ ਟੋਪ੍ੇ (ਸ) ਰਾਣੀ ਲ ਸ਼ਮੀ ਬਾਈ
ਉੱਤਰ:- ਮਿੰ ਗਲ ਪ੍ਾਂਡੇ
80. ਅਲੀਗੜਹ ਮਸਕਲਮ ਕਿਸ਼ਿ ਕਿਕਦਆਕਲਆ ਕ ਿੱ ਥੇ ਸਕਥਿੱ ਤ ਹੈ?
(ੳ) ਰਨ੍ਾਟ (ਅ) ਕਬਹਾਰ (ੲ) ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ (ਸ) ਕਦਿੱ ਲੀ
ਉੱਤਰ:- ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
81. ਕ ਸ ਐ ਟ ਦਆਰਾ ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ੀ ਸਰ ਾਰ ਨ੍ੇ ਹਰ ਸਾਲ ਕਸਿੱ ਕਖਆ ਉਪ੍ਰ ਇਿੱ ਲਿੱਖ ਰਪ੍ਏ ਖਰਚ ਰਨ੍ ਦੀ ਯੋਜਨ੍ਾ ਚਲਾਈ?
(ੳ) ਚਾਰਟਰ ਐ ਟ 1813 (ਅ) ਚਾਰਟਰ ਐ ਟ 1852 (ੲ) ਚਾਰਟਰ ਐ ਟ 1832 (ਸ) ਉਪ੍ਰੋ ਤ ੋਈ ਨ੍ਹੀਂ
ਉੱਤਰ:- ਚਾਰਟਰ ਐ ਟ 1813
82. ਕਸਿੱ ਕਖਆ ਦੇ ਕਿ ਾਸ ਲਈ ਹਿੰ ਟਰ ਕਮਸ਼ਨ੍ ਦੀ ਸਥਾਪ੍ਨ੍ਾ ਦੋਂ ੀਤੀ ਗਈ?
(ੳ) 1881ਈ. (ਅ) 1882 ਈ. (ੲ) 1890 ਈ. (ਸ) 1892 ਈ.
ਉੱਤਰ:- 1882 ਈ.
83. ਭਾਰਤੀ ਯੂਨ੍ੀਿਰਕਸਟੀ ਐ ਟ 1904 ਈ. ਕਿਿੱ ਚ ਕ ਸ ਦਆਰਾ ਪ੍ਾਸ ੀਤਾ ਕਗਆ?
(ੳ) ਲਾਰਡ ਡਲਹੌਜ਼ੀ (ਅ) ਲਾਰਡ ਰਜ਼ਨ੍ (ੲ) ਲਾਰਡ ਿੈਲਜ਼ਲੀ (ਸ) ਲਾਰਡ ਕਮਿੰ ਟੋ
ਉੱਤਰ:- ਲਾਰਡ ਰਜ਼ਨ੍
84. ਕ ਸ ਸ ੀਮ ਤਕਹਤ ਬਿੱ ਕਚਆਂ ਨ੍ੂਿੰ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਕਸਿੱ ਕਖਆ ਤੋਂ ਪ੍ਕਹਲਾਂ ਨ੍ਰਸਰੀ ਕਸਿੱ ਕਖਆ ਦੇਣ ਦੀ ਗਿੱ ਲ ੀਤੀ ਗਈ?
(ੳ) ਸੈਡਲਰ ਮੇਟੀ ਸ ੀਮ (ਅ) ਸਾਰਜੈਂਟ ਸ ੀਮ (ੲ) ਬੇਕਸ ਕਸਿੱ ਕਖਆ (ਸ) ਉਪ੍ਰੋ ਤ ਸਾਰੇ
ਉੱਤਰ:- ਸਾਰਜੈਂਟ ਸ ੀਮ
85. ਕ ਸ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਸਧਾਰ ਦੇ ਯਤਨ੍ਾਂ ਸਦ ਾ ਸਤੀ ਪ੍ਰਥਾ ਤੇ ਪ੍ਾਬਿੰ ਦੀ ਲਗਾ ਕਦਿੱ ਤੀ ਗਈ?
ੳ) ਸਿਾਮੀ ਦਯਾਨ੍ਿੰਦ ਸਰਸਿਤੀ ਅ) ਸਿਾਮੀ ਕਿਿੇ ਾਨ੍ਿੰਦ
ੲ) ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਮੋਹਨ੍ ਰਾਏ ਸ) ਉਪ੍ਰੋ ਤ ੋਈ ਨ੍ਹੀਂ।
ਉੱਤਰ:- ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਮੋਹਨ੍ ਰਾਏ
ਂ ੀਕਫ਼ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪ੍ਨ੍ਾ ਕ ਸਨ੍ੇ ੀਤੀ?
86. 1862 ਈ: ਕਿਿੱ ਚ ਸਾਈਟ
ੳ) ਸਰ ਸਿੱ ਯਦ ਅਕਹਮਦ ਖਾਂ ਅ) ਐਨ੍ੀ ਬੇਸੈਂਟ ੲ) ਰਕਿਿੰ ਦਰ ਨ੍ਾਥ ਟੈਗੋਰ ਸ) ਈਸ਼ਿਰ ਚਿੰ ਦਰ
ਉੱਤਰ:- ਸਰ ਸਿੱ ਯਦ ਅਕਹਮਦ ਖਾਂ
87. ਸ਼ਰੀ ਸਕਤਗਰੂ ਰਾਮ ਕਸਿੰ ਘ ਦਆਰਾ ਪ੍ਿੰ ਜਾਬ ਕਿਿੱ ਚ ਸਮਾਜ ਸਧਾਰ ਲਈ ਕ ਹੜੀ ਲਕਹਰ ਚਲਾਈ ਗਈ?
ੳ) ਅਕਹਮਦੀਆ ਲਕਹਰ ਅ) ਨ੍ਾਮਧਾਰੀ ਲਕਹਰ ੲ) ਰਾਧਾ ਸਆਮੀ ਲਕਹਰ ਸ) ਕਨ੍ਰਿੰ ਾਰੀ ਲਕਹਰ
ਉੱਤਰ:- ਨ੍ਾਮਧਾਰੀ ਲਕਹਰ
88. ਮਹਾਂਦੇਿ ਗੋਕਬਿੰ ਦ ਰਾਨ੍ਾਡੇ ਅਤੇ ਰਾਮ ਕ ਰਸ਼ਨ੍ ਗੋਪ੍ਾਲ ਭਿੰ ਡਾਰ ਰ ਨ੍ੇ ਮਹਾਂਰਾਸਟਰ ਕਿਿੱ ਚ ਕ ਸ ਸਿੰ ਸਥਾ ਦੀ ਸਥਾਪ੍ਨ੍ਾ ੀਤੀ?
ੳ) ਬਰਹਮੋ ਸਮਾਜ ਅ) ਈਸ਼ਿਰ ਸਮਾਜ ੲ) ਪ੍ਰਾਰਥਨ੍ਾ ਸਮਾਜ ਸ) ਦੇਿ ਸਮਾਜ
ਉੱਤਰ:- ਪ੍ਰਾਰਥਨ੍ਾ ਸਮਾਜ
89. ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ੀ ਸਰ ਾਰ ਨ੍ੇ ਅਿੰ ਤਰਜਾਤੀ ਕਿਆਹ ਾਨ੍ੂਿੰਨ੍ ਨ੍ੂਿੰ ਦੋਂ ਮਾਨ੍ਤਾ ਕਦਿੱ ਤੀ?
ੳ) 1872 ਈ. ਅ) 1854 ਈ. ੲ) 1876 ਈ. ਸ) 1880 ਈ.
ਉੱਤਰ:- 1872 ਈ.
90. 1873 ਈ. ਕਿਿੱ ਚ ਸਿੱ ਕਤਆ ਸ਼ੋਧ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪ੍ਨ੍ਾ ਕ ਸਨ੍ੇ ੀਤੀ?
ੳ) ਸਰੀ ਨ੍ਾਰਾਇਣ ਗਰੂ ਅ) ਪ੍ਕਰਆਰ ਰਾਮਾ ਸਆਮੀ ੲ) ਿੀਰ ਸਕਲਿੰਗਮ ਸ) ਜੋਕਤਬਾ ਫੂਲ਼ੇ
ਉੱਤਰ:- ਜੋਕਤਬਾ ਫੂਲ਼ੇ
91. ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਰਾਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਪ੍ੈਗਿੰਬਰ ਕ ਸ ਨ੍ੂਿੰ ਕ ਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ੳ) ਿੀਰ ਸਕਲਿੰਗਮ ਅ) ਦਾਦਾ ਭਾਈ ਨ੍ਾਰੋਜੀ ੲ) ਨ੍ਾਰਾਇਣ ਗਰੂ ਸ) ਜੋਕਤਬਾ ਫੂਲੇ
ਉੱਤਰ:- ਿੀਰ ਸਕਲਿੰਗਮ
92. ਦੂਜੀ ਗੋਲਮੇਜ ਾਨ੍ਫਰਿੰ ਸ ਕਿਿੱ ਚ ਨ੍ੀਿੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਲੋ ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਰਾਜਨ੍ੀਕਤ ਅਕਧ ਾਰ ਦੇਣ ਦੀ ਕਸਫ਼ਾਕਰਸ਼ ਕ ਸ ਦਆਰਾ
ੀਤੀ ਗਈ?
ੳ) ਸਭਾਸ਼ ਚਿੰ ਦਰ ਬੋਸ ਅ) ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ੲ) ਡਾ. ਬੀ. ਆਰ. ਅਿੰ ਬੇਦ ਰ ਸ) ਪ੍ਕਰਆਰ ਰਾਮਾ ਸਿਾਮੀ
ਉੱਤਰ:- ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ
93.ਪ੍ਲਾਸੀ ਅਤੇ ਬ ਸਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਈਸਟ ਇਿੰ ਡੀਆ ਿੰ ਪ੍ਨ੍ੀ ਦੀ ਕ ਸ ਰਾਜਧਾਨ੍ੀ ਦੀ ਮਹਿੱ ਤਤਾ ਿਿੱ ਧ ਗਈ ਸੀ?
(ੳ) ਮਦਰਾਸ (ਅ) ਚੇਿੱਨ੍ਈ (ੲ) ਲ ਿੱ ਤਾ (ਸ) ੇਰਲਾ
ਉੱਤਰ:- ਲ ਿੱ ਤਾ
94. ਈਸਟ ਇਿੰ ਡੀਆ ਿੰ ਪ੍ਨ੍ੀ ਦੇ ਮਦਰਾਸ ੇਂਦਰ ਦੀ ਸਥਾਪ੍ਨ੍ਾ 1639 ਈ. ਕਿਿੱ ਚ ਕ ਸ ਦਆਰਾ ੀਤੀ ਗਈ?
(ੳ) ਜੈਨ੍ (ਅ) ਫਰਾਂਕਸਸ ਡੇ (ੲ) ਿਾਸ ੋ-ਡੀ-ਗਾਮਾ (ਸ) ਉ ਤ ੋਈ ਨ੍ਹੀਂ।
ਉੱਤਰ:- ਫਰਾਂਕਸਸ ਡੇ
95. ਕ ਹੜਾ ਨ੍ਗਰ ਪ੍ਰਤਗਾਲੀਆਂ ਨ੍ੇ ਦਾਜ ਦੇ ਰੂਪ੍ ਕਿਿੱ ਚ ਇਿੰ ਗਲੈਂ ਡ ਨ੍ੂਿੰ ਦੇ ਕਦਿੱ ਤਾ ਸੀ?
(ੳ) ਮਿੰ ਬਈ/ਬਿੰ ਬਈ (ਅ) ਲਿੱ ਤਾ (ੲ) ਮਦਰਾਸ (ਸ) ਬਿੰ ਗਾਲ
ਉੱਤਰ:- ਮਿੰ ਬਈ/ਬਿੰ ਬਈ
96. 1911 ਈ. ਕਿਿੱ ਚ ਅਿੰ ਗਰੇਜਾਂ ਦਆਰਾ ਕ ਸ ਨ੍ਗਰ ਨ੍ੂਿੰ ਆਪ੍ਣੀ ਰਾਜਧਾਨ੍ੀ ਬਣਾਇਆ ਕਗਆ?
(ੳ) ਕਦਿੱ ਲੀ (ਅ) ਪ੍ਟਨ੍ਾ (ੲ) ਨ੍ਾਗਪ੍ਰ (ਸ) ਗਜਰਾਤ
ਉੱਤਰ:- ਕਦਿੱ ਲੀ
97. ‘ਗੋਦਾਨ੍’ ਅਤੇ ‘ਰਿੰ ਗਭੂਮੀ’ ਨ੍ਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਕਸਿੱ ਧ ਰਚਨ੍ਾਿਾਂ ਕ ਸ ਦੀਆਂ ਸਨ੍?
(ੳ) ਮਧੂਸਦਨ੍ ਦਿੱ ਤਾ (ਅ) ਮਨ੍ਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚਿੰ ਦ (ੲ) ਰਕਿਿੰ ਦਰ ਨ੍ਾਥ ਟੈਗੋਰ (ਸ) ਉਪ੍ਰੋ ਤ ੋਈ ਨ੍ਹੀਂ
ਉੱਤਰ:- ਮਨ੍ਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚਿੰ ਦ
98. ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੀਤ ਬੈਂਕ ਮ ਚਿੰ ਦਰ ਚੈਟਰਜੀ ਦੇ ਕ ਸ ਨ੍ਾਿਲ ਦਾ ਕਹਿੱ ਸਾ ਹੈ?
(ੳ) ਆਨ੍ਿੰਦ ਮਿੱ ਠ (ਅ) ਦੇਸੀ ਗੀਤ (ੲ) ਲਾ ਭਿਨ੍ (ੲ) ਅਮਰ ਸੋਨ੍ਾਰ ਬਾਂਗਲਾ
ਉੱਤਰ:- ਆਨ੍ਿੰਦ ਮਿੱ ਠ
99. ਬਾਲ ਗਿੰ ਗਾਧਰ ਕਤਲ ਦਆਰਾ ਕ ਹੜਾ ਪ੍ਰਕਸਿੱ ਧ ਸਮਾਚਾਰ ਪ੍ਿੱ ਤਰ ਛਾਕਪ੍ਆ ਕਗਆ?
(ੳ) ਲਿੱ ਤਾ ਜਨ੍ਰਲ (ਅ) ਦਰਪ੍ਨ੍ (ੲ) ੇਸਰੀ (ਸ) ਕਦਗ ਦਰਸ਼ਨ੍
ਉੱਤਰ:- ੇਸਰੀ
100. ਬਿੰ ਗਾਲ ਦੀ ਿਿੰ ਡ ਦੋਂ ਅਤੇ ਕ ਸ ਗਿਰਨ੍ਰ ਜਨ੍ਰਲ ਨ੍ੇ ੀਤੀ ਸੀ?
(ੳ) 1905 ਈ.ਕਿਿੱ ਚ ਕਿਿੱ ਚ ਲਾਰਡ ਰਜਨ੍ (ਅ) 1907ਈ.ਕਿਿੱ ਚ ਲਾਰਡ ਡਲਹੌਜ਼ੀ
(ੲ) 1909 ਈ. ਕਿਿੱ ਚ ਿਾਰਨ੍ ਹੇਸਕਟਿੰ ਗਜ਼ (ਸ) 1911 ਈ. ਕਿਿੱ ਚ ਲਾਰਡ ਾਰਨ੍ਿਾਕਲਸ
ਉੱਤਰ:- 1905 ਈ.ਕਿਿੱ ਚ ਕਿਿੱ ਚ ਲਾਰਡ ਰਜਨ੍
101. ਹੇਠ ਕਲਕਖਆਂ ਕਿਿੱ ਚ ਕ ਹੜੇ ਉਦਾਰਿਾਦੀ ਨ੍ੇਤਾ ਸਨ੍?
(ੳ) ਦਾਦਾ ਭਾਈ ਨ੍ਾਰੌਜੀ (ਅ) ਸਕਰਿੰ ਦਰ ਨ੍ਾਥ ਬੈਨ੍ਰਜੀ (ੲ) ਉਪ੍ਰੋ ਤ ਦੋਿੇਂ (ਸ) ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ੋਈ ਨ੍ਹੀਂ
ਉੱਤਰ:- ਉਪ੍ਰੋ ਤ ਦੋਿੇਂ
102. ਇਿੰ ਡੀਅਨ੍ ਨ੍ੈਸ਼ਨ੍ਲ ਾਂਗਰਸ ਦੀ ਪ੍ਕਹਲੀ ਮੀਕਟਿੰ ਗ ਦੋਂ ਹੋਈ?
(ੳ) 29 ਤੋਂ 30 ਦਸਿੰ ਬਰ 1885 ਕਿਿੱ ਚ (ਅ) 20 ਤੋਂ 28 ਦਸਿੰ ਬਰ 1885 ਕਿਿੱ ਚ
(ੲ) 25 ਤੋਂ 30 ਦਸਿੰ ਬਰ 1885 ਕਿਿੱ ਚ (ਸ) ਉਪ੍ਰੋ ਤ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ੋਈ ਨ੍ਹੀਂ
ਉੱਤਰ:- 29 ਤੋਂ 30 ਦਸਿੰ ਬਰ 1885 ਕਿਿੱ ਚ
103. “ਅਸੀ ਅਿੰ ਗਰੇਜਾਂ ਨ੍ਾਲ ੋਈ ਸਬਿੰ ਧ ਨ੍ਹੀ ਰਿੱ ਖਣਾ ਚਾਹਿੰ ਦੇ ਹਾਂ, ਅਸੀ ਭਾਰਤ ਕਿਿੱ ਚ ਆਪ੍ਣੀ ਸਰ ਾਰ ਚਾਹਿੰ ਦੇ ਹਾਂ”-ਇਹ ਸ਼ਬਦ
ਕ ਸ ਦਆਰਾ ਹੇ ਗਏ ਸਨ੍?
(ੳ) ਲਾਲਾ ਲਾਜਪ੍ਤ ਰਾਏ (ਅ) ਬਾਲ ਗਿੰ ਗਾਧਰ ਕਤਲ (ੲ) ਕਿਪ੍ਨ੍ ਚਿੰ ਦਰਪ੍ਾਲ (ਸ) ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ
ਉੱਤਰ:- ਕਿਪ੍ਨ੍ ਚਿੰ ਦਰਪ੍ਾਲ
104. ਗਦਰ ਪ੍ਾਰਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪ੍ਨ੍ਾ ਦੋਂ ੀਤੀ ਗਈ?
(ੳ) 1902 ਈ. (ਅ) 1913 ਈ. (ੲ) 1885 ਈ. (ਸ) 1905 ਈ.
ਉੱਤਰ:- 1913 ਈ.
105. ਇਿੰ ਡੀਅਨ੍ ਨ੍ੈਸ਼੍ਨ੍ਲ ਾਂਗਰਸ ਦੀ ਸਥਾਪ੍ਨ੍ਾ ਦੋਂ ਅਤੇ ਕ ਿੱ ਥੇ ਹੋਈ ਸੀ?
(ੳ)28 ਦਸਿੰ ਬਰ, 1885 ਨ੍ੂਿੰ ਬਿੰ ਬਈ (ਮਿੰ ਬਈ) ਕਿਿੱ ਚ (ਅ) 28 ਨ੍ਿਿੰ ਬਰ, 1885 ਨ੍ੂਿੰ ਲ ਿੱ ਤਾ ਕਿਿੱ ਚ
(ੲ) 28 ਅ ਤੂਬਰ, 1885 ਨ੍ੂਿੰ ਚੇਨ੍ਿੱਈ ਕਿਿੱ ਚ (ਸ) 28 ਸਤਿੰ ਬਰ, 1885 ਨ੍ੂਿੰ ਕਬਹਾਰ ਕਿਿੱ ਚ
ਉੱਤਰ:- 28 ਦਸਿੰ ਬਰ, 1885 ਨ੍ੂਿੰ ਬਿੰ ਬਈ (ਮਿੰ ਬਈ) ਕਿਿੱ ਚ
106. ‘ਕਦਿੱ ਲੀ ਚਲੋ ’ ਦਾ ਨ੍ਾਅਰਾ ਕ ਸ ਿਿੱ ਲੋਂ ਕਦਿੱ ਤਾ ਕਗਆ?
(ੳ) ਸ਼ਭਾਸ ਚਿੰ ਦਰ ਬੋਸ (ਅ) ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ (ੲ) ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਕਸਿੰ ਘ (ਸ) ਜਿਾਹਰ ਲਾਲ ਨ੍ਕਹਰੂ
ਉੱਤਰ:- ਸ਼ਭਾਸ ਚਿੰ ਦਰ ਬੋਸ
107. ‘ਨ੍ਾ ਅਪ੍ੀਲ ਨ੍ਾ ਿ ੀਲ, ਨ੍ਾ ਦਲੀਲ’ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਕ ਸ ਨ੍ੇ ਕ ਹੇ?
(ੳ) ਡਾ. ਸਤਪ੍ਾਲ ਜੀ (ਅ) ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ (ੲ) ਅਜਮਲ ਖਾਂ (ਸ) ਪ੍ਿੰ ਕਡਤ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨ੍ਕਹਰੂ
ਉੱਤਰ:- ਪ੍ਿੰ ਕਡਤ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨ੍ਕਹਰੂ
108. ‘ਕਖਲਾਫ਼ਤ ਅਿੰ ਦੋਲਨ੍’ ਦੀ ਅਗਿਾਈ ਕ ਨ੍ਹਾਂ ਦਆਰਾ ੀਤੀ ਗਈ?
(ੳ) ਸ਼ੌ ਤ ਅਲੀ (ਅ) ਮਹਿੰ ਮਦ ਅਲੀ (ੲ) ਅਬਲ ਲਾਮ ਅਜ਼ਾਦ (ਸ) ਉਪ੍ਰੋ ਤ ਸਾਰੇ
ਉੱਤਰ:- ਉਪ੍ਰੋ ਤ ਸਾਰੇ
109.ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨ੍ੇ ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ੀ ਸਰ ਾਰ ਕਖਲਾਫ਼ ਨ੍ਾ-ਕਮਲ਼ਿਰਤਨ੍ ਅਿੰ ਦੋਲਨ੍ ਦੋਂ ਸ਼੍ਰੂ ੀਤਾ ਸੀ?
(ੳ) 1818 ਈ. (ਅ) 1920 ਈ. (ੲ) 1947 ਈ. (ਸ) 1957 ਈ.
ਉੱਤਰ:- 1920 ਈ.
110. ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨ੍ੇ ਨ੍ਾ-ਕਮਲਿਰਤਨ੍ ਅਿੰ ਦੋਲਨ੍ ਕ ਿੱ ਥੇ ਮਲਤਿੀ ੀਤਾ?
(ੳ) ਗੋਰਖਪ੍ਰ (ਅ) ਬਾਰਦੌਲੀ (ੲ) ਚੌਰੀ-ਚੌਰਾ (ਸ) ਪ੍ੋਰਬਿੰ ਦਰ
ਉੱਤਰ:- ਚੌਰੀ-ਚੌਰਾ
111. ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨ੍ੇ ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ੀ ਸਰ ਾਰ ਕਖਲਾਫ਼ ਭਾਰਤ ਛਿੱ ਡੋ ਅਿੰ ਦੋਲਨ੍ ਦੋਂ ਸ਼੍ਰੂ ੀਤਾ ਸੀ?
(ੳ)1940ਈ. (ਅ) 1942ਈ. (ੲ) 1944ਈ. (ਸ) 1946ਈ.
ਉੱਤਰ:- 1942ਈ.
112. ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਦੋਂ ਲਾਗੂ ੀਤਾ ਕਗਆ ਸੀ ।
(ੳ) 26 ਨ੍ਿਿੰ ਬਰ 1949 (ਅ) 26 ਜਨ੍ਿਰੀ 1950 (ੲ) 26 ਜਨ੍ਿਰੀ 1930 (ਸ) 26 ਜਨ੍ਿਰੀ 1949
ਉੱਤਰ:- 26 ਜਨ੍ਿਰੀ 1950
113. ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਸਭਾ ਦੀ ਮਸੌਦਾ ਮੇਟੀ ਦੇ ੌ ਣ ਪ੍ਰਧਾਨ੍ ਸਨ੍ ?
ੳ) ਡਾ.ਰਾਕਜਿੰ ਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਅ) ਡਾ.ਬੀ.ਆਰ.ਅਿੰ ਬੇਡ ਰ ੲ) ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਸ) ਪ੍ਿੰ ਕਡਤ ਜਿਾਹਰ ਲਾਲ ਨ੍ਕਹਰੂ
ਉੱਤਰ:- ਡਾ.ਬੀ.ਆਰ.ਅਿੰ ਬੇਡ ਰ
114 . ਹੇਠ ਕਲਕਖਆਂ ਕਿਿੱ ਚ ਭਾਰਤ ‘ਚ ੌ ਣ ਸਰਿ-ਉੱਚ ਹੈ-
ੳ) ਪ੍ਰਧਾਨ੍ ਮਿੰ ਤਰੀ (ਅ) ਰਾਸ਼ਟਰਪ੍ਤੀ ੲ) ਕਨ੍ਆਂਪ੍ਾਕਲ ਾ ਸ) ਮਿੱ ਖ ਮਿੰ ਤਰੀ
ਉੱਤਰ:- ਕਨ੍ਆਂਪ੍ਾਕਲ ਾ
115. ਮਸੌਦਾ ਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਕਗਣਤੀ ਦਿੱ ਸੋ ?
ੳ. 11 ਅ. 18 ੲ. 07 ਸ. 02
ਉੱਤਰ:- 07
116. ਮੌਕਲ ਅਕਧ ਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਦੇ ਕ ਹੜੇ ਭਾਗ ਕਿਚ ਹਨ੍?
ੳ. ਪ੍ਕਹਲਾ ਭਾਗ ਅ. ਦੂਸਰਾ ਭਾਗ ੲ. ਤੀਸਰਾ ਭਾਗ ਸ. ਚੌਥਾ ਭਾਗ
ਉੱਤਰ:- ਤੀਸਰਾ ਭਾਗ
117. ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਲਈ ਾਨ੍ੂਿੰਨ੍ ਕ ਿੱ ਥੇ ਦਰਜ ਹਨ੍?
ੳ. ਾਨ੍ੂਿੰਨ੍ ਦੀਆਂ ਕ ਤਾਬਾਂ’ ਚ ਅ. ਪ੍ਰਸਤਾਿਨ੍ਾ ‘ਚ ੲ. ਭਾਰਤੀ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ‘ਚ ਸ. ਇਨ੍ਹਾਂ’ਚ ੋਈ ਿੀ ਨ੍ਹੀਂ
ਉੱਤਰ:- ਭਾਰਤੀ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ‘ਚ
118.ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਦੇ ਕ ਹੜੇ ਅਨ੍ਛੇਦ ’ਚ ਕਿਚ ਭਾਰਤੀ ਨ੍ਾਗਕਰ ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਛੇ ਸਤਿੰ ਤਰਤਾਿਾਂ ਕਦਿੱ ਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ੍?
ੳ. ਅਨ੍ਛੇਦ 18 ਅ. ਅਨ੍ਛੇਦ 14 ੲ. ਅਨ੍ਛੇਦ 19 ਸ. ਅਨ੍ਛੇਦ 17
ਉੱਤਰ:- ਅਨ੍ਛੇਦ 19
119. ‘ਮਫ਼ਤ ਅਤੇ ਲਾਜਮੀ ਕਿਕਦਆ ਦਾ ਅਕਧ ਾਰ’ ਕ ਹੜੀ ਜਮਾਤ ਤਿੱ ਲਾਗੂ ਹੈ?
ੳ.ਪ੍ਿੰ ਜਿੀਂ ਅ. ਅਿੱ ਠਿੀਂ ੲ. ਦਸਿੀਂ ਸ. ਬਾਰਿੀਂ
ਉੱਤਰ:- ਅਿੱ ਠਿੀਂ
120. ਮਨ੍ਿੱ ਖ ਦਾ ਿਪ੍ਾਰ ਰਨ੍ ਦੀ ਮਨ੍ਾਹੀ ਕ ਸ ਅਕਧ ਾਰ ਅਧੀਨ੍ ਦਰਜ ਹੈ ?
ੳ.ਸਿੰ ਕਿਧਾਕਨ੍ ਉਪ੍ਚਾਰਾਂ ਦਾ ਅਕਧ ਾਰ ਅ. ਸਮਾਨ੍ਤਾ ਦਾ ਅਕਧ ਾਰ
ੲ. ਸੋਸ਼੍ਣ ਕਿਰਿੱ ਧ ਅਕਧ ਾਰ ਸ. ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ੋਈ ਨ੍ਹੀਂ
ਉੱਤਰ:- ਸੋਸ਼੍ਣ ਕਿਰਿੱ ਧ ਅਕਧ ਾਰ
121. ਭਾਰਤ ਕਿਿੱ ਚ ਕਸਿੱ ਕਖਆ ਅਕਧ ਾਰ ਐ ਟ ਦੋਂ ਤੋਂ ਲਾਗੂ ਹੈ?
ੳ. 4 ਅਗਸਤ 2009 ਅ. ਦਸਿੰ ਬਰ 2002 ੲ. 1 ਅਪ੍ਰੈਲ 2010 ਸ. 1 ਅਪ੍ਰੈਲ 2009
ਉੱਤਰ:- 1 ਅਪ੍ਰੈਲ 2010
122. ਕਸਿੱ ਕਖਆ ਦਾ ਅਕਧ ਾਰ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ‘ਚ ਕ ਸ ਧਾਰਾ ਅਧੀਨ੍ ਦਰਜ ਹੈ?
ੳ. ਧਾਰਾ 21 ਅ. ਧਾਰਾ 21-A ੲ. ਧਾਰਾ 20 ਸ. ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ੋਈ ਨ੍ਹੀਂ
ਉੱਤਰ:- ਧਾਰਾ 21-A
123. ਰਾਸ਼੍ਟਰਪ੍ਤੀ ਰਾਜ ਸਭਾ ਕਿਿੱ ਚ ਕ ਿੰ ਨ੍ੇਹ ਮੈਂਬਰ ਨ੍ਾਮਜ਼ਦ ਰ ਸ ਦਾ ਹੈ?
ੳ) 8 ਅ) 12 ੲ) 02 ਸ) 10
ਉੱਤਰ:- 12
124. ਪ੍ਿੰ ਜਾਬ ਕਿਚੋਂ ਰਾਜ ਸਭਾ ਲਈ ਕ ਿੰ ਨ੍ੇਹ ਮੈਂਬਰ ਚਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ੍?
ੳ) 11 ਅ) 13 ੲ) 07 ਸ) 02
ਉੱਤਰ:-07
125. ਸਿੰ ਸਦ ਦੇ ਦੋਨ੍ਾਂ ਸਦਨ੍ਾਂ ‘ਚ ਹੋਏ ਮਿੱ ਤਭੇਦ ਨ੍ੂਿੰ ੌ ਣ ਦੂਰ ਰਦਾ ਹੈ?
ੳ) ਸਪ੍ੀ ਰ ਅ) ਪ੍ਰਧਾਨ੍ ਮਿੰ ਤਰੀ ੲ) ਰਾਸ਼੍ਟਰਪ੍ਤੀ ਸ) ਉੱਪ੍-ਰਾਸ਼੍ਟਰਪ੍ਤੀ
 ਉੱਤਰ:- ਰਾਸ਼੍ਟਰਪ੍ਤੀ
126. ਸਪ੍ਰੀਮ ੋਰਟ ਨ੍ੂਿੰ ਕਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਕਧ ਾਰ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਦੀ ਕ ਸ ਧਾਰਾ ਅਧੀਨ੍ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹਨ੍ ?
(ੳ) ਧਾਰਾ 134 (ਅ) ਧਾਰਾ 135 (ੲ) ਧਾਰਾ 136 (ਸ) ਧਾਰਾ 137
ਉੱਤਰ:- ਧਾਰਾ 136
127. ਉੱਚ ਅਦਾਲਤਾਂ ਦਾ ਗਠਨ੍ ਕ ਿੱ ਥੇ ੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
(ੳ) ਕਜ਼ਲਹਾ ਪ੍ਿੱ ਧਰ (ਅ) ਤਕਹਸੀਲ ਪ੍ਿੱ ਧਰ (ੲ) ਰਾਜ ਪ੍ਿੱ ਧਰ (ਸ) ਕਪ੍ਿੰ ਡ ਪ੍ਿੱ ਧਰ
ਉੱਤਰ:- ਰਾਜ ਪ੍ਿੱ ਧਰ
128. ਜਨ੍ਕਹਿੱ ਤ ਮ ਿੱ ਦਮਾ ਦੋਂ ਦਰਜ ਹੋ ਸ ਦਾ ਹੈ ?
(ੳ) ਕਨ੍ਿੱਜੀ ਕਹਿੱ ਤਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ (ਅ) ਸਰ ਾਰੀ ਕਹਿੱ ਤਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ
(ੲ) ਜਨ੍ਤ ਕਹਿੱ ਤਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ (ਸ) ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੋਂ ੋਈ ਨ੍ਹੀਂ।
ਉੱਤਰ:- ਜਨ੍ਤ ਕਹਿੱ ਤਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ
129. “ਭਾਰਤ ਕਿਿੱ ਚ ਜਾਤੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਿੱ ਤਿਪ੍ੂਰਨ੍ ਰਾਜਨ੍ੀਤ ਦਲ ਹੈ”। ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਕ ਸ ਨ੍ੇ ਹੇ?
(ੳ) ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ (ਅ) ਪ੍ਿੰ ਕਡਤ ਜਿਾਹਰ ਲਾਲ ਨ੍ਕਹਰੂ
(ੲ) ਸ਼੍ਰੀ ਜੈ ਪ੍ਰ ਾਸ਼੍ ਨ੍ਰਾਇਣ (ਸ) ਡਾ. ਬੀ. ਆਰ. ਅਿੰ ਬੇਦ ਰ
ਉੱਤਰ:- ਸ਼੍ਰੀ ਜੈ ਪ੍ਰ ਾਸ਼੍ ਨ੍ਰਾਇਣ
130. ਭਾਰਤੀਆਂ ਨ੍ੂਿੰ ਸਮਾਕਜ ਕਨ੍ਆਂ ਦੇਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨ੍ਾਲ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ‘ਚ ਕ ਹੜਾ ਮੌਕਲ ਅਕਧ ਾਰ ਦਰਜ ੀਤਾ ਕਗਆ ਹੈ?
(ੳ) ਸਤਿੰ ਤਰਤਾ ਦਾ ਅਕਧ ਾਰ (ਅ) ਸ਼੍ੋਸ਼੍ਣ ਕਿਰਿੱ ਧ ਅਕਧ ਾਰ
(ੲ) ਸਮਾਨ੍ਤਾ ਦਾ ਅਕਧ ਾਰ (ਸ) ਇਹਨ੍ਾਂ ‘ਚੋਂ ੋਈ ਨ੍ਹੀਂ
ਉੱਤਰ:- ਸਮਾਨ੍ਤਾ ਦਾ ਅਕਧ ਾਰ
131 .ਪ੍ੜਹੋ ਸਾਰੇ ਿਧੋ ਸਾਰੇ ਕ ਸ ਦਾ ਮਾਟੋ (ਲੋ ਗ)ੋ ਹੈ ?
(ਓ) ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਧਕਮ ਕਸਿੱ ਕਖਆ ਅਕਭਆਨ੍ (ਅ) ਸਰਿ ਕਸਿੱ ਕਖਆ ਅਕਭਆਨ੍
(ੲ) ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸ਼ਾਖਰਤਾ ਕਮਸ਼ਨ੍ (ਸ) ਪ੍ਿੰ ਜਾਬ ਸ ੂਲ ਕਸਿੱ ਕਖਆ ਬੋਰਡ
ਉੱਤਰ:- ਸਰਿ ਕਸਿੱ ਕਖਆ ਅਕਭਆਨ੍
132. ਸਰ ਾਰੀ ਨ੍ੌ ਰੀਆਂ ‘ਚ ਰਾਖਿਾਂ ਰਨ੍ ਕ ਿੰ ਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਲਾਗੂ ਹੈ ?
(ੳ) ਅਨ੍ੂਸੂਕਚਤ ਜਾਤੀਆਂ ਤੇ ਜਨ੍ਜਾਤੀਆਂ ਲਈ (ਅ) ੇਿਲ ਪ੍ਿੱ ਛੜੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਲਈ
(ੲ) ੇਿਲ ਗਰੀਬ ਲੋ ਾਂ ਲਈ (ਸ) ਅਨ੍ਸੂਕਚਤ ਜਾਤੀਆਂ -ਜਨ੍ ਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਿੱ ਛੜੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਲਈ।
ਉੱਤਰ:- ਅਨ੍ਸੂਕਚਤ ਜਾਤੀਆਂ-ਜਨ੍ ਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਿੱ ਛੜੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਲਈ।
133. ATM ਦਾ ਪ੍ੂਰਾ ਨ੍ਾਂ ੀ ਹੈ?
(ੳ) ਆਟੋਮੇਕਟਡ ਟੈਲਰ ਮਸ਼ੀਨ੍( Automated teller machine) (ਅ) ਆਲ ਟਾਈਮ ਮਨ੍ੀ (All time money)

(ੲ) ਐਨ੍ੀ ਟਾਈਮ ਮਨ੍ੀ (Any time money) (ਸ) ਐਡਿਾਂਸ ਟਾਈਮ ਮਨ੍ੀ

ਉੱਤਰ:- ਆਟੋਮੇਕਟਡ ਟੈਲਰ ਮਸ਼ੀਨ੍ ( Automated teller machine)

134. ATM ਾਰਡ ਹੋਣ ਦੇ ੀ ਫਾਇਦੇ ਹਨ੍?

(ੳ) ਸਮਾਂ ਬਚਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਾਗਜ਼ੀ ਾਰਿਾਈ ਿੀ ਘਿੱ ਟਦੀ ਹੈ। (ਅ) ਕ ਸੇ ਿੀ ਸਮੇਂ ਪ੍ੈਸੇ ਢਿਾਏ ਜਾ ਸ ਦੇ ਹਨ੍।

(ੲ) ਖਾਤੇ ਕਿਿੱ ਚ ਬਚੇ ਪ੍ੈਸੇ ਆਕਦ ਪ੍ਤਾ ਰਨ੍ਾ ਸੌਖਾ ਹਿੰ ਦਾ ਹੈ। (ਸ) ਉਪ੍ਰੋ ਤ ਸਾਰੇ ਹੀ।

ਉੱਤਰ:- ਉਪ੍ਰੋ ਤ ਸਾਰੇ ਹੀ।

135. ਇਿੱ ATM ਾਰਡ ਨ੍ਾਲ ੀ- ੀ ਹੋ ਸ ਦਾ ਹੈ?

(ੳ) ਨ੍ ਦ ਪ੍ੈਸੇ ਢਿਾਉਣਾ ਅਤੇ ਖਾਤੇ ਦਾ ਬ ਾਇਆ ਚੈਿੱ ਰਨ੍ਾ (ਅ) ਕਬਿੱ ਲ ਦਾ ਭਗਤਾਨ੍ ਰਨ੍ਾ
(ੲ) ਫਿੰ ਡਾਂ ਦਾ ਤਬਾਦਲਾ (ਸ) ਉਪ੍ਰੋ ਤ ਸਾਰੇ ਹੀ।
ਉੱਤਰ:- ਉਪ੍ਰੋ ਤ ਸਾਰੇ ਹੀ।

ਇੱਕ ਅੰ ਕ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ:- (ਖਾਲੀ ਥਾਵਾਂ ਭਰੋ)

1. ਕਮਿੱ ਟੀ ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪ੍ਰਲੀ ਪ੍ਰਤ ਹੈ, ਜੋ ਮੂਲ ਚਿੱ ਟਾਨ੍ਾਂ ਦੇ ਟਿੱ ਟਣ ਭਿੱ ਜਣ, ਜਲਿਾਯੂ, ਜੀਿਾਂ ਅਤੇ ਰਿੱ ਖ ਬੂਕਟਆਂ ਦੇ
ਗਲਣ-ਸੜਨ੍ ਆਕਦ ਤਿੱ ਤਾਂ ਦੇ ਅਸਰ ਨ੍ਾਲ ਬਣਦੀ ਹੈ।
2. ਮਨ੍ਿੱ ਖੀ ਬਿੱ ਧੀ, ਕਗਆਨ੍ ਅਤੇ ਿੰ ਮ ਰਨ੍ ਦੀ ਸ਼ਲਤਾ ਨ੍ੂਿੰ ਮਨ੍ਿੱ ਖੀ ਸਾਧਨ੍ ਕ ਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
3. ਖੇਤਰੀ ਪ੍ੇਂਡੂ ਬੈਂ ਨ੍ੂਿੰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਪ੍ੇਂਡੂ ਰਜ਼ੇ ਪ੍ਰਦਾਨ੍ ਰਨ੍ ਦੀ ਅਕਹਮ ਭੂਕਮ ਾ ਸੌਂਪ੍ੀ ਗਈ ਸੀ।
4. ਜਨ੍ਤ ਖੇਤਰ ਦੇ ਬੈਂ ਾਂ ਦੀ ਮਲ ੀਅਤ ਅਤੇ ਿੰ ਟਰੋਲ ਸਰ ਾਰ ਦੇ ਹਿੱ ਥ ਹਿੰ ਦਾ ਹੈ।
5. ਕਿਦੇਸ਼੍ੀ ਬੈਂ ਮੂਲੋਂ ਕਿਦੇਸ਼੍ੀ ਬੈਂ ਹਨ੍ ਅਤੇ ਉਹਨ੍ਾਂ ਦਾ ਮਿੱ ਖ ਦਫ਼ਤਰ ਉਹਨ੍ਾਂ ਦੇ ਮੂਲ ਸਥਾਨ੍ਾਂ ਤੇ ਹੀ ਸਕਥਿੱ ਤ ਹਿੰ ਦੇ ਹਨ੍।
6. ਚੈਿੱ ਇਿੱ ਅਕਜਹਾ ਦਸਤਾਿੇਜ਼ ਹਿੰ ਦਾ ਹੈ ਜੋ ਬੈਂ ਦੇ ਖਾਤੇ ਕਿਿੱ ਚ ਭਗਤਾਨ੍ ਦਾ ਆਦੇਸ਼੍ ਕਦਿੰ ਦਾ ਹੈ।
7. MICR ੋਡ ਚੈਿੱ ਨ੍ੂਿੰ ਫਿੰ ਡ ਲੈ ਣ ਿਾਲੇ ਖਾਤੇ ਤਿੱ ਭੇਜਨ੍ ਕਿਿੱ ਚ ਸਹਾਈ ਹਿੰ ਦਾ ਹੈ।
8. ਪ੍ੈਟਰੋਲੀਅਮ ਨ੍ੂਿੰ ਤਰਲ ਸੋਨ੍ੇ ਦੇ ਨ੍ਾਮ ਨ੍ਾਲ ਿੀ ਜਾਕਣਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
9. ਦਰਤੀ ਗੈਸ ਪ੍ੈਟਰੋਲੀਅਮ ਪ੍ਦਾਰਥਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ੈਦਾ ਹਿੰ ਦੀ ਹੈ।
10. ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਨ੍ਾਟ ਰਾਜ ਸਭ ਤੋਂ ਿਿੱ ਧ ਸੋਨ੍ਾ ਪ੍ੈਦਾ ਰਨ੍ ਿਾਲਾ ਰਾਜ ਹੈ।
11. ਜਦੋਂ ਿੱ ਝ ਖਤਰੇ ਮਨ੍ਿੱ ਖ ਲਈ ਘਾਤ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ੍ ਤਾਂ ਉਹਨ੍ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਆਫ਼ਤਾਂ ਦਾ ਨ੍ਾਂ ਕਦਿੱ ਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
12. ਆਫ਼ਤ ਪ੍ਰਬਿੰਧਨ੍ ਦਾ ਕਿਸ਼ਾ ਦਰਤੀ ਅਤੇ ਮਨ੍ਿੱ ਖੀ ਆਫਤਾਂ ਤੋਂ ਬਚ-ਬਚਾਅ ਜਾਂ ਨ੍ ਸਾਨ੍ ਨ੍ੂਿੰ ਘਿੱ ਟ ਰਨ੍ ਸਬਿੰ ਧੀ ਹੈ।
13. ਧਰਤੀ ਦੇ ਕਹਿੱ ਲਣ ਨ੍ੂਿੰ ਅਸੀਂ ਭੂਚਾਲ ਦਾ ਨ੍ਾਂ ਕਦਿੰ ਦੇ ਹਾਂ।
14. ਬਾਇਲੀ ਸਮਾਜ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਬਾਦੀ ਦਾ ਇਿੱ ਮਹਿੱ ਤਿਪ੍ੂਰਨ੍ ਕਹਿੱ ਸਾ ਹੈ I
15. ਬਾਇਲੀ ਲੋ ਇਿੱ ਜਾਂ ਦੋ ਮਕਰਆਂ ਿਾਲੀਆਂ ਝੋਪ੍ੜੀਆਂ ਕਿਿੱ ਚ ਰਕਹਿੰ ਦੇ ਹਨ੍ I
16. ਪ੍ੂਰਬ ਕਿਿੱ ਚ ਜੈਂਤੀਆਂ ਪ੍ਹਾੜੀਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ੇ ਪ੍ਿੱ ਛਮ ਕਿਿੱ ਚ ਗਾਰੋ ਪ੍ਹਾੜੀਆਂ ਤਿੱ ਦੇ ਖੇਤਰ ਕਿਿੱ ਚ ਖਾਸੀ ਬੀਲੇ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ I
17. ਜਦੋਂ ਬਰਤਾਨ੍ਿੀ ਸੈਕਨ੍ ਖਾਸੀ ਬੀਲੇ ਦੇ ਕਿਦਰੋਹ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਰ ਰਹੇ ਸਨ੍ ਤਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਹੀ ਇਿੱ ਹੋਰ ਪ੍ਹਾੜੀ ਬੀਲੇ
ਕਸਿੰ ਗਫੋਸ ਨ੍ੇ ਬਗਾਿਤ ਰ ਕਦਿੱ ਤੀ I
18. ਦੇਸੀ ਕਰਆਸਤਾਂ ਦੇ ਰਾਜੇ-ਮਹਾਰਾਜੇ ਲਘੂ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦਆਰਾ ਕਤਆਰ ੀਤੀਆਂ ਿਸਤਾਂ ਦੀ ਿਰਤੋਂ ਰਦੇ ਸਨ੍।
19. ਨ੍ਿੀਂ ਪ੍ੀੜਹੀ ਦੇ ਲੋ ਲਘੂ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦਆਰਾ ਕਤਆਰ ੀਤੇ ਮਾਲ ਨ੍ੂਿੰ ਪ੍ਸਿੰ ਦ ਨ੍ਹੀਂ ਰਦੇ ਸਨ੍।
20. ਸਾਰੇ ਨ੍ਿੇਂ ਾਰਖਾਨ੍ੇ ੋਲੇ ਨ੍ਾਲ ਚਲਦੇ ਸਨ੍।
21.19ਿੀਂ ਸਦੀ ਕਿਿੱ ਚ ਬਿੰ ਗਾਲੀ ਭਾਸ਼੍ਾ ਕਿਿੱ ਚ ਬਹਤ ਸਾਰਾ ਸਾਕਹਤ ਕਲਕਖਆ ਕਗਆ।
22. ‘ਬਿੰ ਦੇ ਮਾਤਰਮ’ ਦਾ ਰਾਸ਼੍ਟਰੀ ਗੀਤ ਬਿੰ ਕ ਮ ਚਿੰ ਦਰ ਚੈਟਰਜ਼ੀ ਨ੍ੇ ਕਲਕਖਆ।
23. ਮਨ੍ਸ਼੍ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚਿੰ ਦ ਨ੍ੇ ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਕਹਿੰ ਦੀ ਭਾਸ਼੍ਾ ਕਿਿੱ ਚ ਈ ਨ੍ਾਿਲ ਕਲਖੇ।
24. ਅਿੰ ਕਮਰਤਾ ਸ਼੍ੇਰ ਕਗਿੱ ਲ ਅਤੇ ਜਾਰਜ ੀਟ ਪ੍ਰਕਸਿੱ ਧ ਭਾਰਤੀ ਕਚਿੱ ਤਰ ਾਰ ਸਨ੍।
25. ਪ੍ਰਸਤਾਿਨ੍ਾ ਨ੍ੂਿੰ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਦੀ ਿੰ ਜੀ ਿੀ ਕ ਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
26. ਭਾਰਤੀ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਦੇ ਅਨ੍ਛੇਦ 14 ਤੋਂ 32 ਤਿੱ ਮੌਕਲ ਅਕਧ ਾਰ ਦਰਜ ਹਨ੍ ।
27. ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਦੀ 42 ਿੀਂ ਸੋਧ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਸਤਾਿਨ੍ਾ ‘ਚ ਸਮਾਜਿਾਦੀ ਅਤੇ ਧਰਮ ਕਨ੍ਰਪ੍ਿੱ ਖ ਸ਼੍ਬਦ ਦਰਜ਼ ੀਤੇ ਗਏ।
28. ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਬਰਾਬਰ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
29. ਭਾਰਤੀ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਕਿਿੱ ਚ ਛੇ ਮੌਕਲ ਅਕਧ ਾਰ ਦਰਜ ੀਤੇ ਗਏ ਹਨ੍ I
30. ਭਾਰਤੀ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ‘ਚ ਮੌਕਲ ਅਕਧ ਾਰ ਅਨ੍ਛੇਦ 14 ਤੋਂ 32 ਤਿੱ ਦਰਜ ਹਨ੍ I
31. ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਦੀ ਧਾਰਾ 25 ਧਰਮ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਕਿਤ ਕਰਆਂ ਦੀ ਮਨ੍ਾਹੀ ਰਦੀ ਹੈ I
32. ਪ੍ਕਹਲਾ ਮੌਕਲ ਅਕਧ ਾਰ ਸਮਾਨ੍ਤਾ ਦਾ ਅਕਧ ਾਰ ਹੈ I
33. ਪ੍ਰੈਿੱਸ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸਤਿੰ ਤਰਤਾ ਦੇ ਅਕਧ ਾਰ ਅਧੀਨ੍ ਕਦਿੱ ਤੀ ਗਈ ਹੈ I
34. ਐਿੱਫ. ਆਈ. ਆਰ. ਪ੍ਕਹਲੀ ਸੂਚਨ੍ਾ ਕਰਪ੍ੋਰਟ ਨ੍ੂਿੰ ਕਹਿੰ ਦੇ ਹਨ੍ I
35. ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਿਿੱ ਡੀ ਅਦਾਲਤ ਸਪ੍ਰੀਮ ੋਰਟ ਹੈ [
36. ਸਰ ਾਰ ਦੇ ਮਿੱ ਖ ਅਿੰ ਗ ਕਿਧਾਨ੍ਪ੍ਾਕਲ ਾ, ਾਰਜਪ੍ਾਕਲ ਾ ਅਤੇ ਕਨ੍ਆਂਪ੍ਾਕਲ ਾ ਹਨ੍ I
37. ਸਪ੍ਰੀਮ ੋਰਟ ਦੇ ਜਿੱ ਜ 65 ਸਾਲ ਅਤੇ ਹਾਈ ੋਰਟ ਦੇ ਜਿੱ ਜ 62 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤਿੱ ਪ੍ਦਿੀ ‘ਤੇ ਰਕਹਿੰ ਦੇ ਹਨ੍ I
38.ਪ੍ੀ.ਆਈ.ਐਿੱਲ ਤੋਂ ਭਾਿ ਜਨ੍ਕਹਿੱ ਤ ਮ ਿੱ ਦਮਾ ਹੈ I
39. ਫੌਜਦਾਰੀ ਮ ਿੱ ਦਮਾ ਧਾਰਾ 134 ਅਧੀਨ੍ ਦਰਜ ਹਿੰ ਦਾ ਹੈ I
40. ਸਮਾਕਜ , ਰਾਜਨ੍ੀਕਤ ਤੇ ਆਰਕਥ ਕਨ੍ਆਂ ਦੇਣ ਦਾ ਿਾਅਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਿਨ੍ਾ ਕਿਿੱ ਚ ੀਤਾ ਕਗਆ ਹੈ I
41. ਭਾਰਤੀ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਦੇ ਅਨ੍ਛੇਦ 19 ਤੋਂ 22 ਤਿੱ ਸਤਿੰ ਤਰਤਾ ਕਦਿੱ ਤੀ ਗਈ ਹੈ I
42. ਭਾਰਤ ਕਿਿੱ ਚ ਲਗਪ੍ਗ 3000 ਤੋਂ ਿਿੱ ਧ ਜਾਤੀਆਂ ਹਨ੍ I
43. 1984 ਕਦਿੱ ਲੀ ‘ਚ ਕਸਿੱ ਖਾਂ ਦਾ ਤਲੇ ਆਮ ਹੋਇਆ [
44. ਭਾਰਤੀ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਨ੍ੇ 22 ਭਾਸ਼ਾਿਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਮਾਨ੍ਤਾ ਕਦਿੱ ਤੀ ਹੈ [
45. ਮਿੰ ਡਲ ਕਮਸ਼ਨ੍ ਦੀ ਸਥਾਪ੍ਨ੍ਾ 1979 ਕਿਿੱ ਚ ੀਤੀ ਗਈ I
46. ਮਿੰ ਡਲ ਕਮਸ਼ਨ੍ ਨ੍ੇ ਭਾਰਤ ‘ਚ 3743 ਅਨ੍ਸੂਕਚਤ ਜਾਤੀਆਂ- ਜਨ੍ਜਾਤੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਕਹਚਾਣ ੀਤੀ ਹੈ[
ਸਹੀ/ਗਲ਼ਤ ਦਾ ਨਨਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ:-
1. ਸਾਧਨ੍ਾਂ ਦੀ ਸਾਂਭ ਸਿੰ ਭਾਲ ਅਤੇ ਿਰਤੋਂ ਸਬਿੰ ਧੀ ਕਨ੍ਯਮ ਬਣਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ੍। (ਸਹੀ)
2. ਜੀਿ ਜਿੰ ਤੂ ਅਤੇ ਪ੍ੌਦੇ ਜੀਿ ਸਾਧਨ੍ ਅਖਿਾਉਂਦੇ ਹਨ੍। (ਸਹੀ)
3. ਕਲਗਨ੍ਾਈਟ ੋਲੇ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਿਧੀਆ ਕ ਸਮ ਹਿੰ ਦੀ ਹੈ। (ਗਲਤ)
4. ਪ੍ੈਟਰੋਲੀਅਮ ਿੱ ਚੇ ਤੇਲ ਦੇ ਰੂਪ੍ ਕਿਿੱ ਚ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹਿੰ ਦਾ ਹੈ। (ਸਹੀ)
5. ਸੈਂਟਰਲ ਆਫਤ ਪ੍ਰਬਿੰਧਨ੍ ਅਥਾਰਟੀ ਨ੍ਿੀਂ ਕਦਿੱ ਲੀ ਕਿਖੇ ਸਕਥਿੱ ਤ ਹੈ।(ਸਹੀ)
6. ਬਿੰ ਬ ਧਮਾ ੇ, ਦਕਹਸ਼ਤੀ ਹਮਲੇ ਆਕਦ ਦਰਤੀ ਆਫਤਾਂ ਦੀ ਇਿੱ ਚਿੰ ਗੀ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ। (ਗਲਤ)
7. ਭਾਰਤ ਕਿਿੱ ਚ ਤੂਫ਼ਾਨ੍ ਨ੍ੂਿੰ ਹਰੀ ੇਨ੍ ਿੀ ਕ ਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।(ਗਲਤ)
8. ਆਕਦਿਾਸੀ ਬੀਕਲਆਂ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ਗੌਂਡ ਬੀਲੇ ਦੀ ਕਗਣਤੀ ਸਭ ਤੋਂ ਘਿੱ ਟ ਹੈ I (ਗਲਤ)
9. ਬਾਇਲੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਲੋ ਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਿੱ ਢਲੀ ਸਮਾਕਜ ਇ ਾਈ ਪ੍ਕਰਿਾਰ ਹੈ I (ਸਹੀ)
10. ਬਰਤਾਨ੍ਿੀ ਸ਼ਾਸ ਾਂ ਨ੍ੇ ਅਫੀਮ ਅਤੇ ਨ੍ੀਲ ਦੀ ਖੇਤੀ ਰਨ੍ ਲਈ ਬਾਇਲੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ੍ ਉੱਤੇ ਬਜ਼ਾ ਰ ਕਲਆI
(ਸਹੀ)
11. ਕਬਰਸਾ ਮਿੰ ਡਾ ਨ੍ੇ ਕ ਸਾਨ੍ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਕ ਹਾ ਕ ਉਹ ਕਜ਼ਿੰ ਮੀਂਦਾਰਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਟੈ ਸ ਦੇ ਦੇਣ I ਗਲਤ
12. ਭਾਰਤੀ ਸ਼੍ਕਹਰਾਂ ਅਤੇ ਕਪ੍ਿੰ ਡਾਂ ਦੇ ਛੋਟੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੇ ਪ੍ਤਨ੍ ਨ੍ਾਲ ਾਰੀਗਰ ਬੇ ਾਰ ਹੋ ਗਏ। (ਸਹੀ)
13. ਇਿੰ ਗਲੈਂ ਡ ਕਿਿੱ ਚ ਉਦਯੋਕਗ ਰਾਂਤੀ 19ਿੀਂ ਸਦੀ ਕਿਿੱ ਚ ਆਈ।(ਗਲਤ)
14. ਮਸ਼੍ੀਨ੍ਾਂ ਦਆਰਾ ਕਤਆਰ ੀਤੀਆਂ ਿਸਤਾਂ ਦੀ ੀਮਤ ਿਿੱ ਧ ਹਿੰ ਦੀ ਸੀ। (ਗਲਤ)
15. 18ਿੀਂ ਸਦੀ ਕਿਿੱ ਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਿੱ ਚਾ ਮਾਲ ਇਿੰ ਗਲੈਂ ਡ ਜਾਣ ਲਿੱਗਾ। (ਸਹੀ)
16. ਕਪ੍ਰਿੰ ਸ ਆਫ਼ ਿੇਲਜ਼ ਕਮਊਜ਼ੀਅਮ ਨ੍ੂਿੰ ਅਿੱ ਜ ਲਹ ‘ਛਤਰਪ੍ਤੀ ਕਸ਼੍ਿਾਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਿਸਤੂ ਸਿੰ ਕਗਰਹਾਲਯ’ ਿੀ ਕ ਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। (ਸਹੀ)
17. ਮੈਰੀਨ੍ਾ ਬੀਚ (ਸਮਿੰ ਦਰੀ ਕ ਨ੍ਾਰਾ) 10 ਕ ਲੋ ਮੀਟਰ ਲਿੰਬਾ ਹੈ। (ਗਲਤ)
18. ਿਾਰ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਸਿੰ ਸਾਰ ਦੀ ਪ੍ਕਹਲੀ ਜਿੰ ਗ ਕਿਿੱ ਚ ਸ਼੍ਹੀਦ ਹੋਏ ਸੈਕਨ੍ ਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਕਿਿੱ ਚ ਬਣਾਈ ਗਈ।(ਸਹੀ)
19.ਅਿੱ ਜ ਲਹ ਫੋਰਟ ਸੇਂਟ ਜਾਰਜ ਇਮਾਰਤ ਕਿਿੱ ਚ ਤਾਕਮਲਨ੍ਾਡੂ ਰਾਜ ਦੀ ਕਿਧਾਨ੍ ਸਭਾ ਅਤੇ ਸ ਿੱ ਤਰੇਤ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰ ਹਨ੍।(ਸਹੀ)
20. ਪ੍ਰਸਤਾਿਨ੍ਾ ਦਾ ਆਰਿੰ ਭ 'ਅਸੀਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋ ' ਸ਼੍ਬਦਾਂ ਨ੍ਾਲ ਹਿੰ ਦਾ ਹੈ। (ਸਹੀ)
21. ਪ੍ਰਸਤਾਿਨ੍ਾ ਕਿਚ ਸਮਾਨ੍ਤਾ ਸ਼੍ਬਦ ਦਰਜ ਨ੍ਹੀਂ ੀਤਾ ਕਗਆ। (ਗਲਤ)
22. ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਅਨ੍ਸਾਰ ਧਰਮ, ਜਾਤ, ਰਿੰ ਗ, ਨ੍ਸਲ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਭੇਦਭਾਿ ੀਤਾ ਜਾ ਸ ਦਾ ਹੈ। (ਗਲਤ)
23. ਿੋਟ ਦਾ ਅਕਧ ਾਰ ਰਾਜਨ੍ੀਕਤ ਕਨ੍ਆਂ ਪ੍ਰਦਾਨ੍ ਰਦਾ ਹੈ। (ਸਹੀ)
24. ਪ੍ਰਸਤਾਿਨ੍ਾ ਨ੍ੂਿੰ ਭਾਰਤੀ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਦੇ ਅਿੰ ਤ ਕਿਿੱ ਚ ਕਲਕਖਆ ਕਗਆ ਹੈ।(ਗਲਤ)
25. ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਬਰਾਬਰ ਹਾਂ I(ਸਹੀ)
26..ਅਕਧ ਾਰ ਅਤੇ ਰਤਿੱ ਿਾਂ ਕਿਚ ਾਰ ੋਈ ਸਿੰ ਬਿੰ ਧ ਨ੍ਹੀਂ ਹੈ I (ਗਲਤ)
27. ਕਨ੍ਆਂਪ੍ਾਕਲ ਾ ਮੌਕਲ ਅਕਧ ਾਰਾਂ ਦੀ ਰਿੱ ਕਖਅ ਹੈ I (ਸਹੀ)
28. ਕਸਿੱ ਕਖਆ ਦਾ ਅਕਧ ਾਰ ਮੌਕਲ ਅਕਧ ਾਰ ਹੈ I (ਸਹੀ)
29. ਕਨ੍ਆਂਪ੍ਾਕਲ ਾ ਨ੍ੂਿੰ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਦੀ ਰਿੱ ਕਖਅ ਕ ਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ I(ਸਹੀ)
30. ਭਾਰਤ ਕਿਿੱ ਚ ਦੋਹਰੀ ਕਨ੍ਆਂਇ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਲਾਗੂ ਹੈ I (ਗਲਤ)
31. ਕਜ਼ਲਹਾ ਅਦਾਲਤਾਂ ਦੇ ਫ਼ੈਸਕਲਆਂ ਕਿਰਿੱ ਧ ਉੱਚ ਅਦਾਲਤਾਂ ‘ਚ ਅਪ੍ੀਲ ਨ੍ਹੀਂ ਹੋ ਸ ਦੀ I (ਗਲਤ)
32. ਜਿੱ ਜਾਂ ਦੀ ਕਨ੍ਯ ਤੀ ਪ੍ਰਧਾਨ੍ ਮਿੰ ਤਰੀ ਦਆਰਾ ੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ I (ਗਲਤ)
33.ਜ਼ਮੀਨ੍ ਜਾਇਦਾਦ ਨ੍ਾਲ ਸਿੰ ਬਿੰ ਕਧਤ ਝਗੜਾ ਫੌਜਦਾਰੀ ਝਗੜਾ ਹੈ I (ਗਲਤ)
34. ਸਮਾਕਜ ਅਸਮਾਨ੍ਤਾਿਾਂ ਲੋ ਤਿੰ ਤਰੀ ਸਰ ਾਰ ਨ੍ੂਿੰ ਪ੍ਰਭਾਕਿਤ ਨ੍ਹੀਂ ਰਦੀਆਂ ਹਨ੍ I (ਗਲਤ)
35. ਭਾਰਤ ਕਿਿੱ ਚ ਅਿੱ ਜ 54 % ਲੋ ਅਨ੍ਪ੍ੜਹ ਹਨ੍ I (ਗਲਤ)
36. ਕਹਿੰ ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇਿੱ ੋ -ਇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ I (ਸਹੀ)
37.ਅਨ੍ਸੂਕਚਤ ਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਜਨ੍ਜਾਤੀਆਂ ਲਈ ਰਾਖਿਾਂ ਰਨ੍ ਅਿੱ ਜ ਿੀ ਲਾਗੂ ਹੈ I (ਸਹੀ)
38. 73ਿੀਂ ਤੋਂ 74 ਿੀਂ ਸੋਧ ਪ੍ੇਂਡੂ ਅਤੇ ਸ਼ਕਹਰੀ ਸਥਾਨ੍ ਸਿੈ-ਸ਼ਾਸਨ੍ ਦਾ ਪ੍ਰਬਿੰਧ ਰਦੀ ਹੈ I (ਸਹੀ)
39. ਅਿੱ ਜ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ‘ਚੋਂ ਸਮਾਕਜ ਅਸਮਾਨ੍ਤਾਿਾਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ੍ I (ਗਲਤ)
ਇੱਕ ਅੰ ਕ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ
1. ਸਾਧਨਾਂ ਤੋਂ ਤੁਹਾਡਾ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ?
ਉੱਤਰ:- ਅਕਜਹੇ ਦਰਤੀ ਜਾਂ ਮਨ੍ਿੱ ਖ ਦਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਅਰਥਿਾਨ੍ ਪ੍ਦਾਰਥ ਕਜਹੜੇ ਮਨ੍ਿੱ ਖ ਦੀਆਂ ਲੋ ੜਾਂ ਦੀ ਪ੍ੂਰਤੀ ਰਦੇ ਹਨ੍,
ਸਾਧਨ੍ ਅਖਿਾਉਂਦੇ ਹਨ੍।
2. ਕੁਦਰਤੀ ਸਾਧਨ ਨਕਹੜੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਸਾਨੰ ਕੌ ਣ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਦਰਤੀ ਸਾਧਨ੍ ਦਰਤ ਦਆਰਾ ਮਨ੍ਿੱ ਖ ਨ੍ੂਿੰ ਪ੍ਰਦਾਨ੍ ੀਤੇ ਗਏ ਹਨ੍। ਕਜਿੇਂ ਕ ਜਿੰ ਗਲ, ਦਕਰਆ, ਖਕਣਜ ਪ੍ਦਾਰਥ,
ਸੂਰਜੀ ਸ਼ ਤੀ ਅਤੇ ਸਮਿੰ ਦਰ ਆਕਦ।
3. ਸਾਧਨਾਂ ਦੀਆਂ ਨਕਸਮਾਂ ਦੀ ਸਚੀ ਬਣਾਓ।
ਉੱਤਰ- ਸਾਧਨ੍ਾਂ ਦੀਆਂ ਕ ਸਮਾਂ :- 1. ਜੀਿ ਅਤੇ ਕਨ੍ਰਜੀਿ ਸਾਧਨ੍ 2. ਕਿ ਸਤ ਅਤੇ ਸਿੰ ਭਾਕਿਤ ਸਾਧਨ੍ 3: ਮਿੱ ਣਯੋਗ ਅਤੇ ਨ੍ਾ -
ਮਿੱ ਣਯੋਗ ਸਾਧਨ੍ 4. ਕਮਿੱ ਟੀ ਅਤੇ ਭੂਮੀ ਸਾਧਨ੍ 5. ਸਮਿੰ ਦਰੀ ਅਤੇ ਖਕਣਜ ਸਾਧਨ੍ 6. ਮਨ੍ਿੱ ਖੀ ਸਾਧਨ੍
4. ਨਮੱ ਟੀ ਦੀ ਪ੍ਨਰਭਾਸਾ ਨਲਖੋ ।
ਉੱਤਰ- ਕਮਿੱ ਟੀ ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪ੍ਰਲੀ ਛੋਟੀ ਕਜਹੀ ਪ੍ਰਤ ਹੈ ਕਜਹੜੀ ਮੂਲ ਚਿੱ ਟਾਨ੍ਾਂ ਦੇ ਟਿੱ ਟਣ ਭਿੱ ਜਣ, ਜੀਿਾਂ ਅਤੇ ਰਿੱ ਖ
ਬੂਕਟਆਂ ਦੇ ਗਲਣ-ਸੜਨ੍ ਾਰਨ੍ ਬਣਦੀ ਹੈ ।
5. ਸਮੁੰ ਦਰਾਂ ਤੋਂ ਸਾਨੰ ਕੀ-ਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ?

ਉੱਤਰ- ਸਮਿੰ ਦਰ ਸਾਨ੍ੂਿੰ ਬਹਤ ਿਿੱ ਡੀ ਮਾਤਰਾ ਕਿਿੱ ਚ ਮਿੱ ਛੀਆਂ, ਮੋਤੀ, ਘੋਗੇ, ਕਸਿੱ ਪ੍ੀਆਂ ਅਤੇ ਹੀਰੇ ਜਿਾਹਰਾਤ ਆਕਦ ਕਦਿੰ ਦੇ ਹਨ੍। ਈ
ਥਾਿਾਂ ‘ਤੇ ਸਮਿੰ ਦਰੀ ਤਿੱ ਟਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ੈਟਰੋਲੀਅਮ ਪ੍ਦਾਰਥ ਿੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹਿੰ ਦੇ ਹਨ੍।
6. ਖਨਣਜ ਪ੍ਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਪ੍ਨਰਭਾਸਾ ਨਲਖੋ।

ਉੇਿੱਤਰ: ਖਕਣਜ ਪ੍ਦਾਰਥ ਉਹ ਦਰਤੀ ਪ੍ਦਾਰਥ ਹਨ੍ ਕਜਹੜੇ ਇਿੱ ਜਾਂ ਕਜ਼ਆਦਾ ਤਿੱ ਤਾਂ ਤੋਂ ਬਣੇ ਹਿੰ ਦੇ ਹਨ੍ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਕਿਿੱ ਚੋਂ
ਕਨ੍ ਲਦੇ ਹਨ੍।
7. ਭਾਰਤ ਨਵੱ ਚ ਕੱ ਚਾ ਲੋ ਹਾ ਨਕੱ ਥੇ-ਨਕੱ ਥੇ ਨਮਲਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ: ਭਾਰਤ ਕਿਿੱ ਚ ਿੱ ਚਾ ਲੋ ਹਾ ਕਬਹਾਰ, ਉੜੀਸਾ, ਮਿੱ ਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਗੋਆ, ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਛਿੱ ਤੀਸਗੜਹ, ਝਾਰਖਿੰ ਡ ਅਤੇ ਤਾਕਮਲਨ੍ਾਡੂ
ਆਕਦ ਕਿਿੱ ਚ ਕਮਲਦਾ ਹੈ।
8. ਤਾਂਬੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਕੱ ਥੇ ਨਕੱ ਥੇ ਕੀਤੀ-ਜਾਂਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ: ਤਾਂਬੇ ਦੀ ਿਰਤੋਂ ਭਾਂਡੇ, ਕਸਿੱ ੇ, ਕਬਜਲੀ ਦੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਬਜਲੀ ਉਪ੍ ਰਣ ਬਣਾਉਣ ਕਿਿੱ ਚ ੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
9. ਭਾਰਤ ਨਵੱ ਚ ਸੋਨੇ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਨਸੱ ਧ ਖਾਣਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਨਲਖੋ।
ਉੱਤਰ: ੋਲਾਰ, ਹਿੱ ਟੀ ( ਰਨ੍ਾਟ ) ਰਾਮਕਗਰੀ (ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼)
10. ਕੋਲੇ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਨਕਸਮਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਨਲਖੋ?
ਂ ਰੇਸਾਈਟ
ਉੱਤਰ: 1. ਐਥ 2.ਕਬਿੱ ਟੂਮੀਨ੍ਸ 3. ਕਲਗਨ੍ਾਈਟ 4. ਪ੍ੀਟ

11. ਬਹੁ -ਉਦੇਸੀ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਕੀ ਹੁੰ ਦੇ ਹਨ?

ਉੱਤਰ:- ਡੈਮ ਜਾਂ ਪ੍ਰੋਜੈ ਟ ਜੋ ਕਬਜਲੀ ਕਤਆਰ ਰਨ੍ ਲਈ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ੍ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਬਹ -ਉਦੇਸ਼੍ੀ ਪ੍ਰੋਜੈ ਟ ਕ ਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

12. ਨਕਸੇ ਵਪ੍ਾਰੀ ਵੱ ਲੋਂ ਆਪ੍ਣੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕੰ ਮ-ਕਾਰ ਸੰ ਬੰ ਧੀ ਖੋਲਹੇ ਗਏ ਖਾਤੇ ਨੰ ਕੀ ਆਖਦੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ:- ਚਲਿੰਤ ਖਾਤਾ
13. ਬੈਂਕਾਂ ਨਵੱ ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱ ਧ ਲੋ ਕਨਪ੍ਰਅ ਖਾਤੇ ਨਕਹੜੀ ਨਕਸਮ ਦੇ ਖੋਲਹੇ ਗਏ ਹਨ?
ਉੱਤਰ:- ਬਿੱ ਚਤ ਖਾਤਾ
14. ਚਲੰਤ ਖਾਤੇ ਨਾਲੋਂ ਬੱ ਚਤ ਖਾਤਾ ਨਕਹੜੇ ਪ੍ੱ ਖੋਂ ਵੱ ਧ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੁੰ ਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ:- ਚਲਿੰਤ ਖਾਤੇ ਕਿਿੱ ਚ ਜਮਹਾਂ ਰਾਸ਼੍ੀ ਉੱਤੇ ਬੈਂ ਕਿਆਜ ਨ੍ਹੀਂ ਕਦਿੰ ਦਾ ਪ੍ਰ ਬਿੱ ਚਤ ਖਾਤੇ ਕਿਚ ਬੈਂ ਕਿਆਜ ਅਦਾ ਰਦਾ ਹੈ।
15. RTGS ਰਾਹੀਂ ਘੱ ਟੋ-ਘੱ ਟ ਨਕੰ ਨੀ ਰਕਮ ਅਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ:- ਘਿੱ ਟੋ-ਘਿੱ ਟ ਦੋ ਲਿੱਖ
16. NEFT ਰਾਹੀਂ ਲੈ ਣ-ਦੇਣ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਰਕਮ ਦੀ ਘੱ ਟੋ-ਘੱ ਟ ਜਾਂ ਵੱ ਧ ਤੋਂ ਵੱ ਧ ਸੀਮਾ ਕੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ:- NEFT ਰਾਹੀਂ ਲੈ ਣ-ਦੇਣ ਰਨ੍ ਸਮੇਂ ਰ ਮ ਦੀ ੋਈ ਘਿੱ ਟੋ-ਘਿੱ ਟ ਜਾਂ ਿਿੱ ਧ ਤੋਂ ਿਿੱ ਧ ਸੀਮਾ ਨ੍ਹੀਂ ਹੈ।
17. ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਬੈਂਨਕੰ ਗ ਦੇ ਹੋਰ ਨਾਮ ਨਕਹੜੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ:- ਇਿੰ ਟਰਨ੍ੈਿੱਟ ਬੈਂਕ ਿੰ ਗ ਨ੍ੂਿੰ ਈ-ਬੈਂਕ ਿੰ ਗ, ਿੈਿੱਬ ਬੈਂਕ ਿੰ ਗ, ਿਰਚੂਅਲ ਬੈਂਕ ਿੰ ਗ ਆਕਦ ਹੋਰ ਨ੍ਾਿਾਂ ਨ੍ਾਲ ਿੀ ਜਾਕਣਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
18. ਆਫ਼ਤ ਨਕਸਨੰ ਨਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਖਤਰੇ ਜਦੋਂ ਘਾਤ ਘਟਨ੍ਾਿਾਂ ਦਾ ਰੂਪ੍ ਧਾਰਨ੍ ਰ ਲੈਂ ਦੇ ਹਨ੍ ਤਾਂ ਉਹਨ੍ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਆਫ਼ਤਾਂ ਕ ਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
19. ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤਾਂ ਮੁੱ ਖ ਤੌਰ ਤੇ ਨਕਹੜੀਆਂ-ਨਕਹੜੀਆਂ ਹਨ?
ਉੱਤਰ- 1. ਭੂਚਾਲ 2. ਜਿਾਲਾਮਖੀ ਕ ਕਰਆ 3. ਸਨ੍ਾਮੀ 4. ਹੜਹ 5. ਚਿੱ ਰਿਾਤ 6. ਭੂਮੀ ਦਾ ਕਖਸ ਣਾ
7. ਬਰਫ ਦੇ ਤੋਕਦਆਂ ਦਾ ਕਖਸ ਣਾ 8. ਸੋ ਾ
20. ਭਚਾਲ ਤੋਂ ਤੁਹਾਡਾ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ- ਧਰਤੀ ਦੇ ਕਹਿੱ ਲਣ ਨ੍ੂਿੰ ਅਸੀਂ ਭੂਚਾਲ ਦਾ ਨ੍ਾਂ ਕਦਿੰ ਦੇ ਹਾਂ ।
21. ਸੁਨਾਮੀ ਨਕਵੇਂ ਪ੍ੈਦਾ ਹੁੰ ਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਸਨ੍ਾਮੀ ਇਿੱ ਤਰਹਾਂ ਦੀ ਸਮਿੰ ਦਰੀ ਲਕਹਰ ਹੈ ਜੋ ਕ ਸਮਿੰ ਦਰ ਦੇ ਤਲ ਤੇ ਭੂਚਾਲ, ਜਿਾਲਾਮਖੀ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਕਖਸ ਣ
ਆਕਦ ਤੋਂ ਪ੍ੈਦਾ ਹਿੰ ਦੀ ਹੈ।
22. ਕਬਾਇਲੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਲੋ ਕ ਵੱ ਧ ਨਗਣਤੀ ਨਵੱ ਚ ਨਕਹੜੇ ਰਾਜਾਂ ਨਵੱ ਚ ਰਨਹੰ ਦੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ- ਰਾਜਸਥਾਨ੍, ਗਜਰਾਤ, ਕਬਹਾਰ, ਉੜੀਸਾ ਅਤੇ ਮਿੱ ਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ I
23. ਕਬਾਇਲੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਲੋ ਕਾਂ ਦੇ ਮੁੱ ਖ ਧੰ ਦੇ ਨਕਹੜੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ- ਭੇਡਾਂ, ਬਿੱ ਰੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਾਲਤੂ ਪ੍ਸ਼ੂ ਪ੍ਾਲਣਾ, ਕਸ਼ ਾਰ ਰਨ੍ਾ, ਭੋਜਨ੍ ਇ ਿੱ ਠਾ ਰਨ੍ਾ, ਮਿੱ ਛੀਆਂ ਫੜਹਨ੍ਾ ਅਤੇ ਬਲਦਾਂ ਰਾਹੀਂ
ਹਲ ਿਾਹਣਾ ਆਕਦ I
24. ਕਬਾਇਲੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਲੋ ਕਾਂ ਨੇ ਨਕਹੜੇ-ਨਕਹੜੇ ਰਾਜਾਂ ਨਵੱ ਚ ਅੰ ਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਵਰੁੱ ਧ ਨਵਦਰੋਹ ਕੀਤੇ ?
ਉੱਤਰ- ਮਿੱ ਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਕਿਿੱ ਚ ਭੀਲ ਲੋ ਾਂ ਨ੍ੇ, ਕਬਹਾਰ ਕਿਿੱ ਚ ਮਿੰ ਡਾ ਲੋ ਾਂ ਨ੍ੇ, ਉੜੀਸਾ ਕਿਿੱ ਚ ਗੌਂਡ ਲੋ ਾਂ ਨ੍ੇ ਅਤੇ ਮੇਘਾਕਲਆ ਕਿਿੱ ਚ ਖਾਸੀ
ਲੋ ਾਂ ਨ੍ੇ ਅਤੇ ਬਿੰ ਗਾਲ-ਕਬਹਾਰ ਕਿਿੱ ਚ ਸਿੰ ਥਾਲ ਲੋ ਾਂ ਨ੍ੇ।
25. ਖਾਸੀ ਕਬੀਲੇ ਦਾ ਮੋਢੀ ਕੌ ਣ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ ਤੀਰਤ ਕਸਿੰ ਘ I
26. ਛੋਟੇ ਨਾਗਪ੍ੁਰ ਇਲਾਕੇ ਨਵੱ ਚ ਅੰ ਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਵਰੁੱ ਧ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਨਹਲਾਂ ਨਕਸ ਕਬੀਲੇ ਨੇ ਅਤੇ ਕਦੋਂ ਨਵਦਰੋਹ ਕੀਤਾ ?
ਉੱਤਰ- ੋਲ ਬੀਲੇ ਨ੍ੇ 1820 ਈਸਿੀ ਕਿਿੱ ਚ I
27.ਭਾਰਤ ਦੇ ਲਘ (ਛੋਟੇ) ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੇ ਪ੍ਤਨ ਦੇ ਦੋ ਕਾਰਣ ਨਲਖੋ?
ਉੱਤਰ:- (1) ਲਘੂ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦਆਰਾ ਕਤਆਰ ਿਸਤਾਂ ਦਾ ਮਿੱ ਲ ਿਿੱ ਧ ਹੋਣਾ
(2) ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਿੱ ਚਾ ਮਾਲ ਇਿੰ ਗਲੈਂ ਡ ਭੇਜਣਾ।
28. ਭਾਰਤ ਦੇ ਲਘ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਤਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਨਕਉਂ ਵੱ ਧ ਹੁੰ ਦੀ ਸੀ?
ਉੱਤਰ:- ਭਾਰਤ ਦੇ ਲਘੂ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦਆਰਾ ਕਤਆਰ ੀਤੀਆਂ ਿਸਤਾਂ ਦੀ ੀਮਤ ਿਿੱ ਧ ਹਿੰ ਦੀ ਸੀ ਕ ਉਂਕ ਉਹਨ੍ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਕਤਆਰ ਰਨ੍
ਲਈ ਿਿੱ ਧ ਕਮਹਨ੍ਤ ਰਨ੍ੀ ਪ੍ੈਂਦੀ ਸੀ।
29. ਭਾਰਤ ਨਵੱ ਚ ਸਤੀ ਕੱ ਪ੍ੜੇ ਦਾ ਪ੍ਨਹਲਾ ਉਦਯੋਗ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਨਕੱ ਥੇ ਲਗਾਇਆ ਨਗਆ?
ਉੱਤਰ:- 1853 ਈ: ਕਿਿੱ ਚ (ਮਿੰ ਬਈ) ਬਿੰ ਬਈ ਕਿਿੱ ਚ।
30. ਭਾਰਤ ਨਵੱ ਚ ਪ੍ਨਹਲਾ ਪ੍ਟਸਨ ਉਦਯੋਗ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਨਕੱ ਥੇ ਲਗਾਇਆ ਨਗਆ?
ਉੱਤਰ:- 1854 ਈ: ਕਿਿੱ ਚ ਸੈਰਮਪ੍ਰ (ਬਿੰ ਗਾਲ) ਕਿਿੱ ਚ।
31. ਭਾਰਤ ਨਵੱ ਚ ਕੌ ਫ਼ੀ ਦਾ ਪ੍ਨਹਲਾ ਬਾਗ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਨਕੱ ਥੇ ਲਗਾਇਆ ਨਗਆ?
ਉੱਤਰ:- 1840 ਈ: ਕਿਿੱ ਚ ਦਿੱ ਖਣੀ ਭਾਰਤ ਕਿਿੱ ਚ।
32. ਚਾਹ ਦਾ ਪ੍ਨਹਲਾ ਬਾਗ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਨਕੱ ਥੇ ਲਗਾਇਆ ਨਗਆ?
ਉੱਤਰ:- 1852 ਈ: ਕਿਿੱ ਚ ਆਸਾਮ ਕਿਿੱ ਚ।
33. ਬਸਤੀਵਾਦ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ?
ਉੱਤਰ:- ਬਸਤੀਿਾਦ ਦਾ ਭਾਿ- ਅਰਥ ਹੈ ਕ ਸੇ ਦੇਸ਼੍ ਉੱਤੇ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼੍ ਜਾਂ ਦੇਸ਼੍ਾਂ ਦਆਰਾ ਰਾਜਨ੍ੀਕਤ , ਆਰਕਥ ਅਤੇ ਸਮਾਕਜ
ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਕਧ ਾਰ ਰਨ੍ਾ।
34. ਭਾਰਤ ਨਵੱ ਚ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰ ਪ੍ਨੀ ਦੀ ਸਥਾਪ੍ਨਾ ਹੋਣ ਨਾਲ ਨਕਹੜੇ ਨਵੇਂ ਕਸਬੇ ਹੋਂਦ ਨਵੱ ਚ ਆਏ?
ਉੱਤਰ:- ਬਿੰ ਬਈ, ਲ ਿੱ ਤਾ ਅਤੇ ਮਦਰਾਸ, ਆਕਦ।
35. ਮਦਰਾਸ ਸਨਹਰ ਨਵੱ ਚ ਵੇਖਣ ਯੋਗ ਅਸਥਾਨ ਨਕਹੜੇ ਹਨ?
 ਉੱਤਰ:- ਕਗਰਜਾ-ਘਰ, ਭਿਨ੍, ਸਮਾਰ , ਸਿੰ ਦਰ ਮਿੰ ਦਰ, ਮਦਰਾਸ ਹਾਈ ੋਰਟ ਅਤੇ ਸਮਿੰ ਦਰੀ ਤਿੱ ਟ ।
36. ਬੰ ਬਈ (ਮੁੰ ਬਈ) ਸਨਹਰ ਨਵੱ ਚ ਵੇਖਣ ਯੋਗ ਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਨਲਖੋ?
ਉੱਤਰ:- ਜੂਹੂ ਬੀਚ, ਚੌਪ੍ਾਟੀ, ੋਲਾਬਾ, ਮਾਲਾਬਾਰ ਕਹਲ, ਜਹਾਂਗੀਰੀ ਆਰਟ ਗੈਲਰੀ, ਅਜਾਇਬ ਘਰ, ਬਿੰ ਬਈ ਯੂਨ੍ੀਿਰਕਸਟੀ,
ਮਹਾਂਲ ਸ਼੍ਮੀ ਮਿੰ ਦਰ, ਕਿ ਟੋਰੀਆ ਬਾਗ, ਮਲਾ ਨ੍ਕਹਰੂ ਪ੍ਾਰ ਆਕਦ l
37. ਅੰ ਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨਵੱ ਚ ਆਪ੍ਣੀ ਪ੍ਨਹਲੀ ਵਪ੍ਾਰਕ ਫ਼ੈਕਟਰੀ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਨਕੱ ਥੇ ਸਥਾਨਪ੍ਤ ਕੀਤੀ?
ਉੱਤਰ:- 1695 ਈ. ਕਿਿੱ ਚ ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨ੍ੇ ਲ ਿੱ ਤਾ ਕਿਿੱ ਚ ਆਪ੍ਣੀ ਪ੍ਕਹਲੀ ਿਪ੍ਾਰ ਫੈ ਟਰੀ ਸਥਾਪ੍ਤ ੀਤੀ।
38. ਅੰ ਗਰੇਜ਼ੀ ਰਾਜ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤ ਨਵੱ ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਨਹਲਾਂ ਨਕਹੜੇ ਨਤੰ ਨ ਸਨਹਰਾਂ ਨਵੱ ਚ ਨਗਰਪ੍ਾਨਲਕਾਵਾਂ ਸਥਾਨਪ੍ਤ ਕੀਤੀਆਂ
ਗਈਆਂ?
ਉੱਤਰ:- ਬਿੰ ਬਈ, ਲ ਿੱ ਤਾ ਅਤੇ ਮਦਰਾਸ।
39. ਭਾਰਤ ਨਵੱ ਚ ਸਰਵਜਨਕ ਕਾਰਜ ਨਨਰਮਾਣ ਦੀ ਸਥਾਪ੍ਨਾ ਨਕਸ ਅੰ ਗਰੇਜ਼ ਅਫ਼ਸਰ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ?
ਉੱਤਰ:- ਲਾਰਡ ਡਲਹੌਜ਼ੀ ਨ੍ੇ ।
40. ਅੰ ਗਰੇਜ਼ੀ ਰਾਜ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤ ਨਵੱ ਚ ਪ੍ੁਨਲਸ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਕਸ ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ ਨੇ ਸੁਰ ਕੀਤਾ ਸੀ?
ਉੱਤਰ:- ਲਾਰਡ ਾਰਨ੍ਿਾਕਲਸ ਨ੍ੇ।
41. ਭਾਰਤ ਨਵੱ ਚ ਪ੍ਨਹਲੀ ਰੇਲਵੇ ਲਾਈਨ ਨਕਸ ਦੁਆਰਾ, ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਨਕੱ ਥੇ ਤੋਂ ਨਕੱ ਥੇ ਤੱ ਕ ਬਣਾਈ ਗਈ?
ਉੱਤਰ:- ਲਾਰਡ ਡਲਹੌਜ਼ੀ ਦੇ ਸਮੇਂ 1853 ਈ. ਕਿਿੱ ਚ ਪ੍ਕਹਲੀ ਰੇਲਿੇ ਲਾਈਨ੍ ਬਿੰ ਬਈ ਤੋਂ ਥਾਨ੍ਾ ਸ਼੍ਕਹਰ ਤਿੱ ਬਣਿਾਈ ਗਈ।
42. ਆਨੰਦ ਮੱ ਠ ਨਾਵਲ ਨਕਸ ਨੇ ਨਲਨਖਆ ਸੀ?
ਉੱਤਰ:- ਬਿੰ ਕ ਮ ਚਿੰ ਦਰ ਚੈਟਰਜ਼ੀ
43 . ਭਾਰਤ ਨਵੱ ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਨਹਲਾ ਛਾਪ੍ਾਖਾਨਾ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਨਕਸ ਦੁਆਰਾ ਸੁਰ ਕੀਤਾ ਨਗਆ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :- ਪ੍ਰਤਗਾਲੀਆਂ ਦਆਰਾ 1557 ਈ.।
44. ਬਾਲ ਗੰ ਗਾਧਰ ਨਤਲਕ ਨੇ ਨਕਹੜੇ ਦੋ ਅਖਬਾਰ ਛਾਪ੍ਣੇ ਸੁਰ ਕੀਤੇ ਸਨ?
ਉੱਤਰ :- ਬਾਲ ਗਿੰ ਗਾਧਰ ਕਤਲ ਨ੍ੇ ਮਰਾਠੀ ਭਾਸਾ ਨਵੱ ਚ ‘ਕੇਸਰੀ’ ਅਤੇ ਅੰ ਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸਾ ਨਵੱ ਚ ‘ਮਰਾਠਾ` ਨ੍ਾਂ ਦਾ ਅਖਬਾਰ
ਛਾਪ੍ਣਾ ਸ਼੍ਰੂ ੀਤਾ।
45. ਬੜੌਦਾ ਯਨੀਵਰਨਸਟੀ ਦੇ ਆਰਟ ਸਕਲ ਦੇ ਪ੍ਰਨਸੱ ਧ ਨਚੱ ਤਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਨਲਖੋ।
ਉੱਤਰ:- ਜੀ.ਆਰ. ਸਿੰ ਤੋਸ਼੍, ਗਲਾਮ ਸ਼੍ੇਖ ਅਤੇ ਸ਼੍ਾਂਤੀ ਦੇਵ ਆਨਦ ਬੜੌਦਾ ਯਨੀਵਰਨਸਟੀ ਦੇ ਆਰਟ ਸਕਲ ਦੇ ਪ੍ਰਨਸੱ ਧ
ਨਚੱ ਤਰਕਾਰ ਸਨ।
46. ਮਦਰਾਸ ਕਲਾ ਸਕਲ ਦੇ ਪ੍ਰਨਸੱ ਧ ਕਲਾਕਾਰ ਦੇ ਨਾਂ ਨਲਖੋ।
ਉੱਤਰ:- ਡੀ.ਆਰ. ਚੌਧਰੀ, ੇ.ਸੀ.ਐਸ.ਪ੍ਾਨ੍ੀ ਰ, ਸਤੀਸ਼੍ ਗਜ਼ਰਾਲ, ਰਾਮ ਮਾਰ ਅਤੇ ੇ.ਜੀ.ਸਬਰਾਮਨ੍ੀਅਮ ਮਦਰਾਸ ਲਾ
ਸ ੂਲ ਦੇ ਪ੍ਰਕਸਿੱ ਧ ਲਾ ਾਰ ਸਨ੍।
47. ਧਰਮ- ਨਨਰਪ੍ੱ ਖਤਾ ਸਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਨਲਖੋ।
ਉੱਤਰ- ਧਰਮ ਕਨ੍ਰਪ੍ਿੱ ਖਤਾ ਦਾ ਭਾਿ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਬਰਾਬਰ ਸਮਝਣਾ ਹੈ।
48. ਧਰਮ ਨਨਰਪ੍ੱ ਖਤਾ ਦੀ ਕੋਈ ਉਦਾਹਰਣ ਨਦਓ।
ਉੱਤਰ- ਧਰਮ ਕਨ੍ਰਪ੍ਿੱ ਖਤਾ ਦੀ ਿਿੱ ਡੀ ਉਦਾਹਰਨ੍ ਇਹ ਹੈ ਕ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼੍ ਦੇ ਰਾਸ਼੍ਟਰਪ੍ਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ੍ ਮਿੰ ਤਰੀ ਿਿੱ ਖ-ਿਿੱ ਖ ਧਰਮਾਂ
ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ੍। ਇਸੇ ਤਰਹਾਂ ਹੀ ਹੋਰ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਅਹਕਦਆਂ ‘ਤੇ ਿੀ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋ ਰਹੇ ਹਨ੍।
49. ਸੰ ਨਵਧਾਨ ਨਵੱ ਚ ਸਾਮਲ ਆਦਰਸਾਂ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਭਾਰਤੀ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਕਿਿੱ ਚ ਸ਼੍ਾਕਮਲ ਰਾਜ ਦੇ ਆਦਰਸ਼੍ ਸਿੰ ਪ੍ੂਰਨ੍ ਪ੍ਰਭੂਸਿੱਤਾ ਸਿੰ ਪ੍ਿੰ ਨ੍, ਧਰਮ-ਕਨ੍ਰਪ੍ਿੱ ਖਤਾ, ਸਭ ਨ੍ੂਿੰ ਬਰਾਬਰ
ਕਨ੍ਆਂ, ਸਤਿੰ ਤਰਤਾ, ਸਮਾਨ੍ਤਾ, ਭਾਈਚਾਰਾ, ਰਾਸ਼੍ਟਰ ਦੀ ਏ ਤਾ ਅਤੇ ਅਖਿੰ ਡਤਾ, ਗਣਰਾਜ ਆਕਦ ਸ਼੍ਾਕਮਲ ੀਤੇ ਗਏ ਹਨ੍।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਆਦਰਸ਼੍ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਾਨ੍ੂਿੰਨ੍ੀ ਰੂਪ੍ ਕਦਿੱ ਤਾ ਕਗਆ ਹੈ।
50. ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ ਨਵਚ ਦਰਜ਼ ਆਦਰਸਾਂ ਨੰ ਨਕਵੇ ਪ੍ਰਾ ਕੀਤਾ ਨਗਆ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਪ੍ਰਸਤਾਿਨ੍ਾ ਕਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਆਦਰਸ਼੍ਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤੀ ਲਈ ਿਿੱ ਖ-ਿਿੱ ਖ ਾਨ੍ੂਿੰਨ੍ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ੍।
51. ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ ਕੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਪ੍ਰਸਤਾਿਨ੍ਾ ਇ ਅਕਜਹਾ ਦਸਤਾਿੇਜ਼ ਹਿੰ ਦਾ ਹੈ ਕਜਸ ਕਿਚ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਦੇ ਮਿੱ ਖ ਉਦੇਸ਼੍, ਇਸਦੇ ਮੌਕਲ ਕਸਧਾਂਤਾਂ ਅਤੇ
ਆਦਰਸ਼੍ਾਂ ਆਕਦ ਦਾ ਿਰਣਨ੍ ੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
52. ਅਨਧਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ- ਮਨ੍ਿੱ ਖੀ ਕਿ ਾਸ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ/ਜਾਇਜ਼ ਮਿੰ ਗਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਅਕਧ ਾਰ ਕ ਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ I ਮਿੱ ਢਲੇ ਅਕਧ ਾਰ ਉਹ ਹਨ੍, ਜੋ
ਕਿਅ ਤੀ ਦੇ ਸਰੀਰ , ਮਾਨ੍ਕਸ , ਨ੍ੈਕਤ , ਸਿੱ ਕਭਆਚਾਰ ਭਾਿ ਉਸ ਦੇ ਸਰਿਪ੍ਿੱ ਖੀ ਕਿ ਾਸ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ੍ I
53. ਮੁੱ ਢਲੇ ਅਨਧਕਾਰ ਦੇ ਸਬਦੀ ਅਰਥ ਨਲਖੋ ।
ਉੱਤਰ- ਮਿੱ ਢਲੇ ਅਕਧ ਾਰ ਉਹ ਹਨ੍, ਜੋ ਕਿਅ ਤੀ ਦੇ ਸਰੀਰ , ਮਾਨ੍ਕਸ , ਨ੍ੈਕਤ , ਸਿੱ ਕਭਆਚਾਰ ਭਾਿ ਉਸ ਦੇ ਬਹਪ੍ਿੱ ਖੀ
ਕਿ ਾਸ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ੍।
54. ਨਕਸੇ ਦੋ ਅਨਧਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰ ਨਧਤ ਦੋ ਫਰਜ਼ ਨਲਖੋ I
ਉੱਤਰ- 1. ਸਮਾਨ੍ਤਾ ਦੇ ਅਕਧ ਾਰ ਤਕਹਤ ਸਾਡਾ ਇਹ ਫ਼ਰਜ਼ ਹੈ ਕ ਅਸੀਂ ਕ ਸੇ ਨ੍ਾਲ ਕਿਤ ਰਾ ਨ੍ਾ ਰੀਏ I
2. ਸਤਿੰ ਤਰਤਾ ਦੇ ਅਕਧ ਾਰ ਤਕਹਤ ਸਾਡਾ ਇਹ ਫਰਜ਼ ਹੈ ਕ ਅਸੀਂ ਦੂਸਕਰਆਂ ਦੀਆਂ ਸਤਿੰ ਤਰਤਾਿਾਂ ਦਾ ਿੀ ਕਖਆਲ ਰਿੱ ਖੀਏ I
55. ਸੰ ਨਵਧਾਨਨਕ ਉਪ੍ਚਾਰਾਂ ਦੇ ਅਨਧਕਾਰ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-ਇਸ ਅਕਧ ਾਰ ਤਕਹਤ ਜੇ ਰ ਸਾਡੇ ਕ ਸੇ ਅਕਧ ਾਰ ਦੀ ਉਲਿੰਘਣਾ ਹਿੰ ਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਕਨ੍ਆਂਪ੍ਾਕਲ ਾ ਦੀ ਸ਼ਰਨ੍ ਲੈ ਸ ਦੇ
ਹਾਂ।
56. ਛਤ ਛਾਤ ਦੀ ਸਮਾਪ੍ਤੀ ਨਕਹੜੇ ਅਨੁਛਦ
ੇ ਰਾਹੀਂ ਹੋਈ ?
ਉੱਤਰ- ਅਨ੍ਛੇਦ- 17
57. ਨਨਆਂਪ੍ਾਨਲਕਾ ਨਕਸ ਨੰ ਕਨਹੰ ਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ- ਅਦਾਲਤਾਂ, ਜੋ ਾਨ੍ੂਿੰਨ੍ ਅਨ੍ਸਾਰ ਕਨ੍ਆਂ (ਇਨ੍ਸਾਫ਼) ਰਦੀਆਂ ਹਨ੍, ਨ੍ੂਿੰ ਕਨ੍ਆਂਪ੍ਾਕਲ ਾ ਕਹਿੰ ਦੇ ਹਨ੍ I
58. ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱ ਡੀ ਅਦਾਲਤ ਨਕਹੜੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਨਕੱ ਥੇ ਸਨਥੱ ਤ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ- ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਿਿੱ ਡੀ ਅਦਾਲਤ ਸਪ੍ਰੀਮ ੋਰਟ ( ਸਰਿ-ਉੱਚ ਅਦਾਲਤ) ਨ੍ਿੀਂ ਕਦਿੱ ਲੀ ਕਿਖੇ ਸਕਥਿੱ ਤ ਹੈ [
59. ਮੁੱ ਖ ਮੁਕੱਦਮੇ ਨਕਹੜੇ ਹੁੰ ਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ- ਮਿੱ ਖ ਮ ਿੱ ਦਮੇ ਦੋ ਤਰਹਾਂ ਦੇ ਹਿੰ ਦੇ ਹਨ੍:- 1. ਕਸਕਿਲ ਜਾਂ ਦੀਿਾਨ੍ੀ 2. ਫ਼ੌਜਦਾਰੀ
60. ਨਸਨਵਲ ਮੁਕੱਦਮਾ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ- ਕਸਕਿਲ ਮ ਿੱ ਦਮੇ ਆਮ ਲੋ ਾਂ ਨ੍ਾਲ ਸਿੰ ਬਿੰ ਕਧਤ ਹਿੰ ਦੇ ਹਨ੍। ਉਹ ਮ ਿੱ ਦਮੇ ਕਜਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਿੰ ਬਿੰ ਧ ਕਨ੍ਿੱਜੀ ਕਜ਼ਿੰ ਦਗੀ ਨ੍ਾਲ ਹਿੰ ਦਾ
ਹੈ, ਕਜਿੇਂ ਮੌਕਲ ਅਕਧ ਾਰ, ਕਿਆਹ ਤਲਾ , ਜਾਇਦਾਦ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ੍ੀ ਝਗੜੇ ਆਕਦ I
61. ਸਰਕਾਰੀ ਵਕੀਲ ਕੌ ਣ ਹੁੰ ਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ- ਕਜਹੜੇ ਿ ੀਲ ਸਰ ਾਰ ਦੇ ਹਿੱ ਕਿਿੱ ਚ ੇਸ ਲੜਦੇ ਹਨ੍, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਸਰ ਾਰੀ ਿ ੀਲ ਕ ਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ I
62. ਜਨਨਹੱ ਤ ਮੁਕੱਦਮਾ (P.I.L.- Public Interest Litigation) ਕੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਆਮ ਜਨ੍ਤਾ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਕਹਿੱ ਤ ਲਈ ਜਦੋਂ ੋਈ ਮ ਿੱ ਦਮਾ ਦਾਇਰ ੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਜਨ੍ਕਹਿੱ ਤ ਮ ਿੱ ਦਮਾ ਹਿੰ ਦਾ
ਹੈI
 63. ਐੈੱਫ.ਆਈ.ਆਰ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ ਐਿੱਫ.ਆਈ.ਆਰ (F.I.R. = First Information Report) ਪ੍ਕਹਲੀ ਸੂਚਨ੍ਾ ਕਰਪ੍ੋਰਟ ਹੈ I ਕ ਸੇ ਿੀ ਦਰਘਟਨ੍ਾ ਦੀ
ਸੂਚਨ੍ਾ ਨ੍ੇੜੇ ਦੇ ਪ੍ਕਲਸ ੇਂਦਰ ਨ੍ੂਿੰ ਦੇਣੀ ਹਿੰ ਦੀ ਹੈ[
64.ਸਮਾਨਜਕ ਅਸਮਾਨਤਾ ਤੋਂ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਸਮਝਦੇ ਹੋ?
ਉੱਤਰ- ਸਮਾਕਜ ਅਸਮਾਨ੍ਤਾ ਤੋਂ ਭਾਿ ਹੈ ਕ ਸਮਾਜ ਦਾ ਿਿੱ ਖ-ਿਿੱ ਖ ਜਾਤਾਂ, ਧਰਮਾਂ ਅਤੇ ਨ੍ਸਲਾਂ ਆਕਦ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਿਿੱ ਖ
ਿਿੱ ਖ ਿਰਗਾਂ ਕਿਿੱ ਚ ਿਿੰ ਡੇ ਹੋਣਾ I
65. ਜਾਤੀਵਾਦ ਅਤੇ ਛਤ ਛਾਤ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ- ਜਾਤੀਿਾਦ ਤੋਂ ਭਾਿ ਹੈ ਕ ਜਾਤੀ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਕ ਸੇ ਨ੍ਾਲ ਭੇਦਭਾਿ ਰਨ੍ਾ I
ਛੂਤ-ਛਾਤ ਤੋਂ ਭਾਿ ਹੈ ਕ ਅਕਜਹੀ ਪ੍ਰਥਾ ਕਜਸ ਅਨ੍ਸਾਰ ਨ੍ੀਿੀਂ ਜਾਤੀ ਦੇ ਮਨ੍ਿੱ ਖਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਛੂਹਣਾ ਪ੍ਾਪ੍ ਸਮਕਝਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ I
66. ਅਨਪ੍ੜਹਤਾ ਨਕਸ ਨੰ ਕਨਹੰ ਦੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ:- ਉਹ ਕਿਅ ਤੀ ਜੋ ਪ੍ੜਹ ਅਤੇ ਕਲਖ ਨ੍ਹੀਂ ਸ ਦਾ ਹੈ।
67. ਭਾਸ਼ਾਵਾਦ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਭਾਸ਼ਾਿਾਦ ਤੋਂ ਭਾਿ ਹੈ ਆਪ੍ਣੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨ੍ੂਿੰ ਿਧੀਆ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਕਿਅ ਤੀ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨ੍ੂਿੰ ਬਰਾ ਸਮਝਣਾ ਅਤੇ ਭੇਦਭਾਿ
ਰਨ੍ਾ I
68. ਰਾਖਵੇਂਕਰਨ ਦਾ ਕੀ ਅਰਥ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਰਾਖਿੇਂ ਰਨ੍ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕ ਅਨ੍ਸੂਕਚਤ ਜਾਤੀਆਂ, ਜਨ੍ਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਿੱ ਛੜੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਲਈ ਲੋ ਸਭਾ, ਰਾਜ
ਕਿਧਾਨ੍ ਸਭਾਿਾਂ ਅਤੇ ਸਰ ਾਰੀ ਨ੍ੌ ਰੀਆਂ ਕਿਿੱ ਚ ਸੀਟਾਂ ਰਾਖਿੀਆਂ ਰਿੱ ਖੇ ਜਾਣ ਦੀ ਕਿਿਸਥਾ ਰਨ੍ੀ ।
69 ਅਨਪ੍ੜਹਤਾ ਦਾ ਲੋ ਕਤੰ ਤਰ ‘ਤੇ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪ੍ੈਂਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਅਨ੍ਪ੍ੜਹ ਕਿਅ ਤੀ ਧਰਮ ਅਤੇ ਜਾਤੀ ਆਕਦ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਜਲਦੀ ਗਿੰ ਮਰਾਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈI ਅਨ੍ਪ੍ੜਹ ਕਿਅ ਤੀ
ਆਪ੍ਣੇ ਿੋਟ ਦੇ ਅਕਧ ਾਰ ਦੀ ਉਕਚਿੱ ਤ ਿਰਤੋਂ ਨ੍ਹੀਂ ਰ ਸ ਦਾ[

ਦੋ ਅੰ ਕਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ਹੇਠ ਨਲਖੇ ਪ੍ਰਸਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ 30 ਤੋਂ 50 ਸਬਦਾਂ ਨਵੱ ਚ ਨਦਓ)
1. ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਸਹੀ ਸਾਂਭ ਸੰ ਭਾਲ ਨਕਵੇਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ?

ਉੱਤਰ- 1.ਿਰਤੋਂ ਸਮੇਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਕਿਅਰਥ ਨ੍ਾ ਜਾਣ ਕਦਿੱ ਤਾ ਜਾਿੇ। 2. ਦਬਾਰਾ ਿਰਤੇ ਜਾ ਸ ਣ ਿਾਲੇ ਸਾਧਨ੍ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਮੜ ਿਰਤੋਂ ਕਿਚ
ਕਲਆਂਦਾ ਜਾਿੇ। 3. ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਿਰਤੋਂ ਸਿੰ ਬਿੰ ਧੀ ਕਨ੍ਯਮ ਬਣਾਏ ਜਾਣ। 4. ਲੋ ਾਂ ਕਿਿੱ ਚ ਸਾਧਨ੍ਾਂ ਦੀ ਸਾਂਭ ਸਿੰ ਭਾਲ ਬਾਰੇ ਜਾਕਗਰਤੀ ਪ੍ੈਦਾ
ੀਤੀ ਜਾਿੇ ।
2. ਜੀਵ ਅਤੇ ਨਨਰਜੀਵ ਸਾਧਨਾਂ ਨਵੱ ਚ ਅੰ ਤਰ ਸਪ੍ੱ ਸਟ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ: ਜੀਿ ਸਾਧਨ੍ ਉਹ ਮਿੱ ਢਲੇ ਸਾਧਨ੍ ਹਨ੍ ਕਜਹੜੇ ਕ ਜਾਨ੍ਦਾਰ ਿਸਤਾਂ ਤੋਂ ਉਤਪ੍ਿੰ ਨ੍ ਹਿੰ ਦੇ ਹਨ੍। ਜੀਿ ਜਿੰ ਤੂ ਅਤੇ ਪ੍ੌਦੇ ਜੀਿ
ਸਾਧਨ੍ ਅਖਿਾਉਂਦੇ ਹਨ੍। ਦਰਤ ਤੋਂ ਕਮਲਣ ਿਾਲੀਆਂ ਕਨ੍ਰਜੀਿ ਿਸਤੂਆਂ ਕਜਿੇਂ ਕ ਖਕਣਜ ਪ੍ਦਾਰਥ, ਸੂਰਜ ਅਤੇ ਪ੍ਾਣੀ ਆਕਦ
ਕਨ੍ਰਜੀਿ ਸਾਧਨ੍ ਅਖਿਾਉਂਦੇ ਹਨ੍।
3. ਖਨਣਜ ਪ੍ਦਾਰਥ ਸਾਨੰ ਨਕਥੋਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੁੰ ਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਕੱ ਥੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ ਖਕਣਜ ਸਾਧਨ੍ ਧਰਤੀ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ਕਮਲਣ ਿਾਲੇ ਪ੍ਦਾਰਥ ਹਨ੍ । ਖਕਣਜ ਸਾਧਨ੍ ਅਲਿੱਗ-ਅਲਿੱਗ ਪ੍ਰ ਾਰ ਦੀਆਂ ਚਿੱ ਟਾਨ੍ਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ
ਹਿੰ ਦੇ ਹਨ੍। ਇਹਨ੍ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਉਦਯੋਗਾਂ ਕਿਚ ਿਰਕਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖਕਣਜ ਸਾਡੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦਾ ਆਧਾਰ ਮਿੰ ਨ੍ੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ੍।
4. ਮੁੱ ਕਣਯੋਗ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋ ਸਾਨੰ ਸਮਝਦਾਰੀ ਅਤੇ ਸੰ ਕੋਚ ਨਾਲ ਨਕਉਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਮਿੱ ਣਯੋਗ ਸਾਧਨ੍ਾਂ ਦਾ ਭਿੰ ਡਾਰ ਕਨ੍ਸ਼ਕਚਤ ਹੈ, ਕਜਹੜਾ ਇ ਿਾਰ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਣ ਤੇ ਦਬਾਰਾ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਨ੍ਹੀਂ ਹੋਿੇਗਾ। ਇਸ
ਲਈ ਸਾਨ੍ੂਿੰ ਇਹਨ੍ਾਂ ਮਿੱ ਣਯੋਗ ਸਾਧਨ੍ਾਂ ਦੀ ਿਰਤੋਂ ਬਹਤ ਹੀ ਸਮਝਦਾਰੀ ਅਤੇ ਸਿੰ ੋਚ ਨ੍ਾਲ ਰਨ੍ੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
 5. ਰੇਸੇ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਕਪ੍ਾਹ ਨਕਹੜੀਆਂ -ਨਕਹੜੀਆਂ ਨਕਸਮਾਂ ਦੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ?

ਉੱਤਰ- ਪ੍ਾਹ ਨ੍ੂਿੰ ਰੇਸ਼ੇ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਕਤਿੰ ਨ੍ ਸ਼ਰੇਣੀਆਂ ਕਿਿੱ ਚ ਿਿੰ ਕਡਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ :
1.ਲਿੰਬੇ ਰੇਸ਼ੇ ਿਾਲੀ 2. ਮਿੱ ਧ ਦਰਜੇ ਦੇ ਰੇਸ਼ੇ ਿਾਲੀ 3. ਛੋਟੇ ਰੇਸ਼ੇ ਿਾਲੀ
6. ਪ੍ਟਸਨ ਤੋਂ ਨਕਹੜੀਆਂ-ਨਕਹੜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ- ਪ੍ਟਸਨ੍ ਦੀ ਿਰਤੋਂ ਰਿੱ ਸੇ, ਬੋਰੀਆਂ ਅਤੇ ਟਾਟ ਆਕਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
7. ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨੰ ਨਕਹੜੇ-ਨਕਹੜੇ ਤੱ ਤ ਪ੍ਰਭਾਨਵਤ ਕਰਦੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ- ਜਲਿਾਯੂ, ਧਰਾਤਲ, ਕਮਿੱ ਟੀ, ਕਸਿੰ ਚਾਈ ਸਹੂਲਤਾਂ, ਖੇਤੀ ਰਨ੍ ਦੇ ਢਿੰ ਗ, ਮਿੰ ਡੀ ਦੀ ਸਹੂਲ਼ਤ, ਆਿਾਜਾਈ ਦੇ ਸਾਧਨ੍, ਬੈਂ
ਆਕਦI
8. ਚਾਵਲ ਪ੍ੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮੁੱ ਖ ਖੇਤਰ ਨਕਹੜੇ-ਨਕਹੜੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ- ਸਿੰ ਸਾਰ ਕਿਿੱ ਚ ਚੀਨ੍, ਭਾਰਤ, ਬਿੰ ਗਲਾਦੇਸ਼੍ ਅਤੇ ਜਪ੍ਾਨ੍ ਆਕਦ ਦੇਸ਼੍ ਚਾਿਲ ਦੀ ਾਫੀ ਪ੍ੈਦਾਿਾਰ ਰਦੇ ਹਨ੍। ਚੀਨ੍ ਸਿੰ ਸਾਰ
ਦਾ 36% ਚਾਿਲ ਪ੍ੈਦਾ ਰ ੇ ਪ੍ਕਹਲੇ ਸਥਾਨ੍ ‘ਤੇ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਚਾਿਲ ਦੀ ਪ੍ੈਦਾਿਾਰ ਕਿਿੱ ਚ ਸਿੰ ਸਾਰ ਕਿਚ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ੍ ‘ਤੇ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਕਿਚ ਪ੍ਿੱ ਛਮੀ ਬਿੰ ਗਾਲ, ਕਬਹਾਰ, ਉੜੀਸਾ, ਪ੍ਿੰ ਜਾਬ ਅਤੇ ਉੱਤਰ- ਪ੍ਰਦੇਸ਼੍ ਆਕਦ ਰਾਜ ਚਾਿਲ ਦੀ ਖੇਤੀ ਲਈ ਪ੍ਰਮਿੱ ਖ ਮਿੰ ਨ੍ੇ ਜਾਂਦੇ
ਹਨ੍ ।
9. ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਨਵੱ ਚ ਕਪ੍ਾਹ ਦੀ ਪ੍ੈਦਾਵਾਰ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਨੋਟ ਨਲਖੋ ।
ਉੱਤਰ ਪ੍ਿੰ ਜਾਬ ਦੇ ਬਕਠਿੰਡਾ, ਫਰੀਦ ੋਟ, ਕਫਰੋਜ਼ਪ੍ਰ ਅਤੇ ਸਿੰ ਗਰੂਰ ਆਕਦ ਕਜਲਹੇ ਪ੍ਾਹ ਦੀ ਪ੍ੈਦਾਿਾਰ ਲਈ ਮਸ਼੍ਹੂਰ ਹਨ੍। ਪ੍ਿੰ ਜਾਬ
ਕਿਚ ਬੀ.ਟੀ ਾਟਨ੍ ਬੀਜ ਚਿੰ ਗੇ ਨ੍ਤੀਜੇ ਦੇ ਕਰਹਾ ਹੈ । ਪ੍ਿੰ ਜਾਬ ਦੇ ਮਾਲਿਾ ਖੇਤਰ ਕਿਿੱ ਚ ਪ੍ਾਹ ਨ੍ੂਿੰ 'ਕਚਿੱ ਟਾ ਸੋਨ੍ਾ' ਕ ਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
10. ਪ੍ੁਸਤਕਾਂ ਇਨਤਹਾਸਕ ਸਰੋਤ ਦੇ ਰਪ੍ ਨਵੱ ਚ ਸਾਡੀ ਨਕਵੇਂ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ?
ਉੱਤਰ- ਆਧਕਨ੍ ਾਲ ਕਿਚ ਛਾਪ੍ੇਖਾਨ੍ੇ ਦੀ ਖੋਜ ਨ੍ਾਲ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼੍ਾਿਾਂ ਅਤੇ ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼੍ਾ ਕਿਿੱ ਚ ਬਹਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਸਤ ਾਂ
ਛਾਪ੍ੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ੍, ਕਜਿੰ ਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਕਧਐਨ੍ ਰਨ੍ ਨ੍ਾਲ ਸਾਨ੍ੂਿੰ ਸਾਕਹਤ, ਲਾ, ਕਿਕਗਆਨ੍, ਇਕਤਹਾਸ ਅਤੇ ਸਿੰ ਗੀਤ ਆਕਦ ਖੇਤਰਾਂ
ਕਿਿੱ ਚ ੀਤੀ ਤਰਿੱ ੀ ਬਾਰੇ ਜਾਣ ਾਰੀ ਕਮਲਦੀ ਹੈ I
11. ਸਰਕਾਰੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਤੇ ਨੋਟ ਨਲਖੋ।
ਉੱਤਰ- ਸਰ ਾਰੀ ਦਸਤਾਿੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਅਕਧਐਨ੍ ਰਨ੍ ਨ੍ਾਲ ਸਾਨ੍ੂਿੰ ਿਿੱ ਖ-ਿਿੱ ਖ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਕਿਦੇਸ਼੍ੀ ਤਾ ਤਾਂ ਦੇ ਆਪ੍ਸੀ ਕਿਹਾਰ ਅਤੇ
ਕ ਸ ਤਰਹਾਂ ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ੀ ਤਾ ਤਾਂ ਨ੍ੇ ਭਾਰਤੀ ਤਾ ਤਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਆਪ੍ਣੇ ਅਧੀਨ੍ ੀਤਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣ ਾਰੀ ਕਮਲਦੀ ਹੈ।
12. ਨਾਮਧਾਰੀ ਅੰ ਦੋਲਨ ਦੀ ਸਥਾਪ੍ਨਾ ਕਦੋਂ, ਨਕੱ ਥੇ ਅਤੇ ਨਕਸ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ?
ਉੱਤਰ:- ਸਰੀ ਸਕਤਗਰੂ ਰਾਮ ਕਸਿੰ ਘ ਜੀ ਨ੍ੇ 12 ਅਪ੍ਰੈਲ 1857 ਈ. ਨ੍ੂਿੰ ਭੈਣੀ ਸਾਕਹਬ (ਲਕਧਆਣਾ) ਕਿਖੇ ਨ੍ਾਮਧਾਰੀ ਲਕਹਰ ਦੀ
ਸਥਾਪ੍ਨ੍ਾ ੀਤੀ।
13. ਨਸੰ ਘ ਸਭਾ ਨੇ ਇਸਤਰੀ-ਨਸੱ ਨਖਆ ਲਈ ਨਕੱ ਥੇ-ਨਕੱ ਥੇ ਨਵੱ ਨਦਅਕ ਸੰ ਸਥਾਵਾਂ ਸਥਾਨਪ੍ਤ ਕੀਤੀਆਂ?
ਉੱਤਰ:- ਕਸਿੰ ਘ ਸਭਾ ਨ੍ੇ ਇਸਤਰੀ-ਕਸਿੱ ਕਖਆ ਲਈ ਕਸਿੱ ਖ ਿੰ ਕਨ੍ਆ ਮਹਾਂਕਿਕਦਆਲਾ- ਕਫਰੋਜ਼ਪ੍ਰ, ਖਾਲਸਾ ਭਜ਼ਿੰ ਗ ਸ ੂਲ - ੈਰੋ ਅਤੇ
ਕਿਕਦਆ ਭਿੰ ਡਾਰ - ਭਸੌੜ ਆਕਦ ਕਿਿੱ ਕਦਅ ਸਿੰ ਸਥਾਿਾਂ ਸਥਾਕਪ੍ਤ ੀਤੀਆਂ।
14. ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਮੋਹਨ ਰਾਏ ਦੁਆਰਾ ਇਸਤਰੀਆਂ ਦੀ ਦਸਾ ਸੁਧਾਰਨ ਬਾਰੇ ਪ੍ਾਏ ਗਏ ਯੋਗਦਾਨ ਦਾ ਸੰ ਖੇਪ੍ ਵਰਨਣ ਕਰੋ?
ਉੱਤਰ:- ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਮੋਹਨ੍ ਰਾਏ ਨ੍ੇ ਸਮਾਜ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ਸਤੀ ਪ੍ਰਥਾ ਖ਼ਤਮ ਰਨ੍ ਲਈ ਪ੍ਰਚਾਰ ੀਤਾ। ਉਹਨ੍ਾਂ ਦੀਆਂ ਦਲੀਲਾਂ ਅਤੇ
ਯਤਨ੍ਾਂ ਦੇ ਕਸਿੱ ਟੇ ਿਜੋਂ ਸਰ ਾਰ ਨ੍ੇ 1829 ਈ. ਕਿਿੱ ਚ ਸਤੀ ਪ੍ਰਥਾ ਤੇ ਾਨ੍ੂਿੰਨ੍ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਾਬਿੰ ਦੀ ਲਗਾ ਕਦਿੱ ਤੀ । ਉਹਨ੍ਾਂ ਨ੍ੇ ਬਾਲ-ਕਿਆਹ,
ਬਹ-ਕਿਆਹ, ਪ੍ਰਦਾ-ਪ੍ਰਥਾ ਦੀ ਕਨ੍ਖੇਧੀ ੀਤੀ। ਉਹਨ੍ਾਂ ਨ੍ੇ ੜੀਆਂ ਦੀ ਹਿੱ ਕਤਆ ਰਨ੍ ਦਾ ਕਿਰੋਧ ੀਤਾ।ਉਹ ਕਿਧਿਾ-ਕਿਆਹ ਦੇ
ਹਿੱ ਕਿਿੱ ਚ ਸਨ੍। ਉਹਨ੍ਾਂ ਨ੍ੇ ਇਸਤਰੀਆਂ ਨ੍ੂਿੰ ਜਿੱ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ਕਹਿੱ ਸਾ ਦੇਣ ਬਾਰੇ ਿੀ ਪ੍ਰਚਾਰ ੀਤਾ।
15. ਈਸਵਰ ਚੰ ਦਰ ਨਵਨਦਆ ਸਾਗਰ ਦੁਆਰਾ ਇਸਤਰੀਆਂ ਦੀ ਦਸਾ ਸੁਧਾਰਨ ਸੰ ਬੰ ਧੀ ਕੀ ਯੋਗਦਾਨ ਨਦੱ ਤਾ ਨਗਆ?
ਉੱਤਰ:- ਈਸ਼੍ਿਰ ਚਿੰ ਦਰ ਕਿਕਦਆ ਸਾਗਰ ਇਿੱ ਹੋਰ ਸਮਾਜ ਸਧਾਰ ਸੀ। ਉਹਨ੍ਾਂ ਨ੍ੇ ਲੜ ੀਆਂ ਨ੍ੂਿੰ ਪ੍ੜਹਾਉਣ ਲਈ ਆਪ੍ਣੇ ਖਰਚੇ
ਤੇ ਬਿੰ ਗਾਲ ਕਿਿੱ ਚ ਲਗਭਗ 25 ਸ ੂਲ ਸਥਾਪ੍ਤ ੀਤੇ। ਉਹਨ੍ਾਂ ਨ੍ੇ ਕਿਧਿਾ-ਕਿਆਹ ਸਬਿੰ ਧੀ ਸਿੰ ਘਰਸ਼੍ ਸ਼੍ਰੂ ੀਤਾ। ਉਹਨ੍ਾਂ ਨ੍ੇ 1855-
60 ਈ. ਦੌਰਾਨ੍ ਲਗਭਗ 25 ਕਿਧਿਾ-ਕਿਆਹ ਰਿਾਏ। ਉਹਨ੍ਾਂ ਨ੍ੇ ਬਾਲ-ਕਿਆਹ ਦਾ ਖਿੰ ਡਨ੍ ੀਤਾ। ਉਹਨ੍ਾਂ ਦੇ ਯਤਨ੍ਾਂ ਸਦ ਾ
1856 ਈ. ਕਿਿੱ ਚ ਕਹਿੰ ਦੂ ਕਿਧਿਾ-ਕਿਆਹ ਾਨ੍ੂਿੰਨ੍ ਪ੍ਾਸ ੀਤਾ ਕਗਆ।
16. ਸਰ ਸੱ ਯਦ ਅਨਹਮਦ ਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸਤਰੀਆਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਸੁਧਾਰਨ ਸੰ ਬੰ ਧੀ ਨਕਹੜੇ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਗਏ?
ਉੱਤਰ:- ਸਰ ਸਿੱ ਯਦ ਅਕਹਮਦ ਖਾਂ ਮਸਕਲਮ ਸਮਾਜ ਦਾ ਸਧਾਰ ਰਨ੍ਾ ਚਾਹਿੰ ਦੇ ਸਨ੍। ਉਹਨ੍ਾਂ ਦੇ ਕਿਚਾਰ ਅਨ੍ਸਾਰ ਸਮਾਜ
ਖਸ਼੍ਹਾਲ ਤਾਂ ਹੀ ਬਣ ਸ ਦਾ ਸੀ ਜੇ ਰ ਇਸਤਰੀਆਂ ਨ੍ੂਿੰ ਪ੍ਰਸ਼੍ਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸਮਕਝਆ ਜਾਿੇ। ਉਹਨ੍ਾਂ ਨ੍ੇ ਤਲਾ ਪ੍ਰਥਾ, ਬਾਲ-
ਕਿਆਹ, ਪ੍ਰਦਾ ਪ੍ਰਥਾ, ਗਲਾਮੀ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਦਾ ਿੀ ਖਿੰ ਡਨ੍ ੀਤਾ। ਉਹਨ੍ਾਂ ਨ੍ੇ ਸਮਾਜ ਕਿਿੱ ਚ ਪ੍ਰਚਕਲਤ ਬਰਾਈਆਂ ਨ੍ੂਿੰ ਖ਼ਤਮ ਰਨ੍
ਲਈ ‘ਤਨਹਜ਼ੀਬ-ਉਲ-ਅਖਲਾਕ’ ਨ੍ਾਂ ਦਾ ਅਖ਼ਬਾਰ ਿੱ ਕਢਆ l
17. ਸਵਾਮੀ ਦਯਾਨੰਦ ਦੁਆਰਾ ਇਸਤਰੀਆਂ ਦੀ ਦਸਾ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਕੀ ਯੋਗਦਾਨ ਨਦੱ ਤਾ ਨਗਆ ?
ਉੱਤਰ:- ਸਿਾਮੀ ਦਯਾਨ੍ਿੰਦ ਸਰਸਿਤੀ ਜੀ ਨ੍ੇ ਬਾਲ ਕਿਆਹ, ਸਤੀ ਪ੍ਰਥਾ ਅਤੇ ਦਹੇਜ਼ ਪ੍ਰਥਾ ਦਾ ਕਿਰੋਧ ੀਤਾ। ਉਹ ਕਿਧਿਾ-
ਕਿਆਹ ਦੇ ਹਿੱ ਕਿਿੱ ਚ ਸਨ੍। ਉਹਨ੍ਾਂ ਨ੍ੇ ਕਿਧਿਾ ਇਸਤਰੀਆਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਸਧਾਰਨ੍ ਲਈ ਕਿਧਿਾ ਆਸ਼੍ਰਮ ਸਥਾਕਪ੍ਤ ੀਤੇ।
ਬੇਸਹਾਰਾ ਲੜ ੀਆਂ ਨ੍ੂਿੰ ਕਸਲਾਈ- ਢਾਈ ਦੇ ਿੰ ਮ ਦੀ ਕਸਖਲਾਈ ਦੇਣ ਲਈ ਬਹਤ ਸਾਰੇ ੇਂਦਰ ਸਥਾਪ੍ਤ ੀਤੇ। ਉਹਨ੍ਾਂ ਦਆਰਾ
ਭਾਰਤ ਦੇ ਿਿੱ ਖ-ਿਿੱ ਖ ਕਹਿੱ ਕਸਆਂ ਕਿਿੱ ਚ ਲੜ ੀਆਂ ਦੀ ਕਸਿੱ ਕਖਆ ਲਈ ਸ ੂਲ ਸਥਾਪ੍ਤ ੀਤੇ ਗਏ।
18. 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਨਵੱ ਚ ਇਸਤਰੀਆਂ ਦੀ ਦਸਾ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ:- 19ਿੀਂ ਸਦੀ ਕਿਿੱ ਚ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਕਿਿੱ ਚ ਇਸਤਰੀਆਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਤਰਸਯੋਗ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤ ਕਿਿੱ ਚ ਸਤੀ ਪ੍ਰਥਾ,
ਲੜ ੀਆਂ ਦੀ ਹਿੱ ਕਤਆ ਰਨ੍ਾ, ਗਲਾਮੀ, ਪ੍ਰਦਾ ਪ੍ਰਥਾ, ਕਿਧਿਾ-ਕਿਆਹ ਦੀ ਮਨ੍ਾਹੀ ਤੇ ਬਹ-ਕਿਆਹ ਆਕਦ ਰੀਤੀਆਂ ਪ੍ਰਚਕਲਤ
ਸਨ੍।
19. ਸੰ ਨਵਧਾਨ ਦੀ ਸਰਵਉੱਚਤਾ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ?
ਉੱਤਰ - ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਨ੍ੂਿੰ ਸਰਿਉੱਚ ਮਿੰ ਕਨ੍ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਸਰ ਾਰ ਕਿਚ ਅਕਹਮ ਅਹਕਦਆਂ ਤੇ ਕਨ੍ਯ ਤੀ ਤੋਂ ਪ੍ਕਹਲਾਂ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍
ਦੀ ਸਰਿ-ਉੱਚਤਾ ਅਤੇ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਨ੍ੂਿੰ ਮਿੰ ਨ੍ਣ ਦੀ ਸਹਿੰ ਚ ਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰਹਾਂ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਅਨ੍ਸਾਰ ਹੀ ਸਰ ਾਰੀ ਅਤੇ ਗੈਰ-
ਸਰ ਾਰੀ ਸਿੰ ਸਥਾਿਾਂ ਿੰ ਮ ਰਦੀਆਂ ਹਨ੍।
20. ਭਾਰਤੀ ਸੰ ਨਵਧਾਨ ਦਾ ਨਨਰਮਾਣ ਨਕਵੇ ਹੋਇਆ?
ਉੱਤਰ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਨ੍ੂਿੰ ਕਨ੍ਯਕਮਤ ਰੂਪ੍ ਦੇਣ ਲਈ ਡਾ ਟਰ ਬੀ. ਆਰ. ਅਿੰ ਬੇਦ ਰ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ੍ਗੀ ਹੇਠ ਇਿੱ 7 ਮੈਂਬਰੀ ਮੇਟੀ ਬਣਾਈ
ਗਈ। ਇਸ ਮਸੌਦਾ ਮੇਟੀ ਨ੍ੇ ਿਿੱ ਖ-ਿਿੱ ਖ ਦੇਸ਼੍ਾਂ ਦੇ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ਾਂ ਦਾ ਅਕਧਐਨ੍ ੀਤਾ। ਬਹਤ ਸਾਰੇ ਕਸਧਾਂਤ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼੍ਾਂ ਦੇ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ਾ
ਤੋਂ ਲਏ ਗਏ। ਇਸ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਸਭਾ ਦੇ ਲ ਕਗਆਰਾਂ ਸਮਾਗਮ ਹੋਏ। ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ 2 ਸਾਲ 11 ਮਹੀਨ੍ੇ ਅਤੇ 18 ਕਦਨ੍ਾਂ ਕਿਿੱ ਚ ਕਤਆਰ
ੀਤਾ ਕਗਆ।
21. ਭਾਰਤ ‘ਚ ਨਨਆਂਪ੍ਾਨਲਕਾ ਨੰ ਸੁਤੰਤਰ ਤੇ ਨਨਰਪ੍ੱ ਖ ਨਕਵੇਂ ਬਣਾਇਆ ਨਗਆ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਕਨ੍ਆਂਪ੍ਾਕਲ ਾ ਨ੍ੂਿੰ ਕਨ੍ਰਪ੍ਿੱ ਖ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਰਾਹੀਂ ਈ ਦਮ ਚਿੱ ੇ ਗਏ ਹਨ੍। ਕਮਸਾਲ ਿਜੋਂ ਜਿੱ ਜਾਂ
ਦੀ ਕਨ੍ਯ ਤੀ, ਤਨ੍ਖਾਹ, ਭਿੱ ਤੇ, ਾਰਜ ਾਲ ਆਕਦ ਬਾ ੀ ਰਮਚਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਿਿੱ ਖ ੀਤੇ ਗਏ ਹਨ੍।
22. ‘ਸੰ ਸਦ’ ਦੇ ਸ਼ਬਦੀ ਅਰਥ ਨਲਖੋ I
ਉੱਤਰ- ਸਿੰ ਸਦ’ ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ‘ਪ੍ਾਰਲੀਮੈਂਟ’ ਦਾ ਪ੍ਿੰ ਜਾਬੀ ਅਨ੍ਿਾਦ ਹੈ ਜੋ ਕ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦ
‘ਪ੍ਾਰਲਰ’ ਤੋਂ ਕਲਆ ਕਗਆ ਹੈ ਕਜਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ‘ਗਿੱ ਲਬਾਤ ਰਨ੍ਾ’I ਸੋ, ਸਿੰ ਸਦ ਇਿੱ ਅਕਜਹੀ ਸਿੰ ਸਥਾ ਹੈ ਕਜਿੱ ਥੇ ਬੈਠ ੇ
ਲੋ ਾਂ ਦੇ ਨ੍ਮਾਇਿੰ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅਿੰ ਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਿਕਸ਼ਆਂ ‘ਤੇ ਗਿੱ ਲਬਾਤ ਰਦੇ ਹਨ੍ I
23. ਸਰਕਾਰ ਸੰ ਸਦ ਪ੍ਰਤੀ ਨਕਵੇਂ ਜਵਾਬਦੇਹ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ- ਸਰ ਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਚਰ ਹੀ ਆਪ੍ਣੇ ਅਹਦੇ ‘ਤੇ ਕਬਰਾਜਮਾਨ੍ ਰਕਹ ਸ ਦੀ ਹੈ, ਕਜਿੰ ਨ੍ਹਾਂ ਕਚਰ ਉਸ ੋਲ ਸਿੰ ਸਦ ਕਿਿੱ ਚ
ਬਹਮਿੱ ਤ ਦਾ ਸਮਰਥਨ੍ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਰਕਹਿੰ ਦਾ ਹੈ [
24. ਸੰ ਸਦ ਨਵੱ ਚ ਕਾਨੰ ਨ ਨਕਵੇਂ ਬਣਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ- ਕਬਿੱ ਲ ਸਿੰ ਸਦ ਦੇ ਕ ਸੇ ਿੀ ਸਦਨ੍ ਕਿਿੱ ਚ ਪ੍ੇਸ਼ ੀਤੇ ਜਾ ਸ ਦੇ ਹਨ੍ I ਦੋਿਾਂ ਸਦਨ੍ਾਂ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ਪ੍ਾਸ ਹੋਣ ਮਗਰੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪ੍ਤੀ
ਦੀ ਪ੍ਰਿਾਨ੍ਗੀ ਉਪ੍ਰਿੰ ਤ ਕਬਿੱ ਲ ਾਨ੍ੂਿੰਨ੍ ਬਣਦਾ ਹੈ I ਕਸਰਫ਼ ਧਨ੍ ਕਬਿੱ ਲ ਜਾਂ ਕਿਿੱ ਤੀ ਕਬਿੱ ਲ ਹੀ ਲੋ ਸਭਾ ਕਿਿੱ ਚ ਪ੍ੇਸ਼ ੀਤਾ ਜਾ ਸ ਦਾ
ਹੈ।
25. ਲੋ ਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਰਕਾਰ ਨਕਵੇਂ ਬਣਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ- ਲੋ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਜਸ ਦਲ ਨ੍ੂਿੰ ਬਹਮਿੱ ਤ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹਿੰ ਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਦਲ ਸਰ ਾਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ I
26. ਸੰ ਸਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮਖ ੁੱ ਨਵਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨਲਖੋ I
ਉੱਤਰ- 1. ਨ੍ਾਂ-ਮਾਤਰ ਅਤੇ ਅਸਲ ਾਰਜਪ੍ਾਕਲ ਾ ਕਿਿੱ ਚ ਅਿੰ ਤਰ I
2. ਪ੍ਰਧਾਨ੍ ਮਿੰ ਤਰੀ ਦੀ ਅਗਿਾਈ I
3. ਾਰਜਪ੍ਾਕਲ ਾ ਅਤੇ ਕਿਧਾਨ੍ਪ੍ਾਕਲ ਾ ਕਿਿੱ ਚ ਗੂੜਹਾ ਸਿੰ ਬਿੰ ਧ I
4. ਕਿਰੋਧੀ ਦਲ ਨ੍ੂਿੰ ਾਨ੍ੂਿੰਨ੍ੀ ਮਾਨ੍ਤਾ।
5.ਸਮੂਕਹ ਅਤੇ ਕਿਅ ਤੀਗਤ ਕਜ਼ਿੰ ਮੇਿਾਰੀ।
27. ਲਟਕਦੀ ਸੰ ਸਦ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਲਟ ਦੀ ਸਿੰ ਸਦ ਤੋਂ ਭਾਿ ਅਕਜਹੀ ਲੋ ਸਭਾ ਤੋਂ ਹੈ, ਕਜਸ ਕਿਚ ਕ ਸੇ ਿੀ ਇ ਰਾਜਨ੍ੀਕਤ ਦਲ ਨ੍ੂਿੰ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ
ਸਪ੍ਿੱ ਸ਼੍ਟ ਬਹਮਤ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਨ੍ਹੀਂ ਹਿੰ ਦਾ ਅਤੇ ਰਲੀਆਂ-ਕਮਲੀਆਂ ਸਰ ਾਰਾਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ੍ ਅਤੇ ਸਰ ਾਰ ਚਲਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ੍।

ਪ੍ੰ ਜ ਅੰ ਕਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ (ਪ੍ਰਸਨਾਂ ਦਾ ਉੱਤਰ 80 ਤੋਂ 100 ਸਬਦਾਂ ਨਵੱ ਚ ਨਦਓ)
1. ਨਮੱ ਟੀ ਦੀਆਂ ਨਕਸਮਾਂ ਦਿੱ ਸ ੇ ਦੇਸ਼ ਕਿਿੱ ਚ ਜਲੌ ਢੀ ਨਮੱ ਟੀ ਦੀ ਮਹੱ ਤਤਾ ਬਾਰੇ ਨਲਖੋ।
ਉੱਤਰ- ਭਾਰਤ ਕਿਿੱ ਚ ਛੇ ਕ ਸਮ ਦੀ ਕਮਿੱ ਟੀ ਪ੍ਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ:-
ਨਮੱ ਟੀ ਦੀਆਂ ਨਕਸਮਾਂ:- 1. ਜਲੌ ਢੀ ਕਮਿੱ ਟੀ 2. ਾਲੀ ਕਮਿੱ ਟੀ 3. ਮਾਰੂਥਲੀ ਕਮਿੱ ਟੀ
4. ਲਾਲ ਕਮਿੱ ਟੀ 5. ਲੈ ਟਰਾਈਟ ਕਮਿੱ ਟੀ 6. ਜਿੰ ਗਲੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬਤੀ ਕਮਿੱ ਟੀ
ਜਲੌ ਢੀ ਕਮਿੱ ਟੀ ਦੇਸ਼੍ ਦੇ ਲਗਭਗ 45% ਕਹਿੱ ਸੇ ਤੇ ਪ੍ਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕ ਸਮ ਦੀ ਕਮਿੱ ਟੀ ਸਾਡੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨ੍ੂਿੰ ਪ੍ਰਫਿੱ ਲਤ ਰਨ੍
ਕਿਿੱ ਚ ਬਹਤ ਿਿੱ ਡਾ ਯੋਗਦਾਨ੍ ਪ੍ਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਨ੍ਦੀਆਂ ਅਤੇ ਦਕਰਆਿਾਂ ਦੇ ਪ੍ਾਣੀ ਦਆਰਾ ਕਲਆ ੇ ਜਮਹਾਂ ੀਤੀ ਹੋਈ ਕਮਿੱ ਟੀ ਹਿੰ ਦੀ
ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਪ੍ਜਾਊ ਉੱਤਰੀ ਮੈਦਾਨ੍ਾਂ ਕਿਚ ਮਿੱ ਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਜਲੌ ਢ ਕ ਸਮ ਦੀ ਕਮਿੱ ਟੀ ਹੀ ਕਮਲਦੀ ਹੈ।
2. ਨਮੱ ਟੀ ਦੀ ਸਾਂਭ ਸੰ ਭਾਲ ਨਕਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਕਮਿੱ ਟੀ ਦੀ ਸਾਂਭ ਸਿੰ ਭਾਲ ਹੇਠ ਕਲਖੇ ਤਰੀਕ ਆਂ ਨ੍ਾਲ ੀਤੀ ਜਾ ਸ ਦੀ ਹੈ:-
1. ਪ੍ਹਾੜਾਂ ਦੀਆਂ ਢਲਾਣਾਂ ਉੱਤੇ ਪ੍ੌਦੇ ਲਗਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ੍ ਤਾਂ ਜੋ ਪ੍ਾਣੀ ਦੀ ਤੇਜ਼ ਚਾਲ ਨ੍ੂਿੰ ਰੋਕ ਆ ਜਾ ਸ ੇ।
2. ਿਾਧੂ ਪ੍ਾਣੀ ਦਾ ਕਨ੍ ਾਸ ਰ ੇ ਕਮਿੱ ਟੀ ਨ੍ੂਿੰ ਸੇਮ ਦੀ ਸਮਿੱ ਕਸਆ ਤੋਂ ਰੋਕ ਆ ਜਾਿੇ।
3. ਹੜਹਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਨ੍ਦੀਆਂ ਤੇ ਬਿੰ ਨ੍ਹ ਲਗਾ ੇ ਰੋ ਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
4. ਖੇਤੀ ਰਨ੍ ਲਈ ਿਧੀਆ ਢਿੰ ਗ ਤਰੀ ੇ ਿਰਤੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ੍।
3. ਪ੍ਾਣੀ ਦੇ ਸੋਨਮਆਂ ਨਵੱ ਚੋਂ ਦਨਰਆ ਅਤੇ ਨਦੀਆਂ ਦੀ ਮਹੱ ਤਤਾ ਬਾਰੇ ਨਲਖੋ।
ਉੱਤਰ- ਪ੍ਰਾਣੇ ਸਕਮਆਂ ਤੋਂ ਹੀ ਦਕਰਆਿਾਂ ਅਤੇ ਨ੍ਦੀਆਂ ਦੇ ਕ ਨ੍ਾਰੇ ਹੀ ਮਨ੍ਿੱ ਖੀ ਬਸੇਰੇ ਦੀ ਸ਼ਰੂਆਤ ਹੋਈ। ਹਣ ਮਨ੍ਿੱ ਖ ਨ੍ੇ ਇਹਨ੍ਾਂ
ਦਕਰਆਿਾਂ ਅਤੇ ਨ੍ਦੀਆਂ ਤੇ ਬਿੰ ਨ੍ਹ ਬਣਾ ੇ ਆਪ੍ਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਲਈ ਨ੍ਕਹਰਾਂ ਦਾ ਕਨ੍ਰਮਾਣ ੀਤਾ ਹੈ। ਇਹਨ੍ਾਂ ਨ੍ਕਹਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਾਣੀ
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਿੰ ਮਾਂ ਲਈ ਿਰਕਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
4. ਪ੍ਾਣੀ ਦੀ ਸੰ ਭਾਲ ਨਕਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ— ਪ੍ਾਣੀ ਦੀ ਸਾਂਭ ਸਿੰ ਭਾਲ ਲਈ ਹੇਠ ਕਲਖੇ ਤਰੀ ੇ ਅਪ੍ਣਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ੍:-
1. ਪ੍ਾਣੀ ਨ੍ੂਿੰ ਲੋ ੜ ਤੋਂ ਕਜ਼ਆਦਾ ਨ੍ਾ ਿਰਕਤਆ ਜਾਿੇ।
2. ਕਸਿੰ ਚਾਈ ਲਈ ਨ੍ਿੇਂ ਤਰੀਕ ਆਂ ਕਜਿੇਂ ਕ ਫਹਾਰਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਆਕਦ ਦੀ ਿਰਤੋਂ ੀਤੀ ਜਾਿੇ।
3. ਿਰਖਾ ਦੇ ਪ੍ਾਣੀ ਨ੍ੂਿੰ ਬਿੰ ਨ੍ਹ ਬਣਾ ੇ ਜਮਹਾਂ ਰ ੇ ਬਾਅਦ ਕਿਿੱ ਚ ਿਰਕਤਆ ਜਾ ਸ ਦਾ ਹੈ।
4. ਿਰਖਾ ਦੇ ਪ੍ਾਣੀ ਨ੍ੂਿੰ ਜ਼ਮੀਨ੍ੀ ਬੋਰਾਂ ਰਾਹੀਂ, ਪ੍ਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਿੱ ਧਰ ਉੱਚਾ ਚਿੱ ਣ ਲਈ ਇਸਤੇਮਾਲ ੀਤਾ ਜਾ ਸ ਦਾ ਹੈ।
5. ਪ੍ੱ ਤਝੜ ਜੰ ਗਲਾਂ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਨੋਟ ਨਲਖੋ।
ਉੱਤਰ- ਪ੍ਿੱ ਤਝੜ ਜਿੰ ਗਲ ਉਹ ਜਿੰ ਗਲ ਹਨ੍ ਕਜਨ੍ਹਾਂ ਦਰਖਿੱ ਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਿੱ ਤੇ ਇਿੱ ਮੌਸਮ ਕਿਚ ਝੜਹ ਜਾਂਦੇ ਹਨ੍, ਬਸਿੰ ਤ ਰਿੱ ਤ ਕਿਚ ਪ੍ਿੱ ਤੇ
ਦਬਾਰਾ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ੍। ਇਸ ਤਰਹਾਂ ਦੀ ਬਨ੍ਸਪ੍ਤੀ ਦਿੱ ਖਣੀ ਭਾਰਤ ਕਿਿੱ ਚ ਕਜ਼ਆਦਾ ਕਮਲਦੀ ਹੈ। ਲਿੱ ੜ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤੀ ਪ੍ਿੱ ਖੋਂ ਇਹ
ਜਿੰ ਗਲ ਬਹਤ ਮਹਿੱ ਤਤਾ ਰਿੱ ਖਦੇ ਹਨ੍। ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਿੰ ਗਲਾਂ ਤੋਂ ਸਾਨ੍ੂਿੰ ਮਿੱ ਖ ਤੌਰ ਤੇ ਸਾਲ, ਟੀ , ਬਾਂਸ ਅਤੇ ਟਾਹਲੀ ਆਕਦ ਕ ਸਮ ਦੀ
ਲਿੱ ੜੀ ਕਮਲਦੀ ਹੈ।
6. ਜੰ ਗਲੀ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਬਚਾਅ ਅਤੇ ਸਾਂਭ ਸੰ ਭਾਲ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕੀ-ਕੀ ਕਦਮ ਉਠਾਏ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ- 1952 ਕਿਿੱ ਚ ਜਿੰ ਗਲੀ ਜੀਿਾਂ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਬੋਰਡ ਦੀ ਸਥਾਪ੍ਨ੍ਾ ੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। 1972 ਕਿਿੱ ਚ ਅਤੇ ਕਫਰ 2002 ਕਿਿੱ ਚ
ਜਿੰ ਗਲੀ ਜੀਿਾਂ ਦੀ ਸਰਿੱ ਕਖਆ ਲਈ ਸਰ ਾਰ ਿਿੱ ਲੋਂ ਐ ਟ ਪ੍ਾਸ ੀਤੇ ਗਏ। ਬਹਤ ਸਾਰੇ ੌ ਮੀ ਪ੍ਾਰ ਾਂ ਅਤੇ ਜਿੰ ਗਲੀ ਜੀਿ
ਪ੍ਨ੍ਾਹਗਾਹਾਂ ਦਾ ਿੀ ਪ੍ਰਬਿੰਧ ੀਤਾ ਕਗਆ ਹੈ।
7. ਕੱ ਚਾ ਲੋ ਹਾ ਮੁੱ ਖ ਤੌਰ ਤੇ ਨਕਹੜੇ ਦੇਸਾਂ ਨਵਚੋਂ ਨਮਲਦਾ ਹੈ? ਇਸ ਦੀਆਂ ਨਕਸਮਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਨਲਖੋ।
ਉੱਤਰ:-ਸਿੰ ਸਾਰ ਕਿਿੱ ਚ ਰੂਸ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਗਆਂਢੀ ਦੇਸ਼੍ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ,ਬਰਾਜ਼ੀਲ ਅਤੇ ਸਿੰ ਯ ਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀ ਾ ( ਯੂ. ਐਿੱਸ. ਏ.)
ਿਰਗੇ ਦੇਸ਼੍ਾਂ ਕਿਿੱ ਚ ਿੱ ਚੇ ਲੋ ਹੇ ਦੇ ਿਿੱ ਡੇ ਭਿੰ ਡਾਰ ਹਨ੍।
ਹੈਮੇਟਾਈਟ ਅਤੇ ਮੈਗਨ੍ੇਟਾਈਟ ਿੱ ਚੇ ਲੋ ਹੇ ਦੀਆਂ ਮਿੱ ਖ ਕ ਸਮਾਂ ਹਨ੍।8. ਬਾਕਸਾਈਟ ਦੀ ਮਹੱ ਤਤਾ ‘ਤੇ ਨੋਟ ਨਲਖੋ।
ਉੱਤਰ: ਬਾ ਸਾਈਟ ਇਿੱ ਮਹਿੱ ਤਿਪ੍ੂਰਣ ਿੱ ਚੀ ਧਾਤ ਹੈ ਕਜਸ ਤੋਂ ਐਲੂਮੀਨ੍ੀਅਮ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਚੀ ਣੀ ਕਮਿੱ ਟੀ ਿਰਗੀ
ਧਾਤ ਹੈ। ਐਲੂਮੀਨ੍ੀਅਮ ਨ੍ੂਿੰ ਬਹਤ ਸਾਰੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਕਿਿੱ ਚ ਿਰਕਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਇਸ ਦੀ ਿਰਤੋਂ ਬਰਤਨ੍, ਕਬਜਲੀ ਦੀਆਂ ਤਾਰਾਂ,
ਮੋਟਰ-ਗਿੱ ਡੀਆਂ, ਸਮਿੰ ਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਅਤੇ ਹਿਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਬਣਾਉਣ ਕਿਿੱ ਚ ੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
9. ਕੁਦਰਤੀ ਗੈਸ ਦੀ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਨਵੱ ਚ ਕੀ ਮਹੱ ਤਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਮੁੱ ਖ ਖੇਤਰ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਨਵੱ ਚ ਨਕਹੜੇ-ਨਕਹੜੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ: ਦਰਤੀ ਗੈਸ ਸ਼ ਤੀ ਦਾ ਇਿੱ ਬਹਤ ਿਿੱ ਡਾ ਸਾਧਨ੍ ਹੈ।ਇਸ ਗੈਸ ਦੀ ਿਰਤੋਂ ਘਰਾਂ ਕਿਿੱ ਚ, ਗਿੱ ਡੀਆਂ ਚਲਾਉਣ ਕਿਿੱ ਚ ਅਤੇ
ਹੋਰ ਉਦਯੋਗਾਂ ਕਿਿੱ ਚ ਹਿੰ ਦੀ ਹੈ।ਭਾਰਤ ਕਿਿੱ ਚ ਇਹ ਕ ਰਸ਼ਨ੍ਾ–ਗੋਦਾਿਰੀ ਬੇਕਸਨ੍, ਉੜੀਸਾ ਦੇ ਨ੍ੇੜੇ ਬਿੰ ਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ ਕਿਿੱ ਚ,
ਰਾਜਸਥਾਨ੍ ਦੇ ਬਾਰਮੇੜ ਖੇਤਰ ਦਰਤੀ ਗੈਸ ਲਈ ਪ੍ਰਕਸਿੱ ਧ ਹਨ੍।
10. ਪ੍ਣ–ਨਬਜਲੀ ਨਤਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋ ੜੀਂਦੇ ਤੱ ਤਾਂ ਬਾਰੇ ਨਲਖੋ।
ਉੱਤਰ: ਪ੍ਣ-ਕਬਜਲੀ ਕਤਆਰ ਰਨ੍ ਲਈ ਕਨ੍ਮਨ੍ਕਲਖਤ ਤਿੱ ਤ ਲੋ ੜੀਂਦੇ ਹਨ੍:
1. ਪ੍ਾਣੀ ਸਾਧਨ੍ ਸਾਰਾ ਸਾਲ ਹੀ ਉਪ੍ਲਿੱਬਧ ਹੋਿੇ।
2. ਪ੍ਾਣੀ ਦੇ ਰਸਤੇ ਕਿਿੱ ਚ ਲੋ ੜੀਂਦੀ ਢਲਾਣ ਜਾਂ ਬਿੰ ਨ੍ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਉੱਚਾਈ ਹੋਿੇ ।
3. ਕਬਜਲੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਾਣੀ ਲੋ ੜੀਂਦੀ ਮਾਤਰਾ ਕਿਿੱ ਚ ਉਪ੍ਲਿੱਬਧ ਹੋਿੇ।
4. ਬਿੰ ਨ੍ਹ ਦੇ ਕਪ੍ਛਲੇ ਪ੍ਾਸੇ ਪ੍ਾਣੀ ਦੇ ਭਿੰ ਡਾਰ ਜਾਂ ਝੀਲ ਿਾਸਤੇ ਲੋ ੜੀਂਦੀ ਜਗਹਾ ਹੋਿੇ।
5. ਇਲਾ ੇ ਕਿਿੱ ਚ ਕਬਜਲੀ ਦੀ ਮਿੰ ਗ ਹੋਿੇ।
11. ਭਚਾਲ ਆਫ਼ਤ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਨਵੱ ਚ ਸਾਨੰ ਨਕਹੜੀਆਂ-ਨਕਹੜੀਆਂ ਗੱ ਲਾਂ ਦਾ ਨਧਆਨ ਰੱ ਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਭੂਚਾਲ ਆਫ਼ਤ ਪ੍ਰਬਿੰਧਨ੍ ਲਈ ਸਾਨ੍ੂਿੰ ਹੇਠ ਕਲਖੀਆਂ ਗਿੱ ਲਾਂ ਿਿੱ ਲ ਕਧਆਨ੍ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ:-
1. ਭੂਚਾਲ ਗਰਸਤ ਇਲਾਕ ਆਂ ਕਿਚ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੇ ਨ੍ ਸ਼੍ੇ ਅਤੇ ਬਨ੍ਾਿਟ ਇਸ ਤਰਹਾਂ ਦੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕ ਭੂਚਾਲ ਆਉਣ ਤੇ
ਇਨ੍ਹਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ੋਈ ਨ੍ ਸਾਨ੍ ਨ੍ਾ ਪ੍ਹਿੰ ਚੇ।
2. ਭੂਚਾਲ ਆਉਣ ਤੇ ਡਰ ਜਾਂ ਦਕਹਸ਼੍ਤ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਨ੍ਹੀਂ ਬਣਨ੍ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਂਦਾ, ਸਗੋਂ ਸ਼੍ਾਂਤ ਰਕਹ ੇ ਕਦਮਾਗ ਤੋਂ ਿੰ ਮ ਲੈ ਣਾ
ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
3. ਭੂਚਾਲ ਆਉਣ ਸਮੇਂ ਜੇ ਰ ਅਸੀਂ ਅਿੰ ਦਰ ਬੈਠੇ ਹੋਈਏ ਤਾਂ ਬਾਹਰ ਨ੍ੂਿੰ ਭਿੱ ਜਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕ ਸੇ ਸਖ਼ਤ ਚੀਜ਼ ਕਜਿੇਂ ਮੇਜ਼ , ਮਿੰ ਜੇ ਜਾਂ
ਦਰਿਾਜ਼ੇ ਦੇ ਕਪ੍ਿੱ ਛੇ ਹੋ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
4. ਭੂਚਾਲ ਆਉਣ ਸਮੇਂ ਜੇ ਰ ਅਸੀਂ ਬਾਹਰ ਹੋਈਏ ਤਾਂ ਖਿੱ ਲਹੀ ਜਗਹਾ ਕਿਚ ਚਲੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
5. ਚਲਦੇ ਹੋਏ ਿਾਹਨ੍ ( ਾਰ, ਸ ੂਟਰ, ਬਿੱ ਸ ਆਕਦ) ਰੋ ਲੈ ਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ੍ ।
6. ਭੂਚਾਲ ਨ੍ਾਲ ਪ੍ਰਭਾਕਿਤ ਆਿਾਜਾਈ, ਸੂਚਨ੍ਾ ਅਤੇ ਸਿੰ ਚਾਰ ਦੇ ਸਾਧਨ੍ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਦਬਾਰਾ ਛੇਤੀ ਚਾਲੂ ੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
7. ਬੇਘਰ ਹੋਏ ਲੋ ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਲੋ ੜੀਂਦੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ੍ ਰਨ੍ਾ ਸਰ ਾਰ ਦਾ ਮਿੱ ਖ ਫ਼ਰਜ਼ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
12. ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਅਤੇ ਸੁਨਾਮੀ ਤੋ ਬਚਾਅ ਵਾਸਤੇ ਕੀ-ਕੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ- ਜਿਾਲਾਮਖੀ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਪ੍ਰਬਿੰਧ:-
1. ਜਿਾਲਾਮਖੀ ਕਿਸਫੋਟ ਸਥਾਨ੍ ਦੇ ਨ੍ੇੜੇ ਘਰ ਜਾਂ ਹੋਰ ਇਮਾਰਤਾਂ ਨ੍ਹੀਂ ਬਣਾਉਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ।
2. ਜਿਾਲਾਮਖੀ ਫਿੱ ਟਣ ਤੋਂ ਿੱ ਝ ਦੇਰ ਪ੍ਕਹਲਾਂ ਝ ਕਨ੍ਸ਼੍ਾਨ੍ੀਆਂ ਦੇਖਣ ਤੇ ਹੀ ਇਸ ਸਥਾਨ੍ ਤੋਂ ਬਹਤ ਦੂਰ ਚਲੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
3. ਕ ਸੇ ਿੀ ਤਰਹਾਂ ਦੇ ਨ੍ ਸਾਨ੍ ਦੀ ਹਾਲਤ ਕਿਿੱ ਚ ਸਰ ਾਰ ਨ੍ੂਿੰ ਲੋ ੜੀਂਦੀ ਮੈਡੀ ਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਿੱ ਦਦ ਲਈ ਕਤਆਰ ਰਕਹਣਾ ਚਾਹੀਦਾ
ਹੈ।
ਸੁਨਾਮੀ ਤੋਂ ਬਚ-ਬਚਾਅ:-
1. ਜਦੋਂ ਿੀ ਸਨ੍ਾਮੀ ਬਾਰੇ ਸੂਚਨ੍ਾ ਕਮਲੇ ਤਾਂ ਸਮਿੰ ਦਰ ਿਿੱ ਲ ਨ੍ੂਿੰ ਨ੍ਹੀਂ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।
2. ਸਮਿੰ ਦਰ ਕਿਿੱ ਚ ਚਿੱ ਲ ਰਹੇ ਸਮਿੰ ਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਅਤੇ ਬੇਕੜਆਂ ਨ੍ੂਿੰ ਿਾਪ੍ਸ ਬਿੰ ਦਰਗਾਹ ‘ਤੇ ਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
3. ਜੇ ਰ ਸਨ੍ਾਮੀ ਬਹਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨ੍ਾਲ ਸਮਿੰ ਦਰੀ ਤਿੱ ਟ ਿਿੱ ਲ ਆ ਰਹੀ ਹੋਿੇ ਤਾਂ ਤਿੱ ਟੀ ਇਲਾਕ ਆ ਕਿਿੱ ਚ ਰਕਹਿੰ ਦੇ ਲੋ ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਉਹ ਜਗਹਾ
ਛਿੱ ਡ ੇ ਦੂਰ ਕ ਤੇ ਹੋਰ ਸਰਿੱ ਕਖਅਤ ਜਗਹਾ ਤੇ ਚਲੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
13. ਸੋਕੇ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਨਕਹੜੇ-ਨਕਹੜੇ ਕਦਮ ਉਠਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ- 1. ਸੋ ੇ ਤੋ ਬਚਣ ਲਈ ਪ੍ਾਣੀ ਨ੍ੂਿੰ ਸ਼੍ਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਸਾਂਭ-ਸਿੰ ਭਾਲ ਨ੍ਾਲ ਿਰਤਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
2. ਸੋ ਾ ਗਰਸਤ ਇਲਾ ੇ ਕਿਚ ਘਿੱ ਟ ਪ੍ਾਣੀ ਦੀ ਖਪ੍ਤ ਿਾਲੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਕਜਿੇਂ ਕ ਮਿੱ ੀ, ਬਾਜਰਾ ਅਤੇ ਦਾਲਾਂ ਆਕਦ ਹੀ ਬੀਜੀਆਂ
ਜਾਣ।
3. ਿਰਖਾ ਦੇ ਪ੍ਾਣੀ ਨ੍ੂਿੰ ਤਲਾਬਾਂ ਜਾਂ ਡੈਮਾਂ ਕਿਿੱ ਚ ਸਟੋਰ ਰ ੇ ਮਸੀਬਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਿਾਸਤੇ ਰਿੱ ਕਖਆ ਜਾ ਸ ਦਾ ਹੈ।
4. ਿਿੱ ਧ ਤੋਂ ਿਿੱ ਧ ਦਰਿੱ ਖਤ ਲਗਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ੍, ਕ ਉਂਕ ਦਰਿੱ ਖ਼ਤ ਿਰਖਾ ਕਲਆਉਣ ਕਿਿੱ ਚ ਮਿੱ ਦਦ ਰਦੇ ਹਨ੍।
14. ਨਕਹੜੇ-ਨਕਹੜੇ ਉਪ੍ਾਅ ਸਾਨੰ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਵਰਗੀ ਆਫ਼ਤ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਸਕਦੇ ਹਨ?
ਉੱਤਰ- 1. ਸ਼੍ਿੱ ਧ ਹਿਾ, ਸਾਫ ਪ੍ਾਣੀ ਅਤੇ ਸਾਫ਼-ਸਥਰਾ ਆਲਾ-ਦਆਲਾ ਸਾਨ੍ੂਿੰ ਬਹਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਬਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਸ ਦਾ ਹੈ।
2. ਸ਼੍ਕਹਰਾਂ ਦੇ ਆਲੇ -ਦਆਲੇ ਗਿੰ ਦੀਆਂ ਬਸਤੀਆਂ ਦੇ ਕਿ ਾਸ ਨ੍ੂਿੰ ਰੋ ਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
3. ਕਪ੍ਿੰ ਡਾਂ, ਸ਼੍ਕਹਰਾਂ ਅਤੇ ਸ ੂਲਾਂ ਕਿਿੱ ਚ ਕਬਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਦਾ ਿੰ ਮ ਲਗਾਤਾਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
4. ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਫੈਲਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਕਿਿੱ ਚ ਡਾ ਟਰੀ ਟੀਮਾਂ ਅਤੇ ਹਸਪ੍ਤਾਲਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬਿੰਧ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
15. ਰੈਗਲੇ ਨਟੰ ਗ ਐਕਟ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਭਾਰਤ ਕਿਚ ਈਸਟ ਇਿੰ ਡੀਆ ਿੰ ਪ੍ਨ੍ੀ ਦੇ ਿੰ ਮਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਰਨ੍ ਲਈ 1773 ਈ. ਕਿਚ ਰੈਗੂਲੇਕਟਿੰ ਗ ਐ ਟ ਪ੍ਾਸ ੀਤਾ
ਕਗਆI ਇਸ ਐ ਟ ਦੇ ਅਨ੍ਸਾਰ ਬਿੰ ਗਾਲ ਕਿਚ ਗਿਰਨ੍ਰ ਜਨ੍ਰਲ ਅਤੇ ਚਾਰ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ੌਂ ਸਲ ਸਥਾਕਪ੍ਤ ੀਤੀ ਗਈ, ਕਜਸ ਨ੍ੂਿੰ
ਸ਼੍ਾਸ਼੍ਨ੍ ਪ੍ਰਬਿੰਧ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮਾਮਕਲਆਂ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਰਨ੍ ਦਾ ਅਕਧ ਾਰ ਕਦਿੱ ਤਾ ਕਗਆ।
16. ਨਪ੍ਟਸ ਇੰਡੀਆ ਐਕਟ ਤੇ ਨੋਟ ਨਲਖੋ।
ਉੱਤਰ- ਕਪ੍ਟਸ ਇਿੰ ਡੀਆ ਐ ਟ 1784 ਅਧੀਨ੍ ਕਸਕਿਲ,ਸੈਕਨ੍ ਅਤੇ ਆਰਕਥ ਿੰ ਮਾਂ ਉੱਤੇ ਾਬੂ ਪ੍ਾਉਣ ਲਈ ਇਿੰ ਗਲੈਂ ਡ ਕਿਿੱ ਚ

ਬੋਰਡ ਆਫ ਿੰ ਟਰੋਲ ਸਥਾਕਪ੍ਤ ੀਤਾ ਕਗਆ। ਕਜਸ ਦੇ 6 ਮੈਂਬਰ ਸਨ੍। ਗਿਰਨ੍ਰ ਜਨ੍ਰਲ ਦੀ ੌਂ ਕਸਲ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਕਗਣਤੀ 4

ਦੀ ਥਾਂ 3 ਰ ਕਦਿੱ ਤੀ ਗਈ।ਬਿੰ ਬਈ ਅਤੇ ਮਦਰਾਸ ਦੇ ਗਿਰਨ੍ਰ ਪ੍ੂਰੀ ਤਰਹਾਂ ਨ੍ਾਲ ਗਿਰਨ੍ਰ ਜਨ੍ਰਲ ਦੇ ਅਧੀਨ੍ ਹੋ ਗਏ।

17. 1858 ਈ. ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੈਨਾ ਨਵਚ ਨਕਹੜੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ?
ਉੱਤਰ- 1. ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ ਸੈਕਨ੍ ਾਂ ਦੀ ਕਗਣਤੀ ਕਿਿੱ ਚ ਿਾਧਾ ੀਤਾ ਕਗਆ।
2. ਤੋਪ੍ਖਾਨ੍ੇ ਕਿਿੱ ਚ ੇਿਲ ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਕਨ੍ਯ ਤ ੀਤਾ ਜਾਣ ਲਿੱਗਾ।
3. ਯੂ.ਪ੍ੀ ਦੇ ਬਰਾਹਮਣਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕਸਿੱ ਖਾਂ ਅਤੇ ਗੋਰਕਖਆਂ ਨ੍ੂਿੰ ਸੈਨ੍ਾ ਕਿਚ ਭਰਤੀ ੀਤਾ ਜਾਣ ਲਿੱਗਾ।
4. ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਯੂਰਪ੍ੀਅਨ੍ ਸੈਕਨ੍ ਾਂ ਦੀ ਕਗਣਤੀ ਕਿਿੱ ਚ 2:1 ਦਾ ਅਨ੍ਪ੍ਾਤ ਰ ਕਦਿੱ ਤਾ ਕਗਆ।
5. ਧਰਮ ਅਤੇ ਜਾਤ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਸੈਕਨ੍ ਟ ੜੀਆਂ ਸਥਾਕਪ੍ਤ ੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ।
18. ਨਨਆਂ ਨਵਵਸਥਾ ਤੇ ਨੋਟ ਨਲਖੋ।
ਉੱਤਰ :- ਿਾਰਨ੍ ਹੇਸਕਟਿੰ ਗਜ਼ ਨ੍ੇ ਕਜ਼ਕਲਹਆਂ ਕਿਚ ਦੀਿਾਨ੍ੀ ਅਦਾਲਤਾਂ ਅਤੇ ਸਦਰ ਕਨ੍ਜ਼ਾਮਤ ਅਦਾਲਤਾਂ ਸਥਾਕਪ੍ਤ ੀਤੀਆਂ।
ਲ ਿੱ ਤੇ ਕਿਿੱ ਚ ਸਰਿਉੱਚ ਅਦਾਲਤ ਦੀ ਸਥਾਪ੍ਨ੍ਾ ੀਤੀ ਗਈ, ਕਜਸ ਦੇ ਜਿੱ ਜਾਂ ਦੇ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼੍ਨ੍ ਲਈ ਲਾਰਡ ਾਰਨ੍ਿਾਕਲਸ ਨ੍ੇ
‘ ਾਰਨ੍ਿਾਕਲਸ ੋਡ’ ਨ੍ਾਮ ਦੀ ਇਿੱ ਪ੍ਸਤ ਕਤਆਰ ਰਿਾਈ।
19.ਪ੍ੱ ਛਮੀ ਨਸੱ ਨਖਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਲਖੋ ?
ਉੱਤਰ:- 1. ਪ੍ਿੱ ਛਮੀ ਕਸਿੱ ਕਖਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨ੍ਾਲ ਭਾਰਤੀ ਲਰ ੀ ਸਿੱ ਕਭਆਚਾਰ ਉਤਪ੍ਿੰ ਨ੍ ਹੋਇਆ।
2. ਪ੍ਿੱ ਛਮੀ ਕਸਿੱ ਕਖਆ ਮਕਹਿੰ ਗੀ ਹੋਣ ਰ ੇ, ਕਜ਼ਆਦਤਰ ਲੋ ਅਨ੍ਪ੍ੜਹ ਰਹੇ ।
3. ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼੍ਾਿਾਂ ਦਾ ਕਿਸ਼੍ੇਸ਼੍ ਕਿ ਾਸ ਨ੍ਾ ਹੋਇਆ ।
4. ਪ੍ਿੱ ਛਮੀ ਕਸਿੱ ਕਖਆ ਨ੍ਾਲ ਭਾਰਤ ਕਿਿੱ ਚ ਪ੍ਰਚਿੱਕਲਤ ਈ ਅਿੰ ਧ ਕਿਸ਼੍ਿਾਸਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਖਤਮ ੀਤਾ ਜਾ ਸਕ ਆ।
5. ਪ੍ਿੱ ਛਮੀ ਕਸਿੱ ਕਖਆ ਾਰਨ੍ ਹੀ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨ੍ੇ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼੍ਾ ਦਾ ਇਕਤਹਾਸ ਪ੍ਕੜਹਆ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਨ੍ੂਿੰ ਅਜ਼ਾਦ ਰਾਉਣ ਕਿਿੱ ਚ
ਯੋਗਦਾਨ੍ ਪ੍ਾਇਆ।
20. ਆਧੁਨਨਕ ਨਸੱ ਨਖਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਵੱ ਚ ਹੇਠ ਨਲਖੇ ਨਵਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਬਾਰੇ ਦੱ ਸੋ?
ਉਤਰ:- 1.ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਮੋਹਨ ਰਾਏ:- ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਮੋਹਨ੍ ਰਾਏ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨ੍ੂਿੰ ਪ੍ਿੱ ਛਮੀ ਕਸਿੱ ਕਖਆ ਦੇਣ ਦੇ ਹਿੱ ਕਿਿੱ ਚ ਸਨ੍। ਉਹਨ੍ਾਂ
ਨ੍ੇ ਦੋ ਸਮਾਚਾਰ ਪ੍ਿੱ ਤਰ ਿੱ ਢੇ ਅਤੇ ਕਿਆ ਰਣ, ਭੂਗੋਲ, ਖਗੋਲ-ਕਿਕਗਆਨ੍, ਬੀਜ ਗਕਣਤ ਆਕਦ ਕਿਕਸ਼੍ਆਂ ਦੀਆਂ ਬਿੰ ਗਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ
ਕਿਿੱ ਚ ਪ੍ਸਤ ਾਂ ਕਲਖੀਆਂ। ਉਹਨ੍ਾਂ ਨ੍ੇ ਆਪ੍ ਖਰਚ ਰ ੇ ਿੱ ਲ ਿੱ ਤਾ ਕਿਖੇ ਇਿੱ ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ੀ ਸ ੂਲ ਅਤੇ ਿੇਦਾਂਤ ਾਲਜ ਸਥਾਕਪ੍ਤ
ੀਤਾ।
2.ਸਵਾਮੀ ਦਯਾਨੰਦ ਸਰਸਵਤੀ:- ਸਿਾਮੀ ਦਯਾਨ੍ਿੰਦ ਸਰਸਿਤੀ ਜੀ ਸਿੰ ਸਕ ਰਤ, ਿੈਕਦ ਕਸਿੱ ਕਖਆ ਦੇਣ ਦੇ ਨ੍ਾਲ-ਨ੍ਾਲ ਪ੍ਿੱ ਛਮੀ
ਕਸਿੱ ਕਖਆ ਦੇਣ ਦੇ ਹਿੱ ਕਿਿੱ ਚ ਿੀ ਸਨ੍। ਉਹਨ੍ਾਂ ਨ੍ੇ ਪ੍ਿੰ ਜਾਬ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼੍ ਕਿਿੱ ਚ ਬਹਤ ਸਾਰੇ ਸ ੂਲਾਂ, ਾਲਜਾਂ ਅਤੇ ਗਰੂ ਲਾਂ ਦੀ
ਸਥਾਪ੍ਨ੍ਾ ੀਤੀ। 1886 ਕਿਿੱ ਚ ਦਯਾਨ੍ਿੰਦ ਸਰਸਿਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਕਪ੍ਿੱ ਛੋਂ ਉਹਨ੍ਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਕਿਿੱ ਚ ਦਯਾਨ੍ਿੰਦ-ਐਗਲੋ -ਿੈਕਦ ਸ ੂਲ,
ਾਲਜ ਖੋਕਲਹਆ ਕਗਆ।
3) ਸਵਾਮੀ ਨਵਵੇਕਾਨੰਦ:- ਸਿਾਮੀ ਕਿਿੇ ਾਨ੍ਿੰਦ ਜੀ ਨ੍ੇ ਰਾਮਾ ਕ ਰਸ਼੍ਨ੍ ਕਮਸ਼੍ਨ੍ ਦੀ ਸਥਾਪ੍ਨ੍ਾ ੀਤੀ। ਇਸ ਕਮਸ਼ਨ੍ ਨ੍ੇ ਸਮਾਜ ਦਾ
ਸਧਾਰ ਰਨ੍ ਲਈ ਅਨ੍ੇ ਾਂ ਸ ੂਲ, ਾਲਜ, ਲਾਇਬਰੇਰੀਆਂ, ਹਸਪ੍ਤਾਲ ਅਤੇ ਯਤੀਮਖਾਨ੍ੇ ਸਥਾਕਪ੍ਤ ੀਤੇ ।
4) ਈਸਵਰ ਚੰ ਦਰ ਨਵਨਦਆਸਾਗਰ:- ਈਸ਼੍ਿਰ ਚਿੰ ਦਰ ਕਿਕਦਆ ਸਾਗਰ ਨ੍ੇ ਬਿੰ ਗਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਕਿਿੱ ਚ ‘ਪ੍ਰੀਮਰ ਿਰਨ੍ਾ ਪ੍ਰੀਕਚਆ’ ਨ੍ਾਂ
ਦੀ ਪ੍ਸਤ ਕਲਖੀ ਕਜਸ ਕਿਿੱ ਚ ਭਾਸ਼੍ਾ ਕਸਿੱ ਖਣਾ ਆਸਾਨ੍ ਬਣਾਇਆ ਕਗਆ। ਉਹਨ੍ਾਂ ਨ੍ੇ ਲੜ ੀਆਂ ਦੀ ਕਸਿੱ ਕਖਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਕਿਿੱ ਚ ਕਿਸ਼੍ੇਸ਼੍
ਯੋਗਦਾਨ੍ ਕਦਿੱ ਤਾ ਸੀ |
21. ਜੋਨਤਬਾ ਫਲੇ ਨੇ ਨੀਵੀਂ ਜਾਤੀ ਦੇ ਲੋ ਕਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਨਕਹੜੇ ਕਾਰਜ ਕੀਤੇ?
ਉੱਤਰ:- ਜੋਕਤਬਾ ਫੂਲੇ ਨ੍ੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਕਹਲਾਂ ਨ੍ੀਿੀਂ ਜਾਤੀ ਦੀਆਂ ਲੜ ੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ੜਹਾਈ ਲਈ ਪ੍ੂਨ੍ੇ ਕਿਿੱ ਚ ਕਤਿੰ ਨ੍ ਸ ੂਲ ਖੋਲੇ ਹ । ਉਹਨ੍ਾਂ
ਨ੍ੇ ਆਪ੍ਣੇ ਭਾਸ਼੍ਣਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰ ਾਕਸ਼੍ਤ ੀਤੀਆਂ ਦੋ ਪ੍ਸਤ ਾਂ ਦਆਰਾ ਬਰਾਹਮਣਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਕਹਤਾਂ ਿਲੋਂ ਈ ਤਰਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰੀਤੀ-ਕਰਿਾਜ਼ਾਂ
ਦਆਰਾ ਨ੍ੀਿੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਲੋ ਾਂ ‘ਤੇ ਹੋ ਰਹੇ ਆਰਕਥ ਸ਼੍ੋਸ਼੍ਣ ਦੀ ਕਨ੍ਿੰਦਾ ੀਤੀ । ਜੋਕਤਬਾ ਫਲੇ ਨ੍ੇ 24 ਸਤਿੰ ਬਰ 1873 ਈ. ਨ੍ੂਿੰ
ਸੱ ਨਤਆ ਸੋਧਕ ਸਮਾਜ ਨ੍ਾਂ ਦੀ ਸਿੰ ਸਥਾ ਸਥਾਕਪ੍ਤ ੀਤੀ। ਉਹਨ੍ਾਂ ਨ੍ੇ ਨ੍ੀਿੀਂ ਜਾਤੀ ਦੇ ਗਰੀਬ ਕ ਸਾਨ੍ਾਂ ਅਤੇ ਾਸ਼੍ਤ ਾਰਾਂ ਦੀ
ਹਾਲਤ ਸਧਾਰਨ੍ ਦੇ ਲਈ ਸਰ ਾਰ ਨ੍ੂਿੰ ਅਪ੍ੀਲ ੀਤੀ ਕ ਉਹਨ੍ਾਂ ਤੋਂ ਜਾਇਜ਼ ਭੂਮੀ ਰ ਕਲਆ ਜਾਿੇ।
22. ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕਾਂ ਨੇ ਜਾਤੀ-ਪ੍ਰਥਾ ਨੰ ਹੀ ਨਨਸਾਨਾ ਨਕਉਂ ਬਣਾਇਆ?
ਉੱਤਰ:- ਨ੍ੀਿੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਲੋ ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ‘ਅਛੂਤ’ ਸਮਕਝਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਹਨ੍ਾਂ ਲੋ ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਝਾੜੂ ਲਗਾ ੇ ਸਫ਼ਾਈ ਰਨ੍, ਜਿੱ ਤੀਆਂ
ਬਣਾਉਣ, ਮਰੇ ਹੋਏ ਪ੍ਸ਼੍ੂਆਂ ਨ੍ੂਿੰ ਚਿੱ ਣ ਅਤੇ ਉਹਨ੍ਾਂ ਦੀ ਖਿੱ ਲ ਉਤਾਰਨ੍, ਚਮੜਾ ਬਣਾਉਣ ਆਕਦ ਿੰ ਮ ਰਨ੍ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ੀਤਾ
ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉੱਚੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਲੋ ਾਂ ਦਆਰਾ ਨ੍ੀਿੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਲੋ ਾਂ ਉੱਤੇ ੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਅਿੱ ਕਤਆਚਾਰਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਖ਼ਤਮ ਰਨ੍
ਲਈ ਸਮਾਜ ਸਧਾਰ ਾਂ ਨ੍ੇ ਜਾਤੀ-ਪ੍ਰਥਾ ਨ੍ੂਿੰ ਕਨ੍ਸ਼੍ਾਨ੍ਾ ਬਣਾਇਆ ।
23. ਵੀਰ ਸਨਲੰਗਮ ਨੰ ਅਜੋਕੇ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ ਦੇ ਪ੍ੈਗੰਬਰ ਨਕਉਂ ਨਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ:- ਿੀਰ ਸਕਲਿੰਗਮ ਸਮਾਜ ਸਧਾਰ ਨ੍ੂਿੰ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼੍ ਦਾ ਪ੍ੈਗਿੰਬਰ ਕ ਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕ ਉਂਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨ੍ੇ ਇਸਤਰੀਆਂ ਨ੍ੂਿੰ
ਪ੍ਰਸ਼੍ਾਂ ਬਰਾਬਰ ਅਕਧ ਾਰ ਦੇਣ, ਕਿਧਿਾ ਪ੍ਨ੍ਰ ਕਿਆਹ ਅਤੇ ਅਿੰ ਤਰਜਾਤੀ ਕਿਆਹ ਦੇ ਪ੍ਿੱ ਖ ਕਿਿੱ ਚ ਪ੍ਰਚਾਰ ੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨ੍ੇ ਸਾਰੀ
ਉਮਰ ਸਮਾਜ ਸੇਿਾ, ਸਮਾਜ ਸਧਾਰ ਅਤੇ ਨ੍ੀਿੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਲੋ ਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਸਧਾਰਨ੍ ਸਿੰ ਬਿੰ ਧੀ ਕਿਸ਼ੇਸ ਯੋਗਦਾਨ੍ ਪ੍ਾਇਆ ।
24. ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਨੀਵੀਂ ਜਾਤੀ ਦੇ ਲੋ ਕਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕਾਰਜਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰੋ ?
ਉੱਤਰ:- 1920 ਈ. ਕਿਿੱ ਚ ਨ੍ਾਗਪ੍ਰ ਕਿਖੇ ਹੋਈ ਨ੍ੀਿੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਲੋ ਾਂ ਦੀ ਾਨ੍ਫ਼ਰਿੰ ਸ ਕਿਿੱ ਚ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨ੍ੇ ਛੂਤ -
ਛਾਤ ਦੀ ਕਨ੍ਿੰਦਾ ੀਤੀ। ਾਂਗਰਸੀ ਸਿੰ ਸਥਾਿਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਆਦੇਸ਼੍ ਕਦਿੱ ਤਾ ਕ ਉਹ ਨ੍ੀਿੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਲੋ ਾਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਉਹਨ੍ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ
ਸਿੰ ਗਕਠਤ ਰਨ੍ ਅਤੇ ਨ੍ਾਲ ਹੀ ਨ੍ਾਲ ਉਹਨ੍ਾਂ ਦੀ ਸਮਾਕਜ , ਮਾਨ੍ਕਸ ਅਤੇ ਨ੍ੈਕਤ ਹਾਲਤ ਸਧਾਰਨ੍ ਲਈ ਯਤਨ੍ ਰਨ੍।
ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨ੍ੇ ਨ੍ੀਿੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਲੋ ਾਂ ਲਈ ਿਰਤੇ ‘ਹਰੀਜਨ੍’ ਸ਼੍ਬਦ ਦੀ ਿਰਤੋਂ ਰਨ੍ੀ ਸ਼੍ਰੂ ੀਤੀ ਕਜਸ ਦਾ ਭਾਿ
ਅਰਥ ਹੈ “ਈਸ਼੍ਿਰ ਦੇ ਬਿੱ ਚੇ। ਉਹਨ੍ਾਂ ਨ੍ੇ ਕਜਹੜੇ ਸਥਾਨ੍ਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ੀਤਾ ਉੱਥੇ ਕ ਹਾ ਕ ਸ ੂਲ, ਸੜ ਾਂ ਅਤੇ ਖੂਹ ਅਛੂਤਾਂ ਲਈ
ਖੋਲੇ ਜਾਣ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਮਨ੍ਿੱ ਖਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਬਰਾਬਰ ਸਮਝਣ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ੀਤਾ ਹੈ।
25. ਸਾਈਮਨ ਕਨਮਸਨ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ?
ਉੱਤਰ:- ਸਾਈਮਨ ਕਨਮਸਨ:- ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ੀ ਸਰ ਾਰ ਨ੍ੇ 1919 ਈ. ਦੇ ਸਧਾਰ ਐ ਟ ਦਾ ਜਾਇਜਾ ਲੈ ਣ ਲਈ 1928 ਈ. ਕਿਿੱ ਚ
ਸਾਈਮਨ੍ ਕਮਸ਼੍ਨ੍ ਭਾਰਤ ਕਿਿੱ ਚ ਭੇਕਜਆ, ਕਜਸ ਦੇ 7 ਮੈਂਬਰ ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ ਹੀ ਸਨ੍। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਕਮਸ਼੍ਨ੍ ਦਾ ਕਿਰੋਧ ਲਾਲਾ
ਲਾਜਪ੍ਤ ਰਾਏ ਦੀ ਅਗਿਾਈ ਕਿਿੱ ਚ ਾਲੀਆਂ ਝਿੰ ਡੀਆਂ ਨ੍ਾਲ ਅਤੇ “ਸਾਈਮਨ੍ ਿਾਪ੍ਸ ਜਾਉ’ ਦੇ ਨ੍ਾਅਕਰਆਂ ਨ੍ਾਲ ੀਤਾ ਕਗਆ।
ਪ੍ਕਲਸ ਨ੍ੇ ਇਹਨ੍ਾਂ ਅਿੰ ਦੋਲਨ੍ ਰਨ੍ ਿਾਲੇ ਲੋ ਾਂ ਤੇ ਲਾਠੀਚਾਰਜ ੀਤਾ। ਕਸਿੱ ਟੇ ਿਜੋਂ ਲਾਲਾ ਲਾਜਪ੍ਿੱ ਤ ਰਾਏ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ
ਉਹਨ੍ਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
26. ਭਾਰਤ ਛੱ ਡੋ ਅੰ ਦੋਲਨ ਕੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ:- ਦੂਜੇ ਕਿਸ਼੍ਿ ਯਿੱ ਧ ਕਪ੍ਿੱ ਛੋਂ 8 ਅਗਸਤ 1942 ਈ. ਨ੍ੂਿੰ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨ੍ੇ ਭਾਰਤ ਛਿੱ ਡੋ ਅਿੰ ਦੋਲਨ੍ ਸ਼੍ਰੂ ੀਤਾ। ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ ਸਰ ਾਰ ਨ੍ੇ
9 ਅਗਸਤ, 1942 ਨ੍ੂਿੰ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਅਤੇ ਾਂਗਰਸ ਦੇ ਹੋਰ ਨ੍ੇਤਾਿਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਕਗਰਫ਼ਤਾਰ ਰ ਕਲਆ। ਇਹ ਖਬਰ ਸਣ ੇ ਗਿੱ ਸੇ ਕਿਿੱ ਚ ਆ ੇ
ਲੋ ਾਂ ਨ੍ੇ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਤੇ ਪ੍ਕਲਸ ਥਾਕਣਆਂ, ਸਰ ਾਰੀ ਭਿਨ੍ਾਂ, ਡਾ ਖਾਕਨ੍ਆਂ ਅਤੇ ਰੇਲਿੇ ਸਟੇਸ਼੍ਨ੍ਾਂ ਆਕਦ ਨ੍ੂਿੰ ਨ੍ ਸਾਨ੍ ਪ੍ਹਿੰ ਚਾਇਆ।
ਪ੍ਰਿੰ ਤੂ ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ੀ ਸਰ ਾਰ ਅਿੰ ਦੋਲਨ੍ ਾਰੀਆਂ ਨ੍ੂਿੰ ਦਬਾਉਣ ਕਿਿੱ ਚ ਸਫਲ ਨ੍ਾ ਹੋ ਸ ੀ।
27. ਆਜ਼ਾਦ ਨਹੰ ਦ ਫੌਜ ‘ਤੇ ਨੋਟ ਨਲਖੋ।
ਉੱਤਰ:- ਆਜ਼ਾਦ ਕਹਿੰ ਦ ਫੌਜ ਸਭਾਸ਼੍ ਚਿੰ ਦਰ ਬੋਸ ਰਾਸ਼੍ਟਰੀ ਅਿੰ ਦੋਲਨ੍ ਦਾ ਇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਕਸਿੱ ਧ ਨ੍ੇਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਨ੍ੇ ਭਾਰਤ ਨ੍ੂਿੰ ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ਾਂ
ੋਲੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਰਾਉਣ ਲਈ ਇ ਆਜ਼ਾਦ ਕਹਿੰ ਦ ਫੌਜ਼ ਦੀ ਸਥਾਪ੍ਨ੍ਾ ੀਤੀ। ਇਸ ਕਿਿੱ ਚ ਦੂਜੇ ਕਿਸ਼੍ਿ ਯਿੱ ਧ ਕਿਿੱ ਚ ਜਾਪ੍ਾਨ੍ ਦਆਰਾ
 ੈਦ ੀਤੇ ਗਏ ਭਾਰਤੀ ਸੈਕਨ੍ ਸ਼੍ਾਮਲ ਸਨ੍। ਪ੍ਰਿੰ ਤੂ 1943 ਈ. ਕਿਿੱ ਚ ਦੂਜੇ ਕਿਸ਼੍ਿ ਯਿੱ ਧ ਕਿਿੱ ਚ ਜਾਪ੍ਾਨ੍ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ
ਰ ੇ ਆਜ਼ਾਦ ਕਹਿੰ ਦ ਫੌਜ ਭਾਰਤ ਨ੍ੂਿੰ ਆਜ਼ਾਦ ਰਾਉਣ ਕਿਿੱ ਚ ਅਸਫਲ ਰਹੀ। ਇਸ ਦੇ ਨ੍ੇਤਾ ਸਭਾਸ਼੍ ਚਿੰ ਦਰ ਬੋਸ ਦੀ 1945 ਈ.
ਕਿਿੱ ਚ ਇ ਹਿਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਦਰਘਟਨ੍ਾ ਕਿਿੱ ਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨ੍ੇ ਆਜ਼ਾਦ ਕਹਿੰ ਦ ਫੌਜ ਦੇ ਸੈਕਨ੍ ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ੈਦ ਰ
ਕਲਆ। ਭਾਰਤੀ ਲੋ ਾਂ ਨ੍ੇ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼੍ ਕਿਿੱ ਚ ਹੜਤਾਲਾਂ ੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਜਲਸੇ ੀਤੇ। ਅਿੰ ਤ ਕਿਿੱ ਚ ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨ੍ੇ ਆਜ਼ਾਦ ਕਹਿੰ ਦ ਫੌਜ ਦੇ
ਸਾਰੇ ਸੈਕਨ੍ ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਛਿੱ ਡ ਕਦਿੱ ਤਾ।
28. ਗੁੱ ਟ-ਨਨਰਲੇ ਪ੍ ਤੇ ਨੋਟ ਨਲਖੋ?
ਉੱਤਰ:- ਦੂਜੇ ਕਿਸ਼੍ਿ ਯਿੱ ਧ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਕਪ੍ਿੱ ਛੋਂ ਸਿੰ ਸਾਰ ਦੇ ਦੇਸ਼੍ ਇਿੱ ਦੂਜੇ ਦਾ ਕਿਰੋਧ ਰਨ੍ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਦੋ ਗਿੱ ਟਾਂ ਪ੍ਿੱ ਛਮੀ ਬਲਾ
(ਕਜਸ ਦਾ ਨ੍ੇਤਾ ਅਮਰੀ ਾ ਸੀ) ਅਤੇ ਪ੍ੂਰਬੀ ਬਲਾ (ਕਜਸ ਦਾ ਨ੍ੇਤਾ ਰੂਸ ਸੀ) ਕਿਿੱ ਚ ਿਿੰ ਡੇ ਗਏ । ਦੋਹਾਂ ਗਿੱ ਟਾਂ ਕਿਚ ਾਰ ਕਭਆਨ੍
ਸ਼੍ੀਤ ਯਿੱ ਧ ਹੋਇਆ। ਭਾਰਤ ਕ ਸੇ ਿੀ ਸ਼੍ ਤੀ ਗਿੱ ਟ ਕਿਿੱ ਚ ਸ਼੍ਾਮਲ ਨ੍ਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹਿੰ ਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਨ੍ੇ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼੍ਾਂ ਨ੍ਾਲ
ਕਮਲ ੇ ਗਿੱ ਟ-ਕਨ੍ਰਲੇ ਪ੍ ਲਕਹਰ ਸ਼੍ਰੂ ੀਤੀ, ਕਜਸ ਦੇ ਕਪ੍ਤਾਮਾ ਪ੍ਿੰ ਕਡਤ ਜਿਾਹਰ ਲਾਲ ਨ੍ਕਹਰੂ, ਯੋਗੋਸਲਾਿੀਆ ਦੇ ਰਾਸ਼੍ਟਰਪ੍ਤੀ
ਟੀਟੋ ਅਤੇ ਕਮਸਰ ਦੇ ਰਾਸ਼੍ਟਰਪ੍ਤੀ ਨ੍ੇਸਰ ਸਨ੍। ਗਿੱ ਟ-ਕਨ੍ਰਲੇ ਪ੍ ਲਕਹਰ 1961 ਈ. ਕਿਿੱ ਚ ਸ਼੍ਰੂ ੀਤੀ ਗਈ। ਇਹ ਪ੍ਿੰ ਚਸ਼੍ੀਲ
ਕਸਧਾਂਤਾਂ ਤੇ ਅਧਾਕਰਤ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰ ਕ ਸੇ ਿੀ ਸ਼੍ ਤੀ ਗਿੱ ਟ ਕਿਿੱ ਚ ਸ਼੍ਾਮਲ ਨ੍ਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹਿੰ ਦੇ ਸਨ੍। ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਕਹਲੀ
ਾਨ੍ਫਰਿੰ ਸ 1961 ਈ. ਕਿਿੱ ਚ ਬੈਲਗਰੇਡ ਕਿਿੱ ਚ ਹੋਈ । ਸ਼੍ਰੂ ਕਿਿੱ ਚ ਇਸ ਦੇ 25 ਦੇਸ਼੍ ਮੈਂਬਰ ਸਨ੍। ਹਣ 100 ਤੋਂ ਿਿੱ ਧ ਦੇਸ਼੍ ਇਸ ਦੇ
ਮੈਂਬਰ ਹਨ੍।
29. ਨਵਦੇਸ ਨੀਤੀ ਬਾਰੇ ਤੁਹਾਡਾ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ?
ਉੱਤਰ:- ਭਾਰਤ ਦੀ ਕਿਦੇਸ਼੍ ਨ੍ੀਤੀ ਭਾਰਤ ਨ੍ੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਰਨ੍ ਤੋਂ ਕਪ੍ਿੱ ਛੋਂ ਸ਼੍ਾਂਤਮਈ ਸਕਹਹੋਂਦ ਕਸਧਾਂਤ ਤੇ ਅਧਾਕਰਤ ਅਨ੍ੋਖੀ
ਕਿਦੇਸ਼੍ੀ ਨ੍ੀਤੀ ਅਪ੍ਣਾਈ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਸਾਰੇ ਸਿੰ ਸਾਰ ਦੇ ਦੇਸ਼੍ਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਭੂਸਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸਤਿੰ ਤਰਤਾ ਦਾ ਸਕਤ ਾਰ ਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਇਸ
ਗਿੱ ਲ ਕਿਿੱ ਚ ਕਿਸ਼੍ਿਾਸ ਰਦਾ ਹੈ ਕ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ, ਰਾਸ਼੍ਟਰਾਂ ਅਤੇ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਲੋ ਬਰਾਬਰ ਹਨ੍। ਇਹ ਦੇਸ਼੍ ਉਹਨ੍ਾਂ ਦੇਸ਼੍ਾਂ ਦੇ
ਕਿਰਿੱ ਧ ਸੀ, ਕਜਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਰ ਾਰ ਰਿੰ ਗ, ਜਾਤੀ ਜਾਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਲੋ ਾਂ ਨ੍ਾਲ ਕਿਤ ਰਾ ਰਦੀ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਇਸ ਗਿੱ ਲ ਕਿਿੱ ਚ ਿੀ
ਕਿਸ਼੍ਿਾਸ ਰਦਾ ਹੈ ਕ ਸਾਰੇ ਅਿੰ ਤਰ ਰਾਸ਼੍ਟਰੀ ਝਗਕੜਆਂ ਦਾ ਕਨ੍ਪ੍ਟਾਰਾ ਸ਼੍ਾਂਤਮਈ ਢਿੰ ਗਾਂ ਨ੍ਾਲ ੀਤਾ ਜਾ ਸ ਦਾ ਹੈ।
30. ਸੰ ਪ੍ਰਦਾਇਕਤਾ ’ਤੇ ਨੋਟ ਨਲਖੋ।
ਉੱਤਰ: ਭਾਰਤ ਇਿੱ ਧਰਮ ਕਨ੍ਰਪ੍ਿੱ ਖ ਦੇਸ਼੍ ਹੈ। ਇਿੱ ਥੇ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋ ਰਕਹਿੰ ਦੇ ਹਨ੍, ਕਜਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਲਿੱਗ-ਅਲਿੱਗ ਧਾਰਕਮ
ਕਿਸ਼੍ਿਾਸ ਹਨ੍। ਇਹਨ੍ਾਂ ਲੋ ਾਂ ਨ੍ੇ ਕਫਰ ੂ ਦਿੰ ਗੇ ਫਸਾਦ ਉਤਪ੍ਿੰ ਨ੍ ੀਤੇ ਹਨ੍। ਬਹਤ ਸਾਰੇ ਲੋ ਾਂ ਦਾ ਕਿਚਾਰ ਹੈ ਕ ਸਰ ਾਰ ਨ੍ੂਿੰ ਿੱ ਝ
ਘਿੱ ਟ ਕਗਣਤੀ ਿਾਲੇ ਲੋ ਾਂ ਿਿੱ ਲ ਕਧਆਨ੍ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋ ੜ ਹੈ।
31. ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪ੍ਾਨਕਸਤਾਨ ਦੇ ਸੰ ਬੰ ਧਾਂ ਦਾ ਸੰ ਖੇਪ੍ ਵਰਣਨ ਕਰੋ?
ਉੱਤਰ:- ਪ੍ਾਕ ਸਤਾਨ੍ ਸਾਡੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਗਆਂਢੀ ਦੇਸ਼੍ਾਂ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ਇਿੱ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਇਸ ਨ੍ਾਲ ਆਪ੍ਣੇ ਕਮਿੱ ਤਰਤਾਪ੍ੂਰਨ੍ ਸਿੰ ਬਿੰ ਧ ਸਥਾਪ੍ਤ
ਰਨ੍ ਦੀ ੋਕਸ਼੍ਸ਼੍ ਰ ਕਰਹਾ ਹੈ। ਦੇਸੀ ਕਰਆਸਤ ਸ਼੍ਮੀਰ ਦਾ ਭਾਰਤ ਨ੍ਾਲ ਏ ੀ ਰਣ ਰਨ੍ ਨ੍ੂਿੰ ਪ੍ਾਕ ਸਤਾਨ੍ ਦਆਰਾ ਮਾਨ੍ਤਾ
ਨ੍ਹੀਂ ਕਦਿੱ ਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸ਼੍ਮੀਰ ਮਸਲੇ ਾਰਨ੍ ਭਾਰਤ ਨ੍ੇ ਪ੍ਾਕ ਸਤਾਨ੍ ਨ੍ਾਲ ਕਤਿੰ ਨ੍ ਪ੍ਰਮਿੱ ਖ ਅਤੇ ਈ ਛੋਟੇ -ਮੋਟੇ ਯਿੱ ਧ ਲੜੇ ਹਨ੍।
1972 ਕਿਿੱ ਚ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾ ਕਿਚ ਾਰ ਕਸ਼ਮਲਾ ਸਮਝੌਤਾ ਿੀ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਜਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪ੍ਾਨਕਸਤਾਨ ਨਵਚਕਾਰ ਸਾਰੇ
ਝਗਨੜਆਂ ਦਾ ਸ਼ਾਤੀਪ੍ਰਵਕ ਹੱ ਲ ਰਨ੍ਾ ਸੀ। ਹਣ ਤੋਂ ਥੋੜਹੇ ਸਾਲ ਪ੍ਕਹਲਾਂ ਹੀ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼੍ਾਂ ਕਿਿੱ ਚ ਾਰ ਬਿੱ ਸ ਅਤੇ ਰੇਲ ਸਰਕਿਸ
ਸ਼੍ਰੂ ੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਸਰਕਿਸ ਦਆਰਾ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼੍ਾਂ ਦੇ ਲੋ ਾਂ ਕਿਚ ਾਰ ਦੋਸਤਾਨ੍ਾ ਸਿੰ ਬਿੰ ਧ ਾਇਮ ਹੋਏ ਹਨ੍।
32. ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਅੰ ਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨ਼ਿਲਾਫ ਨਕਹੜੇ- ਨਕਹੜੇ ਅੰ ਦੋਲਨ ਚਲਾਏ?
ਉੱਤਰ- 1. ਨ੍ਾ ਕਮਲਿਰਤਨ੍ ਅਿੰ ਦੋਲਨ੍ 1920 ਕਿਿੱ ਚ
2. ਕਸਿਲ-ਨ੍ਾ-ਫਰਮਾਨ੍ੀ ਅਿੰ ਦੋਲਨ੍ 1930 ਕਿਿੱ ਚ
3. ਭਾਰਤ ਛਿੱ ਡੋ ਅਿੰ ਦੋਲਨ੍ 1942 ਕਿਿੱ ਚ[
 33. ਸਰਾਬਬੰ ਦੀ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੰ ਨਕਵੇਂ ਲਾਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਸ਼੍ਰਾਬ ਬਿੰ ਦੀ ਤੋਂ ਭਾਿ ਸ਼੍ਰਾਬ ਿੇਚਣ ਅਤੇ ਪ੍ੀਣ ਉੱਪ੍ਰ ਾਨ੍ੂਿੰਨ੍ ਅਨ੍ਸਾਰ ਮ ਿੰ ਮਲ ਪ੍ਾਬਿੰ ਦੀ ਤੋਂ ਹੈ। ਸ਼੍ਰਾਬਬਿੰ ਦੀ ਨ੍ੂਿੰ ਾਨ੍ੂਿੰਨ੍
ਬਣਾ ੇ ਲਾਗੂ ਰਨ੍ਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
34. ਨਸੱ ਨਖਆ ਦੇ ਅਨਧਕਾਰ ‘ਤੇ ਸੰ ਖੇਪ੍ ਨੋਟ ਨਲਖੋ।
ਉੱਤਰ- ਦਸਿੰ ਬਰ 2002 ਕਿਿੱ ਚ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਕਿਚ 86ਿੀਂ ਸੋਧ ੀਤੀ ਗਈ। ਮੌਕਲ ਅਕਧ ਾਰਾਂ ਕਿਚ ਅਨ੍ਛੇਦ 21-A ਦਰਜ
ਰ ੇ 6 ਤੋਂ 14 ਸਾਲ ਦੇ ਹਰੇ ਬਿੱ ਚੇ ਲਈ ‘ਮਫ਼ਤ ਅਤੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਕਸਿੱ ਕਖਆ’ ਦਾ ਅਕਧ ਾਰ ਕਦਿੱ ਤਾ ਕਗਆ। ਇਸ ਨ੍ੂਿੰ ਅਮਲੀ ਰੂਪ੍
ਦੇਣ ਲਈ ਲਾਜ਼ਮੀ ਅਤੇ ਮਫ਼ਤ ਕਸਿੱ ਕਖਆ ਦਾ ਅਕਧ ਾਰ ਐ ਟ 2009 ਪ੍ਾਸ ੀਤਾ ਕਗਆ। ਇਸ ਅਕਧ ਾਰ ਅਧੀਨ੍ ਹਰੇ
ਭਾਰਤੀ ਬਿੱ ਚਾ ਜੋ 6-14 ਸਾਲ ਦੀ ਆਯੂ ਗਰਿੱ ਪ੍ ਕਿਿੱ ਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਮਫਤ ਅਤੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਮਿੱ ਢਲੀ ਕਸਿੱ ਕਖਆ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਰ ਸ ਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਕਿਿੱ ਚ ਕਸਿੱ ਕਖਆ ਅਕਧ ਾਰ ਐ ਟ 1 ਅਪ੍ਰੈਲ 2010 ਤੋਂ ਲਾਗੂ ਹੈ ।
35. ਸੰ ਨਵਧਾਨ 'ਚ ਨਕਹੜੇ- ਨਕਹੜੇ ਮੌਨਲਕ ਅਨਧਕਾਰ ਦਰਜ ਹਨ?
ਉੱਤਰ- 1. ਸਮਾਨ੍ਤਾ ਦਾ ਅਕਧ ਾਰ
2. ਸਤਿੰ ਤਰਤਾ ਦਾ ਅਕਧ ਾਰ
3. ਸੋਸ਼੍ਣ ਕਿਰਿੱ ਧ ਅਕਧ ਾਰ
4. ਧਾਰਕਮ ਸਤਿੰ ਤਰਤਾ ਦਾ ਅਕਧ ਾਰ
5. ਸਿੱ ਕਭਆਚਾਰ ਅਤੇ ਕਿਿੱ ਕਦਅ ਅਕਧ ਾਰ
6. ਸਿੰ ਕਿਧਾਕਨ੍ ਉਪ੍ਚਾਰਾਂ ਦਾ ਅਕਧ ਾਰ।
36. ਸੋਸਣ ਨਵਰੁੱ ਧ ਅਨਧਕਾਰ ਦੀ ਨਵਆਨਖਆ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ- ਸੋਸ਼੍ਣ ਕਿਰਿੱ ਧ ਅਕਧ ਾਰ ਕਿਚ ਮਨ੍ਿੱ ਖ ਦਾ ਿਪ੍ਾਰ ਰਨ੍, ਤਨ੍ਖਾਹ ਕਦਿੱ ਤੇ ਕਬਨ੍ਹਾਂ ਿੰ ਮ ਰਾਉਣਾ ਅਤੇ ਦੂਕਜਆਂ ਤੋਂ
ਜਬਰਦਸਤੀ ਿੰ ਮ ਰਾਉਣ ਦੀ ਮਨ੍ਾਹੀ ਹੈ। ਿੰ ਮ ਬਦਲੇ ਤਨ੍ਖਾਹ ਪ੍ਿੱ ਖੋਂ, ਕ ਸੇ ਿੀ ਕਿਅ ਤੀ ਨ੍ਾਲ ਧਰਮ, ਨ੍ਸਲ ਜਾਂ ਜਾਤੀ ਦੇ
ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ੋਈ ਿੀ ਕਿਤ ਰਾ ਨ੍ਹੀਂ ੀਤਾ ਜਾ ਸ ਦਾ।
37. 'ਅਨਧਕਾਰ ਅਤੇ ਕਰਤੱ ਵ ਇਕ ਨਸੱ ਕੇ ਦੇ ਦੋ ਪ੍ਾਸੇ ਹਨ' ਨਕਵੇਂ?
ਉੱਤਰ- ਕਜਿੱ ਥੇ ਕਿਅ ਤੀ ਦੇ ਕਿ ਾਸ ਲਈ, ਰਾਜ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਉਸ ਨ੍ੂਿੰ ਅਨ੍ੇ ਾਂ ਅਕਧ ਾਰ ਕਦਿੰ ਦੇ ਹਨ੍, ਉੱਥੇ ਕਿਅ ਤੀ ਤੋਂ ਿੱ ਝ
ਰਤਿੱ ਿਾਂ ਦੀ ਆਸ ਿੀ ਰਦੇ ਹਨ੍। ਰਤਿੱ ਿਾਂ ਦਾ ਪ੍ਾਲਣ ੀਤੇ ਕਬਨ੍ਹਾਂ ਕਿਅ ਤੀ ਅਕਧ ਾਰਾਂ ਦਾ ਹਿੱ ਦਾਰ ਨ੍ਹੀਂ ਹਿੰ ਦਾ। ਇਸ ਲਈ
ਅਕਧ ਾਰ ਅਤੇ ਰਤਿੱ ਿ ਇਿੱ ੋ ਹੀ ਕਸਿੱ ੇ ਦੇ ਦੋ ਪ੍ਾਸੇ ਹਨ੍।
38. ਭਾਰਤ ਨਵੱ ਚ ਸੰ ਸਦੀ ਸਾਸਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੀ ਨਕਉਂ ਲਾਗ ਕੀਤੀ ਗਈ?
ਉੱਤਰ- 1. ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪ੍ਕਹਲਾਂ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼੍ ਕਿਿੱ ਚ ਿਿੱ ਖ-ਿਿੱ ਖ ਐ ਟਾਂ ਦਆਰਾ ਸਿੰ ਸਦੀ ਸਰ ਾਰ ਲਾਗੂ ੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਤਰਹਾਂ
ਭਾਰਤੀ ਲੋ ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਸਿੰ ਸਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਜਾਣ ਾਰੀ ਪ੍ਕਹਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਸੀ।
2. ਭਾਰਤੀ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਕਨ੍ਰਮਾਤਾਿਾਂ ਨ੍ੇ ਸਿੰ ਸਦੀ ਸ਼੍ਾਸ਼੍ਨ੍ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ੍ ੀਤਾ।
3. ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਗਲਾਮ ਰਕਹਣ ਾਰਨ੍ ਭਾਰਤ ਨ੍ੂਿੰ ਅਕਜਹੀ ਸਰ ਾਰ ਦੀ ਲੋ ੜ ਸੀ, ਕਜਹੜੀ ਕਜ਼ਿੰ ਮੇਿਾਰੀ ਦੀ ਭਾਿਨ੍ਾ ‘ਤੇ ਅਧਾਕਰਤ
ਹੋਿੇ।
4. ਸਿੰ ਸਦੀ ਸਰ ਾਰ ਪ੍ਕਰਿਰਤਨ੍ਸ਼੍ੀਲ ਹੈ। ਇਹ ਦੇ ਿੀ ਬਦਲੀ ਜਾ ਸ ਦੀ ਹੈ।
39. ਸੰ ਸਦੀ ਸਾਸਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਵੱ ਚ ਰਾਸਟਰਪ੍ਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰ ਤਰੀ ਦੀ ਭਨਮਕਾ ਨਲਖੋ ।
ਉੱਤਰ- 1. ਰਾਸਟਰਪ੍ਤੀ :- ਰਾਸ਼੍ਟਰਪ੍ਤੀ ੋਲ ਕਿਧਾਕਨ੍ , ਾਰਜਪ੍ਾਕਲ ਾ ਅਤੇ ਕਨ੍ਆਇ ਸ਼੍ ਤੀਆਂ ਹਨ੍ ਪ੍ਰ ਉਹ ਅਸਲ
ਕਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼੍ ਤੀਆਂ ਦੀ ਿਰਤੋਂ ਉਹ ਆਪ੍ਣੀ ਇਿੱ ਛਾ ਅਨ੍ਸਾਰ ਨ੍ਹੀਂ ਰ ਸ ਦਾ । ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸ਼੍ ਤੀਆਂ ਦੀ ਿਰਤੋਂ
ਪ੍ਰਧਾਨ੍ ਮਿੰ ਤਰੀ ਅਤੇ ਮਿੰ ਤਰੀ ਮਿੰ ਡਲ ਦੀ ਸਲਾਹ ਨ੍ਾਲ ਰਦਾ ਹੈ।
 2. ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰ ਤਰੀ :- ਪ੍ਰਧਾਨ੍ ਮਿੰ ਤਰੀ, ਮਿੰ ਤਰੀ ਮਿੰ ਡਲ, ਮਿੰ ਤਰੀ ਪ੍ਰੀਸ਼੍ਦ ਅਤੇ ਲੋ ਸਭਾ ਦਾ ਮਖੀ ਹਿੰ ਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਸਮਿੱ ਚੇ ਰਾਜ
ਪ੍ਰਬਿੰਧ ਦਾ ਚਾਲ ਅਤੇ ੇਂਦਰੀ ਕਬਿੰ ਦੂ ਹਿੰ ਦਾ ਹੈ । ਅਸਲ ਸ਼੍ ਤੀਆਂ ਦੀ ਿਰਤੋਂ ਪ੍ਰਧਾਨ੍ ਮਿੰ ਤਰੀ ਹੀ ਰਦਾ ਹੈ । ੋਈ ਿੀ ਮਿੰ ਤਰੀ
ਉਸ ਦੀ ਇਿੱ ਛਾ ਦੇ ਕਿਰਿੱ ਧ ਆਪ੍ਣੀ ਪ੍ਦਿੀ ‘ਤੇ ਨ੍ਹੀਂ ਰਕਹ ਸ ਦਾ ।
40. ਸੰ ਸਦ ਦੀ ਸਨਥਤੀ ਦੀ ਨਗਰਾਵਟ ਲਈ ਕਜ਼ਿੰ ਮੇਵਾਰ ਕਾਰਨ ਨਲਖੋ।
ਉੱਤਰ- 1. ਇ ਕਦਨ੍ ਕਿਚ ਦਸ-ਦਸ ਾਨ੍ੂਿੰਨ੍ ਪ੍ਾਸ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ੍ । 2. ਸਪ੍ੀ ਰ ਦੀ ਕਨ੍ਰਪ੍ਿੱ ਖਤਾ ਬਾਰੇ ਸ਼੍ਿੱ ।
3. ਸਦਨ੍ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਗੈਰ-ਹਾਜ਼ਰੀ । 4. ਮੇਟੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਪ੍ਤਨ੍ ।
5. ਬੈਠ ਾਂ ਕਿਿੱ ਚ ਮੀ । 6. ਕਜ਼ਿੱ ਦ ਦੀ ਰਾਜਨ੍ੀਤੀ ।
41. ਸੰ ਸਦ ਦੀ ਸਕਥਤੀ ਨੰ ਮਜ਼ਬਤ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋ ੜੀਂਦੇ ਸੁਝਾਅ ਨਦਓ ।
ਉੱਤਰ- 1. ਾਨ੍ੂਿੰਨ੍ ਪ੍ਾਸ ਰਨ੍ ਸਮੇਂ ਯੋਗ ਕਿਚਾਰ ਿਟਾਂਦਰਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
2. ਸਪ੍ੀ ਰ ਨ੍ੂਿੰ ਕਨ੍ਰਪ੍ਿੱ ਖ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
3. ਸਦਨ੍ ਕਿਿੱ ਚ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਹਾਜ਼ਰ ਰਕਹਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
4. ਬੈਠ ਾਂ ਦੀ ਕਗਣਤੀ ਕਿਚ ਿਾਧਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
5. ਕਜ਼ਿੱ ਦ ਦੀ ਰਾਜਨ੍ੀਤੀ ਨ੍ਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ।
6. ਸਕਥਰ ਸਰ ਾਰਾਂ ਬਣਨ੍ੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ੍ ।
42. ਭਾਰਤੀ ਸੰ ਸਦ ਦੀ ਬਣਤਰ ਨਲਖੋ।
ਉੱਤਰ- ਭਾਰਤੀ ਸਿੰ ਸਦ ਦੇ ਦੋ ਸਦਨ੍ ਹਨ੍:- ਲੋ ਸਭਾ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸਭਾ।
1. ਲੋ ਕ ਸਭਾ:- ਕਜਿੇਂ ਕ ਨ੍ਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਸਪ੍ਿੱ ਸ਼੍ਟ ਹੈ ਕ ਇਹ ਲੋ ਾਂ ਦਾ ਸਦਨ੍ ਹੈ । ਇਸ ਕਿਚ ਲੋ ਾਂ ਦਆਰਾ ਪ੍ਰਤਿੱਖ ਚਣੇ ਹੋਏ ਮੈਂਬਰ
ਹਿੰ ਦੇ ਹਨ੍ । ਇਸਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਿੱ ਲ ਕਗਣਤੀ 545 ਹੈ । ਰਾਸ਼੍ਟਰਪ੍ਤੀ ਇਸ ਸਦਨ੍ ਨ੍ੂਿੰ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਦੇ ਾਨ੍ੂਿੰਨ੍ ਅਨ੍ਸਾਰ ਭਿੰ ਗ ਰ
ਸ ਦਾ ਹੈ ।
2. ਰਾਜ ਸਭਾ:- ਇਹ ਇਿੱ ਸਥਾਈ ਸਦਨ੍ ਹੈ । ਇਸਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਿੱ ਲ ਕਗਣਤੀ 250 ਹੈ। 238 ਮੈਂਬਰ ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ੇਂਦਰੀ ਸ਼੍ਾਸਤ
ਪ੍ਰਦੇਸ਼੍ਾਂ ਕਿਚੋਂ ਅਤੇ 12 ਮੈਂਬਰ ਰਾਸ਼੍ਟਰਪ੍ਤੀ ਦਆਰਾ ਕਿਕਗਆਨ੍, ਸਾਕਹਤ, ਲਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸੇਿਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਕਿਿੱ ਚ ਪ੍ਰਕਸਿੱ ਧੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ
ਰਨ੍ ਿਾਲੇ ਕਿਅ ਤੀਆਂ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ਨ੍ਾਮਜ਼ਦ ੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ੍ । ਇਸ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਅਪ੍ਰਤਿੱਖ ਚੋਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨ੍ਾਲ ਚਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ੍ ।

ਸਰੋਤ ਅਧਾਨਰਤ ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2023-24 (ਅਨਭਆਸ) ਅੰ ਕ: 10(5X2=10)

1. ਤੇਲ ਦੇ ਬੀਜ ਕਜਿੇਂ ਮੂਿੰ ਗਫਲੀ, ਸਰੋਂ, ਤੋਰੀਆ, ਸੂਰਜਮਖੀ ਅਤੇ ਨ੍ਾਰੀਅਲ ਆਕਦ ਤੋਂ ਖਰਾ ੀ ਤੇਲ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹਿੰ ਦੇ ਹਨ੍। ਖਰਾ ੀ
ਤੇਲ ਸਾਡੇ ਭੋਜਨ੍ ਦਾ ਮਿੱ ਖ ਅਿੰ ਗ ਹਨ੍। ਲਗਭਗ ਸਾਰੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਖਰਾ ੀ ਪ੍ਦਾਰਥਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਰਸੋਈ ਕਿਿੱ ਚ ਖਰਾ ੀ ਤੇਲ
ਕਿਿੱ ਚ ਤਕਲਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਰੋਂ ਅਤੇ ਤੋਰੀਆ, ਉੱਤਰ ਅਤੇ ਮਿੱ ਧ ਭਾਰਤ ਕਿਿੱ ਚ ਕਜਿੇਂ ਪ੍ਿੰ ਜਾਬ, ਹਕਰਆਣਾ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼੍, ਰਾਜਸਥਾਨ੍
ਅਤੇ ਮਿੱ ਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼੍ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਹੈ। ਮੂਿੰ ਗਫਲੀ ਪ੍ਿੱ ਛਮੀ ਅਤੇ ਦਿੱ ਖਣੀ ਭਾਰਤ ਕਿਿੱ ਚ ਖਾਸ ਰ ੇ ਗਜਰਾਤ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਸ਼੍ਟਰ ਕਿਿੱ ਚ ਮਿੱ ਖ
ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪ੍ੈਦਾ ੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਖਰਾ ੀ ਤੇਲਾਂ ਦੀ ਮਿੰ ਗ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼੍ ਕਿਿੱ ਚ ਕਦਨ੍ੋ-ਕਦਨ੍ ਿਿੱ ਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਜੋ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪ੍ਾਦਨ੍ ਤੋਂ
ਪ੍ੂਰੀ ਨ੍ਹੀਂ ਹੋ ਰਹੀ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼੍ ਨ੍ੂਿੰ ਦੂਸਰੇ ਦੇਸ਼੍ਾਂ ਤੋਂ ਖਰਾ ੀ ਤੇਲ ਨ੍ੂਿੰ ਦਰਾਮਦ ਰਨ੍ਾ ਪ੍ੈਂਦਾ ਹੈ। ਅਿੱ ਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਕਿਿੱ ਚ
ਸੋਇਆਬੀਨ੍ ਅਤੇ ਸੂਰਜਮਖੀ ਦਾ ਉਤਪ੍ਾਦਨ੍ ਖੇਤਰ ਿਿੱ ਧਦਾ ਜਾ ਕਰਹਾ ਹੈ ਪ੍ਰਿੰ ਤੂ ਜੇ ਰ ਪ੍ਿੰ ਜਾਬ ਦੀ ਗਿੱ ਲ ਰੀਏ ਤਾਂ ਪ੍ਿੰ ਜਾਬ ਕਿਿੱ ਚ
ਤੇਲ ਬੀਜ ਉਤਪ੍ਾਦਨ੍ ਦੇ ਰ ਬੇ ਹੇਠ ਮੀ ਆਈ ਹੈ। ਦੇਸ਼੍ ਕਿਿੱ ਚ ਤੇਲ ਬੀਜ ਉਤਪ੍ਾਦਨ੍ ਕਿਿੱ ਚ ਮੋਹਰੀ ਸਥਾਨ੍ ਮਿੱ ਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼੍ ਦਾ ਹੈ
ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਸਥਾਨ੍ ਮਹਾਰਾਸ਼੍ਟਰ ਦਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਓਪ੍ਰੋਕਤ ਪ੍ੈਰੇ ਨੰ ਪ੍ੜਹਕੇ ਹੇਠ ਨਲਖੇ ਪ੍ਰਸਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਨਦਓ:-
i. ਸਰੋਂ ਅਤੇ ਤੋਰੀਆ ਕ ਹੜੇ-ਕ ਹੜੇ ਰਾਜਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਮਿੱ ਖ ਫ਼ਸਲ ਹੈ?
ii. ਖਰਾ ੀ ਤੇਲ ਪ੍ੈਦਾ ਰਨ੍ ਿਾਲੀਆਂ ਪ੍ਰਮਿੱ ਖ ਫ਼ਸਲਾਂ ਕ ਹੜੀਆਂ ਹਨ੍?
iii. ਤੇਲ ਬੀਜ ਉਤਪ੍ਾਦਨ੍ ਕਿਿੱ ਚ ਕ ਹੜਾ ਰਾਜ ਦੂਸਰਾ ਸਥਾਨ੍ ਰਿੱ ਖਦਾ ਹੈ?
iv. ਮੂਿੰ ਗਫ਼ਲੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਮਿੱ ਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕ ਿੰ ਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜਾਂ ਕਿਿੱ ਚ ਪ੍ੈਦਾ ਹਿੰ ਦੀ ਹੈ?
v. ਅਿੱ ਜ ਦੇ ਦੌਰ ਕਿਿੱ ਚ ਕ ਹੜੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦਾ ਉਤਪ੍ਾਦਨ੍ ਖੇਤਰ ਿਿੱ ਧਦਾ ਜਾ ਕਰਹਾ ਹੈ?

2. ਲੋ ਤਿੰ ਤਰ ਲੋ ਾਂ ਦੀ ਆਪ੍ਣੀ ਸਰ ਾਰ ਹਿੰ ਦੀ ਹੈ। ਇਬਰਾਕਹਮ ਕਲਿੰ ਨ੍ ਦੇ ਸ਼੍ਬਦਾਂ ਕਿਿੱ ਚ ਲੋ ਤਿੰ ਤਰੀ ਸਰ ਾਰ,“ਲੋ ਾਂ ਦੀ, ਲੋ ਾਂ
ਲਈ ਅਤੇ ਲੋ ਾਂ ਦਆਰਾ” ਹਿੰ ਦੀ ਹੈ। ਲੋ ਤਿੰ ਤਰ ਦਾ ਆਰਿੰ ਭ ਯੂਨ੍ਾਨ੍ ਦੇ ਸ਼੍ਕਹਰ ਏਥਨ੍ਜ਼ ਕਿਿੱ ਚ ਹੋਇਆ। ਆਧਕਨ੍ ਲੋ ਤਿੰ ਤਰ ਦੀ
ਸਥਾਪ੍ਨ੍ਾ ਪ੍ਕਹਲਾਂ ਯੂਰਪ੍ ਦੇ ਦੇਸ਼੍ਾਂ ਦੇ ਕਿਿੱ ਚ ਹੋਈ ਸੀ। ਲੋ ਤਿੰ ਤਰੀ ਸਮਾਜ ਕਿਿੱ ਚ ਕ ਸੇ ਿੀ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਕ ਸੇ ਨ੍ਾਲ ੋਈ ਕਿਤ ਰਾ
ਨ੍ਹੀਂ ੀਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਾਨ੍ੂਿੰਨ੍ ਦੀ ਨ੍ਜ਼ਰ ਕਿਿੱ ਚ ਅਮੀਰ, ਗਰੀਬ, ਆਦਮੀ ਅਤੇ ਔਰਤ ਸਭ ਬਰਾਬਰ ਹਨ੍। ਲੋ ਤਿੰ ਤਰੀ ਦੇਸ਼ ਕਿਿੱ ਚ ਜਾਤ-
ਰਿੰ ਗ, ਨ੍ਸਲ ਜਾਂ ਜਨ੍ਮ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਕ ਸੇ ਨ੍ੂਿੰ ਕਿਸ਼੍ੇਸ਼੍ ਸਹੂਲਤਾਂ ਨ੍ਹੀਂ ਕਦਿੱ ਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ। ਆਧਕਨ੍ ਯਿੱ ਗ ਕਿਿੱ ਚ ਲੋ ਤਿੰ ਤਰੀ
ਸਰ ਾਰ ਨ੍ੂਿੰ ਸਭ ਤੋਂ ਿਧੀਆ ਮਿੰ ਕਨ੍ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋ ਤਿੰ ਤਰ ਦੇ ਸਿੰ ਸਦੀ ਨ੍ਮੂਨ੍ੇ ਿਾਲੀ ਸਰ ਾਰ ਿਾਲੇ ਦੇਸ਼੍ ਕਿਚ ਦੇਸ਼੍ ਦੇ ਦੋ ਤਰਹਾਂ ਦੇ
ਮਖੀ ਹਿੰ ਦੇ ਹਨ੍- ਨ੍ਾਂ-ਮਾਤਰ ਮਖੀ ਅਤੇ ਅਸਲੀ-ਮਖੀ । ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼੍ ਦੀ ੇਂਦਰੀ ਸਰ ਾਰ ਦਾ ਨ੍ਾਂ- ਮਾਤਰ ਮਖੀ ਰਾਸ਼੍ਟਰਪ੍ਤੀ ਅਤੇ
ਰਾਜ ਸਰ ਾਰ ਦਾ ਨ੍ਾਂ- ਮਾਤਰ ਮਖੀ ਰਾਜਪ੍ਾਲ ਹਿੰ ਦੇ ਹਨ੍। ਜਦੋਂ ਕ ੇਂਦਰੀ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸਰ ਾਰ ਦੇ ਅਸਲੀ ਮਖੀ ਪ੍ਰਧਾਨ੍ ਮਿੰ ਤਰੀ
ਅਤੇ ਮਿੱ ਖ ਮਿੰ ਤਰੀ ਹਿੰ ਦੇ ਹਨ੍। ਲੋ ਤਿੰ ਤਰੀ ਸਰ ਾਰ ਕਿਚ ਕਬਨ੍ਾਂ ਕ ਸੇ ਕਿਤ ਰੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਬਾਲਗਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਿੋਟ ਪ੍ਾਉਣ ਦਾ ਅਕਧ ਾਰ ਕਦਿੱ ਤਾ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਓਪ੍ਰੋਕਤ ਪ੍ੈਰੇ ਨੰ ਪ੍ੜਹਕੇ ਹੇਠ ਨਲਖੇ ਪ੍ਰਸਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਨਦਓ:-
i. ਇਬਰਾਕਹਮ ਕਲਿੰ ਨ੍ ਨ੍ੇ ਲੋ ਤਿੰ ਤਰ ਦੀ ੀ ਪ੍ਰੀਭਾਸ਼ਾ ਕਦਿੱ ਤੀ ਹੈ?
ii. ਲੋ ਤਿੰ ਤਰ ਦਾ ਆਰਿੰ ਭ ਕ ਹੜੇ ਸ਼੍ਕਹਰ ਕਿਿੱ ਚ ਹੋਇਆ?
iii. ਲੋ ਤਿੰ ਤਰ ਦੇ ਸਿੰ ਸਦੀ ਨ੍ਮੂਨ੍ੇ ਿਾਲੀ ਸਰ ਾਰ ਕਿਿੱ ਚ ਨ੍ਾਂ-ਮਾਤਰ ਮਖੀ ੌ ਣ ਹਿੰ ਦੇ ਹਨ੍?
iv. ਆਧਕਨ੍ ਯਿੱ ਗ ਕਿਿੱ ਚ ਕ ਹੜੀ ਸਰ ਾਰ ਨ੍ੂਿੰ ਸਭ ਤੋਂ ਿਧੀਆ ਮਿੰ ਕਨ੍ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕ ਉਂ?
v. ੇਂਦਰੀ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸਰ ਾਰ ਦੇ ਅਸਲੀ ਮਖੀ ੌ ਣ ਹਿੰ ਦੇ ਹਨ੍?

3.ਇਕਤਹਾਸ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਕਿਸ਼੍ਾਲ ਭਿੰ ਡਾਰ ਤੋਂ, ਅਸੀਂ ਬਹਤ ਝ ਜਾਣ ਸ ਦੇ ਹਾਂ ਪ੍ਰਿੰ ਤੂ ਸਾਨ੍ੂਿੰ ਯਾਦ ਰਿੱ ਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕ ਇਹ
ਸਰ ਾਰੀ ਦਸਤਾਿੇਜ਼ ਹਿੰ ਦੇ ਹਨ੍। ਇਹ ਸਾਨ੍ੂਿੰ ਦਿੱ ਸਦੇ ਹਨ੍ ਕ ਅਕਧ ਾਰੀ ੀ ਸੋਚਦੇ ਸਨ੍, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ੀ ਕਦਲਚਸਪ੍ੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ
ਭਕਿਿੱ ਖ ਲਈ ੀ ਸਰਿੱ ਕਖਅਤ ਰਿੱ ਖਣਾ ਚਾਹਿੰ ਦੇ ਸਨ੍? ਇਹ ਕਰ ਾਰਡ ਜਾਂ ਦਸਾਤਿੇਜ਼, ਇਹ ਸਮਝਣ ਕਿਿੱ ਚ ਸਾਡੀ ਮਦਦ ਨ੍ਹੀਂ ਰਦੇ
ਕ ਦੇਸ਼੍ ਦੇ ਹੋਰ ਲੋ ੀ ਮਕਹਸੂਸ ਰਦੇ ਹਨ੍। ਇਸਦੇ ਲਈ ਸਾਨ੍ੂਿੰ ਕ ਤੇ ਹੋਰ ਦੇਖਣ ਦੀ ਲੋ ੜ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਹਨ੍ਾਂ ਹੋਰ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ
ਖੋਜ ਰਨ੍ਾ ਸ਼੍ਰੂ ਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਉਹਨ੍ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਾਫ਼ੀ ਮਾਤਰਾ ਕਿਿੱ ਚ ਲਿੱਭਦੇ ਹਾਂ ਭਾਿੇਂ ਕ ਉਹਨ੍ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਸਰ ਾਰੀ ਦਸਤਾਿੇਜ਼ਾਂ ਨ੍ਾਲੋਂ
ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਰਨ੍ਾ ਿਧੇਰੇ ਮਸ਼੍ ਲ ਹਿੰ ਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ੋਲ ਲੋ ਾਂ ਦੀਆਂ ਡਾਇਰੀਆਂ, ਸ਼੍ਰਧਾਲੂਆਂ ਅਤੇ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੇ ਲੇ ਖ, ਮਹਿੱ ਤਿਪ੍ੂਰਨ੍
ਸ਼੍ਖਸੀਅਤਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿੈ-ਜੀਿਨ੍ੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਸਿੱ ਧ ਕ ਤਾਬਾਂ ਸਨ੍, ਜੋ ਸਥਾਨ੍ ਬਜ਼ਾਰਾਂ ਕਿਿੱ ਚ ਿੇਚੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ੍। ਕਜਿੇਂ-ਕਜਿੇਂ ਕਪ੍ਰਿੰ ਕਟਿੰ ਗ
ਪ੍ਰੈਸ ਫੈਲਦੀ ਗਈ, ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਪ੍ਰ ਾਕਸ਼੍ਤ ਹੋਣ ਲਿੱਗੀਆਂ ਅਤੇ ਲੋ ਾਂ ਕਿਿੱ ਚ ਮਿੱ ਕਦਆਂ 'ਤੇ ਬਕਹਸ ਹੋਣ ਲਿੱਗੀ। ਨ੍ੇਤਾਿਾਂ ਅਤੇ ਸਧਾਰ ਾਂ ਨ੍ੇ
ਆਪ੍ਣੇ ਕਿਚਾਰਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਫੈਲਾਉਣ ਲਈ ਕਲਕਖਆ, ਿੀਆਂ ਅਤੇ ਨ੍ਾਿਲ ਾਰਾਂ ਨ੍ੇ ਆਪ੍ਣੀਆਂ ਭਾਿਨ੍ਾਿਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਪ੍ਰਗਟ ਰਨ੍ ਲਈ ਕਲਕਖਆ।
ਇਹ ਸਾਰੇ ਸਰੋਤ ਹਾਲਾਂਕ , ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਆਰਾ ਪ੍ੈਦਾ ੀਤੇ ਗਏ ਸਨ੍ ਜੋ ਪ੍ੜਹੇ-ਕਲਖੇ ਸਨ੍। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਇਹ ਸਮਝਣ ਦੇ ਯੋਗ ਨ੍ਹੀਂ
ਹੋਿਾਂਗੇ ਕ ਆਕਦਿਾਸੀਆਂ, ਕ ਸਾਨ੍ਾਂ, ਖਾਣਾਂ ਕਿਿੱ ਚ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਜਾਂ ਸੜ ਾਂ 'ਤੇ ਗਰੀਬਾਂ ਦਾ ਜੀਿਨ੍ ਦਾ ਅਨ੍ਭਿ ਕ ਿੇਂ ਦਾ ਸੀ? ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ
ਜੀਿਨ੍ ਬਾਰੇ ਜਾਣਨ੍ਾ ਹੋਰ ਿੀ ਔਖਾ ਿੰ ਮ ਹੈ।
ਓਪ੍ਰੋਕਤ ਪ੍ੈਰੇ ਨੰ ਪ੍ੜਹਕੇ ਹੇਠ ਨਲਖੇ ਪ੍ਰਸਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਨਦੳ.:-
i.ਅਸੀਂ ਸਰ ਾਰੀ ਦਸਤਾਿੇਜ਼ ਤੋਂ ਕ ਹੜਾ ਕਗਆਨ੍ ਇ ਿੱ ਠਾ ਰਦੇ ਹਾਂ?
ii. ਸਰ ਾਰੀ ਦਸਤਾਿੇਜ਼ ਤੋਂ ਇਲਾਿਾ ਹੋਰ ਕ ਹੜੇ ਸਰੋਤ ਸਾਨ੍ੂਿੰ ਲੋ ਾਂ ਦੇ ਜੀਿਨ੍ ਬਾਰੇ ਦਿੱ ਸਦੇ ਹਨ੍?
iii. ਕਪ੍ਰਿੰ ਕਟਿੰ ਗ ਪ੍ਰੈਸ ਦੇ ਫੈਲ਼ਣ ਨ੍ਾਲ ਕ ਹੜੀਆਂ-ਕ ਹੜੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਆਈਆਂ?
iv. ਸਰ ਾਰੀ ਦਸ਼ਤਾਿੇਜ਼ ਕ ਨ੍ਹਾਂ ਲੋ ਾਂ ਦਆਰਾ ਪ੍ੈਦਾ ੀਤੇ ਗਏ ਸਨ੍?
v. ਸਰ ਾਰੀ ਦਸ਼ਤਾਿੇਜ਼ ਕ ਨ੍ਹਾਂ ਲੋ ਾਂ ਦੇ ਜੀਿਨ੍ ਬਾਰੇ ਜਾਣ ਾਰੀ ਮਹਿੱ ਈਆ ਨ੍ਹੀਂ ਰਦੇ?

4. ਮਨ੍ਿੱ ਖ ਇਿੱ ਸਮਾਕਜ ਪ੍ਰਾਣੀ ਹੈ। ਮਨ੍ਿੱ ਖ ਆਪ੍ਣੇ ਸਭਾਅ ਾਰਨ੍ ਅਤੇ ਆਪ੍ਣੀਆਂ ਲੋ ੜਾਂ ਾਰਨ੍ ਸਮਾਜ ਕਿਿੱ ਚ ਰਕਹਣਾ ਪ੍ਸਿੰ ਦ
ਰਦਾ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਕਿਿੱ ਚ ਰਕਹਿੰ ਦੇ ਹੋਏ ਮਨ੍ਿੱ ਖ ਨ੍ੂਿੰ ਈ ਕਨ੍ਯਮਾਂ ਦਾ ਪ੍ਾਲਣ ਰਨ੍ਾ ਪ੍ੈਂਦਾ ਹੈ। ਘਰ, ਸ ੂਲ, ਦਫ਼ਤਰ, ਖੇਡ ਲਿੱਬ,
ਸਿੱ ਕਭਆਚਾਰ ੇਂਦਰ, ਬਿੱ ਸ ਸਟੈਂਡ, ਰੇਲਿੇ ਸਟੇਸ਼੍ਨ੍ ਆਕਦ ਥਾਿਾਂ ਤੇ ਕਿਚਰਦੇ ਹੋਏ ਮਨ੍ਿੱ ਖ ਨ੍ੂਿੰ ਝ ਕਨ੍ਯਮਾਂ ਦਾ ਪ੍ਾਲਣ ਰਨ੍ਾ
ਪ੍ੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹਨ੍ਾਂ ਕਨ੍ਯਮਾਂ ਦਾ ਪ੍ਾਲਣ ਰਦੇ ਹੋਏ ਹੀ ਮਨ੍ਿੱ ਖ ਦਾ ਕਿ ਾਸ ਹੋ ਸ ਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸਚਾਰੂ ਰੂਪ੍ ਕਿਿੱ ਚ ਚਿੱ ਲਦਾ ਹੈ।
ਅਨ੍ਸ਼੍ਾਸ਼੍ਨ੍ ਕਿਿੱ ਚ ਰਕਹ ੇ ਅਤੇ ਕਨ੍ਯਮਾਂ ਦੀ ਪ੍ਾਲਣਾ ਰ ੇ ਹੀ ਸਿੱ ਕਭਆਚਾਰ ਸਮਾਜ ਦੀ ਹੋਂਦ ਾਇਮ ਰਕਹ ਸ ਦੀ ਹੈ। ਕਜਿੇਂ
ਪ੍ਕਰਿਾਰ ਸਮਾਜ ਦੀ ਮਿੱ ਢਲੀ ਇ ਾਈ ਹੈ। ਪ੍ਕਰਿਾਰ ਨ੍ੂਿੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਿੀ ਕਨ੍ਯਮ ਤੈਅ ੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ੍। ਪ੍ਕਰਿਾਰ ਦਾ ਇਿੱ ਮਖੀ
ਹਿੰ ਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪ੍ਕਰਿਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਕਿਿੱ ਚ ਿੰ ਮ ਦੀ ਿਿੰ ਡ ਰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਕਰਿਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਪ੍ਕਰਿਾਰ ਦੇ ਮਖੀ ਦਾ ਕਹਣਾ ਮਿੰ ਨ੍ਣਾ ਹੀ
ਹਿੰ ਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਰ ਪ੍ਕਰਿਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਆਪ੍ ਹਦਰੇ ਢਿੰ ਗ ਨ੍ਾਲ ਜੀਿਨ੍ ਬਤੀਤ ਰਦੇ ਹਨ੍ ਤਾਂ ਪ੍ਕਰਿਾਰ ਖੇਰੂਿੰ-ਖੇਰੂਿੰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਓਪ੍ਰੋਕਤ ਪ੍ੈਰੇ ਨੰ ਪ੍ੜਹਕੇ ਹੇਠ ਨਲਖੇ ਪ੍ਰਸਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਨਦਓ:-

i. ਮਨ੍ਿੱ ਖ ਸਮਾਜ ਕਿਿੱ ਚ ਰਕਹਣਾ ਕ ਉਂ ਪ੍ਸਿੰ ਦ ਰਦਾ ਹੈ?
ii. ਸਮਾਜ ਦੀ ਮਿੱ ਢਲੀ ਇ ਾਈ ਕ ਹੜੀ ਹੈ?
iii. ਸਮਾਜ ਨ੍ੂਿੰ ਸਚਾਰੂ ਰੂਪ੍ ਨ੍ਾਲ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਕ ਹੜੇ-ਕ ਹੜੇ ਕਨ੍ਯਮਾਂ ਦੀ ਪ੍ਾਲਣਾ ਰਨ੍ੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ?
iv. ਸਿੱ ਕਭਆਚਾਰ ਸਮਾਜ ਦੀ ਹੋਂਦ ਕ ਿੇਂ ਾਇਮ ਰਕਹ ਸ ਦੀ ਹੈ?
v. ਪ੍ਕਰਿਾਰ ਦਾ ਮਖੀ ੀ ਭੂਕਮ ਾ ਕਨ੍ਭਾਉਂਦਾ ਹੈ?

5. ਸਰ ਾਰ ਦਆਰਾ ਚਿੱ ੇ ਗਏ ਦਮਾਂ ਕਿਿੱ ਚੋਂ, ਦਪ੍ਕਹਰ ਦਾ ਭੋਜਨ੍ ਯੋਜਨ੍ਾ ਿੀ ਸ਼੍ਾਮਲ ਹੈ। ਇਸ ਯੋਜਨ੍ਾ ਅਨ੍ਸਾਰ ਸਰ ਾਰੀ
ਐਲੀਮੈਂਟਰੀ ਸ ੂਲਾਂ ਕਿਿੱ ਚ ਬਿੱ ਕਚਆਂ ਨ੍ੂਿੰ ਪ੍ ਾਇਆ ਹੋਇਆ ਦਪ੍ਕਹਰ ਦਾ ਭੋਜਨ੍ ਪ੍ਰਦਾਨ੍ ੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਾਕਮਲਨ੍ਾਡੂ ਇਸ ਸ ੀਮ
ਨ੍ੂਿੰ ਸ਼੍ਰੂ ਰਨ੍ ਿਾਲਾ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪ੍ਕਹਲਾ ਰਾਜ ਸੀ ਅਤੇ 2001 ਕਿਿੱ ਚ ਸਪ੍ਰੀਮ ੋਰਟ ਨ੍ੇ ਸਾਰੀਆਂ ਰਾਜ ਸਰ ਾਰਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਛੇ
ਮਹੀਕਨ੍ਆਂ ਦੇ ਅਿੰ ਦਰ-ਅਿੰ ਦਰ ਆਪ੍ਣੇ ਸ ੂਲਾਂ ਕਿਿੱ ਚ ਇਹ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸ਼੍ਰੂ ਰਨ੍ ਲਈ ਕ ਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਬਹਤ ਸਾਰੇ
ਸ ਾਰਾਤਮ ਪ੍ਰਭਾਿ ਪ੍ਏ ਹਨ੍। ਇਸ ਕਿਿੱ ਚ ਇਹ ਤਿੱ ਥ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਕ ਿਧੇਰੇ ਗਰੀਬ ਬਿੱ ਕਚਆਂ ਨ੍ੇ ਸ ੂਲਾਂ ਕਿਿੱ ਚ ਦਾਖਲਾ
ਲੈ ਣਾ ਸ਼੍ਰੂ ਰ ਕਦਿੱ ਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਨ੍ਯਕਮਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ ੂਲ ਜਾਣਾ ਸ਼੍ਰੂ ਰ ਕਦਿੱ ਤਾ। ਅਕਧਆਪ੍ ਾਂ ਨ੍ੇ ਦਿੱ ਕਸਆ ਕ ਪ੍ਕਹਲਾਂ ਬਿੱ ਚੇ
ਅ ਸਰ ਦਪ੍ਕਹਰ ਦਾ ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਲਈ ਘਰ ਜਾਂਦੇ ਸਨ੍ ਅਤੇ ਕਫਰ ਸ ੂਲ ਨ੍ਹੀਂ ਪ੍ਰਤਦੇ ਸਨ੍ ਪ੍ਰ ਹਣ ਸ ੂਲ ਕਿਿੱ ਚ ਦਪ੍ਕਹਰ ਦਾ
ਖਾਣਾ ਮਹਿੱ ਈਆ ਰਿਾਉਣ ਨ੍ਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਕਿਿੱ ਚ ਸਧਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਾਿਾਂ, ਕਜਨ੍ਹਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਪ੍ਕਹਲਾਂ ਕਦਨ੍ ਿੇਲੇ
ਆਪ੍ਣੇ ਬਿੱ ਕਚਆਂ ਨ੍ੂਿੰ ਘਰ ਕਿਿੱ ਚ ਭੋਜਨ੍ ਦੇਣ ਲਈ ਆਪ੍ਣੇ ਿੰ ਮ ਕਿਿੱ ਚ ਕਿਘਨ੍ ਪ੍ਾਉਣਾ ਪ੍ੈਂਦਾ ਸੀ, ਹਣ ਅਕਜਹਾ ਰਨ੍ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ
ਨ੍ਹੀਂ ਰਹੀ। ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨ੍ੇ ਜਾਤੀ ਭੇਦ-ਭਾਿ ਨ੍ੂਿੰ ਘਟਾਉਣ ਕਿਿੱ ਚ ਿੀ ਮਦਦ ੀਤੀ ਹੈ ਕ ਉਂਕ ਸ ੂਲ ਕਿਿੱ ਚ ਸਾਰੀਆਂ ਜਾਤਾਂ ਦੇ
ਬਿੱ ਚੇ ਇ ਿੱ ਠੇ ਇਹ ਖਾਣਾ ਖਾਂਦੇ ਹਨ੍ ਅਤੇ ਬਹਤ ਸਾਰੀਆਂ ਥਾਿਾਂ 'ਤੇ ਦਕਲਤ ਔਰਤਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਖਾਣਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਲਗਾਇਆ ਕਗਆ ਹੈ।
ਓਪ੍ਰੋਕਤ ਪ੍ੈਰੇ ਨੰ ਪ੍ੜਹਕੇ ਹੇਠ ਨਲਖੇ ਪ੍ਰਸਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਨਦਓ:-
i. ਦਪ੍ਕਹਰ ਦਾ ਭੋਜਨ੍ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ੀ ਹੈ?
ii. ਕ ਹੜਾ ਰਾਜ ਬਿੱ ਕਚਆਂ ਲਈ ਦਪ੍ਕਹਰ ਦਾ ਖਾਣਾ ਸ਼੍ਰੂ ਰਨ੍ ਿਾਲਾ ਪ੍ਕਹਲਾ ਰਾਜ ਸੀ?
iii.ਦਪ੍ਕਹਰ ਦਾ ਭੋਜਨ੍ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨ੍ਾਲ ਕ ਹੜੇ ਸ ਾਰਾਤਮ ਪ੍ਰਭਾਿ ਪ੍ਏ?
iv. ਸਰ ਾਰ ਦਆਰਾ ਸ਼੍ਰੂ ੀਤੇ ਗਏ ਦਪ੍ਕਹਰ ਦਾ ਖਾਣਾ ਸ ੀਮ ਦੇ ੀ ਫਾਇਦੇ ਹਨ੍?
v. ਸਪ੍ਰੀਮ ੋਰਟ ਨ੍ੇ ਕ ਿੰ ਨ੍ੇਹ ਮਹੀਕਨ੍ਆਂ ਦੇ ਕਿਿੱ ਚ-ਕਿਿੱ ਚ ਰਾਜ ਸਰ ਾਰਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਦਪ੍ਕਹਰ ਦਾ ਭੋਜਨ੍ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਰਨ੍ ਦਾ ਹ ਮ ਕਦਤਾ
ਸੀ?
6. ਮਨ੍ਿੱ ਖੀ ਕਿ ਾਸ ਲਈ ਿੱ ਝ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਲੋ ੜ ਹਿੰ ਦੀ ਹੈ ਇਹ ਸਹੂਲਤਾਂ ਸਾਨ੍ੂਿੰ ਸਮਾਜ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ਕਮਲ ਸ ਦੀਆਂ ਹਨ੍। ਇਹਨ੍ਾਂ ਸਹੂਲਤਾਂ
ਨ੍ੂਿੰ ਹੀ ਅਕਧ ਾਰ ਕ ਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਕਧ ਾਰ ਮਨ੍ਿੱ ਖ ਨ੍ੂਿੰ ਮਾਨ੍ਿੀ ਜੀਿਨ੍ ਕਜਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ੍। ਹਰ ਕਿਅ ਤੀ ਜੀਿਨ੍
ਕਜਉਣ ਦੇ ਨ੍ਾਲ-ਨ੍ਾਲ ਸਕਤ ਾਰ ਿਾਲਾ ਜੀਿਨ੍ ਿੀ ਕਜਉਣਾ ਚਾਹਿੰ ਦਾ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਅਕਧ ਾਰਾਂ ਦੀ ਮਿੰ ਗ ਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ
ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਦੇ ਰਚਨ੍ਹਾਕਰਆਂ ਨ੍ੇ ਭਾਰਤੀ ਨ੍ਾਗਕਰ ਾਂ ਦੇ ਮੌਕਲ ਅਕਧ ਾਰਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਕਿਿੱ ਚ ਸ਼੍ਾਮਲ ਰ ੇ ਨ੍ਾਗਕਰ ਾਂ ਦੀ
ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦਾ ਕਿ ਾਸ ਰਨ੍ ਅਤੇ ਹਰ ਨ੍ਾਗਕਰ ਦੇ ਗੌਰਿ ਨ੍ੂਿੰ ਯ ੀਨ੍ੀ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਪ੍ੂਰੇ ਰਨ੍ ਦਾ ਯਤਨ੍ ੀਤਾ ਹੈ ।
ਕ ਸੇ ਿੀ ਦੇਸ਼੍ ਦੇ ਲੋ ਤਿੰ ਤਰੀ ਸਰੂਪ੍ ਦੀ ਪ੍ਸ਼੍ਟੀ ਸਾਨ੍ੂਿੰ ਉਸ ਦੇਸ਼੍ ਿਜੋਂ ਕਦਿੱ ਤੇ ਜਾਣ ਿਾਲੇ ਨ੍ਾਗਕਰ ਾਂ ਦੇ ਮੌਕਲ ਅਕਧ ਾਰ ਤੋਂ ਹੋ
ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪ੍ਕਹਲਾਂ ਭਾਰਤੀ ਨ੍ਾਗਕਰ ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਮੌਕਲ ਅਕਧ ਾਰ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਨ੍ਹੀਂ ਸਨ੍। ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤੀ ਦੀ
ਲਕਹਰ ਕਿਿੱ ਚ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਮੌਕਲ ਅਕਧ ਾਰਾਂ ਦੀ ਮਿੰ ਗ ੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। 1895 ਕਿਿੱ ਚ ਬਾਲ ਗਿੰ ਗਾਧਰ ਕਤਲ ਨ੍ੇ ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ
ਸਿਰਾਜ ਕਬਲ ਪ੍ਾਸ ਰਨ੍ ਲਈ ਕ ਹਾ। ਕਜਸ ਕਿਚ ਭਾਰਤੀ ਲੋ ਾਂ ਲਈ ਕਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟਾਉਣ, ਾਨ੍ੂਿੰਨ੍ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸਮਾਨ੍ਤਾ ਅਤੇ
ਿੱ ਝ ਹੋਰ ਅਕਧ ਾਰਾਂ ਦੀ ਮਿੰ ਗ ੀਤੀ ਗਈ। 1828 ਈ. ਦੀ ਨ੍ਕਹਰੂ ਕਰਪ੍ੋਰਟ ਕਿਿੱ ਚ ਿੀ ਅਕਧ ਾਰਾਂ ਦੀ ਮਿੰ ਗ ੀਤੀ ਗਈ। ਕਜਸ ਕਿਿੱ ਚ
ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਸਮਾਨ੍ਤਾ ਦੇ ਅਕਧ ਾਰ ਿੀ ਮਿੰ ਗ ੀਤੀ ਗਈ ਪ੍ਰ ਅਿੰ ਗਰੇਜ਼ੀ ਹ ੂਮਤ ਨ੍ੇ ਉ ਤ ਮਿੰ ਗਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਰਿੱ ਦ ਰ
ਕਦਿੱ ਤਾ ਸੀ।
ਓਪ੍ਰੋਕਤ ਪ੍ੈਰੇ ਨੰ ਪ੍ੜਹਕੇ ਹੇਠ ਨਲਖੇ ਪ੍ਰਸਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਨਦਓ:-
i.ਮਨ੍ਿੱ ਖ ਅਕਧ ਾਰਾਂ ਦੀ ਮਿੰ ਗ ਕ ਉਂ ਰਦਾ ਹੈ?
ii.ਭਾਰਤੀ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਦੇ ਰਚਨ੍ਹਾਕਰਆਂ ਨ੍ੇ ਮੌਕਲ ਅਕਧ ਾਰਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਸਿੰ ਕਿਧਾਨ੍ ਕਿਿੱ ਚ ਸ਼੍ਾਮਲ ਰ ੇ , ਨ੍ਾਗਕਰ ਾਂ ਦੇ ਕ ਸ ਉਦੇਸ਼ ਨ੍ੂਿੰ
ਪ੍ੂਰਾ ੀਤਾ ਹੈ?
iii.ਕ ਸੇ ਦੇਸ਼੍ ਦੇ ਲੋ ਤਿੰ ਤਰੀ ਸਰੂਪ੍ ਦੀ ਪ੍ਸ਼੍ਟੀ ਅਸੀਂ ਕ ਿੇਂ ਰ ਸ ਦੇ ਹਾਂ?
iv. ਬਾਲ ਗਿੰ ਗਾਧਰ ਕਤਲ ਨ੍ੇ ਸਿਰਾਜ ਕਬ`ਲ ਕਿਿੱ ਚ ਕ ਹੜੇ ਅਕਧ ਾਰਾਂ ਦੀ ਮਿੰ ਗ ੀਤੀ ਸੀ?
v. ਨ੍ਕਹਰੂ ਕਰਪ੍ੋਰਟ ਕਿਿੱ ਚ ੀ ਮਿੰ ਗ ੀਤੀ ਗਈ ਸੀ?
7. ਸਰ ਾਰ ਦੇ ਕਤਿੰ ਨ੍ ਮਿੱ ਖ ਅਿੰ ਗ ਹਿੰ ਦੇ ਹਨ੍। ਕਿਧਾਨ੍ਪ੍ਾਕਲ ਾ, ਾਰਜਪ੍ਾਕਲ ਾ ਅਤੇ ਕਨ੍ਆਂਪ੍ਾਕਲ ਾ। ਕਿਧਾਨ੍ ਮਿੰ ਡਲ ਅਰਥਾਤ ਸਿੰ ਸਦ
ਦਾ ਮਿੱ ਖ ਿੰ ਮ ਾਨ੍ੂਿੰਨ੍ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ। ਕਬਿੱ ਲ ਸਿੰ ਸਦ ਦੇ ਕ ਸੇ ਿੀ ਸਦਨ੍ ਕਿਿੱ ਚ ਪ੍ੇਸ਼੍ ੀਤੇ ਜਾ ਸ ਦੇ ਹਨ੍। ਦੋਨ੍ਾਂ ਸਦਨ੍ਾਂ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ਕਬਿੱ ਲ
ਪ੍ਾਸ ਹੋਣ ਮਗਰੋਂ ਹੀ ਹਰੇ ਕਬਿੱ ਲ ਰਾਸ਼੍ਟਰਪ੍ਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰਿਾਨ੍ਗੀ ਲਈ ਭੇਕਜਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਸਰਫ਼ ਧਨ੍ ਕਬਿੱ ਲ ਜਾਂ ਕਿਿੱ ਤੀ ਕਬਿੱ ਲ ਹੀ ਲੋ
ਸਭਾ ਕਿਚ ਪ੍ੇਸ਼੍ ੀਤਾ ਜਾ ਸ ਦਾ ਹੈ। ਦੋਿੇਂ ਸਦਨ੍ਾਂ ਕਿਿੱ ਚ ਕਬਿੱ ਲ ਸਿੰ ਬਿੰ ਧੀ ਮਿੱ ਤਭੇਦਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਦੂਰ ਰਨ੍ ਲਈ ਰਾਸ਼੍ਟਰਪ੍ਤੀ ਦੋਿੇਂ ਸਦਨ੍ਾਂ
ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਸਮਾਗਮ ਬਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਬਿੱ ਲ ਨ੍ੂਿੰ ਾਨ੍ੂਿੰਨ੍ ਬਣਨ੍ ਲਈ ਈ ਪ੍ੜਹਤਾਂ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ਗਜ਼ਰਨ੍ਾ ਪ੍ੈਂਦਾ ਹੈ। ਸੋ ਸਿੰ ਸਦ ਹੀ ਾਨ੍ੂਿੰਨ੍
ਬਣਾਉਣ ਿਾਲੀ ਦੇਸ਼੍ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਿਿੱ ਡੀ ਸਿੰ ਸਥਾ ਹੈ। ਸਿੰ ਸਦ ਦਆਰਾ ਬਣਾਏ ਾਨ੍ੂਿੰਨ੍ ਸਰਿ-ਉੱਚ ਹਿੰ ਦੇ ਹਨ੍।
ਓਪ੍ਰੋਕਤ ਪ੍ੈਰੇ ਨੰ ਪ੍ੜਹਕੇ ਹੇਠ ਨਲਖੇ ਪ੍ਰਸਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਨਦਓ:-
i.ਸਰ ਾਰ ਦੇ ਕਤਿੰ ਨ੍ ਮਿੱ ਖ ਅਿੰ ਗ ਕ ਹੜੇ ਹਨ੍?
ii. ਾਨ੍ੂਿੰਨ੍ ਬਣਾਉਣ ਿਾਲੀ ਦੇਸ਼੍ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਿਿੱ ਡੀ ਸਿੰ ਸਥਾ ਕ ਹੜੀ ਹੈ?
iii.ਕਿਿੱ ਤੀ ਕਬਿੱ ਲ ਜਾਂ ਧਨ੍ ਕਬਿੱ ਲ ਕ ਹੜੇ ਸਦਨ੍ ਕਿਿੱ ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਕਹਲਾਂ ਪ੍ੇਸ਼੍ ੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
iv.ਕਿਧਾਨ੍ ਮਿੰ ਡਲ ਦਾ ਮਿੱ ਖ ਿੰ ਮ ੀ ਹੈ?
v. ਦੋਨ੍ਾਂ ਸਦਨ੍ਾਂ ਕਿਿੱ ਚੋਂ ਕਬਿੱ ਲ ਪ੍ਾਸ ਹੋਣ ਮਗਰੋਂ ਕ ਸ ਦੀ ਪ੍ਰਿਾਨ੍ਗੀ ਲਈ ਭੇਕਜਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
8.ਮਾਨ੍ਸੂਨ੍ ਨ੍ੂਿੰ ਦੇਸ਼੍ ਦਾ ਉਹ ੇਂਦਰੀ ਧਰਾ ਮਿੰ ਕਨ੍ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਜਸ ਉੱਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦਾ ਸਮਿੱ ਚਾ ਆਰਕਥ ਢਾਂਚਾ ਕਨ੍ਰਭਰ ਰਦਾ ਹੈ।
ਮਾਨ੍ਸੂਨ੍ੀ ਿਰਖਾ ਜਦੋਂ ਸਮੇਂ ਕਸਰ ‘ਤੇ ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਕਿਿੱ ਚ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਖੇਤੀ ਦਾ ਉਤਪ੍ਾਦਨ੍ ਿਿੱ ਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹਰ ਪ੍ਾਸੇ ਹਕਰਆਲੀ
ਨ੍ਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਮਾਨ੍ਸੂਨ੍ ਪ੍ੌਣਾਂ ਦੀ ਅਸਫ਼ਲਤਾ ਦੇ ਾਰਨ੍ ਫ਼ਸਲਾਂ ਸਿੱ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ੍। ਇਸ ਪ੍ਰ ਾਰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਕਿ ਾਸ ਅਤੇ
 ਮਾਨ੍ਸੂਨ੍ੀ ਪ੍ੌਣਾਂ ਦਾ ਦੇਸ਼੍ ਅਿੰ ਦਰ ਬਹਤ ਗੂੜਹਾ ਸਿੰ ਬਿੰ ਧ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਸਿੱ ਕਭਆਚਾਰ ਤੇ ਮਾਨ੍ਸੂਨ੍ ਪ੍ੌਣਾਂ ਦਾ ਅਸਰ
ਦੇਖਣ ਨ੍ੂਿੰ ਕਮਲਦਾ ਹੈ। ਲੋ ਾਂ ਦੇ ਪ੍ਕਹਰਾਿੇ, ਖਾਣ-ਪ੍ੀਣ ਅਤੇ ਰੀਤੀ ਕਰਿਾਜ ‘ਤੇ ਮਾਨ੍ਸੂਨ੍ ਪ੍ੌਣਾਂ ਦਾ ਡੂਿੰ ਘਾ ਪ੍ਰਭਾਿ ਪ੍ੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ
ਆਉਣ ਦੀ ਉਡੀ ਕਿਿੱ ਚ ਲੋ -ਗੀਤ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ੍ ਕਜਿੇਂ ਪ੍ਿੰ ਜਾਬ ਕਿਿੱ ਚ ਸਾਉਣ ਦੀਆਂ ਤੀਆਂ, ਹਕਰਆਣੇ ਦਾ ਸਾਿਣ, ਭੋਜਪ੍ਰ ਕਿਿੱ ਚ
ਜਰੀ ਤੇ ਕਬਰਜ ਕਿਿੱ ਚ ਮਲਹਾਰ ਆਕਦ। ਦੇਸ਼੍ ਦੇ ਧਾਰਕਮ ਜੀਿਨ੍ ‘ਤੇ ਿੀ ਮਾਨ੍ਸੂਨ੍ ਪ੍ੌਣਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਿ ਦੇਖਣ ਨ੍ੂਿੰ ਕਮਲਦਾ ਹੈ। ਮਾਨ੍ਸੂਨ੍ੀ
ਜਲਿਾਯੂ ਨ੍ੇ ਲੋ ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਕ ਸਮਤਿਾਦੀ ਬਣਾ ਕਦਿੱ ਤਾ ਹੈ ਕਜਸ ਲਈ ਲੋ ਯਿੱ ਗ ਰਦੇ ਹਨ੍। ਅਨ੍ੇ ਾਂ ਕਤਉਹਾਰ ਿੀ ਮੌਨ੍ਸੂਨ੍ ਨ੍ਾਲ ਜੜੇ ਹੋਏ
ਹਨ੍ ਕਜਿੇਂ ਪ੍ਿੰ ਜਾਬ ਦਾ ਕਤਉਹਾਰ ਕਿਸਾਖੀ ਇਸ ਦੀ ਉਦਾਹਰਨ੍ ਹੈ।
ਓਪ੍ਰੋਕਤ ਪ੍ੈਰੇ ਨੰ ਪ੍ੜਹਕੇ ਹੇਠ ਨਲਖੇ ਪ੍ਰਸਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਨਦਓ:-
i.ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦਾ ਸਮਿੱ ਚਾ ਆਰਕਥ ਢਾਂਚਾ ਕ ਸ ਚੀਜ਼ ਉੱਪ੍ਰ ਕਨ੍ਰਭਰ ਰਦਾ ਹੈ ?
ii. ਮਾਨ੍ਸੂਨ੍ ਦੇ ਆਉਣ ਦੀ ਉਡੀ ਕਿਿੱ ਚ ਕ ਹੜੇ-ਕ ਹੜੇ ਲੋ -ਗੀਤ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ੍ ?
iii. ਕ ਸ ਚੀਜ਼ ਨ੍ੇ ਭਾਰਤੀ ਲੋ ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਕ ਸਮਤਿਾਦੀ ਬਣਾ ਕਦਿੱ ਤਾ ਹੈ ?
iv. ਮਾਨ੍ਸੂਨ੍ ਿਰਖਾ ਦੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨ੍ੂਿੰ ਕ ਹੜੇ -ਕ ਹੜੇ ਫਾਇਦੇ ਹਿੰ ਦੇ ਹਨ੍?
v. ਮਾਨ੍ਸੂਨ੍ ਪ੍ੌਣਾਂ ਲੋ ਾਂ ਦੇ ਜੀਿਨ੍ ‘ਤੇ ਕ ਹੜੇ-ਕ ਹੜੇ ਪ੍ਰਭਾਿ ਪ੍ਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ੍?

9. ਾਲੀ ਕਮਿੱ ਟੀ ਕਿਿੱ ਚ ਨ੍ਾਈਟਰੋਜਨ੍, ਫਾਸਫੋਰਸ ਤੇ ਜੀਿਾਂਸ਼੍ਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਹਿੰ ਦੀ ਹੈ ਪ੍ਰ ਲੋ ਹਾ, ਐਲੂਮੀਨ੍ੀਅਮ, ਪ੍ੋਟਾਸ਼੍, ਚੂਨ੍ਾ ਅਤੇ
ਮੈਗਨ੍ੀਸ਼੍ੀਅਮ ਕਜਹੇ ਤਿੱ ਤ ਭਾਰੀ ਮਾਤਰਾ ਕਿਿੱ ਚ ਕਮਲਦੇ ਹਨ੍। ਇਹ ਕਮਿੱ ਟੀਆਂ ਜਿਾਲਾਮਖੀ ਲਾਿੇ ਦੇ ਫ਼ਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਣੀਆਂ
ਅਗਨ੍ੀ ਚਟਾਨ੍ਾ ਤੋਂ ਟਿੱ ਟ ੇ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ੍। ਇਸ ਕਿਿੱ ਚ ਲੋ ਹੇ ਤੇ ਐਲੂਮੀਨ੍ੀਅਮ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਕਜ਼ਆਦਾ ਹੋਣ ਰ ੇ ਰਿੰ ਗ ਾਲਾ ਹਿੰ ਦਾ
ਹੈ। ਇਹਨ੍ਾਂ ਕਿਿੱ ਚ ਬਲਾਸਟ ‘ਤੇ ਚੀ ਣੀ ਕਮਿੱ ਟੀ ਦੇ ਅਿੰ ਸ਼ ਕਜ਼ਆਦਾ ਹੋਣ ਰ ੇ ਇਹਨ੍ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ‘ਰੇਂਗਰ ਕਮਿੱ ਟੀ’ ਿੀ ਕ ਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ
ਕਮਿੱ ਟੀ ਦੀ ਹੇਠਲੀ ਤਕਹ ਕਿਿੱ ਚ ਚੂਨ੍ੇ ਦੇ ਪ੍ਥਰੀਲੇ ਅਿੰ ਸ਼੍ ਕਮਲਣ ਰ ੇ ਇਹ ਪ੍ਾਣੀ ਨ੍ੂਿੰ ਦੇਰ ਤਿੱ ਸਾਂਭ ੇ ਰਿੱ ਖ ਸ ਦੀਆਂ ਹਨ੍। ਇਹ
ਕਮਿੱ ਟੀ ਬਹਤ ਉਪ੍ਜਾਊ ਹੋਣ ਰ ੇ ਿਪ੍ਾਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਪ੍ੈਦਾ ਰਨ੍ ਲਈ ਬਹਤ ਫਾਇਦੇਮਿੰਦ ਸਾਬਤ ਹਿੰ ਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਰ ੇ ਇਹਨ੍ਾਂ
ਕਿਿੱ ਚ ਗਿੰ ਨ੍ਾ, ਅਲਸੀ, ਸੂਰਜਮਖੀ, ਬਾਜਰਾ, ਪ੍ਾਹ ਅਕਜਹੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦਾ ਭਰਪ੍ੂਰ ਝਾੜ ਕਲਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਾਹ ਦੀ ਪ੍ੈਦਾਿਾਰ
ਕਜ਼ਆਦਾ ਹੋਣ ਰ ੇ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਰਿੰ ਗ ਾਲਾ ਹੋਣ ਰ ੇ ਈ ਿਾਰ ਇਸ ਕਮਿੱ ਟੀ ਨ੍ੂਿੰ ਪ੍ਾਹੀ ਜਾਂ ਾਲੀ ਕਮਿੱ ਟੀ ਿੀ ਕ ਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਓਪ੍ਰੋਕਤ ਪ੍ੈਰੇ ਨੰ ਪ੍ੜਨ ਉਪ੍ਰੰ ਤ ਹੇਠ ਨਲਖੇ ਪ੍ਰਸਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਨਦਓ:-
i. ਾਲੀ ਕਮਿੱ ਟੀ ਕਿਿੱ ਚ ਕ ਹੜੇ ਤਿੱ ਤ ਕਜ਼ਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਕਿਿੱ ਚ ਪ੍ਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ੍?
ii. ਾਲੀ ਕਮਿੱ ਟੀ ਦਾ ਕਨ੍ਰਮਾਣ ਕ ਿੇਂ ਹਿੰ ਦਾ ਹੈ?
iii. ਾਲੀ ਕਮਿੱ ਟੀ ਕਿਿੱ ਚ ਕ ਹੜੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਿਿੱ ਧ ਉਗਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ੍?
iv. ਾਲੀ ਕਮਿੱ ਟੀ ਨ੍ੂਿੰ ਹੋਰ ਕ ਹੜੇ-ਕ ਹੜੇ ਨ੍ਾਿਾਂ ਨ੍ਾਲ ਜਾਕਣਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
v. ਾਲੀ ਕਮਿੱ ਟੀ ਦਾ ਰਿੰ ਗ ਾਲਾ ਹੋਣ ਦਾ ੀ ਾਰਨ੍ ਹੈ?
10. ਪ੍ਰਾਣੇ ਔਜ਼ਾਰ, ਬਰਤਨ੍, ਗਕਹਣੇ, ਭਿਨ੍, ਕਸਿੱ ੇ ਅਤੇ ਅਕਭਲੇ ਖ ਇਤਹਾਸ ਨ੍ੂਿੰ ਜਾਨ੍ਣ ਦੇ ਸਾਧਨ੍ ਹਨ੍। ਹਨ੍। ਇਕਤਹਾਸ
ਘਟਨ੍ਾਿਾਂ ਜਾਂਚੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਖੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ੍। ਪ੍ਰਾਚੀਨ੍ ਇਕਤਹਾਸ ਨ੍ੂਿੰ ਜਾਣਨ੍ ਲਈ ਬਹਤ ਸਾਰੇ ਸੋਮੇ
ਸਹਾਇ ਕਸਿੱ ਧ ਹੋਏ ਹਨ੍ । ਪ੍ਰਾਣੇ ਮਕਹਲ, ਮਿੰ ਕਦਰ ਅਤੇ ਕ ਲਹੇ ਆਕਦ ਤੋਂ ਸਾਨ੍ੂਿੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸ਼੍ਾਸ ਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਅਤੇ ਸਮਾਜ
ਦੀ ਜਾਣ ਾਰੀ ਕਮਲਦੀ ਹੈ। ਰਾਕਜਆਂ ਦਆਰਾ ਆਪ੍ਣੇ ਆਦੇਸ਼੍ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਸਭ ਤਿੱ ਪ੍ਹਿੰ ਚਾਉਣ ਅਤੇ ਆਪ੍ਣੀ ਕਜਿੱ ਤ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ਿੰਸਾ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ
ਰਨ੍ ਲਈ ਈ ਅਕਭਲੇ ਖ ਪ੍ਿੱ ਥਰਾਂ, ਧਾਤ-ਪ੍ਿੱ ਤਰਾਂ ਅਤੇ ਖਿੰ ਕਬਆਂ ਉੱਤੇ ਕਲਖਿਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ੍ ।ਰਾਕਜਆਂ ਦੇ ਕਸਿੱ ਕ ਆਂ ਤੋਂ ਿੀ ਿਿੱ ਖ-ਿਿੱ ਖ
ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਨ੍ਾਮ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ੍ ਦਾ ਸਮਾਂ ਪ੍ਤਾ ਚਿੱ ਲਦਾ ਹੈ। ਕਸਿੱ ਕ ਆਂ ਦੇ ਆ ਾਰ ਅਤੇ ਕਡਜ਼ਾਈਨ੍ ਤੋਂ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਲਾ ਅਤੇ
ਧਾਤ ਤੋਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਆਰਕਥ ਹਾਲਤ ਦਾ ਪ੍ਤਾ ਚਿੱ ਲਦਾ ਹੈ। ਇਕਤਹਾਸ ਾਰਾਂ ਦਆਰਾ ਉਹਨ੍ਾਂ ਥਾਂਿਾਂ ਦੀ ਖਦਾਈ ੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ
ਕਜਿੱ ਥੇ ਉਹਨ੍ਾਂ ਨ੍ੂਿੰ ਇਿੰ ਝ ਲਿੱਗਦਾ ਹੈ ਕ ਹੈ ਇਿੱ ਥੇ ੋਈ ਪ੍ਰਾਣੀ ਬਸਤੀ ਜਾਂ ਸ਼੍ਕਹਰ ਕਰਹਾ ਹੋਿੇਗਾ। ਉਸ ਥਾਂ ਤੋਂ ਖਦਾਈ ਕਿਿੱ ਚ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ
ਿਸਤੂਆਂ ,ਬਰਤਨ੍, ਘਰ, ਹਕਥਆਰ, ਕਸਿੱ ੇ ਅਤੇ ਗਕਹਣੇ ਆਕਦ ਤੋਂ ਉਹਨ੍ਾਂ ਦੇ ਇਕਤਹਾਸ ਦਾ ਪ੍ਤਾ ਚਿੱ ਲਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ
 ਪ੍ਸਤ ਾਂ ਿੀ ਇਕਤਹਾਸ ਨ੍ੂਿੰ ਜਾਨ੍ਣ ਦਾ ਮਹਿੱ ਤਿਪ੍ੂਰਨ੍ ਸਾਧਨ੍ ਹਨ੍। ਧਾਰਕਮ ਪ੍ਸਤ ਾਂ ਅਤੇ ਸਾਧਾਰਨ੍ ਕਿਕਸ਼੍ਆਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਸਤ ਾਂ
ਇਕਤਹਾਸ ਨ੍ੂਿੰ ਜਾਨ੍ਣ ਕਿਿੱ ਚ ਾਫੀ ਲਾਭਦਾਇ ਕਸਿੱ ਧ ਹੋਈਆਂ ਹਨ੍।
ਉੱਪ੍ਰ ਨਦੱ ਤੇ ਪ੍ੈਰਹੈ ਨੰ ਪ੍ੜਹ ਕੇ ਹੇਠ ਨਲਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਨਲਖੋ:-
i. ਇਕਤਹਾਸ ਨ੍ੂਿੰ ਜਾਨ੍ਣ ਿਾਲੇ ਸੋਮੇ ਕ ਹੜੇ-ਕ ਹੜੇ ਹਨ੍?
ii. ਆਰਕਥ ਹਾਲਤ ਦਾ ਪ੍ਤਾ ਸਾਨ੍ੂਿੰ ਕ ਨ੍ਹਾਂ ਸੋਕਮਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹਿੰ ਦਾ ਹੈ?
iii.ਪ੍ਰਾਤਨ੍ ਸਮਾਜ ਦੀ ਜਾਣ ਾਰੀ ਸਾਨ੍ੂਿੰ ਕ ਹੜੇ ਇਕਤਹਾਸ ਸੋਕਮਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹਿੰ ਦੀ ਹੈ?
iv.ਰਾਜੇ ਆਪ੍ਣੀ ਕਜਿੱ ਤ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਰਨ੍ ਲਈ ੀ ਰਦੇ ਸਨ੍?
v. ੀ ਪ੍ਸਤ ਾਂ ਿੀ ਇਕਤਹਾਸ ਨ੍ੂਿੰ ਜਾਨ੍ਣ ਦਾ ਸੋਮਾ ਹਨ੍?

Class 8th: Solved Map Files Link

https://drive.google.com/drive/folders/1ytvwhzrnKnipbtk6Rf1AiDuOFN1Py0eH?usp=sharing

ਨਕਸ਼ਾ ਅਨਭਆਸ

1. ਭਾਰਤ ਦੇ ਭੌਨਤਕ ਨਕਸੇ ਨਵੱ ਚ ਹੇਠਾਂ ਨਦੱ ਤੇ ਸਥਾਨ ਅੰ ਨਕਤ ਕਰੋ।

1. ਜਲੌ ਢੀ ਕਮਿੱ ਟੀ ਿਾਲਾ ਇਿੱ ਖੇਤਰ

2. ਗਿੰ ਗਾ ਨ੍ਦੀ

3. ਸਦਾਬਹਾਰ ਜਿੰ ਗਲਾਂ ਿਾਲਾ ਇਿੱ ਖੇਤਰ

4. ਬਰਹਮਪ੍ਿੱ ਤਰ ਨ੍ਦੀ

5. ਾਲੀ ਕਮਿੱ ਟੀ ਿਾਲਾ ਇਿੱ ਰਾਜ

6. ਪ੍ਰਬਤੀ ਬਨ੍ਸਪ੍ਤੀ ਦਾ ਖੇਤਰ

7. ਭਾਰਤ ਦਾ ਇਿੱ ਉੱਤਰੀ ਮੈਦਾਨ੍

8. ਡੈਲਟਾ ਕ ਸਮ ਦੀ ਬਨ੍ਸਪ੍ਤੀ ਿਾਲਾ ਖੇਤਰ

2. ਭਾਰਤ ਦੇ ਭੌਨਤਕ ਨਕਸ਼ੇ ਨਵੱ ਚ ਕੱ ਚਾ ਲੋ ਹਾ, ਮੈਂਗਨੀਜ਼, ਸੋਨਾ, ਤਾਂਬਾ, ਅਬਰਕ ਅਤੇ ਬਾਕਸਾਈਟ ਦੇ ਖੇਤਰ ਭਰੋ:-
3. ਭਾਰਤ ਦੇ ਭੌਨਤਕ ਨਕਸ਼ੇ ਨਵੱ ਚ ਚਾਹ, ਕਣਕ, ਚਾਵਲ, ਕਪ੍ਾਹ ਅਤੇ ਪ੍ਟਸਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਭਰੋ:-
4. ਭਾਰਤ ਦੇ ਭੌਨਤਕ ਨਕਸ਼ੇ ਨਵੱ ਚ ਹੇਠ ਨਲਖੇ ਸਥਾਨ ਭਰੋ:-
1. ਸਥਾਈ ਬਿੰ ਦੋਬਸਤ ਿਾਲਾ ੋਈ ਰਾਜ 2. ਰਿੱ ਈਅਤਿਾੜੀ ਪ੍ਰਬਿੰਧ ਿਾਲਾ ੋਈ ਰਾਜ
3. ਮਕਹਲਿਾੜੀ ਪ੍ਰਬਿੰਧ ਿਾਲਾ ੋਈ ਰਾਜ 4. ਸੂਤੀ ਿੱ ਪ੍ੜੇ ਦਾ ਪ੍ਕਹਲਾ ਾਰਖਾਨ੍ਾ
5. ਚਾਹ ਦਾ ਪ੍ਕਹਲਾ ਬਾਗ 6. ੌ ਫੀ ਦਾ ਪ੍ਕਹਲਾ ਬਾਗ
7. ਪ੍ਟਸਨ੍ ਦਾ ਪ੍ਕਹਲਾ ਾਰਖਾਨ੍ਾ 8. ੋਲੇ ਦੀ ਪ੍ਕਹਲੀ ਖਾਣ
5. ਭਾਰਤ ਦੇ ਭੌਨਤਕ ਨਕਸ਼ੇ ਨਵੱ ਚ ਹੇਠ ਨਲਖੇ ਸਥਾਨ ਭਰੋ:-
1. ਨ੍ੀਲ ਉਦਯੋਗ ਿਾਲਾ ਇਿੱ ਸਥਾਨ੍ 2. ਮਿੰ ਬਈ
3. ਫੋਰਟ ਸੇਂਟ ਜਾਰਜ 4. ਗੇਟਿੇ ਆਫ਼ ਇਿੰ ਡੀਆ
5. ਮੈਰੀਨ੍ਾ ਬੀਚ 6. ਕਪ੍ਰਿੰ ਸ ਆਫ਼ ਿੇਲਜ਼ ਕਮਊਜ਼ੀਅਮ
7. ਚੇਨ੍ਿੱਈ 8. ਕਦਿੱ ਲੀ

ਯੋਗਦਾਨ: ਰਣਜੀਤ ੌ ਰ (ਸ.ਸ.ਕਮਸਟਰੈਸ) ਸ.ਸ.ਸ.ਸ.ਕਤਿੱ ਬੜ, ਗਰਦਾਸਪ੍ਰ, ਹਰਦਕਿਿੰ ਦਰ ਕਸਿੰ ਘ, (ਸ.ਸ ਮਾਸਟਰ)
ਸ.ਹ.ਸ ਮੀਆਂਪ੍ਰ ਚਿੰ ਗਰ, ਐਸ.ਏ.ਐਸ.ਨ੍ਗਰ ਅਤੇ ਮਨ੍ਦੀਪ੍ ੌ ਰ (ਸ.ਸ.ਕਮਸਟਰੈਸ) ਸ. ਿੰ .ਸ.ਸ.ਸ.ਸ.ਦਾਖਾਂ, ਲਕਧਆਣਾ