QUAN ĐIỂM CỦA

RAYMOND CATTELL VỀ
NHÂN CÁCH
GVHD: TS. KIỀU THỊ THANH TRÀ

HV: NGUYỄN THUỶ TIÊN

Con đường đến với Tâm lý học

Quan điểm về nhân cách và các đặc

điểm nhân cách

Các giai đoạn phát triển nhân cách

Các giai đoạn phát triển nhân cách và

ứng dụng
Con đường
đến với
tâm lý học
Năm 16 tuổi, Cattell đăng ký vào Đại
học London để nghiên cứu vật lý và
hóa học.
Thời gian ở London, ông tăng cường
quan tâm đến các vấn đề xã hội,
nhưng ông nhận ra rằng việc đào tạo
về khoa học vật lý không giúp ông
đối phó với các tệ nạn xã hội.
Ông quyết định rằng giải pháp
tốt nhất là làm chủ nghiên cứu tâm trí
con người.
 Theo lời khuyên của bạn bè, Cattell
bắt đầu nghiên cứu sau đại học tại Đại học
London, làm việc với nhà thống kê-tâm lý học
lỗi lạc Charles E. Spearman, người đã
phát triển kỹ thuật phân tích nhân tố.

Trong khi Spearman đã sử dụng

phân tích nhân tố để đo lường khả năng
tinh thần, Cattell quyết định áp dụng phương
pháp này vào cấu trúc của nhân cách
 Cattell bị rối loạn tiêu hóa mãn tính do làm việc
quá sức, ăn uống thiếu chất và buộc phải sống trong
một căn hộ dưới tầng hầm lạnh lẽo. Vợ ông đã rời bỏ
ông do triển vọng kinh tế kém và hoàn toàn tập trung
vào công việc của ông.

Ông phải tập trung vào các vấn đề thực tế hơn

là các vấn đề lý thuyết hoặc thực nghiệm, điều mà
ông ta có thể đã làm trong hoàn cảnh an toàn và
thoải mái hơn.
Quan điểm về
nhân cách và
các đặc điểm
nhân cách
Personality is that which permits a
prediction of what a person will do in a
given situation. —Raymond Cattell
(Tạm dịch Nhân cách là thứ cho phép
dự đoán những gì một người sẽ làm
trong một tình huống nhất định)
 Mục tiêu của Cattell trong nghiên cứu về nhân cách
của mình là dự đoán cách một người sẽ cư xử để đáp ứng
với một tình huống kích thích nhất định.

Đối tượng của Cattell được gọi là những người bình

thường. Mục đích của ông là nghiên cứu nhân cách của họ,
không phải để điều trị. Ông tin rằng không thể, hoặc ít nhất
là không khôn ngoan để cố gắng thay đổi một nhân cách
trước khi hiểu đầy đủ những gì cần phải sửa đổi.
Cách tiếp cận của ông là khoa học, dựa trên các quan
sát về hành vi và khối lượng dữ liệu. Điểm nổi bật
trong cách tiếp cận của Cattell là việc ông xử lý dữ liệu
bằng cách phân tích nhân tố, bao gồm việc đánh giá
mối quan hệ giữa từng cặp phép đo có thể được
thực hiện từ một nhóm đối tượng để xác định
các nhân tố chung
 Đặc điểm là những khuynh hướng phản ứng tương
đối lâu dài là đơn vị cấu trúc cơ bản của nhân cách, nghĩa là
những yếu tố tinh thần của nhân cách. Chỉ khi biết đặc điểm
của ai đó, chúng ta mới có thể dự đoán người đó sẽ cư xử
như thế nào trong một tình huống nhất định.

Vì vậy, để hiểu một người một cách đầy đủ, chúng ta

phải có khả năng mô tả một cách chính xác toàn bộ khuôn m
ẫu của các đặc điểm xác định người đó như một cá nhân

Đặc điểm chung
(Common traits) là đặc điểm được
sở hữu bởi tất cả mọi người ở một
mức độ nào đó.
Mọi người đều có những
đặc điểm này, nhưng một số người
có chúng ở mức độ lớn hơn những
người khác do tất cả mọi người
đều có tiềm năng di truyền giống
nhau và phải chịu những áp lực xã
hội giống nhau, ít nhất là trong
cùng một nền văn hóa.
Đặc điểm riêng
(unique traits) là đặc điểm sở
hữu bởi một hoặc một ít người.
Theo ông, mọi người khác
nhau, ở chỗ họ sở hữu số
lượng hoặc mức độ khác
nhau của những đặc điểm
chung này.
Vì những đặc điểm
độc đáo của họ, những khía
cạnh của nhân cách mà ít
người sở hữu đặc biệt rõ ràng
trong sở thích và thái độ của
chúng ta
 Đặc điểm khả năng (ability traits) xác định mức
độ hiệu quả mà chúng ta có thể làm việc hướng tới
mục tiêu.

Đặc điểm khí chất (temperament traits) mô tả

phong cách chung và các cung bậc cảm xúc trong
hành vi. Những đặc điểm này ảnh hưởng đến cách
chúng ta hành động và phản ứng với các tình huống.

Đặc điểm động lực (dynamic traits) những tác

động làm nền tảng cho động cơ và thúc đẩy hành vi
của chúng ta, xác định động cơ, sở thích và t
ham vọng của chúng ta.
 Đặc điểm Đặc điểm bề mặt (surface traits) bao gồm
nguồn (source traits) bất kỳ số lượng đặc điểm nguồn gốc
vốn là những yếu tố hoặc các yếu tố hành vi; chúng có thể
nhân cách đơn nhất, không ổn định và vô thường, suy yếu
ổn định và lâu dài hoặc mạnh lên để phản ứng với các tình
hơn nhiều. Mỗi đặc huống khác nhau. Chúng tương quan với
điểm nguồn gốc làm nhau nhưng không tạo thành một yếu tố
phát sinh một số khía
nào vì chúng không được xác định bởi
cạnh của hành vi.
một nguồn duy nhất.
 Đặc điểm di truyền (constitutional traits) là các
đặc điểm có nguồn gốc sinh học, nhưng không nhất thiết phải
bẩm sinh.

Đặc điểm xã hội (environmental-mold traits) là các đặc

điểm nguồn có nguồn gốc từ môi trường và tương tác xã hội,
chẳng hạn như các hành vi do ảnh hưởng của bạn bè,
môi trường làm việc hoặc hàng xóm của chúng ta.
Những đặc điểm này là những đặc điểm và hành vi đã học
được áp đặt một khuôn mẫu lên nhân cách.
 CÁC ĐẶC ĐIỂM ĐỘNG LỰC

Cattell đã mô tả các đặc điểm động,

đây là một vấn đề quan trọng trong nhiều lý thuyết
về nhân cách. Cattell tin rằng một lý thuyết
nhân cách không xem xét tác động của động lực là
không hoàn chỉnh, giống như cố gắng mô tả một
động cơ nhưng không đề cập đến loại nhiên liệu mà
nó chạy.
 CÁC ẢNH HƯỞNG CỦA DI TRUYỀN
VÀ MÔI TRƯỜNG
Cattell tỏ ra rất quan tâm đến những ảnh hưởng
tương đối của di truyền và môi trường trong việc
hình thành nhân cách.
Kết quả phân tích của ông cho thấy rằng đối
với một số đặc điểm, di truyền đóng một vai trò
quan trọng.
16 NHÂN TỐ
CỦA
NHÂN CÁCH
 Nét nhân cách nguồn là
những đơn vị cơ bản hơn để
tạo ra các cấu trúc mô tả nhân
cách, phản ánh tính đa dạng
nhìn thấy ở các nhân cách
Sau hơn hai thập kỷ nghiên của những người xung quanh.
cứu phân tích nhân tố Các nét nhân cách bề mặt là
chuyên sâu, Cattell (1965)
những bằng chứng dễ nhận
đã xác định 16 đặc điểm
nguồn là các yếu tố cơ thấy nhất về mặt nổi của nhân
bản của nhân cách. Cách cách và là cái chúng ta nhìn
tiệp dựa chủ yếu vào ngôn thấy ở người khác.
ngữ để mô tả
 Những yếu tố này được biết đến nhiều nhất là Bảng câu hỏi
Mười sáu Yếu tố Nhân cách (16 PF).
Cattell đã trình bày các đặc điểm ở dạng lưỡng cực, các đặc điểm
nhân cách liên quan đến những đặc điểm này được thể hiện bằng
những từ mà chúng ta có thể sử dụng trong cuộc trò chuyện hàng
ngày khi mô tả về bạn bè và bản thân chúng ta.

Đặc điểm nguồn là yếu tố cơ bản

của nhân cách cũng như nguyên tử
là đơn vị cơ bản của thế giới vật chất.
Ông cho rằng các nhà tâm lý học không thể hiểu hoặc tạo ra các
quy luật về nhân cách mà không mô tả chính xác bản chất của các
yếu tố này.
 16 yếu tố
Nhân tố - +
A - Tính hòa đồng Hướng nội Hướng ngoại
B - Trí thông minh Trí tuệ thấp Trí tuệ cao
C - Tính ổn định của cảm xúc Cái tôi yếu Cái tôi mạnh
Ngoan ngoãn, Ưu thế,
E - Nguyện vọng nắm quyền lực
phục tùng quyền lực
F - Tính lạc quan Hay lo lắng Vô tư
G - Tính kiên định Cái siêu tôi thấp Cái siêu tôi cao
H - Tính táo bạo, dũng cảm Ngượng ngùng Can đảm
I - Tính nhạy cảm, óc thẩm mĩ Kém nhạy cảm Nhạy cảm
 16 yếu tố
Nhân tố - +
L - Tính hoài nghi Cả tin Hay nghi ngờ
M - Tính lý tưởng hóa, mơ mộng Thực tế Mơ mộng
N - Tính sắc sảo, lão luyện Ngây thơ Sắc sảo
O - Tính ưu tư Cẩu thả Cảm giác tội
Q1 - Tính cấp tiến Bảo thủ Cấp tiến
Phụ thuộc vào
Q2 - Tính độc lập, tự chủ Độc lập, tự chủ
nhóm
Q3 - Tính kiềm chế,
Ý kiến riêng kém Ý kiến riêng cao
tự điều khiển bản thân
Q4 - Sự căng thẳng nội tâm Thấp Cao
CÁC GIAI ĐOẠN
PHÁT TRIỂN
NHÂN CÁCH
 Giai đoạn tuổi già, từ 65 tuổi trở lên

Giai đoạn trưởng thành muộn, tuổi từ 50 đến 65

Giai đoạn trưởng thành, 23 tuổi đến 50

Giai đoạn tuổi vị thành niên, từ 14 đến 23

Giai đoạn thơ ấu, từ 6 đến 14

Giai đoạn sơ sinh, từ sơ sinh đến 6 tuổi

 Giai đoạn sơ sinh, từ sơ sinh đến 6 tuổi

hình thành nhân cách chủ yếu. Đứa trẻ bị

ảnh hưởng bởi cha mẹ và anh chị em và
bởi kinh nghiệm cai sữa và huấn luyện đi
vệ sinh. Thái độ xã hội phát triển cùng với
cái tôi và siêu tôi, cảm giác an toàn hoặc
không an toàn, thái độ đối với quyền lực
và có thể có xu hướng mắc chứng
loạn thần kinh
Cattell không phải là một tín đồ của Freud,
nhưng ông đã đưa vào lý thuyết của mình một
số ý tưởng của Freud, cụ thể là những năm
đầu đời rất quan trọng trong việc hình thành
nhân cách và những xung đột bằng miệng và
hậu môn có thể ảnh hưởng đến tính cách
- Giai đoạn thơ ấu đánh dấu sự khởi đầu
của xu hướng độc lập khỏi cha mẹ và sự
đồng nhất ngày càng tăng với các bạn cùng
trang lứa, ít có vấn đề về tâm lý.

- Giai đoạn tuổi vị thành niên - giai đoạn rắc rối

và căng thẳng hơn, những người trẻ tuổi
trải qua những xung đột tập trung vào
động cơ độc lập, tự khẳng định và quan hệ
tình dục có thể dẫn đến rối loạn cảm xúc
và phạm pháp.
Giai đoạn trưởng thành - Giai đoạn trưởng thành muộn, liên quan
là thời gian hiệu quả, đến sự phát triển nhân cách để đáp ứng với
thỏa mãn về sự nghiệp,
những thay đổi về thể chất, xã hội và tâm lý.
hôn nhân và gia đình.
Tính cách trở nên kém Sức khỏe, sự mạnh mẽ và sức hấp dẫn về
linh hoạt hơn so với giai thể chất có thể giảm sút.
đoạn trước, và do đó sự - Giai đoạn tuổi già, liên quan đến việc điều
ổn định về cảm xúc tăng.
chỉnh các loại mất mát khác nhau - cái chết
Cattell nhận thấy ít
thay đổi về sở thích và của vợ / chồng, người thân và bạn bè; nghỉ hưu;
thái độ trong giai đoạn mất địa vị trong một nền văn hóa tôn thờ tuổi trẻ;
này. và một cảm giác cô đơn và bất an.
 Các nguồn để nghiên cứu nhân cách
Ông cho rằng phải dựa trên ba nguồn cơ bản của các số liệu thực nghiệm

- L – Data (Dữ liệu L): bao gồm chủ yếu là những thông tin ghi lại những
hành vi hàng ngày và những sự kiện trong đời sống được thấy trong
sơ yếu lý lịch, nhật ký,thông tin cá nhân

- Q – Data (Dữ liệu Q): gồm dữ liệu đạt được từ các phiếu hỏi,
trắc nghiệm về nhân cách.

- T – (Dữ liệu T): liên quan đến những dữ liệu có được do quan sát cụ thể
trong những tình huống cụ thể.
 Ứng dụng

Các yếu tố nhân cách của Cattell được đưa vào Bảng câu hỏi
mười sáu yếu tố nhân cách (16PF) được sử dụng rộng rãi ngày
nay để tư vấn nghề nghiệp trong giáo dục.

Trong kinh doanh, nó được sử dụng trong việc lựa chọn nhân
sự, đặc biệt là lựa chọn người quản lý.

Nó cũng được sử dụng trong chẩn đoán lâm sàng và

lập kế hoạch trị liệu bằng cách đánh giá sự lo lắng
và các vấn đề về hành vi.
Về phương pháp khi đề xuất 3 nguồn dữ liệu
 Tài liệu tham khảo

Phạm Minh Hạc (2004). Một số vấn đề nghiên cứu nhân cách. NXB Chính trị
Quốc gia Hà Nội - 2004
Đào Thị Oanh (2007). Vấn đề nhân cách trong Tâm lý học ngày nay.
NXB Giáo dục.
Duane P. Schultz và Sydney Ellen Schultz (2012). Theories of Personality.
NXB Jon-David Hague, USA
 Thank you
Insert the title of your subtitle Here