ARALING PANLIPUNAN
Makroekonomiks- dibisyon ng ekonomiks na
nakatuon sa kabuuang ekonomiya
Buwis- salaping kinokolekta ng pamahalaan upang
makalikom ng pondo
Sambahayan- pinagmumulan ng mga salik ng
produksyon ang tumatayong prodyuser at
konsyumer sa paikot na daloy ng ekonomiya
Bahay- kalakal-Sektor na responsible sa pagsasama-
sama ng mga salik sa produksyon upang mabuo ang
produkto o serbisyo.
Pamahalaan- bumubuo ng mga produkto at
serbisyong panlipunan
Export- pagbebenta ng mga produkto sa ibang bansa
Modelo ng pambansang ekonomiya
Unang modelo. Naglalarawan sa simpleng
ekonomiya.sambahayan at bahay kalakal ay iisa. Ang
lumilikha ng produkto ay siya rin konsyumer.
Sambahayan- ang tumatayong prodyuser at
konsyumer sa paikot na daloy ng ekonomiya.
Ika-apat na modelo. kung saan ang pamahalaan ay
lumalahok sa Sistema ng pamilihan.
Ika-lima. Kalakalang panlabas ay bukas sa ekonomiya
Savings- ang bahagi ng kita na hindi ginagastos.
Bangko- ang nagpapalago sa mga industriya sa
pamamagitan ng pagpapautang at pagkalap ng
puhunan
Gross National Income- tumutukoy sa kabuuang
pampamilihang halaga ng mga produkto at serbisyo
na nagawa ng mga mamamayan ng isang bansa.
Hindi ibinibilang sa GNI ng ating bansa ang kinita ng
mga dayuhan dahil hindi naman sila mamamayan ng
ating bansa.
Gross Domestic Product- ay sumusukat sa kabuuang
pampamilihang halaga ng lahat ng tapos na produkto
at serbisyo na ginawa sa loob ng isang takdang
panahon
Ang kita ng mga dayuhang hinango sa loob ng
Pilipinas ay kabilang sa pagsukat ng Gross
Domestic Product ng bansa dahil nabuo ito sa
loob ng ating bansa
Mga tatlong paraan ng pagsukat ng GNI
1. Expenditure approach
a. Gastusing personal
b. Gastusin ng mga namumuhunan
c. Gastusin ng pamahalaan
d. Gastusin ng panlabas na sector
e. Statistical discrepancy
f. Net factor income from abroad
2. Industrial approach
a. Sektor ng agrikultura
b. Sektor ng industriya
c. Service sector
3. Income Approach
a. Sahod ng mga manggagawa
b. Net operating system
c. Depresasyon
d. Di-tuwirang buwis
Pera- ginagamit sa pagbili ng mga bagay na
kinakailangan upang mapunan ang pangangailangan
at kagustuhan ng mga tao.
Kita- ang halagang natatanggap ng tao kapalit ng
produkto o serbisyong kanilang ibinibigay.
ang ipon na ginagamit upang kumita ay tinatawag na
investment
economic investment ay ang paglalagak ng pera sa
negosyo.
Implasyon- Ang piling produkto ay tumataas ang
presyo
Deplasyon-ang pagbaba sa halaga ng presyo.
Hyperinflation-ang presyo ay patuloy na tumataas
bawat oras, araw at lingo.
Price Index- average sa pagbabago sa presyo ng
produkto at serbisyo
Dahilan ng implasyon
Demand-pull. Nagaganap ang demand-pull inflation
kapag nagkaroon ng paglaki sa paggasta ang
sambahayan, bahay-kalakal, pamalahaan at panlabas
na sektor ngunit ang pagtaas ng aggregate demand
ay hindi katumbas ng paglaki ng kabuuang
prodksyon.
Cost-push. Ang pagtaas ng mga gastusing
pamproduksyon ang siyang sanhi ng pagtaas sa
presyo ng mga bilihin. Kung ang isang salik ng
produksiyon hal. Ay lakas paggawa, ay magkakaroon
ng pagtaas sa sahod, maaari, itong makaapekto sa
kabuuang presyo ng mga produktong ginagawa
Implasyon
mataas na presyo
dagdag na sahod, inputs,
hilaw na materyales o sangkap
DAHILAN AT BUNGA NG IMPLASYON
dahilan bunga
Tataas ang demand o ang
Pagtaas ng suplay ng
paggasta kaya mahahatak
salapi
ang presyo paitaas
Kapag tumaas ang palitan
ng piso sa dolyar, o kaya
tumaas ang presyo ng
Pagdedepende sa materyales na inaangkat,
importasyon para sa ang mga produktong
hilaw na sangkap umaasa sa importasyon
para sa mga hilaw na
sangkap ay nagiging sanhi
rin ng pagtaas ng presyo.
Dahil sa kakulagan ng
pumapasok na dolyar,
Pagtaas ng palitan ng bumababa ang halaga ng
piso sa dolyar piso. Nagbubunga ito ng
pagtaas ng presyo ng mga
produkto.
Kalagayan ng Kapag kulang ang supply sa
pagluluwas(export) local na pamilihan dahil sa
produkto ay iniluluwas,
magiging dahilan ito pang
tumaas ang presyo ng
produkto. Kapag mataas
ang demand kaysa sa
produkto, ito ay
magdudulot ng pagtaas sa
presyo.
Nakapagkokontrol ng
presyo ang sistemang ito.
Kapag nakontrol ang presyo
monopolyo
at dami ng produkto, malaki
ang posibilidad na mgaing
mataas an presyo.
Sa halip na magamit sa
produkyon ang bahagi ng
Pambayad-utang pambansang badyet. Ito ay
napupunta lamang sa
pagbabayad ng utang.
Mga nakikinabang sa implasyon
- Mga umuutang
- Mga negosyante
- Mga speculator at mga negosyanteng may
malakas ang loob mamuhunan
Mga taong nalulugi
- mga taong may tiyak na kita
- ang mga taong nagpapautang
- mga taong nag-iimpok
Consumer Price Index(CPI)- Ito ang ginagamit sa
pagsukat ng implasyon.
patakarang piskal-ito ay tumutukoy sa paggamit ng
pamahalaan sa pagbubuwis at paggasta upang
mabago ang galaw ng ekonomiya.
Expansionary Fiscal Policy- ay isinasagawa ng
pamahalaan upang mapasigla ang matamlay na
ekonomiya ng bansa.
Hal. 1. Pinababang buwis sa mga empleyado
2. Pagpapatuloy ng mga proyekto ng patubig sa mga
kanayunan
Contractionary Fiscal Policy. Ang paraang ito naman
ay ipinapatupad ng pamalahaan kuang nasa bingit ng
pagtaas ang pangkalahatang presyo sa ekonomiya.
Hal. 1.Pagtatakda ng VAT na 12% mula 10%
2. Iniutos na itaas ang reserba ng salapi ng Bangko
Sentral
 c. Al-amanah Islamic investment bank of the
Ibat-ibang uri ng buwis Philippines
Tuwiran- buwis na tuwirang ipinapataw sa mga b. Mga institusyong di-bangko
indibidwal o bahay kalakal 1 kooperatiba
-tawag sa kinakaltas sa buwanang sweldo 2. pawnshop o bahay sanglaan
para sa pagbabayad ng buwis ..hal. Witholding tax 3. pension funds
Di tuwiran- buwis na iinapataw sa mga kalakal at a. government service insurance
paglilingkod kaya hindi tuwirang ipinapataw sa mga system
indibidwal. hal. Value –Added Tax b. social security system
Sin tax- buwis sa alak at sigarilyo c. Pag-ibig
Patakarang pananalapi- isang sistemang pinaiiral ng d. registered companies
pamahalaan, sa pamamagitan ng bangko sentral e. Insurance
upang makontrol ang dami ng salapi na dumadaloy
sa ekonomiya.
Dalawang uri ng patakarang pananalapi
1. Contractionary money policy
Ipinapatupad ng pamahalaan upang
mabawasan ang paggasta ng sambahayan
at ng mga namumuhunan.

2. expansionary money policy

Ipinapatupad ng pamahalaan kapag ang
layunin ay makahikayat ng mga negosyante na
palakihin pa o magbukas ng bagong negosyo

Ang Philippine Deposit Insurance Corporation (PDIC)

Ay ahensya na naglalayong mapataas ang pag-
iimpok sa Pilipinas.
Mga bumubuo sa sektor ng panananalapi
a. mga institusyong bangko
Uri ng mga bangko
1. Commercial Banks
2. Thrift Banks- mga di kalakihang banko na
nagsisilbi sa mga maliliit na negosyante
3. Rural Banks-mga banko na kalimitan ay
natatagpuan sa mga lalawigang malayo sa
kalakhang maynila ay tumutulong sa mga
magsasaka, maliiit na negosyo.

4. Specialized government banks

Mga bangkong pag-aari ng pamahaalaan na
itinatag upang tumugob sa mga tiyak na
layunin ng pamahalaan
a. Land bank of the Philippine
b. Development bank of the Philippines