ARALIN 1: PAIKOT NA DALOY NG EKONOMIYA

MGA MODELO NG PAMBANSANG EKONOMIYA

UNANG MODELO
- Simpleng ekonomiya
- Ang sambahayan at bahay-kalakal ay iisa.

IKAAPAT NA MODELO
- Lumalahok na ang pamahalaan sa
pambansang ekonomiya
- BUWIS - Nagiging karagdagang gawain ng
IKALAWANG MODELO
sambahayan at bahay-kalakal
- Pag-iral ng sistema ng pamilihan - PUBLIC REVENUE – kita mula sa buwis

- DALAWANG URI NG PAMILIHAN:

- PAMILIHAN NG MGA SALIK NG
PRODUKSYON (FACTOR MARKETS) -
Pamilihan para sa kapital na produkto, lupa
at paggawa
- PAMILIHAN NG MGA TAPOS NA
PRODUKTO (COMMODITY) - Goods
market or commodity market
- Ang sambahayan ay may demand ngunit
wala itong kakayahang lumikha ng produkto
, tanging ang bahay-kalakal lang ang may
kakayang lumikha
IKALIMANG MODELO
- Kalakalang panlabas
- Bahay-kalakal – nagluluwas (export) ng
mga produkto
- Sambahayan – nag-aangkat (import)

IKATLONG MODELO
- PAMILIHANG PINANSYAL - Dito inilalagak
ang bahagi ng kitang natatanggap.
ARALIN 2: PAMBANSANG KITA
KAHALAGAHAN NG PAMBANSANG KITA
Cambell R. McConell at Stanley Brue
(Economics, Principle, Problems, and Policies,
1999)
1. Ang sistema ng pagsukat sa pambansang
kita ay nakapagbibigay ng ideya tungkol sa
antas ng produksyon ng ekonomiya sa
isang partikular na taon at maipaliwanag
kung bakit ganito kalaki o kababa ang
produksyon ng bansa.
2. Sa paghahambing ng pambansang kita sa
loob ng ilang taon, masusubaybayan natin
ang direksiyon na tinatahak ng ating
ekonomiya at malalaman kung may
nagaganap na pag-unlad o pagbaba sa
kabuuang produksiyon ng bansa.
3. Ang nakalap na impormasyon mula sa
pambansang kita ang magiging gabay ng
mga nagpaplano sa ekonomiya upang
bumuo ng mga patakaran at polisiya na
makapagpapabuti sa pamumuhay ng mga
mamamayan at makapagpapataas sa
economic performance ng bansa.
4. Kung walang sistematikong paraan sa
pagsukat ng pambansang kita, haka-haka
lamang ang magiging basehan na walang
matibay na batayan. Kung gayon, ang datos
ay hindi kapani-paniwala.
5. Sa pamamagitan ng National Income
Accounting, maaaring masukat ang
kalusugan ng ekonomiya.
GROSS NATIONAL INCOME (GNI)
- Tumutukoy sa kabuuang pampamilihang
halaga ng mga produkto at serbisyo na
nagawa ng mamamayan ng isang bansa.
- Sinusukat gamit ang salapi (currency) ng
isang bansa
PAKAKAIBA NG GROSS NATIONAL INCOME
SA GROSS DOMESTIC PRODUCT
GNI GDP
Sinusukat ng GNI ang Sinusukat ng GDP ang
kabuuang kabuuang
pampamilihang halaga pampamilihang halaga
ng lahat ng nabuong ng lahat ng tapos na
podukto at serbisyo na produkto at serbisyo na
ginawa sa loob ng ginawa sa loob ng
itinakdang panahon. isang takdang panahon
sa loob ng isang
bansa.
Mamamayan ng bansa Lahat ng mga salik ng
ang nagmamay-ari ng produksyong ginamit
mga salik ng upang mabuo ang
produksyong ito kahit produkto at serbisyo ay
saanf bahagi ng bansa kasama rito.
ginawa
MGA PARAAN NG PAGSUKAT SA GNI
 Paraan Batay sa Paggasta (Expenditure
Approach)
 Pamamaraan Batay sa Kita ng Sangkap ng
Produksyon (Income Approach)
 Pamamaraan Batay sa Pinagmulang
Industriya (Industrial Origin Approach)
Paraan Batay sa Paggasta (Expenditure
Approach)
Ang pambansang ekonomiya ay binubuo ng apat
na sektor: sambahayan, bahay kalakal,
pamahalaan, at panlabas na sektor. Ang mga
pinagkakagastusan ng bawat sektor ay ang
sumusunod:
A. Gastusing Personal (C) – Gastos ng mga
mamamayan (ex. Pagkain, damit, etc.)
B. Gastusin ng mga Namumuhunan (I) –
kabilang ang mga gastos ng bahay kalakal (ex.
Gamit pang opisina, hilaw na materyales, sahod,
etc.)
C. Gastusin ng Pamahalaan (G) – gastusin ng
pamahalaan sa pagsasagawa ng mga proyektong
panlipunan at iba pang gastusin.
D. Gastusin ng Panlabas na Sektor (X–M) –
makukuha ito kung ibabawas ang iniluluwas o
export sa inaangkat o import.
E. Statistical Discripancy (SD) – anumang
kakulangan o kalabisan sa pagkuwenta na hindi
malaman ang dahilan kung saan ibibilang.
J. Net Income Factor From Abroad (NFIFA) –
tinatawag ding Net Primary Income. Nakukuha ito
kapag ibinawas ang gastos ng mga mamamaayang
nasa ibang bansa sa gastos ng mga dayuhang
nasa loob ng bansa.
Formula:
GNI= C+I+G+(X-M)+SD+NFIFA
Paraan Batay sa Pinagmulang Industriya
(Industrial Origin/Value Added Approach)
Masusukat ang ang Gross DomesticProduct ng
bansa kung pagsasamasamahin ang kabuuang
halaga ng produksyon ng mga pangunahing
industriya ng bansa
Paraan Batay sa Kita (IncomeApproach)
A.Sahod ng mga Manggagawa – sahod na
ibinabayad sa sambahayan mula sa bahay-kalakal
at pamahalaan
B.Net Operating Surplus - tinubo ng mga
korporasyong pribado at pag-aari at pinatatakbo ng
pamahalaan at iba pang mga negosyo
C.Depresasyon – pagbaba ng halaga ng yamang
pisikal bunga ng pagkaluma bunga ng tuloy tuloy
na paggamit paglipas ng panahon.
D. Di tuwirang buwis – subsidiya
1. Di Tuwirang Buwis – sales tax,
custom duties, lisensya at iba pang
di tuwing buwis.
2. Subsidiya – salaping binabalikat at
binabayaran ng pamahalaan nang
hindi tumatanggap ng kapalit na
produkto o serbisyo.
Current/Nominal at Real/Constant Prices Gross
National Income
GNI sa kasalukuyang presyo (Current/Nominal
GNI)
kumakatawan sa kabuuang halaga ng mga natapos
na produkto at serbisyong nagawa sa loob ng isang
takang panahon batay sa kasalukuyang presyo
Real GNI o GNI at Constant Prices
kumakatawan sa kabuuang halaga ng mga tapos
na produkto at serbisyong ginawa sa loob ng isang
takdang panahon batay sa nakaraan pang presyo o
sa pamamagitan ng batayang taon o base year
Price Index
ang average na pagbabago sa presyo ng mga
produkto at serbisyo
Price Index Formula:

Real GNP Formula:
LIMITASYON SA PAGSUKAT NG
PAMBANSANG KITA
1. HINDI PAMPAMILIHANG GAWAIN - hindi
kabilang ang mga produkto at serbisyong
binuo ng mga tao para sa sariling
kapakinabangan.
2. IMPORMAL NA SEKTOR - hindi kasama
ang mga hindi legal na gawain.
3. EXTERNAL O HINDI SINASADYANG
EPEKTO - Ang hindi sinasadyang epekto o
externalities ay may halaga na kalimitang
hindi nakikita sa pambansang kita.
4. KALIDAD NG BUHAY - hindi pamantayan
ang karagdagang produkto at serbisyong
nabuo sa bansa sa kasiyahang natatamo ng
isang indibidwal
ARALIN 4: IMPLASYON
IMPLASYON
 tumutukoy sa pagtaas ng pangkalahatang
presyo ng mga piling produkto na
nakapaloob sa basket of goods (The
Economics Glossary)
 pataas na paggalaw ng presyo (Economics
(Parkin at Bades (2010))
DEPLASYON - pagbaba ng halaga ng presyo
HYPERINFLATION - saan ang presyo ay tumataas
bawat oras, araw, at lingo
DAHILAN NG IMPLASYON
DEMAND-PULL
 nagaganap kapag nagkaroon ng malaking
paggasta ang sambahayan, bahay-kalakal,
pamahalaan, at panlabas na sektor ngunit
ang pagtaas ng aggregate demand ay hindi
katumbas ng paglaki ng kabuuang
produksiyon.
 Ayon sa pananaw ng mga monetarist sa
pangunguna ni Milton Friedman, isang
ekonomista na ginawaran ng Gawad Nobel
noong 1976, ang pagkakaroon ng labis na
dami ng salapi sa sirkulasyon ang isang
dahilan kung bakit tumataas ang demand.
COST-PUSH
 ang pagtaas ng mga gastusing
pamproduksiyon ang siyang sanhi ng
pagtaas sa presyo ng mga bilihin
 Kung ang isang salik sa produksiyon,
halimbawa ay lakas paggawa, ay
magkakaroon ng pagtaas sa sahod, maaari
itong makaapekto sa kabuuang presyo ng
mga produktong ginagawa
PAGSUKAT SA PAGTAAS NG PRESYO
CONSUMER PRICE INDEX (CPI)
 Sinusukat ang average na pagbabago ng
mga produktong nakapaloob sa Basket of
Goods.
BASKET OF GOODS
 ginagamit upang masukat ang antas ng
pamumuhay ng mga konsyumer.
Pormula sa pagkuha ng CPI:
Pormula sa pagkompyut ng Antas ng Implasyon:
Pormula sa pagkompyut ng Purchasing Power:
ARALIN 5: PATAKARANG PISKAL
PATAKARANG PISKAL
tumutukoy sa behavior ng pamahalaan patungkol
sa paggasta at pagbubuwis ng pamahalaan.
Ayon kay John Maynard Keynes (1935), ang
pamahalaan ay may malaking papel na
ginagampanan upang mapanatili ang kaayusan ng
ekonomiya.
URI NG PATAKARANG PISKAL
EXPANSIONARY FISCAL POLICY
mapasigla ang matamlay na ekonomiya ng bansa.
Solusyon: nagsasagawa ng proyektong
pampamahalaan at/o nagpapababa sa buwis
CONTRACTIONARY FISCAL POLICY
bawasan ang labis na kasiglahan ng ekonomiya
dahil sa mataas na demand.
Solusyon: nagbabawas ng gastusin,
pagsasapribado ng ilang pambublikong
korporasyon, at pagtataas ng singil sa buwis.
Ang patakarang piskal
tumutukoy sa paggamit ng pamahalaan sa
pagbubuwis at paggasta upang mapabago ang
galaw ng ekonomiya
Paglago ng Ekonomiya
ito ay tumutukoy sa pagtaas ng antas o dami ng
produkto at serbisyo na naiprodyus ng ekonomiya
ng isang bansa sa partikular na panahon.
Pagpapatatag ng Ekonomiya
tumutukoy sa kawalan ng matinding pagbabago sa
ekonomiya. Ito ay naglalarawan ng mababa at
matatag na implasyon at patuloy na pagtaas ng
produksyon.
PINAGMULAN NG KITA
SAAN GALING ANG KITA?
81 percent ay galing sa buwis
19 percent ay galing sa kita ng pamahalaan mula
sa mga korporasyong pag-aari o kontrolado ng
pamahalaan, sa pagbibigay ng mga lisensya at
sertipiko, at sa interes sa pagpapautang
ARALIN 6: PATAKARANG PANANALAPI
KONSEPTO NG PERA
 ang salapi ay pera na ginagamit bilang
pamalit sa produkto o serbisyo. ang pera ay
isang instrumento bilang meduim of
exchange
 ang pera ay may store value
ang pamahalaan, sa pamamagitan ng Bangko
Sentral ng Pilipinas (BSP), ay nagtaatakda ng mga
pamamaraan upang masigurong matatag ang
ekonomiya.
Maaaring magpatupad ang BSP ng:
exansionary money policy at contractionary money
policy
EXPANSIONARY MONEY POLICY
ipinatutupad ito ng pamahalaan kung nais hikayatin
ang mga negosyante na palakihin pa o magbukas
ng bagong negosyo.
bababaan ng pamahalaan ang interes sa
pangungutang.
CONTRACTIONARY MONEY POLICY
ipinapatupad ito ng pamahalaan upang
mabawasan ang paggasta ng sambahayan at ng
mga mamumuhunan.
MGA BUMUBUO SA SEKTOR NG PANANALAPI
A. MGA INSTITUSYONG BANGKO
ito ang mga institusyong tumatanggap ng salapi
mula sa mga tao, korporasyon, at pamahalaan
bilang deposito
URI NG BANGKO
1. COMMERIAL BANKS
ito ang mga malalaking bangko. Dala ng kanilang
malaking kapital, ang commerial banks ay
pinapayagang magbukas ng mga sangay
saanmang panig ng bansa.
2. THRIFT BANKS
di kalakihang bangko na kalimitang nagsisilbi sa
mga maliliit na negosyante.
3. RURAL BANKS
kalimitang matatagpuan sa mga lalawigang malayo
sa kalakhang Maynila ay tumutulong sa mga
magsasaka, malliliit na negosyante, at iba pang
mamamayan sa kanayunan sa pamamagitan ng
pagpapautang upang ang ma ito ay magkaroon ng
puhunan at mapaunlad ang kanilang kabuhayan.
4. SPECIALIZED GOVERNMENT BANKS
mga bangkong pag-aari ng pamahalaan na itinatag
upang tumugon sa mga tiyak na layunin ng
pamahalaan
A. Land Bank of the Philippines
Itinatag sa pamamagitan ng Republic Act No. 3844
na sinusugan ng Republic Act No. 7907, layunin ng
LBP ang magkaloob ng pondo sa mga programang
pansakahan. Tinutulungan din nito ang iba pang
negosyante sa kanilang pangangailangan sa
puhunan
B. Development Bank of the Philippines (DBP)
Unang natatag noong 1946 upang matugunan ang
pangangailangan ng bansa na makatayo mula sa
mapanirang Ikalawang Digmaang Pandaigdig, ang
pangunahing layunin ng DBP ay ang tustusan ang
mga proyektong pangkaunlaran lalo na sa sektor
ng agrikultura at industriya. Prayoridad ng DBP ang
mga small and medium scale industry. Malaking
bahagi ng pondo ng pamahalaan ang nakadeposito
sa bangkong ito
C. Al-Amanah Islamic Investment Bank of the
Philippines (Al-Amanah)
Itinatag sa ilalim ng Republic Act No. 6848, layunin
ng bangkong ito na tulungan ang mga Pilipinong
Muslim na magkaroon ng puhunan at mapaunlad
ang kanilang kabuhayan
B. MGA INSTITUSYONG DI-BANGKO
Maaaring ituring na nasa ilalim ng institusyon ng
pananalapi ang mga ito sapagkat tumatanggap sila
ng kontribusyon mula sa mga kasapi, pinalalago ito
at muling ibinabalik sa mga kasapi pagdating ng
panahon upang ito ay mapakinabangan.
1. KOOPERATIBA
Ang kooperatiba ay isang kapisanan na binubuo ng
mga kasapi na may nagkakaisang panlipunan o
pangkabuhayang layunin.
2. PAWNSHOP O BAHAY-SANGLAAN
Itinatag ito upang magpautang sa mga taong
madalas mangailangan ng pera at walang paraan
upang makalapit sa mga bangko. Ang mga
indibidwal ay maaaring makipagpalitan ng
mahahalagang ari-arian tulad ng alahas at
kasangkapan (tinatawag na kolateral) kapalit ng
salaping katumbas ng isinangla, kasama na ang documetary requirements, at magbayad ng filing
interes fee. Magkaiba ang basic, additional requirements,
at filing fee sa pagpaparehistro ng stock at non-
3. PENSION FUNDS
stock corporations, at partnership.
A. Government Service Insurance System
(GSIS)

Ito ang ahensiyang nagbibigay ng seguro (life

insurance) sa mga kawaning nagtatrabaho sa mga
ahensiya ng gobyerno, lokal na pamahalaan, mga
korporasyong pag-aari at kontrolado ng gobyerno,
at mga guro sa mga pampublikong paaralan

B. Social Security System (SSS)

Ang SSS ay ang ahensiya ng gobyerno na

nagbibigay ng seguro sa mga kawani ng pribadong
kompanya at sa kanilang pamilya sa oras ng
pangangailangan katulad ng kaniyang
pagkakasakit, pagkabalda, pagretiro, pagkamatay,
at pagdadalang-tao kung ang kawani ay babae.
C. Pagtutulungan sa Kinabukasan: Ikaw,
Bangko, Industriya at Gobyerno (Pag-IBIG
Fund)

Ang Pag-IBIG Fund ay itinatag upang matulungan

ang mga kasapi nito sa panahon ng kanilang
pangangailangan lalo na sa pabahay. Ang mga
empleyado sa pamahalaan man o pribadong sektor
ay kinakailangang maging kasapi rito. Ang mga
taong may sariling negosyo at mga Overseas
Filipino Workers (OFW) ay maaaring maging
boluntaryong kasapi.

4. REGISTERED COMPANIES
Ang mga rehistradong kompanya (registered
companies) ay yaong mga kompanyang
nakarehistro sa Komisyon sa Panagot at Palitan
(Securities and Exchange Commisssion o SEC)
matapos magsumite ng basic at additional