ბიზნეს ეთიკა

ბიზნეს ეთიკა- გამოყენებითი მეცნიერება, რომელიც იკვლევს ეთიკურ პრინციპებს და

პრობლემებს;

• მორალური სტანდარტების გამოყენება ბიზნესში;

• ეთიკური პრინციპები ბიზნესში არ განსხვავდება ზოგადი მორალის

პრინციპებისაგან;

• კომპანიების “ტრანზაქციები” არის განსჯის საგანი;

• ზოგადი საზოგადოების და მათი ღირებულებების შესაბამისად

(მიუხედავად იმისა, რომ კანონი შეიძლება არ ავალდებულებდეს
კომპანიას);

• ღირებულებები: აზრი თუ რა ქმედება არის სწორი;

• ტერმინალური ღირებულებები: რა საბოლოო მიზანს სურს რომ ადამიანმა /

კომპანიამ მიაღწიოს;

• ინსტრუმენტალური ღირებულებები: რა ქცევით/ ნაბიჯებით სურს პიროვნებას , რომ

მიზანს მიაღწიოს;

• რა ქმედებები არის მიუღებელი და/ან მისაღები წარმატებისათვის ;

• ზევითხსენებული ფაქტორები დამოკიდებულია როგორც ადამიანის ასევე , მის

გარშემო მყოფი საზოგადოების მორალურ და კულტურულ განვითარებაზე

ეთიკა და სამართალი

• ურთიერთგადამკვეთი დარგები;

• კანონმდებლობით განსაზღვრული:

• ბიზნეს ქმედებები;

• ფინანსური რეპორტინგი;

• გარემოს დაბინძურების კანონმდებლობა და ა.შ;

• ევროკომისიის სპეციალური დოკუმენტები;

• რიგი საკითხებისა არ არის წარმოდგენილი კანონებში, მაგრამ ითვლება არა

ეთიკურად;

• ყველა ბიზნეს ტრანზაქცია და/ან ქცევა ვერ იქნება კანონით

განსაზღვრული;

ეთიკა და ბიზნესი

• სოციალური პროექტები აფართოებს ბიზნეს გარემოში პარტნიორულ კავშირებს ;

 • სოციალური პოლიტიკა გარდაქმნის კომპანიას სოციალურ პასუხისმგებელ
ბიზნესად;

• კომპანიას დადებითი რეპუტაცია ექმნება;

• ეთიკური ქცევა, როგორც მომხმარებლების ასევე, აქციონერების

მიმართ;

• ბიზნეს ეთიკა ეხმარება მენეჯერებს დილემათა იდენტიფიცირებასა და

ანალიზისთვის;

ეთიკა და ქრისტიანობა

• ბიზნეს ეთიკა წარმოიშვა ბიბლიური მცნებების, კანონიკური სამართლის ,

სამოქალაქო სამართლის, ეკლესიის მამათა სწავლებებისა და ადრეული
ფილოსოფოსების ნაშრომების შეჯერების მცდელობებით;

• ბიზნესში ეთიკის წყაროები იუდეო-ქრისტიანულ ტრადიციაში არის ათი მცნება ;

• მცნებები, “არ მოიპარო” და “არ მოიტყუო”.

• შუა საუკუნეებში ეკლესია დიდხანს კრძალავდა ფულისგან ფულის შოვნას

თუმცა, საბოლოოდ მისი პოზიცია შეიცვალა და აიკრძალა მხოლოდ გადაჭარბებული

ინტერესი და/ან პროცენტი, ვიდრე პროცენტის გადახდა

ეთიკა და ქრისტიანობა

• კათოლიკურმა ეკლესიამ შეიმუშავა სოციალური სამართლიანობის პროგრამა ,

როდესაც პაპმა ლეო XIII- მ (1891) გამოაქვეყნა ენციკრული წიგნი “Rerum Novarum”,
სადაც საუბარია სამართლიან ანაზღაურებაზე;

• კალვინიზმმა განავითარა პროტესტანტულ (ან პურიტანულ) სამუშაო ეთიკას

უწოდებენ,

• დოქტრინა, რომ შრომისმოყვარეობა წარმატების მიღწევის საშუალება იყო .

ეთიკა და ბუდიზმი

• ბუდიზმში კონკრეტული ნაშრომები არ არის გამოცემული თუმცა , აღნიშნული

რელიგიის ელემენტები შეგვიძლია ვიპოვოთ ეთიკაში:

• საკუთარი თავის შეცნობა;

• საკუთარი ემოციების მართვა;

• საკუთარი პასუხისმგებლობის აღიარება;

• ისლამური ბიზნესის ეთიკა შედგენილია, ზნეობრივი პრინციპების კოდექსით ,

რომლებიც ჩაწერილია ყურანში:

• სიმდიდრის სურვილი ბუნებრივად მიიჩნევა, მაგრამ საჭიროა

წონასწორობა და სიმდიდრეს არ უნდა სცემდეს თაყვანს;
 • კონკრეტული ვაჭრობის წესები;

• პროცენტის მიღება/ გადახდა არ შეიძლება;

კონსიკვენციალისტური/ შედეგობრივი თეორიები

• მორალურად სწორი ქმედება (ან უმოქმედობა) არის ის, რაც კარგ შედეგს
გამოიღებს;

• ფოკუსი შედეგზე;

• ეგოიზმი

• ადამ სმიტი;

• მორალურად სწორია, რომ მიყვეთ თქვენ სურვილს (როგორც მოკლე ასე,

გრძელვადიანს);

• ცხოვრებისეული სტრატეგია: საკუთარი სურვილების ასრულება;

• პირადი ინტერესი გარდაიქმნება “უხილავ ხელად”

• მორალური შედეგი ეფუძნება თავისუფალ კონკურენციას და

ინფორმაციის მიმოცვლას;

უტილიტარიზმი

• უტილიტარიზმი განსაზღვრავს სწორს და არასწორს შედეგებზე ფოკუსირებით ;

• უტილიტარიზმი მიიჩნევს, რომ ყველაზე ეთიკური არჩევანია ის არჩევანი ,

რომელიც უდიდესი სიკეთის მომტანი იქნება უდიდესი რაოდენობის
ადამიანებისთვის;

• უდიდესი ბედნიერების პრინციპი;

• წარმოიქმნა მე-19 საუკუნეში;

• ჯონ სტურტ მილი;

• ჯერემი ბენთემი;

• “ვიყო სარგებლიანი საზოგადოებისთვის”

• მთავარი მინუსები:

• სუბიექტურობა;

• რაოდენობის პრობლემები;

• სარგებლიანობის დისტრიბუცია;

• ადამიანები წინასწარ ვერ საზღვრავენ მათი მოქმედებების

საბოლოო შედეგს.

დეონტოლოგია
 • “არაკონსეკვენციალისტური თეორიები”;

• მოქმედება უნდა ეფუძნებოდეს იმას, არის თუ არა ეს მოქმედება სწორი (ან

არასწორი) მთელი რიგი წესების შესაბამისად;

• ფოკუსი მოქმედებაზე და არა შედეგზე;

მოვალეობათა ეთიკა

• ემანუელ კანტი:

• იმისათვის, რომ მორალურად სწორად იმოქმედო, ადამიანმა უნდა

იმოქმედონ მოვალეობის შესაბამისად;

• რა მოტივი აქვს მიზანს როდესაც ის ახორციელებს ქმედებას?

• უმაღლესი “სიკეთე”;

• იმ შემთხვევაში თუ ქმედებას ცუდი შედეგი მოჰყვება, შედეგით არ უნდა

ისაზღვრებოდეს აღნიშნული, რადგან მნიშვნელობა მხოლოდ ადამიანის მოტივებს
აქვს;

• სწორი ქმედების დასადგენად ადამიანებს არ ჭირდებათ ეკლესია, ღმერთი და ა .შ .;

• უნდა იმოქმედო ისეთი მორალით, რომელიც შესაძლოა გახდეს “უნივერსალური

კანონი”

• უნივერსალურად მისაღები ქმედებები;

• ყოველთვის მოექეცი სხვებს, მათ შორის შენს თავს არა, როგორც საშუალებას,
არამედ, როგორც მიზანს;

• თითოეული ადამიანი ისე უნდა მოიქცეს მორალით, თითქოს ის არის

უნივერსალური სამეფოს წევრი;

• უნივერსალური სამეფო: ქვეყანა/ გარემო, სადაც თითეული ადამიანი

ლოგიკურია/ რაციონალურია და თითოეული იქცევა იმ კანონების
მიხედვით, რომელიც აუცილებელია და უნივერსალურია;

უფლებებისა და სამართლიანობის ეთიკა

• ფუძემდებელი: ჯონ ლოკე;

• ადამიანი უნდა იყოს პატივცემული და დაცული;

• თავისუფლება, სინდისი, თანხმობა და ა.შ;

• განავითარდა ადამიანებების უფლებები;

• ბიზნესში უნდა იყვნენ ურთიერთშეთანხმებული;

ეგალიტარიანიზმი

• სამართლიანობა არის იგივე თანასწორობა;

 • ყველა ადამიანი თანაბარია ფუნდამენტური ღირებულებით ან მორალური
სტატუსით;

• ყველა ადამიანს უნდა გადაუნაწილდეს ეროვნული სიმდიდრე;

• ინსპირაცია კომუნისტებისთვის და კარლ მარქსისთვის;

• გენდერული თანასწორობა;

• სოციალური თანასწორობა;

ფემინიზმის ეთიკა

• პრიორიეტეტს ანიჭებს ემპათიურ და ჯანსაღ სოციალურ ურთიერთობებს ;

• ქალებს და მამაკაცებს გააჩნიათ განსხვავებული დამოკიდებულებები;

არ გამოჰყოფს უპირატეს გენდერს;

სტეიკჰოლდერების თეორია

• ურთიერთდაკავშირებული ურთიერთობები ბიზნესსა და მის მომხმარებლებს ,

მომწოდებლებს, თანამშრომლებს, ინვესტორებს, საზოგადოებას და გლობალური
საზოგადოების წინაშე;

• “თითოეული კომპანიის ნაბიჯი ზემოქმედებას ახდენს თავის გარემოზე ”;

• თეორია ამტკიცებს, რომ ფირმამ უნდა შექმნას ღირებულება ყველა

დაინტერესებული მხარისთვის და არა მხოლოდ აქციონერისთვის .

• სტეიკჰოლდერია, ნებისმიერი ის პირი თუ ორგანიზაცია, რომელიც განიცდის

ზემოქმედებას ორგანიზაციის მიზნის მიღწევის პროცესში”;

• სტეიკჰოლდერი:

• იღებს კომპანიიდან მოგებას ან ზარალს;

• მისი უფლებები შესაძლოა იყოს დარღვეული ან პირიქით

პატივცემული კომპანიის მიერ;

თეორიები

• ნორმატიული თეორია:

• რატომ უნდა გაითვალისწინოს ორგანიზაციამ სტეიკჰოლდერების

ინტერესები?

• დესკრიპციული თეორია:

ადგენს ვის აქვს ინტერესი/ ვინ არის მხარე აღნიშნული კომპანიისთვის ?

• ინსტრუმენტალური თეორია:

• აღწერს თუ რატომ არის სტეიკჰოლდერების ინტერესების გათვალისწინება

დადებითი ბიზნესისთვის;
 • სტრატეგიული მენეჯმენტის თეორია:

• როგორ შეიძლება სტეიკჰოლდერების თეორია გამოიყენო კომპანიის

სასიკეთოდ;

კომუნიკაციის უნარი

• საჭიროა იდენტიფიცირება დაინტერესებული მხარეების, მათი გავლენა

განისაზღვრა და კომუნიკაციის გეგმის შემუშავება;

• ინფორმაციის დროული მიწოდება;

• სტეიკჰოლდერებთან ინფორმაციის გაცვლამდე აუცილებელია იცოდეთ:

• მათი ფინანსური ან ემოციური ინტერესები

• რა იწვევს მათ მოტივაციას,

• რა მონაცემებს ითხოვთ თქვენგან,

• როგორ უნდათ ინფორმაციის მიღება,

• რას ფიქრობენ თქვენს მიერ შესრულებულ სამუშაოზე,

• ვინ ახდენს გავლენას მათ მოსაზრებებზე, და ა.შ.

ეთიკის დონეები

• არსებობს ეთიკის სხვადასხვა დონეები:

• მიკრო;

• მაკრო;

• მეზო;

• ბიზნეს ეთიკა მიკრო დონეზე:

• მომხმარებლები;

• მეწარმეები ;

• ინვესტორები;

მომხმარებლები

• პასუხისმგებლობა საკუთარი თავის მიმართ:

• თქვენი საქციელით არ უნდა აზიანებდეთ: საკუთარ მომავალს,

გარშემო არსებულ საზოგადოებას და მომავალ თაობებს;

• მყიდველის ეთიკა;

მყიდველის ეთიკა
 • ითვლება, რომ მყიდველი ნებისმიერი პროდუქტის შეძენისას ინფორმირებულია
პროდუქტის შემადგენლობაზე;

• არ შეესაბამისება რეალობას;

• მომხმარებლებს:

• გააჩნიათ ინფორმაციული დეფიციტი;

• ზუსტი ინფორმაცია როგორც წარმოებაზე ასევე, თვითონ პროდუქტზე

არ აქვს მყიდველს;

• ლიმიტირებული აქვთ ძალაუფლება: ბიუჯეტი;

• აქვთ უნარი პოპულარული გახადონ გარკვეული პროდუქტი

მწარმოებლის ეთიკა

• მეწარმის და მენეჯერის ეთიკა = მართვის ეთიკა;

• პერსონალის და არსებული აქტივების მართვის ეთიკა;

• შემუშავებული უნდა იქნას საწარმო პოლიტიკა და ასევე,

კორპორატიული კულტურა;

• იმ შემთხვევაში თუ მენეჯმენტი არაეთიკურად მოქმედებს თანამშრომელი

ვალდებულია, რომ ამის შესახებ განაცხადოს;

• whistleblowing

ინვესტორების ეთიკა

• ნებისმიერ ბიზნესში ინვესტირებამდე აუცილებელია, რომ ინვესტორმა

გაითვალისწინოს, როგორც მონეტარული ასევე, არაფინანსური დეტალები ;

• გარემოს დაცვა;

მეზო დონე

• კომპანიის პერსონიფიცირება  კომპანია როგორც ადამიანი და მორალის

მატარებელი ერთეული;

• იურიდიული პირი;

• აფორმებს კონტრაქტებს, ასაქმებს ადამიანებს;

• ვალდებულია სახელმწიფოს წინაშე;

• აქვს იმიჯი;

• კეთილი ნება;

• სინდისი;

• პასუხისმგებლობა;
 • კომპანიამ უნდა მართოს არა მხოლოდ “სამარკეტინგო ეთიკა” არამედ
კორპორატიული სიტუაციაც;

• შესაბამისი სამუშაო სტრუქტურა;

• თანამშრომლების სტრუქტურა;

• შენობები, ტექნიკა და ა.შ;

• შიდა კულტურა;

• გარე მარკეტინგი;

• CSR;

• ინდივიდების პასუხისმგებლობა საწარმოში;

მაკრო დონე

• ეკონომიკური ინსტიტუციები ანუ კერძო/ კომერციული ორგანიზაციების ერთობა ;

• ურთიერთდამოკიდებული სამართალზე;

• აყალიბებენ ქცევის გარეულ ჩარჩოებს;

• საბაზრო ეკონომიკა თავისუფალ ბაზარზე დაფუძნებულ ინსტიტუციებს წარმოქმნის ;

• ინდივიდუალური თავისუფლება კომპანიებს;

• შეუძლიათ შეიტანონ საზოგადოებაში პოზიტიური ცვლილებები;

• მოგების ინტერესი vs. კონკურენცია;

• ექვემდებარება კანონებს: რესურსების ეთიკური გამოყენება ,

მომხმარებლის პოზიციის გამაგრება და ა.შ.;

• მოგების ინტერესი vs. კონკურენცია;

• მომხარებლების ეთიკა;

• მენეჯერების და მეწარმეების ეთიკა;

• კანონმდებლობა როგორც ჩარჩო ქცევისა;

• სახელმწიფო კანონმდებლობა;

• ზესახელმწიფო ვალდებულებები და კანონები;

გლობალიზაცია

• მსოფლიო ნელ-ნელა მიიწევს თვითკმარი ეკონომიკიდან უფრო

ურთიერთდამოკიდებული და ინტეგრირებული ეკონომიკური სისტემისკენ ანუ
გლობალიზაციისკენ.
 • აღნიშნული ფენომენის გამო ისტორიულად დაცალკევებული ბაზრები
ერთიანდებიან და შეერწყმებიან ერთმანეთს.

გლობალური დიალოგი

• თვალსაჩინო ასპექტი ეთიკის გლობალიზაციაზე არის ის, რომ თავად ეს

“დიალოგიც” გლობალიზებულია;

• დებატები მიმდინარეობს ეროვნული საზღვრების გასწვრივ , აქტივისტები ,

აკადემიკოსები და მთავრობის წარმომადგენლები მსოფლიოს ყველა კუთხიდან ,
ცდილობენ იპოვონ საერთო იდეები და განიხილონ დილემები;

გლობალიზაცია და კულტურა

• იდენტობის კრიზისი გამოწვეულია ყოვლისმომცველი რელატივიზმით: არ

არსებობს აბსოლუტური ჭეშმარიტება, ან თუნდაც ფარდობითი სიმართლე.

• გლობალიზაციის პირობებში რთულია პატივისცემით მოეპყროთ კულტურათა

მრავალფეროვნებას:

• იქმნება საერთო ღირებულებები, რომლებიც ცვლის ადგილობრივი

კულტურის ზეგავლენას ადამიანებს;

• კულტურის კოლონიალიზმი;

• გლობალიზაცია მთლიანად ან თითქმის სრულად უგულვებელყოფს რელიგიას ;

გლობალიზაცია და ეკონომიკა

• გლობალიზაცია, თავისუფალი ვაჭრობა და აუთსორსინგი სადავო საკითხებია ;

• ანტიგლობალისტები კატეგორიულად ეწინააღმდეგებიან საერთაშორისო

ინსტიტუტებს, როგორიცაა მსოფლიო ბანკი, საერთაშორისო სავალუტო ფონდი
(IMF) და განსაკუთრებით მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია.(WTO).

• ეკონომიკური ნაციონალიზმი ;

• კონსერვატორებს მიაჩნიათ, რომ საერთაშორისო ინსტიტუტები

საფრთხეს წარმოადგენენ ერის სუვერენიტეტს;

• მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია:

• ეკონომიკურ ინტერესებს უფრო წინ აყენებს ვიდრე შრომითი

პირობებს;

• არადემოკრატიულია;

• ზრდის სიმდიდრის გადანაწილების უთანასწორობას

• გლობალიზმი ემხრობა საერთაშორისო საზოგადოებას, რომელიც

მნიშვნელოვნად წარმოადგენილია განვითარებული ქვეყნების მიერ ;
 • ინტერნაციონალური ორგანიზაციები და მულტიეროვნული კომპანიები კადრების
გეოცენტრიული ძებნის სისტემის განვითარებას უწყობენ ხელს, რაც იმას ნიშნავს ,
რომ ისინი ეძებენ ინტელექტუალებს მთელ მსოფლიოს გარშემო

გლობალიზაცია და სამართალი

• საერთაშორისო კანონები, რომლებიც გლობალიზაციის პოლიტიკას

ხელმძღვანელობს, ზესახელმწიფო ქვეყნების მიერ არის შექმნილი;

• შეიქმნა კანონების ერთობა რომელიც ხელს უწყობს ბიზნესის

ოპერირებას საერთაშორისო პირობებში;

• ინფორმაცია და საავტორო უფლებების დაცვა;

• მსოფლიო გადაზიდვების მიღებული წესები და ა.შ;

• კომპანიები ანგარიშვალდებულები არიან როგორც ეროვნულ ასევე ,

გლობალურ დონეზე;

• თუმცა არსებობს მრავალი ეთიკური დილემა;

ეთიკის მენეჯმენტი

ზოგადი პრინციპები

• მოვლის მოვალეობა:

– პასუხისმგებლობა თანამშრომლების და საკუთარი საქმის წინაშე

– საქმის წარმოების კეთილსინდისიერების პრინციპი

• ნორმატიული მიოპია:

– მუშაობის პროცესში შესაძლო რისკის შეუმჩნევლობა

• უყურადღებობით გამოწვეული ზარალი;

• ცვლილებების უგულველყოფა:

– მნიშვნელოვანი ცვლილებების გამორჩენა;

კორპორატიული მმართველობა

• სტრუქტურა, რომლითაც კორპორაციები მართავენ კადრები, აკონტროლებენ

მიზნების სიზუსტეს და სამართლიანობას, ანგარიშვალდებულების ჯაჭვს , და
გამჭვირვალობა;

• ადგენს ურთიერთობის ფორმას დირექტორთა საბჭოს, აქციონერებს და/ან ,

ფირმის თანამშრომლებს და აღმასრულებლებელ მენეჯმენტს შორის.

• ინტერესთა კონფლიქტი- როდესაც დასაქმებული პიროვნების და კომპანიის

ინტერესები ერთმანეთს ეწინააღმდეგება
 • ფიდუციალური მოვალეობები- კანონიერი ვალდებულება, რომ ადამიანმა
იმოქმედოს კომპანიის და/ან სხვისი სახელით

რისკის დაბალანსება

სახელმწიფო

• საქართველოს კანონი პერსონალურ მონაცემთა კანონი:

– კანონი, რომელიც ხსნის თუ როგორ შეიძლება გამოვიყენოთ, დავამუშავოთ

და შევინახოთ პერსონალური მონაცემები ეთიკური და კანონიერი
პრინციპების გათვალისწინებით ;

• სპეციალური სახელმწიფო ერთეულები

– მაგ. საშემოსავლო აუდიტი;

– კონტროლდება როგორც ფინანსური აღრიცხვის სტრატეგია არამედ , მისი

შესაბამისობა კანონის მიმართაც.

კერძო კომპანიები

• Gatekeepers-კერძო და/ან შიდა აუდიტი, ეთიკის ქარტია და ა.შ.

– პროფესიონალები, რომლებიც ამოწმებენ შედეგებს

• კორპორატიული კულტურა რომელიც კანონებისადმი მორჩილების პრაქტიკას

უზრუნველყოს

– გარკვეული რეგულაციები აუმჯობესებს თანამშრომელთა ეთიკურ ქცევას

როგორ გადავჭრათ ეთიკური დილემა?

• მორალური წარმოსახვა

– ეთიკური პრობლემის გადაჭრის დროს სხვადასხვა სიტუაციის/

ალტერნატივის წარმოდგენა;

– რა პლიუსები თუ მინუსები შეიძლება მოყვეს კონკრეტულ არჩევანს ;

• ალტერნატივებისთვის “წონის მინიჭება”

– გუნდში მუშაობისას: ალტერნატივების და მათი შეფასებების ჩამოწერა

• შეგრცხვებოდათ თუ იამაყებდით თქვენი გადაწყვეტილებით?