PODBÓJ RUŚ - PLAN PRZYGOTOWANIE 기본적인 침공계획

1. 서유럽을 자극하지 않기
2. 동유럽 재패

analiza działań wojennych armii mongolsko - tatarskiej w latach 1236 - 1242 wykazuje, że
dowództwo tej armii przygotowało się do wojny bardzo starannie, uwzględniło wszystkie czynniki
wojskowe, polityczne, gospodarcze i klimatyczne, właściwe dla krajów i państw, które miały stać
się terenem inwazji.
ogólny plan wojny przygotowany zostało niewątpliwie już w latach 1235 - 1236; w toku inwazji , w
związku ze zmienionymi warunkami i nowymi zadaniami, był on modyfikowany i opracowany
szczegółowiej.
cele inwazji były następujące;

1. podbój terytoriów nadwołżańskich, Rusi i Węgier,

2 ostatecznie opanowanie terytorium Deszt i Kipczak i Zakaukazia.

plan dowództwa mongolskiego brał pod uwagę możliwość połączenia się wojsk poszczególnych
księstw ruskich w obliczu niebezpieczeństwa, dlatego też zakładał uderzenie, po opanowaniu
terenów nadwołżańskich, najpierw na Ruś włodzimiersko - suzdalską przez terytorium księstwa
riazańsko - muromskiego, następnie zaś na Ruś południowo - zachódnią. Z rejonu Rusi halicko -
wołyńskiej miało nastąpić uderzenie na Węgry, osłaniane od północy(Polska) i zachodu (Czechy)
przez specjalnie wydzielone do tego siły.
dowództwo armii inwazyjnej brało oczywiście pod uwagę oddalenie od bazy wypadowej, nie
chciało także mobilizować przeciwko sobie krajów zachodnio - europejskich, stąd też nic nie
wskazuje, aby planowano opanować księstwo nowogrodzkie, co mogło wywołać konflikt z
Zakonem Krzyżackim i spowodować ingerencję cesarstwa i papiestwa.

DOWÓDZTWO I LICZBY WOJSK, STRATEGIA

poza tym w kampaniach lat 1236 - 1242 dowództwo mongolskie zastosowało w pełni wszystkie
charakterystyczne cechy swej strategii

1. uderzenie na kilku kierunkach,

2. likwidacja żywej sił nieprzyjaciela
wojska Mongolskie przeznaczone do wykonania tych zadań liczyły około 150 000 ludzi

wodzem naczelnym było nominalnie Kagan Ugedej, wodzem faktycznym, Batu chan.
w wyprawie wzięli udział, w charakterze dowódców armii i korpusów, członkowie rodu Czyngis -
chana, m.in.

1. Baidar
2. Kaidu
3. oraz najzdolniejsi i zasłużenie wyżsi oficerowie
- Subedej(znany z wyprawy przez Kaukaz i Deszt i Kipczak.

jest rzeczą charakterystyczną dla opisywanych tutaj działań wojskowych, że za wojskiem posuwała
się wielotysięczna masa ludność cywilnej, a mianowicie rodziny wojowników,
oblicza się jej liczebność na blisko 30 000 ludzi.
liczba ta nie jest pewna, natomiast pewne jest, że nigdy nie zdarzyło się, aby ludność cywilna w
jakimkolwiek stopniu spowodowała zamieszanie czy w ogóle wpłynęła ujemnie na przebieg działań
wojennych

PODBÓJ NA EUROPĘ - BELA IV

książęta włodzimiersko - suzdalscy wiedzieli o przyogotowaniach Mongołów do wyprawy na

zachód; na Ruś i Węgry, a może i dalej.
za pośrednictwem księcia Jurija Wsjewołodowicza chan Ugedej przekazał królowi Węgier Beli IV
wezwanie, w którym żądał od niego uznania zwierzchnictwa chańskiego
55

PODBÓJ NA EUROPĘ BUŁGARZY - POCZĄTEK

wymarsz rozpoczął się jesienią 1236 r. Między rzekami Białą i Jaikiem wojsko się rodzieliło
część pociągnęła na państwo Bułgarów nadwołżańskich,
druga(mniejsza) skierowała się przez ziemie zamieszkane przez Mordwijców ku księstwu
muromsko - riazańskiemu.
Bułgarzy szybko ulegli w nierównej walce. Mongołowie zdobyli szturmem stolicę i zajęli cały kraj.
jak podaje kronikarz Ruski
,, wzięli sławne Wielkie Miasto bułgarskie i wybili orężem(ludzi) od starca do niemowlęcia i
zagrabili towaru mnóstwo, a miasto ich spalili ogniem i całą ziemię ich zniszczyli"

56

PODBÓJ NA EUROPĘ -

najeźdźcy połączyli się następnie z armią, która działała w kraju Mordwijców i Burtasów. Wczesną
zimą 1237 r. wojska mongolskie wtargnęły na terytorium księstwa muromsko - riazańskiego.
pogranicze riazańsko - mord - wijskie oznaczone mniej więcej korytami rzek Cny i Woroneża
pokryte było lasami, które wojska napastnicze przeszły, nie napotykając oporu.
stąd dowództwo wysłało posłów do księcia riazańskiego Jurija Igorewicza, żądając uznania przezeń
władzy chana i dziesięciny ,,z ludzi, z książąt, z koni i ze wszystkiego.

58

PODBÓJ NA RUŚ

(Jurji)Jerzy II Wsiewołodowicz - ks. włodzimier

Jurji Igorowicz - ks. riazański

Książęta riazańscy zwrócili się z prośbą o pomoc do księcia włodzimierskiego Jurija

Wsjewołodowicza i jego brata księcia czernihowskiego Michała.

spotkała ich jednak odmowa.

książę Jurij Wsjewołodowicz nawet w tej pełnej grozy chwili nie zapomniał o zatargach, jakie miał
z książętami muromsko - riazańskimi i odpowiedział, że on będzie walczył własnymi siłami.

PODBÓJ NA RUŚ - UPADEK RIZAŃ

w połowie grudnia 1237 r. wojska mongolsko - tatarskie oblegały potężny stołeczny gród RIazań.
położony na wysokim prawym brzegu Oki, w pobliżu ujścia Proni, gród miał od tej strony blisko
kilometr długości.
załoga grudu pod dowództwem księcia Jurija broniła się zaciekle i przez tydzień wytrzymywała
nieustanne ataki i ostrzał.
23. grudnia 1237. wreszcie najeźdźcy wdarli się do grudu.

PODBÓJ RUŚ - RIZAŃ KONIEC

przedtem padł Prońsk i inne grody. Żaden z książąt okolicznych nie przyszedł z pomocą ginącej
ziemi riazańskiej.
jedynie książę włodzimierski posłał na pogranicze niewielkie oddział wojska, który miał za zadanie
obserwować wojska Mongolskie. Oddział ten pod dowództwem wojewody Jeremieja Glebowicza
podszedł pod Kołomnę, gdzie został niespodzianie otoczony przez Mongołów i mimo zaciętej
obrony prawie całkowicie zniszczony.
całe księstwo riazańskie uległo kompletnemu spustoszeniu.
przez dziesiątki lat w ludnej dawniej dzielnicy pozostały jedynie dym, ziernia i popiół

PODBÓJ NA RUŚ - WŁODZIMIER

najeźdźcy na początku 1238 r. wkroczyi na teren księstwa włodzimiersko - suzdalskiego,
zmierzając ku Moskwie, która podówczas była znacznym już miastem i posiadała dość silny gród.
obroną jego kierował wojewoda Filip Nienko

stąd główne siły mongolsko - tatarskie poszły na Włodzimierz Suzdalski, najpotężniejszą twierdzę
obszernego państwa
Mongołowie wysłali do księcia Jurija Wsjewołodowicza propozycję pokojowego uznania ich
zwierzchnictwa.
książę odrzucił ów(jak wyraża kronikarz - kłamliwy pokój
dla zebrania większej ilości wojska książę opuścił Włodzimierz, pozostawiwszy tu swych synów
Wsjewołoda i Mścisława oraz wojewodę Piotra Osladukowicza na czele załogi, i udał się w strobę
Jarosłowa.

59

OBLĘŻENIE WŁODZIMIERZ
otoczywszy Włodzimierz, najeźdźcy nie od razu przystąpili do szturmu.
podczas gdy część wojsk rozpoczęła przygotowania do oblężenia, inne oddziały podeszły pod gród
Suzdal, leżący zresztą w niewielkiej odległości od Włodzimierza, i po krótkim oblężeniu zdobyły
go.
zabrawszy mnóstwo jeńców, Tatarzy wrócili do obozu pod Włodzimierz

60

PODBÓJ RUŚ - UPADEK SUZDAL I RIZDAŃ

padł stolecznt gród rozległej ziemi rostowsko-suzdalskiej. jak widać wojska oblężnicze otoczyły
gród rodzajem wałów, z których z łatwością mogły zasypywać obrońców gradem pocisków z łuków
i machin miotających.
jednocześnie tarany burzyły ściany grodu. Po zniszczeniu części sił przeciwnika i dokonaniu
wyłomu w licznych punktach Tatarzy szturmem wdarli się do grodu.
z kolei zdobyli dwa wewnętrzne punkty oporu; zamek książęcy i cerkiew
61
PODBÓJ NA RUŚ
jeszcze przed ostatecznym upadkiem Włodzimierza oddziały mongolskie rozsypały się w dalekim
promieniu po całej ziemi włodzimiersko suzdalskiej.
jedne poszły ku Rostowowi, drugie ku Jarosławowi, wzdłuż Wołgi na Gorodziec, inne na
Perejasław suzdalski i Twer. w którym czasie najeźdźcy zdobyli czternaście grodów, setki wsi i
osad obrócili w perzynę.

BITWA NA BRZEGU RZEKI SITI

1238 4 marca. po zdobyciu Włodzimierza główna armia mongolska pod wodzą Barundaja ruszyła
przeciw w księciu Jurijowi.
na brzegu rz. siti, dopływu Mołogi, już prawie na pograniczu księstwa nowogrodzkiego, wojska
ruskie, złożone z feudałów i chłopów, a częściowo i z ludności miejskiej z ziemi włodzimiersko-
suzdalskiej, zostały otoczone przez ogromne wojska mongolskie. było powaznym błędym
w.ks.Jurija, że dopuścił do okrążenia. jak się zdaje, do ostatniej chwili liczył on na pomoc ze strony
nowpgrodzian, na czym się jednak zawiódł. bitwa była niesłychanie zacięta, wojska ruskie został
rozgromione, a właściwie wycięte prawie doszczętnie

61
PODBÓJ NA RUŚ - NOWOGRÓD
Nowogród uniknął tragicznego losu innych miast i grodów.
Mongołowie przeszli przez południowe terytoria nowogrodzkie, gdzie pod Torżkiem połączyły się
ich oddziały walczące nad Sitią i oddziały, które zdobyły Torżok, ominęli źródła Wołgi i skierowali
się prawnym jej brzegiem ku południo - wschodowi.
62

NOWOGRÓD

książę nowogrodzki Aleksander Jarosławowicz zawarł z nimi porozumienie dyplomatyczne,

zobowiązując się do płacenia daniny, a to w tym celu, aby zabezpieczyć sobie swobodne działania
przeciwko feudałom niemieckim i skandynawskim, którzy w tym samym czasie zagrażali księstwu
nowogrodzkiemu od zachodu. Poza tym wojska mongolsko - tatarskie były wyczerpane,
dziesiątkowane w dotychczasowych walkach, a roztopy wiosenne utrudniały dalszy pochód.
62

PODBÓJ NA RUŚ - 1240

la/ mongolsko tatarskie pod dowództwem Batu chana wyruszyły w trzech kolumnach ku
zachodowi, na księstwo perejasławskie, kijowskie i halicko wołyńskie.
padł mimo zaciętej obrony Perejasław, następnie Głuchów.
część wojsk tatarskich skręciła ku północy i obiegła Czernihów zaliczany równiez do
najsilniejszych grodów.
po niezwykle krwawych walkach został on zdobyty w dniu 18 grudnia

PODBÓJ NA RUŚ - KIJEW

głównie siły posuwały się ku zachodowi. W kijowie, gdzie zgromadziło się tysiące ludzi,
uciekających przed strasznymi napastnikami, szykowano się gorączkowo do obrony.
co prawda książę kijowski Michał Wsjewołodowicz jeszcze w 1237 r. opuścił stolicę i schronił się
najpierw na Węgrzech, później zaś w Polsce.
dowódcą garnizonu kikowskiego został wojewoda Dymitr przysłany przez księcia halickiego
Daniela Romanowicza na czele dość znacznych sił.

Kijew
Jakkolwiek Kijów nie odgrywał już od dawna przodującej roli w konglomeracie księstw ruskich, a
samo księstwo podzielone na drobne domeny pozostające pod władzą Rurykowiczów nie utworzyło
całości politycznej z księciem kijowskim na czele, niemniej było to jeszcze duże miasto,
gospodarczo rozwinięte i stosunkowo ludne; posiadało silne umocnienia datujące się jeszcze z
początków XI w., a stale poszerzane i ulepszane.
Wały z ziemi i kamienia wznosiły się do wysokości 15 m, posiadały kilka potężnych baszt-bram:
Lwowską (od strony północnej), Lacką (od południa), Złotą (od zachodu); „ściany” grodu wiązały
się z potężnymi budowlami kilku cerkwi i klasztorów (św. Zofii, św. Ireny, św. Jerzego i in.)

63

OBLĘŻENIE KIJOWA

pierwsze oddziay tatarskie pod wodzą Mengu(brata batu-chana) pojawił się w okolicach Kijowa już
latem 1240 r. Mengu wysłał do Kijowa poselstwa z żądaniem poddania miasta
- mimo że żąanie to odrzucono, ale odważył się ze swymi oddziałami zaatakować miasta.

dopiero później na przełomie listopadad i grudnia 1240 r. większe siły mongolskie pod wodzą Batu-
chana otoczyły Kijów.
dowództwo tatarskie przypisywało opanowaniu Kijowa duże znaczenie, w oblęzeniu i szturmach
wzięły udział co najmniej 3-4 tumeny

OBLĘŻENIA KIJÓWA

mimo zaciętej obrony Rusinów Tatarzy wdarli się na wały obronne i wtargnęli do miasta. Jednakże
ze względu na straty i zmęczenie, jak i na nadchodzącą noc Tatarzy przerwali atak. szturm
rozpoczął się nazajutrz rano, a główny wysiłek skoncentrował się wokół cerkwi Bogarodzicy, której
bronili się kijowianie. Tymczasem Tatarzy rozbili wszystkie główne bramy wałów i wielotysięczna
masa wojowników zalała ulice miasta. Mieszkańcy bronili się po domach i cerkiwiach.

Cerkiew Bogarodzicy, gdzie schroniło się mnóstwo ludzi, została zdobyta dopiero po rozbiciu jej
ścian i umocnień machinami oblężniczymi.
Kijów został ostatecznie zdobyty przez Tatarów 6 grudnia 1240 r. większość jego mieszkańców
zginęła w bohaterskiej walce z najeźdźcą lub została wymordowana.
tysiące rzemieślników uprowadzili Tatarzy do niewoli. kwitnąc dotąd miasto padło pastwą ognia
spustoszenia

PODBÓJ NA RUŚ - SKUTEK

już pod Kołodiażynem główna kolumna pod dowództwem Batu chana, podzieliła się na kilka grup

1. jedna z nich szła na południe. aby opanować Halicz, druga - w kierunku północno - zachodnim w
Włodzimierz. Grody Daniłó i Krzemieniec był przygotowane do obrony, ale wojska tatarskie je
ominęły, natomiast stolice dzielinice - Halicz i Włodzimierz Wołyński - zostały zdobyte
szuturmem.
rychło potem mnóstwo innych grodów i gródków podzielił los grodów stołecznych
miejscowi książęta, liczni bojarowie i chłopi chronili się z granicą; w Polsce lub na Węgrzech

64

BOJTEK

po złupieniu miast ruskich, w tym;

- Riazania
- Kołomy
- Moskwy
- Jarosławia
- Suzdala

1238 Włodzimierza nad Klaźmą

1240 Mongołowie zdobyli Perejsław i Czernihów

1240 wojska mongolskie zajęły stołeczny Kijów.

6