አማራ ክልል ገቢዎች ቢሮ
የታክስ ኦዲት ሥራ አመራር ስትራቴጅ  በክልላችን የሚተገበረው የታክስ ኦዲት ስራ አመራር
1. የታክስ ኦዲት ትርጉም
ታክስ ኦዲት በታክስ ኦዲተሮች አማካኝነት የሚፈጸም
ተግባር ሲሆን ታክስ ከፋዩ በአንድ የሂሳብ ጊዜ ወይም
ግብር ዘመን ውስጥ መክፈል የሚገባውን ትክክሇኛ
የታክስ ክፍያ ሇመወሰን እንዲያስችል ታክስ ከፋዩ
በታክስ ህጉ መሠረት ተገዥ ስሇመሆኑ እና እውነተኛ፣
ፍትሃዊ፣ አስተማማኝ እና ትክክሇኛ የግብር
ማስታወቂያና የሂሳብ መግሇጫ ያቀረበ መሆኑን
ሇማረጋገጥ ሲባል የታክስ ከፋዩን የንግድ ድርጅት
አሰራሮችና የሂሳብ ምዝገባዎችን የመመርመር ሂዯት
ነው፡፡
2. የታክስ ኦዲት ሥራ አመራር ስትራቴጅ
አስፈላጊነት
 ሇህግ ተገዥ የሆኑ ግብር ከፋዮች ቁጥር
እየጨመረ በመምጣቱ የግብር ከፋዮችን
አላስፈላጊ መጨናነቅ ሇማስወገድ፣
 በሀገራችን እና በክልላችን የተጣጣመ የታክስ
አስተዳዯር ሥርዓትን ተግባራዊ ሇማድረግ፣
 ከታክስ ኦዲት ስራ አመራር ጋር በተያያዘ
የሚነሱ የመልካም አስተዳዯር ችግሮችን
ሇመፍታት፣
 ሇህግ ተገዥ የሆኑ ግብር ከፋዮችን በመሇየት
ሇማስተማር፣ ሇመዯገፍ፣ ቀላልና ቀልጣፋ
መስተንግዶ እና እውቅና ሇመስጠት፣
 የታክስ ኦዲት ሽፋኑን (Coverage) እና
ውጤታማነቱን (Productivity) ሇማሻሻል፣
 በታክስ አስተዳዯሩ የህግ ተገዥነትን
ሇማሳዯግና ሇማሻሻል፣
 የግብር ከፋዮችንና የመንግስትን ጊዜና ወጪ
ሇመቀነስ፣
ተቋሙ የተገኙ መረጃዎችን በመጠቀም የማረጋገጥ ሂዯት
ስትራቴጅ ግልጽና አሳታፊ ሇማድረግ ነው።
3. የኦዲት ዓይነቶች
ስጋትን መሠረት ያዯረገ የሂሳብ መዝገብ ምርመራ (Risk
Based Audit) ሇታክስ ህግ ተገዥ ሇሆኑ ወይም የታክስ
ህጉን ሇሚያከብሩ ግብር ከፋዮች ምቹ ሁኔታ በመፍጠር
የማስተማር፣ የመዯገፍ፣ ቀላልና ቀልጣፋ መስተንግዶ እና
እውቅና የመስጠት ሂዯት ነው፡፡
ይህ የታክስ ኦዲት የምርመራ ዘዴ የታክስ አስተዳዯሩን እና
የግብር ከፋዮችን ወጪ ከመቀነስ ባሻገር ግብር ከፋዮች
በታክስ ሥርዓቱ ላይ አመኔታ እንዲያሳድሩ የሚያዯርግ
ነው፡፡
ስጋትን መሠረት በማድረግ የሚከናወኑ የኦዲት አይነቶች
 ዴሰክ ኦዲት፣
 ውስን ኦዲት፣
 አጠቃላይ ኦዲት እና
 ሌላ አይነት ኦዲት በመባል ይታወቃለ፡፡
ሂሳብ መዝገቡን እንዳሇ መቀበል
ግብር ከፋዩ ሂሳብ መዝገቡን በታማኝነትና በትትክል ሰርቶ
ካቀረበ የስጋት ዯረጃው በጣም ዝቅተኛ ስሇሚሆን በሁለም
የስጋት መስፈርቶች ተጠቃሎ በተገኘው ውጤት ከ 0%
እስከ 10% ይመዯባል። ስሇሆነም የነዚህ ግብር ከፋዮች
ሂሳብ መዝገብ እንዳሇ የሚወሰድ ይሆናል። የምንከተሇውም
አቅጣጫ ሇነዚህ ግብር ከፋዮች ምቹ ሁኔታ በመፍጠር
የማስተማር፣ የመዯገፍ፣ ቀላልና ቀልጣፋ አገልግሎት
እንዲሁም እውቅና መስጠት ይሆናል።
3.1 ዴስክ ኦዲት (Desk Audit)
ዴስክ ኦዲት በክልላችን ከአሁን በፊት ተግባራዊ ያልተዯረገ
የኦዲት ዓይነት ነው፡፡ ይህ የኦዲት ዓይነት ግብር ከፋዩ
ያቀረበውን የታክስ ማስታወቂያ ከግብር ከፋዩ ሌላ ተጨማሪ
ዯጋፊ ሰነድ ሳያስፈልግ ኦዲተሩ ቢሮ ውስጥ ሆኖ በገቢ
ነው፡፡
ሇምሳሌ:- በግብር ዘመኑ ግብር ከፋዩ ያቀረበውን
የትርፍና ኪሳራ መግሇጫ ሇማረጋገጥ በገቢ ተቋሙ
አማካኝነት የተሰበሰቡ የግብይት መረጃዎችን መጠቀም፣
በተጨማሪ እሴት ታክስ ማስታወቂያ ላይ በየወሩ
የተገሇፀውን ጠቅላላ አቅርቦት ሽያጭ ድምር ውጤት
በትርፍና ኪሳራ መግሇጫ ላይ ከተገሇፀው ዓመታዊ ገቢ
ጋር ማነፃፀር፣ ግብር ከፋዩ በየወሩ የስራ ግብር
ሇመክፈል ያቀረበውን ወርሃዊ የዯመወዝ መክፈያ
ሰንጠረዥ (ፔሮል) ላይ የተገሇፀውን ድምር በትርፍና
ኪሳራ መግሇጫ ላይ ከተገሇፀው የዯመወዝ ወጪ ጋር
ማነፃፀር። በዚህ የኦዲት ዓይነት የሚመረመሩ ሂሳብ
መዝገቦች በውስን ኦዲት ዓይነት የማይሸፈኑ ግብር
ከፋዮች ማሇትም በሁለም የስጋት መስፈርቶች ተጠቃሎ
በተገኘው ውጤት ከ10% በላይ እስከ 35%
በሚመዯቡት ላይ ነው፡፡
3.2 ውስን ኦዲት (Single Issue Audit)
ውስን ኦዲት (Single Issue Audit) በክልላችን ከአሁን
በፊት ተግባራዊ ያልተዯረገ የኦዲት ዓይነት ነው፡፡ ይህ
የኦዲት ዓይነት ግብር ከፋዩ ባቀረበው የታክስ
ማስታወቂያ መሠረት የአንድን የግብር ዘመን በታክስ
ዓይነት ወይም በአንድ ጉዳይ ላይ በማተኮር የኦዲት
ሥራ የመስራት ሂዯት ነው፡፡
ሇምሳሌ፡- ግብር ከፋዩ ከአቀረበው የታክስ ማስታወቂያ
ውስጥ የተጨማሪ እሴት ታክስ ወይም ቅድመ-ግብር
ወይም በአንድ የሂሳብ አርዕስት ላይ ትኩረት በማድረግ
የሂሳብ ምርመራ ሥራን የመስራት ሂዯት ነው፡፡ በዚህ
የኦዲት ዓይነት የሚመረመሩት ሂሳብ መዝገቦች
በመካከሇኛ ስጋት ዯረጃ እና በአጠቃላይ ኦዲት ዓይነት
የማይሸፈኑ ግብር ከፋዮች ማሇትም በሁለም የስጋት
መስፈርቶች ተጠቃሎ በተገኘው ውጤት ከ35% በላይ
እስከ 50% በሚመዯቡት ላይ ነው፡፡
1

3.3 አጠቃላይ ኦዲት (Comprehensive Audit)
በአጠቃላይ ኦዲት (Compressive Audit)
በክልላችን የሂሳብ መዝገብ በሚያቀርቡ በሁለም
ግብር ከፋዮች 100% ተግባራዊ በመዯረግ ላይ
የሚገኝ የኦዲት ዓይነት ነው፡፡ ይህ የኦዲት ዓይነት
ግብር ከፋዩ ያቀረበውን የሂሳብ መዝገብ ሙለ
በሙለ በዝርዝር የሚመረመርበት የኦዲት ዓይነት
ነው፡፡ ይህ የሂሳብ መዝገብ ምርመራ ዓይነት ከፍተኛ
ወጪና ጊዜ የሚጠይቅ በመሆኑ የምርመራ ስራው
ተግባራዊ የሚሆነው በሌላ ዓይነት ኦዲት ግብር
ከፋዮች ማሇትም በሁለም የስጋት መስፈርቶች
ተጠቃሎ በተገኘው ውጤት ከ50% በላይ እስከ
100% በሚመዯቡት ላይ ነው፡፡
3.4 ሌላ ዓይነት ኦዲት (Other Special Type)
ልዩ የሂሳብ መዝገብ ምርመራ ዓይነት (Special
Audit) በክልላችን አልፎ አልፎ ተግባራዊ የሚዯረግ
ሲሆን ትኩረት የሚያዯርገው ወንጀል ነክ ድርጊቶች
ጋር በተያያዘ የታክስ ስወራና ማጭበርበር ድርጊት
በፈጸሙ ግብር ከፋዮች ላይ የሚዯረግ የምርመራ
ሂዯት ነው፡፡
4. የመምረጫ መስፈርቶች ዝርዝር አፈጻጸም
የሂሳብ መዝገቦችን በስጋት መምረጫ መስፈርቶች
መሠረት ሇመሇየትና በታክስ ኦዲት ዓይነቶች
ሇመመዯብ የተቀናጀ የመንግስት ታክስ አስተዳዯር
ዘዴ (Standardized Integrated Government
Tax Administration System) (SIGTAS)
“ሲግታስ” ፣ የግብር ከፋዮች የባህሪ ፍረጃ፣ የታክስ
ኢንተሇጀንስና የሽያጭ መመዝገቢያ መሳሪያ
ኢንስፔክተሮች መርህ እና የግብር ከፋዮችን ፋይል
የመረጃ ምንጮች በመጠቀም የስጋት መሇያ
መስፈርት፣ ክብዯት፣ የስጋት ዯረጃ እና የመረጃ
ምንጭ መካተት ይኖርበታል፡፡
አማራ ክልል ገቢዎች ቢሮ
5. የኮሚቴ አዯረጃጀት
የሂሳብ መዝገቦችን በመስፈርቶች መሠረት ሇመሇየትና
በየኦዲት ዓይነቶች ሇመመዯብ የኮሚቴ አዯረጃጀትና ተግባር
በዝርዝር ተሇይቷል።
ከግብር ከፋዮች ሇምርመራ የቀረቡና የሚቀርቡ የሂሳብ
መዝገቦችን በመምረጥ በመስፈርቶች መሠረት ሇመሇየት እና
በየኦዲት ዓይነቶች ሇመመዯብ የተሇያዩ አካላትን ተሳትፎ
የሚጠይቅ ነው፡፡ በመሆኑም የሂሳብ መዝገብ አቅራቢ ግብር የታክስ ኦዲት ስራ አመራር ምንነት
ከፋዮችን በየኦዲት ዓይነቶች ሇመመዯብ የኮሚቴ አባላትና
ተግባር በአሰራሩ በግልፅ ስሇተሇየ በዛ መሠረት የሚተገበር
ይሆናል።
በግብር ትምህርትና ኮሙኒኬሽን ዋና የስራ ሂዯት
የግብር ከፋዮች የህግ ተገዥነት እየተሻሻሇ በመምጣቱ፣
የሂሳብ መዝግብ አቅራቢዎች ቁጥር ከጊዜ ወዯ ጊዜ እያዯገ የተዘጋጀ
በመምጣቱ፣ ከሂሳብ መዝገብ ምርመራ ጋር በተያያዘ የሚነሱ
ስልክ፡- 058 220 57 49/ 09 47
የመልካም አስተዳዯር ችግሮችን ሇመፍታት እና እንዯ ሀገር
የተጣጣመ የታክስ አስተዳዯር ሥርዓት ተግባራዊ ማድረግ Facebook:-
አስፈላጊ በመሆኑ የታክስ ኦዲት ስራ አመራር ስትራቴጅ https://www.facebook.com/AmraNews
በክልላችን መቅረጽና ተግባራዊ ማድረግ አስፈላጊ መሆኑ https://www.facebook.com/profile.
የሚያጠያይቅ አይዯሇም፡፡
Telegram: - Amhara Region revenue
ይህ ስራ በክልላችን አዲስ በመሆኑ በሂሳብ መዝገብ አቅራቢ bureau
ግብር ከፋዮችና በኦዲት ዓይነቶች መረጣ ላይ ብርቱ ጥንቃቄ
YouTube:-
እና የተሇያዩ አካላትን ተሳትፎ የሚጠይቅ ነው፡፡ በመሆኑም
https://www.youtube.com/ገቢያችን
አመራሩ፣ አጋርና ባሇድርሻ አካላት፣ ፈጻሚውና ግብር ከፋዩ
የሚጠበቅባቸውን አስተዋጾኦ ማበርከት እንዲችለ በተሇያየ
Email: - amharataxeducation@gmail.com
አግባብ ግንዛቤ የማስጨበጥ ስራ መስራትና ተከታታይ
ድጋፍና ክትትል ማድረግ ይገባል።
ፖ.ሳ.ቁ:- 746
የካቲት 2016 ዓ.ም
ባህር ዳር ኢትዮጵያ
2