FILIPINO 13 (Dulaang Filipino)

DULA

-Ito ay hango sa salitang griyego na SCHILLER AT MADAME DE STAEL

“ Drama”Gawain o kilos.
•Na ang dula ay isang uri ng akdang may
-Isang uri ng sining na may layuning
malaking bisa sa diwa at ugali ng isang
magbugay ng makabuluhang mensahe sa
bayan.
manonood.
RUBEL
-Isang akdang pampanitikan na ang layunin
ay itanghal ng pananalita, kilos at glaw ang •Isa sa maraming paraan ng pagkukwento.
kaisipan ng may-kada
PINAG-UGATAN NG MGA DULA
-Naglalarawan din ng iba't-ibang aspekto ng
lipunan at kalagayan ng tao. Maaaring -Ang mga sayaw at ritwal na katulad ng
tumalakay ito sa mga isyung pulitikal, paggaya na katulad ng paggaya ng tao sa
panlipunan, pang-ekonimiya, at patak ng ulan noong sila'y nangangilangan
pangkalikasan. ng tubig mula sa langit.

-Isang uri ng panitikan. Nahahati ito sa ilang
yugto na maraming tagpo. Pinakalayunin
nitong itanghal ang mga tagpo sa dula ay
paglabas-masok sa tanghalan ng mga
tauhan.
-Ito ay isang malikhaing pagsasama ng mga
salita, kilos, at pagganap na nagbibigay
buhay sa mga karakter, mga tema, at mga
isyung kinakaharap ng lipunan.
KAHULUGAN NG DULA AYON KAY:
ARISTOTLE
-Panggagaya ng mga mag-asawang hindi
magka-anak sa mga mag-asawang may
anak (FERTILITY DANCE RITUAL).
ANG DULA AT DULAAN
-Kung ang pag-uusapan ay ang pook na
pinagdarausan ng dula noong "Panahon ng
Kastila", mahahati ito sa mga tahanan, sa
labasan at tiyak na entablado.
Sa Tahanan-Ginaganap ang mga duplo at
karagatan, bugtungan at dulog o
pamamanhikan.

•Na ang dula ay isang imitasyon o Sa Labasan-Ginaganap ang panunuluyan o

panggagaya ng buhay. pananapatan, pangangaluluwa, tibag,
santakrusan, moriones at hugas-kalawang.
SAUCO
Sa Tiyak na Tanghalan-Ginaganap ang
•Ito ay isang uri ng sining na may layuning moro-moro, carilyo, senakulo at sarsuwela.
magbigay ng makabuluhang mensahe sa
manonood sa pamamagitan ng kilos ng
katawan, dayalogo, at iba pang aspekto nito.
KASAYSAYAN NG DULA SA IBA'T- Panahon ng Hapon:

IBANG PANAHON •LEGITIMATE-Sumusunod sa kumbensyon

ng pagsulat at pagtatanghal
Panahon ng mga Katutubo
•ILLEGIMATE PLAYS-Kilala sa tawag
-Karamihan sa mga panitikan nila ay ang
na"Stage Show"
mga bugtong, epiko, salawikain, awiting
bayan, kwentong bayan, alamat at sayaw, at Dula sa Kasalukuyan
ritwal ng babaylan bilang pinakaunang anyo
ng dula sa bansa. •Panradyo

Mga katutubong Dula: •Pantelebisyo

•Daling-Daling •Pamanhikan •Pampilikula

•Hugas Kalawang •Bikal at Bakal KAHALAGAHAN NG DULA

•Karilyo •Bayok o embayoka -Nilalarawan nito ang damdamin at

pananawngmga tao sa partikular na bahagi
•Dallot •Dung-aw ng kasaysayan ng bayan.-Gaya ng ibang
panitikan, karamihan samga dulang
Panahon ng Kastila:
tinatanghal ay hango sa totoong buhay. --
•Duplo •Karagatan Mahalagang pag-aralan dahil nagpapakita
ito ng panibagong perspektibo samga
•Senakulo •Panunuluyan pangyayari sa ating lipunan. Kahit na ang
•Tibag •Salubong isang dula ay kathang isip lamang
ngmgamanunulat, ito parin ay sumasalamin
•Komedya o moro-moro samga isyung panlipunan na dapat nating
bigyang pansin.
Panahon ng Amerikano:
-Inaangakin nito ang lahat ng katangiang
•Sarsuwela
umiiral sa buhay gaya ngmga tao atmga
•Dula Sa Makabagong Panahon suliranin dahil ay maaaring nagpapakita ng
kultura, tradisyon at paniniwala sa isang
•Dulang Pangtanghalan na may iba't-ibang lugar at sumasalamin din nito ang pang
Tema araw-araw na pamumuhay ng tao sa isang
lugar.
•Dulang Musikal
- At higit sa lahat, angmga dula ay malaking
parte ng kasaysayan at kultura ngmga
Pilipino.
BAHAGI NG DULA
3 BAHAGI NG DULA:
YUGTO
-Ang bahaging ito ang ipinanghahati sa dula.
Inilalahad ang pamukhang tabing upang
magkaroon ng panahong makapagpahinga
ang mga nagsiganap gayon din ang mga
manonood.
TANGHAL
-Kung kinakailangang magbago ng ayos ng
tanghalan, ito ang ipinanghahati sa yugto.
TAGPO-Ito ang paglabas masok sa
tanghalan ng mga tauhang gumaganap sa
dula.
ELEMENTO NG DULA
ANO ANG DULA?
-Ang Dula ay tinatawag ding “drama”o
“play” sa wikang ingles (english).
-Ang dula ay isang uri ng panitikan.
Nahahati ito sa ilang yugto na maraming
tagpo. Pinakalayunin nitong itanghal ang
mga tagpo sa isang tanghalan o
entablado.
-Mauunawaan at matutuhan ng isang
manunuri ng panitikan ang ukol sa isang
dula sa pamamagitan ng panonood.
1. Script- Tumutukoy ito sa
pagkakasunod-sunod ng mga
pangyayari sa dula.2. Dayalogo- Mga
linyang binibitawan ng aktor sa dula.
3.Tagpuan-Ang lugar o panahon kung
saan nagaganap ang mga pangyayari.
Angtagpuan ay maaaring tunay na
lokasyon o imbentadong lugar.
4.Tauhan- Ito ang mga karakter na
bumubuo ng kwento. Sila ang mga
nagpapagalaw sa kuwento at nagpapakita
ng iba't ibang damdamin at motibasyon.
MGA GENRE NG DULA
TRAGIKOMEDYA
-Ito ay isang uri ng dula na nagtatampok ng
mga pangyayaring may halong kalungkutan
at kaligayahan.
MELODRAMA
-Sa kabilang dako, ang melodrama ay kilala
sa pagbibigay-diin sa matinding emosyon at
damdamin ng mga tauhan.
KOMEDYA
-Isang uri ng dula na katawa-tawa. Magaan
sa loob dalhin ang tema at ang mga tauhan
ay laging nagtatagumpay sa wakas.
TRAHEDYA
-Napabibilang sa uring ito ang isang dula
kung ang tema nito’y mabigat, nakasasama
ng loob, nakaiiyak, nakalulunos ang mga
tauhan, karaniwang nasasadlak sa
kamalasan, kabiguan, kawalan at maging sa
kamatayan, kung kaya’t NAGWAWAKAS NA
MALUNGKOT
SAYNETE- Ang paksa nito ay nahihinggil sa
paglalahad ng mga kaugalian ng isang lahi o
katutubo, sa kaniyang pamumuhay,
pangingibig at pakikipagkapwa.
PARSA
-Mga dulana puro tawanan lamang kahit
walang saysay ang kuwento. Ang layunin
nito ay ang magpatawa sa pamamagitan ng
kawili-wiling mga pangyayari at mga
pananalitang lubhang katawatawa –tawa.
PARODYA -May tema ng panunudyo,
ginagaya ang mga kilos ng kakatwang ayos,
kilos, pagsasalita at paguugali ng tao bilang
isang anyo ng komentaryo o pamumuna o
kaya’y pambabatikos na katawatawa ngunit
nakasasakit ng damdamin ng pinauukulan.
SARSUWELA
-Isang dulang may kantahan at sayawan, na
mayroong isa hanggang limangkabanata, at
nagpakita ng mga sitwasyon ng Pilipino na
may kinalaman sa mga kuwento ng pag-ibig
atkontemporaryong isyu.
PROBERBYO
-Ito ay isang dula na may pamagat na hango
sa bukang bibig na salawikain ,ang
kuwento’y upang magsilbing huwaran ng
tao sa kanyang buhay.
MGA DULANG PANTANGHALAN
DULANG PANTANGHALAN-ANG DULANG
PANTANGHALAN AY KARANIWANG
GINAGANAP O ISINASAGAWA SA MGA
TEATRO O LUGAR PANTANGHALAN.
LIMANG URI NG DULANG
PANTANGHALAN
1. SENAKULO (CENACULO)
-ISINADULANG BUHAY NI KRISTO, Ito ay
tradisyonal na pagsasadula ng mga
pangyayari hinggil sa mga dinanas ni
Hesukristo bago at pagkaraang ipako siya
sa krus.
2. TIBAG-Isang pagsasadula kung saan
tinitibag ang bundok upang hanapin ang
krus na kinamatayan ni Hesus.
3. PANUNULUYAN-Ipinapakita rito angmag-
asawang Birheng Maria at San Jose sa
paghaharap ng kanilangmatutuluyan.
4.COMEDIAN O MORO-MORO
- Isang uri ito ngmaikling dula na may
dramatikong elemento na nakasulat sa
orihinal naKastila na may elementong
panrelihiyon,may sukat na pito o walo o
kaya sa labing-apat na pantig.
5. Sarsuwela
- Ang sarsuwela ay walang tiyak na anyo,
ang pagkanta aymalaya at imahitibo.
MGA KILALANG MANUNULAT NG
DULA
Severino Reyes
- ay kilala bilang ang “Ama ng Maikling
Kuwento sa Pilipinas” at ang may-akda
ng sikat na “Ang Kuwento ni Lola
Basyang”.
- Ang Lola Basyang ay isang koleksyon
ng mga maikling kuwento na orihinal na
isinulat ni Reyes at na-publish sa
magasin na “Liwayway” noong dekada
ng 1920.
-Ang mga kwento ay kadalasang
naglalarawan ng mga kathang-isip na
mundo na puno ng mahika,
kababalaghan, at aral sa buhay. Si Lola
Basyang ay isang karakter na maraming
kababalaghan at alamat sa kanyang
pagkatao, at kadalasan ay naglalahad ng
mga kuwento sa kanyang mga
tagapakinig, na karaniwang mga bata.
Ipinakikita rin ng mga kuwento ang mga
tradisyonal na kwentong Filipino,
kasama ang mga elemento ng
mitolohiya at mga alamat ng bansa.
Guerrero
-Ipinakita ang kahalagahan ng pagiging
bukas sa komunikasyon at
pagpapahayag ng mga damdamin sa
pagtukoy ng tamang landas sa pag-ibig
Hermogenes Ilagan (Her·mo·hé·nes
I·lá·gan) -ay bantog na mandudula at
kinikilálang “Amang Dulaang Tagalog.”
-Isa siyá sa masigasig na
tagapagtaguyod ng sarsuwelang Filipino.
Malaki ang kaniyang nagawa upang
magiging popular sa madla ang
sarsuwela. Bukod pa, ang kaniyang
sarsuwelang Dalagang Bukid ang
itinuturing na isa pinakapopular na dula
bago magkadigma.
Ilagan
-Noong 1902, inorganisa ni Ilagan ang
Compania Lirico-Dramatica Tagala de
Gatchalian y Ilagan (naging Compania
Ilagan kinalaunan), ang unang
kompanyang sarsuwela. Nagtanghal silá
sa iba’t ibang lalawigan ng Luzon tulad
ng Bulacan, Laguna, Nueva Ecija, at
Tayabas (ngayon ay Quezon).
-Siyá ang manunulat at prodyuser ng
"Ang Buhay nga Nama", "Ang Buwan ng
Oktubre", "Bill de Divorcio" at iba pa.
Kabilang si Ilagan sa mga dramatistang
nagpayabong sa tinatawag na “Gintong
Panahon ng Teatrong Filipino.”
Balmaseda (Hul·yán Kruz Bal·ma·sé·da)
-ay bantog na makata, mandudula,
nobelista, dalubwika, iskolar, at kritiko.
Isa siyá sa mga tagapagtatag ng
organisasyong pampanitikan na
Aklatang Bayan at ang naging ikalawang
pangulo nitó.
-Ang kaniyang saliksik sa panulaang
Tagalog na pinamagatang"Ang Tatlong
Panahon ng Tulang Tagalog"noong
1938 ay itinuturing na klasiko.
-Nagkaroon siyá ng iba’t ibang posisyon
sa gobyerno: municipal clerk sa Bacoor
noong 1902; municipal teacher sa
Bacoor noong 1905; principal teacher sa
Caridad, Cavite noong 1905; clerk sa
Insular Treasurer’s Office noong
1906–1909; agent and field manager ng
Bureau of Commerce noong 1936–1938;
at assistant at acting director ng
Institute of National Language mula
1938 hanggang 1947.
-Isinulat niya ang una niyang dula, "Ang
Buhay ni Cordente" o "Ang Sugat ng
Puso" noong 1899. Ang ilan pang dula
na naisulat niya ay Sapote (1906), Lunas
at Lakas (1908), Tikbalang (1908),
KALIGIRANG KASAYSAYAN SA
DULANG
PANTELEBISYON/TELEBISYON
Ano ang Dulang Pantelebisyon?-Ang
telebisyon o tanlap ( tanaw - diglap) ay
isang sistemang telekomunikasyon para sa
pagpapahayag at Pagtanggap ng mga
gumagalaw ng mga larawan at tunog sa
kalayuan.
-Iminungkahi niPaul Gottlieb Nipkow ang
unang sistema ng telebisyon na
elektromekanikal noong 1884.
-Siya ay isang German Technician at Isa ring
imbentor. Inimbento niya Ang Nipkow disk,
na Isa sa mga unang matagumpay na
teknolohiya para sa pagpapadala at Pag -
laganap ng paggamit ng telebisyon.
UNANG TELEBISYON
ANO AT KAILAN NAG-UMPISA ANG
MTRCB?
-Ang MTRCB (Movie and Television Review
and Classification Board )o"Lupon sa
Pagrerepaso at Pag-uuri ng Sine at
Telebisyon " , ay isang ahensya ng
pamahalaan sa Pilipinas na responsable
para sa pag-uuri at pagsusuri ng mga
programa sa telebisyon, pelikula at ibang
palabas sa bahay.
-Ang MTRCB ay nagpatupad ng sistema ng
pag-uuri ng mga pinapalabas sa telebisyon
noong Nobyembre 1, 1995. Sa kasaysayan,
mayroon lamang dalawang sistema ng pag-
uuri ng mga palabas sa telebisyon ang
"General Patronage " at "Parental Guidance”
-Ang MTRCB ay nagpatupad ng sistema ng
pag-uuri ng mga pinapalabas sa telebisyon
noong Nobyembre 1, 1995. Sa kasaysayan,
mayroon lamang dalawang sistema ng pag-
uuri ng mga palabas sa telebisyon ang
“GENERAL PATRONAGE” at “PARENTAL
GUIDANCE.” - “Super Inggo”-Ang palabas na pinagbidahan
Gayunpaman, noong taong Oktubre 6,2011,
gumawa ng paraan ang pamahalaan para
hikayatin ang mga magulang na maging
responsable at mapangasiwaan ang
kanilang mga anak sa panonood ng
telebisyon, ay dinagdagan pa nila nito ng isa.
MGA HALIMBAWA AT SIKAT
NADULANG PANTELEBISYON
Gulong Ng Palad (1949-1956)
-Naging soap opera sa DZRH noong 1949
hanggang 1956. Binuhay ito satelebisyon ng
BBC (Banahaw Braodcasting Corporation)
channel 2 nong 1977 na pinagbidahan nina
Marianne dela Riva (Luisa), Ronald
Corveau (Carding), Augusto Victa (Mang
Emong), Caridad Sanchez (Aling Idad).
Flordeluna (1978)
-Taong 1978 ay tinutukan gabi-gabi ang
soap operang “Flordeluna” sa RPN 9
hanggang 1983 at ipinagpatuloy sa BBC 2
noong 1982 hanggang 1986 na
pinagbibidahan nina Janice de Belen, Dindo
Fernando at Laurice Guillen.
“Mara Clara” (1992-1997) -Gumawa ng
tatak ang ABS-CBN nang ilunsad nila ang
kanilang unang teleserye na “Pangako sa
Iyo.” Nakilala ang mga karakter nina Angelo
Buenavista (Jerico Rosales) at Yna
Macaspac (Kristine Hermosa). Gayundin
ang tarayan ng mga karakter nina Claudia
Buenavista (Jean Garcia) at Amor Powers
(Eula Valdez).
ni Makisig Morales bilang Super Inggo.
MGA KOREAN NOVELAS/ THAI
NOVELA/ CHINESE NOVELA/ JAPAN
NOVELA
-Our Beloved Summer
-Twinkling Watermelon
-Start Up-Alice in Borderland
-Meteor Garden (Thailand)
-A love so beautiful (Chinese)
-Waves of Life
-You're my destiny
-Death Note
Kasaysayan ng Dulang
Pangradyo/Radyo
Dulang Pangradyo
-Ang Dulang Panradyo ito ay isang uri ng
dula na isinasagawa o isinasadula sa radyo.
Dito ang boses lamang ng mga tauhan sa
isang dula ang ang maririnig mo at at mga
mga ibat ibang tunog katulad ng yabag ng
mga tauhan, kalansing o tunog ng mga
kagamitan kanilang hinahawakan atiba pa.
Ang dulang panradyo ay kinapapalooban ng
mga sumusunod:
∙ Mandudula o mga boses na ating naririnig
na siyang nagsasadula ngkwento sa loob ng
radyo ∙ Banghay o
balangkas ng dulang panradyo
∙ Tunggalian na kinapapalooban ng mga
suliranin
∙ Iskrip o ang binabasa sa pagsasadula
∙ Entrada o ang pagpapakilala sa mga
karakter
∙ Tauhan o karakter sa dulang panradyo
∙ Diyalogo na siyang nagpapakita ng tiyak
na bahagi ng kwento
∙ Musika, na nagbibigay buhay sa bawat
eksena
Kasaysayan ng Radyo
Taong 1920, ang istasyon ng radyo na
KDKA sa Pittsburgh, Pennsylvania, ay suma
himpapawid bilang unang lisensiyadong
pang- komersyal na istasyon ng
pamamahayag sa US kung saan ang resulta
ng pampanguluhang halalan bilang pinaka-
unang palabas nito.
Taong 1933, ang FM broadcasting na na-
imbento ng Amerikankng inhinyero na si
Edwin Armstrong at simula noon ito ay
ginamit sa buong mundo upang magbigay
ng tunog na may mataas na katumpakan.
Sa nakalipas na ilang taon, ating tinamasa
ang pakikinig sa radyo sa online, streaming,
sa pamamagitan ng podcast at sa app,
tablet at mobile phones… Ang paraan ng
pakikinig ay patuloy na nagbabago sa mga
tagapakinig nito.
1938: Naramdaman ang epekto ng
radyo
Ang lakas ng epekto ng radyo ay tanyag na
naipakita sa US noong ika- 30 ng Oktubre,
1938. Ang Amerikanong aktor at
napipintong maging taga- gawa ng pelikula
na si Orson Welles ay sumahimpapawid, sa
Columbia Broadcasting System radio
network, isang adaptasyon ng nobelang The
Warof the Worlds ni Herbert George Wells.
Ang pagsasahimpapawid ay iprenisinta
bilang isang serye ng mga kunwa’y bulletin
ng mga balita, na nagmungkahi ng progreso
ng paglusob ng mga alien na Martians. Ito
ay naging sikat para sa di-umano’y pagiging
sanhi ng matinding pagkasindak dahil para
sa mga taong hindi nakapakinig ng
pagpapakilala na ang palabas ay isang
drama, na ang palabas ay isang drama, ang
ilusyon ng pagiging totoo ay hindi kayang
mapamahalaan.
Radyo sa Pilipinas
Sa Pilipinas, nagsimula ang radyo noong
taong 1924 sa pagkakatatag ng KZKZ (AM)
ni Henry Herman Sr. sa Maynila, ang may-ari
ng Electrical Supply Company. Si Henry
Herman ay isang Amerikano at isang dating
sundalo na dumating sa Pilipinas upang
lumaban sa digmaang Pilipinas- Amerika.
Taong 1929, inilunsad ng RCP ang KZRC sa
Cebu, sumahimpapawid gamit ang 100-watt
transmiter, ngunit sa kalaunan ay ibinenta
sa isnag may-ari ng tindahan na si Isaac
Beck. Ito na ngayon ang DYRC na pag-aari
ng Manila Broadcasting Company. Noong
una, ang lahat ng mga programa sa radyo
ay sa Ingles bilang itoay sa panahon ng
kolonya ng Amerika sa bansa.
Ang radyo ay hindi kontrolado ng tuntunin o
mga batas hanggang noong taongl 1931
nang itatag ang Radio Control Board sa
ilalim ng Pamahalaang Insular.
Mga Sikat na Programa sa Radyo
“Isumbong Mo Kay Tulfo” ay isang
programa sa radyo na kung
saantinutulungan ang mga taong
nagrereklamo upang makamit anghustisya
at imbestigahan ang mga pangyayari ayon
sa mga pahayag ng kanilang mga guests.
Roadshow isang programa mula sa
istasyon Wish 107.5 na kung saan ang mga
mang-aawit ay kumakanta habang
nakasakay sa isang bus at ito ay umaandar.
Ang wish 107.5 ay isa sa mga tanyag at
kilalang istasyon sa kasalukuyang panahon
dahil sa mga sikat na mang-aawit ang
napakikinggan dito.
Mula sa DZMB (90.7 FM) napinangalanang
90.7 Love Radio na may tagline na
“Kailangan pa bang i-memorize yan? Bisyo
na ‘to!” dahil ito ang komon na ekspresyon
ng mga Filipino. Isa sa programang
inaabangan dito ay ang TLC: True Love
Conversations ni Papa Jack na isa sa
pinaka popular na pinakikinggan ng mga tao
tuwing gabi. Umere ang nasabing programa
hanggang Disyembre 2016.
Mula naman ito sa istasyong Barangay LS
97.1 ang Wanted Sweetheart ay isang
programa sa radyo para sa mga taong
naghahanap ng ka-date o maaring maging
katuwang sa buhay.
Ang programang Boys Night Out ay mula sa
istasyon ng Magic 89.9. Ang mga DJ sa
programang ito ay sina Tony Toni, Slick Rick,
at Sam YG. Ang kanilang programa ay
pinagsamang komedya at payong pag-ibig
para sa mga lalaki (maaari ring babae) na
tinatawagan sila mula Lunes hanggang
Huwebes sa ganap na 6:00 ng gabi
hanggang 9:00 ng gabi, ang kanilang “trio”
ay nagiging tropa kapag kausap nila ay
kapwa nila lalaki at “flirty” naman kapag ang
kausap nila ay babae.
Ang Wanted sa Radyo o Raffy Tulfo in
Action ay isang programa sa serbisyo
publiko na tumutugon sa malawak na hanay
ng mga isyu, kabilang ang pandaraya,
pagsasamantala, at mga hindi
pagkakaunawaan sa pamilya, mga
problema sa mag-asawa, at mga iligal na
isyu. Ito ay mapapanood mula Lunes
hanggang Biyernes mula 3:00 hanggang
5:00 pm (PST) sa Radyo5 92.3.
Mga Uri ng Programa sa Radyo
∙ Programang naghahatid ng musika
∙ Programang nagpapakilala ng iba’t ibang
produkto
∙ Programang nalalayong makinig at
magpayo hinggil sa isyu ng pag-ibig
∙ Komentaryong panradyo o kwentuhang
media ∙ Programang naghahatid ng
napapanahong balita ∙
Programang nagbibigay ng pagkakataon
para sa iba’t ibang uri ngpanawagan
Programmang nagparinig ng mga dulang
panradyo
∙ Programang nagbibigay ng pagkakataon
na marinig ang pulso ng bayan
Gabay sa Pagsulat ng Dulang Panradyo
Ang iskrip ay isang transisyon lamang sa
pakikipagkomunikasyon sa pamamagitan
ng radyo. Maririnig lamang ng mga
tagapakinig sa pamamagitan ng radyo kung
ano ang nakasulat sa iskrip. Ang iskrip ng
panradyo ay batay sa tunog. Sa iskrip ng
drama, dapat palaging ipakilala ng
manunulat ang mga tauhan sa
pamamagitan ng kanilang mga pangalan o
katawagan. Ito ay upang bigyang kabatiran
ang mga nakikinig kung sino ang mga
tauhan na nagsasalita. Sa programang
panradyo, kailangang sabihin ng mga
tauhan ang lahat ng nangyayari sa eksena
dahil hindi naman uito nakikita ng nakikinig.
Pormat ng Iskrip sa Programang
Panradyo
1.Gumamit ng maliliit na titik sa
pagsulat ng diyalogo. Ang paggamit
ng maliit at malaking titik sa
pagsulat ng dulang pangradyo
lalong lalo na ang iskrip ay may
kanya-kanyang responsibilidad o
may kanya-kanyang trabaho.
2. Isulat sa malalaking titik ang
musika, epektong pantunog at
emosyonal ba reaksyon bg mga
tauhan. Bakit kailangan nakasulat
ito sa malaking titik? Upang mas
madaling makita ng mga
tagapagsalita kung anong uri ng
musika o pantunog ang gagamitin
kapag ito ay ginagawa na.
3. Guhitan ang sound effects at
music. Para mas madaling makita
ulit kung anong uri ng musika at
sound effects ang gagamitin.
4. Hindi lamang ipinapakita ang
paggamit ng musika at epektong
pandulog kundi kailangan ding
ipakita kung paano gagamitin ang
mga ito. Halimbawa, kailangan bang
nakafade under ang musika habang
nagsasalita ang tauhan o nakafade
over. Ito yung tinatawag natin na
pagbaba at paglakas ng tunog o
yung sinasabi nating tunogo sound
effects.
5. Kailangang may dalawang
espasyo pagkatapos ng bawat linya
sa iskrip kapag minakinilya o
kinompyuter ang mga ito. Sa
ganitong paraan, mas magiging
malinaw ang pagbasa ng
tagapagsalita sa kanyang mga iskrip
at hindi siya magkakaroon ng
pagkakataon na malito o magkamali.
6. Lagyan ng numero o bilang ang
bawat linya. Bakit kailangan
lagyanng numero ang bawat linya?
Para maging madali ang
pagwawasto kapag nagrerecording.
Ilagay ang numero sa kaliwang
bahagi bago ang unang salita ng
linya.
7. Ang mga emosyonal na reaksyon
ay kailangang isulat sa malaking
titik. Gagamitin lamang ang mga ito
upang ipabatid kung paano
sasabihin ang mga linya o diyalogo
ng mga tauhan, ilagay ang mga ito
sa loob ng parenthesis o panaklong
at isulat sa malaking titik angmga
ito ay magsisilbing gabay ng mga
tagapagsalita upang magkaroon sila
ng tamang emosyon o tamang
reaksyon doon sa mgalinya o
diyalogo na kanilang babasahin .
8. Gumamit ng nga terminong
maintindihan sa pagbibigay ng mga
indikasyon kung sino ang
nagsasalita. At anong uri ng tinig
ang maririnig.
Halimbawa, dapat nakalagay kung
boses 1 o boses 2, lalake, babae 1
or 2. Madaling maintindihan ng
tagapakinig at ng mga taong
gagamit ng skrip kung isusulat ang
pangalan ng taong magsasalita.
Halimbawa kung ang magsasalita
ay si Leona, Leona ang gagamitin
natin. Gayundin sa iba’t-ibang uri ng
karakter. Kailangang maging tiyak
ang pangalan o katawagan na
gagamitin. Halimbawa, kung ito ay
announcer ilagay din na ang
pangalan ng magsasalita sa
diyalogong iyon ay announcer.
9. Isulat sa malaking titik ang
posisyon ng mikropono na
gagamitin at ilagay ito sa
parenthesis. Kagaya ng mga ibang
format at ibang mga gabay upang
mas makita ng pangunahing tauhan
o ng mga tagapagsalita kung ano
ang posisyon ng mikropono ang
gagamitin nila. Maaaring ito ay nasa
bandang malayo, malapit o kung
minsan ay hawak hawak na nila.
10. Maglagay ng kolon o tutuldok
pagkatapos isulat ang pangalan,
soundeffects o ang music.
11. Sa panibagong pahina ng iskrip,
umpisahan ang paglalagay ng
numero sa bawat bilang. Para hindi
malito ang tagapagbasa o ang
sinasabi natin aktor o aktres sa
kanyang binabasang nga diyalogo o
linya.
Kasaysayan ng Dulang Pampelikula
1897
-Ang pagdating ng pelikula sa Pilipinas. Un
Hommo Au Chapeau (Kalalakihang May
Sumbrero), Une Scene de danse Japonaise
(Isang Eksena sa Sayawang Hapones) at La
Place I’ Opera (Ang mga Boxingero).
1900
-Walgrah- ang nagpalabas ng ilang mga
pelikula sa Pilipinas nagbukas siya ng
sinehan na nagngangalang Cine Walgrah
(unang sinehan) sa No.60 CalleSanta Rosa
sa Intramuros. 1910 Ang unang pelikula na
may tunog ay nakarating sa Manila sa
kagamitan naChronophone ang mga Briton
na kumukuha ng pelikula ay pumunta sa
Pilipinas.
1914
-US Colonial Government ay gumamit na ng
pelikula sa paghahatid ng edukasyon at
propaganda nag-aangkat din sila ng pelikula
mula sa Europa ngunit nang sumapit ang
Unang Digmaang Pandaigdig ay
pansamantalangitinigil ito. 1919 –
Pelikulang Pilipino (Opisyal na Simula ng
Pelikulang Pilipino) Ang kauna-unahang
nagawang pelikulang ginawa ng Pilipinas ay
ang Dalagang Bukid sa direksyon ni Jose
Nepomuceno noong
1919
-base sa Zarzuela na isang highly-acclaimed
MeloDrama ni Hermogenes Ilagan (Ama ng
Zarzuelang Tagalog) at ni Leon Ignacio, ang
mga unang tagagawa ng pelikula ay
gumagaya sa mga Hollywood kung hindi
man ay sa mga aklat. Kinilala si
Nepomuceno bilang “Ama ng Pelikulang
Pilipino”
1929
-Syncopation- isang kaunaunahang
pelikulang may tunog ay ipinalabas sa Radio
Theater sa Maynila sa Plaza Sta.Cruz ay
gumawa ng Talkie o pelikulang may lapat na
tunog sa mga lokal na prodyuser ng pelikula.
1930
- Taong pagtuklas na ang pelikula ay
maaaring bagong anyo ng sining. Collegian
Love (nilapatan ng tunog sa pamamagitan
ng pagdadubbing o Talkie).1932 Unang
“Talkie” sa Pilipinas
1939
-El Secreto dela Confesion – ang unang
pelikulang Pilipino na ang salita atawit ay sa
wikang Kastila.)
1940’s
-Limang (5) anyo ng pelikulang ito ay ang
melodrama, romantic comedy, historikal,
musikal, at adventure-fantasy. Nasira pa rin
ang maraming kagamitan sa panahon ng
digmaan; bumuhos ang Hollywood films na
free of tax. Lumitaw ang war films.
1950’s
-“Gintong Panahon ng Pelikulang Pilipino”
Taong nag-mature at mas naging malikhain
ang mga pelikula. Ginawang monopolyo ang
industriya ng pelikula na pumigil sa pagbuo
ng mga indie film. Nabuo ang “Big Four”
(LVN, Sampaguita, Libran, Premiere” Nabuo
ang award giving bodies na Maria Clara
Awards at FAMAS (FilipinoAcademy for
Movie Arts & Sciences) Awards. Gerardo de
Leon at Lamberto Avellana ay nakilala sa
buong Asya at nanalosa Asian Film Festival
sa pelikulang “Ang Asawa Kong Amerikana”,
best script noong 1954, “Ifugao” ni de Leon;
“Anak Dalita” at “Badjao” ni Avellana.
New wave- bagong paraan ng
pagsasapelikula galing kanluran (makilos
nakamera, kolokyal at marahas na paggamit
ng lenggwahe)
1980-1990’s
“Ikalawang Ginintuang Panahon ng
Pelikulang Pilipino” Mga pelikula ni Marilou
Diaz Abaya (1980) ,Tanikala (1980) ,Brutal
(1983),Moral (1984), Karnal (1985), Baby
Tsina (1995) Milagros (1996) , Sa Pusodng
Dagat (1998) Jose Rizal (1999), Muro Ami
(1999) Bagong Buwan
2000’s
Digital at experimental cinema. Rebirth of
Philippine Cinema Muling nakapukaw ng
pansin ang indie filmsRomantic Comedy
2006
Nagsimulang gumamit ng digital media.
Anak (2000), Magnifico (2003) ,One More
Chance (2007) , Caregiver (2008), RPG
Metanoia (2010)