1. Rivers and lakes are filled with water
hyacinth.
Answer:
1] Water hyacinth are formed in rivers and
lakes due to pollution.
2] That is mainly due to mixture of
detergents in the water.
3] To control it the water hyacinth should
be removed and waste water from
households or washing clothes in water
should be banned.
2. Use your brain power!
Question 1.
What would happen if no kites (birds) are
left in a particular region?
Which living things would increase in
number?
Which would decrease?
Answer:
If no kites are left in a particular region the
number of birds, amphibian, small
mammals and earthworms would increase.
3. Answer the following questions.
Question (a)
What is meant by migration?
Answer:
Movement from one place to another for a
short period of time or permanently is
called migration.
Question (b)
नद्या आणि तलाव जलकुं भाने भरले आहेत.
उत्तर:
1]प्रदूषणामुळे नद्या आणि तलावांमध्ये जलकुं भ तयार
होतात.
2] हे प्रामुख्याने पाण्यात डिटर्जंट्सच्या मिश्रणामुळे होते.
3] त्यावर नियंत्रण ठे वण्यासाठी जलकुं भ काढू न टाकण्यात
यावे आणि घरातील पाणी वाया जाण्यास किं वा पाण्यात
कपडे धुण्यास बंदी घालण्यात यावी.
2. तुमची मेंदूची शक्ती वापरा!
प्रश्न 1.
एखाद्या विशिष्ट प्रदेशात घार (पक्षी) उरले नाहीत तर
काय होईल?
कोणत्या सजीवांची संख्या वाढेल?
कोणते सजीव कमी होईल?
उत्तर:
जर एखाद्या विशिष्ट प्रदेशात पतंग सोडले नाहीत तर
पक्षी, उभयचर, लहान सस्तन प्राणी आणि गांडु ळे यांची
संख्या वाढेल.
3. खालील प्रश्नांची उत्तरे द्या.
प्रश्न (अ)
स्थलांतर म्हणजे काय?
उत्तर:
थोड्या काळासाठी किं वा कायमस्वरूपी एका ठिकाणाहून
दुसऱ्या ठिकाणी जाणे याला स्थलांतर म्हणतात.
प्रश्न (ब)
Describe the life cycle of birds. पक्ष्यांच्या जीवनचक्राचे वर्णन करा.

उत्तर:
Answer:
1]पक्षी अंडी घालतात.
1]Birds lay eggs.

2]The eggs are hatched and after a few 2]अंडी उबवली जातात आणि काही दिवसांनी लहान पक्षी
days, the small birds come out. बाहेर येतात.

3]They grow up in the nest. 3] ते घरट्यात वाढतात.

4] After three-four weeks they become an 4] तीन-चार आठवड्यांनंतर ते प्रौढ पक्षी बनतात आणि
adult bird and start laying eggs.
अंडी घालू लागतात.

Question (c) प्रश्न (c)

Give two causes of air pollution.
वायू प्रदूषणाची दोन कारणे सांगा.

Answer: उत्तर:
The two causes of air pollution are as
वायू प्रदूषणाची दोन कारणे पुढीलप्रमाणे आहेत.
follows:

1. Fuels are burnt in vehicles, give out 1. वाहनांमध्ये इंधन जाळले जाते, विशिष्ट विषारी वायू
certain poisonous gas and smoke.
आणि धूर निघतो.

2. Industries let out some poisonous gases

2. उद्योग काही विषारी वायू हवेत सोडतात.
into the air.

Question (d) प्रश्न (d)

For what purpose do we use land obtained
जंगले साफ करून मिळालेली जमीन आपण कोणत्या
by clearing forests?
कारणासाठी वापरतो?

Answer: उत्तर:
We use land for agriculture, housing, आम्ही जमीन शेती, घरे, उद्योग आणि जंगल साफ करून
industry and for building roads and रस्ते आणि रेल्वे बांधण्यासाठी वापरतो.
railways by clearing forest.

4. Give reasons: 4. कारणे द्या:

Question (a) प्रश्न (अ)

It is important to conserve the living पर्यावरणातील सजीव घटकांचे संवर्धन करणे महत्त्वाचे
components of the environment.
आहे.
Answer: उत्तर:
It is important to conserve the living
पर्यावरणातील जिवंत घटकांचे संरक्षण करणे महत्वाचे
components of the environment because:
आहे कारण:

1. Due to human intervention in nature

1. निसर्गातील मानवी हस्तक्षेपामुळे निर्जीव घटक प्रदूषित
the non living components are getting
polluted. होत आहेत.

2. So the living things are threatened.

2. त्यामुळे सजीवांना धोका निर्माण झाला आहे.
3. Several living things have already
become extinct. 3. अनेक सजीव आधीच नामशेष झाले आहेत.
4. If one factor of the environment is
damaged, it disturbs environmental 4. पर्यावरणाचा एक घटक हानी झाल्यास पर्यावरण
balance.
संतुलन बिघडते.
5. The process of extinction is increasingly
fast. 5. नामशेष होण्याची प्रक्रिया वेगाने होत आहे.

6. This will be a threat to the whole living

world. 6. हे संपूर्ण जिवंत जगासाठी धोका असेल.

Question (b) प्रश्न (ब)

The numbers of wild animals are falling
वन्य प्राण्यांची संख्या दिवसेंदिवस कमी होत आहे.
day by day.

Answer: उत्तर:

1. Forests have been cut down to make 1. माणसाच्या गरजेच्या विविध कारणांसाठी जंगले
place for various reasons of man’s
तोडण्यात आली आहेत.
need.

2. जंगल वन्य प्राण्यांना निवारा आणि अन्न पुरवते.

2. Forest provide shelter and food to the
wild animals.

3. If the plants on the earth are
destroyed the number of animals also
fall day by day.
4. Because of hunting, the population of
wild animals is falling.
3. पृथ्वीवरील वनस्पती नष्ट झाल्यास प्राण्यांची संख्याही
दिवसेंदिवस कमी होत जाते.
4. शिकारीमुळे वन्य प्राण्यांची लोकसंख्या कमी होत आहे.

5. True or False: 5. खरे किं वा असत्य:

Question (a) प्रश्न (अ)

Dead plants and animals are a biotic मृत वनस्पती आणि प्राणी हे जैविक घटक आहेत.
components.

Answer:
False उत्तर:
खोटे
Question (b)
It is necessary to conserve biodiversity. प्रश्न (ब)
जैवविविधतेचे संवर्धन करणे गरजेचे आहे.

Answer:
उत्तर:
True
खरे

6. Classify the following as natural or man- 6. खालील गोष्टींचे नैसर्गिक किं वा मानवनिर्मित म्हणून
made: वर्गीकरण करा:

Question 1.
Classify the following as natural or man-
made:
Soil, horse, stone, water hyacinth, book,
sunlight, dolphin, pen, chair, water,
cottonwool, table, trees, brick.
प्रश्न 1.
खालील गोष्टींचे नैसर्गिक किं वा मानवनिर्मित म्हणून
वर्गीकरण करा:
माती, घोडा, दगड, जलकुं भ, पुस्तक, सूर्यप्रकाश, डॉल्फिन,
पेन, खुर्ची, पाणी, कापूस, टेबल, झाडे, विटा.

Answer:
Natural – horse, water hyacinth, sunlight,
dolphin, water, trees, cottonwool.
Manmade – soil, stone, book, pen, chair,
table, brick.
उत्तर:
नैसर्गिक - घोडा, जलकुं भ, सूर्यप्रकाश, डॉल्फिन, पाणी, झाडे,
कापूस.
मानवनिर्मित - माती, दगड, पुस्तक, पेन, खुर्ची, टेबल, वीट.

Chapter 19 Constituents of Food

1. उपाय काय आहे?

1. What’s the solution?

Question 1. प्रश्न 1.

The body requires adequate quantity of शरीराला पुरेशा प्रमाणात प्रथिनांची आवश्यकता असते.
protein.
उत्तर:
Answer:

1] To meet the requirement of protein 1] आपल्या शरीरासाठी आवश्यक असलेल्या प्रथिनांची

necessary for our body, we should गरज भागविण्यासाठी आपण प्रथिनेयुक्त अन्न सेवन
consume protein rich food. के ले पाहिजे.

2] We should include foods like, eggs, २] अंडी, मांस, मासे, कडधान्ये, बीन्स आणि दुग्धजन्य
meat, fish, pulses, beans and dairy पदार्थ जसे की चीज, दूध, दही इत्यादी पदार्थांचा आहारात
products like cheese, milk, yoghurt etc. in समावेश के ला पाहिजे.
our diet.
3] Vegetarian people should include at 3] शाकाहारी लोकांनी त्यांच्या आहारात दररोज किमान
least one cup of dal daily in their diet.
एक कप डाळ समाविष्ट करावी.

2. Use your brain power!

2. तुमची मेंदूची शक्ती वापरा!

Question 1.
प्रश्न 1.
Why are children told to drink milk
everyday?
मुलांना रोज दूध प्यायला का सांगितले जाते?
Answer:
उत्तर:
1] Children are growing tall and hence
their bones are also growing. 1] मुले उं च होत आहेत त्यामुळे त्यांची हाडेही वाढत
2] Calcium is needed for strong bones. आहेत.
2] मजबूत हाडांसाठी कॅ ल्शियम आवश्यक आहे.

3] Hence children need to get large

amounts of calcium, for proper growth of
3] त्यामुळे हाडांच्या योग्य वाढीसाठी मुलांना मोठ्या
bones.
प्रमाणात कॅ ल्शियम मिळणे आवश्यक आहे.
4] Milk is a source of calcium which can
supply the required amount of calcium 4] दूध हा कॅ ल्शियमचा स्त्रोत आहे जो हाडांच्या
necessary for growth of bones. वाढीसाठी आवश्यक असलेल्या कॅ ल्शियमचा पुरवठा करू

5] Therefore children are told to drink milk शकतो.

everyday. 5] त्यामुळे मुलांना रोज दूध प्यायला सांगितले जाते.

3. Give two sources of each of the

following constituents:
3. खालीलपैकी प्रत्येक घटकाचे दोन स्रोत द्या:

Question 1.

Give two sources of each of the following प्रश्न 1.

constituents:
खालीलपैकी प्रत्येक घटकाचे दोन स्त्रोत द्या:
Answer:
उत्तर:
Constituents Examples of Sources of
food
घटक अन्न स्त्रोतांची उदाहरणे

(a) Minerals (1) Milk (2) Green leafy

vegetables
 (a) खनिजे (1) दूध (2) हिरव्या पालेभाज्या

(b) Proteins (1) Egg (2) Pulses

(b) प्रथिने (1) अंडी (2) कडधान्ये

(c) Starch (1) Potato (2) Jowar

(c) स्टार्च (1) बटाटा (2) ज्वारी

4. Fill in the blanks:

4. रिक्त जागा भरा:

Question (a)

………………….. in our food give us the ability प्रश्न (अ)

to resist diseases.
……………….. आपल्या अन्नामध्ये आपल्याला रोगांचा
(a) proteins
प्रतिकार करण्याची क्षमता मिळते.
(b) vitamins (a) प्रथिने

(c) fats (b) जीवनसत्त्वे

Answer: (c) चरबी

(b) vitamins उत्तर:

(b) जीवनसत्त्वे

Question (b)
प्रश्न (ब)
Calcium makes our bones …………………… .

(a) strong कॅ ल्शियम आपली हाडे बनवते ……………………….

(b) weak (a) मजबूत
(b) कमकु वत
(c) smooth
(c) गुळगुळीत
Answer:
उत्तर:
(a) strong
(a) मजबूत

Question (c)

Food stuff that taste sweet contain various प्रश्न (c)

kinds of ……………….. . गोड चवीच्या खाद्यपदार्थांमध्ये विविध प्रकारचे
 ………………..
(a) sugars

(b) jaggery (a) साखर

(b) गूळ
(c) honey (c) मध
Answer:

(a) sugars उत्तर:

(a) साखर

Question (d)
A diet that provides all the constituents of
food in the right proportions is called a
…………….. diet.
प्रश्न (d)
आहारातील सर्व घटक योग्य प्रमाणात पुरवणाऱ्या
आहाराला ……………….. आहार म्हणतात.

(a) irregular
(a) अनियमित
(b) regular (b) नियमित
(c) संतुलित
(c) balanced

Answer:
उत्तर:
(c) balanced
(c) संतुलित

5. Answer the following questions.

5. खालील प्रश्नांची उत्तरे द्या.

Question (a)
प्रश्न (अ)
Of what use are the sugars that we get
from the digestion of starch? स्टार्चच्या पचनातून आपल्याला मिळणाऱ्या साखरेचा

Answer: काय उपयोग होतो?

1] The sugars obtained from digestion of उत्तर:

starch burn slowly in our body and release
energy
2] this energy is necessary for doing
various works.
1] स्टार्चच्या पचनातून मिळणारी शर्क रा आपल्या शरीरात
हळूहळू जळते आणि ऊर्जा सोडते
२] विविध कामे करण्यासाठी ही ऊर्जा आवश्यक असते.

Question (b) प्रश्न (ब)

Name the sources of fibre in our diet.
आपल्या आहारातील फायबरच्या स्त्रोतांची नावे सांगा.
Answer:
उत्तर:
1] Sources of fibres in our diet are cereals,
like wheat, jowar, bajra etc.
2] from fibres we make chapati or bhakari
and all the fruits and vegetables that we
eat.
Question (c)
What are carbohydrates?
Answer:
Constituents of food like starch, fibres and
sugars that provide energy to our body are
called carbohydrates.
Question (d)
What is meant by malnutrition?
Answer:
1] Our diet should supply various
constituents like carbohydrates, proteins,
fats, viatmins and minerals in the right
proportion for proper nourishment and
growth.
2] If the diet taken lacks in some
constituents over a long period of time,
the person does not get proper
nourishment.
3] This leads to a condition called
malnutrition .
4] Malnutrition has serious consequence
on health.
5] Lack of sufficient quantities of proteins
and carbohydrates lead to stunted growth.
6. Match the following:
Question 1.
Match the following:
1] आपल्या आहारातील फायबरचे स्त्रोत म्हणजे गहू,
ज्वारी, बाजरी इत्यादी.
2] फायबर पासूनआपण चपाती किं वा भाकरी बनवतो
आणि आपण खातो ती सर्व फळे आणि भाज्या.
प्रश्न (c)
कार्बोहायड्रेट म्हणजे काय?
उत्तर:
आपल्या शरीराला ऊर्जा पुरवणारे स्टार्च, फायबर आणि
साखरेसारख्या अन्नातील घटकांना कार्बोहायड्रेट
म्हणतात.
प्रश्न (d)
कु पोषण म्हणजे काय?
उत्तर:
1] योग्य पोषण आणि वाढीसाठी आपल्या आहारामध्ये
कर्बोदके , प्रथिने, चरबी, जीवनसत्त्वे आणि खनिजे
यासारख्या विविध घटकांचा पुरवठा योग्य प्रमाणात के ला
पाहिजे.
2] घेतलेल्या आहारात काही घटकांची दीर्घ कालावधीत
कमतरता असल्यास, व्यक्तीला योग्य पोषण मिळत
नाही.
3] यामुळे कु पोषण नावाची स्थिती निर्माण होते.
4] कु पोषणाचा आरोग्यावर गंभीर परिणाम होतो.
5] पुरेशा प्रमाणात प्रथिने आणि कार्बोहायड्रेट्सच्या
कमतरतेमुळे वाढ खुंटते.
6. खालील जुळवा:
प्रश्न 1.
खालील जुळवा:
Column ‘A’ Column ‘B’ स्तंभ ‘अ’ स्तंभ ‘ब’

1. Fats (a) Jowar

1. चरबी (अ) ज्वारी
2. Proteins (b) Oil
2. प्रथिने (ब) तेल
3. Vitamins (c) Bran of cereals
3. जीवनसत्त्वे (c) धान्यांचा कोंडा
4. Minerals (d) Pulses

5. Starchy foods (e) Iron 4. खनिजे (d) कडधान्ये

5. पिष्टमय पदार्थ (इ) लोह

Answer:
उत्तर:
Column ‘A’ Column ‘B’
स्तंभ ‘अ’ स्तंभ
1. Fats (b) Oil
‘ब’
2. Proteins (d) Pulses
1. चरबी (ब) तेल
3. Vitamins (c) Bran of cereals
2. प्रथिने (d) कडधान्ये
4. Minerals (e) Iron
3. जीवनसत्त्वे (c) धान्यांचा
5. Starchy foods (a) Jowar
कोंडा

4. खनिजे (इ) लोह

5. पिष्टमय पदार्थ (अ) ज्वारी

Chpater 20-