Ενότητα 8η Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς

Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ Λέγεται λοιπόν ότι στη Σικελία

(εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν, ἀλλ’ ἁρμόσει (γιατί αν και μοιάζει με μύθο, ταιριάζει όμως

καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) να τον ακούσετε και εσείς όλοι οι νεότεροι)

ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι· ξεχύθηκε πύρινο ποτάμι από την Αίτνα·

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τὲ τὴν ἄλλην χώραν, αυτό λοιπόν λένε ότι έρεε προς την υπόλοιπη χώρα,

και μάλιστα προς κάποια πόλη από αυτές που

καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων.
βρίσκονταν εκεί.

Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν, [Λένε ακόμη], ότι οι άλλοι όρμησαν να φύγουν

τὴν αὐτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας, ζητώντας τη σωτηρία τους,

ἕνα δὲ τινα τῶν νεωτέρων, ένας όμως από τους νεότερους,

ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα επειδή έβλεπε ότι ο πατέρας του ήταν γέρος

καὶ οὐχί δυνάμενον ἀποχωρεῖν, και δε θα μπορούσε να φύγει,

ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον, ὑπὸ τοῦ πυρός, και ότι θα παγιδευόταν από τη φωτιά,

ἀράμενον φέρειν. αφού τον σήκωσε στους ώμους του, τον μετέφερε.

Φορτίου δ’, οἶμαι, προσγενομένου καὶ αὐτός Επειδή όμως, όπως νομίζω, προστέθηκε φορτίο,
ἐγκατελήφθη. αποκλείσθηκε και ο ίδιος.

Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον, Από αυτό το γεγονός αξίζει να προσέξουμε ότι το θείο

δείχνει συμπάθεια στους αγαθούς (ενάρετους)

ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει.
ανθρώπους.

Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον Γιατί, λέγεται ότι κυκλικά στον τόπο εκείνο

περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους, έτρεξε η λάβα και σώθηκαν μόνο αυτοί,

ἀφ’ ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν από τους οποίους και η τοποθεσία ακόμη και σήμερα

προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον· ονομάζεται «χώρος των ευσεβών»·

τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους αντίθετα εκείνοι που έφυγαν γρήγορα

καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας, εγκαταλείποντας τους γονείς τους,

ἅπαντας ἀπολέσθαι χάθηκαν όλοι.

© Ελληνικός Πολιτισμός - Γιάννης Παπαθανασίου

Ερωτήσεις κειμένου:
1. Γιατί έφυγαν οι κάτοικοι από την πόλη τους;

2. Γιατί δεν έφυγε ο νέος μαζί τους και πως τον έσωσαν οι θεοί;

3. Γιατί σύμφωνα με το κείμενο βοήθησαν τον νέο οι θεοί;

4. Ποια στάση είναι καλό να κρατάμε απέναντι στους γονείς μας; Θεωρείς πως οι σύγχρονες
κοινωνίες ευνοούν το σεβασμό στους γονείς και στους μεγαλύτερους και γιατί;

Ετυμολογία:
Να βρείτε ομόρριζες λέξεις από τις παρακάτω αρχαίες λέξεις: λέγεται, ὁρῶντα,
λαμβανόμενον, φέρειν

Συντακτική ανάλυση:

- Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ ἐκ τῆς Αἴτνης ῥύακα πυρὸς γενέσθαι: Κύρια πρόταση
Λέγεται: Απρόσωπο ρήμα.
γενέσθαι: Ειδικό απαρέμφατο ως υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος.
ῥύακα: Υποκείμενο του απαρεμφάτου (ετεροπροσωπία).
πυρὸς: Γενική της ύλης.
ἐν Σικελίᾳ: Εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει τη στάση σε τόπο.
ἐκ τῆς Αἴτνης: Εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει την προέλευση.

- εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν: Δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση.

ἐστιν: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το τοῦτο.
μυθωδέστερόν: Κατηγορούμενο του εννοούμενου υποκειμένου, καθώς το ρήμα είναι
συνδετικό.

- ἀλλ’ ἁρμόσει καὶ νῦν ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι: Κύρια πρόταση
ἁρμόσει: Απρόσωπο ρήμα.
ἀκοῦσαι: Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος.
τοῖς νεωτέροις: Δοτική προσωπική στο απρόσωπο ρήμα. Από αυτήν εννοείται σε αιτιατική
(τούς νεωτέρους) το υποκείμενο του απαρεμφάτου.
ἅπασι: Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο τοῖς νεωτέροις.
νῦν: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.

- τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί τε τὴν ἄλλην χώραν, καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ
κατοικουμένων:
φασιν: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το τινες.
ῥεῖν: Ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος.
τοῦτον: Υποκείμενο του απαρεμφάτου.
ἐπί τὴν χώραν: Εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου. Δηλώνει την κατεύθυνση.
τὴν ἄλλην: Επιθετικός προσδιορισμός στο χώραν.
πρὸς πόλιν: Εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου. Δηλώνει την κατεύθυνση.
τινὰ: Επιθετικός προσδιορισμός στο πόλιν.
τῶν κατοικουμένων: Επιθετική μετοχή ως γενική διαιρετική από το τινά. Ως υποκείμενο της
μετοχής τίθεται το άρθρο της.
ἐκεῖ: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου.

- Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν, τὴν αὑτῶν σωτηρίαν ζητοῦντας: Κύρια
πρόταση
φασίν: Εννοείται ως ρήμα της πρότασης. Ως υποκείμενο ρήματος εννοείται το τινες.
ὁρμῆσαι: Ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος.
τούς ἄλλους: Υποκείμενο του απαρεμφάτου ὁρμῆσαι.
πρὸς φυγήν: Εμπρόθετος προσδιορισμός του σκοπού.
ζητοῦντας: Τροπική μετοχή. Ως υποκείμενο της μετοχής τίθεται το τούς ἄλλους.
τὴν σωτηρίαν: Αντικείμενο της μετοχής.
τὴν αὑτῶν: Επιθετικός προσδιορισμός στο σωτηρίαν.
αὑτῶν: Γενική υποκειμενική.

- ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων, ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον
ἀποχωρεῖν, ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός, ἀράμενον φέρειν: Κύρια πρόταση
φασίν: Εννοείται ως ρήμα της πρότασης. Ως υποκείμενο του ρήματος εννοείται το τινές.
φέρειν: Ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος.
ἕνα: Υποκείμενο του απαρεμφάτου φέρειν.
τινα: Επιθετικός προσδιορισμός στο ἕνα.
τῶν νεωτέρων: Γενική διαιρετική από το ἕνα.
ὁρῶντα: Αιτιολογική μετοχή. Υποκείμενο της μετοχής είναι το ἕνα.
τὸν πατέρα: Αντικείμενο της μετοχής ὁρῶντα.
ὄντα - δυνάμενον - ἐγκαταλαμβανόμενον: Κατηγορηματικές μετοχές από το ὁρῶντα. Ως
υποκείμενο των μετοχών τίθεται το τὸν πατέρα.
πρεσβύτερον: Κατηγορούμενο στο τόν πατέρα από τη μετοχή ὄντα.
ἀποχωρεῖν: Τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο της μετοχής δυνάμενον. Ως υποκείμενο του
απαρεμφάτου τίθεται το τον πατέρα.
ὑπὸ τοῦ πυρός: Εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου.

- οἶμαι: Κύρια παρενθετική πρόταση. Ως υποκείμενο εννοείται το ἐγώ

- Φορτίου προσγενομένου καὶ αὐτὸς ἐγκατελήφθη: Κύρια πρόταση.

ἐγκατελήφθη: Ρήμα.
αὐτὸς: Υποκείμενο ρήματος.
προσγενομένου: Γενική απόλυτη αιτιολογική μετοχή.
φορτίου: Υποκείμενο της μετοχής.

- Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον: Κύρια πρόταση.

ἄξιον ἐστι: Απρόσωπη έκφραση.
θεωρῆσαι: Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο της απρόσωπης έκφρασης. Ως υποκείμενο
του απαρεμφάτου εννοείται σε αιτιατική, λόγω ετεροπροσωπίας, το ἡμᾶς.
τὸ θεῖον: Αντικείμενο του απαρεμφάτου.

- ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς ἔχει: Δευτερεύουσα ειδική πρόταση ως
αντικείμενο του απαρεμφάτου θεωρῆσαι.
ἔχει: Ρήμα. Ως υποκείμενο του ρήματος εννοείται το θεῖον.
τοῖς ἀνδράσιν: Δοτική αντικειμενική μέσω του εὐμενῶς.
τοῖς ἀγαθοῖς: Επιθετικός προσδιορισμός στο τοῖς ἀνδράσιν.
εὐμενῶς: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.

- Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους μόνους:
Κύρια πρόταση
Λέγεται: Απρόσωπο ρήμα.
περιρρυῆναι - σωθῆναι: Ειδικά απαρέμφατα ως υποκείμενα του ρήματος.
τὸ πῦρ: Υποκείμενο του απαρεμφάτου περιρρυῆναι.
τὸν τόπον: Αντικείμενο του απαρεμφάτου περιρρυῆναι.
ἐκεῖνον: Επιθετικός προσδιορισμός στο τὸν τόπον.
κύκλῳ: Δοτική του τρόπου.
τούτους: Υποκείμενο του απαρεμφάτου σωθῆναι.
μόνους: Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο τούτους.

- ἀφ’ ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον: Δευτερεύουσα
αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο τούτους.
λέγεται: Εννοούμενο απρόσωπο ρήμα.
προσαγορεύεσθαι: Ειδικό απαρέμφατο ως υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος.
 τὸ χωρίον: Υποκείμενο του απαρεμφάτου (ετεροπροσωπία).
χῶρον: Κατηγορούμενο στο τὸ χωρίον μέσω του συνδετικού προσαγορεύεσθαι.
τῶν εὐσεβῶν: Γενική κτητική.
ἀφ’ ὧν: Εμπρόθετος προσδιορισμός της αιτίας.
ἔτι καὶ νῦν: Επιρρηματικοί προσδιορισμοί του χρόνου.

- τοὺς δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας
ἅπαντας ἀπολέσθαι: Κύρια πρόταση
Ως ρήμα της πρότασης εννοείται το απρόσωπο λέγεται.
ἀπολέσθαι: Υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος, ειδικό απαρέμφατο.
τούς ποιησαμένους – τούς ἐγκαταλιπόντας: Επιθετικές μετοχές ως υποκείμενα του
απαρεμφάτου.
τὴν ἀποχώρησιν: Αντικείμενο της μετοχής ποιησαμένους.
ταχεῖαν: Κατηγορούμενο του αντικειμένου τὴν ἀποχώρησιν.
γονέας: Αντικείμενο της μετοχής ἐγκαταλιπόντας.
τοὺς ἑαυτῶν: Επιθετικός προσδιορισμός στο γονέας.
ἑαυτῶν: Γενική κτητική στο γονέας.
ἅπαντας: Κατηγορηματικός προσδιορισμός στις επιθετικές μετοχές.

Γραμματική:
Να μάθετε τους αρχικούς χρόνους των παρακάτω ρημάτων:

ἀκούω

οριστική υποτακτικ ευκτική προστακτική απαρέμφατο μετοχή

ή
ενσ ἀκούω ἀκούω ἀκούοιμι ἄκουε ἀκούειν ἀκούων -ουσα
-ον
πρτ ἤκουον
μελ ἀκούσομαι ἀκουσοίμην ἀκούσεσθαι ἀκουσόμενος
-η -ον
αορ ἤκουσα ἀκούσω ἀκούσαιμι ἄκουσον ἀκοῦσαι ἀκούσας -ασα
-αν
πρκ ἀκήκοα ἀκηκοώς ὦ ἀκηκοώς ἀκηκοώς ἴσθι ἀκηκοέναι ἀκηκοώς -υῖα
εἴην -ός
υπρ ἠκηκόειν

οριστική υποτακτικ ευκτική προστακτική απαρέμφατο μετοχή

ή
ενσ ἀκούομαι ἀκούωμαι ἀκουοίμην ἀκούου ἀκούεσθαι ἀκουόμενος -η -
ον
πρτ ἠκουόμην
μελ ἀκουσθήσομαι ἀκουσθησοίμην ἀκουσθήσεσθαι ἀκουσθησόμενος
πα -η -ον
θ
αορ ἠκουσάμην ἀκούσωμαι ἀκουσαίμην ἀκοῦσαι ἀκούσασθαι ἀκουσάμενος -η -
ον
αορ ἠκούσθην ἀκουσθῶ ἀκουσθείην ἀκούσθητι ἀκουσθῆναι ἀκουσθείς, -εῖσα,
πα -έν
θ
πρκ ἤκουσμαι ἠκούσθαι ἠκουσμένος -η -
ον
υπρ ἠκούσμην
 λαμβάνω

οριστική υποτακτικ ευκτική προστακτι απαρέμφατο μετοχή

ή κή
ενσ λαμβάνω λαμβάνω λαμβάνοιμι λάμβανε λαμβάνειν λαμβάνων,
-ουσα, -ον
πρτ ἐλάμβανον
μελ λήψομαι ληψοίμην λήψεσθαι ληψόμενος
, -η, -ον
αορ ἔλαβον λάβω λάβοιμι λαβέ λαβεῖν λαβών, -
β΄ οῦσα, -ον
πρκ εἴληφα εἰλήφω εἰλήφοιμι εἰληφώς εἰληφέναι εἰληφώς, -
εἰληφώς ὦ εἰληφώς ἴσθι υῖα, -ός
εἴην
υπρ εἰλήφην

οριστική υποτακτική ευκτική προστακτι απαρέμφατο μετοχή

κή
ενσ λαμβάνομαι λαμβάνωμαι λαμβανοίμην λαμβάνου λαμβάνεσθαι λαμβανόμενος, -
η, ον
πρτ ἐλαμβανόμην
μελ ληφθήσομαι ληφθησοίμην ληφθήσεσθαι ληφθησόμενος, -
η, -ον
αορ β΄ ἐλαβόμην λάβωμαι λαβοίμην λαβοῦ λαβέσθαι λαβόμενος, -η, -
ον
αορ ἐλήφθην ληφθῶ ληφθείην λήφθητι ληφθῆναι ληφθείς, -εῖσα, -
παθ έν
πρκ εἴλημμαι εἰλημμένος εἰλημμένος εἴληψο εἰλῆφθαι εἰλημμένος
ὦ εἴην
υπρ εἰλήμμην

λείπω

οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική απαρέμφατο μετοχή

ενσ λείπω λείπω λείποιμι λεῖπε λείπειν λείπων, ουσα, -ον
πρτ ἔλειπον
μελ λείψω λείψοιμι λείψειν λείψων, -ουσα, -ον
αορ β΄ ἔλιπον λίπω λίποιμι λίπε λιπεῖν λιπών, -οῦσα, όν
πρκ λέλοιπα λελοιπώς ὦ λελοιπώς λελοιπώς ἴσθι λελοιπέναι λελοιπώς, -υῖα, -
εἴην ός
υπρ ἐλελοίπειν
 οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική απαρέμφατο μετοχή
ενσ λείπομαι λείπωμαι λειποίμην λείπου λείπεσθαι λειπόμενος, -η, -ον
πρτ ἐλειπόμην
μελ λείψομαι λειψοίμην λείψεσθαι λειψόμενος, -η, ον
μελ λειφθήσομαι λειφθησοίμην λειφθήσεσθαι λειφθησόμενος, η,
πα ον
θ
αορ ἐλιπόμην λίπωμαι λιποίμην λιποῦ λιπέσθαι λιπόμενος, -η, ον
αορ ἐλίφθην λειφθῶ λειφθείην λείφθητι λειφθῆναι λειφθείς, -εῖσα, -έν
πα
θ
πρκ λέλειμμαι λελειμμένος λελειμμένος λέλειψο λελεῖφθαι λελειμμένος, -η, -
ὦ εἴην ον
υπρ ἐλελείμμην